Veenpest, molens, malaria, teun tanja
-
Upload
barbara-de-vos -
Category
Health & Medicine
-
view
85 -
download
3
Transcript of Veenpest, molens, malaria, teun tanja
Van veepest, molens en malariarevisited
• Een historisch epidemiologische studie naar de Groninger ziekte in 1826.
– Maart 2014
Sterfte naar provincie per 1000.(hofstee)
0
10
20
30
40
50
60
groningenfrieslanddrentheN hollandZeeland
VIRGIN SOIL EPIDEMICSKENDALL WAVES
Sterfte in de stad Groningen
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
500
< 1jr 1-5 5-10 10-20 20-30 30-40 40-50 50-60 60-65 65-70 70-75 75-80 80+
1825
1826
VRAGEN
• Waarom was de epidemie, die de stad Groningen trof in 1826 malaria?
• Hoe is te verklaren dat i.t.t. eerdere epidemieen de sterfte in de stad veel hoger was dan elders?
Verspreiding malaria
• De verspreiding van malaria in Engeland in de jaren 60 van de negentiende eeuw.
• Whitley,1864;• James,1929-30.
Bron:
bron: die malaria in wilhelmshaven und ihre bekaempfung von 1901 bis 1920 gabriele conrad, hannover 1988
bron: die malaria in Schleswig-Holstein 1945-1948 , Fritz Steiniger , Kiel 1952.
Bron: malaria in Noordholland, H.J.M. Schoo, haarlem 1905.
Ecologie anopheles
• Warme zomer, onweer
• Zomer 1826 was extreem warm
Ecologie Anopheles
• brak water: > 750 mg/l doet soort zeer overheersen.
• Ernstige overstroming in winter 1825
Anopheles verdeling 1931
De bevolkingsgroei van 1825-1835 en de mate van inundatie in 1825
0,00
5,00
10,00
15,00overstroomdegemeenten
gemeentenaangrenzendaanoverstromingnietoverstroomdegemeenten
Groeipercentage naar inundatie;1825-1835
NIET
0,00%
20,00%
40,00%
60,00%
HALF
0
10
20
30
WEL
-40,00%-20,00%
0,00%20,00%40,00%
0,00
5,00
10,00
15,00
gemiddeldeWEL
gemiddeldeHALF
gemiddeldeNIET
Ecologie anopheles
• Focale verspreiding : kan niet goed tegen stedelijke omgeving
• Stad: verspreiding NW naar W; zuiderdiep e.o. doet NIET mee. ( itt bv cholera/tyfus!)
kliniek
• Miltvergroting obligaat: koortskoek
• Obductieverslagen in 1826: 60% vergrote milt.
Hacket, 1937
• Everything about malaria is so moulded and altered by local conditons that it becomes a thousand different diseases and epidemiological puzzles. Like chess, it is played with a few pieces, but is capable of an infinite variety of situations.
Een paar schaakstukken
• Verandering landbouwtechniek in Groningen
• Verandering in waterhuishouding
• Armoede
• Migratie
landbouwtechniek
• Groningen van grasland naar bouwland
• Veepest in 18e eeuw
• Landbouw vereist betere waterhuishouding
• Veel molens gezet
• Onduidelijk juridische structuur
Een ideale anophelessloot…
Veepest in Friesland.
020.00040.00060.00080.000
100.000120.000140.000160.000180.000
1713-15 1744-48 1796-70
0
50
100
150
200
<30 30-60 >60
watermolens naar vorm van eigendom en vlucht in voeten;1812
particulier
gemeenschappelijk
Armoede
• Na de oorlog uitstekende winsten in graan
• Na 1819 inzakkende graanwinsten mag gevolg grote armoe in de kleigebieden
• (itt bv Drenthe!!)
• M.a.g. geregistreerde sterfte aan honger
Migratie
• Trek van polderjongens naar Holland , een gevreesd malariagebied,
• Werk aan kanalen: noordhollands kanaal, oproer daar o.a. door ziekte en honger
• Geregistreerde terugkeer van jongens , ziek
• 1813:komst Kozakken, beleg Delfzijl inclusief het inunderen als verdediging.
Kortom
• Introduktie van nieuwe virulente malaria stammen in een door ecologische veranderingen kwetsbaar gebied. (virgin soil).
Ziet gij muggen lang van poot,
Aarzelt niet, maar slaat ze dood
toekomst
• Im-en emigratie
• Methodologie
• Oral tradition
• Waterschap
• ?
Beter dan chinine slikken
Is het muggen dood te tikken
Klein is de mug,maar groot het leed
Veroorzaakt door een muggebeet