D-734 DGG

Ministerie van Verkeer en Waterstaat

Directoraat-Generaal RijkswaterstaatDirectie Zuid-Holland

Directoraat-Generaal GoederenvervoerInformatie en Documentatie

Postbus 209042500 EX Den Haag

tel. 070-3511361 /fax. 070-3511362

Ministerie van Verkeer en Waterstaat

Directoraat-Generaal RijkswaterstaatDirectie Zuid-Holland

u

VeiligheidsaspectenMaasvlakte 2 Varianten

- Openbare Veiligheid -

Opdrachtgever:SamenwerkingsverbandMaasvlakte 2 VariantenPostbus 66223002 AP ROTTERDAM

Ingenieurs/adviesbureau SAVEPostbus 104667301 GL ApeldoornTel : 055 - 521 71 33Fax : 055-521 43 96

mei 1999990905 - E90

Inhoud

Inhoud 2

Samenvatting, conclusies en aanbevelingen 4

1 Inleiding, doel en aanpak van het onderzoek 101.1 Bestuurlijk organisatorisch kader, bekeken aspecten 101.2 Doel 111.3 Fysieke Veiligheid 111.4 Aanpak 11

2 Het operationeel optreden in de regio Rotterdam-Rijnmond 132.1 Inleiding 132.2 De processen uit het Regionaal Operationeel Basisplan 13

3 De maatgevende scenario's 163.1 Inleiding 163.2 Analyse van het operationeel optreden 173.3 De toename van schade door vertraging in de hulpverlening 173.4 Beeld van de toestand per scenario 18

4 Aandachtspunten voor ontwerp en inrichting 264.1 Inleiding 264.2 Ontsluiting en bereikbaarheid 264.3 Voorzieningen voor de hulpverleningsorganisaties 304.5 De bescherming van publiek en hulpverleners bij het vrijkomen van

gevaarlijke stoffen 374.6 Autonome ontwikkeling 39

5 Aanbevelingen voor ontwerp en inrichting van de landaanwinningmet oog op openbare orde en veiligheid 40

5.1 Inleiding 405.2 Maatregelen met een positief effect op de openbare veiligheid.. 40

Bijlage O De dynamiek van het bestrijdingsprocesBO.1 InleidingBO.2 Typen ontwikkelingBO.3 Typen maatregelenBO.4 Analyse

Bijlage 1Geëvalueerde processen per scenario

Bijlage 2Toelichting op de aanbevelingen

Bijlage 3Opkomst brandweer en ambulance

Samenvatting, conclusies enaanbevelingen

1 Doel

Dit rapport geeft inzicht in de:- de openbare veiligheidsaspecten die samenhangen met de landaanwinning

door middel van een tweede Maasvlakte;- de keuzes in het ontwerp die deze aspecten beïnvloeden en- de aanvullende voorzieningen ten behoeve van de rampbestrijdingsprocessen

die deze aspecten beïnvloeden.

2 Aanpak, scenario's

Voor het gebied zijn maatscenario's voor incidenten bepaald. Deze gekozenmaatscenario's zijn realistisch, typerend en bepalend voor het effectief optredenvan de hulpverleningsorganisaties. Ze verkennen ook de grenzen van de moge-lijkheden van dat optreden. Per scenario is nagegaan hoe de negatieve gevolgenervan op de omgeving en het publiek zijn te verminderen: in het ontwerp, doorpreventie en door (eventueel extra) voorzieningen om - waar aanwezig - nadelenvan maasvlakte 2 te compenseren. Dit is gebeurd door zoveel mogelijk in en metde praktijk het optreden te beschrijven en te evalueren (bureauoefening).Daarbij is naar een reëel kwaliteitsniveau gestreefd: het niveau dat in dezelfdeomstandigheden elders in de gemeente ook aanwezig is of zou moeten zijn.

De maatscenario's voor de landaanwinning zijn:

1. Brand in publieksgebouw(restaurant/party-/zalencentrum)

2. Industriebrand (distripark, olietanks,transporttanks waaronder BLEVE)

3. Verkeersongeval met veel slachtoffers (bijv.dubbeldekbus/containertransport botsing)

4. Incident bij industrie met vrijkomenbrandbaar gas

5. Incident bij industrie en transport metvrijkomen giftig gas

6. Incident op schip met vrijkomen brandbaargas

7. Incident met gevaarlijke stof op strand bijaanwezigheid publiek/badgasten (bijv.zakjes bestrijdingsmiddelen)

8. Dreiging slechte weersomstandigheden(windhoos)

9. (Dreiging van) rellen bij een publieks-eve-nement

enige honderden mensen bedreigd door rook enhitte. Verbrandingsslachtoffers

veel slagkracht nodig voor bestrijding (water-capaciteit, schuim, materieel);dreiging door rookontwikkeling; meer dreigingdan acute slachtoffers

redding en medische hulpverlening voor enkeletientallen slachtoffers (mechanisch letsel).Mogelijk onveilig gebied door ge-vaarlijkestoffen.

vertraagd ontstekende wolk met verbranding inomgeving; onveilig gebied; verbrandings-slachtoffers

vrijkomen giftige wolk die afdrijft naar deomgeving; onveilig gebied; vergiftigings-slachtoffers

zie 4, maar nu met optreden op het water

het incident bedreigt individuele badgasten; veleslachtoffers; waarschuwing/ontruiming strand

dreiging, waarschuwing/ontruiming, mechanischletsel

optreden politie, ambulancehulpverlening stand-by

De maatgevende scenario's

3 Optredende hulpverleningsorganisaties

De wijze van optreden bij deze scenario's van de verschillende hulpverlenings-diensten en de onderlinge verdeling van taken en verantwoordelijkheden isbeschreven in het Regionaal Operationeel Basisplan van de Regionale Hulpver-leningsorganisatie Rotterdam-Rijnmond.Daarin wordt een onderscheid gemaakt in de hoofdprocessen: Coördinatie enCommandovoering, Bron- en effectbestrijding, Geneeskundige hulpverlening,Bevolkingszorg en Ordehandhaving en verkeer. Het optreden van de 'kern-diensten' brandweer, GGD, politie en GHR/DSV (Havenbedrijf) wordtbeschreven.

4 Conclusie en aanbevelingen

De conclusie en aanbevelingen hebben betrekking op een viertal hoofd-onderwerpen die specifieke problemen geven met betrekking tot delandaanwinning:- ontsluiting en bereikbaarheid van de landaanwinning;- voorzieningen voor de hulpverleningsorganisaties;- de bluswatervoorziening en- de bescherming van publiek en hulpverleners bij vrijkomen gevaarlijke

stoffen.

4.1 Ontsluiting en bereikbaarheid

Een verzekerde ontsluiting van de landaanwinning is van belang voor:- de veiligheid van aanwezigen opdat ze op basis van zelfredzaamheid zonder

hulp van later en altijd in beperkte mate arriverende hulpverleners kunnenwegvluchten.We zien dat in gebieden in het haven- en industriegebied waar dit nu nietinherent goed geregeld is (w.o. Maasvlakte 1) speciale voorzieningen zijngetroffen (evacuatieplan);

- de aankomst van hulpverleningsdiensten. De aankomstzekerheid wordt ver-groot wanneer op twee manieren kan worden aangereden. Wanneer slechtséén route beschikbaar is, kan deze geblokkeerd zijn door verkeersdrukte (bijv.tg.v. het incident) of doordat een wolk met een gevaarlijke stof over deaanvoerroute hangt. Dit werkt zeer vertragend voor de brandweer (en ookblokkerend) en maakt het achtergelegen gebied voor de niet-beschermde hulp-verleners (ambulances, geneeskundige hulpverlening, politie) onbereikbaar.

De referentie voor ontsluiting is een tweezijdige ontsluiting.

De gevolgen van een niet beschikbare aan- en afvoerwegWaar relevant:- wordt de brandschade enkele tientallen procenten groter;- nemen de overlevingskansen van zwaargewonden met meerdere tientallen

procenten af en- neemt de kans op blijvende invaliditeit van overlevende zwaargewonden met

meerdere tientallen procenten toe. Ook de ernst van de invaliditeit neemt toe.- incident bij transport of industrie met vrijkomen brandbaar gas;- incident bij transport of industrie met vrijkomen toxisch gas.

De ontsluiting/benaderbaarheid is ook een probleem wanneer na eenernstig/massaal verkeersongeval beide rijbanen van de enige verkeersader (aanbeide zijde van de vangrail) geblokkeerd zijn.

Aanbevelingen- een tweede onafhankelijke ontsluiting van de landaanwinning of- een ringweg rond de landaanwinning of- een niet-gebundelde toegang;- duidelijke informatie in veel gevallen: 'snel zeker weten' (snuffelpalen);- een speciale rijstrook voor hulpverleners.

4.2 Voorzieningen voor de hulpverleningsorganisaties

BrandweerDe aanbevolen opkomsttijd van de gemeentebrandweer in het haven- enindustriegebied is genormeerd op 10 minuten na melding voor een eerste voer-tuig en 12 minuten na melding voor een tweede voertuig. Zonder kazerne op delandaanwinning is dat niet haalbaar.

De referentie is: een brandweerpost op de landaanwinning.

De geneeskundige hulpverleningDe planning van de locaties van de ambulanceposten is gebaseerd op het kunnenhalen van een aanrijtijd van 15 minuten. Op dit moment is de dichtstbijzijndeambulancepost: Brielle. Dit leidt nu al tot overschrijding van de opkomsttijdeftop Maasvlakte 1. Bij de landaanwinning wordt deze alleen nog maar groter (tijd:20 min). We gaan ervan uit dat bij realisatie van de landaanwinning dit probleemzo groot wordt, dat dit wel leidt tot aanpassing van de plannen en zal leidentot een extra post.

Overigens zal bij een grootschalig incident in dit gebied niet voldaan kunnenworden aan de stabilisatie en hospitalisering van gewonden binnen twee uur.Ook voor de medische stabilisatie zal het zogenoemde 'gouden uur' ruim wordenoverschreden.Vanwege de afgelegen ligging zal de hulpverlening ter plaatse een halfuur toteen uur langzamer verlopen dan bijvoorbeeld in het Botlekgebied. Overigens isvoor dit optreden niet een absoluut referentieniveau in het land vastgesteld.

De referentie is: een ambulancepost nabij de Maasvlakte (1/2).

PolitieBij de grootschaliger aanwezigheid van personen is een lokale politiepostgewenst. In het land zijn voorbeelden van politieposten die alleen bezet zijn bijeen groter aanbod van publiek. Dit komt de bereikbaarheid van de politie en deaanrijtijd ten goede.

Havenbedrijf/Directie ScheepvaartIn het "Vlootplan" zijn aantal en uitrusting van de schepen en de vaardighedenvan de bemanningen beschreven die nodig zijn om de taken op een voldoendeniveau te kunnen uitvoeren. De taakstellende opkomsttijd voor deze schepen is30 minuten.

4.3 Bluswatervoorziening

In dichter bebouwde gebieden met ook woonvoorzieningen vereist debluswatervoorziening vaak weinig extra middelen. Er wordt gebruik gemaaktvan het drinkwaternet. Deze infrastructurele voorziening ligt er al vanwegeandere redenen. De meerprijs voor de bluswatervoorziening is ruwweg de prijsvan de brandkranen en het onderhoud daarvan.

In minder dichtbebouwde (industrie)gebieden wordt de bluswatervoorziening zokostbaar dat dit speciale aandacht vereist. De capaciteit van het drinkwater-leidingnet wordt vooral om waterkwaliteitsredenen steeds meer afgestemd op deomvang van het verbruik.

Bluswatervoorzieningen in het gebiedIn de zogenaamde 'droge' havengebieden zonder eigen pompcapaciteit kan debluswatervoorziening zeer kostbaar zijn of worden. Het is steeds minder moge-lijk daarbij gebruik te maken van de toch al aanwezige drinkwatervoorziening.In dit project is nagegaan welke mogelijkheden voor bluswatervoorziening daaraan de behoefte voldoen.

Voorstel voor bluswatervoorzieningDit voorstel voor de bluswatervoorziening geldt voor de brandbestrijding bijgrotere objecten (:snelle inzet van 2 waterkanonnen is maatgevend scenario voorbluswater):- grotere gebouwen met bijvoorbeeld restauratieve voorzieningen;- distriparken;- opslagterreinen.

Referentie: (samengevat)- de aanwezigheid van water om één uur te kunnen overbruggen (240 va?)- tb.v. eventueel sprinklersysteem: extra voorraad- aanvullend bluswater binnen 1000 nieter aanwezig.

Bluswatervoorziening langs de infrastructuurWanneer de ruwwaterleiding gebundeld wordt met de infrastructuur (en dezemet een druk van plm. 15 bar werkt) kan daarop direct worden afgelegd bijongevallen met betrekking tot het weg-, spoor- en pijpleidingtransport en oprangeeremplacementen. Vooral ook om escalatie (en bijv. domino-effecten) tevoorkomen is de snelle aanwezigheid van bluswater daarbij van belang.

Een arbeids- en materieelextensief blussysteem (direct afleggen op eendrukleiding) houdt mensen en materieel vrij voor de uitvoering van anderebestrijdingstaken (bijv. technische hulpverlening).

4.4 De bescherming van publiek en hulpverleners bij het vrijkomenvan gevaarlijke stoffen

Wanneer bekend is of nadrukkelijk vermoed wordt dat een gevaarlijke stof isvrijgekomen is het van belang dat de mensen die gevaar lopen snel ge-waarschuwd worden en geadviseerd worden om bepaalde acties te ondernemen.Om deze snelheid te bevorderen zijn een aantal onderwerpen van belang.

Referentie: Op deze onderwerpen zijn (behoudens het sirenenet) geen explicietereferenties aanwezig.

Aanbevelingen- het op afstand kunnen afsluiten van doorgaande wegen bij gasalarm;- het kunnen waarschuwen van aanwezigen op niet-EBB-bedrijven (proces-

industrie);- het kunnen waarschuwen van aanwezigen in het recreatiegebied;- opvangmogelijkheden publiek en werknemers (schuilgelegenheden).

1 Inleiding, doel en aanpakvan het onderzoek

1.1 Bestuurlijk organisatorisch kader, bekeken aspecten

In juli 1997 heeft het Kabinet beslist dat het ruimtetekort in mainport Rotterdamdient te worden opgelost. Daarop heeft het kabinet een startsignaal gegeven vooreen PKB-plus procedure waarin verschillende oplossingsalternatievenonderzocht dienen te worden:- Landaanwinning met een de landaanwinning;- Inbreiden in het bestaande havengebied;- Haven- en industrieterreinen in Zuidwest Nederland.

De organisatie die verantwoordelijk is voor de inhoud en het proces van de PKB-plus procedure is PMR, Project Mainportontwikkeling Rotterdam.

Het project PMR is een samenwerking van de ministeries van V en W, EZ,VROM, Financiën, LNV, de Gemeente Rotterdam, Stadsregio Rotterdam enProvincie Zuid-Holland.Voor het uitwerken van de verschillende oplossingsalternatieven heeft PMRopdrachtnemers aangesteld. Voor het alternatief Landaanwinning (de eventueleaanleg van de landaanwinning), is Rijkswaterstaat directie Zuid-Holland deopdrachtnemer van PMR.

Het Samenwerkingsverband Maasvlakte 2 Varianten (SM2V) is opgericht doorRijkswaterstaat directie Zuid-Holland voor onderzoek en effectmeting naar hetalternatief Landaanwinning van het Project Mainportontwikkeling Rotterdam(PMR). De werkzaamheden die binnen SM2V worden uitgevoerd vormen dusonderdeel van het Project Mainportontwikkeling Rotterdam (PMR).

Eén van de aspecten waarop ontwerpalternatieven beoordeeld zullen worden isveiligheid. Onderdeel van de projectorganisatie is de werkgroep Veiligheid dieonderzoek op dit aspect uitvoert en laat uitvoeren en die de resultaten daarvaninbrengt in de totale organisatie. Dit moet leiden tot een aantoonbaar degelijkontwerp voor de landaanwinning voor wat betreft veiligheid, betrouwbaarheid enbeschikbaarheid.

Veiligheid speelt bij een groot aantal onderdelen van het project een rol.In deze studie is aandacht besteed aan de openbare veiligheidsaspecten diesamenhangen met de incidenten en rampen en de bestrijding daarvan op delandaanwinning. Hierbij gaat het om de bestrijdingsmogelijkheden van dehulpverleningsdiensten brandweer, geneeskundige hulpverlening, politie en dedirectie scheepvaart van het gemeentelijk havenbedrijf.

10

1.2 Doel

Het doel van het project is om inzicht te krijgen in:- de openbare veiligheidsaspecten die samenhangen met de landaanwinning;- in hoeverre deze aspecten beïnvloed kunnen worden door keuzes in het

ontwerp;- in hoeverre deze aspecten beïnvloed kunnen worden door aanvullende voor-

zieningen ten behoeve van de rampbestrijdingsprocessen.

In dit onderzoek is aandacht besteed aan fysieke veiligheid. Met betrekking totSociale Veiligheid/Criminaliteit en Veiligheidsbeleving zijn de laatste beschik-bare teksten van het project bestudeerd. Ten opzichte daarvan bestaan vanuit ditonderzoek geen verdere aanvullende opmerkingen.

1.3 Fysieke Veiligheid

Fysieke veiligheid heeft betrekking op:- de personen die in (en rond) het gebied aanwezig zijn;- de mate waarin deze bedreigd worden door de activiteiten in en rond het

gebied;- de mate waarin de bedreiging en de gevolgen daarvan verminderd kunnen

worden door het optreden van hulpverleningsdiensten;- bij het analyseren van de activiteiten van de hulpverleningsdiensten worden

alle stappen van de veiligheidsketen betrokken: pro-actie, preventie,preparatie en repressie (en nazorg).

1.4 Aanpak

De aanpak van het onderzoek heeft inhoudelijk bestaan uit het achtereenvolgensuitvoeren van een drietal stappen:

Stap 1: Bepaal de voor de landaanwinning relevante incidentscenario's.Stap 2: Ga per scenario na hoe de gevolgen te beperken zijn door middel

van pro-actie, preventie, preparatie en repressie. Heeft dit ontwerp-consequenties?

Stap 3: Ga per scenario aan de hand van operationele basisplan na:hoe de daadwerkelijke uitvoering van de calamiteitenbestrijdingzal uitwerken,welke de grenzen aan de mogelijkheden zijn (omvang, tijd),hoe deze verlegd kunnen worden,welke optimalisatiemogelijkheden bestaan.

Bij de uitwerking en bij het doen van voorstellen om de grenzen van de hulp-verleningsmogelijkheden te verleggen of het hulpverleningsproces teoptimaliseren is steeds nagegaan of de landaanwinning specifiek is en of dezespecifieke situatie speciale voorzieningen behoeft.

11

Sommige incidenten zijn niet naar wens oplosbaar of deze nu binnen of buitende landaanwinning gebeuren. Op die punten is dan ook niet diepgaand ingegaan.

De gegevens zijn verzameld door bestudering van de beschrijvingen van hetoperationeel optreden van de hulpverleningsdiensten in planvormings-documenten. De specifieke Rotterdamse situatie is beschreven in het regionaaloperationeel basisplan Rotterdam-Rijnmond en de specifieke plannen van dediensten.Deze laatste gegevens zijn verzameld door het houden van interviews waarbijnadrukkelijk op de specifieke aspecten van de landaanwinning is ingegaan. Inhoofdstuk 2 wordt het operationeel optreden in de regio Rotterdam-Rijnmondbeschreven aan de hand van de inhoud van het operationeel basisplan. In hoofd-stuk 3 zijn de maatscenario's en de uitwerking daarvan opgenomen.

Het onderzoek is begeleid door een commissie bestaande uit:J.A.M. Custers (SM2V)J. Wessels (SM2V)Mw. Th.M.H. van der Velden (Ministerie van BZK)J. Zuidweg (Politie Rotterdam-Rijnmond)F.J. Kars (GHR/DSV)Th. Cenin (DCMR)J.M. Broekhuizen (Brandweer Rotterdam)F. Woudenberg (GGD Rotterdam en omstreken)

De begeleidingscommissie heeft veel informatie aangedragen, is een goedediscussiepartner geweest en heeft het rapport in de conceptfase kritischbecommentarieerd.De inhoud van het rapport is de verantwoordelijkheid van Bureau SAVE.

12

2 Het operationeel optreden inde regio Rotterdam-Rijnmond

2.1 Inleiding

De wijze van het operationeel optreden van de hulpverleningsdiensten in deregio Rotterdam-Rijnmond staat beschreven in het Regionaal OperationeelBasisplan. Dit plan is wettelijk in de regio verankerd in de gemeentelijkerampenplannen.

Het Regionaal Operationeel Basisplan bestaat uit twee delen:- deel 1 bevat algemene informatie van de gemeenten en de diensten;- deel 2 bevat specifieke informatie per bedrijf/object voor risicovolle be-

drijven in de regio (plm. 40).

Een bedrijf wordt in deel 2 opgenomen wanneer het verplicht is een externveiligheidsrapport op te stellen (Besluit Risico's Zware Ongevallen), het na-tionale plan kernongevallen dit voorschrijft of wanneer de burgemeester of deoperationele diensten dit nuttig achten. Op de landaanwinning beoogde chemi-sche bedrijven zullen gegeven de gevaren (EVR-plicht) in deel 2 worden op-genomen.

De in het plan opgenomen 'kerndiensten' zijn: brandweer, GGD, Politieen GHR/DSV. DCMR verzorgt ten behoeve van de brandweer een chemischadviseur en het meetplan.

2.2 De processen uit het Regionaal Operationeel Basisplan

In het regionaal operationeel basisplan worden de volgende hoofdprocessenonderscheiden:- Coördinatie en Commandovoering

Dit proces regelt de coördinatie van de incidentbestrijdingsactiviteiten en decommandovoering daarvan.De bestuurlijke coördinatie ligt bij de burgemeester; de operationelecoördinatie ligt bij de brandweer.In de regio Rotterdam-Rijnmond is de opschaling van de coördinatie en decommandovoering vastgelegd in de zogenoemde GRIP-procedure(Gecoördineerde Regionale Incidentbestrijdings Procedure).Wanneer de landaanwinning in één gemeente wordt ingedeeld is dit ook quarampbestrijdingsproces eenvoudig. Bij incidenten (met een uitstraling) inmeer dan één gemeente moet namelijk volgens de GRIP-procedure snelverder opgeschaald worden.Verder is dit proces niet specifiek voor de landaanwinning. Deelprocessen zijnnaast coördinatie en commandovoering zelf onder meer:

13

. operationele informatievoorziening;

. verbindingen/infra-informatievoorziening.

Bron- en effectbestrijdingBij bron- en effectbestrijding gaat het om:. melden en alarmeren;. bronbestrijding (blussen/redden, koelen, afdekken, afdichten);. effectbestrijding (oplossen, opmengen, neerslaan);. meten.

Deze processen worden door de brandweer uitgevoerd (leiding meetplan:DCMR chemisch adviseur). Op en aan het water en bij scheepsbranden heefthet GHR/DSV ook bron- en effectbestrijdingstaken.Per scenario en per deelproces is nagegaan in hoeverre op de landaanwinningspecifieke aspecten (grenzen, optimalisatie) aan de orde zijn die pro-actief,preventief, preparatief of operationeel tot speciale acties of aanbevelingenmoeten leiden. Deze zijn dan in het volgende hoofdstuk 4 opgenomen.In bijlage 1 is de scenario/procesmatrix, die daarbij als discussiehulpmiddel isgebruikt, opgenomen.

Geneeskundige hulpverleningDe GGD is verantwoordelijk voor de coördinatie van het proces van degeneeskundige hulpverlening. Dit loopt van het moment van het opsporen vanhet slachtoffer in het incidentterrein tot het moment dat de hospitalisatie heeftplaatsgevonden of anderszins geen hulp meer nodig is (verdere behandelingniet nodig of mogelijk / overleden).Het proces omvat:. het redden van slachtoffers (van onveilig naar veilig gebied of bevrijden bij

een beknelling). Dit wordt indien nodig door de brandweer uitgevoerd, ophet water door GHR/DSV;

. triage en de eerste medische stabilisatie van het slachtoffer ter plaatse(veilig gebied);

. de verzorging/bewaking van gestabiliseerde slachtoffers die niet directkunnen worden afgevoerd;

. de afvoer van slachtoffers naar ziekenhuizen.Daarnaast is er de zorg voor minder ernstige slachtoffers (Behandelcentra) endoden. Ook speelt de GGD een rol in de organisatie van de nazorg voor watbetreft de medische aspecten.

BevolkingszorgHet plan bevolkingszorg omvat:. het waarschuwen en informeren van de bevolking (brandweer, politie);. ontruiming en evacuatie van bedreigde gebieden;. zorg voor dodelijke slachtoffers.De politie is procesverantwoordelijk.De taken worden op het water door het GHR/DSV uitgevoerd.

14

Voor evacuatie van de werknemers op Maasvlakte 1 is nu een apart deelplanopgesteld. Op de landaanwinning speelt dezelfde problematiek. Hierbij zoumeer aandacht moeten worden besteed aan het algemene publiek dat niet altijdzeer zelfredzaam is en dan ook hulp nodig heeft. In het volgende hoofdstukwordt daartoe een voorzet gegeven.

Ordehandhaving en verkeerDe politie is verantwoordelijk voor dit proces.De politie zorgt voor de doorstroming op wegen, de afzetting van gebieden enhet begidsen/begeleiden van hulpverleners van en naar het incidentterrein.Op het water reguleert het GHR/DSV het verkeer en zorgt voor eventueelbenodigd transport.

15

3 De maatgevende scenario's

3.1 Inleiding

Op de Maasvlakte kan een veelheid aan verschillende soorten incidenten plaats-vinden, waarop de hulpverleningsdiensten moeten reageren. Aan de hand van deevaluatie van een voldoende aantal maatscenario's worden de mogelijkheden ende grenzen aan de mogelijkheden van de hulpverleningsorganisaties in kaartgebracht. De Maatscenario's moeten zodanig gekozen worden dat ze reëel entyperend zijn voor de gehele werkelijkheid. Omdat we de grenzen van dehulpverleningsmogelijkheden willen verkennen hebben we bij de ongevals-ontwikkeling qua ernst, zoals gebruikelijk is, een wat pessimistische benaderinggekozen.De maatgevende scenario's zijn gericht op het evalueren van een gecoördineerdoptreden van meerdere hulpverleningsdiensten. De maatscenario's zijn ookgeschikt als uitgangspunt voor oefeningen. De voorgestelde maatscenario's zijn(figuur 3.1):

1. Brand in publieksgebouw(restaurant/party-/zalencentrum)

2. Industriebrand (distripark, olietanks,transporttanks waaronder BLEVE)

3. Verkeersongeval met veel slachtoffers (bijv.dubbeldekbus/containertransport botsing)

4. Incident bij industrie met vrijkomenbrandbaar gas

5. Incident bij industrie en transport metvrijkomen giftig gas

6. Incident op schip met vrijkomen brandbaargas

7. Incident met gevaarlijke stof op strand bijaanwezigheid publiek/badgasten (bijv.zakjes bestrijdingsmiddelen)

8. Dreiging slechte weersomstandigheden(windhoos)

9. (Dreiging van) rellen bij een publieks-eve-nement

enige honderden mensen bedreigd door rook enhitte. Verbrandingsslachtoffers

veel slagkracht nodig voor bestrijding (water-capaciteit, schuim, materieel);dreiging door rookontwikkeling; meer dreigingdan acute slachtoffers

redding en medische hulpverlening voor enkeletientallen slachtoffers (mechanisch letsel).Mogelijk onveilig gebied door ge-vaarlijkestoffen.

vertraagd ontstekende wolk met verbranding inomgeving; onveilig gebied; verbrandings-slachtoffers

vrijkomen giftige wolk die afdrijft naar deomgeving; onveilig gebied; vergiftigings-slachtoffers

zie 4, maar nu met optreden op het water

het incident bedreigt individuele badgasten; veleslachtoffers; waarschuwing/ontruiming strand

dreiging, waarschuwing/ontruiming, mechanischletsel

optreden politie, ambulancehulpverlening stand-by

Figuur 3.1: De maatgevende scenario 's

16

3.2 Analyse van het operationeel optreden

Het operationeel optreden bij de verschillende maatscenario's op de land-aanwinning is geanalyseerd per proces uit het in hoofdstuk 2 toegelichte opera-tioneel basisplan. In bijlage la is het daarvoor gebruikte schema opgenomen. Pervakje (combinatie van maatscenario en bestrijdingsproces) uit de daar opgeno-men matrix is nagegaan:- welke eventuele specifieke knelpunten bestaan op de landaanwinning en- welke oplossingen gevonden kunnen worden om die knelpunten (tekorten

t.o.v. een standaardniveau) op te heffen.

Bij de analyse is uitdrukkelijk ingegaan op de tijdsaspecten en de onderlingeafhankelijkheid van de verschillende hulpverleningsdiensten (multi-disciplinairoptreden). Het relatieschema uit bijlage lb is daarbij gebruikt.Bij het optreden van ernstige gewonde slachtoffers bij incidenten kan de ge-neeskundige hulpverlening worden beschreven als een proces: de geneeskundigehulpverleningsketen. In bijlage lc is deze schematisch afgebeeld.

Bij de analyse van het optreden bij de maatscenario's gaan we uit van de aanwe-zigheid van voorzieningen op een standaardniveau. Dit niveau zullen we waarrelevant bij een scenario vermelden.Uitgaande van dat standaardniveau is het optreden bij de incidenten ge-analyseerd. De knelpunten die dan ontstaan vanwege de situatie op de land-aanwinning worden geïdentificeerd. Dit gebeurt in dit hoofdstuk 3 (para-graaf 3.4). Zoveel mogelijk zal worden aangegeven welke negatieve aspecten deknelpunten hebben voor de afloop van het incident. Tevens zullen op-lossingenvoor de knelpunten worden aangegeven. Dit gebeurt in hoofdstuk 4.

3.3 De toename van schade door vertraging in de hulpverlening

Met betrekking tot de gevolgen van een meer vertraagde hulpverlening op delandaanwinning ten opzichte van een dichter bij de 'bewoonde wereld' gelegenindustrie- en recreatiegebied merken we op dat deze moeilijk exact te kwantifi-ceren zijn.Voor kleinschalige incidenten die met de eerste arriverende (veelal snelle)eenheden oplosbaar zijn zullen de gevolgen niet veel verschillen.Grotere incidenten vergen meer verderweg gelegen eenheden en ook de afvoervan slachtoffers duurt langer.Voor de materiële brandschade geldt dat deze gemiddeld met enkele procentenper minuut toeneemt (over meerdere branden gerekend). Een kwartier ver-traging tot het begin van een effectief optreden betekent dan enkele tientallenprocenten meer schade. Dezelfde getallen gelden voor de kans op een geslaagderedding van een zich nog in het pand bevindend levend slachtoffer dat nietzelfstandig kan ontvluchten.

Met betrekking tot de geneeskundige hulpverlening zijn ook geen duidelijkonderbouwde getallen bekend.Met betrekking tot zwaar gewonden (Tl- en T2- geïndiceerde slachtoffers) geldtdat de Tl-slachtoffers binnen 1 a 2 uur in het ziekenhuis moeten zijn om

17

-'•'.TH

overlevingskansen te hebben. We nemen aan dat een halfuur vertraging dezekans met meerdere tientallen procenten doet dalen. T2-slachtoffers zullen blij-vend letsel (bijv. invaliditeit) houden bij een niet adequate behandeling. Wenemen aan dat de kans op blijvende invaliditeit bij een vertraging van een halfuur ook met enkele tientallen procenten stijgt.

Triage-categorieënGewonden kunnen op basis van de ernst van de verwonding in categorieënworden ingedeeld. Dit proces dat door medische hulpverleners wordt uitgevoerdheet triëren, de categorieën keten triage-categorieën. Er zijn in principe 4 cate-gorieën (Tl t/m T4). In vredesomstandigheden worden er drie gebruikt Tl t/mT3. Tl slachtoffers zijn zeer zwaar gewond (vitale functies als ademhaling,bewustzijn en/of circulatie zijn zeer ernstig gestoord) en moeten binnen 1 uurmedisch gestabiliseerd zijn op deze punten om overlevingskansen te hebben.Deze eerste stabilisatie mag op het incidentterrein plaatsvinden. Een uur latermaximaal moet zo'n slachtoffer gehospitaliseerd zijn (na ambulancevervoer).T2 slachtoffers zijn zodanig gewond dat ook zij medische behandeling in eenziekenhuis nodig hebben. Ook zij hebben ambulancevervoer nodig. Groterevertraging leidt tot ernstige(r) invaliditeit of toch nog tot de dood.T3 slachtoffers zijn lichtgewond en kunnen met 'normaal' vervoer naar huisartsof polikliniek voor behandeling. Bij grotere aantallen T3-slachtoffers kan eenzogenoemd behandelcentrum worden opgezet.T4 geïndiceerde slachtoffers komen in oorlogsomstandigheden voor en zijnzodanig ernstig gewond dat onder die omstandigheden niet meer met succesreddend kan worden opgetreden.

3.4 Beeld van de toestand per scenario

Uitwerking scenario 1: Brand in een publieksgebouw (restaurant,party-Zzakencentrum)

Tijdens een kerstparty c.q. een nieuwjaarsbijeenkomst van een bedrijf breektbrand uit in een restaurant/zakencentrum op de landaanwinning. Er zijnplusminus 500 personen aanwezig. Door de kerstversiering breidt de brand zichsnel uit binnen het gedeelte waar publiek aanwezig is. De brand wordt snelgedetecteerd en automatisch doorgegeven aan de meldkamer. Het personeel startde ontruiming en via de nooduitgangen verlaat het publiek het pand. De receptieis dan onderbemand en kan geen goed beeld geven van de situatie wanneer debrandweer na de automatische melding om extra informatie vraagt.De toestand ter plaatse is als volgt: er zijn 15 personen ernstig gewond (brand-wonden, ademhalingsproblemen), er zijn 10 personen vermist volgens de ont-vluchte gasten, het restaurantgedeelte brandt volledig; door de com-partimentering is de brand tot nu toe niet naar andere delen van het gebouwdoorgeslagen. In het hele gebouw is wel rook doorgedrongen.Buiten zijn plusminus 500 mensen in uitgaanskleding; het vriest, het sneeuwt enhet is winderig. De autosleutels van de meeste mensen liggen binnen in de brandbij de garderobe.

18

Aandachtspunten optreden:- doorzoeken pand, redden slachtoffers;- behandelen slachtoffers, vervoer naar ziekenhuis;- vrijhouden routes begeleiden/begidsen;- afvoeren, opvangen gevluchte personen.

StandaardniveauAls standaarduitgangspunt gaan we hier uit van:- een brandweerkazerne op de landaanwinning (zie par. 4.3.1);- een ambulancepost nabij de landaanwinning (zie par. 4.3.2);- een standaardbluswatervoorziening (zie par. 4.4).

De specifieke problemen die zich voordoen ten gevolge van de ligging op delandaanwinning zijn de volgende (zie ook bijlage ld):- de opkomsttijd van de eerste aanvulling van de brandweer op de eerste een-

heid is relatief lang. Effectief optreden gedurende de eerste 15 è 20 minutenbij een volledig ontwikkelde brand zal moeilijk zijn.Maatregelen op dit punt zijn:. een grotere eerste inzet bij een melding en extra preventieve inspanning om

snelle uitbreiding van het gevaar tegen te gaan (sprinkler, compartimente-ring);

- de bluswatervoorziening zal naar verwachting beperkt zijn. Er is aanvankelijkgeen menskracht over om deze op te bouwen gezien de andere prioritairetaken (doorzoeken, redden).Compenserende maatregelen op dit punt zijn:. bluswaterkelders (evt. gecombineerd met verschillende bedrijven) om de

eerste periode tot opbouw van aanvulling te overbruggen;. de aanvulling te vergemakkelijken door kleine aanvoerafstanden en. de aanleg van een systeem waar vanaf gemakkelijk 'afgetapt' kan worden

(ruwwaterringleiding van voldoende capaciteit);- de opkomsttijd van de eerste aanvulling van de geneeskundige hulpverlening

is relatief lang. Maatregelen op dit punt zijn:. het sneller beslissen (b.v. bij melding) over opschaling van de organisatie

(meer ambulances, toegevoegd medisch leider);- bij dit aantal slachtoffers is ook aan de orde de komst van een Mobiel

Medisch Team (overdag, goed weer: per helikopter; anders per auto) en één ofmeer geneeskundige combinaties. Het alarmeren van dit team zou sneller danelders overwogen kunnen worden. Dit om de grote afstand van andere hulp-verleners te compenseren;

- het zal enige tijd (45 minuten tot een uur) duren voordat ter plaatse eenenigszins ontwikkelde organisatie aanwezig is voor geneeskundigebehandeling en verzorging. Dit vereist opvangmogelijkheden(schuilgelegenheden, safe-havens) voor slachtoffers en onbeschermdpubliek.

Uitwerking scenario 2: Industriebrand

Bij dit scenario moeten we een onderscheid maken tussen de procesindustrie enandere bedrijven. De procesindustrie beschikt evenals de tankopslagbedrijven

19

voor gevaarlijke stoffen over eigen voorzieningen (organisatie al dan niet medevia de Gezamenlijke Brandweer, middelen, blus- en koelwater) op grond vanontwerpregels. Een en ander ligt vast in de Bouw- en in de Milieuvergunning enis niet specifiek voor de landaanwinning ('natte terreinen' met oog op debeschikbaarheid van bluswater).Op bijvoorbeeld distriparken en rangeerterreinen (transporttanks) ligt dat anders.Daar zijn de eigen voorzieningen minder ('droge terreinen').

DistriparkDoor uitstroming van een brandbare vloeistof en ontsteking ontstaat brand in eendeel van het hoogbouwmagazijn van een distributiebedrijf. De brand wordtautomatisch gedetecteerd en doorgegeven aan de meldkamer. Het aanwezigepersoneel start de ontruiming van het gebouw. Bij telling blijkt 1 persoonvermist.Bij aankomst van de brandweer is de toestand als volgt: het gebouw is ontruimd,er is 1 persoon vermist, de brand is zodanig ontwikkeld dat het gehele magazijnmet rook gevuld is.

Aandachtspunten optreden- doorzoeken hoogbouwmagazijn, redden vermiste;- voorkomen doorslag band naar andere gebouwdelen;- blussen brand.

De additionele specifieke problemen die zich voordoen ten gevolge van deligging op de landaanwinning zijn (extra ten opzichte van scenario 1):- een distributiecentrum (al dan niet met hoogbouwmagazijn) is groot van

oppervlakte. Het doorzoeken van een gebouw vol met rook vergt daarom veelcapaciteit.

- de watervoorziening. Bij een enigszins ontwikkelde brand in een gebouw metstalen stellingen met een behoorlijke hoogte kan het optreden (zoeken, redden,blussen) alleen aanvaardbaar veilig plaatsvinden bij gesprinklerde gebouwen.Staal verzwakt namelijk bij blootstelling aan hogere temperatuur en hogerebelasting door goederen. De stellingen kunnen dan plotseling in-zakken bovendaar zoekende hulpverleners. De stellingen zelf moeten overigens ook ge-sprinklerd zijn. Vanaf het plafond zijn niet alle delen bereikbaar door alleendaar geplaatste sprinklerkoppen;

- veilig blussen buiten de reguliere werktijd wordt moeilijk bij het ontbrekenvan bedrijfskennis. Het zal op de landaanwinning lang duren voordat eendienstdoende functionaris vanaf huis daar ter plaatse is. De brandweer zalminder effectief kunnen optreden en minder risico's nemen wanneer zoe-ken/redding niet aan de orde is. Dit kan worden gecompenseerd doordat eenbedrijf deelneemt (partner, klant) aan de Gezamenlijke Brandweer. De lokalekennis van het bedrijf bij de brandweer is dan groter en dat werkt effectiever.

RangeeremplacementDoor een botsing op een rangeeremplacement vindt uitstroming van een brand-bare vloeistof plaats die ontsteekt. Door opwarming van nabije spoorketel-wagens ontstaat gevaar voor verzwakking van de tanks met als gevolg verdervrijkomen van brandbare stoffen (openscheuren/ontsteken, BLEVE). Het inci-dent wordt via de Centrale Meldkamer van NS gemeld aan de Regionale Brand-

20

weer Alarmcentrale (RAC).Bij aankomst van de brandweer is de toestand als volgt: een vloeistofplas rondhet uitstroompunt brandt, nabijgelegen tanks worden deels door de vlammenopgeven en worden aangestraald. Er zijn verder geen mensen bij betrokken.

Aandachtspunt bij optreden:- koelen omliggende tanks (wanneer dat veilig kan gebeuren);- afdekken van de brandende plas met schuim (idem)/blussen brand;- verkenning/informatievoorziening in verband met aanwezigheid gevaarlijke

stoffen.

Specifiek problemen:- bereikbaarheid sporen rangeerterreinen (inrichting van de landaanwinning);- bluswatercapaciteit ten behoeve van waterkanonnen die voor koeling worden

ingezet (ruwwaternet/eigen watervoorraad met eigen pompcapaciteit.Het ruwwaternet kan bij een daarop afgestemd ontwerp uitstekend dienst doenals bluswatervoorziening zij een rangeerterrein. Een in de nabijheid aan-wezige schuimvoorraad verdient aanbeveling.

Uitwerking scenario 3: Verkeersongeval met veel slachtoffers

Ten gevolge van een botsing van een dubbeldekbus met een container vrachtautois er sprake van een groot aantal (10 T1-) zwaargewonde beknelden diegestabiliseerd en bevrijd moeten worden, en een groot aantal (15 T2-) ge-wonden die na een eerste medische behandeling ter plaatse naar het ziekenhuisgetransporteerd moeten worden. Daarnaast is er sprake van een groot aantallichtere gewonden.

Aandachtspunten optreden:- stabiliseren situatie (voorkomen brand en kantelen);- redden bevrijden beknelden (hv-materiaal tankautospuit, hv's, hv-containers);- triage en medische stabilisatie beknelden;- verzorging/bewaking beknelden (waaronder afkoeling bij kou);- medisch ingrijpen urgente bevrijde/niet bevrijde slachtoffers

(anesthesie/chirurgie);- transportgereedmaken bevrijde slachtoffers;- transport naar ziekenhuizen;- grootschalig optreden GNK-keten.

Bij het optreden wordt tevens aandacht besteed aan dodelijke slachtoffers en deopvang van niet-gewonde betrokkenen. Het tijdselement is hierbij iets minderbelangrijk. Op deze processen gaan we dan ook hier niet verder in. In destandaardplannen zijn deze opgenomen.

De specifieke problemen van de landaanwinning zijn:- de afstand tot de standplaatsen van de hulpverleners: langere tijd voor

opbouw/afwikkeling systeem (plm. 1 uur vertraging). Afvoer ook naarnoorden (Oranjetunnel) zou helpen: dan kunnen ook ziekenhuizen van regioDelft / Den Haag en Vlaardingen ingeschakeld worden;

21

- de grote kans op onbeschutte situaties en de afwezigheid van opvang nabij(schuilgelegenheden, safe-havens);

- een file op de enige toegangsweg.

Uitwerking scenario 4: Incident bij industrie met vrijkomen brandbaar gas

Ten gevolge van het afbreken van een procesleiding ontstaat een niet-ontstokenwolk met brandbaar gas die vanaf het bedrijfsterrein over de infra-bundel (weg,spoor) reikt. De uitstroming duurt 30 minuten. Er zijn (nog) geen slachtoffers.

Aandachtspunten optreden:- op het bedrijf zelf wordt door middel van procesmaatregelen getracht de

uitstroming zoveel mogelijk te beperken en vertraagde ontsteking te voor-komen;

- stoppen verkeersstroom in het bedreigde gebied (vertraagde ontsteking voor-komen, verbranding aanwezigen voorkomen door het alsnog optreden vanvertraagde ontsteking;

- eventuele ontruiming/evacuatie nabij gelegen bedrijven;- opmengen wolk door middel van sproeistralen (geforceerde verdunning).

De aanvullende specifieke problemen van de landaanwinning voor dit scenariozijn:- de bereikbaar voor onbeschermde hulpverleners (w.o. geneeskundig, politie)

van het gebied: tweezijdige ontsluiting gewenst;- het niet kunnen ontruimen/evacueren van het gebied: tweezijdig ontsluiting

gewenst of het kunnen beschikken over noodopvang;- het dirigeren van verkeersstromen van het probleemgebied af: dynamische

verkeersregelborden;

Hoewel geen specifiek probleem voor de landaanwinning is het van belang:- het verkeer te kunnen stoppen bij gasalarm (weg: ter plaatse; spoor: via

Centrale Meldkamer Utrecht die een lastgeving kan uitvaardigen). De meerafgelegen ligging maakt snel politie-ingrijpen moeilijk;

- alarmeringssystemen voor informeren en dirigeren van bedrijven die niet opEBB-alarmeringssysteem zijn aangesloten;

- de toegankelijkheid van het gebied wanneer het onveilige gebied over deontsluitingsroute ligt.

Uitwerking scenario 5: Incident met vrijkomen giftige stof

Tijdens het rangeerproces op de landaanwinning ontstaat een botsing tussen eenlocomotief en een tankwagon met een zeer toxisch gas (modelstof: chloor;40 ton). Door de ontstane lekkage stroomt de tank in een halfuur leeg.Door de botsing is de machinist bekneld geraakt in zijn cabine en er is éénrangeerder vermist. De melding vindt plaats naar de verkeersleiding van despoorwegen. De wind is noordwest en de ontstane gaswolk drijft over eenDistripark en over de verbindingsdam richting Oostvoorne.

22

Het gebied waarin ernstige slachtoffers (Tl, 12) verwacht mogen worden is3000 x 400 meter (lengte, breedte). Op het Distripark op 1000 meter afstandwerken enige honderden werknemers.

Het 'onveilige gebied' op basis van de alarmeringsgrenswaarde, die door de GGDis bepaald en door de Regionale Hulpverleningsdienst Rotterdam-Rijnmond(RHRR) voor deze gevallen wordt gebruikt, bedraagt 8000 x 1500 m. Deverbindingsdam (ontsluiting van de landaanwinning) ligt daarbinnen. De wolkzal het Distripark binnen enige minuten bereiken, de verbindingsdam binnen10 minuten en Oostvoorne na 30 minuten.

Aandachtspunten optreden:- meldingsprocedure CMK-NS Verkeersleiding;- verkennen, redden, bron-/effectbeperking;- waarschuwen werknemers^evolking (Sirenestelsel); advies ramen/deuren

sluiten;- voorlichting publiek (vervolgmaatregelen);- redding slachtoffers (vergiftigingen), afvoer naar veilig gebied;- geneeskundige verzorging (vergiftiging, tientallen slachtoffers T1/T2);- afzetting wegen, verkeersregeling, opvang aanwezigen landaanwinning

(uren).

De aanvullende specifieke problemen van de landaanwinning voor dit scenariozijn:- de bereikbaar voor onbeschermde hulpverleners (w.o. geneeskundig, politie)

van het gebied: tweezijdige ontsluiting gewenst;- het niet kunnen ontruimen/evacueren van het gebied: tweezijdig ontsluiting

gewenst of het kunnen beschikken over noodopvang;- het dirigeren van verkeersstromen van het probleemgebied af: dynamische

verkeersregelborden;- de informatieverstrekking aan de medische keten over de beste behandeling

bij blootstelling aan een giftige stof: behandelplan (niet specifiek voor delandaanwinning);

- N.B.: ontsmetting van slachtoffers bij entree van de geneeskundige ketenwordt niet door alle betrokkenen in de geneeskundige keten als eenzodanig groot probleem gezien dat dit in deze situatie moet gebeurenvoordat overdracht plaatsvindt.

Uitwerking scenario 6: Incident op schip met vrijkomen brandbaar/toxischgas

Ten gevolge van een aanvaring ontstaat er een scheur in een ladingtank mettoxisch gas van een schip. De lading stroomt in de ruimte tussen tank en huid,verdampt en komt in de atmosfeer. De bemanningsleden van het aanvarendeschip vertonen vergiftigingsverschijnselen. De toxische gaswolk bedreigt delandaanwinning.

23

Aandachtspunten- incidentbestrijding op het water in 'onveilig' gebied: hier kunnen aanvankelijk

alleen de 'primaire' incidentbestrijdingsvaartuigen van het GHR/DSVoptreden;

- redding: de redding van de slachtoffers (eerste levensreddende handelingen,het brengen naar veilig gebied) moet door DSV is samenwerking met deRivierpolitie plaatsvinden. Het gewondentransport uit onveilig gebied op hetwater nu niet helemaal goed geregeld is. GHR/DSV is hiertoe niet uitgerust enopgeleid en de politie is niet in staat om in onveilig gebied op te treden.Overigens merken we op dat dit een zeldzaam scenario is;

- afbakenen bron- en effectgebied; gasmeetplan;- repressief optreden (w.o. neerslaan gassen/dampen);- afzetten waarschuwen/ontruimen gebied op de wal dat gevaar loopt.

Hoewel niet een specifiek probleem voor de landaanwinning is het volgende vanbelang:- de landaanwinning is het uiteinde van het verzorgingsgebied op het water. Het

eerste incidentbestrijdingsvaartuig arriveert na maximaal 30 minuten. Volgen-de schepen die het onveilige gebied kunnen benaderen volgen daarna (perkwartier maximaal plm. 1). Er is weinig capaciteit voor een veelheid vantaken bij dit scenario: een snelle opschaling op basis van de melding is vanbelang.

Uitwerking scenario 7: Incident op het strand

Op een warme zomerdag (veel badgasten) spoelen zakjes bestrijdingsmiddelenaan op het strand. Huidcontact daarmee geeft gezondheidsproblemen bij enigetientallen personen. Deze hebben medische hulp nodig.

Aandachtspunten:- waarschuwing en alarmering badgasten over het gevaar (omroepinstallatie);- advisering badgasten om strand te verlaten en thuis te douchen;- advisering aan besmette badgasten om direct te douchen (safe-havens?);- medische behandeling badgasten met ziekteverschijnselen;- voorlichting en advisering over behandeling aan medische hulpverleners

(huisartsen en poli's) in de regio.

Dit is geen specifiek scenario voor de landaanwinning, het kan overal op de kustoptreden. Op de landaanwinning zouden de eventueel aan te leggen schuilplaat-sen kunnen worden uitgerust met enige extra douchecapaciteit voor dit doel. Deontsmettingscapaciteit van de brandweer komt later en is eigenlijk alleen toege-rust (qua capaciteit) op de ontsmetting van hulpverleners.

Scenario 8: Dreiging slechte weersomstandigheden

Ten gevolge van een dreiging van slechte weersomstandigheden (denk aanbijvoorbeeld een windhoos) moeten het strand en andere recreatiegebiedenontruimd worden.

24

Dit betreft ook de watersporters die direct vanaf de kust opereren als surfers encatamaranvaarders.

Aandachtspunten optreden:- waarschuwen en advisering aanwezigen buiten (omroep, strandbewakings-

organisatie);- waarschuwen en advisering aanwezigen binnen (horeca, tijdelijke bouwsels,

anderszins);- idem bedrijven;- verkeerscirculatie gericht op verlaten Maasvlakte.

Dit scenario is niet specifiek voor de landaanwinning. De voorzieningen hierkunnen wel ingezet worden om de goede afloop van ook dit scenario te be-vorderen.

Scenario 9: (Dreiging van) rellen bij publieksevenementen

Tijdens publieksevenementen kunnen rellen ontstaan. Snel ingrijpen met grotereaantallen politie-eenheden is alleen mogelijk wanneer dit voorbereid is. Dit geldtoverigens ook voor de stedelijke gebieden. We gaan ervan uit dat bijevenementen een tijdelijke of mobiele politiepost bemenst is.Met betrekking tot beheersing van deze situaties is het landaanwinnings-alternatief gemakkelijker en overzichtelijker dan de binnenstad.

25

4 Aandachtspunten voorontwerp en inrichting

4.1 Inleiding

In hoofdstuk 2 zijn de maatscenario's voor de landaanwinning beschreventezamen met de specifieke aandachtspunten en moeilijkheden die bij het op-treden daar een rol spelen. Op basis daarvan is met de in hoofdstuk 3 genoemdeoperationele hulpverleningsorganisaties (waar relevant per scenario) gesprokenover de wijze van optreden, de specifieke nadelen op de landaanwinning enmogelijkheden om die nadelen te compenseren. Dit conform de stappen diegenoemd zijn in paragraaf 1.4. Deze gesprekken vonden plaats aan de hand vanhet schema in bijlage ld. Daarin zijn de verschillende deelprocessen die onder-deel vormen van de in hoofdstuk 3 genoemde 4 hoofdprocessen uitgesplitst. Perdeelproces is (waar relevant) per maatscenario nagegaan in hoeverre op delandaanwinning sprake is van een situatie die (in negatieve zin) afwijkt van diein de rest van het haven- en industriegebied (dit is een impliciete referentie) enhoe die negatieve afwijking gecompenseerd zou kunnen worden.

Dit heeft geleid tot een groot aantal (35) aanbevelingen die opgesomd worden inhoofdstuk 5 en verder per stuk worden toegelicht in bijlage 2 van dit rapport.Binnen dit geheel zijn een aantal hoofdonderwerpen te onderkennen. Per hoofd-onderwerp is er een samenhang tussen de aanbevelingen. Voor een deel geldt datin zekere mate sprake is van een uitwisselbaarheid en kwaliteitsverschil tussende aanbevelingen. Er is dan sprake van opties waaruit op basis van bijvoorbeeldkosten/kwaliteitsoverwegingen gekozen zou kunnen worden.

De hier in dit hoofdstuk behandelde hoofdonderwerpen zijn:- ontsluiting en bereikbaarheid van de landaanwinning (par. 4.2);- voorzieningen voor de hulpverleningsorganisaties (par. 4.3);- bluswatervoorzieningen (par. 4.4);- bescherming van publiek en hulpverleners (par. 4.S).

Achtereenvolgens zullen we deze onderwerpen behandelen.

4.2 Ontsluiting en bereikbaarheid

4.2.1 Inleiding, referentie

Een verzekerde ontsluiting van de landaanwinning is van belang voor:- de veiligheid van aanwezigen opdat ze op basis van zelfredzaamheid zonder

hulp van later en altijd in beperkte mate arriverende hulpverleners kunnenwegvluchten.

26

Het op twee manieren kunnen ontvluchten van een ruimte, een gebouw of eengebied is een algemeen aanvaard principe op basis waarvan het publiek involdoende mate met eigen middelen (zelfredzaamheid) zichzelf in veiligheidkan brengen.We zien dat in gebieden in het haven- en industriegebied waar dit nu nietinherent goed geregeld is (w.o. Maasvlakte 1) speciale voorzieningen zijngetroffen (evacuatieplan);

- de aankomst van hulpverleningsdiensten. De aankomstzekerheid wordt ver-groot wanneer op twee manieren kan worden aangereden. Wanneer slechtséén route beschikbaar is, kan deze geblokkeerd zijn door verkeersdrukte (bijv.t.g.v. het incident) of doordat een wolk met een gevaarlijke stof over deaanvoerroute hangt. Dit werkt zeer vertragend voor de brandweer (en ookblokkerend) en maakt het achtergelegen gebied voor de niet-beschermde hulp-verleners (ambulances, geneeskundige hulpverlening, politie) onbereikbaar.

De referentie voor ontsluiting is een tweezijdige ontsluiting.

De gevolgen van een niet beschikbare aan- en afvoerwegIn paragraaf 3.3 is ingegaan op de gevolgen van het pas enige tijd later effectiefkunnen optreden bij een incident. Waar relevant:- wordt de brandschade enkele tientallen procenten groter;- nemen de overlevingskansen van zwaargewonden met meerdere tientallen

procenten af en- neemt de kans op blijvende invaliditeit van overlevende zwaargewonden met

meerdere tientallen procenten toe. Ook de ernst van de invaliditeit neemt toe.

De relevante scenario's, waarbij de verzekerde beschikbaarheid van een snelleontsluiting belangrijk is, zijn vooral:- incident bij transport of industrie met vrijkomen brandbaar gas;- incident bij transport of industrie met vrijkomen toxisch gas.De ontsluiting^enaderbaarheid is ook een probleem wanneer na eenernstig/massaal verkeersongeval beide rijbanen van de enige verkeersader (aanbeide zijde van de vangrail) geblokkeerd zijn.

De kans op deze scenario's in combinatie met het niet beschikbaar zijn van alleaan- en afvoerroutes is klein. Als het plaatsvindt is de hulpverlening ernstigvertraagd.

4.2.2Aanbevelingen voor ontsluitingsmogelijkheden

4.2.2.1 Een tweede onafhankelijke ontsluiting van de landaanwinning

Het ontwerp kent op dit moment in feite twee ontsluitingen (over de weg) voorde landaanwinning: één voor het beroepsmatige en één voor het recreatieveverkeer. Deze routes liggen echter nabij elkaar in één 'infrabundel' en zijn in diezin niet echt onafhankelijk. Een ontsluiting naar de noordoever (tunnel) issystematisch beter. Deze voorziening is echter zeer kostbaar. Wanneer zo'nmogelijkheid ook voor andere doelen gebruikt zou kunnen worden, komt de

27

haalbaarheid wellicht dichterbij.Een veerpont is geen alternatief, die is qua snelheid van inzet en qua vaar-snelheid te langzaam.

4.2.2.2 Een ringweg rond de landaanwinning

Een (kwalitatief minder) alternatief voor een echte onafhankelijke ontsluiting iseen ringweg rond de landaanwinning. Dit impliceert een tunnel onder hethavenbekken door. Gegeven de diepte van de haven is ook dit een kostbarevoorziening die om andere logistieke redenen nauwelijks interessant is. Zolangde toegang tot de landaanwinning strikt gebundeld blijft, is dit een duidelijkeverbetering maar geen inherent goede oplossing. Ook hier is een speciale veer-pont daar geen goed alternatief.

4.2.2.3 Een niet-gebundelde toegang

Een zekere vorm van een onafhankelijke toegang wordt verkregen door ééntoegangsweg niet te bundelen met de rest van de infrastructuur, maar op eenaantal honderden meters afstand daarvan te leggen. Dit zou de aan-/afvoerroutevoor het niet-zakelijke verkeer kunnen zijn. Wanneer elders op de land-aanwinning koppelingen tussen de twee routes plaatsvinden kan, wanneer nodig,van de ene naar de andere route worden gewisseld bij blokkade van één van detwee. Deze oplossing brengt ruimtebeslag met zich mee. Het genoemde aantalhonderden meters is gebaseerd op de omvang van de zogenoemde 'startmal' diegebruikt wordt om het gevarengebied als eerste schatting na een incident tebepalen. In het ideale geval 'doorkruist' de startmal nooit beide routes. Deschadecirkels van de BLEVE (enkele honderden meters doorsnede) moetentenminste bepalend zijn.

4.2.2.4 Duidelijk informatie in veel gevallen: 'snel zeker weten'(snuflelpalen)

Bij het incidenteel ontsnappen van gevaarlijke stoffen (brandbaar of giftig) isvaak niet zozeer de gevaarlijke wolk zelf een probleem, maar de onzekerheidover de ligging van het gevarengebied. In de praktijk leidt dit tot de aanpak datbij zo'n incident bij onzekerheid voor de zekerheid/veiligheid de startmal wordtgebruikt om uit voorzorg een gebied af te schermen totdat metingen zijn uit-gevoerd op grond waarvan delen weer vrijgegeven kunnen worden. In een geringpercentage van de gevallen wordt op grond van metingen of andere nadereinformatie het af te zetten gevarengebied groter gemaakt.Wanneer de gebundelde infrastructuur in het 'startmal'-gebied ligt is de delandaanwinning afgesloten. Vaak uit onzekerheid.Om op zo'n essentieel punt snel een grotere zekerheid te krijgen kan de intro-ductie van 'snuffelpalen' langs de infrabundel worden overwogen. Dit zouden,om de gedachte te bepalen, palen kunnen zijn met een lamp. Deze lampenworden geactiveerd bij een incidentmelding in het gebied (groen licht: veilig;rood licht: onveilig). 'Snuffelen' bij brandbare stoffen is geen probleem, bij

28

toxische stoffen moet specifiek gemeten worden. Voor enkele veel voor-komende stoffen is dit mogelijk. Voor ontsnappingen bij bedrijven is een speci-fieke bepaling op de terreingrens ook mogelijk. Dit wordt nu overigens ook alveel gedaan. De snelle en betrouwbare doormelding van de resultaten van debedrijfsmetingen moet dan worden verzekerd. Voor transportincidenten is hetmoeilijk om elke te transporteren toxische stofte bepalen. Daar blijft onzeker-heid. Dit is derhalve een oplossing die bijdraagt, maar niet in alle gevallenwerkt. De onzekerheid in bepaalde gevallen blijft.

4.2.2.5 Een speciale rijstrook voor hulpverleners

Incidenten die afsluitingen met zich meebrengen leiden tot filevorming. Derijroute voor de hulpverleners wordt dan al snel geblokkeerd. Extra voor-zieningen op de rijroutes die dan een rijstrook vrijhouden worden aanbevolen.De planningen van de startlocaties (uitrukposten) van brandweer, ambulances enpolitiepatrouilles gaan uit van een redelijke (maar niet maximale) rijsnelheid.Wanneer rijsnelheden niet gehaald kunnen worden leidt dat tot vertragingen enoverschrijdingen van de normtijden (zie figuur 4.1). De gevolgen daarvan zijn inparagrafen 3.3 en 4.2.1 toegelicht.

Opkomst Brandweer (personen)(kazerne Maasvlakte 2)

Aantal personen30

Opkomst Ambulance (pers.)(post l.v.m. Maasvlakte 2)

Aantal personen

24

18

• ia

Roforontlo

—Wif

Halm rijsnelheid

4 _- - •

Referentie

- -

- —r—

r i: i

!. .i?\ _• _: ï V! ! Hah/o rijsnolhel

o —.

1 _....

0 5 10 15 20 25 30 35 40Opkomsttijd (min.)

1

10 15 20 25 30 35 40Opkomsttijd (min.)

Figuur 4.1: De opkomsttijden bij vlot doorrijden (= referentie) en bij halveringvan de rijsnelheid

29

4.2.3De varianten

De verschillende ontsluitingsvarianten zijn schematisch weergegeven infiguur 4.2.

Tunnel naar Noordoever

n langs routesstroken

Figuur 4.2: De verschillende ontsluitingsvarianten

4.3 Voorzieningen voor de hulpverleningsorganisaties

Het adequaat zijn van de voorzieningen voor de hulpverleningsorganisaties isvoor alle scenario's van belang. Ook de vaker voorkomende kleine incidentenkunnen dan adequaat worden opgelost.

4.3.1 Brandweer

De aanbevolen opkomsttijd van de gemeentebrandweer in het haven- enindustriegebied is genormeerd op 10 minuten na melding voor een eerste voer-tuig en 12 minuten na melding voor een tweede voertuig. Zonder kazerne op delandaanwinning is dat niet haalbaar (zie bijlage 3).

30

In het haven- en industriegebied werken de gemeente en de industrie samen ineen publiek/privaat samenwerkingsverband, de Gezamenlijke BrandweerRotterdam-Rijnmond. De aanbevolen/vereiste opkomsttijd voor eenbedrijfsbrandweer is korter: 6 minuten. Zou de gemeente zelf nog kunnenbesluiten om op basis van kosten/effectiviteitsoverwegingen geen kazerne op delandaanwinning te stichten (e.e.a. conform het beleid dat jarenlang voor Maas-vlakte 1 heeft gegolden), gegeven de samenwerking met de industrie zal er op delandaanwinning zeker een brandweerpost met een beroepsbezetting moeten wor-den gesticht. Een positief effect hiervan is dat bij het ontwerp van opslagloodsenmet gevaarlijke stoffen (CPR-15) volgens de regels mag worden uit-gegaan vaneen snelle opkomst van de brandweer zodat minder eigen voor-zieningenbehoeven te worden aangebracht.

Dit leidt tot een acceptabele (binnen de norm gelegen) opkomsttijd voor heteerste voertuig (zie bijlage 3). Vanwege de afgelegen ligging zal een tweedevoertuig pas na 12 a 14 minuten arriveren. Voor de grotere bebouwing is ditrelatief lang. Aanvullende preventieve eisen voor gebouwen met relatief veelpubliek zijn dan ook op z'n plaats (detectie-/sprinklersysteem). Dit temeer omdateen verdere aanvulling op basis van een nader bericht van de eerst aankomendebevelvoerder niet binnen een halfuur na de eerste melding kan arriveren. In derest van het havengebied is 20 minuten een meer realistisch getal (referentie).Wat betreft de ontwikkeling van materiële (en ook, zij het in mindere mate,persoonlijke) schade betekent dit dat deze zonder deze preventieve maatregelenop de landaanwinning 20 a 30% groter zal zijn dan elders in het gebied.

De referentie is: een brandweerpost op de landaanwinning.

4.3.2De geneeskundige hulpverlening

De planning van de locaties van de ambulanceposten is gebaseerd op het kunnenhalen van een aanrijtijd van 15 minuten. Op dit moment is de dichtstbijzijndeambulancepost: Brielle (zie figuur 4.3). Dit leidt nu al tot overschrijding van deopkomsttijden op Maasvlakte 1. Bij de landaanwinning wordt deze alleen nogmaar groter (tijd: 20 min). De financiering van de ambulancehulpverlening vindtplaats door de ziektekostenverzekeraars. Het op tijd arriveren in verafgelegen,minder dicht bebouwde gebieden met minder spoeduitrukken is relatief duur enkan leiden tot het later arriveren in minder dicht bebouwde gebieden. Dit be-nvloedt deze beslissingen. Overigens moet de Provincie Zuid-Holland de ambu-lancespreidingsplannen goedkeuren en dat politiek voor z'n rekening nemen. Wegaan ervan uit dat bij realisatie van de landaanwinning dit probleem zo grootwordt, dat dit wel leidt tot aanpassing van de plannen en zal leiden tot een extrapost. De kosten van deze voorziening bedragen plusminus fl. 1,5 miljoen perjaar. Het effect is zichtbaar gemaakt in bijlage 3.

31

Overigens zal bij een grootschalig incident (scenario 3) in dit gebied niet vol-daan kunnen worden aan de stabilisatie en hospitalisering van gewonden binnentwee uur. Ook voor de medische stabilisatie zal het zogenoemde 'gouden uur'ruim worden overschreden in dat scenario. Vanwege de afgelegen ligging zal dehulpverlening ter plaatse een halfuur tot een uur langzamer verlopen danbijvoorbeeld in het Botlekgebied. Overigens is voor dit optreden niet een abso-luut referentieniveau in het land vastgesteld.

In medische zin betekent dit dat van de ernstige (Tl- en T2-) slachtoffers dekans op overleven (m.n. Tl-slachtoffers) met enkele tientallen procenten af-neemt en dat de kans op ernstige invaliditeit / niet-reversibel letsel van de T2-slachtoffers met enige tientallen procenten toeneemt.Bij een melding overdag kan eerder worden overwogen een Mobiel MedischTeam (MMT) per helikopter te alarmeren. Dit vanwege de latere opkomst vanaanvulling wanneer die later toch nodig blijkt.

Bij de blootstelling aan het groot aantal toxische stoffen zal de ademhalings-capaciteit worden aangetast. Dit vereist direct medisch ingrijpen. Nabij de plaatsvan het incident (veilige plaats) door beademing (arbeidsintensief: elke patiëntheeft een eigen hulpverlener nodig) of waar mogelijk door toediening van metzuurstof verrijkte lucht (via bijv. een kapje op neus/mond). In de door BZKbeschikbaar gestelde uitrusting voor de Geneeskundige Combinatie is zo'nzuurstofvoorziening (zuurstofzeug) opgenomen. Het ligt voor de hand ditmaterieel/materiaal ook op te stellen nabij het industriegebied (maar niet ex-clusief voor de landaanwinning). Hierbij moet ook bedacht worden dat bijonderkoeling van slachtoffers de zuurstofbehoefte met 50% kan stijgen.

De referentie is: een ambulancepost nabij de Maasvlakte (1/2)

Figuur 4.3: Huidige locaties brandweer (beroeps) en ambulance

32

Capaciteit(m3/hr)

400

300

200

100

Behoefte,- WJ2xTS

-r1

10 20 30I

40L L ' ' '

50 60 70 80

Tijd na aankomst van eerste brandweervoertuig

Figuur 4.4; Weergave van de maximale bluswaterbehoefte als Junctie van detijd voor een uitruk in het havengebied met twee autospuiten inde eerste uitruk

De volgende kenmerken zijn daarbij van belang:- levertijd : het aantal minuten tussen het onderkennen van de behoefte aan

en levering van bluswater met een bepaalde capaciteit.- leverduur : het aantal minuten dat de betreffende capaciteit geleverd kan

worden.- capaciteit : het aantal kubieke meter per uur dat geleverd wordt.- druk : laag: er is materieel nodig met een pomp om de druk zodanig

hoog te krijgen dat inzet via straalpijpen en/of water-kanonnen mogelijk wordt.

hoog: straalpijpen en/of waterkanonnen kunnen direct op devoorziening worden aangesloten en ingezet.

In het uiterste geval rekening houdend met materieel en mensen kunnen vanafeen tankautospuit 3 stralen è 24 m^/hr worden afgelegd (=75 m^/hr).

De pompcapaciteit van een tankautospuit is 120 m^/hr. Hiermee kan 1 groot-vermogen waterkanon worden gevoed. Hiervoor is 120 m^/hr noodzakelijk.Voor deze capaciteit schiet het drinkwaternet straks tekort. Dit moet derhalvekunnen worden aangevuld. Het in 4.4.1 genoemde referentieniveau van240 m^/hr is gebaseerd op het gelijktijdig kunnen inzetten van 2 water-kanonnen, hetgeen bij grotere objecten een redelijk (minimum)uitgangspunt is.Grotere branden vereisen aanvoer van water over langere afstand. Hier is debrandweer voor toegerust, maar de opbouw van dat systeem kost tijd.

35

4.4.3 Voorstel voor bluswatervoorziening

Dit voorstel voor de bluswatervoorziening geldt voor de brandbestrijding bijgrotere objecten (:snelle inzet van 2 waterkanonnen is maatgevend scenario voorbluswater):- grotere gebouwen met bijvoorbeeld restauratieve voorzieningen;- distriparken;- opslagterreinen.

Uitgangspunt:- Bij het gebouw moet een waterhoeveelheid aanwezig zijn waarmee één uur

kan worden overbrugd (240 m3 per uur). Dit waterbassin (drinkwater) kaneventueel door enige bedrijven gedeeld worden.

- De hoeveelheid water die voor een eventueel sprinklersysteem benodigd ismag hieraan niet worden onttrokken. Zo'n systeem leidt tot extra voorraad.

- De hoeveelheid water van 240 m? per uur moet een uur na de eerste inzetkunnen zijn aangevuld met een door de brandweer aangelegde leiding moeteen capaciteit van 240 m^ per uur (wts 1000). De daadwerkelijke opbouwdaarvan (na aankomst van extra middelen) moet binnen een halfuur geregeldzijn. Een en ander betekent dat de maximaal te overbruggen afstand danplusminus 1000 meter bedraagt.

- Dit betekent dat het ruwwaternet tot op 1000 meter van elke potentiële groot-verbruiker moet worden gebracht en dat de capaciteit daar 240 m^/hr moetzijn.

- In het schema op (figuur 4.5) is aangegeven hoe de behoefte aan water zichontwikkeld en hoe hierin kan worden voorzien.

N.B.: Een sprinklersysteem leidt tot een extra nader te bepalen behoefte-vergroting (bassin). Bij een nog grotere waterbehoefte bij de brandbestrijdingmoet rekening gehouden worden dat deze pas een uur na het nemen van eenbesluit daartoe beschikbaar kan zijn. De aanleg daarvan is vanaf (evt. zout) openwater. We gaan er daarbij vanuit dat dit binnen 3 kilometer beschikbaar is (wts2500).

Referentie: (samengevat)- de aanwezigheid van water om één uur te kunnen overbruggen (240 m^)- t.b.v. eventueel sprinklersysteem: extra voorraad- aanvullend bluswater binnen 1000 meter aanwezig.

4.4.4Bluswatervoorziening langs de infrastructuur

Wanneer de ruwwaterleiding gebundeld wordt met de infrastructuur (en dezemet een druk van plm. 15 bar werkt) kan daarop direct worden afgelegd bijongevallen met betrekking tot het weg-, spoor- en pijpleidingtransport en oprangeeremplacementen. Vooral ook om escalatie (en bijv. domino-effecten) tevoorkomen is de snelle aanwezigheid van bluswater daarbij van belang.

36

Een arbeids- en materieelextensief blussysteem (direct afleggen op een druklei-ding) houdt mensen en materieel vrij voor de uitvoering van andere bestrij-dingstaken (bijv. technische hulpverlening).

Capaciteit(m3/hr)

400

300

200

100

Behoefte,- bl|2xTS

Uit basta (240 m3)

Uit slangleidingvanaf ruwwater(240m3/hr)

L

Tijd na aankomst van eerste brandweervoertuig

Figuur 4.5: De behoefte en de beschikbaarheid van bluswater

4.5 De bescherming van publiek en hulpverleners bij het vrijkomenvan gevaarlijke stoffen

Wanneer bekend is of nadrukkelijk vermoed wordt dat een gevaarlijke stof isvrijgekomen is het van belang dat de mensen die gevaar lopen snelgewaarschuwd worden en geadviseerd worden om bepaalde acties teondernemen. Om deze snelheid te bevorderen zijn een aantal onderwerpen vanbelang. Deze zullen we in de volgende paragrafen behandelen.

Referentie: op deze onderwerpen zijn (behoudens het sirenenet) geen expli-ciete referenties aanwezig.

De blootstelling aan gevaarlijke stoffenHet recreatiegebied op de landaanwinning is mits goed ten opzichte van deindustriële activiteiten aangelegd een gebied dat objectief gezien net zo veilig isals veel andere gebieden. Toch blijft (met een zeer kleine kans) de dreiging vaneen ernstig incident én in combinatie daarmee de significant langzamere op-schal ing van de dan noodzakelijke hulpverlening.De kans op blootstelling is klein, maar wanneer het gebeurt kan er niet directadequaat worden opgetreden. Niet alleen de directe gezondheidsschade diedaardoor optreedt is dan van belang maar ook de onzekerheid over mogelijkgevolgen (ook jaren later) blijkt dan van belang. Uit meerdere incidenten blijktdat de psycho-sociale aspecten daarbij belangrijk zijn.Dit betekent dat de afgelegen ligging van de landaanwinning ons inziens ge-

37

compenseerd mag en kan worden door enkele aanvullende maatregelen op ditgebied. Niet vooral omdat het effect direct te kwantificeren is, maar vooralomdat dan reeds in het ontwerp duidelijk de basisfilosofie (signaal) van hetcompenseren van negatieve elementen is ingebouwd.

4.5.1 Het op af stand kunnen afsluiten van doorgaande wegen bij gasalarm

Wanneer een gevaarsgebied buiten de terreingrens van een bedrijf kan reiken,wordt bij een groter gebied door middel van sirenes de bevolking gealarmeerd.Het 'basisscenario' dat dan van toepassing is luidt: "Ga naar binnen, doe ramenen deuren dicht en stem af op de lokale omroep voor verdere berichten". Auto-mobilisten worden geacht (wanneer ze de sirenes al horen) bij de eerstvolgendeafslag van de weg af te gaan en ook binnen te gaan schuilen.

Om te voorkomen dat nieuwe automobilisten de wolk inrijden moet de wegafgezet worden. Dit is nu een politietaak en wordt met behulp vanpatrouillerende auto's en 'motoragenten' uitgevoerd, dit zou ook via de in hetgebied aanwezige of aan te leggen verkeerssignalering kunnen gebeuren (banenafkruisen; mededeling 'gasalarm' oplichten).

4.S.2Het kunnen waarschuwen van aanwezigen op niet-EBB-bedrijven(procesindustrie)

De Stichting Europoort Botlek Belangen (samenwerkingsverband van de groterebedrijven in het haven- en industriegebied) heeft een communicatiesysteemwaarmee bedrijven bij een gasontsnapping de buurbedrijven snel kunnen waar-schuwen. Dit systeem beperkt zich nu voornamelijk tot de procesindustrie. Eenuitbreiding in de richting van niet-procesindustriebedrijven in de nabijheid vande procesindustrie wordt aanbevolen.

4.S.3Het kunnen waarschuwen van aanwezigen in het recreatiegebied

Bij incidenten verdient het aanbeveling de aanwezigen in de recreatiegebieden(wanneer relevant) te kunnen waarschuwen en te kunnen inlichten wat het bestete doen gezien de situatie. In de concentratiegebieden zou dit kunnen door hetinstalleren van een omroepinstallatie op het strand. Dit zou op instructie van dehulpverleningsorganisaties bediend kunnen worden door de bewaking/strand-wachten ter plaatse. We nemen aan dat die bij drukte aanwezig zijn. Dezeorganisaties kunnen hiertoe worden geïnstrueerd. Via dit kanaal zou ook eenmededeling over een te prefereren rijroute kunnen worden gedaan (veilig vertrekbevorderen).

4.S.4Opvangmogelijkheden publiek en werknemers (schuilgelegenheden)

In bepaalde omstandigheden kan het nodig zijn om het publiek op de land-aanwinning onderdak te bieden in een schuilgelegenheid. Dit zou kunnen wan-

38

neer de ontsluiting geblokkeerd is of een gebied waar men buiten verkeertwordt bedreigd. Ook is het denkbaar dat er opvang nodig is voor een groteraantal mensen dat bij een brand of anderszins een gebouw snel en langdurigmoet verlaten zonder warme kleding en zonder vervoersmogelijkheid. Hetcreëren van een opvangmogelijkheid (in toch al te realiseren gebouwen) tegenniet al te grote meerkosten valt dan te overwegen. In een zo afgelegen gebiedis niet snel noodvervoer voor honderden mensen te realiseren. In zo'nvoorziening kan ook enig extra sanitair worden gerealiseerd.

4.6 Autonome ontwikkeling

Wanneer de landaanwinning niet plaatsvindt en wanneer de huidige Maasvlaktevolledig wordt ingevuld zal dat naar verwachting niet tot een wezenlijke ver-andering in de huidige situatie leiden met betrekking tot de hulpverlening bijincidenten.- De brandweerorganisatie is op het referentieniveau met de huidige kazerne

van de Gezamenlijke Brandweer Rotterdam-Rijnmond op de Maasvlakte (ziefiguur 4.3).

- De ambulancehulpverlening is niet geheel op het referentieniveau met eenpost te Brielle, maar de incidentfrequentie (verder op) op Maasvlakte 1 isniet voldoende groot om daar in het spreidingsplan rekening mee te houden(zie figuur 4.3). Bij ernstig letsel is in de toekomst een helikopter beschik-baar in plm. 15 minuten.

- De politieorganisatie heeft Maasvlakte 1 in de te patrouilleren route op-genomen en een groot deel van het gebied is niet openbaar.

- De afsluiting van Maasvlakte 1 is nu een probleem en zal dat bij de auto-nome ontwikkeling blijven.

- Bepaalde recreatieve activiteiten, m.n. actieve buitensporten, worden bij eenautonome ontwikkeling minder groot, waardoor de drang tot aanvullendeveiligheidsbevorderende voorzieningen minder groot is.

39

5 Aanbevelingen voor ontwerpen inrichting van delandaanwinning met oog opopenbare orde en veiligheid

5.1 Inleiding

In dit hoofdstuk zijn de resultaten opgenomen van een evaluatie van demogelijkheden van optreden van de verschillende operationele hulpverlenings-diensten bij de in hoofdstuk 2 opgenomen maatscenario's en de analyses inhoofdstuk 4.Aan de hand van de matrix in bijlage 1 is daarbij (vaak per vakje) nagegaan welkbestrijdingsproces specifieke problemen oproept op de landaanwinning en inhoeverre die opgelost kunnen worden door maatregelen in de pro-actieve,preventieve, repressieve sfeer, mede door een goede preparatie. Vooral demaatregelen op pro-actief en ook op preventief gebied zijn in het ontwerp- eninrichtingsstadium van belang.

Bij de analyse en de opsomming van voorstellen zijn we ervan uitgegaan dat erontworpen wordt door overheid en industrie conform de gebruikelijke uitgangs-punten (risicobeleid, zonering, etc). Deze aanbevelingen (zie ook Recreatie enVeiligheid) zijn niet opnieuw opgenomen.

5.2 Maatregelen met een positief effect op de openbare veiligheid

In figuur 5.1 is een samenvattend overzicht opgenomen van de (35) maatregelendie tot nu toe zijn geïdentificeerd bij de evaluatie van het optreden van dehulpverleningsdiensten bij het optreden van de maatscenario's. De meeste vandeze maatregelen zijn behandeld in het vorige hoofdstuk 4.De geïdentificeerde maatregelen worden verder uitgebreid toegelicht in hetoverzicht in bijlage 2.

De maatregelen in figuur 5.1 zijn gerubriceerd naar pro-actie, preventie enpreparatie en zijn zoals vermeld vooral gericht op die welke in het ontwerp- eninrichtingsstadium moeten worden meegenomen.

40

Figuur 5.1: Samenvattend overzicht van maatregelen

FasePro-actie

i

Pro-actie

Pro-actie

Pro-actie

Pro-actie

Pro-actie

Pro-actie

Pro-actie

Pro-actie

Pro-actie

DienstAlle (land)

Alle (land)

Alle (land)

Brandweer

Brandweer

QHR/DSV

Brandweer

Alle (land)

Brandweer,geneeskundig

Politie

MaatregelHet creëren van een tweedeonafhankelijke ontsluiting vanMaasvlakte 2 (bijv. naar denoordoever). Bij deze maatregel wordtgedact aan een snelle verbinding(tunnel); een langzame verbinding(veerpont) heeft weinig toegevoegdewaarde.

Het creëren van een ringweg rondMaasvlakte 2 (bijv. door middel vaneen tunnel onder het havenbekken |door). Voor de doorstroming van het 1verkeer heeft deze oplossing weinigtiegevoegde waarde omdat het voorhet doorgaande verkeer altijd eenomweg betekent.

Rijroute speciaal voor hulpverleners

Bluswatervoorziening op Maasvlakte 2door middel van een ruw-waternetmet voldoende capaciteit

Het ruwwatemet (240 m3/uur; 15-20bar; minimaal plm. 150 mm leiding)moet gebundeld worden met deverkeersinfrastructuur met opregelmatige afstanden (200 metermaximaal) brandkranen.Blusbootaansluitingen voor (extra)voeding van het ruwwatemet.

Bluswatervoorziening bij gebouwendoor middel van een waterkelder(gezamenlijk). Een alternatief met eenmindere bedrijfszekerheid is eengeboorde put.

Bij de grotere gebouwontwikkelingen(publieksgebouwen, kantoren)verdient het aanbeveling omschuilruimten (zogenoemde safe-havens) aan te brengen. Definanciering van de extra kosten kandoor de Maasvlakte ontwikkelaar voorz'n rekening worden genomen.

Uitrusten van schuilplaatsen metdouches om ontsmetting mogelijk temakenHet op afstand kunnen afsluiten vandoorgaande wegen bij gasalarm

ScenarioAlle waarbij de snelle verzekerde opkomst vande hulpverleningsdiensten en deontruiming/evacuatie van de aanwezigen aande orde is

Alie waarbij de snelle verzekerde opkomst vande hulpverleningsdiensten en deontruiming/evacuatie van de aanwezigen aande orde is

Alle met belang opkomsttijdoverheidshulpverleningsdienstenAlle waarbij buiten de chemische industriegeblust en gekoeld moet worden.

Alle waarbij buiten de chemische industriegeblust en gekoeld moet worden.

Alle waarbij buiten de chemische industriegeblust en gekoeld moet worden.

Brand in publieksgebouw

Alle met toxische stoffen die tot besmettepersonen kunnen leiden.

Alle met een ontsnapping vanbrandbare/toxische gassen

ld27

28

2

5

6

5

3

7

7

11

1

41

FasePro-actie

Pro-actie

Pro-actie

Pro-actie

Pro-actie

Pro-actie

Pro-actie

Pro-actie

Pro-actie

Pro-actie

Pro-actie

Pro-actie

DienstBrandweer,Politie

Alle (land)

Brandweer,Politie

Brandweer,Politie

Politie

Politie

GHR/DSV,anderehulpverleningsdiensten

Alle (land)

Alle (land)

Alle (land)

Alle (land)

Alle (land)

MaatregelBij ontsnapping gaswolk ook anderedan EBB-bedrijven kunnen alarmeren(aansluiting EBB-net?)

Plaatsen van snuffalpalen langs degrenzen van de infra-bundel inaanvulling op de voorzieningen van debedrijven. In veel (maar niet alle)gevallen levert dit snel een zekerheidop over de veiligheid van een rijroute.Het belang is: snel weten en kunnenbeslissen. Maasvlakte2 blijft nietonnodig lang afgesloten dooronzekerheid.

Plaatsing omroepsysteem (mastenmet luidsprekers) op het strand t.b.v.informeren en alarmeren.

Waarschuwen strandbewakingopnemen in procedure plaatselijknoodweerKoppelen van routes en het kunnengeven van aanwijzingen (dynamischeverkeersbeïnvloeding) om snel en/ofveilig vertrek van publiek enwerknemers te bevorderen.

Ontwerpen van parkeerplaatsen in hetgebied op snel vertrek van grotereaantallen voertuigen en het zodanigontwerpen van de afvoerwegen datzich na het vertrek geen flessenhalzenvoordoen.

Aanleg goed bereikbare/bruikbareopstel- en opstapplaatsen opstrategische plaatsen t.b.v. aan boordnemen hulpverleners en afgevenslachtoffers (ook op noordoever)

Het doorschakelen van GSMmeldingen direct naar de regionalealarmcentrales.Plaatbepaling op Maasvlakte 2vergemakkelijken.Het oprichten van een extrasteunzender op Maasvlakte 2overwegen.Geen cloorchemie met transport engrotere opslag op Maasvlakte 2. Dezeaanbeveling sluit aan bij die van hetproject "Recreatie en Veiligheid''

Realisatie van buffer tussen industrieen recreatie

ScenarioAlle met een ontsnapping vanbrandbare/toxische gassen

Alle waarbij de snelle verzekerde opkomst vande hulpverleningsdiensten en deontruiming/evacuatie van de aanwezigen aande orde is

Alle met een dreiging voor de badgastenontsnapping van brandbare/toxische gassen,

gevaarlijke stoffen op het strand, slechteweersomstandigheden).

dreiging slechte weersomstandigheden•

Alle met een dreiging voor de werknemers ende badgasten (ontsnapping vanbrandbare/toxische gassen).

Allo met een dreiging voor de badgasten(ontsnapping van brandbare/toxische gassen,gevaarlijke stoffen op het strand, slechteweersomstandigheden).

Alle met incidenten op schepen.

Alle

Alle

Alle

Ontsnapping toxisch gas.

Incidenten (brand, ontsnappingen vanbrandbare en toxische stoffen) bij de industrie

ld12

29

13

18

15

14

16

8

9

25

30

31

42

FasePro-actie

Preparatie

Preventie

Preparatie

Preparatie

Preparatie

Preparatie

Preparatie

Preparatie

Preparatie

Preventie

Preparatie

Preparatie

DienstPolitie

Brandweer

Brandweer

GHR/OSV

Geneeskundi

9

Geneeskundi

9

Politie

Geneeskundig

Brandweer/ambulance

Geneeskundi9

Brandweer

Geneeskundi

g

GHR/DSV.politie

Maatregel

Stichten uttrukpost GezamenlijkebrandweerBij publieksevenementen extraaandacht voor preventie en"theaterwacht".ambulancehulpverlening en politie.

Maasvlakte 2 in viootplan opnemenopdat ook daar de vereisteopkomsttijd van de primaire'ncidentbestrijdingsvaartuigen in 30minuten te realiseren is.

Stichten ambulancepost dichter bijMaasvlakte 2

Plaatsen materiaal GeneeskundigeCombinatie (ook) nabij industriegebiedzuidoever.

Een locale politiepost bijgrootschaliger aanwezigheid vanpersonenBij een serieuze melding verdient heteen stap verder opschalen van deorganisatie dan gebruikelijkaanbeveling.Bij een serieuze melding verdient heteen stap verder opschalen van deorganisatie dan gebruikelijkaanbeveling.Bij een melding overdag bij goed weerverdient het eerder overwegen vanhet alarmeren van de trauma-helicopter aandacht

Gebouwen met een verhoogd risicomoeten gesprinklerd zijnVoorbereiden meldingen aanhuisartsen in de regio over besmettepersonenOpstellen evacuatieplan als functievan de tijd. M.n. de tijd die benodigdis voor de afvoer over water.

>cenarioDreiging rellen (incidenten) bijpublieksevenementen.Alle met belang opkomsttijd brandweer

Dreiging rellen (incidenten) bijpublieksevenementen.

Alle incidenten waarbij de primaire vaartuigenvan het havenbedrijf ingezet kunnen worden(zie incidentbestrijdingsplannen).

Alle waarbij de opkomst van de geneeskundigehulpverlening aan de orde is.

Alle met grootschaliger geneeskundig optreden(uhw. M.n. voor toxische scenario's)

Dreiging rellen (incidenten) bijpublieksevenementen.

Alle

Alle

Alle

Brand in publieksgebouw

Alle met toxische stoffen die tot besmettepersonen kunnen leiden.

Alle met vrijkomen gevaarlijke gassen, waarbijontruiming en evacuatie aan de orde is.

ld22

1

21

17

19

20

22

23

10

24

4

7

26

43

Bijlage ODe dynamiek van hetbestrijdingsproces

BO.1 Inleiding

Bij incidenten worden de gevolgen in de tijd in vele gevallen steeds groter.Ingrijpen van hulpverleningsdiensten kan deze ontwikkeling verminderen enstoppen.De ontwikkeling van het incident en de start en de ontwikkeling van de hulp-verlening moeten in het ideale geval met elkaar in de pas lopen. Eigenlijk moetde hulpverlening het incident als het ware 'voorblijven'. Dit laatste is nietmogelijk bij niet-aangekondigde incidenten. De snelheid van ontwikkeling vanhet incident ten opzichte van de snelheid van ontwikkeling van het effect vande hulpverlening bepaalt dan de invloed van de hulpverlening op de afloop vanhet incident.Met betrekking tot de landaanwinning willen we dit voor een aantal scenario'sin beeld brengen.

BO.2 Typen ontwikkeling

We kunnen een aantal wezenlijk verschillende incidentontwikkelingen onder-scheiden die qua hulpverleningsstrategie wezenlijk verschillen:

1. Het incident ontplooit zich qua gevolgen snel ten opzichte van de ont-plooiing van de hulpverleningsorganisatie.

Schade ontwikkeling ^"^"'^t^i i» EffectiviteitOmvang schade S\. Waiginaai ingrijpen

Tijd

Voorbeeld: een grote ontsnapping van een toxisch gas na een rangeer-incident. Een instorting is dynamisch met betrekking tot de toename vande gezondheidsschade.

2. Het incident brengt na enige tijd een 'dreiging' met zich mee (zeker matevan aankondiging van de 'grote ontwikkeling').

De omvang van de 'tijdvertraging' bepaalt de mogelijkheid van bepaaldemaatregelen (bijv. ontruiming/evacuatie).

Geen"«"Marginaal"

Groot"

— "Maximaal"

Tijd

3. Het incident ontwikkelt zich geleidelijk. Hoe sneller de hulpverleningopschaalt hoe groter het effect op de schadebeperking.

"Geen""Marginaal"

BO.3 Typen maatregelen

Het hulpverleningsproces kan worden gezien als een interactie in de tijd tussenincident- en schadeontwikkeling en de incidentbestrijdingsorganisatie.

-I Incident, schadeontwikkeling JIngrijpen ...In Ingrijpen

Incidentbestrljdings-organisatle

Bij de incident- en schadeontwikkeling hebben we te maken met het incidentzelf en de omgeving ervan wanneer de directe gevolgen zich (mogelijk) buitende ongevalslocatie uitstrekken. Dit is het geval bij scenario's:- grote industriebrand;- vrijkomen brandbaar gas;- vrijkomen giftig gas;- incident op schip met vrijkomen brandbaar gas;- (incident met vrijkomen gevaarlijke stof op strand);- (dreiging slechte weersomstandigheden).

De incidentbestrijdingsorganisatie kent een aantal onderdelen (met verschillendetaken), beschreven in het Regionaal Operationeel Basisplan Rotterdam-Rijnmonden de daaraan gekoppelde GRIP-procedure (Gecoördineerde Regionale Incidenten-bestrijdings Procedure). Dit betreft zowel de operationele uitvoering en leiding als

de bestuurlijke leiding.

Incident, schadeontwikkeling- incident

ssasyInfoi Al

, , — + — ingrijpon Inft4 Alngrljpen

Inddentbestrijdings-organlsatie• Operationele Overh. Hulpverl. Olensten

- Operationele andere diensten• Leiding operationeel

- Leiding bestuurlijk

Met betrekking tot de incidentbestrijding (slachtofferbeperking staat centraal)onderscheiden we de volgende soorten maatregelen.

1: Bron-reductie2: Effect-reductie3 : DOSiS-redUCtie

4 . Blootgestelden-reductie5: Slachtoffer-reductie

(incident

I2 lOmgevi

j

ng

jBestrljdingsorganisatie |

BO.4 Analyse

Bij de analyse van het optreden van de hulpverleningsdiensten bij de ver-schillende scenario's willen we nagaan:- wat de grenzen zijn van de mogelijkheden van de organisatie (in de tijd);- welke processen daarin bepalend zijn (bottlenecks) in de tijd;- welke doelen wel en welke doelen niet gehaald kunnen worden;- hoe een en ander positief beïnvloed kan worden qua ontwerp, inrichting

en realisatie van de landaanwinning en qua eventuele aanpassing van dehulpverleningsorganisaties/'processen;

- tot welke acties dit leidt met betrekking tot pro-actie, preventie, preparatie,repressie (en nazorg).

Bijlage 1Geëvalueerde processen perscenario

DDD DDDD

««9

ï

1£ 1

jII

i

I1

i l

Incident • ! Bron j • ! Bedreigd gebied \ p\ Biootgestelden { •{ Slachtoffers

Bronreductie• uitstroming- verdamping

Effect-reductie- verspreiding- neerslaan/absorbtie

Dosis-reductie- ramen/deuren sluiten

Blootgestelden-reductle- ontruiming- evacuatie

Slachtoffers- onveilig- niet-stabiel

Slachtoffers- veilig- niet-stabiel

I k Slachtoffers- veilig- stabiel

Redding- RC: redcapaclteilof• direct stabilisatie

Stabilisatie• EHC: Eerste Hulpcapaciteit

Verzorging- "Verzorgingscapacileit"

Slachtoffers- stabie!- vervoer/onder

Transport- MTC: Medische Transport Cap.

Slachtoffers- gehospitaliseerd

Opgenomen- MBC: Medische Behandelcapaciteit

GNK-organsatie- ambulances- trauma teams- geneeskundige eenheden- leiding

Opgevangen_evacuees

Evacuete Opvang verzorg!

Alarmjziekenh Slos_gehosp

ft

Ioo

8-

i! I ii«o

Bijlage 2Toelichting op deaanbevelingen

Deze bijlage geeft een toelichting op de aanbevelingen die opgesomd worden inhoofdstuk 5. Binnen dit geheel zijn een aantal hoofdonderwerpen teonderkennen. Per hoofdonderwerp is er een samenhang tussen deaanbevelingen. Voor een deel geldt dat in zekere mate sprake is vanuitwisselbaarheid en kwaliteitsverschil tussen de aanbevelingen. Er is dansprake van opties waaruit op basis van bijvoorbeeld kosten/kwaliteits-overwegingen gekozen zou kunnen worden. In hoofdstuk 4 worden de volgendevier hoofdonderwerpen behandeld:- ontsluiting en bereikbaarheid van de landaanwinning;- voorzieningen voor de hulpverleningsorganisaties;- bluswatervoorzieningen;- bescherming van publiek en hulpverleners.

Bijlage2

ld1

2

3

4

FasePreparatie

Pro-actie

Pro-actie

Preventie

DienstBrandweer

Alle (land)

Brandweer

Brandweer

maatregelStichten uitrukpostGezamenlijke brandweer

Rijroute speciaal voorhulpverleners

Bluswatervoorziening bijgebouwen door middel vaneen waterkelder(gezamenlijk). Een alternatiefmet een minderebedrijfszekerheid is eengeboorde put.

Gebouwen met een verhoogdrisico moeten gesprinklerdzijn

ScenarioAlle met belangopkomsttijd brandweer

Alle met belangopkomsttijdoverheidshulpverleningsdienstenBrand inpublieksgebouw

Brand inpublieksgebouw

ToelichtingBij vestiging van petrochemie op de Maasvlakte zal daar eenbedrijfsbrandweerorganisatie nodig zijn; de Gezamenlijke Brandweer Rotterdam-Rijnmond voorziet daarin. Deze heeft ook een publieke taak. In bijlage 3 is deinvloed van deze uitrukpost op de opkomsttijd zichtbaar.Bij grootschaliger incidenten kunnen de rijroutes snel verstopt raken. Wanneer opzo'n moment een speciale toevoerroute voor de hulpverleners wordt vrijgehoudenzal dit de opkomsttijd/aanrijtijd en later de afvoer van slachtoffers versnellen.

Bij grotere branden is een snel beschikbare bluswatervoorziening van voldoendeomvang van groot belang. Bij grotere gebouwen (publieksgebouwen) moet dezekunnen voorzien in de aanvoer van water voor twee blusvoertuigen. Dezevoorziening moet kunnen functioneren tot een afstandstransport van tenminstedezelfde omvang is opgebouwd. Dit betekent een uur. Dit kom:: t overeen met plm.240 m3.

Bij brand in een publieksgebouw moet er snel ontruimd kunnen worden.Bouwkundig en organisatorisch is daarin in voorzien via o.m. nooduitgangen en eenontruimingsorganisatie. Op Maasvlakte 2 duurt het relatief lang voordat meerderebrandweereenheden aanwezig zijn. De eerste taak van de brandweer in zo'n gevalis het doorzoeken van het gebouw op achtergebleven aanwezigen. Aan blussenkomt men dan eigenlijk niet toe. Het is juist dan op Maasvlakte 2 van belang dateen brand bij aankomst nog niet zodanig groot is dat om een zoekactie mogelijk temaken eerst toch geblust moet worden. Dan is het voor de aanwezigen echt telaat. Bij en kleine bezetting gaat blussen en zoeken niet samen in een grotergebouw. Vandaar dat wordt voorgesteld dat de gebouwen zelf voorzien in het nietgroot worden van een brand door compartimentering (dit is normaal) en sprinklers(dat is extra).

Page 1

Bijlage2

ld5

5

6

FasePro-actie

Pro-actie

Pro-actie

DienstBrandweer

GHR/DSV

Brandweer

MaatregelBluswatervoorziening opMaasvlakte 2 door middelvan een ruw-waternet metvoldoende capaciteit

Blusbootaansluitingen voor(extra) voeding van hetruwwaternet.

Het ruwwaternet (240m3/uur; 15-20 bar; minimaalplm. 150 mm leiding) moetgebundeld worden met deverkeersinfrastructuur met opregelmatige afstanden (200meter maximaal)brandkranen.

ScenarioAlle waarbij buiten dechemische industriegeblust en gekoeldmoet worden.

Alle waarbij buiten dechemische industriegeblust en gekoeldmoet worden.

Alle waarbij buiten dechemische industriegeblust en gekoeldmoet worden.

ToelichtingDe "normale" bluswatervoorziening via het drinkwaternet is in de toekomst opmaasvlakte 2 beperkt en zal niet aai de behoeften van de brandweer kunnenvoldoen. Een aanvullende voorziening is nodig. Inmiddels is een in het Rotterdamsehavengebied gerealiseerd voorbeeld (voor bijv. de Distriparken) de aanleg van eenruw-waternet. Wanneer dit net een capaciteit heeft van 240 m3/uur kan het involdoende mate voorzien in de capaciteit die gedurende een eerste uur nodig is bijhet optreden bij grotere branden buiten de procesindustrie. Ook voor het optredenbij spoor en wegtransportongevallen is bluswatercapaciteit nodig. Het ligt daaromvoor de hand deze ruw-waterleiding te bundelen met de verkeersinfrastructuur. Deafstand van de afgelegen grotere gebouwen tot dit leidingnet mag niet groter zijndan 1000 meter. Anders kan de slangleiding niet snel genoeg worden aangelegd enmoet het blusproces worden onderbroken of moet de voorraadkelder met bluswaterzoals vermeld onder 1,3 groter zijn.

Als Backup en evt. ter verhoging van de capaciteit verdient een blusbootaansluitingop het ruwwaternet aanbeveling. Dit bij voorkeur vanaf zoet water. Voornoodgevallen is een aansluiting vanaf zoutwater acceptabel.

De bemanning van en tankautospuit moet snel en met eigen middelen eentransportmiddel dat bij een brand is betrokken kunnen koelen en evt. blussen. Deeigen watercapaciteit van een tankautospuit is daarvoor bij een ontwikkelde brandniet voldoende. Langs de wegen in het gebied wordt een ruwwaternet gebundeld(aanname). Om met eigen middelen daarop redelijk snel te kunnen afleggen is eenonderlinge afstand van de brandkranen van 200 meter een maximum. Bij 400meter ontstaan problemen bij ongevallen dichtbij de brandkraan enbenaderingsproblemen, mede vanwege het veelal eenzijdig aanrijden.

Page 2

Bijlage2

ld7

7

7

8

FasePro-actie

Pro-actle

Preparatie

Pro-actie

DienstAlle (land)

Brandweer,geneeskundi

g

Geneeskund

)g

Alle (land)

MaatregelBij de groteregebouwontwikkelingen(publieksgebouwen,kantoren) verdient hetaanbeveling om schuilruimten(zogenoemde SAFE-havens)aan te brengen. Definanciering van de extrakosten kan door deMaasvlakte ontwikkelaar voorz'n rekening wordengenomen.

Uitrusten van schuilplaatsenmet douches om ontsmettingmogelijk te maken

Voorbereiden meldingen aanhuisartsen in de regio overbesmette personen

Het doorschakelen van GSMmeldingen direct naar deregionale alarmcentrales.

Scenario

Alle met toxischestoffen die tot besmettepersonen kunnenleiden.

Alle met toxischestoffen die tot besmettepersonen kunnenleiden.

Alle

Toelichtingin de schuilruimtes kunnen publiek en werknemers van bedrijven tijdelijkopgevangen worden (met enige warmte en comfort) wanneer bij eenevacuatie/ontruiming niet met eigen middelen de Maasvlakte verlaten kan worden(middelen niet bereikbaar of afvoerroute geblokkeerd en geen alternatiefbeschikbaar). De schuilruimten kunnen redelijk afgesloten worden zodat bi eenonverwachte draaiing van de wind en blootstelling aan een gaswolk toch enigebescherming wordt geboden. Het behoefd geen ruimte te zijn onder overdruk zoalsde controlekamers bij de industrie. De schuilruimte die in gebruik is moet zich inveilig gebied bevinden. Anders kan het publiek daar ook niet komen. Normaalgebruik van de ruimten onder normale omstandigheden verdient aanbeveling. Deexploitatie is dan goedkoper, het onderhoud vandt als het ware "vanzelf" plaats.Het verdient de voorkeur om bij abnormale omstandigheden zoveel als mogelijkgebruik te maken van normale middelen en normale exploitatie (met enigeaanpassing uiteraard). De capaciteit moet worden afgestemd op het aantal mensendat onder normale omstandigheden aanwezig kan zijn. Dit betekent bijv. dat geen re

Het ontsmetten (en bekijken) van vele mensen is een probleem. De capaciteit vande brandweer voor deze taak is klein en vooral gericht op de ontsmetting van eigenin onveilig gebied ingezet personeel. De ontsmetting van grotere aantallen getroffenpubliek (en werknemers) zal elders moeten plaatsvinden. Hiervoor zijn geenvoorbereide voorzieningen. De schuilplaatsen zouden hiervoor een goedemogelijkheid zijn.

Bij besmetting moet rekening worden gehouden met het ongecontroleerd vertrekvan besmette personen die later ziekteverschijnselen gaan vertonen en zichdaarmee tot de huisarts wenden. Op zo'n moment is het van belang dat dehuisartsen ingelicht zijn over de aard en de mogelijke behandelwijze van deproblemen. Op d'rt moment is hiervoor nog niet systematisch een infrastructuur enorganisatie voor voorbereid (geen Maasvlakte 2 onderwerp eigenlijk)

Op Maasvlakte 2 zal in de toekomt nog meer dan elders op het land via de GSM-verbinding worden gemeld. Dit loopt nu nog via de KLPD te Driebergen met hetnodige tijdverlies. In de toekomst zal dit rechtstreeks naaf de regionalevoorzieningen kunnen. Maasvlakte 2 zou dit verder kunnen stimuleren.

Page 3

Bijlage2

ld9

10

11

12

FasePro-actie

Preparatie

Pro-actie

Pro-actie

DienstAlle (land)

Brandweer/ambulance

Politie

Brandweer,Politie

MaatregelPlaatsbepaling op Maasvlakte2 vergemakkelijken.

Bij een serieuze meldingverdient het een stap verderopschalen van de organisatiedan gebruikelijk aanbeveling.

Het op afstand kunnenafsluiten van doorgaandewegen bij gasalarm

Bij ontsnapping gaswolk ookandere dan EBB-bedrijvenkunnen alarmeren (aansluitingEBB-net?)

ScenarioAlle

Alle

Alle met eenontsnapping vanbrandbare/toxischegassen

Alle met eenontsnapping vanbrandbare/toxischegassen

ToelichtingDe herkenbaarheid en de plaatsaanduiding voor een in het gebied onbekendpersoon is moeilijk. Straatnaamborden etc. ontbreken veel. In navolging van RWSverdient het aanbeveling bijv. d.m.v. hectometerpalen/strandpalen o.i.d. dit teverbeteren. Onduidelijkheid wordt daardoor verminderd.

Wanneer opschaling op basis van nader bericht alleen plaatsvindt duurt hetvanwege de afgelegen ligging extra lang voordat aanvulling ter plaatse is. In bijlage3 is voor de brandweer het verschil aangegeven.

Bij een gasontsnapping is het van belang dat het algemene publiek niet het"onveilige gebied" binnenrijdt. De afstand tot Maasvlakte 2 is zodanig dat nietverwacht mag worden dat dit meteen met patrouille-eenheden te realiseren is. Eensysteem vergelijkbaar met het stilzetten van het verkeer na hoogte detectie bij eentunnel is dan op z'n plaats. Dit zou direct of indirect via de politie-meldkamerkunnen worden aangestuurd.Op dit moment kunnen via een EBB-net de daarop aangesloten (veelal chemischeprocesindustrie) elkaar alarmeren bij een gasontsnapping. Het verdient aanbevelingde andere bedrijven met veel personeel op Maasvlakte 2 daarop ook aan te sluiten.Bij een aankomende gaswolk kost alarmering via de hulpverleningsdiensten te veeltijd. Na aanrijden moeten er eerst de nodige andere werkzaamheden wordenverricht voordat tot een systematische alarmering/ontruiming van de omgeving kanworden overgegaan. Wanneer het daar "onveilig" is kan de Politie daar nietoptreden.

Page 4

Bijlage2

ld13

14

15

FasePro-actie

Pro-actie

Pro-actie

DienstBrandweer,Politie

Politie

Politie

MaatregelPlaatsing omroepsysteem(masten met luidsprekers) ophet strand t.b.v. informerenen alarmeren.

Ontwerpen vanparkeerplaatsen in het gebiedop snel vertrek van grotereaantallen voertuigen.

Koppelen van routes en hetkunnen geven vanaanwijzingen (dynamischeverkeersbeïnvloeding) omsnel en/of veilig vertrek vanpubliek en werknemers tebevorderen.

ScenarioAlle met een dreigingvoor de badgasten(ontsnapping vanbrandbare/toxischegassen, gevaarlijkestoffen op het strand,slechteweersomstandigheden).

Alle met een dreigingvoor de badgasten(ontsnapping vanbrandbare/toxischegassen, gevaarlijkestoffen op het strand,slechteweersomstandigheden).

Alle met een dreigingvoor de werknemers ende badgasten(ontsnapping vanbrandbare/toxischegassen).

ToeflchtingBij een aantal scenario's is het systematisch kunnen informeren van de badgastenvan belang. De hulpverlening is relatief ver weg en het uitnutten van dezelfredzaamheid van de badgasten is van het grootste belang. Dit moetaangestuurd worden. Hiervoor zijn technische middelen nodig (omroepinstallatie opde dichter bevolkte delen van het stand/de concentratiepunten) en eenopgeleide/geoefende organisatie om ze aan te sturen. Dit zou de strandbewakingkunnen zijn omdat deze op elk moment het beste op de hoogte is van de actuelesituatie daar. Het aansturen van deze organisatie moet dan in derampbestrijdingsplannen worden opgenomen. We mogen er niet vanuit gaan dat denormale informatieweg (Radio Rijnmond) op het strand voldoende beluisterd kanworden.

In de evacuatieplannen van de Maasvlakte wordt er vanuit gegaan dat het publiekgebruik maakt van eigen vervoer. Wanneer dat inderdaad kan moet rekeningworden gehouden met een snel vertrek van vele personen tegelijk. Parkeerterreinenkunnen zo worden ingericht dat een snel vertrek zonder chaos mogelijk wordt(wegrijrichting, geen belemmeringen als hekken en betaling bij vertrek, extrauitrijpunten etc.)

Bij het ontwerp wordt rekening gehouden met onafhankelijke routes voor zakelijken recreatief verkeer. Wellicht wordt er ook rekening gehouden met de aanbevelingvan het creëren van twee ontsluitingsmogelijkheden (o.m. in verband met het nietbeschikbaar zijn van een route door een gasontsnapping of een ander incidentdirect nabij die route). In die gevallen moeten de aanwezigen aanwijzingen kunnenkrijgen over welke route te gebruiken. Immers ander zal men z'n "normale" routegaan gebruiken en onnodig in de problemen kunnen raken.

Page 5

Bijlage2

ld16

17

18

FasePro-actie

Preparatie

Pro-actie

Dienst _,GHR/DSV, *anderehulpverleningsdiensten

GHR/DSV

Brandweer,Politie

MaatregelAanleg goedbereikbare/bruikbare opstel-en opstapplaatsen opstrategische plaatsen t.b.v.aan boord nemenhulpverleners en afgevenslachtoffers (ook opnoordoever)

Maasvlakte 2 in viootpianopnemen opdat ook daar devereiste opkomsttijd van deprimaireincidentbestrijdingsvaartuigenin 30 minuten te realiseren is.

Waarschuwenstrandbewaking opnemen inprocedure plaatselijknoodweer

ScenarioAlle met incidenten opschepen.

Alle incidenten waarbijde primaire vaartuigenvan het Havenbedrijfingezet kunnen worden(zieincidentbestrijdingsplannen).

Dreiging slechteweersomstandigheden

ToelichtingDe taak van het GHR houdt onder meer in het zorgen van vervoer vanhulpverleners (brandweer, geneeskundig) naar niet aan de kade afgemeerdeschepen. Hiertoe zijn opstel- en opstapplaatsen nodig die zowel vanaf het water alsvanaf de verkeerswegen goed bereikbaar zijn. Bij de planning moet rekeningworden gehouden met gaswolken (meerdere plaatsen). In verband hiermee en inverband met het ook snel kunnen inschakelen van de ziekenhuizen aan denoordzijde moet de noordoever van de Nieuwe Waterweg hierbij betrokken worden.

De taken en verantwoordelijkheden van het Havenbedrijf bij de incidentbestrijdingliggen vast in overeenkomsten en verordeningen. In de Incidentregeling wordendeze beschreven en uitgewerkt in bastrijdingsplannen. In het "Vlootplan" zijn aantalen uitrusting van de schepen en de vaardigheden van de bemanningen beschrevendie nodig zijn om de taken op een voldoende niveau te kunnen uitvoeren. Detaakstellende opkomsttijd voor deze schepen is 30 minuten. GHR/DSV moetnagaan of met de huidige middelen daaraan op Maasvlakte 2 kan worden voldaan.

Er bestaat een overeenkomst met het KNMI dat een verwacht plaatselijk noodweerminimaal 30 minuten vooraf aan de hulpverleningsdiensten wordt gemeld(overigens wordt een noodweer vanaf zee niet altijd snel ontdekt wanneer dit eenklein en zeer plaatselijk verschijnsel is). Maasvlakte 2 is zover van dehulpverleningsdiensten gelegen (grotere capaciteit) dat dan niet voldoende snel metvoldoende middelen kan worden opgetreden. Het aanbevolenwaarschuwingssysteem op het strand kan daarvoor worden gebruikt mits destrandbewaking ook voor dit scenario wordt opgeleid en geoefend).

Page 6

Bijlage2

ld19

20

21

FasePreparatie

Preparatie

Preventie

DienstGeneeskundig

Geneeskund'O

Brandweer

MaatregelStichten ambulancepostdichter bij Maasvlakte 2

Plaatsen materiaalGeneeskundige Combinatie(ook) nabij industriegebiedzuidoever.

Bij publieksevenementenextra aandacht voor preventieen "theaterwacht"

ScenarioAlle waarbij de opkomstvan de geneeskundigehulpverlening aan deorde is.

Alle met grootschaligergeneeskundig optreden(uttw. M.n. voortoxische scenario's)

Dreiging rellen(incidenten) bijpublieksevenementen.

ToelichtingDe planning van de locaties van de ambulanceposten is gebaseerd op het kunnenhalen van een aanrijtijd van 15 minuten. Op dit moment is de dichtstbijzijndeambulancepost: BrieHe. Dit leidt nu al tot overschrijding van de opkomsttijden opMaasvlakte 1. Bij Maasvlakte 2 wordt deze alleen nog maar groter (tijd: 20 min.).De financiering van de ambulancehulpverlening vindt plaats door deziektekostenverzekeraars. Het op tijd arriveren in veraf gelegen minder dichtbebouwde gebieden met minder spoeduitrukken is relatief duur en kan leiden tothet later arriveren in minder dicht bebouwde gebieden. Dit beïnvloedt dezebeslissingen. Overigens moet de Provincie Zuid-Hofland de ambulance-spreidingsplannen goedkeuren en dat politiek voor z'n rekening nemen. We gaanervan uit dat bij realisatie van Maasvlakte 2 dit probleem zo groot wordt dat dit welleidt tot aanpassing van de plannen en zal leiden tot een extra post. De kosten vandeze voorziening bedragen plm. Fl. 1,5 miljoen per jaar. Het effect is zichtbaargemaakt in bijlage 3.F27

Bij de blootstelling aan het groot aantal toxische stoffen zal deademhalingscapaciteit worden aangetast. Dit vereist direct medisch ingrijpen. Nabijde plaats van het incident (veilige plaats) door beademing (arbeidsintensief: elkepatiënt heeft een eigen hulpverlener nodig) of waar mogelijk door toediening vanmet zuurstof verrijkte lucht (via bijv. een kapje op neus/mond). In de door BZKbeschikbaar gestelde uitrusting voor de Geneeskundige Combinatie is zo'nzuurstofvoorziening (zuurstofzeug) opgenomen. Het ligt voor de hand ditmaterieel/materiaal ook op te stellen nabij het industriegebied (maar niet exclusiefvoor Maasvlakte 2). Hierbij moet ook bedacht worden dat bij onderkoeling vanslachtoffers de zuurstofbehoefte met 50% kan stijgen.

Het veiligheidsbeleid bij publieksgebouwen (BrandbeveiligingsconceptPublieksgebouwen) is gebaseerd op kleine kansen op incidenten die zich snelkunnen ontwikkelen, zelfredzaamheid van het publiek (nooduitgangen) en het sneloptreden van de brandweer van voldoende capaciteit (stedelijk gebied). Dit laatsteis op Maasvlakte 2 niet te realiseren. Dit zou kunnen worden gecompenseerd dooreen meer stringente uitvoering van het preventiebeleid en het uitvoeren van"theaterwachf-diensten bij de aanwezigheid van veel publiek.

Page 7

Bijlage2

ld22

22

23

24

25

26

FasePro-actie

Preparatie

Preparatie

Preparatie

Pro-actie

Preparatie

DienstPolitie

Politie

Geneeskundig

Geneeskundig

Alle (land)

GHR/DSV

Maatregeln n\ _____ ___________

Een locale politiepost bijgrootschaliger aanwezigheidvan personen

Bij een serieuze meldingverdient het een stap verderopschalen van de organisatiedan gebruikelijk aanbeveling.

Bij een melding overdag bijgoed weer verdient heteerder overwegen van hetalarmeren van de trauma-helicopter aandacht

Het oprichten van een extrasteunzender op Maasvlakte 2overwegen.

Opstellen evacuatieplan alsfunctie van de tijd

ScenarioDreiging rellen(incidenten) bijpublieksevenementen.

Dreiging rellen(incidenten) bijpublieksevenementen.

Alle

Alle

Alle

Alle met vrijkomengevaarlijke gassen,waarbij ontruiming enevacuatie aan de ordeis.

Toelichtingn m ___________________•>••

In het land zijn voorbeelden van politieposten die alleen bezet zijn van een groteraanbod van publiek. Dit komt de bereikbaarheid en de opkomsttijd ten goede.

Wanneer opschaling op basis van nader bericht alleen plaatsvindt (na aankomst vande eerste ambulance) duurt het vanwege de afgelegen ligging extra lang voordataanvulling en leiding ter plaatse is. In bijlage 3 is voor de ambulancehulpverleninghet verschil aangegeven. Wanneer meteen naar GRIP-1 wordt opgeschaald wordtook meteen de leiding ter plaatse (toegevoegd Medisch Leider - tML) gealarmeerd.

Bij een melding overdag bij goed weer verdient het eerder overwegen van hetalarmeren van de trauma-helicopter met mobiel medisch team (MMT) aandachtvanwege de latere opkomst van aanvulling van de geneeskundige hulpverlening danelders.

Het oprichten van extra steunzender t.b.v. de verbindingen van de hulpverleners opMaasvlakte 2 vraagt aandacht. De vraag is of de huidige verbindingsinfrastructuurvoldoende is in dat veraf gelegen gebied.

Op dit moment is er alleen duidelijkheid over de totale evacuatiecapaciteit, maarniet duidelijk is hoe snel deze zich ontwikkelt in de tijd. Voor Maasvlakte 2 zou dituitgewerkt moeten worden, mede gezien de andere (grotere) vaarafstanden.

Page 8

Bijlage2

ld27

28

29

FasePro-actie

Pro-actie

Pro-actie

DienstAlle (land)

Alle (land)

Alle (land)

MaatregelHet creëren van een tweedeonafhankelijke ontsluiting vanMaasvlakte 2 (bijv. naar denoordover)

Het creëren van een ringwegrond Maasvlakte 2 (bijv. doormiddel van een tunnel onderhet havenbekken door).

Plaatsen van snuffelpalenlangs de grenzen van de infra-bundel

ScenarioAlle waarbij de snelleverzekerde opkomstvan dehulpverleningsdienstenen deontruiming/evacuatievan de aanwezigen aande orde is

Alle waarbij de snelleverzekerde opkomstvan dehulpverleningsdienstenen deontruiming/evacuatievan de aanwezigen aande orde is

Alle waarbij de snelleverzekerde opkomstvan dehulpverleningsdienstenen deontruiming/evacuatievan de aanwezigen aande orde is

ToelichtingEen tweezijdige ontsluiting van een gebied is een normaal ontwerpprincipe. In hetgeval van Maasvlakte 2 met een enkelzijdige ontsluiting kan deze geblokkeerd zijndoor een incident direct langs de weg of een brandbare of toxische gaswolk. In heteerste geval moet snel naar een alternatieve route (de recreatieroute cq. deindustrieroute) geschakeld kunnen worden. Immers bij het begin van Maasvlakte 2liggen deze gebundeld. Vanwege de bundeling zijn bij een gaswolk beide routesbuiten gebruik. Dan zou een tweede route direct vanaf de noordover van deNieuwe Waterweg uitkomst bieden. Dit is een dure oplossing.

Het verdient aanbeveling dar direct na de entree van de gebundelde verkeers-infrastructuur op Maasvlakte 2 een ringweg rond het gebied wordt aangelegd. Inhet gebied zelf is dan van een tweezijdige ontsluiting sprake. Dit voorstel impliceertde aanleg van een tunnel onder het havenbekken. Wellicht is het goedkoper e.e.a.te realiseren voor de aanleg van de haven.

Het snel weten van de actuele situatie en het snel beslissen over de blootstellingaan schadelijke effecnten van hulpverleners en publiek is van belang, wanneer erslechts een aaiv/afvoerroute is. Dan kan niet reeds voor de veiligheid dealternatieve route worden genomen. Het plaatsen van snuffelpalen op strategischelocaties op bedrijven en langs de bundel kan daarbij waardevol zijn.

Page 9

Bijlage2

ld30

31

FasePro-actie

Pro-actie

DienstAlle (land)

Alle (land)

MaatregelGeen cloorchemie mettransport en grotere opslagop Maasvlakte 2

Realisatie van buffer tussenindustrie en recreatie

ScenarioOntsnapping toxischgas.

Incidenten (brand,ontsnappingen vanbrandbare en toxischestoffen) bij de industrie

ToelichtingHet transport van chloor en de grootschalige opslag daarvan brengt met zich meedat zich ongevallen kunnen voordoen met zeer grote effectafstanden. Vanwege dekans op optreden worden de risico's acceptabel geacht. Vanwege de eenzijdigeontsluiting van Maasvlakte 2 kunnen de effecten tot afsluiting van het gebiedleiden. In dit geval is het daarom beter dat het benodigede chloor direct ter plaatsewordt geproduceerd met een relatief kleine (bij voorkeur gekoelde) tussenopslag.

Naast het aanhouden van afstanden tussen recreatie en industrie (Zie rapportageRecreatie en Veiligheid) verdient het aanbeveling om de scheiding fysiek verder teontwikkelen bijvoorbeeld door het creeeren van een duinenrij. Dit geeft qua zicht enpsychologie ook een grotere afstand.

Page 10

Bijlage3Opkomst brandweer enambulance

Opkomst Brandweer (personen)(kaamt* Maasvlakte 2)

Aantal personen30

Halve rijsnelheid

Opkomst Brandweer (personen)(gaen kanme Maaavlakt* 2)

Aantal personen

24

16

12

• • • • • • • • • • • •

10 15 20 25 30 35Opkomsttijd (min.)

huidig raftmntia halveringjfjwwlheld

40 10 15 20 25 30Opkomsttijd (min.)

huidig

35 40

Opkomst Brandweer (personen)(ka&rne Maasvlakte 2; groot alarm)

Aantal personen

18

12

6 *~

o s

- - -

•

I I 1 1 1 1 1

10 15 20 26 30 35 40

Opkomsttijd (min.)huidig

18/3/'99

Opkomst Ambulance (pers.)(post l.v.m. Maasvlakte 2)

Aantal personene

4 ••»

10 16 20 26 30 35Opkomsttijd (min.)

huldig mtarantia tuüvwin^rijvwlhald

Opkomst Ambulances (pers.)Open post l.v.m. Maasvlakte 2)

Aantal personen30

10 15 20 25 30Opkomsttijd (min.)

huldig

35 40

Opkomst Ambulance (pers.)(post l.v.m.; groot alarm)

Aantal personen

o s 10 16 20 26 30Opkomsttijd (min.)

40

18/3/*99

Samenwerkingsverband Maasvlakte 2 VariantenWesterfaan 10Postbus 66223002 AP ROTTERDAAA-NL

Telefoon (010) 277 12 77Telefax (010) 277 12 50

t