Veganisme Wat het veganisme inhoudt, waarom ervoor gekozen wordt, milieueffecten en

de invloed hiervan op het menselijke lichaam.

Namen: Inez Brouwers, Lisa Cheuk-Alam en Lysanne De Beer

Klassen: 5H5/4H4/4H3

Vak: Biologie

Begeleider: Mevr. L. Krijgsman

Datum: 19-10-2018

Plaats van inlevering: Lisse

2

Inhoudsopgave

Inleiding ................................................................................................................................. 4

Wat is veganisme? ................................................................................................................ 5

Flexanisten: ...................................................................................................................... 5

Raw Vegans: .................................................................................................................... 5

Freegans: ......................................................................................................................... 6

Fruitarisme: ...................................................................................................................... 6

Hoe is veganisme ontstaan? ........................................................................................... 7

Veganisme in cultuur en geloof ...................................................................................... 7

Voedingssupplementen................................................................................................... 8

Waarom kiezen mensen voor veganisme? ............................................................................ 9

Verschillende beweegredenen: .......................................................................................... 9

Dierenwelzijn .................................................................................................................. 9

Natuur & milieu ..............................................................................................................10

Gezondheid ...................................................................................................................10

Levensvisie ...................................................................................................................10

Wat is het effect van veganisme op het milieu? ....................................................................12

Waarom is plantaardig eten beter voor het milieu? ...........................................................12

Water verbruik ..................................................................................................................12

Land verbruik ....................................................................................................................12

Wat zijn de gevolgen van veganisme op het menselijk lichaam? ..........................................16

Eiwitten .............................................................................................................................16

Vitamines ..........................................................................................................................16

Gezondheid ......................................................................................................................18

Cholesterol ....................................................................................................................18

Afvallen .........................................................................................................................19

Bloeddruk ......................................................................................................................19

Onderzoek vier weken veganistisch dieet aanhouden ..........................................................22

Onderzoeksvraag .............................................................................................................22

Hypothese ........................................................................................................................22

Materiaal en methode .......................................................................................................22

Materiaal: ......................................................................................................................22

Methode: .......................................................................................................................23

Resultaten ........................................................................................................................23

Reflectie vier weken veganistisch dieet aanhouden ..........................................................27

Week 1: .........................................................................................................................27

Week 2: .........................................................................................................................27

3

Week 3 ..........................................................................................................................28

Week 4 ..........................................................................................................................28

Week 5 (nadat we weer dierlijke producten mochten nuttigen) ......................................29

Terugblik: ......................................................................................................................29

Conclusie van het profielwerkstuk ........................................................................................30

Discussie onderzoek ............................................................................................................31

Discussie van de samenwerking ..........................................................................................32

Inez ...................................................................................................................................32

Samenwerking: .............................................................................................................32

Verbetering ....................................................................................................................32

Logboek: .......................................................................................................................32

Lysanne ............................................................................................................................33

Samenwerking: .............................................................................................................33

Verbetering ....................................................................................................................33

Lisa ...................................................................................................................................35

Samenwerking: .............................................................................................................35

Verbetering ....................................................................................................................35

Logboek ........................................................................................................................36

Nawoord ...............................................................................................................................37

Literatuurlijst .........................................................................................................................38

Bijlages ................................................................................................................................40

Originele Reflecties: ..........................................................................................................40

Reflectie Lisa: ................................................................................................................40

Reflectie Lysanne: .........................................................................................................41

Reflectie Inez: ...............................................................................................................42

4

Inleiding

Veganisme en vooral vegetarisme is de laatste tijd in opkomst. Je ziet steeds meer fastfoodketens zoals McDonalds, Subway en Domino’s die nu ook vegetarische en veganistische opties hebben. Ook maakt het merk Katja sinds 2015 helemaal geen gebruik meer van dierlijke gelatine. In tegenstelling tot een hoop andere snoepmerken zoals in Auto dorp Bosvruchtrode Cadillacs, Dubbeldekkers en Redband dropfruit duo’s en winegums is allemaal dierlijke gelatine verwerkt. Het komt steeds vaker voor dat mensen veganist worden en wij waren erg benieuwd en nieuwsgierig naar waarom mensen veganist worden en wat het nou eigenlijk precies inhoudt.

Omdat veganisme nog voor veel mensen een grijs gebied is en we er allemaal meer over wilden weten hebben wij besloten om ons profielwerkstuk hierover te houden. Om niet alleen over veganisme te lezen hebben we besloten om zelf ook vier weken lang de veganistische levensstijl aan te houden om een beter inzicht te krijgen waarom mensen veganist worden en om ons zo goed mogelijk in te kunnen leven. Om het profielwerkstuk een goede fundering te geven om een mooi profielwerkstuk te kunnen schrijven waar niet alleen onze mening maar ook de mening van anderen centraal staat.

Onze hoofdvraag: Wat houdt een veganistische leefstijl in en waarom kiezen mensen voor veganisme? Hebben we beantwoord door middel van onze deelvragen te beantwoorden:

• Wat is veganisme? • Waarom kiezen mensen voor veganisme? • Wat is het effect van veganisme op het milieu? • Wat zijn de gevolgen van veganisme op het menselijk lichaam?

Onze deelvragen zijn allemaal beantwoord door hier informatie over op te zoeken op internet en hier documentaires over te kijken. Om de deelvragen nog beter te kunnen beantwoorden hebben we een enquête gemaakt voor veganisten met waaronder vragen over waarom ze veganist zijn geworden en welke voedingssupplementen ze bijvoorbeeld gebruiken.

Om te onderzoeken wat de gevolgen van veganisme op het menselijk lichaam zijn, hebben we vier weken lang als veganist geleefd en hebben we ons gewicht bijgehouden, onze bloedsuikerspiegel en bloeddruk gemeten. Er wordt verwacht dat onze bloedsuikerspiegel zal dalen en ook ons gewicht zal afnemen na vier weken lang een veganistische leefstijl aangehouden te hebben. Dit wordt verwacht omdat als veganist je uiteraard veel minder mag eten als niet veganisten en dus ook een hoop soorten snoep of koekjes niet meer mag eten. Er wordt niet echt verwacht dat de bloeddruk zal dalen, maar we hadden op internet gelezen dat een veganistische leefstijl ook voor een lagere bloeddruk zal zorgen.

5

Wat is veganisme? Veganisme is een manier van leven waarbij op geen enkele manier gebruik wordt gemaakt van dierlijke producten voor alle doeleinden, zoals kleding, voedsel of vermaak. Veganisten zullen dus geen dierlijke producten eten of dragen. Bij niet-veganistisch eten kan je dus denken aan vlees, vis, zuivelproducten, eieren, honing, gelatine en zelfs dierlijke E-nummers zoals het E-nummer E120. Het E-nummer E120 is een roze kleurstof en wordt gemaakt door middel van het pletten en malen van luizenlijfjes. Dit E-nummer zit bijvoorbeeld op roze koeken, of door drinkyoghurt met rode-bessen smaak heen. Bij kleding kun je vooral denken aan wollen truien, leren jasjes maar ook zijden producten, afkomstig van de zijderups. Veganisten, of ook wel eens ’vegans‘ genoemd, eten en dragen dus slechts plantaardige dingen zoals soja, groenten, en kunststoffen om te dragen. Wat vaak over het hoofd gezien of gelezen wordt is dat veganisten ook absoluut geen verzorgingsproducten gebruiken en aanschaffen zodra dit getest is door middel van dierproeven, en dat ze ook geen dieren voor sport of andere vormen van entertainment zoals het circus of de dierentuin zullen gebruiken. Veel veganisten, namelijk al meer dan 70.000 (2016) in alleen Nederland, hebben ieder vaak eigen redenen en motivaties tot het bekomen van een veganist. Veel voorkomende motivaties tot het bekomen van veganist zijn onder anderen de niet-diervriendelijke vee industrie, de gezondheid van het individu, de geloofsovertuiging, dus de religie waar iemand in gelooft, of de levensbeschouwing, hoe een persoon vindt dat zijn leven geleefd moet worden door middel van normen en waarden. Naast het ‘originele’ veganisme, zijn er ook nog verschillende stromingen die zich tot het veganisme beschouwen. Men leeft daar bijvoorbeeld niet per se veganistisch, omdat er bijvoorbeeld nog wel wollen truien of leren schoenen gekocht worden, of dat er eens in de zoveel tijd een stukje vlees gegeten wordt, maar noemt zich dan wel veganist. Over het algemeen zijn deze verschillende stromingen onder te verdelen in drie categorieën:

Flexanisten: Een flexanist houdt grotendeels in zijn/haar leven een plantaardige levensstijl aan, maar kiest er op enkele momenten toch voor om dat niet te doen. Vaak gebeurt dit alleen bijvoorbeeld een keer per periode, en het is dus niet zo dat een flexanist een dag veganist is, en de volgende dag niet. Als een flexanist een uitzondering buiten het veganisme maakt, zal dat vaak een vegetarisch alternatief zijn. Ze maken ook overwegingen met kleding, cosmetica en huisinrichting (lederen bankstel bijvoorbeeld).

Raw Vegans: Deze stroming onder het veganisme houdt in dat men geen dierlijke producten consumeert, maar de producten die men wel mag eten, niet boven de standaard lichaamstemperatuur van 36.5 Graden Celsius mogen zijn. ‘Raw-vegans’ mogen daarentegen ook geen verwerkt, geprocesseerd, of ander voedsel nuttigen dat niet

6

meer in zijn biologische, natuurlijke staat is. De meeste Raw Vegans zijn ervan overtuigd dat het bereiden, en dus opwarmen van voedsel de complexe balans van micronutriënten vernietigt. Sommigen van hen geloven ook dat bij het opwarmen of bereiden van voedsel gevaarlijke chemicaliën worden geproduceerd door de aanraking van warmte met vet, eiwitten en koolhydraten. Een voorbeeld van zo’n koolhydraat is een geavanceerd glycatie-eindproduct, die onder andere het ontstaan van degenerative ziekten zoals diabetes, verschillende chronische nierziekten en de ziekte van Alzheimer stimuleren. Deze mensen zullen dus alleen maar rauwe, on-voorbereidde/gekookte producten toenemen. Rauwe groenten en soja-producten zoals biologische sojabonen zijn hier voorbeelden van.

Freegans: Freeganisme is een beweging van mensen die zich tegen de kapitalistische maatschappij, oftewel onze consumptiemaatschappij keren. Zij vinden dat er door het kapitalisme mensen (arbeiders) en dieren worden uitgebuit, en zeggen dat verspilling en ongelijke verdeling van rijkdom in de wereld de oorzaak is van honger, milieuvervuiling en oorlog. Honger door de ongelijke verdeling van het rijkdom, milieuvervuiling door het onnodig weggooien van voedsel en oorlog omdat het rijkdom oneerlijk verdeeld is en sommige landen daardoor in opstand komen. Zogenaamde ‘Freegans’ proberen dus zo goed mogelijk zonder geld of iedere andere vorm van valuta te leven en kiezen er daarom bewust voor om te leven van alles wat over is van andere mensen. Ze gebruiken dus onder anderen overgebleven en weggegooid voedsel, weggegooide kleding van andere mensen en op straat gezette of weggegooide meubels. Dit wordt onder anderen mogelijk gemaakt door het feit dat er over het algemeen ontzettend veel goed voedsel, meubilair en kleding weg wordt gegooid door supermarkten en huishoudens. Niet iedere ‘Freegan’ is per definitie veganist, maar een groot deel ervan houdt wel een veganistische levensstijl aan. Er zijn ook Freegans die zich veganist noemen, maar wel bepaalde dierlijke producten consumeren die anders weggegooid zouden worden, het woord ‘Freegan’ komt dan ook van het Engelse woord ‘free’ en ‘vegan’. Ze worden ook weleens ‘parttime veganisten’ genoemd, omdat de meesten af en toe om verspilling/weggooien te voorkomen alsnog dierlijke producten zullen eten. Dit is wel anders dan een flexanist, omdat deze mensen het uit protest doen tegen de kapitalistische consumptiemaatschappij.

Fruitarisme: Fruitariërs eten alleen fruit, noten, graankorrels en pitten. Ze eten geen producten waarvoor een plant of dier gedood of beschadigd is, en eten dus alleen de dingen die door de plant zelf van de plant afgekomen of afgevallen zijn, zoals een appel van een boom valt. Er zijn wel bepaalde stromingen onder het fruitarisme waarbij wel eieren en/of zuivel genuttigd worden zodra de kip een goed leven heeft, voornamelijk eigen kippen, en de kip van haar eieren af moet. Voor koeien geldt hetzelfde, vaak wordt melk van de koe alleen door fruitariërs genuttigd zodra de koe waarvan de melk afkomstig is in eigen bezit is en een vrij leven heeft. De dieren zijn hiervoor dus niet gedood of beschadigd en dus zien sommige fruitariër-veganisten dit als acceptabel om te nuttigen.

7

Hoe is veganisme ontstaan? Veganisten zijn al eeuwen op de wereld, en volgens sommige wetenschappers dateren de eerst bekende veganisten zelfs uit de tijd van de Griekse filosofen. Er gaan zelfs meerdere geruchten al jaren door dat ook Pythagoras zijn hele leven lang een veganistisch dieet heeft aangehouden. Eind achttiende en begin van de negentiende eeuw werden de eerste echte grote onderzoeken naar de gezondheid en de effecten van een veganistisch dieet uitgevoerd. Dr. William Lambe (1765-1848) is een van de meest bekende en belangrijke onderzoekers hierbij geweest. Hij onderzocht onder andere wat het vegetarische en veganistische dieet voor effect had op mensen met een ernstige ziekte. De Engelse dierenrechtenadvocaat. Donald Watson was degene die uiteindelijk op de benaming ‘vegan’ kwam. Hij kwam in 1944 erop om de term vegetarian af te korten en aan te passen, om dat woord vervolgens te gaan gebruiken voor veganistische mensen. Watson is daarnaast ook één van de stichters van de Britse Vegan Society. Deze organisatie houdt zich voornamelijk bezig met het voorlichten van veganisten en mensen die

geïnteresseerd zijn in het veganisme. De Vegan Society houdt zich ook bezig met het organiseren van evenementen en neemt deel aan publieke debatten.

Veganisme in cultuur en geloof Culturen waarin het veganisme over het algemeen het meeste in terugkomt zijn het hindoeïsme, het boeddhisme en het jaïnisme. Bij het jaïnisme, een niet heel erg bekend, maar heel belangrijk geloof voor de Indiase cultuur geloven de mensen dat elk levend wezen een ziel heeft en dat men ieder levend wezen met geweldloosheid zal behandelen. De redenen dat het veganisme vooral in die culturen en geloven terugkomt komt door de ethische overwegingen: een mens zal geen geweld tegen levende wezens keren. Omdat de meeste Hindoes, Boeddhisten en jaïnisten geloven in reïncarnatie, wat betekent dat na het sterven van een levend wezen de ziel opnieuw geboren wordt in het lichaam van een ander levend wezen zullen de meesten dus een veganistisch- of vegetarisch dieet aanhouden. Ze zullen dus geen dierenleed willen veroorzaken omdat ze geloven dat ze in een volgend leven misschien zelf zullen terugkeren als een kip of geit. Een dier dat nu eventueel gegeten zou kunnen worden door iemand die in reïncarnatie gelooft zou dus in zekere zin een overleden familielid, vriend of kennis kunnen zijn. Vegetariërs blijven in deze culturen wel in de meerderheid en de veganisten in de minderheid, vanwege de voedingsstoffen die in zuivel en eieren zitten die de mensen heel hard nodig hebben. Hoe wordt iemand veganist? Zoals al bekend is is iemand die geen dierlijke producen nuttigt of draagt per definitie een veganist. Over het algemeen lijkt dit heel simpel: geen vlees, vis ei en zuivelproducten eten en geen leer of zijde dragen, maar in de werkelijk gaat veganisme veel verder. Veganisten mogen namelijk ook geen dierlijke E-nummers. Een voorbeeld daarvan is het E-nummer E-120, wat geplette luizenlijfjes bevat waarvan onder andere de rood-roze kleurstof die in roze koeken zit gemaakt wordt. Gelatine bevat huid en botten van koeien en varkens en zit ook in heel veel producten. Een veganist moet dus heel goed opletten wat voor een veganistisch dieet wel of niet eetbaar is, en dit kan heel veel tijd in beslag nemen. Recent is er wel een veganistisch keurmerk toegevoegd op sommige producten, om het duidelijker te maken wat

Figuur 1: Dr. William Lambe, een van de belangrijkste artsen die veganisme onderzocht.

8

een veganist wel of niet mag eten. Dit keurmerk wordt nog niet op ieder veganistisch product gebruikt, omdat de Vegan Society het product eerst goed moet keuren.

Voedingssupplementen In een niet veganistisch dieet krijgen de meeste mensen voldoende voedingsstoffen binnen, zodra dit een gezond en gevarieerd dieet is en sommige van die voedingsstoffen zitten voornamelijk in dierlijke producten. Een veganist heeft natuurlijk ook al deze voedingsstoffen nodig, maar kan deze stoffen niet halen uit dierlijke producten zoals normaal. De meeste veganisten compenseren dit door middel van het eten van een vleesvervanger. Daarin zitten onder andere de vitamines B1, B12, ijzer en eiwitten in die nodig zijn voor een gezond eetpatroon en normaal alleen maar voornamelijk in dierlijke producten zitten. Volgens het voedingscentrum is het vooral verstandig voor een veganist om de vitamine B12 bij te slikken. Deze vitamine zit namelijk alleen maar in dierlijke producten zoals zuivel en eieren. Noten, peulvruchten en soja zijn ook goede veganistische alternatieven voor sommige voedingsstoffen, maar deze bevatten geen B12. De B12 vitaminepillen zijn niet alleen gemaakt voor veganisten, en sommige varianten zullen dus ook bepaalde dierlijke producten bevatten, dus daar moet een veganist goed voor oppassen. Ook zeewier is een goede bron van eiwitten voor een veganist. Zeewier kan een prima, duurzame vleesvervanger zijn, mits het niet vervuild is en er stoffen aan toegevoegd zijn. Er zijn al een aantal veganistische producten met zeewier op de markt, bijvoorbeeld de zeewierburger, zeewierpasta en gedroogde zeewiersnacks. Ook nu nog zijn er behoorlijk wat discussies over hoe gezond deze vervangers en het hele veganistische dieet is. Het gebruiken van zuivelproducten is namelijk gerelateerd aan een lager risico op darmkanker en diabetes type 2, volgens het Voedingscentrum. Het is nog niet duidelijk of de vleesvervangers en het slikken van de vitamine B12 voor veganisten dit ook stimuleert en het kan dus dat een veganist daarom belangrijke stoffen in hun dieet mist.

Figuur 2: Het veganistische keurmerk dat terug gevonden kan worden op producten die veganistisch goedgekeurd zijn door de Vegan Society.

Figuur 3: De vitaminepillen B12 die door grotendeels van de veganisten bijgeslikt worden om een tekort hiervan tegen te gaan.

9

Waarom kiezen mensen voor veganisme?

Er zijn meerdere en/of verschillende redenen waarom mensen ervoor kiezen om geen gebruik meer te maken van dierlijke producten. De meest voorkomende redenen zijn dierenwelzijn, milieu en gezondheid. Er zijn ook nog andere redenen zoals geloof of medemens. vaak is het een combinatie van meerdere redenen.

Verschillende beweegredenen: Dierenwelzijn Dierenwelzijn is een van de meest voorkomende redenen waarom mensen ervoor kiezen om geen gebruik meer te maken van dierlijke producten. Tegenwoordig wordt in de voedingsmiddelenindustrie steeds meer gebruik gemaakt van dierlijke producten zoals het gebruik van varkensgelatine in een groot aantal verschillende soorten snoep, karmijnzuur (rode/roze kleurstof gemaakt van luizen) in roze koeken en bijenwas is vaak de reden waarom fruit en dropjes zo mooi glanzen, omdat bijenwas als glansmiddel wordt gebruikt. Dieren worden tegenwoordig vaak alleen op de wereld gezet om als ons voedsel te dienen en leven dan onder slechte leefomstandigheden.

Leefomstandigheden: Vroeger liep het vee vrij buiten op het land. Tegenwoordig verblijven ze dichter op elkaar in kleinere stallen, omdat dit de meest efficiënte manier van veehouderij is. Hoe dichter het vee op elkaar zit, hoe meer vee er in past en meer vee staat gelijk aan meer vlees, dus meer winst. Wel zijn er wettelijke eisen gesteld aan deze stallen. Zo moet huisvesting bescherming bieden tegen weersinvloeden, moet zorgen voor veiligheid en welzijn voor het dier en de verzorger, het moet economisch rendabel zijn en overlast naar de omgeving beperken.(quote vlees.nl)

Kippen Kippen worden zodra de eieren zijn uitgekomen gesorteerd en de haantjes worden dan vergast of levend vermalen aangezien ze niet nuttig zijn voor de vleesindustrie. Bij de hennetjes worden hun snavelpuntjes direct verwijderd, zodat ze elkaar niet kunnen verwonden aangezien ze allemaal heel dicht op elkaar moeten leven. Na 17 maanden worden ze naar de slachterij gebracht.

Koeien Op jonge leeftijd worden bijna alle koeien onthoornd om ervoor te zorgen dat ze elkaar niet kunnen verwonden wanneer ze dicht op elkaar staan in stal. De hoorns zijn functioneel voor de oriëntatie en evenwicht van de koe. In de zomermaanden worden koeien vaak in de wei gehouden. Na twee jaar krijgt een koe haar eerste kalf en vanaf dan kunnen ze melk gaan produceren. Het kalf wordt vaak zo snel mogelijk weggehaald bij de moeder zodat de melk benut kan worden voor de consument, maar niet alle boeren doen dit. Om ervoor te zorgen dat de koemelk blijft produceren wordt de melkkoe elk jaar kunstmatig bevrucht. Melkkoeien produceren gemiddeld 8.000 liter melk per jaar en houden dit dan ongeveer 4 jaar vol. Vleesrunderen

Figuur 3: Kippen dicht op elkaar in een hok.

10

zijn speciaal bedoeld voor vlees. De zogenaamde dikbillen zijn doorgefokt zodat de spieren extra snel groeien, want veel spiergroei staat gelijk aan dure biefstuk.

Varkens Zodra biggen geboren worden blijven ze zo’n drie of vier weken bij hun ouders wat normaal gesproken minimaal acht weken is in de natuur. Vanaf het moment dat ze weg zijn bij hun ouders worden ze gelijk vetgemest na een halfjaar wegen ze dan gemiddeld 110 kilo en zijn ze klaar voor de slacht.

Veel mensen kiezen voor een veganistische levensstijl omdat zij dit dierenleed vinden en hier niet aan willen bijdragen.

Natuur & milieu Het eten van vlees heeft ook een groot effect op onze aarde. Het fokken van dieren voor voedsel is een van de grootste bronnen van uitstoot van kooldioxide en de grootste bron van zowel distikstofmonoxide en methaan emissies, die allemaal belangrijke bijdragers zijn aan klimaatverandering (Het milieu en vlees). Op het moment wordt 80 procent van de landbouwgrond op de wereld gebruikt om veevoer op te verbouwen en dit zorgt voor een hoop uitstoot. Voor een dagelijkse portie van 100 gram vlees en 800 gram zuivel moet 3000 gram veevoer geproduceerd worden. In het hoofdstuk: wat is het effect van veganisme op het milieu, wordt hier verder op in gegaan. Als iedereen veganist zou worden zouden we nog meer planten moeten verbouwen om de hele wereldbevolking van eten te voorzien en dat zal dan ook nog steeds zorgen voor een hoop van de uitstoot.

Als veganist maak je geen gebruik van dierlijke producten en draag je dus ook minder bij aan de klimaatverandering. Dit is voor sommige mensen een reden om geen gebruik meer te maken van dierlijke producten.

Gezondheid Mensen kiezen er soms ook voor om een veganistische leefstijl aan te houden omdat dit in sommige gevallen beter kan zijn voor je gezondheid.

Uit een aantal onderzoeken is gebleken dat veganistische voedingspatronen vaak meer vezels, magnesium en vitamine C bevatten. Vitamine C draagt bijvoorbeeld bij aan een goed immuunsysteem en vezels zorgen ervoor dat de massa in de darm soepel wordt en dit zorgt voor een goede stoelgang. Niet alle veganistische voedingspatronen zijn hetzelfde, dus moet je als veganist wel goed opletten of je genoeg ijzer, calcium en vooral B12 binnen krijgt, omdat dit veel in vleesproducten zit.

Een veganistisch dieet is ook effectief om de bloedsuikerspiegel te verlagen. Met een hoge bloedsuikerspiegel heb je namelijk meer kans op hart- en vaatziekten, overgewicht en oogproblemen. Dit kan dus voor mensen met type 2-diabetes (die vaak last hebben van een hoge bloedsuikerspiegel) een reden zijn om voor een veganistische leefstijl te kiezen. In het hoofdstuk wat zijn de gevolgen van veganisme op het lichaam, wordt hier verder op in gegaan.

Levensvisie Levensvisie is ook een van de redenen waarom mensen ervoor kiezen om veganist te worden, dit heeft dan vaak te maken met geloof of levensovertuiging. Barmhartigheid en

11

compassie worden als belangrijke aspecten gezien in religies en andere levensovertuigingen. Dit geldt dan ook voor de dieren.

Verschillende religies waarin het veganisme over het algemeen het meeste in terugkomt zijn het hindoeïsme, het boeddhisme en het Jaïnisme. Bij het Jaïnisme (een niet heel erg bekend, maar heel belangrijk geloof voor de Indiase cultuur) geloven de mensen dat elk levend wezen een ziel heeft en dat men ieder levend wezen met geweldloosheid zal behandelen. Zo sluit het Jaïnisme heel nauw aan op een veganistische leefstijl aangezien ze geen gebruik maken van vlees, vis, eieren, honing, bont en leer. Ze maken echter wel gebruik van melk en wol.

De meeste Hindoes, Boeddhisten en Jaïnisten geloven in reïncarnatie, wat betekent dat na het sterven van een levend wezen de ziel opnieuw geboren wordt in het lichaam van een ander levend wezen zullen de meesten dus een veganistisch- of vegetarisch dieet aanhouden. Ze zullen dus geen dierenleed willen veroorzaken omdat ze geloven dat ze in een volgend leven misschien zelf zullen terugkeren als een kip of geit. Een dier dat nu eventueel gegeten zou kunnen worden door iemand die in reïncarnatie gelooft zou dus in zekere zin een overleden familielid, vriend of kennis kunnen zijn. Vegetariërs blijven in deze culturen wel in de meerderheid en de veganisten in de minderheid, omdat je als veganist uiteraard ook geen zuivel en dergelijke eet.

Om een beter beeld te krijgen van de redenen waarom mensen veganist worden, hebben we een enquête gemaakt. In deze enquête hebben we meerdere vragen gesteld waaronder de vraag om welke reden(en) mensen veganist zijn geworden.

Resultaten:

Uit de enquête blijkt dat er vaak meerdere redenen zijn waarom iemand veganist wordt. Zo blijkt dat dierenwelzijn een van de voornaamste redenen is waarom mensen ervoor kiezen om een veganistische leefstijl aan te houden. Uit de grafiek is af te leiden dat gezondheid en milieu ook een belangrijke reden zijn. Uit de enquête blijkt dat geloof een minder belangrijke reden is voor de ondervraagde.

0 50 100 150 200 250 300 350

Door de niet-diervriendelijke veeindustrie

Voor het milieu

Door de schadelijke/toegevoegde stoffenaan dierlijke producten

Omdat dieren op de wereld worden gezetom gebruikt en gedood te worden voor…

Voor de gezondheid van het individu

Geloof

Opvoeding

Waarom worden mensen veganist?

12

Wat is het effect van veganisme op het milieu?

Je hebt mensen vast wel eens horen zeggen dat dierlijke producten eten slecht voor het milieu is, maar waarom is dat eigenlijk zo? In dit hoofdstuk wordt hier dieper op in gegaan.

Waarom is plantaardig eten beter voor het milieu? Dierlijke producten zijn slecht voor het milieu. Het maken van die producten kost namelijk in verschillende aspecten veel energie. Door het water, voer, de grond die ervoor nodig is en de afvalproducten die daar bij vrijkomen. Al deze factoren samen hebben een grote invloed op het milieu.

Water verbruik Bij het produceren van dierlijke producten is veel water nodig. Niet alleen om te drinken, maar ook om het veevoer te produceren, om de stallen schoon te maken, het slachthuis schoonhouden en om de dierlijke producten uiteindelijk koel te bewaren. Als al deze factoren bij elkaar op worden geteld is er voor een rundvleeshamburger ongeveer 2.350 liter water nodig. Voor 1 liter melk, is er 1.050 liter water nodig. Dat is veel water voor een kleine hoeveelheid voedsel of drank. Vooral in vergelijking met de benodigde hoeveelheid water voor het produceren van plantaardig voedsel, zoals een soja burger. Voor een sojaburger is er namelijk maar 158 liter water nodig. Voor 1 liter sojamelk is er maar 297 liter water nodig. Hieruit blijkt dat door plantaardig te eten er al veel water bespaart wordt. Er wordt vaak gedacht dat er genoeg water op de wereld is, maar dat is niet zo. 1/3 van de wereld heeft niet genoeg watertoegang en onderzoekers voorspelen dat in 2050, 2/3 van de wereld niet genoeg water heeft. Daarom zijn er in de nabije toekomst duurzame alternatieven nodig. Mede vanwege de sterke toename van de wereldbevolking.

Land verbruik Een andere factor in het produceren van dierlijke producten is het gebruik van land.

Veganistische voedsel Pyramide van een veganist.

Bron: https://www.vivalasvegas.nl/plantaardige-voedingsstoffen/

13

Er is land nodig voor stallen en slachthuizen. Daarnaast is er ook land nodig om veevoer op te verbouwen. Eén derde van alle akkerlandbouw over de hele wereld wordt gebruikt om veevoer op te verbouwen. Dit deel kan veel beter voor andere doeleinden worden gebruikt als mensen geen dierlijke producten zouden consumeren. Voor 1 kilo rundvlees is er rond de 4-7 kilo veevoer nodig. In plaats daarvan kan er ook 4-7 kilo groente worden verbouwd en daar kunnen veel meer mensen van eten.

* Dieren verliezen namelijk veel energie door hun leven heen aan energieverlies door dissimilatie, uitwerpselen, voortplanten, bewegen, naar voedsel zoeken, niet opgegeten delen van de productiviteit op tropisch niveau zoals botten en hun uitwerpselen. Daaraan gaat 90% verloren en de overige 10% wordt gebruikt om te groeien en voor hun vetreserve. Dus is groente produceren is veel zuiniger.

*Binas tabel 93A2

Uit onderzoek is mede daarom gebleken dat er minder landbouwgrond nodig is, als iedereen veganist zou worden. Dan hoeven er ook geen tropische regenwouden opgeofferd te worden en kan dat deel dat voor veevoer productie wordt gebruikt weer terug worden gegeven aan de natuur. Dit geeft meer balans in de natuur en is dus beter voor het milieu.* *https://veganchallenge.nl/blogveganist-goed-milieu/

Vervuiling Vee zorgt voor veel vervuiling op verschillende manieren. Ze verhogen het broeikaseffect. Het broeikaseffect is de verwarming van de aarde door toename van CO2 in de lucht als gevolg van milieubelastende maatregelen van de mens zoals bijvoorbeeld de grote uitstoot van gassen door bijvoorbeeld autoverbruik en/of energiecentrales die op fossiele brandstoffen functioneren.*2 Hun mest zorgt voor watervervuiling. Mest komt vaak in wateren terecht en dat zorgt er weer voor dat dieren en planten sterven en er alleen algen achterblijven. Daarnaast zit er vaak ook antibiotica in mest als preventie middel tegen virussen en/of ziektes. Dit komt dus ook weer in de natuur terecht.

Tijdens het verbouwen van veevoer wordt vrijwel altijd bestrijdingsmiddelen gebruikt zoals pesticiden en herbiciden. Dit zijn chemische bestrijdingsmiddelen om onkruid plagen en ziektes tegen te gaan die de gewassen kunnen beschadigen. Daardoor raken ook vele andere organisme beschadigd die daar mee te maken krijgen waaronder dus ook de mens want op ons eten kunnen nog resten van deze bestrijdingsmiddelen zitten. En aangezien 1/3 van de landbouw wordt gebruikt voor het verbouwen van veevoer, zorgt dat voor veel chemicaliën die de natuur beschadigen. Daarbij moet ook nog worden bekeken dat er voor het verbouwen van menselijk voedsel ook dezelfde schadelijke stoffen werden gebruikt. Die planten worden dan zo gemaakt dat ze tegen al die extreem giftige stoffen kunnen zoals Herbiciden, insecticiden en pesticiden . De andere planten die wel in normale omstandigheden worden geproduceerd kunnen die stoffen niet aan en sterven. Deze genetisch gemodificeerde planten mogen alleen voor diervoer worden gebruikt. *2Binas tabel 93F

14

Biodiversiteit Wat ook verandert door de levensstijl die men aanhoudt is de biodiversiteit. Biodiversiteit houdt in dat vele verschillende organismen samen leven op aarde. Deze diversiteit is belangrijk voor de natuur. Zo is er een balans in de natuur. Het zorgt er ook voor dat landbouw mogelijk is bijvoorbeeld. Biodiversiteit zorgt voor schoon water, vruchtbare grond en een stabiel klimaat. Biodiversiteit staat ook voor verschillende ecosystemen, dat zijn gebieden waar bepaalde soorten organisme in voorkomen. Zoals tropische regenwouden, koraalriffen en de savanne. De natuur kan niet zonder deze verschillende soorten organisme en ecosystemen. Het tropisch regenwoud zorgt ten slotte voor zuurstof en voor nog veel meer dingen zoals afbraak van dode dieren en bestuiven van planten.

Biodiversiteit zorgt ervoor dat de mens toegang tot grondstoffen heeft zoals aardolie en gas en men voeding kan produceren, maar men ook katoen voor de kledingproductie kan planten. Ook wordt er veel van de natuur voor medicijnen gebruikt. Kortom, we kunnen niet zonder biodiversiteit.

Het is uitermate belangrijk voor het leven op aarde. Anders was er geen zuurstof op aarde, geen voeding dat verbouwd kan worden. En zou er nauwelijks leven op aarde zijn.

(http://www.biodiversiteit.nl)

15

Ecologische voetafdruk en voedselpiramide Het eten van vlees is de afgelopen 50 jaar met 50% gestegen wat duidelijk voor veel problemen in de natuur zorgt. Het gebruik van dierlijke producten zorgt ook voor een grotere ecologische voetafdruk. De ecologische voetafdruk wordt gebruikt om aan te duiden hoeveel een persoon verbruikt en wordt uitgedrukt in hectare. Om een ecologische voetafdruk te verkleinen kan de auto bijvoorbeeld worden omgeruild in een wandeling of een fietstocht. Ook kan de voeding aangepast worden en kan er gerecycled worden. Hoe meer vliegtuig ritjes er gemaakt worden, hoe hoger de ecologische voetafdruk is. Uit onderzoek van de Europese Economische Commissie bleek dat de uitstoot van broeikasgassen met maar liefst 196 miljoen ton per jaar kan worden verminderd als wereldwijd alle consumenten hun vlees toename zouden halveren. Dat is 42% op de complete uitstoot van Europese landbouw.

Als er gekeken wordt naar het model van de voedselpiramide, dan blijkt dat er onnodig veel energie verspilt wordt. De 1ste (onderste) laag zijn de producenten, dat zijn organisme die hun eigen voedsel kunnen maken zoals planten. Een laag boven de producenten zijn de consumenten van de eerste orde dat zijn dus planteneters. Daarboven zijn consumenten van de tweede orde, zij eten de planteneters. En tenslotte zijn er consumenten van de derde orde. Die eten weer de dieren van de tweede orde. Hieruit blijkt dat er meer voedsel/energie nodig is om een consument van de derde orde te voeden dan een consument van de eerste orde. Er gaat namelijk veel voedsel en energie verloren, omdat de resten van de consumenten die worden gegeten, niet herbruikbaar zijn en de resten van de producenten en de ontlasting van de planteneters wel herbruikbaar zijn. Dus als de mens een consument van de eerste orde wordt is dat voor de natuur veel efficiënter. Dat komt onder andere omdat er dan minder dieren tussen zitten die ook weer energie water land en broeikasgassen uitstoten. Als iedereen op de wereld dus veganist zou worden dan zou men in plaats van consumenten van de derde orde, consumenten van de eerste orde worden. Dit zou veel schelen voor de belasting van de natuur. Dit alles maakt het produceren van dierlijke producten zo vervuilend. De opwarming van de aarde door afvalstoffen die wij in de natuur vrijlaten, het afnemen van de biodiversiteit doordat de natuur word aangetast door dat zij dieren fokken, het beschadigen van de natuur en ecosystemen door chemische bestrijdingsmiddelen die in de natuur vrij komen via onder andere ontlasting dat in beekjes terechtkomt die zo andere dieren doden. En als gevolg daarvan ook de toenemende watervervuiling in de komende jaren. Uiteraard zijn er meerdere dingen die een rol spelen bij natuurvervuiling, maar als er een begin gemaakt zou kunnen worden met het voedsel dan zou dat al heel veel schelen op grotere schaal.

Voedsel Pyramide van energieverbruik en overname door volgende orde(zeedieren).

Bron: https://vistikhetmaar.nl/lesmodules/mariene-ecologie/ecologie/

16

Wat zijn de gevolgen van veganisme op het menselijk lichaam?

Er wordt veel gediscussieerd over of een veganistisch dieet nou goed of slecht voor je gezondheid is en of je dan niet belangrijke voedingsstoffen mist. Veganisten beweren vaak dat een veganistische leefstijl beter voor je is en je er meer energie van krijgt, je er beter door voelt en ervan afvalt. Wanneer je geen dierlijke producten meer eet heb je dan eigenlijk een gezonde of ongezonde leefstijl?

Eiwitten 20 procent van het lichaam bestaat uit eiwitten. Je lichaam slaat geen eiwitten op, dus is het belangrijk om voldoende eiwitten binnen te krijgen met voeding. Je hebt dierlijke en plantaardige eiwitten. Er wordt een hoop beweerd over dierlijke en plantaardige eiwitten en welke nou beter voor je is.

Alle eiwitten bestaan uit aminozuren, maar de hoeveelheid en soort verschilt per eiwit. In totaal zijn er zo’n 20 aminozuren die je lichaam gebruikt om eiwitten op te bouwen. Deze aminozuren zijn onderverdeeld in essentiële en niet essentiële aminozuren. De niet essentiële aminozuren kan je lichaam zelf aan maken. De essentiële aminozuren maakt je lichaam niet zelf en deze moet je dus door middel van voeding binnen krijgen. Voor een optimale gezondheid heeft je lichaam alle essentiële aminozuren nodig in de juiste hoeveelheden (Zwaan, 2016). Dierlijke eiwitbronnen, zoals vlees, vis en zuivel lijken erg op het eiwit dat in je lichaam voorkomt. Deze eiwitbronnen worden als complete eiwitbronnen gezien, omdat ze alle essentiële aminozuren bevatten. Plantaardige eiwitbronnen, zoals bonen, noten, zaden en pitten worden niet als compleet gezien, omdat ze meer essentiële aminozuren missen.

Vitamines Voeding met dierlijke eiwitten bevat vaak voedingsstoffen die niet in plantaardige voeding voorkomen, waardoor je als veganist deze voedingstoffen moet aanvullen door middel van vleesvervangers of voedingssupplementen om een tekort te voorkomen. Een paar voorbeelden van voedingssupplementen die niet in plantaardig voedsel voorkomen zijn:

Vitamine B12: Vitamine B12 komt voornamelijk voor in vis, vlees en zuivel. Een tekort aan vitamine B12 kan leiden tot een vorm van bloedarmoede. Ook kan een tekort voor een verminderde werking van het zenuwstelsel zorgen.

Vitamine D: Vitamine D komt vooral voor in eieren, zuivel en vette vis. Bij een tekort aan vitamine D kunnen er klachten ontstaan zoals problemen met tanden of botten en vaak spierzwakte en vermoeidheid.

Zink: Zink komt vooral voor in roodvlees zoals biefstuk en kaas. Een tekort aan zink kan voor een verminderde weerstand zorgen, waardoor je vaker verkouden of last van griep kunt hebben.

Er zijn natuurlijk ook veel voedingsstoffen in plantenvoeding die weer niet in dierlijke voeding voorkomen. Daarom kun je het beste evenwichtige hoeveelheden van beide soorten eten om alle voedingsstoffen die je nodig hebt binnen te krijgen (Zwaan, 2016).

17

Uit de enquête is gebleken dat veganisten over het algemeen inderdaad extra voedingssupplementen slikken om een tekort hieraan te voorkomen, dit blijkt uit de volgende grafieken:

Uit de enquête blijkt dat 92,4% van de 384 reacties zegt een voedingssupplement te gebruiken voor de vitamine B12.

Op de vraag; Maakt u gebruik van andere voedingssupplementen? Blijkt dat 70,1% inderdaad gebruik maakt van andere voedingssupplementen. Om duidelijk te maken om welke voedingssupplementen het precies gaat is de volgende grafiek:

18

0102030405060708090

100110120130

Voedingssuplementen

Uit deze grafiek is af te leiden dat grotendeels van de veganisten een voedingssupplement gebruikt voor vitamine D, aangezien vitamine D vooral voorkomt in dierlijke producten en dit dus op een andere manier gecompenseerd moet worden. Verder maken ze vooral gebruik van voedingssupplementen voor magnesium, multivitaminen en omega 3.

Gezondheid Als veganist krijg je minder verzadigde vetten binnen, omdat verzadigde vetten vooral voorkomen in dierlijke producten en minder in plantaardige producten. Vet is opgebouwd uit vetzuren. Alle vetten in onze voeding zijn een combinatie van onverzadigde en verzadigde vetzuren. Verzadigd vet verhoogt het LDL-cholesterol en wanneer je LDL-cholesterol te hoog is, is dit slecht voor de bloedvaten. Dit vergroot de kans op hart- en vaatziekten. In plantaardige producten zitten vooral onverzadigde vetten. Deze vetten hebben een juist positieve invloed op de cholesterol en hierdoor vermindert de kans op hart- en vaatziekten.

Uit onderzoek blijkt ook dat je als veganist vaak een lager BMI hebt en meer afvalt, omdat je voeding minder calorierijk is. De reden dat veganisten dan vaak afvallen komt eerder door een daling in het aantal calorieën dan door het gemis van dierlijke producten. Ook telt het dat veganisten vaker bewuster bezig zijn met hun eten, waardoor ze vanzelf minder en gezonder eten.

Cholesterol Cholesterol is een vetachtige stof die in ons lichaam voorkomt in kleine bolletjes (Wat is cholesterol?) Cholesterol wordt gebruikt als bouwstof voor lichaamscellen en hormonen. Je lichaam maakt bij de meeste gevallen genoeg cholesterol aan. Een deel wordt aangemaakt door je lever en een klein deel zit in je eten. Te veel cholesterol is schadelijk.

In dierlijke producten zit cholesterol en in plantaardige producten niet. Er zijn zelfs bepaalde vezels die je cholesterol verlagen zoals, fruit, peulvruchten, bonen en linzen. Als veganist eet je geen dierlijke producten, dus heb je ook minder kans op een verhoogde cholesterol. Veganisten eten juist wel veel fruit, peulvruchten etc. en deze verlagen je cholesterol ook nog eens.

19

Afvallen Uit onderzoek blijkt ook dat je als veganist vaak een lager BMI hebt en meer afvalt, omdat je voeding minder calorierijk is. De reden dat veganisten dan vaak afvallen komt eerder door een daling in het aantal calorieën dan door het gemis van dierlijke producten. Ook telt het dat veganisten vaker bewuster bezig zijn met hun eten, waardoor ze vanzelf minder en gezonder eten.

Bloeddruk Een goede gezonde bloeddruk mmHg waarde op 120 voor je bovendruk en 80 voor je onderdruk. De bovendruk is de bloeddruk op het moment dat het hart pompt en het bloed tegen de wanden aan ‘drukt’. Aan de andere kant is de onderdruk, die gemiddeld 80 is. Dit is de bloeddruk tussen de hartslagen door (Lage bloeddruk verhogen met de juiste voeding?) Je bloeddruk is te hoog als je bovendruk boven de 140 zit en je onderdruk boven de 100 mmHg zit.

Lage bloeddruk: Een te lage bloeddruk komt vaak omdat er sprake is van bloedarmoede. Dit kan komen door een tekort aan bijvoorbeeld vitamine B12 en/of foliumzuur.

Bij een veganistisch dieet kun je sneller een B12 tekort opbouwen zoals al eerder is genoemd, omdat vitamine B12 voornamelijk voorkomt in vlees en zuivel.

58%

14%10%

9%

2%1%1%1%1%1%

1%

1%

1%

1%

0%

0%

4%

Missen aan niet-veganistisch zijn

Overige

Zorgeloos overal kunnen eten(restaurant,festivals, feestjes), zonder daarvoor research temoeten doen(flexibiliteit)Diverse kazen (mozzarella, feta, brie e.d.)

Niets

Het niet hoeven lezen van etiketten.

De onwetendheid van al het leed achter de bioindustrie.

Ei

Het niet de hele tijd hoeven te verklarenwaarom ik veganist ben en dat ik niet enkel leefop een appel en wat rijstNiet hoeven zoeken naar vleesvervangers envegan producten

Dat niemand wat te zeuren heeft over mijneetstijl(ervaren veganisten als overdreven ofirritant)Diverse chocolade

Missen aan niet-veganistisch zijn van de enquête deelnemers

20

54%

21% 6%

5%

3%3%

3%

2%

2%

1%

0%

5%

MENTALE VERANDERINGEN

Overige

Nee, geen veranderingen

Meer bewust zijn van dierenleed en voel mijbeter nu ik daar niet langer aanbijdraag(gemoedsrust)

Ik ben bewuster bezig met voeding ethischeof maatschappelijke onderwerpen en hetmilieu en mijn levenstijl

Veel meer energie, rustiger, meer inbalans(betere concentratie) en heb minderslaap nodig.

Ik ben blijer en gelukkiger

Ik voel mij mentaal sterker en minder last vanangsten.

Moreel gezien denk ik dat dit de beste keuzeis, voor het milieu en dierenwelzijn, dus in datopzicht voel ik me beter.

Ik ben kritischer over wat andere menseneten/hun lijfstijl

Mentale veranderingen na het veganist worden van de enquête deelnemers

Geen Etiketten lezen Vitaminen bijslikken

Regelen met mensen wat je wil eten of niet

(familie, kamergenoten)

Kennis vergroten0

20406080

100120140

Maatregelen die mensen nemen voor het bekomen tot veganist

Een grafiek die laat zien welke maatregelen het meeste door mensen genomen worden voor het bekomen tot veganist

21

46%

5%

5%

20%

5%

3%3%

3%

2%

2%

2%

2%

2%

10%

SUPERMARKTEN/WINKELS

Ekoplaza

(Haagse) Markt

Lidl

Bio winkels/supermarkten

Vegabond

Odin

Stadsboerderij

Aanbiedingen

Bio planet (België)

Deen

Dirk van den Broek

Gimsel

Online

Meest bezochte supermarkten/winkels door de enquête deelnemers

Ja Nee Nogsteeds0

50

100

150

200

250

Hebben mensen over het algemeen in het begin moeite met het aanbod in de supermarkt als ze net een veganistische levensstijl zijn begonnen?

Een grafek die aangeeft hoeveel mensten moeite hebben met aanbod in supermarkten nadat zij veganistisch zijn gaan eten.

22

Onderzoek vier weken veganistisch dieet aanhouden

Val je daadwerkelijk af van een veganistisch dieet? Heeft een veganistisch dieet invloed je bloedsuikerspiegel, boven- en onderdruk? Hier is onderzoek naar gedaan om een beter inzicht te krijgen van de gevolgen van een veganistisch dieet op je lichaam.

Onderzoeksvraag Verlaagt je boven- en onderdruk, daalt je bloedsuikerspiegel en val je van een veganistisch dieet af?

Hypothese Wat er verwacht is te zien in de vier weken als veganist zijnde, is dat onder andere het gewicht zal afnemen. Waarom dit hoogstwaarschijnlijk zal gaan gebeuren is omdat in een plantaardig dieet over het algemeen minder calorieën genuttigd zullen worden, en het verteren van plantaardig voedsel in je lichaam over het algemeen minder calorieën verbrand. Doordat het verteren van het voedsel dat gegeten mag worden minder moeite kost om te verteren voor het lichaam zal het zich waarschijnlijk over het algemeen iets fitter voelen, omdat het lichaam wat minder de hele dag bezig is met het verteren van voedsel. Er zal veel moeite worden ervaren met het feit dat er qua eten overal op gelet moet worden.

Materiaal en methode

Materiaal: • Bloeddrukmeter • Weegschaal • Bloedsuikermeter • Proefpersonen

Achtergrondinformatie:

Bloeddrukmeter: Een bloeddrukmeter wordt gebruikt om de druk waarmee je bloed door je lichaam wordt gepompt te meten. Het apparaat meet je bovendruk, onderdruk en kan je hartslag meten. Om te kunnen meten wordt de band om de bovenarm gewikkeld en wordt de band volgepompt met lucht. Op deze manier wordt de druk opgebouwd in de band zodat de slagaders uiteindelijk worden dichtgedrukt. Daarna wordt de druk weer langzaam afgebouwd en is de meting klaar. Weegschaal: Een weegschaal is een meetinstrument waarmee iets of iemands gewicht mee kan worden bepaald. Bij een digitale weegschaal zitten er sensoren aan de onderkant die de druk meten die erop zit wanneer je op de weegschaal staat. De sensoren geven de informatie door aan een chip in de weegschaal en deze chip zet de informatie om in cijfers die wij op het schermpje van de weegschaal kunnen zien. Een analoge weegschaal werkt door middel van

23

veren. Deze veren geven de informatie door aan de chip en die zorgt er dan weer voor dat er cijfers op het schermpje van de weegschaal verschijnen. Bloedsuikermeter: Een bloedsuikermeter kan meten hoeveel bloedsuiker er op een bepaald moment in je bloed zit. Om de hoeveelheid bloedsuiker in je bloed te kunnen meten, doe je een druppel bloed op een meetstripje en steek je deze in de meter. Na een paar tellen laat de meter op het schermpje zien wat de uitslag is. Methode: Om een verschil te kunnen zien tussen een normaal en veganistisch dieet, wordt de eerste meting een week voordat de proefpersonen beginnen met een veganistisch dieet gehouden. Dit is om te kijken of er verschil zit in de week voor een veganistisch dieet en de weken met een veganistisch dieet. Zodra de proefpersonen beginnen met een veganistisch dieet wordt elke zondag; het einde van de week, een meting gehouden. Tijdens deze meting worden de proefpersonen gewogen. De bloeddruk boven- en onderdruk wordt gemeten. Als laatste wordt door middel van een bloedsuikermeter de bloedsuikerspiegel gemeten. Deze meting vindt ’s ochtends plaats zodat de proefpersonen nuchter de metingen doen.

Resultaten

Datum Wie: Gewicht: (kg)

Bloeddruk: Bloeddruk: Bloedsuiker-spiegel Bovendruk Onderdruk

26-5-2018 Vóór veganist: Inez 55,3 102 63 6,4 26-5-2018 Vóór veganist: Lisa 55,4 101 73 6,7 26-5-2018 Vóór veganist: Lysanne 75,3 134 84 5,1

3-6-2018 Wk. 1 als veganist Inez 55,1 110 62 4,3 3-6-2018 Wk. 1 als veganist Lisa 55,1 114 64 5,1 3-6-2018 Wk. 1 als veganist Lysanne 73 113 74 4,4

10-6-2018 Wk. 2 als veganist Inez 54,5 107 59 5,3 10-6-2018 Wk. 2 als veganist Lisa 54,7 107 74 5 10-6-2018 Wk. 2 als veganist Lysanne 72,7 114 80 5,1

20-6-2018 Wk. 3 als veganist Inez 54,2 109 65 4,8 20-6-2018 Wk. 3 als veganist Lisa 54,4 105 67 5,1 20-6-2018 Wk. 3 als veganist Lysanne 72,4 116 80 5,1

26-6-2018 Wk. 4 als veganist Inez 53,6 99 67 4,8 26-6-2018 Wk. 4 als veganist Lisa 54 110 76 5,4 26-6-2018 Wk. 4 als veganist Lysanne 71,9 120 80 4,7

24

Inez Lisa Lysanne

Gewicht in kg. Gewicht in kg. Gewicht in kg.

26-5-2018 55,3 55,4 75,3 3-6-2018 55,1 55,1 73

10-6-2018 54,5 54,7 72,7 20-6-2018 54,2 54,4 72,4 26-6-2018 53,6 54 71,9

50

55

60

65

70

75

80

26-5-2018 2-6-2018 9-6-2018 16-6-2018 23-6-2018

Gewichtsgrafiek

Inez Gewicht in kg. Lisa Gewicht in kg. Lysanne Gewicht in kg.

Gewicht verloop van Inez, Lisa en Lyzanne in vier weken van veganistische dieet. Inez en Lisa zitten ongeveer op dezelfde lijn.

25

Inez Lisa Lysanne

Bovendruk Bovendruk Bovendruk

26-5-2018 102 101 134

3-6-2018 110 114 113

10-6-2018 107 107 114

20-6-2018 109 105 116

26-6-2018 99 110 120

0

20

40

60

80

100

120

140

160

26-5-2018 2-6-2018 9-6-2018 16-6-2018 23-6-2018

Bovendruk - Bloeddruk

Inez Bovendruk Lisa Bovendruk Lysanne Bovendruk

Bloeddruk(bovendruk) verloop van Inez, Lisa en Lyzanne in vier weken van veganistische di t

26

Inez Lisa Lysanne Onderdruk Onderdruk Onderdruk

26-5-2018 63 73 84 3-6-2018 62 64 74

10-6-2018 59 74 80 20-6-2018 65 67 80 26-6-2018 67 76 80

Inez Lisa Lysanne

Bloedsuikerspiegel Bloedsuikerspiegel Bloedsuikerspiegel 26-5-2018 6,4 6,7 5,1 3-6-2018 4,3 5,1 4,4

10-6-2018 5,3 5 5,1 20-6-2018 4,8 5,1 5,1 26-6-2018 4,8 5,4 4,7

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

26-5-2018 2-6-2018 9-6-2018 16-6-2018 23-6-2018

Onderdruk - Bloeddruk

Inez Onderdruk Lisa Onderdruk Lysanne Onderdruk

0

1

2

3

4

5

6

7

8

26-5-2018 2-6-2018 9-6-2018 16-6-2018 23-6-2018

Bloedsuikerspiegel

Inez Bloedsuikerspiegel Lisa Bloedsuikerspiegel Lysanne Bloedsuikerspiegel

Bloeddruk(onderdruk) verloop van Inez, Lisa en Lyzanne in vier weken van veganistische dieet.

Bloedsuikerspiegel verloop van Inez, Lisa en Lyzanne in vier weken van veganistische dieet.

27

Reflectie vier weken veganistisch dieet aanhouden

Week 1: Voor de eerste week waarin we een veganistische levensstijl aan gingen houden hadden we erg zware verwachtingen omdat we begonnen te beseffen dat we voorlopig geen dierlijke producten mochten nuttigen.

Boodschappen doen: Het was interessant en leuk om boodschappen te doen omdat je veel nieuwe dingen ziet waar je normaal in de eerste instantie geen aandacht aan biedt omdat de meeste mensen zelden vleesvervangers of veganistische producten bewust aanschaffen. Ondanks dat het in het begin heel leuk was om boodschappen te doen duurde het over het algemeen aanzienlijk langer om alles in de winkel te vinden en te halen. Dit kwam voornamelijk omdat je eerst niet weet waar je dingen moet vinden, en als je wat gevonden heb wat je eventueel zou mogen eten moet je eerst nog kijken of er geen dierlijke producten of E-nummers in zaten. Voor de E-nummers had Lysanne zelfs een lijstje meegenomen omdat er redelijk veel dierlijke E-nummers aanwezig zijn in eten waar voor de rest geen dierlijke producten in zaten.

Hoe voelden we ons? Over het algemeen gingen we de eerste week goed door, al hadden Inez en Lisa in die week soms last van erge misselijkheid en werd de ontlasting bij Inez iets dunner. We hadden wel allemaal sneller en meer trek dan normaal al hadden we niet per se veel zin in dierlijke producten.

Week 2: De tweede week namen we meer afwisseling in voeding aan en begonnen sommige veganistische producten te vervelen, waardoor we dus ook naar meer afwisseling in eten opzoek gingen in de supermarkt.

Boodschappen doen: Ondanks het zoeken naar andere dingen in de supermarkt werd de tijd die we besteedden in de supermarkt toch aanzienlijk minder omdat we beter wisten wat we wilden hebben en waar we dit het beste konden vinden.

Hoe voelden we ons? We kregen allemaal wat meer last van constante trek, niet per direct in dierlijke producten alleen we hadden gewoon meer last van een honger-gevoel. Lisa en Lysanne waren wat moeier dan dat ze normaal waren, maar dat was in principe nog niet heel erg storend. Ook werd Lisa haar huid iets ruwer en bobbeliger in deze week. Inez kreeg dunnere ontlasting dan dat ze in week 1 had maar over het algemeen verliep deze week goed.

28

Week 3 Week drie ging bij Inez en Lysanne aanzienlijk lastiger dan de voorgaande weken aangezien, Inez had veel moeite met het volhouden van het veganistische dieeët en had veel zin in dierlijke producten. Ze was er klaar mee en wilde gewoon normaal alles kunnen eten, en niet overal op hoeven te letten in de supermarkt, thuis maar ook op andere gelegenheden waar je wat aangeboden krijgt. Het was vooral erg vervelend om bij alles wat je aangeboden te vragen of het veganistisch is, wat dus vaak niet zo was. Ze waren nog moeier dan eerst en de opties begonnen bij Inez steeds beperkter te worden aangezien ze sommige dingen oprecht zat werd om constant te moeten eten.

Hoe voelden we ons? Constante trek was nog steeds aanwezig en de ontlasting werd nog dunner. Lysanne kreeg in deze week daar nog heel snel hoofdpijn bij en merkte het tekort aan de vitamine B12 op. Ze werd moeier, had constante hoofdpijn en weinig kracht in de spieren. Deze vitamine is ze uiteindelijk gaan slikken omdat en heeft er enkele dagen daarna al voor gezorgd dat de vermoeidheid minder werd en er meer kracht was in de spieren. De huid werd bij Lysanne ook net zoals bij Lisa in week twee slechter. Bij Lisa, daarentegen verliep deze week echter beter dan de voorgaande weken door middel van gewenning aan de levensstijl gedurende die maand. Ze had meer energie en had minder last van een constant honger-gevoel dan in de voorgaande weken.

Week 4 Hoe voelden we ons? Bij de vierde week waarin we veganistisch moesten leven verschilden onze meningen over het algemeen heel erg, bij Lisa en Lysanne ging deze week heel erg goed af door middel van gewenning aan een plantaardig dieet en door middel van het feit dat je steeds beter en sneller weet wat je moet en kunt eten wat in die weken daarvoor vaak nog wel enigszins een probleem was. Lisa, net zoals bij Inez merkte daarentegen wel dat de ontlasting ook wat dunner werd en dat ze vaker moest. Het vervangen van bepaalde voedingsstoffen ging nu makkelijker en Lisa en Lysanne konden dus beter aanvoelen wat je lichaam nou echt nodig had. Lisa was daardoor ook minder hongerig geworden. Het kostte weinig tot geen moeite meer om dierlijke producten naast je te laten liggen en er was vrede met het feit dat dit nu niet meer mocht. Bij Inez, daarentegen, verliep deze week het zwaarste van allemaal, omdat ze onder andere niet kon wachten totdat ze weer vlees en andere dierlijke producten kon nuttigen. Ze had constant zin in eten en kon eigenlijk nergens anders meer aan denken. Inez had op het internet gekeken naar mensen die ook tijdelijk een veganistisch dieet aanhielden voor een bepaalde periode, en las over het algemeen alleen maar teksten met hoe de mensen zich blijer en fitter voelden, al deelde Inez deze ervaring niet, want ze voelde zich niet opmerkelijk beter of blijer.

Is de veganistische levensstijl iets wat we zullen aanhouden? We kwamen er achter dat de veganistische levensstijl toch niks voor ons is, en dat het toch wel heel lastig is om alles bij te houden, van wat dierlijk is of niet en wat je dus wel mag nuttigen of gebruiken, en wat niet. Alle handelingen die je per dag doet moeten hier dus op afgestemd worden. Lisa heeft na deze maand veel respect gekregen voor de mensen die dit standaard doen en dit volhouden, zo leven.

29

Week 5 (nadat we weer dierlijke producten mochten nuttigen) Dierlijke producten Al hadden we met zijn allen toch wel een beetje verwacht dat nadat we weer een normaal dieet mochten volgen en dierlijke producten mochten nuttigen, dat volop gingen doen, viel dit achteraf heel erg mee. We hadden verwacht dat vooral de eerste paar dagen alleen maar zouden bestaan uit kaas, chocolade en heel veel vlees, maar gek genoeg was niet het geval. Inez had haar eerste dag als non-veganist zelfs plotseling helemaal geen zin meer in dierlijke producten. Ze had wel weer vlees gegeten waar keek ze heel erg naar uit, maar het viel verassend genoeg erg tegen. Ze at altijd al wel gewoon fruit, maar tijdens haar vier weken als veganist at ze vaak een appel of kiwi bij het ontbijt en heeft hiervan een gewoonte, dus na haar veganistische weken ging ze hiermee door. De vleesvervangers en veganistische kaas heeft ze wel achterwegen gelaten. Toen Lisa klaar was met het veganistische dieet pakte ze de dingen weer rustig op, ze merkte wel dat ze minder behoefte had aan dierlijke producten, en deze dus ook makkelijker voor een plantaardige versie kan vervangen. Ze eet nu af en toe in plaats van vlees een plantaardige vleesvervanger wat ze nu totaal geen probleem vind. Lysanne had ook niet heel veel zin in dierlijke producten en heeft er ook geen problemen mee om de dierlijke producten soms achterwegen te laten. Wel merkte ze dat haar huid weer slechter werd naarmate de dagen en weken verstreken, en wanneer ze weer ‘normaal’ at.

Terugblik: Na de maand waarin we met zijn allen als veganist geleefd hebben kijken we er anders tegen aan dan voorheen. Voorheen wisten we wel al dat het in principe niet niks is, omdat je onder andere met alles rekening moet houden maar na het geleefd hebben als een veganist waren we daar wel heel zeker van. We hebben heel veel respect gekregen voor mensen die veganistisch leven, omdat ze met alles rekening moeten houden (eten, kleding, cosmetica, vermaak) of er geen dierlijke producten in verwerkt zitten of dat er dierenleed voor is/wordt veroorzaakt. Voor het feit dat mensen dit allemaal willen doen voor dieren zijn wij heel respectvol geworden. We zijn allemaal tot de conclusie gekomen dat een veganistisch dieet aanhouden niet makkelijk is, aangezien je op alles moet letten. Dit gaat van de simpelste dingen, dus vlees of niet naar een hele verzameling aan E-nummers die we niet mochten nuttigen, wat er dus voor zorgde dat je alle etiketten af moest gaan op ingrediënten en E-nummers, wat ook weer heel erg lang duurde voordat je met een etiket klaar was. We zijn het gelukkig wel allemaal over eens dat we wel bewuster zijn geworden over wat we eten en waar allemaal wel geen dierlijke producten in verwerkt zitten.

30

Conclusie van het profielwerkstuk

De hoofdvraag voor dit werkstuk was: Wat houdt een veganistische levensstijl in en waarom kiezen mensen voor veganisme?

Veganisme is een manier van leven waarbij mensen ervoor kiezen geen dierlijke producten te nuttigen of gebruiken in de vorm van kleding, voedsel, amusement, cosmetica en meer. Er zijn verschillende redenen waarom mensen ervoor kiezen om veganist te worden. De voornaamste redenen zijn dierenwelzijn, milieu en gezondheid. En ook dat bleek terug te komen in de resultaten van het onderzoek en de enquête die we online hebben gezet. Na een maandlang onderzoek van veganist zijn kunnen we concluderen dat vrijwel al onze meetwaarde waar we mee werkte daalde in de goede richting. In de enquête gaven veel mensen ook aan dat zij er gezonder van zijn geworden, dat ze afvielen, meer energie kreeg en zich overall beter voelde. Dat bewijst maar weer dat plantaardig voedsel lichter is om te verteren en vooral bestaat uit minder calorieën en vetten.

Hypothese:

Wij verwachten dat we in de vier weken dat we veganist zijn zullen afvallen. En ons ook fitter zullen voelen door de weken heen, omdat het verteren van plantaardig voedsel minder energie kost.

Een groot gedeelte van onze verwachtingen over onze maand als veganist hadden we juist, want we vielen inderdaad allemaal af. Twee van de drie personen voelden zich aan het einde fitter en beter, waar ook een betere huid onder valt. Overigens, bij een van de drie personen was dit juist niet het geval. Er kan dus gezegd worden dat de gestelde hypothese dus grotendeels overeenkomt met wat er uiteindelijk uit ervaren is. Dit werd ook wel beweert door veel deelnemers aan onze enquête onderzoek.

31

Discussie onderzoek Opvallende resultaten:

Het viel in de enquête heel erg op dat veel mensen wel nog uitzonderingen hebben als het om hun levensstijl ging en dat er behoorlijk wat mensen soms nog wel trek hadden in dierlijke producten zoals kaas en taart. Tijdens een maand lang volgen van het dieet kwamen we er ook achter dat we na een tijdje niet echt heel erg veel zin in vlees hadden en we best zonder kunnen. Het viel ook op dat er maar een hand vol aan snoep soorten zijn die een veganist mag. Wat ons best verbaasde.

Verbetering en vervolgonderzoek:

Een goede verbetering voor een toekomstig vervolgonderzoek zou kunnen zijn dat we een veel langere tijd veganist moeten zijn. Zo hebben we meer meetwaarde om mee te werken om dus een nog betere conclusie te kunnen treken. Misschien hadden we ook beter ons voedsel bij kunnen houden want ook als veganist zijnde, kan je ongezond zijn wat de resultaten ook beïnvloed. Het zou ook heel handig zijn geweest als we ons wat meer hadden gericht op de verschillende soorten veganisten en wat de verschillen in hun gezondheid is. Een vergelijking met een vegetariër met hun kijk op dieet en vergelijk van gezondheid zou in een vervolgonderzoek ook heel interessant kunnen zijn. En als laatste hadden we ook het meten van bloedsuiker en bloeddruk anders moeten doen want Lyzanne en Lisa moesten elke keer een stuk fietsen naar Inez om te meten. Dit heeft ook onze uitslagen beïnvloed, omdat zowel je bloeddruk als bloedsuiker omhoog gaat na net intensief te hebben bewogen.

32

Discussie van de samenwerking

Inez Samenwerking: De samenwerking verliep erg goed, want iedereen wist wat ze moesten doen en waar nodig, hielpen en vulde we elkaar aan. We begonnen voor de zomervakantie al met ons onderzoek, maar verder gebeurde er nog niet heel. We hadden zeker eerder kunnen beginnen maar we zijn er samen uitgekomen en hebben er een mooi afgerond profielwerkstuk van gemaakt.

Verbetering De enquête was heel veel werk om te verwerken en om, om te zetten in grafieken, omdat we 384 reacties hadden gekregen van enthousiaste veganisten. Tijdens het onderzoek kan het zijn dat we misschien soms toch per ongeluk dierlijke producten hebben gegeten, aangezien we in het begin nog niet helemaal bekend waren met alles wat je wel en niet mocht eten, dan gaat het voornamelijk om E-nummers of dingen die we misschien over het hoofd hebben gezien. Dit kan uiteraard de resultaten beïnvloed hebben. Ook ben ik een aantal keer vergeten m’n bestand op te slaan nadat ik een heel stuk had geschreven, dat was nogal jammer.

Logboek: Wanneer: Wat: Hoelang:

(Minuten) Wie:

29/3/2018 Gesprek met begeleider 15 Iedereen 12/4/2018 Plan van aanpak maken 50 Inez 13/4/2018 Plan van aanpak maken 105 Inez 17/5/2018 Op internet zoeken naar

bronnen 50 Inez & Lisa

23/5/2018 Bronnen zoeken 30 Inez & Lysanne 23/5/2018 Opzetten van document 40 Inez 26/5/2018 Gegevens meten voor

onderzoek 30 Iedereen

29/5/2018 Inleiding schrijven en aan onderzoek werken

60 Inez

3/6/2018 Gegevens meten voor onderzoek

30 Iedereen

10/6/2018 Gegevens meten voor onderzoek

30 Iedereen

20/6/2018 Gegevens meten voor onderzoek

30 Iedereen

26/6/2018 Gegevens meten voor onderzoek

30 Iedereen

28/8/2018 Onderzoek verwerken 120 Inez 29/8/2018 Deelvraag schrijven 30 Inez 30/8/2018 Planning en taakverdeling

maken 40 Inez

30/8/2018 Planning afmaken 60 Inez 5/9/2018 Deelvraag schrijven 35 Inez

33

6/9/2018 Deelvraag schrijven 40 Inez 6/9/2018 Gesprek met begeleider over

voorlopige versie 15 Iedereen

8/9/2018 Inleiding, enquête versturen 90 Inez 10/9/2018 Deelvraag schrijven 120 Inez 13/9/2018 Reflectie onderzoek schrijven 60 Inez 19/9/2018 Deelvraag schrijven 30 Inez 22/9/2018 Deelvraag schrijven 40 Inez 23/9/2018 Literatuurlijst maken,

deelvraag 150 Inez

27/9/2018 Reflectie onderzoek 30 Inez 29/9/2018 Aanwijzingen van begeleider

aanpassen 30 Inez

1/10/2018 Literatuurlijst bijwerken 30 Inez 1/10/2018 Deelvraag schrijven 160 Inez 4/10/2018 Deelvraag schrijven 50 Inez 5/10/2018 Enquête verwerken 180 Iedereen 8/10/2018 Inleiding schrijven 50 Inez 8/10/2018 Alle tekst van iedereen

samenvoegen, enquête verwerken

180 Inez

9/10/2018 Enquête verwerken 60 Inez 10/10/2018 Deelvraag schrijven, enquête

verwerken 180 Inez

13/10/2018 Deelvraag schrijven 120 Inez 14/10/2018 Deelvraag schrijven 150 Inez 15/10/2018 Deelvraag schrijven 120 Inez 16/10/2018 Deelvraag schrijven, stukjes

verbeteren 180 Inez

17/10/2018 Deelvraag, stukjes verbeteren, logboek in word verwerken

300 Inez

18/10/2018 Deelvraag, stukjes verbeteren, discussie schrijven, nawoord

300 Inez

Lysanne Samenwerking: Ik vond de samenwerking tijdens het maken van ons profielwerkstuk goed verlopen. We besproken eigenlijk alles met elkaar, en hadden een duidelijke en naar mijn mening eerlijke taakverdeling. Wel heeft Inez in totaal het meeste gedaan, omdat zij naast het gene wat Lisa en ik ook deden ook nog de taakverdeling maakte, alle bestanden bij elkaar deed en de afspraken maakte in die les met onze profielwerkstukbegeleidster. We hebben ook meerdere keren afgesproken om dingen samen te doen en ook dit ging goed.

Verbetering We hebben een enquête gehouden over 384 mensen en hieruit delen van conclusies getrokken. Dit dus misschien niet altijd overal helemaal goed, omdat we geen 70.000 veganisten hebben kunnen ondervragen en verwerken.

34

Wanneer: Wat: Hoelang: (minuten)

Wie:

29-3-2018 Gesprek begeleider 15 Lysanne 17-5-2018 Onderzoek 50 Lysanne 18-5-2018 Plan van aanpak verbeteren 30 Lysanne 18-5-2018 Onderzoek 20 Lysanne 23-5-2018 Websites zoeken 30 Lysanne 26-5-2018 Gegevens meten 30 Lysanne 26-6-2018 Onderzoek Vegan maand 45 Lysanne 3-6-2018 Gegevens meten 30 Lysanne 10-6-2018 Gegevens meten 30 Lysanne 20-6-2018 Gegevens meten 30 Lysanne 26-6-2018 Gegevens meten 30 Lysanne 2-9-2018 Onderzoek deelvraag 30 Lysanne 2-9-2018 Reflectie Schrijven 60 Lysanne 3-9-2018 Onderzoek deelvraag 50 Lysanne 3-9-2018 Onderzoek deelvraag 130 Lysanne 4-9-2018 Enquête vragen bedenken/opschrijven 100 Lysanne 4-9-2018 Opbouw deelvraag 120 Lysanne 5-9-2018 Enquête maken 100 Lysanne 5-9-2018 Deelvraag beantwoorden 180 Lysanne 6-9-2018 Deelvraag beantwoorden 60 Lysanne 6-9-2018 Overleg Begeleider 15 Lysanne 11-9-2018 Enquête vragen verbeteren 60 Lysanne 11-9-2018 Deelvraag verbeteren 80 Lysanne 16-9-2018 Reflectie schrijven 180 Lysanne 17-9-2018 Deelvraag verbeteren 60 Lysanne 30-9-2018 Reflectie verbeteren 120 Lysanne 3-10-2018 Reflectie verbeteren 30 Lysanne 5-10-2018 Enquête verwerken 180 Lysanne 8-10-2018 Enquête verwerken 100 Lysanne 11-10-2018 Enquête verwerken 50 Lysanne 12-10-2018 Enquête verwerken 50 Lysanne 14-10-2018 Deelvraag verbeteren 60 Lysanne

15-10-2018 Enquête verwerken 150 Lysanne 17-10-2018 Conclusie+Hypothese onderzoek

schrijven 25 Lysanne

18-10-2018 Enquête verwerken 70 Lysanne 18-10-2018 Afbeeldingen bij deelvraag doen 10 Lysanne

35

Lisa Samenwerking: Ik vond dat de samenwerking in dit werkstuk soepel verliep. We begonnen op tijd met onze onderzoeken en hebben zo dus goed gepland. Op een gegeven moment ging de tijd wel snel en hadden we dat tijdig door, maar hebben we er wel een tandje bij gedaan. En ik ben dan ook heel tevreden met het eindproduct. Iedereen in het groepje was betrokken en deed even goed mee om elkaar te helpen waar het kon. De rollen waren in mijn ogen goed verdeeld. We hebben echt gekeken naar elkaars sterke punten en daarop onze taakverdeling gebaseerd en goed kunnen aanpassen. Dus ik ben overall heel positief. Ook meegenomen is dat we nog steeds goede vriendinnen zijn.

Verbetering We hadden de enquête wel beter kunnen aanpakken, omdat de open vragen heel veel tijd kostte om te verwerken. Ik vind het ook niet slim van mij dat ik niet direct al mijn tijd heb genoteerd en daardoor enkele data en tijden kwijt ben geraakt.

36

Logboek

Datum Wat Hoelang (in

minuten)

Wie

11-03-2018 Begeleider gezocht en motivatiebrief geschreven 60 Lisa 29-03-2018 Gesprek met begeleider 15 Lisa 17-05-2018 Onderzoek veganisme doen 50 Lisa & Inez 23-05-2018 Websites zoeken 30 Lisa & Inez 26-05-2018 Gegevens meten 30 Lisa 27-05-2018 Begonnen met veganistsch dieet (boodschappen en

koken tussen die tijd) 240

03-06-2018 Gegevens meten 30 Lisa 10-06-2018 Gegevens meten 30 Lisa 20-06-2018 Gegevens meten 30 Lisa 26-06-2018 Gegevens meten 30 Lisa 27-06-2018 Klaar met veganistisch dieet(boodschappen en koken

tussen die tijd) 240

27-08-2018 Onderzoek voeding supplementen 60 Lisa 28-08-2018 Onderzoek vleesvervangers 60 Lisa 06-09-2018 Overleg met begeleider en enquête 15 Lisa 16-09-2018 Teksten schrijven 60 Lisa 21-09-2018 Teksten schrijven 60 Lisa 23-09-2018 Teksten schrijven 180 Lisa 24-09-2018 Teksten schrijven 120 Lisa 27-09-2018 Onderzoek gedaan 60 Lisa 28-09-2018 Onderzoek gedaan 60 Lisa 01-10-2018 Teksten gewijzigd 60 Lisa 02-10-2018 Teksten gewijzigd 60 Lisa 05-10-2018 Enquête verwerken 180 Lisa 10-10-2018 Enquête in MS Excel verwerken 300 Lisa 11-10-2018 Enquête in MS Excel verwerken 180 Lisa 12-10-2018 Lijn diagrammen maken 60 Lisa 13-10-2018 Lijndiagrammen maken 120 Lisa 14-10-2018 Conclusie, discussie samenwerking eindproduct &

discussie onderzoek geschreven 300 Lisa

16-10-2018 Conclusie, discussie samenwerking eindproduct & discussie onderzoek gewijzigd

120 Lisa

17-10-2018 Teksten gewijzigd, grafieken met onderschrift toegevoegd

240 Lisa

18-10-2018 Teksten gewijzigd, logbook en bronvermelding, opmaak en samenvoegen

360 Lisa

37

Nawoord Wij waren erg benieuwd en nieuwsgierig naar waarom mensen nou eigenlijk veganist worden en hoe ze het volhouden. Nadat we zelf een maand lang veganist zijn geweest begrijpen we veel beter wat je nou allemaal wel en niet mag eten als veganist. Ook hebben we geleerd dat een veganistisch dieet niet per se ingewikkeld of lastig hoeft te zijn zolang je maar weet wat je mag eten en waar je het kunt vinden. We hebben ons veel verdiept in de verschillende aspecten van veganisme en hebben vooral een hoop geleerd over je lichaam en voeding. Zo hebben we geleerd dat je in een veganistisch dieet een hoop tekorten aan bepaalde belangrijke voedingsstoffen zoals B12, ijzer en andere vitamines kunt krijgen. We hebben geleerd dat er veel meer achter het stukje vlees op je bord zit en wat voor invloed dit niet alleen op je gezondheid kan hebben, maar ook op de natuur en de biodiversiteit. We zijn dus allemaal een stuk bewuster geworden over wat we eten.

Ook willen we een aantal mensen in het bijzonder bedanken, want zonder hun was dit profielwerkstuk niet mogelijk geweest. Als eerste willen we alle veganisten die onze enquête hebben beantwoord bedanken, want door hun hebben we een stuk meer geleerd over veganisten en keuzes die ze maken. Ook hebben we op deze manier onze eigen ervaring kunnen vergelijken met die van hun en hebben ze een hoop toegevoegd aan ons profielwerkstuk. We willen uiteraard ook De Nederlands vereniging voor veganisme bedanken voor het plaatsen van onze enquête op hun Facebook. Marit Stremler heeft hele goed ingevingen gegeven voor de grafieken, stukjes tekst die niet helemaal liepen en als luisterend oor. Als laatste willen we mevr. Krijgsman bedanken voor de uitstekende hulp, kritische aantekeningen en begeleiding bij het maken van ons profielwerkstuk.

38

Literatuurlijst

(sd). Opgehaald van Popula: https://www.popula.nl/gezondheid-beauty/hoe-werkt-een-bloeddrukmeter/#

Alblas, J. (sd). De verschillen tussen verzadigd en onverzadigd vet. Opgehaald van JasperAlblas: https://www.jasperalblas.nl/verzadigd-onverzadigd-vet/

Elise. (2017, oktober 11). Waarom is veganist worden goed voor het milieu? Opgehaald van Vegan challenge: https://veganchallenge.nl/blogveganist-goed-milieu/

fem-fem. (2017, - -). Dit is de waarheid over veganistisch eten. Opgehaald van www.femfem.nl: https://fem-fem.nl/waarheid-veganistisch-eten/

Grijs, F. d. (2014, mei 26). Vitamine D tekort: een onderschatte oorzaak van vermoeidheid & 4 tips voor meer energie! Opgehaald van Femke de Grijs: https://femkedegrijs.com/vitamine-d-tekort-oorzaak-van-vermoeidheid/

Groenen, M. (-). redden veganisten de wereld. Opgehaald van npofocus: https://npofocus.nl/artikel/7731/redden-veganisten-de-wereldhttps

Groenen, M. (sd). Redden veganisten de wereld? Opgehaald van NPO focus: https://npofocus.nl/artikel/7731/redden-veganisten-de-wereld

Het milieu en vlees. (sd). Opgehaald van Peta Nederland: https://www.peta.nl/onze-missie/voedsel/het-milieu-en-vlees/

Hoe werkt een weegschaal eigenlijk? . (2016, maart 27). Opgehaald van weegschaal-zaak: https://www.weegschaal-zaak.nl/website/index.php?TreeItem=291623&NewsItem=49651

http://www.biodiversiteit.nl. (sd). Opgehaald van biodiversiteit.nl: http://www.biodiversiteit.nl/biodiversiteit-is-levensbelang/wat-is-biodiversiteit-waarom-is-belangrijk/

Kip Andersen, K. K. (Regisseur). (2017). What the health [Film].

Klimaat en milieu. (sd). Opgehaald van wakker dier: https://www.wakkerdier.nl/verantwoord-eten/klimaatverandering/

Kras, J. (2016, augustus 6). Een veganistisch dieet is helemaal niet zo goed voor het milieu. Opgehaald van Welgelichte kringen: http://www.welingelichtekringen.nl/natuur-en-milieu/602057/een-veganistisch-dieet-is-helemaal-niet-zo-goed-voor-het-milieu.html

Lage bloeddruk verhogen met de juiste voeding? (sd). Opgehaald van Paleodieet: http://paleodieettips.com/lage-bloeddruk-verhogen/

Levensbeschouwing / Geloof / Spirituele Redenen. (sd). Opgehaald van lekker plantaardig: http://www.lekkerplantaardig.net/levensbeschouwing.htm

Maikel. (2018, april 14). Hoe werkt een bloeddrukmeter? Opgehaald van Popula: https://www.popula.nl/gezondheid-beauty/hoe-werkt-een-bloeddrukmeter/#

Nederhof, A. (sd). Wat gebeurt er met je lichaam als je veganistisch gaat eten? Opgehaald van Ondertussen.nl: https://www.ondertussen.nl/body/lichaam-veganistisch-eten/

Redactie. (2016, november 6). Vitamine B12 tekort: wat zijn de symptomen en hoe ontstaat zo’n tekort? Opgehaald van Gezondheid&Co:

39

https://www.gezondheidenco.nl/280247/vitamine-b12-tekort-symptomen-en-hoe-ontstaat-zon-tekort/#

Toom, S. D. (2018, januari 12). Als vegan eten bij een fastfoodketen? Opgehaald van Metro nieuws: https://www.metronieuws.nl/lifestyle/food/2018/01/vegan-life-2-als-vegan-eten-bij-een-fastfoodketen

Veganisme. (sd). Opgehaald van Dietcetera: https://www.dietcetera.nl/voedingsthemas/veganisme

Veganisme. (sd). Opgehaald van Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Veganisme

veganwiki. (2018, april 12). lijst van veganisten. Opgehaald van www.veganwiki.nl: https://veganwiki.nl/a/Lijst_van_veganisten?pk_vid=a0e535c89481aa671536238062849829

Velde, J. v. (2015, augustus 17). GEVOLGEN VAN EEN HOGE BLOEDSUIKERSPIEGEL VOOR ONZE LEVENSDUUR. Opgehaald van Jessevandervelde.

Vrindts, V. (2017, juli 27). Hoeveel veganisten, vegetariërs en flexitariërs zijn er in Nederland en België? Opgehaald van vivalasvegas.nl: https://www.vivalasvegas.nl/hoeveel-veganisten-vegetariers-nederland/

Waarom veganisme. (sd). Opgehaald van Nederlandse vereniging voor veganisme: https://www.veganisme.org/veganisme/waarom/

Wat is cholesterol? (sd). Opgehaald van Hartstichting: https://www.hartstichting.nl/risicofactoren/gids-cholesterol/wat-is-cholesterol?tab=1

wikipedia. (2018, april 22). Chemisch bestrijdingsmiddel. Opgehaald van www.wikipedia.org: https://nl.wikipedia.org/wiki/Chemisch_bestrijdingsmiddel

wikipedia. (2018, september 28). veganisme. Opgehaald van www.wikipedia.org: https://nl.wikipedia.org/wiki/Veganisme

Zwaan, J. (2016, juni 3). Dierlijke versus plantaardige eiwitten – wat is het verschil? Opgehaald van aHealthylife.nl: https://www.ahealthylife.nl/dierlijke-versus-plantaardige-eiwitten-is-verschil/

Binas tabel 93A2

Binas tabel 93F

40

Bijlages Originele Reflecties:

Reflectie Lisa: Week 1:

Nu de eerste week erop zit heb ik een paar kleine opmerkingen. De eerste dag ging goed maar de tweede dag was ik erg misselijk en moest ik overgeven. De rest van de week had ik af en toe hoofdpijn, een beetje misselijk en was ik best wel hongerig. Door vermoeidheid was ook nog een uitdaging als het ging om voedsel bv wat ik lekker vond, wat ik wel/niet mocht en hoe ik de voedingsstoffen kon vervangen.

Week 2:

De tweede week ging vrijwel moeiteloos, was nog steeds een beetje moe en af en toe was ik hongerig. In de supermarkt ging het ook een stukje makkelijker met eten uitzoeken. Mijn gezicht is wel erg ruw en bobbelig, maar het is al wat makkelijker geworden.

Week 3:

Het gaat deze week, naar mijn gevoel, weer een stukje makkelijker dan de week ervoor. Ik ben veel minder hongerig en ook iets minder moe. Mijn huid is ook weer naar normaal getrokken.

Week 4:

Ik week 4 ging het me over het algemeen heel goed al. Nu merkte ook wel net als Inez dat mijn ontlasting wat dunner was en ik ook wat vaker moest. In de supermarkt ging het veel sneller is wist waar ik moest zijn en in welke winkel in het beste wat kon halen. Daardoor hoefde ik geen E-nummers bij te slikken zoals vitamine B12. Ook ging het makkelijker met het vervangen van bepaalde voedingswaarde en kon ik beter aanvoelen wat ik nodig had. Ik was daarom ook minder hongerig. Her koste me nu ook geen moeite meer om dierlijke producten naast me te laten liggen ik had er geen probleem mee en had wel vrede met het feit dat ik dat niet mocht. Maar ik ben er wel echter gekomen dat deze levensstijl niks voor mij is. Het is beslist niet de makkelijkste vooral omdat er ook veel meer bij komt kijken dan wat je allemaal in je lichaam stopt. En alle handelingen die je doet moeten daarop afgestemd worden. Ik heb daarom ook veel respect gekregen voor de mensen die zo leven.

Week 5:

Nu ik klaar ben met het veganistische dieet gaat het best goed ik pak dingen weer rustig op. Ik merk nu wel dat ik minder behoefte heb aan dierlijke producten. En ze ook makkelijker voor een iets meer plantaardige versie kan vervangen. Ik eet nu af en toe ook in plaats van vlees een vleesvervanger. Wat ik totaal niet erg vind. Door dit experiment ben ik wel wat bewuster geworden van wat ik in mijn lichaam stop en daar ben ik wel heel dankbaar voor. Daarom vind ik het zeker een aanrader voor andere mensen om dit ook vooral zelf uit te proberen ook al is het niet voor lange tijd je pikt er toch iets van op.

41

Reflectie Lysanne: Week 1:

De eerste week waarin een veganistisch dieet aangehouden werd, had ik er niet per se heel veel moeite mee. Ik had wel heel erg zware verwachtingen voor deze week door het tot beseffen komen van het feit dat we voorlopig een heel anders dieet dan ons normale gevarieerde dieet gingen volgen. Het boodschappen doen was wel leuk, maar duurde heel erg lang. Ik had een lijstje met E-nummers mee die ik niet mocht eten om die op de etiketten te lezen. Ik had sneller trek, maar niet per se zin in dierlijke producten.

Week 2:

De tijd in de supermarkt werd minder, en ik ging op zoek naar meer afwisseling. Ik was veel moeier dan normaal en kreeg meer last van constante trek. Ook in deze week nog geen zin dierlijke producten.

Week 3:

Deze week verliep lastiger dan de voorgaande weken, omdat ik steeds meer zin kreeg in weer gevarieerd en ‘normaal’ te kunnen eten. Ik merkte uiteindelijk een tekort aan vitamine B12 op (geen kracht, hoofdpijn, slap) en dat ben ik dus ook binnen een paar dagen gaan slikken. Mijn huid werd slechter

Week 4:

Ik was ondertussen gaan wennen aan het veganistische dieet en deze week verliep dus ook goed af. Ik wist beter alles te vinden in de supermarkt, en kon goed aanvoelen wat mijn lichaam nou echt nodig had. Hierdoor kostte dat ook weer minder moeite en kreeg ik steeds minder last van een constant-honger gevoel.

Week 5:

Ik had van deze week vooral verwacht dat ik heel veel dierlijke producten ging eten, maar dit viel reuze mee. Ik heb natuurlijk wel gelijk wat gegeten, maar ik had er niet per se zin in. Mijn huid werd wel steeds slechter.

42

Reflectie Inez: Week 1:

Ik had verwacht dat de eerste week het zwaarst zou worden, omdat we opeens geen vlees, zuivel en andere dierlijke producten meer gingen eten. De eerste week vond ik het wel interessant en leuk om steeds boodschappen te doen en erachter te komen wat we allemaal wel en niet mochten eten. In de supermarkt waren we gemiddeld een uur bezig om allerlei producten te vinden, terwijl dit normaal rond de 20 minuten was. Ook vond ik de vleesvervangers heel erg meevallen. De eerste week had ik nog niet echt last van trek in vlees of andere dierlijke producten. Wel had ik af en toe last van hele erge misselijkheid.

Week 2:

De tweede week had ik veel meer last van constante trek en dan niet per se in dierlijke producten maar gewoon in alles. Ook at ik veel meer dan normaal. Ik merkte de eerste week al dat ik veel dunnere ontlasting had en in de tweede week viel het me nog meer op. Ik begon steeds meer dingen te ontdekken die ik wel mocht eten en ik probeerde een hele hoop verschillende recepten uit zoals veganistische pannenkoeken die gemaakt waren van banaan en amandelmelk. Ook besteedde ik nu gemiddeld veel minder tijd in de supermarkt, omdat ik nu alles beter kon vinden.

De meeste maaltijden bestonden vooral uit fruit, brood met humus, tomaat en komkommer en veganistische yoghurt van Alpro. Als avondeten at ik het grootste gedeelte gewoon mee zoals aardappelen en groente, alleen in plaats van vlees at ik dan een vleesvervanger.

Week 3:

De derde week had ik heel veel moeite met het vol houden, want ik was er helemaal klaar mee en ik wilde gewoon weer normaal kunnen eten zonder overal op te letten. De vleesvervangers had ik allemaal al meerder keren gehad en ook die werd ik na een paar keer zat. Ik was gaan shoppen met m’n moeder en normaal lunchen we altijd samen in de middag, maar ik kon nergens een winkel vinden waar ze ook veganistische opties hadden. Als je uiteten gaat of bij iemand anders gaat eten merk je pas hoe lastig het is om veganistisch te zijn, omdat de opties dan ineens heel beperkt zijn. Weer had ik last van constante trek en dunnere ontlasting, maar verder had ik geen klachten.

Week 4:

De vierde en laatste week was misschien wel het zwaarst van allemaal, omdat ik niet kon wachten totdat ik weer vlees en andere dierlijke producten mocht eten. Ik had weer constant zin in eten en kon aan niks anders denken. Ik had online een heleboel dingen gelezen over mensen die ook veganist waren geweest voor een week en ik las alleen maar dingen als ik voel me veel beter en blijer. Ik deelde deze ervaring niet echt, want ik voelde me niet opmerkelijk beter of blijer.

Week 5:

Je zou denken dat na vier weken een veganistische leefstijl aan te moeten houden dat de eerste dag als niet veganist zou bestaan uit broodjes kaas, chocola en heel veel vlees. Gek genoeg toen ik weer alles mocht eten had ik er plotseling geen zin meer in. De eerste dag als non veganist heb ik wel weer vlees gegeten want daar kijk ik heel erg naar uit, maar het viel verassend genoeg erg tegen. Ik at altijd al wel gewoon fruit, maar tijdens m’n vier weken als veganist at ik vaak een appel of een kiwi bij het ontbijt en dat is blijven hangen. De vleesvervangers en de veganistische kaas heb ik wel achterwegen gelaten.