Vierde kwartaal

2013

Samen energie besparen

Wonen 2013

VISIE SER-akkoord Warmtewet

INNOVATIE Evaluatie PV-panelen

Slimme meters Webtool Woningverbetering

PRAKTIJK Roadshow

E-zine Wonen

002

INHOUD

Colofon 2 Colofon Visie 3 Voorwoord 4 SER-akkoord algemeen 5 SER-akkoord, pijler 1: Energiebesparing 6 Warmtewet Onderzoek 7 Evaluatie PV-panelen 8 Slimme meters 9 Webtool Woningverbetering Innovatie 10 Energielening Amsterdam 11 Duurzaamheidslening Utrecht Praktijk 12 Roadshow Energiebesparing 13 Energie besparen met woonkwaliteit 14 Iedereen kan energie besparen 15 Bespaar op uw energierekening 16 Voorkom die torenhoge energierekening 17 Wattcher Service 18 Belangrijke informatie voor u! 19 Dienstverlening met ingang van 1 januari 2013

003 004 006 009 013 016 018 023 026 030

032 033 035 036 037 041

043 044

E-zine Wonen

003

Uitgever: Vereniging Vastgoed Belang Bezoekadres: Nachtwachtlaan 20, 1058 EA Amsterdam Postadres: Postbus 90127, 1006 BC Amsterdam Telefoonnummer: 020-3463123 contact@samenenergiebesparen.nl Oplage: 20.000 exemplaren E-zine Wonen wordt jaarlijks in het 4e kwartaal gepubliceerd met als doel om iedereen die met vastgoed te maken heeft inzicht te geven in de voortgang van het project Samen Energie Besparen van Vastgoed Belang, vereniging van particuliere beleggers in vastgoed. Verspreiding: Deze uitgave is op verzoek van het ministerie van BZK verzonden aan die geadresseerden die hun e-mailadres hebben achtergelaten en aan leden en directe relaties van de Vereniging Vastgoed Belang. Privacyregeling: De gegevens van de geadresseerden zijn niet opgenomen in een commerciële database. Hoofdredacteur: C.F. Jonker, projectleider Energie a.i. Redactie: Cees Jonker, Martijn Hoffer, W/E Adviseurs, gemeente Amsterdam, Marianne Coopmans, Tristan van der Linden,Nelleke Nelis, Vereniging Eigen Huis, Robert Hendriks, Wouter Schoonebeek, Organisatie, productie en distributie: Bouwmedia bv Rutherfordstraat 25, 2014 KA Haarlem Telefoonnummer: 023-5219858 info@bouwmedia.info Vormgeving en lay-out: Stella Maye Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt dankzij een financiële bijdrage van het ministerie van BZK. Disclaimer Ondanks alle aan de samenstelling van dit Ezine bestede zorg, kunnen zowel de auteurs, redactie en uitgever geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele gevolgen veroorzaakt door onvolledigheid of onjuistheid van de inhoud van deze uitgave. Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, overgenomen of openbaar gemaakt, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever is niet aansprakelijk voor enig handelen op grond van de in deze uitgave gegeven adviezen en/of mededelingen

COLOFON

E-zine Wonen

004

Cees Jonker Hoofdredacteur

VOOR WOORD

E-zine Wonen

005

VOORWOORD Evenals vorig jaar verschijnt dit derde E-zine Wonen tijdens de Week van de Energierekening. De Week van de Energierekening is een initiatief van het Platform Bewoners en Duurzaam Bouwen. Aan dit Platform zijn dit jaar de volgende organisaties verbonden: Milieu Centraal, de Nederlandse Woonbond, het VAC-punt Wonen, Vastgoed Belang, Vereniging Eigen Huis, VvE Belang en het ministerie van Binnenlandse Zaken. In deze week proberen wij zowel de huurders als de verhuurders er van te doordringen om eens stil te staan bij hun energienota. Door veelal eenvoudige maatregelen valt er al behoorlijk op het energieverbruik te besparen. De initiatiefnemers komen in deze uitgave aan bod met tips en/of praktische invullingen. Ook besteden we in dit E-zine aandacht aan het onlangs afgesloten SER-energieakkoord en de gevolgen van de warmtewet die op 1 januari 2014 ingaat. De gemeenten Amsterdam en Utrecht besteden aandacht aan hun duurzaamheidleningen en krijgt u inzicht in het fenomeen van slimme meters en de evaluatie zon-PV projecten bij Woningcorporaties. We hebben gemeend het artikel over de Webapplicatie Woningverbetering nogmaals te plaatsen gezien de vele vragen die ons over dit tool bereiken. Verder laten twee leveranciers hun oplossing zien voor “meten is weten”. Want daar begint de besparing immers! Wij wensen u veel leesplezier,

Cees Jonker Hoofdredacteur

“Meten =

weten”

E-zine Wonen

006

Het akkoord berust op tien pijlers: 1. Energiebesparing. Dit vormt een kernpunt om te komen tot een duurzame energievoorziening Partijen zijn het eens over een maatregelenpakket waarvan het de verwachting is dat daarmee ca 100 Petajoule kan worden bespaard in 2020 en waarmee ruimschoots wordt voldaan aan de Europese richtlijn. De afspraken richten zich zowel op de gebouwde omgeving, als op het vergroten van de energie-efficiëntie in de industrie, de agrarische sector en het overige bedrijfsleven. De doelstelling wordt gekoppeld aan twee ijkmomenten. Eind 2016 dient tenminste 35% te zijn bereikt en eind 2018 tenminste 65%. Liggen we bij die ijkmomenten niet op koers dan zullen aanvullende maatregelen worden genomen. Dit kunnen dan ook meer verplichtende en/of fiscale en andere maatregelen zijn.

Het SER-energieakkoord VISIE

Met dit energieakkoord voor duurzame groei leggen de deelnemende partijen de basis voor een breed gedragen, robuust en toekomstbestendig energie- en klimaatbeleid. Het akkoord biedt een langetermijnperspectief met afspraken voor de korte en middellange termijn. Het helpt de haperende economie weer op gang met een grote impuls voor investeringen en werkgelegenheid, waarbij de lasten voor burgers en bedrijven zoveel mogelijk worden beperkt. De deelnemers zullen zich inspannen om de volgende doelen te realiseren: * een besparing van het finale energieverbruik met gemiddeld 1,5 procent per jaar; * in 2020 een energiebesparing van 100 Petajoule op het totale energieverbruik in Nederland ten opzichte van de referentieraming 2012 van ECN; * een toename van het aandeel van hernieuwbare energieopwekking van 4 procent nu tot 14 procent in 2020 met een verdere stijging naar 16 procent in 2023; * het creëren van tenminste 15.000 voltijdsbanen, voor een belangrijk deel in de eerstkomende jaren.

Door Cees F. Jonker

In de gebouwde omgeving zijn er volop kansen om te komen tot aanzienlijke energiebesparingen. Hier kom ik in een apart artikel verder op terug. 2. Opschaling van hernieuwbare energieopwekking. Dit vraagt een intensieve inzet op verschillende bronnen van hernieuwbare opwekking, zoals wind op land, wind op zee, diverse vormen van lokale opwekking zoals zonne-energie en de inzet van biomassa. Uitgangspunt is een kosteneffectieve uitrol die zekerheid biedt voor investeerders, additionele werkgelegenheid creëert, innovaties uitlokt en bijdraagt aan versterking van de concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven in deze sector. Enkele hoofdpunten voor de grootschalige hernieuwbare opwekking zijn:

E-zine Wonen

007

• Opschaling van wind op zee naar 4450 Mw in 2023. De reeds bestaande parken en hetgeen nu gebouwd wordt leveren circa 1000 Mw. De overheid draagt zorg voor een robuust wettelijk kader om de opschaling van wind op zee mogelijk te maken.

• Bij wind op land wordt geïnvesteerd om te komen tot 6000 MW in 2020. Met behulp van een participatiemodel worden omwonenden in staat gesteld actief deel te nemen in de planvorming en exploitatie.

• Hernieuwbare opwekking uit de overige diverse bronnen wordt ambitieus ter hand genomen. Daartoe zullen een aantal niet financiële barrières worden aangepakt.

• De stimulering van biomassa in kolencentrales zal de 25 Petajoule niet overschrijden.

• De SDE+-opslag op de energierekening voor burgers en bedrijven kan door deze aanpak substantieel worden verlaagd ten opzichte van de ramingen uit het Regeerakkoord.

• Er komt, naast het landelijke hoogspanningsnet, een net op zee.

• Om wetgeving te realiseren die in de toekomst robuust ruimte creëert voor o.a. duurzame opwekking werken partijen mee aan de wetgevingsagenda STROOM.

• In 2016 wordt de voortgang met betrekking tot de realisatie op basis van een set duidelijk gedefinieerde criteria beoordeeld.

3. Een belangrijk onderdeel vormt de decentrale opwekking van hernieuwbare energie door mensen zelf en in de vorm van coöperatieve initiatieven.

Per 1 januari 2014 wordt een belastingkorting van 7,5 ct/kWh ingevoerd voor hernieuwbare energie die in coöperatief verband of door een vereniging van eigenaren(VvE) wordt opgewekt en gebruikt door kleinverbruikers. 4. De energietransitie zal ingrijpende gevolgen hebben voor de netwerken die vraag en aanbod bij elkaar moeten brengen. Deze vierde pijler zorgt ervoor dat het energietransportnetwerk gereed is voor een duurzame toekomst. 5. Een goed functionerend Europees systeem voor emissiehandel(ETS) is een cruciale factor in de lange termijn ontwikkeling naar een duurzame energievoorziening. Daartoe zal een gezamenlijke lobby in Brussel worden gestart om per 1 januari 2020 een verbeterpakket in het ETS te implementeren. 6. Fossiele opwekking en kolencentrales. Fossiele brandstoffen zullen in de periode tot en met 2050 nog een belangrijk onderdeel vormen van het energiegebruik. Wel wordt de capaciteit van de jaren tachtig kolencentrales afgebouwd als onderdeel van de transitie naar een duurzame energievoorziening. Concreet betekent dit dat drie kolencentrales per 1 januari 2016 zijn gesloten. En de sluiting van de twee resterende kolencentrales volgt per 1 juli 2017. 7. Stappen op het gebied van mobiliteit en transport richting efficiënter verkeer en vervoer en een meer duurzame invulling van mobiliteit. Met als doelstelling een reductie ten opzichte van 1990 van de

E-zine Wonen

008

overeenstemming bereikt over een aanpak die investeringenin energiebesparing en hernieuwbare energie aantrekkelijk maakt. Een belangrijke factor voor succes van de transitie in de komende jaren is de consistentie in beleid dat vanuit overheid en overige partijen wordt ingezet. De kritische succesfactoren voor deze energietransitie zijn: consistentie in beleid, uitvoering en bijsturing. Dit hebben de vertegenwoordigers van partijen afgesproken met het tekenen van het Energieakkoord. Hiertoe wordt binnen de SER een permanente commissie ingericht, met participatie van alle bij dit Energieakkoord betrokken partijen, inclusief de overheid. In 2016 vindt een belangrijke evaluatie plaats van het akkoord. Daarbij wordt de voortgang beoordeeld en over het vervolg besloten met het oog op het bereiken van de in het akkoord overeengekomen doelstellingen voor 2020 en 2030. De tien pijlers van het Energieakkoord hebben een sterke onderlinge samenhang. Werkgelegen- heidsprogramma’s zijn essentieel om de capaciteit op te bouwen om grote installatie- en isolatieactiviteiten te kunnen bemensen. Het Rijk reserveert in deze kabinetsperiode circa € 70 mln om diverse ondersteunende maatregelen te financieren. Hieronder vallen o.a. het verstrekken van het indicatief energielabel, het expertisecentrum voor energiebesparing, de EPK-pilot en betere handhaving van de Wet milieubeheer.

CO2-uitstoot met 60% in 2050. Hiervoor is een groene groeiagenda opgesteld met perspectieven voor de lange termijn en maatregelen voor de korte termijn. 8. Het energieakkoord leidt tot aanzienlijke werkgelegenheids- kansen in de installatie- en bouwsector en op termijn in de duurzame energiesector. Gerekend wordt op een werkgelegenheids- winst van gemiddeld tenminste 15.000 extra voltijdsbanen. 9. Energie-innovatie en –export. Het streven is dat Nederland in 2030 een top-10 positie inneemt op de mondiale CleanTech Ranking. De ambitie is om de economische waarde in Nederland van de schone energietechnologieketen in 2020 te verviervoudigen ten opzichte van 2010. Daartoe zullen gericht SDE+-middelen worden ingezet. De manier waarop en de mate waarin moet dit jaar nog worden uitgewerkt. Daarnaast komen er overheidsmiddelen beschikbaar voor een innovatieprogramma voor demonstratieprojecten. Het budget hierop loopt op van € 25 mln in 2014 tot structureel € 50 mln vanaf 2017. Het budget van de EIA-regeling wordt beperkt om hiervoor financiële ruimte te maken. 10. Er komt een omvangrijk financieringsprogramma gericht op het vrijmaken van de enorme investeringen die nodig zijn voor de transities in dit energieakkoord. Met financiële partijen en financiële koepelorganisaties is

E-zine Wonen

009

VISIE SER-energieakkoord, pijler 1: Energiebesparing

Door Cees F. Jonker

In het voorgaande artikel heb ik het Energieakkoord in grote lijnen beschreven. Voor Vastgoed Belang en haar leden is met name de Energiebesparing in de gebouwde omgeving van belang. Ik zal hier dan ook wat verder op in gaan. Toen gestart werd met de tafels van het energieakkoord bleek dat men vergeten was om Vastgoed Belang uit te nodigen. Er waren vier tafels georganiseerd, waarbij tafel 1 zich bezig hield met de gebouwde omgeving. De tafel waar Vastgoed Belang bij had moeten zitten. Wij hebben toen we hier achter kwamen direct contact gezocht met de SER en hen op deze omissie gewezen. Men was er achter gekomen dat er nog een aantal partijen vergeten waren en deze werden verenigd in een klankbordgroep. Daarnaast wisten we de SER zover te krijgen dat wij ook belangrijke conceptteksten van tafel 1 ter inzage en becommentariëring kregen en een tweetal bilaterale besprekingen hadden waardoor wij toch onze inbreng konden hebben. Dit is terug te vinden in de tekst in hoofdstuk 3.

Uitgangspunten bij de doelstellingen waren de doelstellingen uit de convenanten met de Rijksoverheid, zoals het Koepelconvenant energiebesparing gebouwde omgeving en Energiebesparing in de huursector die beiden door Vastgoed Belang zijn ondertekent. Evenals Energiebesparing in de bestaande bouw (Meer met Minder) en Energiebesparing in de nieuwbouw (Lente-akkoord energiezuinige nieuwbouw. Deze twee laatste convenanten hebben we niet ondertekend. Het Lente-akkoord volgen we echter wel zo veel mogelijk. Wilt u zelf alles rustig nalezen, de integrale tekst van het SER-energieakkoord staat op de website van Vastgoed Belang. 1. Perspectieven en doelstellingen Gestreefd wordt naar een energieneutrale gebouwde omgeving in 2050. Deze ambitie kan alleen worden gerealiseerd als gebouweigenaren en –gebruikers fors gaan

inzetten op energiebesparing in combinatie met duurzame decentrale hernieuwbare energieopwekking. Daarbij zal de trias energetica worden gevolgd, waar haalbaar, betaalbaar en efficiënt. Dit in overeenstemming met onze eis dat Investeren moet renderen. Voor 2030 wordt voor gebouwen gestreefd naar tenminste gemiddeld label A. Volgens de richtlijn EPBD moeten lidstaten ervoor zorgen dat eind 2020 alle nieuwe gebouwen bijna energieneutraal zijn. Bij de nadere uitwerking wordt gelet op haalbaarheid, kosteneffectiviteit en betaalbaarheid voor burgers en bedrijven. Tot 2020 realiseren partijen tenminste: • de doelstellingen uit de Europese energie-

efficiëntie richtlijn (EED), de herziening van de richtlijn energieprestatie van gebouwen (EPBD) en de richtlijn Ecodesign,

• de doelstellingen uit de eerder genoemde convenanten, te weten:

E-zine Wonen

010

1. bestaande bouw: 300.000 bestaande woningen en andere gebouwen per jaar minimaal twee labelstappen laten maken;

2. nieuwbouw: bijna energieneutraal vanaf 2020 en voor overheidsgebouwen vanaf 2018 conform EPBD richtlijn;

3. huur: gemiddeld label B in de sociale verhuur en minimaal label C voor 80% van de particuliere verhuur in 2020.

Voor Utiliteitsgebouwen geldt de Wet milieubeheer: energiebesparende maatregelen met een terugverdientijd van minder dan vijf jaar dienen uitgevoerd te worden. 2. Rol lokale overheden Gemeenten hebben een belangrijke taak bij handhaving van de Wet milieubeheer (zie verder punt 6) en bij het beheer van maatschappelijk vastgoed. Nog dit jaar wordt een afspraak tussen Rijk en VNG gesloten over een actieve ondersteuning van gemeenten bij lokale en regionale energiebesparing en –opwekking. De Nederlandse gemeenten ( het akkoord geldt niet voor de gemeenten in het Caribisch gebied) zullen bij de aanpak van energiebesparing een gebiedsgerichte benadering hanteren. De VNG zal de bestaande Lokale Duurzaamheidsmeter aanpassen en uitvoeren om de voortgang van de inzet op lokaal niveau inzichtelijk te maken. 3. Energiebesparing en de woonconsument. Er zal vanaf 2014 een voorlichtingscampagne worden opgezet om de energiegebruikers zelf te motiveren, waarbij ook aan de orde komt dat investeren in energiebesparende maatregelen leidt tot verbetering van het comfort in een gebouw. In de voorlichtingscampagne zal aandacht worden gegeven aan:

• Tijdens de grootschalige uitrol van slimme meters gelijktijdig een aanbod voor besparen te doen.

• Alle woningeigenaren en (ver)huurders die nog geen energielabel hebben, krijgen in 2014 en 2015 een indicatief energielabel van hun woning, op basis van een landelijke uniforme methodiek. De exacte voorwaarden worden in 2013/2014 door het Rijk uitgewerkt.

• De Rijksoverheid waarborgt de huidige uitgebreide berekeningssystematiek voor de energieprestatie voor gebouwen. Op het energieprestatiecertificaat staat de uitkomst van deze berekening, een getal dat de energieprestatie van het gebouw aangeeft, én de daarbij behorende waarde van het energielabel.

• Ook marktpartijen kunnen gebruik maken van de uitgebreide berekeningssystematiek.

• In 2014 streeft het Rijk ernaar de methodieken voor bepaling van energieprestatie van de bestaande bouw en nieuwbouw gelijk te trekken.

• Marktpartijen starten in 2014 een Nationale aanpak energiebesparing door het vervangen van oude apparaten.

• Nederland maakt zich in EU-verband hard voor aangescherpte energie-efficiëntie normen in het kader van

E-zine Wonen

011

Ecodesign maatregelen, waarbij de kosten van investering voor energiezuinigheid binnen de technische levensduur zijn terug te verdienen door lager energieverbruik.

Financiering Er wordt een revolverend fonds voor energiebesparing ingesteld met een overheidsbijdrage van € 150 mln en een vergroting van dit fonds tot € 600 mln met middelen uit de markt, gericht op energiebesparing voor verhuurders en eigen woningbezitters. Verder wordt onderzocht hoe verdere fondsvergroting gerealiseerd kan worden vanuit het European Energy Efficiency Fund. Ontzorging Brancheorganisaties en lokale overheden gaan een integrale oplossing voor ontzorging bieden in samenwerking met consumentenorganisaties. Deze oplossing is gericht op de particuliere woningeigenaren. 4. Energiebesparing in de koop- en huursector Ik ga hier niet in op de afspraken voor koopwoningen, uiteraard wel op de huursector. Wij zijn partij in het Convenant Energiebesparing Huursector. Vastgoed Belang heeft in dit convenant als doelstelling laten opnemen om 80% van het bezit van haar leden op label C of beter te hebben. Daartoe voeren we, samen met Woonbond en Aedes, het programma uit dat in december 2012 is vastgesteld. Uitgangspunt is dat niet-groene labels ( D t/m G) in beginsel ongewenst zijn. Het Rijk stelt in dat kader € 400 mln subsidie beschikbaar voor verhuurders in de sociale huursector ten behoeve van investeringen in energiebesparing voor de periode 2014-2017.

Dit is dus voor woningcorporaties en particuliere verhuurders die onder de liberalisatiegrens verhuren. De € 400 mln komt ter beschikking van de verhuurders in 2018 en 2019 en wordt gedekt uit een tijdelijke verhoging van de energiebelasting. Er zal de komende jaren meer uitgegaan worden van een integrale benadering van huur en energiekosten (woonlastenbenadering). Een benadering waar Vastgoed Belang zich al een aantal jaren hard voor maakt. Investeringen in energiebesparing moeten leiden tot lagere woonlasten, onder meer gegarandeerd door een woonlastenwaarborg. Vastgoed Belang zal onderzoeken of een woonlastengarantie ook voor de particuliere huursector mogelijk en te implementeren is. Vastgoed Belang onderzoekt nu een aantal mogelijkheden om energienotaloze woningen te realiseren in de bestaande voorraad. Wanneer dit haalbaar blijkt te zijn zal worden aangesloten bij het programma Stroomversnelling. 5. Energiebesparing in de vastgoedsector De vastgoedsector heeft behoefte aan een verlaging van de kosten van financiering en verruiming van de toegang tot financiering voor energieprestatie bevorderende investeringen. Marktpartijen worden opgeroepen om de inzet van Energy Service Company’s (ESCO’s) en zogenaamde Greenlease-contracten vanaf 2014 actief te bevorderen. 6. Uitvoering Wet Milieubeheer De wet Milieubeheer verplicht bedrijven en instellingen om energiebesparende maatregelen te realiseren die zich in 5 jaar of minder terugverdienen

Zo kunnen deze vastgoedbedrijven zich verbinden aan het uitvoeren van de erkende maatregellijsten. Deze overeenkomsten leiden tot lokale en openbare ‘groene registers’ van bedrijven/organisaties die zich houden aan de wettelijke plichten uit de Wet Milieubeheer, en de erkende maatregellijst als uitgangspunt nemen. Vastgoedbedrijven die niet in deze lokale ‘groene registers’ voorkomen en niet deelnemen aan de meerjarenafspraken energie-efficiëntie worden vanuit RUD’s aangeschreven op hun energiebesparings-verplichting op basis van de Wet milieubeheer, waarna gehandhaafd zal worden. Het is dus nu al raadzaam om u te verdiepen in het activiteitenbesluit. Bij het opstellen van de maatregellijsten zullen wij de grotere leden met Vastgoedbedrijven nauw betrekken. Het energieakkoord biedt een groot aantal kansen, maar schept ook verplichtingen. Niet een betere verhuurbaarheid van het Vastgoed moet een drijfveer zijn. Met name onze verantwoording om volgende generaties een duurzamere leefomgeving te bieden dient het motto van onze leden te zijn. Ook Vastgoed Belang en haar leden kunnen de ogen niet sluiten voor een beter en schoner milieu in de toekomst.

E-zine Wonen

012

(Activiteitenbesluit). De uitvoering hiervan krijgt prioriteit en beperkt zich niet tot de convenantpartijen. Dit in het kader van gelijke behandeling; het is immers al een bestaande verplichting. Vastgoed Belang had zich in het verleden al uitgesproken dat er erkende maatregelenlijsten zouden komen opdat de gebouweigenaren weten welke maatregelen ze moeten treffen. Het Rijk zal nu concrete ‘erkende’ maatregellijsten wettelijk verankeren in de regeling bij het Activiteitenbesluit. Het Rijk zal een proces inrichten waarbij brancheorganisaties en bedrijven uit de betreffende sectoren, bevoegd gezag, Agentschap NL en Infomil nauw worden betrokken. Tijdens dit proces wordt per maatregel informatie opgenomen over gemiddelde terugverdientijden en daarbij gehanteerde financiële en technische uitgangspunten voor de betreffende sectoren. Er wordt een publiek-privaat expertisecentrum ingericht dat het kennisniveau over energie-efficiëntie zal verbeteren. De doelgroepen van dit centrum zijn bevoegd gezag en bedrijven. Gemeenten zijn het bevoegd gezag voor het Activiteitenbesluit. Zij geven prioriteit aan de handhaving en houden daarbij rekening met bedrijfsspecifieke omstandigheden zoals de technische haalbaarheid, de economische omstandigheden waarin een bedrijf verkeert en de financierbaarheid van de maatregelen. De mogelijkheden voor het bevoegd gezag om hiermee rekening te houden worden door het Rijk verduidelijkt. Gemeenten sluiten op basis van de erkende maatregelenlijsten lokale overeenkomsten af met vastgoedbedrijven en instellingen.

E-zine Wonen

013

VISIE Warmtewet Door mr. Martijn H.N. Hoffer, Deloitte Belastingadviseurs

Op 11 juni 2013 is na tien jaar durende wetgevingsproces de aangepaste Warmtewet door de Eerste Kamer aangenomen en gelden vanaf 1 januari 2014 prijsregulering en administratieve verplichtingen voor de leveranciers van warmte. De Warmtewet is kort gezegd bedoeld om kleinverbruikers van warmte tegen te hoge tarieven van leveranciers te beschermen. Dit wordt gerealiseerd door de prijzen te reguleren via het niet-meer-dan-anders-(NMDA)principe: kleinverbruikers mogen niet méér voor hun warmte betalen dan iemand die zijn huis met gas verwarmt. Door deze wet zullen exploitanten van alle collectieve warmtenetten (stadsverwarmingsnetten, blokverwarmingsinstallaties en Warmte Koude Opslag systemen) vanaf 1 januari 2014 moeten voldoen aan diverse eisen.

• Melding bij de Autoriteit Consument en Markt (ACM) en het verstrekken van een overzicht van de geëxploiteerde warmtenetten.

• Het voeren van een boekhouding die een duidelijk inzicht geeft in de integrale kosten en opbrengsten die verband houden met de levering van warmte.

• Toetsing aan prijsplafond (NMDA principe). • Opstellen van Warmtewetconforme

algemene voorwaarden en leveringsovereenkomsten met alle afnemers van de geleverde warmte.

• Het minstens eenmaal per jaar verstrekken van een volledige en voldoende gespecificeerde nota aan alle aangesloten verbruikers.

Gevolgen Warmtewet voor vastgoedbeleggers en VvE’s Indien een vastgoedbelegger of een VvE een warmtenet exploiteert, zal de Warmtewet van toepassing zijn. Dit betekent concreet dat onder meer aan de volgende eisen en verplichtingen moet worden voldaan:

Vergunningplicht Vergunningplicht voor een vastgoedbelegger ontstaat indien er warmte wordt geleverd aan een gebouw dat zij niet in eigendom heeft of verhuurt. Indien er sprake is van vergunningplicht gelden aanvullende eisen rondom de warmte-administratie, te weten: • Jaarrekeningpublicatie voor de vergunninghouder met inbegrip van de verplichting om in het

jaarverslag een specifieke (financiële) rapportage op te nemen ter zake van de levering van warmte voorzien van een specifieke accountantsverklaring.

• Het aanvragen van een leveringsvergunning bij de Autoriteit Consument en Markt.

Een knelpunt van voornoemde vergunningplicht de situatie dat een VvE warmte levert. Immers de VvE is geen eigenaar van het vastgoed en verhuurt deze ook niet. Voorstaand knelpunt zal onder de aandacht worden gebracht van de wetgever opdat voorkomen kan worden dat de VvE’s vergunningplichtig worden voor de Warmtewet.

Praktijk: te ondernemen stappen vóór 1 januari 2014 Voor een vastgoedbelegger is het belangrijk na te gaan welke impact de warmtewet op haar warmte-administratie heeft. Naast het voeren van een transparante warmte-administratie zal doorgerekend moeten worden of de door u gehanteerde prijsstelling voor warmte voldoet aan de wettelijk gereguleerde maximale prijsstelling. Daarnaast dienen er leveringsovereenkomsten gesloten te worden met de afnemers en dienen er algemene leveringsvoorwaarden voor de warmtelevering opgesteld te worden. Op dit moment wordt door het ministerie van Economische Zaken en de ACM overlegd over uit- invoeringsvraagstukken welke samenhangen met de inwerkingtreding van de Warmtewet. Het resultaat hiervan zal van invloed kunnen zijn op de omvang van de administratieve verplichtingen. Evenwel kunnen op dit moment al de nodige acties worden opgestart om op het moment dat de nadere uitwerking bekend is snel te voldoen aan de eisen zoals de Warmtewet deze stelt. Hierbij valt te denken aan het inventariseren van de diverse warmtenetten en de het in beeld brengen van de opbouw van de huidige prijsstelling. E-zine Wonen

014

Sancties Indien men niet voldoet aan de eisen van de Warmtewet is sprake van een overtreding en kan de NMa de overtreder onder meer dwangsommen of een bestuurlijke boete opleggen van maximaal € 450.000, of, indien dit meer is, 1 procent van de omzet in het boekjaar waarin de overtreding heeft plaatsgevonden.

E-zine Wonen

015

Maximale prijsstelling Zoals hiervoor al aangegeven schrijft de Warmtewet voor dat er een maximale prijs voor de levering van warmte. Deze prijs zal geleden per geleverde GigaJoule warmte. Voorstaande heeft ook gevolg voor de levering van warmte als deze nu onder het servicekosten regime valt. Immers onder het servicekosten regime mogen alleen de daadwerkelijke kosten van de levering van warmte aan de huurders worden doorbelast. Onder de Warmtewet geldt echter dat de integrale kosten plus een redelijk rendement mogen worden doorbelast. Op dit punt lijkt de Warmtewet dus ruimte in de prijsstelling te geven.

Voorlichtingsbijeenkomst Medio oktober zal Vastgoedbelang een voorlichtingsbijeenkomst organiseren. Gedurende deze bijeenkomst zal in worden gegaan op de gevolgen van de Warmtewet en zullen u praktische handreikingen worden gedaan om de implementatie van de Warmtewet binnen uw organisatie zo soepel mogelijk te laten verlopen.

Copyright: C.F. Jonker

E-zine Wonen

016

ONDERZOEK Samenvatting Evaluatie zon PV-projecten bij Woningcorporaties nu beschikbaar

Woningcorporaties spelen een sleutelrol bij de invoering van zonne-energie in Nederland. Maar om te komen tot een grootschalige uitrol van zon-PV, zijn er nog een aantal hindernissen te overwinnen. Gerichte ondersteuning door overheid en brancheorganisaties kan helpen. Dat zijn de belangrijkste conclusies uit het rapport ‘Evaluatie zon PV-projecten bij Woningcorporaties’, opgesteld door W/E adviseurs in opdracht van Agentschap NL.

Voor de evaluatie interviewde W/E adviseurs in het voorjaar van 2013 de initiatiefnemers bij acht representatieve projecten in Nederland. Op basis van de interviews en in overleg met een klankbordgroep – waarin onder meer Aedes was vertegenwoordigd – formuleerde W/E adviseurs in het evaluatierapport de belangrijkste succes- en faalfactoren bij de uitrol van zon-PV. Daarnaast bevat het rapport aanbevelingen voor nader uit te werken hulpmiddelen voor corporaties. 1. Wet- en regelgeving is knelpunt Een door woningcorporaties veelgenoemd knelpunt is de complexe wet- en regelgeving rondom zon-PV, aldus Thijs Kurstjens, projectleider van de evaluatie bij W/E adviseurs. "Mag je zonnepanelen nu wel of niet verrekenen in servicekosten? En hoe zit dat bij appartementencomplexen versus gezinswoningen? Dat blijken soms lastige vragen om te beantwoorden.“ 2. Zoeken naar eigen rol Emirto Rienhart, namens Aedes lid van de klankbordgroep voor de evaluatie, ziet daarnaast dat woningcorporaties soms

zoekende zijn in hun rol bij de invoering van zon-PV. “ Ze weten vaak niet goed waar ze moeten beginnen. Ook vinden ze het soms lastig om zonne-energie een plek te binnen de eigen bedrijfsvoering." 3. Duurzaamheid integrale plek De eigen bedrijfsvoering van woningcorporaties omvat ook een belangrijke succesfactor bij de invoering van zonnepanelen, weet Rienhart. "Om zon-PV succesvol te kunnen uitrollen, moeten woningcorporaties duurzaamheid een integrale plek geven in hun organisatie, beleid én uitvoering. Aedes, de Woonbond en Agentschap NL kunnen dat faciliteren, bijvoorbeeld door kennisuitwisseling te stimuleren en beleidsinstrumenten te ontwikkelen.“ 4. 'Zonnewijzer' Als voorbeeld van zo’n beleidsinstrument omschrijft W/E adviseurs in het evaluatierapport het concept van de Zonnewijzer. Dit is een handreiking die woningcorporaties aan de hand van een aantal zogeheten ‘sporen’ ondersteunt bij het maken van keuzes op het gebied van zon-PV,

het inrichten van de organisatie, het kennismaken met aanbieders in de markt en communicatie met de huurder. 5. Volgende stap "Sinds we in 2012 de business case ‘Zonnig Huren’ presenteerden, heeft zonne-energie een flinke stimulans gekregen binnen woningcorporaties", zegt Rienhart. "De aanbevelingen uit deze evaluatie kunnen zeker helpen om de volgende stap te maken naar een grootschalige uitrol van zon-PV."

E-zine Wonen

017

Copyright: C.F. Jonker

E-zine Wonen

018

ONDERZOEK Schrikken van uw energierekening hoeft niet meer!

Iedereen heeft het wel eens meegemaakt: de jaarafrekening van de energieleverancier valt erg tegen. De betaalde voorschotten in het voorgaande jaar waren niet toereikend en er moet bijbetaald worden, in sommige gevallen fors. Of dit dan aan de gestegen energieprijzen ligt of aan het hogere energiegebruik is vaak niet duidelijk. In sommige gevallen wordt de hoge afrekening nog een keer besproken op een verjaardagsfeest, maar aangezien “er toch niks aan te doen is” word daarna over gegaan naar de orde van de dag. Sinds de netwerkbedrijven begin 2012 gestart zijn met het plaatsen van slimme meters is er tegenwoordig wel wat aan te doen.

Wat zijn slimme meters?

De slimme meter is een digitale elektriciteitsmeter die op afstand uitgelezen en bediend kan worden. Daarnaast bevat het apparaat een aantal poorten waarmee op afstand andere meters, zoals bijvoorbeeld de gasmeter aangesloten en uitgelezen kunnen worden. De slimme meters zijn voorzien van een databuffer waarin voor de elektriciteitsmeter ieder kwartier en voor de gasmeter ieder uur de meterstand opgeslagen wordt. Netbeheerders mogen de slimme meters iedere 2 maanden, bij wisseling van energieleverancier en bij verhuizing op afstand uitlezen. Daarnaast mogen de energieleverancier en Onafhankelijke Dienst Aanbieders (ODA’s) de meters op verzoek van de consument, en met zijn uitdrukkelijke toestemming, uitlezen. Door de meters periodiek uit te lezen ontstaat een gedetailleerd inzicht in het energiegebruik. Slimme meters worden geplaatst bij kleinverbruiker aansluitingen. Dit zijn aansluitingen tot maximaal 3 x 80 Ampère en 40 m3 gas per uur. Gewone huishoudens vallen normaal gesproken ook in dit segment.

E-zine Wonen

019

In de periode 2012 tot 2014 worden de slimme meters in een aantal situaties aangeboden: • als de huidige meter aan vervanging toe is (reguliere vervanging); • bij nieuwbouw; • grootschalige renovatie; • op aanvraag van de gebruiker. Na 2014 zullen de elektriciteits- en gasmeters van alle overige kleinverbruiker aansluitingen vervangen worden.

De Europese Commissie heeft als doel om in het jaar 2020 in Europa 20% minder energie te verbruiken, 20% minder broeikasgassen uit te stoten en 20% hernieuwbare energie op te wekken. Om dit te realiseren zal er allereerst zoveel mogelijk bespaard moeten worden op energie. Daarnaast zal er een energievoorziening moeten komen die duurzaam en efficiënt is. Daarbij ligt het accent op het zelf opwekken van energie in plaats van het opsouperen van fossiele brandstoffen. Voor deze moderne vorm van energievoorziening is een slimmer energiesysteem nodig, bij voorkeur in de vorm van decentrale intelligente energienetten, oftewel “smart grids”. Om bovenstaande doelen te kunnen realiseren is er de Europese richtlijn “Energie-efficiency en energiediensten” opgesteld. Hierin staat, onder andere, dat alle eindafnemers op termijn moeten beschikken over een individuele meter, zodat ze beter inzicht krijgen in hun verbruik. In 2020 moet 80% van de eindgebruikers een op afstand uitleesbare meter moet hebben. Naast de Europese afspraken heeft de overheid de volgende redenen om invoering van de slimme meter te stimuleren. Deze redenen zijn van belang voor zowel consumenten als voor netbeheerders en energieleveranciers:

Waarom worden de slimme meters geplaatst?

1. Nauwkeurigere eindafrekeningen De slimme meter zorgt ervoor dat energieleveranciers nauwkeuriger jaar- en eindafrekeningen kunnen maken. Als de juiste meterstanden ontbreken, wordt nu nog met schattingen gewerkt. Dat zorgt vooral bij verhuizen of overstappen naar een andere leverancier soms voor discussie tussen leverancier en consument. De slimme meter kan dergelijke situaties voorkomen.

2. Geen meterstanden meer doorgeven Een slimme meter kan op afstand uitgelezen worden. Dat betekent dat een consument niet meer zelf de meterstanden hoeft door te geven.

E-zine Wonen

020

3. Meer inzicht in verbruik Wie een slimme meter heeft krijgt, tenzij hij aangeeft dit niet te willen, standaard elke 2 maanden van de leverancier een overzicht van het verbruik. Daarnaast kunnen marktpartijen zoals ODA’s aanvullende diensten aanbieden waarbij het gedetailleerde energiegebruik inzichtelijk gemaakt wordt. 4. Gemakkelijker energie besparen Doordat de consument meer inzicht krijgt in zijn dagelijkse energieverbruik kan hem dat helpen om energie en dus geld te besparen. Zo kan iemand bijvoorbeeld ontdekken dat ’s nachts nog veel energie wordt verbruikt. Door apparaten echt uit te zetten in plaats van op stand-by, kan de energierekening omlaag. 5. Beter beheer van het energienet Dankzij de slimme meter kunnen energiemaatschappijen beter nagaan hoeveel energie op welk moment nodig is. Vraag en aanbod kunnen beter op elkaar worden afgestemd.

Afbeelding 1: Elektriciteitsgebruik basisschool op Tweede Paasdag

E-zine Wonen

021

Wat kan de slimme meter voor u betekenen? Slimme meters zijn geen doel op zich, maar als ze eenmaal geïnstalleerd zijn kunnen ze huishoudens in staat stellen er voordeel mee te bereiken. Voor de één betekent dat minder energie, minder kosten en dus meer besteedbaar inkomen, voor de ander betekent het een bijdrage leveren aan een duurzaam milieu. Het hangt sterk af van individuele doelen, normen en waarden. Energiebesparing begint met het meten van het energiegebruik. Wanneer gebruik gemaakt wordt van een energiegebruiksmanager of verbruiksmanagers is het mogelijk dagelijks inzicht te krijgen in het energiegebruik. Door dit inzicht kan nagegaan worden wanneer en hoeveel energie gebruikt wordt en kunnen energiebesparende maatregelen geïnitieerd worden. Allereerst kan nagegaan worden wanneer onterecht energie gebruikt wordt. De grafiek in afbeelding 1 toont de kwartierwaardes van het elektriciteitsgebruik van een school op Tweede Paasdag. Uit de grafiek is af te lezen dat de betreffende school op deze dag gewoon “in bedrijf” was.

Op eenzelfde manier is te controleren of de cv-ketels niet te vroeg in bedrijf komen of te lang in bedrijf blijven.

E-zine Wonen

022

Over de auteur: Ing. André H.P. Derksen is oprichter/eigenaar van Enepa. Enepa is een adviesbureau op het gebied van energiebeheer. Enepa is door Energie Data Service Nederland gecertificeerd om als ODA slimme meters te mogen uitlezen. Daarnaast is André Derksen projectcoördinator bij ISSO, het kennisinstituut voor de installatiesector.

Met een energiegebruiksmanager is het mogelijk weer grip te krijgen op de energiekosten. Het wordt duidelijk of de hogere energierekening komt door een gestegen energiegebruik of door een hoger tarief. Door in energiegebruiksmanager de eigen tarieven in te voeren is een actueel overzicht van de energiekosten mogelijk. Energieleveranciers zouden zelfs per maand kunnen afrekenen.

E-zine Wonen

023

ONDERZOEK Huurverhoging na Woningverbetering Toelichting Rekenmodel

Door Cees F. Jonker

Webtool Woningverbetering

1. Algemeen Gelet op de vele vragen over de webtool publiceren we het artikel van vorig jaar nogmaals in dit E-zine. Om u het doorrekenen van maatregelen in het kader van woningverbetering gemakkelijk te maken hebben we in 2011 een webtool ontwikkeld. Met deze webtool kunt u uitrekenen wat uw investeringen zijn en welke huurverhoging u daar, bij een zittende huurder, tegenover mag stellen. In geval van mutatie, kunt u na het uitvoeren van de werkzaamheden volgens het maatwerkadvies de puntentelling aanpassen en een label aanvragen. De nieuwe puntentelling met label vormt dan de basis voor de nieuwe huurprijs die u kunt vragen. Het ontwikkelde rekenmodel is gebaseerd op het Handboek Beleid Huurverhoging na woningverbetering http://www.huurcommissie.nl/uploads/media/Beleid_huurverhoging_na_woningverbetering.pdf De Huurcommissie beoordeelt aan de hand hiervan of de huurverhoging in redelijke verhouding staat tot de gemaakte kosten ter verbetering van het woongerief. De nieuwe huurprijs mag niet hoger zijn dan de maximale huurprijsgrens bij de nieuwe puntenwaardering nadat de verbeteringen zijn aangebracht. Het webtool vindt u op de website www.samenenergiebesparen.nl 2. Begrippen Onderhoud Het huurderonderhoud is geregeld in art 7:217 BW en in het Besluit ‘kleine herstellingen’ (Besluit 8 april 203, Staatsblad 168). Al het onderhoud dat niet tot het huurderonderhoud kan worden gerekend geldt in beginsel als verhuurderonderhoud. Voor verhuurderonderhoud kan geen extra huurverhoging worden doorberekend.

E-zine Wonen

024

Grootonderhoud Men spreekt van grootonderhoud in geval van complexgewijs uitgevoerde onderhouds- of verbeteringswerkzaamheden. Er hoeft niet altijd sprake te zijn van verbetering van het woongenot. Woningverbetering Woningverbetering betreft alle uitgevoerde werkzaamheden die een verhoging tot het woongerief tot gevolg hebben, niet zijde onderhoud of grootonderhoud. Dit zijn: • voorzieningen die voor het

aanbrengen niet aanwezig waren;

• voorzieningen die wel aanwezig waren , maar zijn uitgebreid en/of aangepast aan de huidige maatstaven, zoals bijvoorbeeld elektrische installaties;

• luxe voorzieningen, dus meer dan het uitvoeringsniveau in de sociale woningbouw.

Overeengekomen werkzaamheden De partijen dienen vooraf tot overeenstemming te komen m.b.t. de voorzieningen die aangebracht zullen worden en welke van die voorzieningen aangemerkt zullen worden als woningverbetering. Zie hiervoor ons stappenplan: http://www.samenenergiebesparen.nl/?nr=601&Stappenplan .

Deze werkzaamheden worden onder de kop “aanneemsommen per onderdeel” ingevuld. Overeengekomen bedrag Men gaat ervan uit dat, net als de aan te brengen geriefverbeteringen, ook het bedrag voor die verbeteringen door huurder en verhuurder is overeengekomen voordat de ingrepen of verbeteringen tot stand zijn gekomen. Dit bedrag wordt door het rekenmodel uitgerekend en wordt zichtbaar in het vak “totale huurverhoging per maand” nadat de knop “berekenen”is ingedrukt. De huurprijs inclusief de verhoging na verbetering mag in ieder geval niet boven de maximale huurprijsgrens voor de betreffende woning uitkomen. 3. De Berekening De methodiek is van toepassing op alle soorten woonruimte, dus zelfstandig, onzelfstandig, woonwagen en standplaats. Bij verbeteringen aan gemeenschappelijke voorzieningen wordt op het eindbedrag een verdeelsleutel toegepast naar rato van het aantal wooneenheden. De huurcommissie gaat in de berekeningsmethode uit van de eenheidsprijzen uit een calculatieprogramma voor onderhoud en renovatie; ook als de verhuurder een gespecificeerde calculatie kan overleggen wordt ter controle van deze eenheidsprijzen uitgegaan. Er wordt uitgegaan van de werkelijk gemaakte kosten voor de uitvoering van de werkzaamheden, dus aanneemsom inclusief meer- en minderwerk. Het aandeel groot onderhoud dient daarvan te worden afgetrokken.

E-zine Wonen

025

De overige kosten mogen ook worden meegeteld in het te berekenen bedrag. De rekenmodule berekent deze kosten automatisch over het aandeel woningverbetering. De verhoging van de huurprijs wordt uiteindelijk vastgesteld door de maandelijkse lasten te berekenen van een hypothecaire lening op basis van annuïteit. Daarbij wordt uitgegaan van het gemiddelde rentepercentage van het lopende kalenderjaar op de datum dat de werkzaamheden voor de woningverbetering zijn gestart. Gebruik hiervoor het percentage van de Obvion Basis hypotheek zonder NHG met een rentevaste periode van 10 jaar (www.obvion.nl).

4. Invulinstructie 1. Vakje rente: hier vult u het rentepercentage in van de Obvion Basishypotheek met NHG vermeerderd met de opslag voor een hypotheek zonder NHG, zie www.obvion.nl . 2. Vakken aanneemsommen per onderdeel: hier vult u de maatregelen in die u doorvoert. Kijk daarvoor onder de kop afschrijvingstermijn van het Handboek Beleid Huurverhoging na Woningverbetering. Daarin staat ook beschreven welke kosten tot de woningverbetering mogen worden gerekend. De resterende kosten horen dan bij het groot onderhoud. 3. Vak totaalbedrag: hier vult u het totaalbedrag voor de verbetering in inclusief BTW. 4. Vak aandeel groot onderhoud: hier vult u het bedrag in dat u niet mag toerekenen aan de woningverbetering. 5. Vak afschrijving in jaren: vul hier de afschrijftermijn in zoals aangegeven in het Handboek Beleid Huurverhoging na Woningverbetering. Lees ook de toelichting die er boven staat met betrekking tot kwaliteit van de materiaal en uitvoeringsniveau. 6. Herhaal dit voor alle maatregelen.

7. Onder overige kosten staan de kosten die u ook in rekening mag brengen. Deze worden automatisch door de rekenmodule doorgerekend. Heeft u deze kosten niet dan moet u het betreffende percentage op 0 stellen. Bijvoorbeeld het architecten-honorarium als er geen grote bouwkundige voorzieningen worden uitgevoerd. 8. Vak huurderving: hier kunt u een eventuele huurderving invullen. Veelal zal hier geen sprake van zijn. 9. Vak precariorechten e.d.: hier mag u de kosten die de gemeente u in rekening brengt voor bijvoorbeeld het neerzetten van een container opvoeren. 10. Vak verkregen subsidie: wanneer u een subsidie voor bepaalde maatregelen krijgt dient u dat bedrag hier op te voeren. 11 Nu klikt u op de knop bereken en het programma berekend het netto investeringsbedrag en de totale huurverhoging per maand. Deze vindt u terug onder het kopje Woningverbetering. 12. Nu u weet wat de totale huurverhoging per maand is moet u nog een ding doen en dat is een nieuwe woningwaardering (laten) opstellen op basis van de nieuwe situatie. Dit om na te gaan of de huurprijs inclusief de huurverhoging uit de rekenmodule niet boven de maximale huurprijsgrens uitgaat. 13Tenslotte overlegt u met uw huurder, zoals is aangegeven in het stappenplan bij stap 3 Definitief Ontwerp.

E-zine Wonen

026

INNOVATE

U voor het nemen van een aantal maatregelen een vergunning nodig heeft?Deze vergunning vraagt u aan bij uw stadsdeel. De gemeente Amsterdam ook een subsidie woningisolatie beschikbaar stelt? Het subsidiepercentage is 15% van de subsidiabele kosten. Dit zijn die kosten binnen uw totale investering die betrekking hebben op de isolerende werkzaamheden. Het minimale subsidiebedrag bedraagt € 500,- en maximaal kunt u € 5.000,- subsidie krijgen. U komt alleen in aanmerking voor de subsidie als u zelf ook investeert. U kunt tot en met 17 december 2013 subsidie aanvragen. www.amsterdam.nl/woningisloatie U de energielening en de subsidie woningisolatie kunt combineren? Het bedrag dat u zelf investeert, kunt u (deels) lenen bij de gemeente. Het deel van de investering dat de gemeente subsidieert, kunt u niet lenen. Een rekenvoorbeeld. Stel u gaat € 25.000 investeren in uw woning. U krijgt subsidie woningisolatie: € 3.750(15% tot een maximum van € 5.000 per eigenaar bewoner) U leent via de energielening: € 15.000(minimaal € 5.000 en maximaal € 15.000) U investeert zelf: € 6.250 Er nog meer interessante gemeentelijke, provinciale en landelijke stimuleringsregelingen zijn voor energiebesparing? Kijk op www.amsterdambespaartenergie.nl

Vraag de energielening aan Wilt u gebruik maken van de energielening? Op de website vindt u meer informatie, de exacte voorwaarden en het aanvraagformulier. De maatregelenlijst en verordening die op de website staan bevat alle en enige rechtsgeldende informatie.

Wist u dat…

E-zine Wonen

027

Energielening Amsterdam Lening voor het energiezuiniger maken van uw huis

E-zine Wonen

028

Een energiezuiniger huis U wilt uw huis energiezuiniger maken? Een energiezuinig huis levert een lagere energierekening op, meer wooncomfort en draagt bij aan een beter milieu. Het vereist wel een investering. De gemeente Amsterdam vindt het belangrijk dat Amsterdammers kunnen investeren in het energiezuiniger maken van hun huis. Daarom biedt de gemeente de energielening aan. Deze lening is bedoeld voor investeringen in energiebesparende maatregelen en duurzame energie, zoals dubbelglas en isolatie van uw vloer en dak. De energielening heeft een aantrekkelijke lage rente van 2,61%. Op deze pagina’s vindt u een beknopt overzicht van de energielening. Meer informatie en de exacte voorwaarden staan op de website: www.amsterdam.nl/energielening

Waarvoor kunt u de energielening aanvragen? U kunt een energielening aanvragen voor de volgende aanpassingen: Houdt u er rekening mee dat voor deze aanpassingen een aantal minimale eisen gelden. Bekijk hiervoor de Duurzaam Bouwen Lijst op de website. Benieuwd hoeveel u kunt besparen? Reken uit wat u kunt besparen met behulp van de tool ‘Verbeter uw huis’ van Milieu Centraal. Met deze tool ontdekt u waar in uw woning de besparingsmogelijkheden liggen. U krijgt inzicht in uw huidige situatie, de mogelijk-heden voor energiebesparing en een inschatting van de investeringskosten en de opbrengsten aan energiebesparing. www.verbeteruwhuis.nl

E-zine Wonen

029

Waar moet u aan voldoen?

Hoe ziet de energielening eruit?

E-zine Wonen

030

GEMEENTE UTRECHT LANCEERT DUURZAAMHEIDSLENING VOOR PARTICULIERE HUURDERS

INNOVATE

Gemeenten mogen natuurlijk niet ontbreken in een special over de 'Week van de Energierekening'. Zo is de gemeente Utrecht er veel aan gelegen om de energielasten als onderdeel van de woonlasten van haar bewoners betaalbaar te houden. In dit artikel beschrijft Marianne Coopmans, senior beleidsadviseur Duurzaam Wonen, wat gemeente Utrecht doet om (onder andere) particuliere verhuurders en huurders te faciliteren bij maatregelen om de energierekening omlaag te krijgen. Verduurzaming van de woningvoorraad is al een aantal jaren speerpunt voor de gemeente Utrecht. Met het Programma Utrechtse Energie stimuleert en faciliteert de gemeente tal van initiatieven en projecten om bewoners te informeren en aan te zetten tot energiebesparende maatregelen in hun woning. De gemeente werkt hierbij nauw samen met vele partners in de stad. Een van deze projecten is particuliere verhuurders en hun huurders te ondersteunen bij energiebesparing. In Steengoed eind 2012 (nummer 4, december 2012) hebt u uitgebreid kunnen lezen op welke wijze en met welke middelen de gemeente Utrecht particuliere (ver)huurders deze ondersteuning biedt. Zo organiseren we informatiebijeenkomsten, verstrekken we gratis warmtescans van woningen, voeren we op aanvraag een energieadvies op maat uit en bieden we een aantrekkelijke duurzaamheidslening voor het financieren van energiebesparende maatregelen.

Lening voor huurders Sinds kort kunnen, naast eigenaarbewoners, ook huurders gebruik maken van de mogelijkheid om een duurzaamheidslening af te sluiten. Met deze lening kunnen zij tegen gunstige voorwaarden via het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederland (SVN) geld lenen voor het energiezuiniger maken van hun woning. Zij hebben hier wel toestemming van hun verhuurder nodig voor het uitvoeren van energiemaatregelen. De lening geldt voor huishoudens met een bruto jaarinkomen tot € 67.386 (peildatum 1 januari 2013). Het te lenen bedrag is minimaal € 2.500 en maximaal € 25.000. De huurder krijgt 3% korting op de marktrente. De duurzaamheidslening geldt onder meer voor gevel-, dak,- en vloerisolatie, zonnepanelen en een verwarmingsinstallatie. Meer informatie is te vinden op www.utrecht.nl/energiepuntwonen.

E-zine Wonen

031

Informatiebijeenkomst Samen met Vastgoed Belang zet gemeente Utrecht zich in voor het verduurzamen van particuliere woningen. Het gezamenlijke aanbod om verhuurders hierbij met een pilotproject in Utrecht te ondersteunen geldt nog steeds. Onze ambitie is om zowel verhuurder als huurder te faciliteren bij het verlagen van hun energierekening. Anno 2013 en met de financiële middelen die ter beschikking komen uit het nieuwe Energieakkoord, zijn alle partijen het erover eens dat verduurzaming van de woningvoorraad een 'must' is. De gemeente Utrecht zal op 16 oktober a.s. een presentatie verzorgen op een bijeenkomst van Bouwmaat voor leden van Vastgoed Belang in Nieuwegein. Elders in dit Magazine vindt u hierover meer informatie. Dus, meld u aan en laat u informeren over het aanbod van gemeente Utrecht en Vastgoed Belang om huurwoningen te verduurzamen.

E-zine Wonen

032

PRAKTIJK

Roadshow Energiebesparing De Woonbond trekt door het land met de Roadshow Energiebesparing. Energiecoaches rijden van 14 tot en met 20 oktober met een busje door Nederland om huurders te inspireren zelf aan de slag te gaan met energiebesparing. De actie vindt plaats in de week van de Energierekening, een landelijke campagne van het Platform Bewoners en Duurzaam Bouwen. De Nederlandse Woonbond is één van de aanjagers van deze campagne en organiseert net als alle andere leden in die week zijn eigen acties. Bij de Woonbond staat daarbij de Roadshow Energiebesparing centraal. Het gaat de Woonbond niet alleen om maatregelen waar de verhuurder bij nodig is, zoals het aanbrengen van gevelisolatie of het vervangen van de verwarmingsketel. Het gaat juist ook om kleinere zaken, waarin bewoners zelf eenvoudig kunnen voorzien. Het vervangen van gloeilampen door zuinige lampen, het plaatsen van radiatorfolie of het aanbrengen van waterbesparende kranen. Energiebesparing is goed voor het milieu, maar ook voor de portemonnee. Steeds meer huurders hebben moeite om de financiële eindjes aan elkaar te knopen.

Het belang van energiebesparing Het aantal huurders dat in armoede leeft stijgt in deze kabinetsperiode mede door hogere woonlasten met 167.000 huishoudens tot 35 procent. Met name voor die huurders is het ontzettend belangrijk om de kosten voor energie zo laag mogelijk te krijgen. Want de energierekening maakt een groot deel uit van de totale woonlasten, die huishoudens iedere maand weer op moeten brengen. Meer informatie? Voor meer informatie over de Roadshow Energiebesparing van de Woonbond kijkt u op: www.woonbond-energieweek.nl Dat is ook meteen de interactieve site waarop tijdens de week allerlei informatie over energiebesparing te vinden is. Volg ons ook via Facebook en praat mee op Twitter @woonbondEnergie en #wvde2013.

E-zine Wonen

033

PRAKTIJK

Vier jaar lang werkte VACpunt Wonen aan het project ‘Energie besparen met woonkwaliteit’. In dit onderzoeksproject hebben achttien Adviescommissies Wonen gezamenlijk 21 WoonKwaliteitOnderzoeken Energie uitgevoerd. Belangrijkste onderzoeksvraag: hoe waarderen bewoners de energiebesparende maatregelen die in hun woning zijn toegepast? 2012 stond in het teken van het bundelen en analyseren van de onderzoeksgegevens. Een paar maanden na het verschijnen van de uitgebreide en de populaire rapportage kijken Bart Mulder en Nelleke Nelis, adviseurs gebruikskwaliteit, terug op het onderzoek.

Energie besparen met woonkwaliteit

Beide adviseurs beamen dat het project ‘Energie besparen met woonkwaliteit’ geen flitsende start heeft gehad. “In 2009 was energiebesparing nog geen hot item”, leggen Mulder en Nelis uit. “Niet alleen Adviescommissies Wonen, maar ook professionals in de bouw waren moeilijk te porren voor acties op dit terrein. Bovendien hadden we verwacht dat er veel projecten met interessante energieconcepten gebouwd zouden worden, maar door de bouwcrisis viel dit tegen.” Ambassadeur Toch kregen de adviseurs gebruikskwaliteit van VACpunt Wonen uiteindelijk commissies zover om een WoonKwaliteitOnderzoek Energie uit te voeren. “ We hebben er veel energie ingestopt om Adviescommissies Wonen over de streep tetrekken”, vertelt Mulder. “Artikelen in WoonKwaliteit, studiebijeenkomsten, folders, flyers… alles stond in het teken van energiebesparing. Toen de eerste commissies, de voorlopers, eenmaal een onderzoek hadden uitgevoerd en enthousiast waren over het resultaat ging het sneller.

Die voorlopers stelden zich op als een soort ambassadeurs van het project en ‘verspreidden het woord’ onder de andere commissies.” De bewoner niet centraal De resultaten van alle uitgevoerde WoonKwaliteitOnderzoeken Energie zijn geanalyseerd en gebundeld in het rapport ‘Energie besparen met woonkwaliteit. Een onderzoek naar bewonerservaringen met energiebesparende maatregelen’ en samengevat in een populaire versie van de rapportage. Wat vonden de onderzoekers zelf van de uitkomsten? Volgens Mulder en Nelis bevestigen de onderzoeksresultaten wat zij al vreesden. “De bewoner blijkt vaak niet centraal te staan. Ze worden slecht geïnformeerd, installaties worden lang niet altijd goed aangebracht en zijn vaak onbegrijpelijk voor de bewoner.” Toch waren er ook verrassingen. “Respondenten uit de afzonderlijke onderzoeken lijken vaak tevreden met de energiebesparende maatregelen in hun woning. Maar als je vervolgens hun opmerkingen leest, schrik je toch.

E-zine Wonen

034

Mensen hebben vaak niet door dat de ongemakken in hun huis worden veroorzaakt door installaties of een slechte voorlichting hierover. Ze proberen er maar mee te leven”, vertelt Nelis. “Voorbeeld: veel woningen beschikken over balansventilatie met bypass. Zo’n bypass is handig in de zomer, aangezien het apparaat ervoor zorgt dat de lucht die de woning inkomt niet wordt voorverwarmd. Veel bewoners blijken helemaal niet te weten dat hun installatie zo’n bypass heeft en zetten ‘m daarom ook niet aan. Het resultaat is oververhitting van de woning.” Nieuwe deuren Het rapport ‘Energie besparen met woonkwaliteit’ heeft VACpunt Wonen op de

kaart gezet in de energiewereld en daarbuiten. “Het uitgebreide rapport, en de populaire versie in het bijzonder, zijn heel goed ontvangen. Organisaties als NEN, NEPROM en Agentschap NL hebben de publicatie intern verspreid”, aldus Mulder en Nelis. “Het rapport opent nieuwe deuren voor ons. We zijn benaderd door onder meer fabrikanten voor het geven van een lezing over bewonerservaringen met energiebesparende maatregelen. Een mooi resultaat, maar het zou nog beter zijn als Adviescommissies Wonen naar aanleiding van het rapport vaker worden ingeschakeld voor een WoonKwaliteitOnderzoek Energiebesparing.”

E-zine Wonen

035

Iedereen kan energie besparen PRAKTIJK

Energielasten vormen een steeds groter deel van onze woonlasten. Gelukkig kunt zelf veel doen om grip te houden op uw energierekening. Daarom organiseert Vereniging Eigen huis samen met onder meer Milieu Centraal de Week van de Energierekening. Van 14 tot en met 20 oktober kunt u aan de slag met makkelijke bespaaracties om uw energierekening omlaag te krijgen.

Stijgende energielasten Steeds meer mensen gaan op zoek naar manieren om te besparen op energie. Niet zo gek, als u bedenkt dat uw energielasten een steeds groter deel uitmaken van uw totale woonlasten. Energiebesparing staat dan ook hoog op de agenda van Vereniging Eigen huis. Wij strijden ervoor wonen in een eigen huis aantrekkelijk en betaalbaar te houden. Om u te helpen energielasten in de hand te houden, maken wij ons sterk voor meer transparantie en meer concurrentie op de energiemarkt. Zo hebben we een paar jaar geleden de Collectieve Inkoop Energie bedacht. Inmiddels besparen ruim114.000 mensen die nog nooit eerder overstapten van energieleverancier gemiddeld 275 euro op hun jaarlijkse rekening. Ook geven we onze leden via het Eigen Huis Magazine en de website meer inzicht in de wereld achter hun energierekening. Regie over uw energie Op allerlei manieren helpen we zo woningbezitters de regie over hun energielasten terug te pakken. Tijdens de Week van de Energierekening kunt u zelf in actie komen om te besparen op energie. Met onder andere:

• Een test om te zien wat voor soort energiegebruiker u bent

• Energiebesparingstips • Een handige checklist om te kijken waar u

nog besparingen kunt doorvoeren • Tijdens de Week van de Energierekening

heeft Praxis een speciale webshop met energiebesparende producten met korting.

Voor alle informatie: www.eigenhuis.nl/energieweek

E-zine Wonen

036

De belangenorganisatie voor de VvE en appartementseigenaar Van 14 t/m 20 oktober 2013 vindt de Week van de Energierekening plaats. Tijdens de Week van de Energierekening is er extra aandacht voor makkelijk energie besparen in huis. VvE Belang biedt VvE's gedurende deze week een speciale actie aan.

Wilt uw VvE besparen op de energierekening van uw VvE? Tijdens deze week kunt u een GRATIS verlichtingsscan aanvragen voor de gemeenschappelijke ruimten van uw VvE. Verlichten met zuinige lampen zal uw energierekening verlagen en is ook beter voor het milieu.

PRAKTIJK

Bespaar op uw energierekening met VvE Belang

Besparing bij plaatsen led verlichting in een parkeergarage: Aantal 58 Watt (70 watt incl. voorschakelapparaat) TL buizen: 34 stuks Verbruik 12 uur 365 dagen: 10.400 kWh Prijs: 10.400 kWh x € 0,20 = € 2.080,- Aanschafprijs 34 Led buizen (31 watt incl. voorschakelapparaat): € 1.360,- (incl. BTW) Besparing op aantal kWh: 55% Nieuwe kosten per jaar: 4 .680 kWh x € 0,20 = € 936,- Aldus een besparing van: € 1.144,- per jaar bij een investering van € 1.360,- Terugverdientijd: circa 1,2 jaar

Rekenvoorbeeld

E-zine Wonen

037

Voorkom die torenhoge energierekening en dit kan met

inzicht en grip op uw energiegebruik.

Door de jaren heen ben ik als technisch deskundige vaak betrokken geraakt bij energiebesparende voorstellen vertelt Robert Hendriks als een van de betrokkenen bij Enelogic. Voorstellen waren veelal theoretische aannames welke geformuleerd waren in dikke pakken papier en de opdrachtgever was hiermee al honderden dan wel duizenden euro’s kwijt die hij beter had kunnen investeren in besparingsoplossingen. Wat eigenlijk de vraag is: “Hoe kan ik nu zorgen dat ik minder ga betalen op de energienota?”

PRAKTIJK

E-zine Wonen

038

“Hoe kan ik nu zorgen dat ik minder ga betalen op de

energienota?”

Ons antwoord hierop is inzicht geven op het energie gebruik en besparingen door middel van een online dashboard. Wij als Enelogic geloven erin dat het meten van energie het begin is van besparen omdat meten weten is. Daarbij is een praktische weergave van het gebruik een belangrijk criterium voor succes en besparen. In de praktijk blijkt dat veel mensen geen idee hebben waar en wanneer het meeste energie verbruikt wordt en ook niet hoeveel dat verbruik is…… “Het energieverbruik lijkt iets onzichtbaars te zijn”. De dagelijkse praktijk In het huidige buiten klimaat zie je grote veranderingen die invloed hebben op het energiegebruik van particulieren en bedrijven. Een van de simpele voorbeelden is dat in de frisse herfstdagen vaak de ramen openstaan waardoor de CV ketel automatisch aanslaat omdat de thermostaat nog niet is ingesteld. Als je een simpele melding had gekregen dat je gasverbruik een raar patroon aangeeft had dit je veel geld kunnen besparen… soms wel honderden euro’s en ik spreek uit ervaring… Het komt ook voor dat niet goed ingestelde apparaten zoals tijdklokken, of overige “vergeten” apparaten aan staan die wel stroom of gas opnemen en daardoor overbodig geld verspillen… Dit is te voorkomen… De rol van partners zoals verhuurder of woningbouwcorporatie Onderscheidend aan het het energieplatform van Enelogic is, dat het voor een particuliere gebruiker gratis toegankelijk is.Als je wilt krijg je (indien gewenst) persoonlijke bespaaradviezen.

E-zine Wonen

039

Een energie neutrale wereld krijgen we natuurlijk niet alleen voor elkaar. Naast onze geweldige gebruikers, werken we (dan) ook samen met installatiebedrijven, Woningbouwverenigingen, Particuliere verhuurders en overige betrokkenen die willen werken aan de missie om de wereld rendabel energieneutraal te maken! Er zijn dus partners die hierin een belangrijke rol kunnen spelen. Een rol kan weggelegd zijn voor een (huis) installateur die praktische oplossingen kan bieden voor besparingen maar ook een verhuurder of woningbouwvereniging die op deze manier exclusief (en vanuit een eigen online omgeving) voor zijn huurders inzicht geeft op het effect van zijn gedrag in relatie tot

het energie gebruik en bied deze nieuwe inzichten een uitgelezen kans om de totale woonlasten te verlagen. Slimme meters en privacy? De discussie of slimme meters wel slim zijn vinden wij minder belangrijk. Wij kijken graag naar de mogelijkheden die wel geboden worden om energiegebruik voor u inzichtelijk te maken en de eenvoudige manier die geboden wordt door de slimme meter. Als Enelogic zijn wij ODA geregistreerd en gebonden aan strikte regelgeving die de privacy voor de gebruiker van onze software waarborgt.

E-zine Wonen

040

Vorige pagina:

Screenshot "een van de dashboard omgevingen van Enerlogic"

U heeft alleen inzicht in de gegevens. Mocht u nog geen slimme gas- en elektrameter hebben dan kan bij ons met een simpele druk op de knop de aanvraag worden gedaan en u hoeft zich over de aanvraag hier verder geen zorgen meer over te maken. Actuele energie informatie en direct besparen Eenmaal bewust van de informatie die wij bieden passen veel mensen vaak vanzelf hun verbruiksgedrag aan. Uit onderzoek blijkt dat het energiegebruik gemiddeld met 5 tot 25 procent daalt wanneer er inzicht in het energieverbruik wordt gegeven. Door inzicht in het energiegebruik en wat gedrag kan betekenen in het gebruik kan de besparing oplopen tot enkele honderden euro's per jaar! Aanvullend bieden wij ook actueel stroom verbruik zodat u per seconde kan zien wat het actuele gebruik is. De getoonde informatie is zo actueel dat het uitzetten van een koffiezetapparaat direct zichtbaar is.Tevens kunnen we nog meer energie stromen inzichtelijk maken zoals bijvoorbeeld de opbrengst van zonnepanelen. Afsluiting Door middel van het monitoren en analyseren van het energieverbruik voor van uw woning(en) of bedrijfspanden kunt u forse energiebesparingen realiseren. Dit komt doordat monitoren inzicht brengt in het dagelijkse energieverbruik en dit wordt inzichtelijk gemaakt door middel van grafieken. Wij zijn op zoek naar gebruikers die direct en eenvoudig inzicht willen krijgen en partners die gezamenlijk onze dienst willen inzetten om gebruikersgroepen te helpen met energie besparen. Wij verwelkomen u graag op www.Enelogic.nl <http://www.enelogic.nl/>

E-zine Wonen

041

Thuis energie besparen door inzicht Individueel, met uw huurders, klanten of organisatie

De Wattcher bestaat uit een sensor, een verzendunit en een display. De sensor meet het verbruik op de meter (zowel draaischijfmeters als puls- en slimme meters).

De Wattcher is een energiemonitor die het elektriciteitsverbruik van het hele huis laat zien. Als je een apparaat aan- of uitzet, toont de Wattcher het verschil. Zo zie je waar energie wordt verbruikt en wat je kunt besparen. Real-time inzicht in het energievebruik in huis leidt tot een gemiddelde besparing van 13% met uitschieters naar wel 45%. Dat scheelt dus veel onnodig energieverbruik en onnodige kosten die daaraan verbonden zijn. Naast individueel besparen, kun je ook in teamverband aan de slag. Bijvoorbeeld met huurders, klanten of met collega’s.

Eenvoudig te installeren, eenvoudig in gebruik

De verzendunit stuurt het signaal door naar de display in het stopcontact, die het verbruik op elk moment laat zien. De installatie van de Wattcher is eenvoudig en in 5 minuten gebeurd. Veel gebruikers reageren verrast als ze de Wattcher gebruiken: "dan slaat hij in een keer hoog uit, wat zou dat kunnen zijn?". Het geeft inzicht in de grote verbruikers in huis. Ook wordt het een gewoonte om op de Wattcher te kijken voor het naar bed gaan. “Staat hij wel laag genoeg?” Op die manier voorkom je onnodig sluipverbruik en word je geholpen bij het besparen. Online inzicht Naast het apparaatje word je via Wattcher Online geholpen met tips, opdrachten en ervaringen van andere gebruikers. Wattcher Online is gerangschikt per thema in huis. Zo ontdek je snel en overzichtelijk waar in huis nog te besparen valt. Binnen Wattcher Online zie je grafieken met het verbruik van de afgelopen tijd en kun je vergelijken met anderen. Dit najaar wordt de Wattcher uitgebreid met de Datalogger. Deze extra module zorgt voor een continue verbinding met het internet waardoor je altijd en overal inzicht in het verbruik hebt,

PRAKTIJK

E-zine Wonen

042

en je bijvoorbeeld kunt zien hoeveel je zonnepanelen op dat moment aan het opwekken zijn. Energiebespaarwedstijd – wie bespaart het meest? Het is ook mogelijk om deel te nemen aan een ‘energiebespaarwedstrijd’. Je gaat dan in teamverband de uitdaging aan om zo veel mogelijk energie te besparen.

Een voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld de Dutch Tree Challenge waar de besparing wordt omgerekend naar een besparing in bomen om de impact concreet te maken. Woningbouwcorporatie Stadlander ging deze uitdaging aan en doet met 7 teams mee. Hoeveel bomen weet jij te besparen door minder energie te gebruiken in huis? Een ander mooi voorbeeld is de ‘DLL Energy Battle’ waarin de investeringsmaatschappij De Lage Landen met 50 teams over de hele wereld aan de slag is gegaan. Een mooie manier om invulling te geven aan het MVO beleid en de werknemers te betrekken bij het thema. Energiebespaarwedstrijden kunnen worden vormgegeven naar wens en zijn de perfecte manier om een abstract thema als energiebesparing speels onder de aandacht te brengen.

Meer informatie over Wattcher vind je op www.wattcher.nl Contact: info@wattcher.nl of bel 020.3868702

044

E-zine Wonen

044

De Vastgoedbelang telefonische helpdesk Leden van de Vereniging Vastgoed Belang kunnen vanaf 1 januari 2013 weer op alle werkdagen bellen met de gratis telefonische helpdesk van Vastgoed Belang. De helpdesk is uitsluitend bedoeld voor kort te beantwoorden vragen (maximaal 15 minuten). Zorg dat u uw lidnummer bij de hand hebt. Er wordt naar gevraagd door onze telefoniste. Deze telefonische helpdesk is dagelijks van 09.00 uur s’morgens tot 17.00 uur s’middags voor u bereikbaar. Op vrijdag is de telefonische helpdesk bereikbaat tot 13.00 uur. Tel. 020-346 31 23 (locaal tarief). Ook niet-leden kunnen via het servicenummer 0900-6060605 (80 cpm) gebruik maken van deze dienst. Uw ledenvoordeel € 0,80 per minuut. De Vastgoed Belang digitale helpdesk Stelt u uw vraag liever per e-mail, dan kan dat ook. U kunt uw vraag indienen via de digitale helpdesk op onze website. Kort te beantwoorden vragen (bewerkingstijd maximaal 15 minuten) worden gratis beantwoord. Gaat beantwoording van uw vraag naar verwachting de bewerkingstijd van 15 minuten te boven of moeten eerst schriftelijke stukken worden bestudeerd, dan brengen wij voor de beantwoording van de vraag aan leden van de Vereniging Vastgoed Belang een ledentarief in rekening van € 60 per halfuur (excl. BTW.) in rekening. U wordt dan vooraf door ons geïnformeerd. Niet-leden betalen voor deze dienst € 87,50 per halfuur excl. BTW. Uw ledenvoordeel € 27,50 excl. BTW per halfuur.

Dienstverlening met ingang van 1 januari 2013!

SERVICE

E-zine Wonen

045

Uw ledenvoordeel € 27,50 excl. BTW per halfuur. Lopend dossier Indien u wenst dat een van onze juristen uw zaak ter hand neemt om uw belangen in die zaak te behartigen, wordt een dossier aangemaakt. Indien u een vraag wenst te stellen, of een probleem wilt bespreken binnen een lopend dossier, dan verzoeken wij u vriendelijk, een aparte afspraak te maken met de jurist die voor u uw belangen behartigt. U kunt hiervoor gebruik maken van het nummer 020-346 31 23. U kunt ons bereiken van maandag tot en met donderdag van 9.00 tot 17.00 uur en op vrijdag van 9.00 tot 13.00 uur

Het Vastgoed Belang inloopspreekuur Iedere donderdagmorgen zijn leden van de Vereniging Vastgoed Belang hiervoor van 9.30 tot 11.00 uur van harte welkom in het kantoor van de vereniging Rijswijkstraat 175 te Amsterdam. Zonder het maken van een afspraak hebt u gratis een persoonlijk gesprek met een jurist. Van deze mogelijkheid kunt u maximaal drie keer per jaar gebruik maken. Een gesprek duurt maximaal een halfuur. Het inloopspreekuur is bedoeld voor kort te beantwoorden losstaande vragen die geen betrekking hebben op een actief dossier of verband houden met een en hetzelfde probleem waarvoor u eerder gebruik hebt gemaakt van het gratis inloopspreekuur. Niet-leden kunnen géén gebruik maken van deze mogelijkheid. Uw ledenvoordeel maximaal € 180 excl. BTW per jaar. Het Vastgoed Belang Adviesgesprek Ook buiten de tijden van het inloopspreekuur is op werkdagen een persoonlijk gesprek met een jurist mogelijk. U maakt daartoe via het telefoonnummer 020-346 31 23 (locaal tarief) vooraf een afspraak met ons. De kosten van een adviesgesprek op afspraak bedragen € 60 excl. BTW per halfuur. Niet-leden kunnen ook gebruik maken van deze mogelijkheid tegen een tarief van € 87.50 excl. BTW per halfuur. .

Copyright: C.F. Jonker