Veel groeipotentieel voor sector tijdelijke bouwDe Boer introduceert duurzaam tijdelijk gebouw

Technische innovatie zet zich voort

Inhoudsopgave

1

7‘Multifunctionele bedrijfsruimteoplossing met energielabel A+’

De Boer introduceert duurzaam tijdelijk gebouw

13Semipermanente bouw heeft duurzame voor- en nadelen

Tijdelijke bouw kan extra duurzaam zijn

20Adverteerdersindex

2Vraag blijft onverminderd aanwezig

Veel groeipotentieel voor ‘jonge’ sector

10‘Tijdelijkheid vormt grootste uitdaging’

Technische innovatie zet zich voort

17Snelheid als kritische succesfactor

Noodruimte bij calamiteiten

Inleiding door Ernst Delfos, uitgever

De Boer is in deze markt een van de voorlopers. Het bedrijf is

wereldwijd actief als leverancier van tijdelijke accommodaties

voor evenementen en zakelijke toepassingen en bracht

onlangs onder de naam Spectrum een nieuw duurzaam

product op de markt. Het bedrijf verwacht met dit modulaire

demontabele gebouw haar marktpositie de komende jaren

te versterken.

De ontwikkelingen op het gebied van semipermanente bouw

zijn aanleiding voor het redactieteam van Construction

Insights om deze branche uitgebreid te belichten. Het

resultaat leest u nu. Een infor matieve uitgave, die inzicht

geeft in een snel veranderende markt.

De markt van tijdelijke accommodaties draait ondanks de

financiële crisis volop door. Bedrijven hebben in toenemende

mate behoefte aan flexibele huisvesting en komen hiervoor

steeds vaker uit bij semipermanente gebouwen. Bovendien

blijven tijdelijke oplossingen altijd nodig om in no-time te

fungeren als noodgebouw.

De semipermanente bouw is al jaren volop in beweging.

Tijdelijke gebouwen zijn niet alleen qua uiterlijk amper meer

te onderscheiden van permanente panden, ook op terreinen

als duurzaamheid en veiligheid hoeven ze er niet meer voor

onder te doen. De ontwikkeling van semipermanente panden

is bovendien nog lang niet ten einde.

construction

2construction 3 construction

prefab produceren van een gebouw gaat

niet alleen sneller, het biedt ook veiligere

werkomstandigheden voor de bouwers.

Ze hoeven bijvoorbeeld niet een meters

hoog dak op, maar kunnen gewoon op de

fabrieksvloer aan de slag. Pas op de locatie

wordt het gebouw geassembleerd. Het

risico op ongevallen is hierdoor een stuk

lager. Bovendien dalen de faalkosten

omdat in een fabriek nooit sprake is van

slechte weersomstandigheden die het

werk kunnen beïnvloeden.”

Projectmanager Hans Vos van SEV Realisatie

sluit zich bij de woorden van de VVVA-

voorzitter aan. Vos ziet in de toekomst veel

kansen voor het prefab produceren van

Meijden er snel aan toe. “Semipermanente

onderkomens voldoen snel en gemakkelijk

aan huisvestingsbehoeften. Ze vinden gretig

aftrek, want bedrijven weten vandaag

vaak niet precies wat ze morgen nodig

hebben. Bovendien is een tijdelijk gebouw

weg te halen zonder dat er een sloophamer

aan te pas komt. Dat scheelt een hoop

sloopkosten en het is duurzaam.”

Fabriek

Tijdelijke accommodaties bieden niet

alleen voordelen voor de gebruikers, maar

in veel gevallen ook voor werknemers in

de bouw, vertelt Verwater. Hij doelt op

het feit dat de gebouwonderdelen vooraf

in een fabriek worden geproduceerd. “Het

binnen de sectoren retail, logistiek en

warehousing.

“Inmiddels zijn semipermanente onder-

komens vaak niet meer van permanente

gebouwen te onderscheiden”, vertelt

VVVA-secretaris Edward van der Meijden.

Deze trend zet zich volgens hem de

komende jaren voort, want ook architecten

zijn inmiddels geïnteresseerd in tijdelijke

gebouwen. “Vroeger dachten ze vaak:

‘hier kunnen we niks mee’. Nu denken

architecten mee over het uiterlijk van het

pand. Dit maakt semipermanente panden

voor de gebruikers nóg aantrekkelijker.”

De grootste kracht van de sector blijft

echter de flexibiliteit, voegt Van der

“Permanente en semipermanente

bouw zijn elkaar al op veel

terreinen genaderd”, vertelt

voorzitter Aad Verwater van de VVVA.

Groot voordeel van semipermanente bouw

is echter dat deze sector nog niet zo gek

lang bestaat. “De traditionele bouwbranche

bestaat langer en is van oudsher vrij

conservatief”, legt Verwater uit. “Het

doorvoeren van innovaties gaat hierdoor

niet heel erg snel. Semipermanente bouw

wordt eigenlijk pas sinds de jaren negentig

veelvuldig toegepast en mede hierdoor

zien ‘we’ het nog als een grote uitdaging

om nieuwe oplossingen te zoeken en

toe te passen. Met het binnenklimaat

van gebouwen moet de komende jaren

bijvoorbeeld veel gebeuren. Ik verwacht

dat de semipermanente bouw hier

sneller en beter op in kan spelen dan de

permanente sector.”

Bouwkeet

Semipermanente bouw omvat veel

verschillende soorten accommodaties die

gemeen hebben dat ze tijdelijk kunnen

worden neergezet om vervolgens een-

voudig te worden gedemonteerd en

eventueel elders opnieuw kunnen worden

neergezet. Sommige bedrijven zijn gespe-

cialiseerd in constructies met grote vrije

overspanningen, andere bieden tijdelijke

oplossingen in de vorm van units. Units

worden overwegend ingezet binnen het

onderwijs en de gezondheidszorg, construc-

ties met grote vrije overspanningen meer

Vraag blijft onverminderd aanwezig

Veel groeipotentieel voor ‘jonge’ sector

Vraag naar tijdelijke accommodaties is er al tientallen jaren en dit zal in de toekomst niet

veranderen. Die mening delen brancheorganisatie VVVA (Vereniging van Verplaatsbare

Accommodaties) en SEV Realisatie. De VVVA verwacht zelfs dat de ‘semipermanente sector’ nog

flink kan groeien omdat de branche nog relatief jong is.

VVVA

De VVVA is de brancheorganisatie voor modulaire, flexibele en verplaatsbare accommodaties. Het aanbieden hiervan

startte volgens de brancheorganisatie in de jaren zestig in Engeland. Bij bouwprojecten werden vaak bouwketen

neergezet waarin de bouwvakkers tijdens hun pauze konden vertoeven. Deze keten werden na verloop van tijd ook

steeds vaker ingezet om problemen met ruimtegebrek op te lossen, bijvoorbeeld bij scholen. Zo is het product zich

gaan innoveren en deze innovatie is nog altijd aan de gang.

Samen met haar leden is de VVVA voortdurend actief om te voldoen aan en waar mogelijk voorop te lopen in het

uitvoeren en aanpassen van de accommodaties aan de wettelijke normen en vragen vanuit de markt. De

brancheorganisatie treedt op als belangenbehartiger van haar leden en opdrachtgevers bij centrale en lagere

autoriteiten ten behoeve van semipermanente bouwsystemen, toepassingsbepalingen en verwerkingsvoorschriften.

De VVVA waarborgt de belangen van de branche via collectief gemaakte afspraken met haar leden op de volgende

terreinen: technisch inhoudelijke kwaliteit, arbeidsomstandigheden, milieu, commercie, communicatie en informatie,

financiën, wet- en regelgeving, organisatie, personeel, maatschappelijk verantwoord ondernemen en samenwerking.

Edward van der Meijden Aad Verwater

Hans Vos

Foto

: Mik

e va

n Be

mm

elen

InformatieCentrum Hoogvliet InformatieCentrum Hoogvliet

Foto

: Joo

st B

rouw

ers F

otog

rafie

Foto

: Joo

st B

rouw

ers F

otog

rafie

5 construction

Euro-Toilet

Toilet- en douche verhuur

Voor meer informatie kunt u contact met ons opnemenIndustrieweg 36, 1521 NE Wormerveer, T 075 - 6286333F 075 - 6213012, M 06 - 54911338, E: info@euro-toilet.nl

www.euro-toilet.nl

verhuur van:

Eurotoilet goo.indd 1 21-12-2009 10:23:00

De VVVA zet zich namens haar leden ook

in om de randvoorwaarden voor de

toepassing van semipermanente bouw te

verbeteren. De brancheorganisatie maakt

zich bijvoorbeeld sterk voor heldere en

eenduidige bouwregelgeving rondom

tijdelijke huisvesting en is op dit gebied

gesprekspartner van het Ministerie van

VROM. Het huidige Bouwbesluit besteedt

hier volgens Verwater veel te weinig

aandacht aan. “De huidige regelgeving

dateert uit 1993 en is helaas vaak nog

voor meerdere uitleg vatbaar. Het komt

bijvoorbeeld relatief vaak voor dat

aanvragen voor een tijdelijk gebouw per

gemeente anders worden beoordeeld.

Bouwregelgeving moet op bepaalde punten

worden aangepast, rekening houdend met

het specifieke karakter en toepassingsmoge-

lijkheden van tijdelijke bouw. Hier zijn wij

druk mee bezig. Mede door dit soort ont-

wikkelingen denk ik dat de semipermanente

sector nog veel groeipotentieel heeft.”

accommodaties. “Er is al jaren een enorm

gebrek aan vakmensen. Door de crisis

speelt dit nu iets minder, maar de komende

jaren keert het probleem nog heviger

terug. Door een gebouw prefab te produ-

ceren zijn simpelweg minder mensen

nodig, is de kwaliteit veel beter te bewaken

en het gaat nog sneller ook. Alleen al om

die redenen is het een interessant alter-

natief voor de traditionele bouwmethode.

Kijk je naar binnenstedelijk bouwen,

waar helemaal geen ruimte is voor een

bouwplaats, dan is prefab aanleveren zelfs

noodzaak.”

Vos spreekt uit eigen ervaring want hij

werkte enkele jaren geleden intensief mee

aan het Programma IFD Bouwen. Van 1999

tot 2006 liet dit programma bedrijven

kennismaken met bouwen via het IFD-

principe (Industrieel Flexibel en Demontabel).

Meerdere aannemers zagen hier brood in

en hebben het prefab bouwen in hun

bedrijfsproces opgenomen. Lang niet

alle IFD-gebouwen worden gebruikt als

tijdelijke accommodaties, maar een deel

wel. Vos: “De vraag naar tijdelijke gebouwen

was er al lang en deze sector was van

nature gericht op montage, demontage en

een industrieel proces. De kwaliteit en

uitstraling van tijdelijke panden bleef

echter lange tijd achter bij die van per-

manente gebouwen. Onder meer dankzij

IFD-bouw kan deze kwaliteit de laatste

jaren echt worden geboden. Dit heeft de

acceptatie en misschien ook de populariteit

van verplaatsbare gebouwen doen stijgen.

Tegelijkertijd kan de traditionele en

permanente bouw leren van de aanpak

van industriële bouwers.”

Crisis

Dat de jonge semipermanente sector

volop in leven is, blijkt volgens Verwater

van de VVVA ook uit de gevolgen van de

economische crisis. In tegenstelling tot

veel takken van de bouwbranche doen

aanbieders van tijdelijke accommodaties

het volgens hem goed. Verwater: “Onze

branche floreert momenteel niet, maar

het gaat ook niet heel slecht. Natuurlijk

merken we wel iets van de crisis, sommige

industriële opdrachtgevers hebben bijvoor-

beeld minder te besteden, maar daar staat

tegenover dat de zorg en het onderwijs

prima doorlopen. En ook noodoplossingen

blijven altijd nodig. Als de gevolgen van

de crisis straks langzaam wegebben kan

het alleen maar nóg beter gaan met de

semipermanente sector.”

SEV Realisatie

SEV Realisatie zorgt voor goede en praktische

oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken op

het gebied van wonen, ruimtegebruik, stedelijke

vernieuwing en duurzaamheid. Dit doet het door

goede innovaties die (door anderen) zijn ontwikkeld

te verspreiden en breder toe te (laten) passen. Maar

het haalt ook het beleid van papier om het concreet

en doordacht uit te laten voeren en spelers in het veld

te stimuleren met elkaar kennis te delen. SEV Realisatie

gebruikt veel voorbeeldprojecten om oplossingen te

creëren. De resultaten en lessen van de ruim negentig

voorbeeldprojecten uit het Programma IFD Bouwen

zijn gebundeld in het boek ‘Leren door demonstreren’.

Het dossier IFD Bouwen op www.sev-realisatie.nl

bevat hierover meer informatie.

Foto

: Wag

enbo

uw A

ccom

odat

ies,

Slie

drec

ht

Verzorgingstehuis (semipermanent) dat later elders gesplitst is ingezet.

construction7

Boels goo.indd 1 18-01-2010 10:13:25

TenTech goo.indd 1 27-01-2010 09:58:13

en Demontabel”, vervolgt hij. “Spectrum

is ontwikkeld als een multifunctionele

semipermanente ruimteoplossing op basis

van Europese en nationale bouwstandaarden.

Het multifunctionele karakter van het

gebouw zorgt ervoor dat dit voor een

groot aantal toepassingen kan worden

gebouwd: winkel, supermarkt, sporthal,

restaurant, evenementenhal, beurshal,

bioscoop, kantoor, opslaghal, productiehal

en nog veel meer.”

Berend-Jan Rietveld, Product Marketing

Manager bij De Boer voegt hieraan toe

dat het energiezuinige Spectrum ook een

duurzame ruimteoplossing is. Rietveld:

“Dat komt onder meer door de uitstekende

isolatie, onderbroken koudebruggen en

een goede luchtdichtheid. Indicatief

onderzoek heeft aangetoond dat de

energieprestatie van de Spectrum als

tijdelijke winkel overeenkomt met een

energielabel A+. Dit is significant beter

dan gebouwen – tijdelijk én permanent –

die enkel voldoen aan de standaardeisen

van het Bouwbesluit.”

Inventieve aanpassingen

De Boer is vooral bekend geworden door

het leveren van tenten voor evenementen

en festivals, van kleine punttenten tot

indrukwekkende constructies met meerdere

verdiepingen die bijna niet van een vast

pand te onderscheiden zijn. Het is minder

bekend dat de onderneming ook tijdelijke

bedrijfsruimteoplossingen levert onder de

noemer ‘Business Solutions’. Dit vindt zijn

oorsprong eind jaren ‘90 toen De Boer in

opdracht van het COA (Centraal orgaan

Opvang Asielzoekers) meerdere tijdelijke

Volgens De Boer zijn tijdelijke

(bedrijfs)ruimteoplossingen popu-

lair bij partijen die de continuïteit

van hun bedrijf willen veiligstellen of niet

gebonden willen zijn aan een vast gebouw.

De populariteit is grotendeels te danken

aan de hoge bouwsnelheid, het korte

vergunningstraject en de grote mate van

flexibiliteit voor de eindgebruiker. Met

Spectrum verwacht De Boer deze markt

nog beter te bedienen.

“De Spectrum is een zogenaamd SFD-

gebouw”, vertelt Marc van Raaij, Com-

mercieel Manager Nederland bij De Boer.

“SFD staat voor Snel te bouwen, Flexibel

‘Multifunctionele bedrijfsruimteoplossing

met energielabel A+’

De Boer introduceert duurzaam

tijdelijk gebouwTijdelijke of semipermanente bouw – bouwwerken die ergens voor perioden

tot maximaal 5 jaar worden neergezet – is een groeimarkt. De Boer, leverancier

van tijdelijke accommodaties voor evenementen en zakelijke toepassingen,

introduceerde recent een modulair demontabel gebouw dat specifiek voor deze

markt is ontwikkeld: Spectrum. Het bedrijf verwacht met dit duurzame product

haar marktpositie de komende jaren te versterken.

Marc van Raaij & Berend-Jan Rietveld

Spectrum als tijdelijke winkel

9 construction

Mastermate goo.indd 1 24-12-2009 11:01:12

GEERTRANS

Geerstraat 32 3941 HECHTEL-EKSELTel 011/734044 Fax 011/732634info@geertrans.essers.com

Kranen (tot 25 meter) • Meeneemheftrucks

Uitschuifbare opleggers • Zelfl ossers

Diepladers • Platte wagens

Schuifzeiltrailers

Geertrans goo.indd 1 02-02-2009 10:14:23

Rietveld vult aan: “We kunnen vrijwel elke

tijdelijke of semipermanente ruimtebehoefte

vervullen, al dan niet in combinatie met

onze leveranciers. Wij leveren maatwerk,

of het nu gaat om een hele grote vrije

overspanning, een specifiek deurtype of

een brandmeldinstallatie – vrijwel alles is

mogelijk.” De veelzijdige accommodaties

van De Boer werden de laatste jaren onder

meer ingezet als tijdelijke supermarkten

voor diverse retailers, een semipermanent

theater in Hoofddorp en bagageafhan-

deling-faciliteit op de luchthaven Schiphol.

“De klant krijgt bij ons exact de ruimte die

hij nodig heeft. Bovendien kunnen we de

ruimte in de loop der tijd naar wens

uitbreiden of inkrimpen.”

Uitstraling

Een gebouw wordt vaak gezien als het

visitekaartje van een organisatie en heeft

daarmee invloed op het imago. Rietveld:

“De Spectrum biedt voldoende mogelijk-

heden om de inrichting en uitstraling van

het gebouw af te stemmen op de identiteit

van de organisatie of bijvoorbeeld een

specifiek winkelconcept. Zo kan deze aan

de buitenzijde worden uitgerust met

luifels en de wandpanelen kunnen naar

wens in een passende huisstijlkleur worden

geleverd. Daarnaast zijn er natuurlijk nog

vele andere manieren om het gebouw, aan

zowel de binnenzijde als de buitenzijde, zo

goed mogelijk te laten aansluiten bij de

wensen van de klant, bijvoorbeeld door

speciale decoratie en verlichting.”

opvangcentra bouwde om de grote

aantallen asielzoekers die destijds naar

Nederland kwamen, te huisvesten. Door het

aanpassen van bestaande tentstructuren

leverde De Boer een passende oplossing en

daarmee opende deze projecten perspec-

tieven op tal van nieuwe toepassingen van

haar lichtgewicht accommodaties.

Sindsdien heeft het bedrijf een grote

verscheidenheid aan tijdelijke en semi-

permanente ruimteoplossingen geleverd

zoals opslaghallen, supermarkten, scholen,

restaurants en zelfs theaters. “Onze snel te

bouwen, modulaire accommodaties kunnen

afhankelijk van de toepassing worden

uitgerust met onder meer geïsoleerde

zijwanden, een geïsoleerd dak, industriële

deuren, klimaatsystemen, beveiligingssys-

temen en verlichting”, aldus Berend-Jan

Rietveld. Hij vervolgt: “Omdat de eisen die

aan vaste en tijdelijke gebouwen worden

gesteld strenger worden en daarnaast

duurzaamheid een steeds belangrijkere rol

gaat spelen, hebben wij specifiek voor de

semipermanente bouwmarkt de Spectrum

ontwikkeld.”

Flexibiliteit

De belangstelling voor de in oktober 2009

geïntroduceerde Spectrum is groot. Van

Raaij en Rietveld verwachten veel van dit

product omdat de vraag naar kwalitatief

hoogwaardige, tijdelijke bedrijfsruimte

nog altijd groeit. Van Raaij: “Er is altijd

behoefte aan flexibiliteit. Als het econo-

misch minder gaat, willen ondernemers

geen lange termijn investeringen doen

in regulier vastgoed en in economisch

betere tijden is ruimtecapaciteit vaak

een probleem. Hoe dan ook bieden

onze ruimteoplossingen ondernemers de

mogelijkheid om over vervangende of aan-

vullende ruimte op afroep te beschikken.”

Bedrijfsprofiel De Boer

De Boer, opgericht in 1924, is een internationaal

toonaangevende leverancier van snel te bouwen ruimte-

oplossingen op maat voor tijdelijk en semipermanent

gebruik. Naast het hoofdkantoor in Alkmaar heeft De

Boer kantoren in Duitsland, Groot-Brittannië, België,

Frankrijk, Zweden en Qatar. Daarnaast heeft De Boer

vertegenwoordigingen in de Verenigde Staten en

Rusland. Wereldwijd werken er meer dan 350 mensen

en gedurende het hoogseizoen loopt dit nog eens met

150 tijdelijke krachten op.

Tijdelijk theater De Meerse, Hoofddorp

Demontabele opslagruimte

construction 10

het lichtdoorlatend waardoor de binnen-

temperatuur stijgt, maar door de lucht er

tussenuit te halen wordt het licht juist

buiten gehouden en blijft het koeler.

Bovendien oogt de accommodatie met

‘gesloten’ folie heel anders dan ‘open’. Dit

maakt het pand dynamisch en levendig

en dat is interessant voor huurders.

Een dynamisch gebouw heeft immers

veel minder weg van een tijdelijk

onderkomen.”

Siliconencoating

“Ik verwacht niet dat het materiaalgebruik

de komende jaren verandert”, blikt

Houtman vooruit. De meeste materialen

zijn volgens hem ongeschikt voor modulaire

toepassingen. “Het is geen toeval dat

aluminium al jarenlang in trek is. Het is

veel gemakkelijker aan te passen dan

bijvoorbeeld staal en de aanpasbaarheid is

voor modulaire bouw een heel belangrijke

eigenschap. Ook qua overkappingdoeken

blijven de basismaterialen gelijk, maar ik

verwacht wel een toename van exclusieve

doeken, bijvoorbeeld met siliconencoating.

Deze coating zorgt ervoor dat een doek

langer meegaat en het is veel beter

recyclebaar dan de huidige doeken met

pvc-coating. Momenteel is de prijs nog aan

de hoge kant, maar dit wordt ongetwijfeld

aantrekkelijker.”

Dat de komende jaren voor de tijdelijke

accommodaties waarschijnlijk geen nieuwe

materialen worden gebruikt, betekent

niet dat de innovatie straks stil komt te

staan. In tegendeel. Volgens de directeur

en medeoprichter van Tentech wordt

momenteel onder meer onderzoek gedaan

naar doekmaterialen die zichzelf kunnen

reinigen en zelfs kleine gaten kunnen

dichten die soms onverhoopt ontstaan.

Ook is het intussen mogelijk om flexibele

zonnecellen op het doek aan te brengen.

“Dit soort technieken staat echt nog in de

kinderschoenen, maar het toont wel aan

dat er nog altijd mogelijkheden zijn voor

innovaties.”

innovaties van de afgelopen jaren. Een

tijdelijke accommodatie moet tegenwoordig

niet alleen goed geïsoleerd zijn, maar ook

bestaan uit materialen die kunnen worden

hergebruikt. Het opnieuw toepassen van

hout als draagconstructie is hier een

goed voorbeeld van en ook ETFE-folie is

100 procent recyclebaar. Deze duurzame

ontwikkeling komt de populariteit van

ETFE-folie alleen maar ten goede, verwacht

Houtman.

“De isolerende werking van het folie doet

niets onder voor glas, terwijl het wel

extra verwarmings- of koelingskosten kan

besparen”, vertelt Houtman. Hij legt uit:

“Door lucht tussen twee lagen folie te

laten, dat aan beide zijden is voorzien

van een tegengestelde bedrukking, wordt

recente modellen die amper van een

permanent gebouw zijn te onderscheiden.

“De innovatie zet zich nog altijd voort”,

vertelt Houtman over de ontwikkelingen

in de branche. “De basismaterialen zijn

al jaren hetzelfde, maar er wordt aan

gesleuteld om het te optimaliseren. Zo

bestaan nagenoeg alle doeken bijvoorbeeld

uit een polyesterweefsel met pvc-coating,

maar verschijnen er steeds nieuwe varianten

die het meer vuilafstotend maken. Op dit

moment is nog veel winst te boeken op

het gebied van standaard isolatie en

bijvoorbeeld geluiddichtheid, daar wordt

hard naar nieuwe oplossingen gezocht.

Een andere trend is de opkomst van ETFE-

folie, een concurrent van glas die langzaam

steeds meer wordt gebruikt. Het is qua

gewicht lichter dan glas en makkelijker in

de juiste vorm te maken. Nadeel is dat het

folie minder transparant is, maar dat kan

de komende jaren nog worden verbeterd.”

Duurzaamheid

Het toenemende belang van duurzaamheid

is een van de oorzaken van de vele

Duurzaam, goed geïsoleerd, lucht-

en geluiddicht. Het zijn zomaar

wat kenmerken die gebruikers

tegenwoordig willen zien bij tijdelijke

accommodaties. “Het wordt een grote

uitdaging een gebouw verplaatsbaar te

houden én aan alle comfort-, functionaliteit-

en veiligheidseisen te laten voldoen”,

voorspelt Houtman. Hij merkt dat de eisen

voor tijdelijke accommodaties steeds

belangrijker worden. “Kijk bijvoorbeeld

naar het glas. Eerst werd gewerkt met

gelaagd glas, nu wordt al isolatieglas

toegepast. Zoiets verbetert stap voor

stap, want het kost veel tijd om nieuwe

manieren te vinden om materialen anders

te gebruiken of compleet nieuwe materialen

te introduceren.”

Innovaties

Innovaties zijn er altijd geweest. Rond

1900 werden de eerste tentstructuren

ontwikkeld voor de bouw van zeppelins.

Houten frames afgedekt met katoen,

25 meter breed, 20 meter hoog en ruim

100 meter lang. De invloed van de

luchtvaartingenieurs is hierin duidelijk

terug te zien. Het realistisch inschatten

van de windbelasting en het inzetten

van de vervormingscapaciteit voor de

krachtswerking van de constructie deden

door hen hun intrede in semipermanente

accommodaties. Circus Mikkini nam in

1950 in Duitsland voor het eerst een tent

in gebruik met aluminium dakliggers,

afgedekt met katoendoek. Het katoenen

tentdoek maakte in de loop der jaren

plaats voor polyesterweefsel met een

pvc-coating waardoor de constructies van

grote paraplumodellen met veel masten

veranderden in de huidige fraai vorm-

gegeven membraanconstructies. Parallel

daaraan ontwikkelden de frametenten

zich van houten ‘staketsels’ tot de meest

‘Tijdelijkheid vormt grootste uitdaging’

Technische innovatie zet zich voort

De innovaties op het gebied van tijdelijke accommodaties waarin een gespannen membraan wordt

toegepast, volgden zich de laatste tien jaar in rap tempo op. De komende jaren zet deze ontwikkeling zich

‘gewoon’ voort, denkt directeur Rogier Houtman van Tentech, ontwerp- en adviesbureau voor lichtgewicht

bouwen. “Het behoudt van het tijdelijke karakter vormt nu de grootste uitdaging. Van de prestaties van

tijdelijke gebouwen wordt steeds meer gevraagd, maar tegelijkertijd moeten ze wel modulair blijven.”

Tentech

Tentech is een ontwerp- en adviesbureau op het gebied

van lichtgewicht bouwen. Het bureau heeft een

bijzondere expertise opgebouwd in het toepassen van

textiel in de gebouwde omgeving. Het gaat hierbij

onder meer om gespannen membranen in dak- of

overkappingsconstructies, tijdelijke accommodaties,

expopaviljoens en festivaltenten.

construction11

Rogier Houtman

construction13

V e r h u u r

v l oe r b e d e k k i n

g | me u b i l a

i r | g r o e n d e c o r a t i e

s

P r o j e c t i n r i c h t i n g

c o n g r e s s e n | f e s t i va l s

| e v e n e me n t e n

(Uniforme &

Individuele

) Sta

ndbouw

h o u t b o u w | s y s t e e mb o u w

E l e k t r a

s t r o o mv o o r z i e

n i ng | v e r l i c

h t i ng

Ho l l and Rek l ame en S t andbouw

Nijverheidweg 30, 3

899 AJ Zeewolde

tel. +31 (0

)36 5225666 / fax +

31 (0)36-5225660

sales@hrsb.nl /

www.hrsb.nl

Holland R

eklame en Standbouw

en De B

oer het t

eam voor uw pro

ject

De Samenwerking tusse

n Holla

nd Reklame en Sta

ndbouw en

De Boer i

s al ja

renlang de succe

sform

ule voor al u

w projecten in

binnen-

en buitenland.

Met de produkten van H

olland R

eklame en Standbouw to

veren wij d

e

tenten van De B

oer om to

t kleedruim

tes, sla

apvertrekken,

hospita

lityruim

tes, enz.

Een prachtig

voorbeeld is de co

mbinatie van

tenten van De B

oer en de Pergola’s

van

Holland R

eklame en Standbouw.

Holland Reclame goo.indd 1 23-12-2009 14:18:13

Hartman Uitzendburo

Ooit begonnen als een kleine

leverancier van ‘stagehands’ aan

een grote concertpromotor, werden

ook laadwerkzaamheden in de Rotterdamse

haven vanaf het begin aangepakt. Deze

stevige activiteiten vormden de basis voor

de uitzendvergunning waarover Hartman

sinds 1993 beschikt. Hartman levert uitzend-

krachten die van aanpakken weten. Doeners

en denkers tegelijk die niet opkijken tegen

zware klussen, een flink tempo, stiptheid

en zelfstandig werken. Het enorme

personeelsbestand bestaat dan ook uit

professionals met uiteenlopende kwaliteiten.

Naast ervaren podium -en tentenbouwers,

tribunebouwers, heftruckchauffeurs, laders/

lossers, magazijnmedewerkers, orderpickers,

verhuizers en expeditiekrachten, vinden

tegenwoordig ook steeds meer chauffeurs

in het beroepsgoederenvervoer via Hartman

hun weg.

In de wereld van de tentenbouw is Hartman

ondertussen een gevestigde naam. Onze

medewerkers zijn vertrouwd met nagenoeg

alle disciplines in de tentenbouw. Van span-

tenten tot alu-hallen en van pagodetenten

tot A-frame, zij kunnen de opgedane ervaring

te allen tijde op de juiste wijze benutten.

Onze krachten zijn onze kracht.

Hartman Uitzendburo

Slinge 443

3085 ES Rotterdam

T 010 - 481 90 22

E rotterdam@hartmanbv.nl

Eusebiusbuitensingel 37a

6828 HX Arnhem

T 026 - 321 03 66

E arnhem@hartmanbv.nl

Oude Ebbingestraat 78

9712 HM Groningen

T 050 - 313 22 87

E groningen@hartmanbv.nl

I www.hartmanbv.nl

Hartman goo.indd 1 12-01-2010 14:16:17

de duurzaamheidfactor van beide soorten

gebouwen gewoon één meetmethode

gebruikt die rekening houdt met diverse

factoren. W/E adviseurs heeft hiervoor het

systeem GPR Gebouw ontwikkeld, dat

onder meer door ruim 130 Nederlandse

gemeenten wordt gebruikt. Mak: “Om de

duurzaamheid van een pand vast te

stellen, kijkt GPR Gebouw onder meer

naar de gevolgen voor het milieu, het

energieverbruik en de gezondheid binnen

gebouwen. Maar ook de gebruikskwaliteit en

de toekomstwaarde worden meegenomen.

Op veel terreinen kan semipermanente

bouw goed scoren, maar het tijdelijke

karakter brengt soms ook nadelen met

zich mee.”

Levensduur

“De kwaliteit van tijdelijke gebouwen kan

minstens zo goed zijn als die van permanente

bouw”, vervolgt de duurzaamheidadviseur.

Met name omdat veel tijdelijke panden

prefab worden gemaakt, hoeven ze

volgens Mak qua gevolgen voor het

milieu niet voor permanente bouw onder

Mak beschikt niet over exacte

gegevens die de duurzaamheid

van semipermanente accom-

modaties vergelijken met permanente

bouw. Wel wordt voor het berekenen van

Semipermanente bouw kan duurzamer zijn dan permanente bouw. Dat stelt

John Mak van W/E adviseurs. “De duurzaamheid is sterk afhankelijk van de

levensduur”, legt Mak uit. “Als een tijdelijk pand een lange levensduur heeft, stijgt

de duurzame waarde. Maar als het slechts een korte periode wordt gebruikt of een

hoger energieverbruik heeft, slaat de weegschaal juist de andere kant op.”

Project XX

Een tijdelijk ultraduurzaam pand realiseren. Dat was het doel van architect

Jouke Post met het in 1999 gerealiseerde Project XX. In Delft werd een

demontabel tijdelijk kantoorgebouw geplaatst waarbij hergebruik en

recycling centraal staan. Omdat de ervaring leert dat vastgoed vaak na

twintig jaar niet meer wordt gebruikt, ontwierp Post een duurzaam pand

met een levensduur van twintig jaar. De materialen zijn na afloop of te

hergebruiken of kunnen bij het compostafval. Het pand bestaat grotendeels

uit hout en glas. Verder is voor de geluidsisolatie zand in de houten

vloerconstructies gebruikt en zijn bijvoorbeeld de ventilatiekanalen van

karton. In een vergelijkend onderzoek met een ‘gewoon’ kantoorgebouw

scoorde Project XX stukken beter op onder meer de onderdelen grondstoffen,

emissies, energie en afval. Een mooi voorbeeld hoe een tijdelijk pand

duurzaam kan zijn.

Semipermanente bouw heeft duurzame voor- en nadelen

Tijdelijke bouw kan extra duurzaam zijn

John Mak

Project XX

Foto

: XX

Arch

itect

en

15 construction

NEDERFLOORS EUROPESERINGENHOF 95 1741 WD SCHAGEN THE NETHERLANDS T +31 (0)6 218 425 24 NEDERFLOORS-EUROPE@LIVE.NL

TEMPORARY OR DURABLE FLOORING INDUSTRIAL FLOORING HOSPITALITY FLOORING CARPET CARPET TILES LINOLEUM CAST FLOORING COATINGS

FLOORING FROM BASE TO FINISH.

Nederfloors goo.indd 1 14-01-2010 09:30:59

EVENEMENTENVERHUUR

Decorum heeft al ruim 55 jaar ervaring met de inrichting en stoffering van beurzen, congressen en tentoonstellingen. Wij bieden afnemers de mogelijkheid om zo optimaal en flexibel mogelijk om te gaan met de inrich-ting en presentatie van stands. Decorum staat garant voor perfect maatwerk, snelle levering en met een actueel ruim assortiment aan meubilair en stoffering kunnen wij tegemoet komen aan uw specifieke wensen en kunnen wij iedere ruimte de gewenste sfeer geven.

Ons ruime assortiment bestaat uit stoelen, tafels, banken, barkrukken, lounge- en terras-meubilair, maar ook vloerbedekking zoals tapijt(tegels) voor indoor evenementen en hardhouten of kunststof bankirai tegels voor outdoor evenementen. Dankzij onze ruime voorraad en eigen logistieke service is het voor Decorum geen probleem om binnen 24 uur te leveren.

Decorum Evenementenverhuur BVHerwijk 121046 BC AMSTERDAM

020 - 611 79 05

www.decorumevenementen.nl info@decorumevenementen.nl

Decorum goo.indd 1 18-12-2009 11:17:04

weer weg. Het is voor een semipermanent

pand praktisch onmogelijk om een

monumentale waarde te verkrijgen, terwijl

dit bij permanente bouw zorgt voor een

hogere beleving en daarmee een hogere

duurzaamheid. De gebruikers willen het

gebouw nooit meer kwijt.”

Combineren

Een optimaal duurzaam pand kan volgens

Mak in sommige gevallen misschien wel

het beste worden gerealiseerd door

permanente en tijdelijke huisvesting te

combineren. Als voorbeeld neemt de

duurzaamheidadviseur de nieuwbouw van

scholen. Scholen worden vaak gebouwd

in de nabijheid van een nieuwbouwwijk

zodat alle kinderen in de buurt naar school

kunnen. Jaren later kampen veel scholen

echter weer met een ruimteoverschot omdat

in de wijken flink minder schoolgaande

kinderen wonen. “Als een deel van de

school semipermanent wordt gebouwd

en een deel permanent, kan het tijdelijke

deel worden verplaatst zodra de ruimte

overbodig is. Dit zou de duurzaamheid van

het schoolpand flink bevorderen, maar

met dit soort zaken wordt nog veel te

weinig rekening gehouden. Hier liggen

nog genoeg mogelijkheden voor de

toekomst.”

te doen. “Gunstig zijn de gecontroleerde

omstandigheden in de fabriek ten opzichte

van een bouwplaats in weer en wind. Er is

geen reden waarom het energieverbruik

niet op hetzelfde niveau zou liggen.

Daarom hangt de duurzaamheid van

tijdelijke bouw in belangrijke mate af van

factoren zoals de levensduur, gebruiks-

intensiteit en hergebruik. Hoeveel jaar

gaat een pand mee? Hoeveel onderdelen

worden hergebruikt als het pand wordt

gedemonteerd en weer wordt opgebouwd?

De levensduur speelt natuurlijk ook mee

bij permanente bouw. Als een pand ergens

dertig jaar staat, maar slechts vijftien jaar

echt wordt gebruikt, is het ook minder

duurzaam.”

Qua gebruiksintensiteit hebben semi-

permanente accommodaties mogelijk een

streepje voor op definitieve panden, denkt

Mak. “Een tijdelijk gebouw wordt ergens

neergezet omdat er behoefte is aan extra

ruimte, dus dit staat waarschijnlijk minder

snel leeg. Daar staat wel tegenover dat de

belevingswaarde van een tijdelijk pand

wellicht minder is. Neem bijvoorbeeld een

tijdelijk schoolpand. Net als gebruikers

zich aan het gebouw hechten, moet het

W/E adviseurs

Advies en onderzoeksbureau W/E adviseurs is gevestigd in Utrecht en is

sinds 1979 actief op het terrein duurzaam bouwen. Het bureau legt zich toe

op het eenvoudig en bruikbaar maken van ingewikkelde, vaak weten-

schappelijke kennis, zodat partijen in het bouw- en beheerproces duurzame

keuzes kunnen maken. W/E is in verschillende werkvelden actief rondom

de thema’s (duurzame) energie, bouwfysica en milieukwaliteit. Deze

werkvelden (‘bouwplan- en locatieadvies’, ‘beleid en implementatie’ en

‘onderzoek en ontwikkeling’) overlappen elkaar zodat W/E kennis uit de

bouw en onderzoekspraktijk kan benutten voor het ontwikkelen van beleid,

instrumentarium of implementatietrajecten. Het bureau werkt onder meer

in opdracht van overheden (lokaal, regionaal en nationaal), woning-

corporaties, projectontwikkelaars, architecten en vastgoedbeheerders.

17 construction

Molen Transport goo.indd 1 03-12-2009 13:29:10

Member of the Hunter Douglas Group

Nedal Aluminium B.V.

Groenewoudsedijk 1Postbox 20203500 GA Utrecht Netherlands tel: +31 (0)30 - 292 57 11fax: +31 (0)30 - 293 95 12e-mail: salesr@nedal.comwww.nedal.nl

Aluminium profielen voor tentstructuren!

Nedal aluminium is gespecialiseerd in het vervaardigen van

complexe aluminium profielen in combinatie met hoogvaste

legeringen voor constructieve toepassingen.

Profiel gewichten tot 100 kg per meter en lengtes tot

30 meter zijn geen uitzonderingen.

Nedal Aluminium, klant georiënteerd, een

competente partner.

Nedal goo.indd 1 07-12-2009 11:37:02

de tijdsdruk is het belangrijk om dit soort

zaken zo goed mogelijk in kaart te brengen

zodat later in het proces geen tijd verloren

gaat. Dit varieert van de grootte van de

noodruimtes tot alles wat erin moet komen:

verwarming, vloerbedekking, klimaatbeheer-

sing, sanitair en in het geval van de TU

ook internetverbindingen. De TU wilde

haar studenten zo snel mogelijk weer

colleges bieden dus we spraken af dat we

de eerste tijdelijke collegezalen binnen

drie dagen zouden opleveren.”

De afspraak was het sein om snel in actie

te komen. Het transport van alle benodigde

materialen uitstippelen, voldoende hef-

trucks en chauffeurs regelen en zorgen dat

de bouwploeg op de juiste dagen aanwezig

is. Het zijn slechts enkele van de vele taken

die horen bij de realisatie van tijdelijke

huisvesting en in dit geval noodruimte.

Vooraf worden ook allerlei werkzaamheden

verricht waar gebruikers uiteindelijk niets

van zien, maar die wel van groot belang zijn.

De locatie waar de noodvoorziening moet

verrijzen, wordt bijvoorbeeld uitgebreid

geïnspecteerd. Loopt de ondergrond wel

Een grote brand legde op 13 mei

2008 het gebouw van de faculteit

Bouwkunde van de TU Delft volledig

in as. Ronald Plasterk, destijds minister van

Onderwijs, Wetenschap en Cultuur, sprak

op televisie van ‘de grootste ramp die

universitair Nederland ooit heeft getroffen’.

Zeldzame collecties architectuurboeken,

-tijdschriften en -tekeningen gingen verloren

en voor de studenten Bouwkunde dreigde

het collegejaar in het water te vallen. Zes

dagen later konden ze echter alweer

‘gewoon’ college volgen. Direct naast het

pand van de TU Delft was in no-time een

hoogwaardig noodgebouw gerealiseerd

met alles erop en eraan. Hieraan ging een

veelomvattend, gedetailleerd en intensief

traject vooraf.

Tijdsdruk

“De dag na de brand nam de TU Delft

contact met ons op met de vraag of wij ze

konden helpen”, vertelt De Hair. Nog

dezelfde dag gingen beide partijen om

tafel om te bespreken waaraan TU Delft

precies behoefte had en op welke termijn

dit moest worden gerealiseerd. “Ondanks

Snelheid als

kritische succesfactor

Noodruimte bij calamiteiten

Bij een calamiteit als bijvoorbeeld brand is het voor de

continuïteit van een organisatie van essentieel belang

dat de primaire processen zo snel mogelijk weer

kunnen worden opgestart. Hierbij speelt noodruimte

een belangrijke rol. Dankzij een efficiënte logistiek is

De Boer in staat om zeer snel tijdelijk vervangende

ruimte te leveren. Aan de hand van een praktijk-

voorbeeld licht Arnout de Hair, Chief Logistics Officer

bij De Boer, toe wat hier allemaal bij komt kijken.Arnout de Hair

Noodruimte inclusief alle voorzieningen

19 construction

Wij - adviseren - fabriceren De meest uiteenlopende - ontwerpen – CAD - monteren - constructies - tekenen – CAD - reviseren - kraanbanen - berekenen - renoveren - hijsjukken - machinebouw - trappen, hekken - metaalproducten - hei-equipment - industr. interieurs - kunstwerken - montages VCA* gecerti ceerd

Kwadijkerkoogweg 14-b 1442 LA PurmerendPostbus 412 1440 AK Purmerend Telefoon 0299 - 431553 / 607472Fax 0299 - 470781 / 474594E-mail mailbox@staalbouw-purmerend.nlWebsite www.staalbouw-purmerend.nl

Vanuit onze moderne fabriek, voorzien van alle benodigde productiemiddelen, zijn wij gewend om snel, exibel, creatief en stipt, voor een aanvaardbare prijs met eigen vakmensen en montagemateriaal te leveren in Nederland, Duitsland en elders in de wereld. Lid SNS en NTF

Onze aanpak en portofolio worden gekenschetst door het bieden van oplossingen in plaats van alleen een product op klantspeci catie. Daarbij zien wij het als onze taak en doelstelling de opdrachtgever het totale pakket van probleemstelling, de niëring tot ontwerp, berekening, detaillering, fabricage en montage totaal uit handen te nemen. Maar wel in een opzet die het voor de opdrachtgever mogelijk maakt grip op het proces te houden. Daarmee blijft het wel mogelijk om aanpassingen, kosten, nieuwe ontwikkelingen in beeld te houden en waar nodig alsnog te implementeren. Daartoe is vanzelfsprekend een heel goede, duurzame en respectvolle onderlinge relatie onontbeerlijk. Mede omdat wij in dit hele proces meestal feitelijk te kenschetsen zijn als risicodragend comaker is dit vrijwel altijd het geval. Het verleden heeft in ruime mate laten zien dat die positie in de relatie succesvol kan zijn voor beide partijen. In zowel zakelijk als veelal ook meer persoonlijk opzicht. De Boer Tenten is daarbij een sprekend voorbeeld.

Trappen goo.indd 1 07-01-2010 09:17:47

DESIGN

YOUR

OWN DOORwww.

rolflex.com

www.goomedia.com

DeBoer logo goo.indd 1 07-12-2009 09:40:36

Belangrijk aspect is de aanvoervolgorde

op de projectlocatie, zeker in situaties

waar de omliggende ruimte beperkt is.

Eerst moeten de vrachtwagens met de

funderings- en verankeringsmaterialen

arriveren. Zodra deze zijn gelost, volgen

de materialen voor de vloer, de overige

onderdelen van de structuur en ten slotte

de wandpanelen, deuren en ramen. Als de

gebouwschil eenmaal staat, kunnen alle

interieuronderdelen worden aangevoerd.

De Hair: “Dit is een heel nauwgezet proces

wat vereist dat iedereen goed op elkaar is

ingespeeld zodat alles exact op tijd klaar

is. Ik zou het niet stressvol willen noemen,

maar de tijdsdruk brengt wel spanningen

met zich mee. Het is ook geen ‘acht-tot-

vijf’ baan, je moet voor dit werk echt een

24-uurs mentaliteit hebben en erg flexibel

zijn.”

Elfstedentocht

Logistiek is een belangrijk onderdeel van

de Business Continuity Services van De

Boer. Dit is een pakket van diensten en

producten gericht op het zo snel mogelijk

verschaffen van noodruimte bij calamiteiten.

De toepassingen van de noodaccommo-

daties zijn gigantisch divers, vertelt De

Hair. “Laatst hebben wij een grote ruimte

gebouwd voor een condoleance waarbij

meer dan duizend mensen aanwezig

waren. Maar het kan ook zo zijn dat wij

worden verzocht om in no-time accom-

modaties te leveren wanneer blijkt dat

de Elfstedentocht gehouden wordt. De

afwisseling en tijdsdruk houden het vak

leuk. Je weet vooraf nooit waar en wanneer

de volgende noodoplossing nodig is.”

vlak genoeg? Is het niet te drassig voor het

de verankering van de accommodatie en

liggen er geen leidingen onder de grond op

de plekken waar moet worden verankerd?

Al deze aspecten moeten binnen één à

twee dagen in kaart worden gebracht en

zijn geregeld.

Planning

Bij de logistiek van een dergelijk project

moeten veel zaken parallel worden

geregeld, zoals het aanvragen van de

noodzakelijke vergunningen. Ondertussen

lopen alle andere voorbereidingen gewoon

door. De Hair: “In de praktijk komt het

voor dat de voor het project vereiste

accommodaties van verschillende opslag-

locaties moeten komen. Dan is het

uiteraard de bedoeling dat alles gelijktijdig

en op tijd op het project arriveert. Bij de

TU hebben we bijvoorbeeld gezorgd voor

interne scheidingswanden waarmee we

binnen onze structuren collegezalen, een

kantine en kantoren hebben gerealiseerd.

Dit soort zaken moeten allemaal worden

ingepast in de logistieke planning.”

Tijdelijke collegezalen TU Delft

Lichtgewicht structuren voorzien van PVC wand-

panelen, dakzeilen, ramen, deuren, verwarming

en een compleet interieur. Dit is een korte

omschrijving van de vijf tijdelijke collegezalen

waarin de studenten Bouwkunde van de TU Delft

enkele maanden bivakkeerden. De accommodaties

besloegen in totaal een oppervlakte van meer

dan 4.000 vierkante meter en boden ruimte aan

collegezalen, sanitair, kantoren en een kantine.

Alle ruimtes waren voorzien van meubilair, elektra

en verwarming.

Logistiek centrum De Boer Bree, België

20

Adverteerdersindex

construction

Insights is een uitgave vanGoo MediaT 071 - 70 70 161I www.goomedia.nl

Directie Ernst DelfosErik Eckhardt

Realisatie en coördinatieRichard HartmanMarinka PeetersHarald TimmerCindy VerboogAnouska Zuidgeest

TekstproductieBak & Bakker cs. Journalisten

Vormgeving en productieGoo Media

De BoerT 072 - 540 04 44I www.deboer.com

© Goo Media maart 2010Niets in deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.Hoewel bij de samenstelling van deze uitgave de grootst mogelijke zorgvuldigheid wordt betracht kunnen uitgever en auteurs geen aan-sprakelijkheid aanvaarden voor de gevolgen van eventuele onjuistheden of onvolledigheden.

ISSN: 1570 - 9876

Boels 6

DecorumB.V. 14

Euro-Toilet 4

Geertransnv 8

HartmanUitzendburoBV 12

HollandReklame&StandbouwB.V. 12

MastermatevanRee 8

VanderMolenTransport 16

NedalAluminiumB.V. 16

NederfloorsProjecten 14

Rolflex 18

StaalbouwTrappenPurmerendB.V. 18

Tentech 6