Vanaf dia 24
-
Upload
tinevandevijvere -
Category
Education
-
view
761 -
download
1
Transcript of Vanaf dia 24
H4 De keizer, de paus H4 De keizer, de paus en de grenzen van de en de grenzen van de
machtmacht
Tijd van steden en statenTijd van steden en staten
1000-15001000-1500
Kenmerkende aspecten(blz 96)Kenmerkende aspecten(blz 96)
In de christelijke wereld was er strijd over de In de christelijke wereld was er strijd over de vraag of de wereldlijke macht dan wel de vraag of de wereldlijke macht dan wel de geestelijke macht het hoogste gezag had (4.1)geestelijke macht het hoogste gezag had (4.1)
De kruistochten als voorbeeld van expansie van De kruistochten als voorbeeld van expansie van de christelijke wereld naar buiten toe (4.2)de christelijke wereld naar buiten toe (4.2)
Door de opkomst van handel en ambacht Door de opkomst van handel en ambacht ontstonden nieuwe steden en kwam er een ontstonden nieuwe steden en kwam er een agrarisch- urbane samenleving (4.3)agrarisch- urbane samenleving (4.3)
De stedelijke burgerij werd steeds belangrijker en De stedelijke burgerij werd steeds belangrijker en de zelfstandigheid van steden nam toe (4.4)de zelfstandigheid van steden nam toe (4.4)
Staten werden gevormd en door centralisatie Staten werden gevormd en door centralisatie werd het bestuur efficiënter (4.5)werd het bestuur efficiënter (4.5)
Kernbegrippen:Kernbegrippen:
AmbachtAmbacht CentralisatieCentralisatie Expansie van het christendomExpansie van het christendom Geestelijke machtGeestelijke macht HandelHandel KruistochtenKruistochten StaatsvormingStaatsvorming Wereldlijke machtWereldlijke macht
4.1 Paus en keizer4.1 Paus en keizerkenmerkend aspect:kenmerkend aspect:
In de christelijke wereld was er strijd over de vraag of de In de christelijke wereld was er strijd over de vraag of de wereldlijke macht dan wel de geestelijke macht het hoogste wereldlijke macht dan wel de geestelijke macht het hoogste
gezag had gezag had
God heeft de aarde geschapen en heeft op aarde plaatsvervangers aangesteld om in zijn naam te heersen
Geestelijke macht; beslist over kerk en geloof
Wereldlijke macht: beslist over bestuurlijke zaken
Oosters SchismaOosters Schisma InvestituurstrijInvestituurstrijdd
Keizer en Keizer en
keurvorstenkeurvorsten
Wie?Wie?
Wanneer?Wanneer?
Waar gaat Waar gaat het om?het om?
Resultaat?Resultaat?
ConflictConflict
Conflicten binnen de kerk:Conflicten binnen de kerk:het Oosters Schismahet Oosters Schisma
476 Einde West- Romeinse Rijk
Het Romeinse Rijk in het oosten blijft gewoon bestaan→ Oost- Romeinse Rijk of Byzantijnse Rijk met als hoofdstad Constantinopel
Rome blijft hoofdstad christelijk geloof en de bisschop van Rome, de
paus is dus de leider van alle christenen
leider kerk in Byzantijnse kerk, de
patriarch van Constantinopel erkent
paus niet meer als hoogste geestelijke voor alle christenen
1054 Ondanks bemiddelingspogingen van Paus Leo IX kan het conflict niet opgelost worden→
de kerk valt uit een in een westerse kerk, de Rooms Katholieke kerk en een oosterse Orthodoxe kerk
Maar wie heeft nu het hoogste gezag;Maar wie heeft nu het hoogste gezag; de paus of de keizer? de paus of de keizer?
Paus is opvolger Petrus, doorPaus is opvolger Petrus, door
Jezus zelf aangewezen als zijnJezus zelf aangewezen als zijn
vervanger. vervanger.
Paus is erfgenaam Romeinse Paus is erfgenaam Romeinse
keizerskeizers
Keizer is beschermer van de Keizer is beschermer van de
christelijke wereldchristelijke wereld
Keizer is de enige echte Keizer is de enige echte erfgenaam erfgenaam
Romeinse keizerRomeinse keizer
Keizer gaat zich steeds meer bemoeien het benoemen van bisschoppen om nadelen feodalisme op te lossen
Nadelen feodalisme:Nadelen feodalisme:
1. Leenmannen verdelen bezittingen onder zonen→ versnippering
2. Leen wordt als erfenis doorgegeven waardoor macht koning/ keizer afneemt
Benoemen van bisschoppen tot leenman→ mochten niet trouwen en krijgen dus geen kinderen→ leen komt na dood bisschop weer terug bij koning/ keizer
Benoemen bisschop taak kerk, koning let alleen op bestuurlijke kwaliteiten niet op religieuze kwaliteiten
Het benoemen van een bisschop door de paus wordt investituur genoemd
Ruzie tussen paus en keizer, Ruzie tussen paus en keizer, de investituurstrijdde investituurstrijd, , loopt in 11e eeuw hoog oploopt in 11e eeuw hoog op
1077 Hendrik IV vraagt de paus om vergiffenis1077 Hendrik IV vraagt de paus om vergiffenis
Hendrik IV zoekt de paus op in de burcht van Canossa
Paus heft ban op
Hendrik keert terug maar gaat vrolijk door met het benoemen van bisschoppen
Paus zet hem opnieuw uit de kerk, excommunicatie, maar nu komt Hendrik naar Rome met een leger→ paus Gregorius VII moet vluchten en Hendrik benoemt een eigen paus
Strijd sleept zich nog tientallen jaren voortStrijd sleept zich nog tientallen jaren voort
•Bisschop heeft zowel geestelijke als wereldlijke taak
•Keizer mag bisschop alleen septer, teken van wereldlijke macht, overhandigen
•Paus gaat over benoemingen bisschoppen als geestelijk leider
Macht en aanzien paus zijn toegenomen
Conflicten binnen de staat;Conflicten binnen de staat;keizer en keurvorstenkeizer en keurvorsten
Stam (een volk)
Koning (Leenheer)
Stamvorst(leenman)
Stam (een volk)Stam (een volk)Stam (een volk)
Stamvorst(leenman)
Stamvorst(leenman)
Stamvorst(leenman)
Kiezen invloedrijkste vorst tot koning
paus
Kroont koning tot keizer
Bestuur Duitse Rijk (Heilig Roomse Rijk)
Koning is soeverein= heeft hoogste macht
Van stam naar staatVan stam naar staatStamvorsten wilden niet alleen maar heersen over eigen stam maar over een groot gebied met duidelijke grenzen→ landsheer worden
In 12e eeuw lukt het enkele stamvorsten enorme gebieden te veroveren
Zij krijgen steeds meer invloed op keuze keizer
1356 vaardigt keizer Karel IV de Gouden Bul uit:
De zeven aanzienlijkste vorsten hebben het alleenrecht op het kiezen van de keizer→ keurvorsten
De keizer is afhankelijk van keurvorsten om positie te behouden en troon veilig te stellen voor zoon→ keizerstitel vooral symbolisch, voor belangrijke beslissingen steun keurvorsten nodig
kenmerkend aspect:kenmerkend aspect:In de christelijke wereld was er strijd over de vraag of In de christelijke wereld was er strijd over de vraag of de wereldlijke macht dan wel de geestelijke macht de wereldlijke macht dan wel de geestelijke macht het hoogste gezag hadhet hoogste gezag had
Opdracht 8 (blz 103)Opdracht 8 (blz 103)
Opdracht 10 (c en d)Opdracht 10 (c en d)
4.2 Kruistochten4.2 Kruistochtenkenmerkend aspect:kenmerkend aspect:De kruistochten zijn een De kruistochten zijn een
voorbeeld van expansie van de christelijke wereld voorbeeld van expansie van de christelijke wereld naar buiten toenaar buiten toe
kruistochten
De kruistochten: oorzaken en gevolgen
oorzaken
gevolgen
Welke motieven had de paus Urbanus II om een Welke motieven had de paus Urbanus II om een
kruistocht te organiseren?kruistocht te organiseren? Einde maken aan onderlinge gevechten riddersEinde maken aan onderlinge gevechten ridders Bescherming pelgrimsBescherming pelgrims Expansie christendom in PalestinaExpansie christendom in Palestina Groei aanzien paus door bescherming Byzantijnse rijk tegen Groei aanzien paus door bescherming Byzantijnse rijk tegen
oprukkende moslimsoprukkende moslims Einde maken aan Oosters SchismaEinde maken aan Oosters Schisma
Motieven voor gewone mensen en ridders om mee te gaan: Vergeving van alle zonden
Kans om rijkdom en buit te vergaren
4.3 Brugge: stad van handel en nijverheid4.3 Brugge: stad van handel en nijverheidKenmerkend aspect:Kenmerkend aspect:Door de opkomst van handel en ambacht Door de opkomst van handel en ambacht ontstonden nieuwe steden en kwam er een agrarisch- urbane ontstonden nieuwe steden en kwam er een agrarisch- urbane
samenleving samenleving
Ontwikkelingen in de landbouwOntwikkelingen in de landbouw
Verbeteringen in de landbouw zorgen voor hogere opbrengsten
→ bevolking groeit
→overschotten worden verkocht
→ niet iedereen hoeft meer boer te zijn→ ontstaan andere beroepen; handelaar/ ambachtsman
Wat is een handige plak voor handelaren om te Wat is een handige plak voor handelaren om te gaan wonen?gaan wonen?
Knooppunt van wegen/ rivieren
Een veilige plek dus in de buurt van een klooster of kasteel
Terugkeer agrarisch-urbane samenleving
Vorsten en stedenVorsten en steden
Controleren, verdedigen en besturen omliggende platteland met behulp van steden
Extra inkomsten→ vorst minder afhankelijk van opbrengsten domeinen
Adel raakt grip op economische activiteiten kwijt,
Burgers worden steeds belangrijkerIn ruil voor belastingen krijgen steden privileges van de vorst→ stadsrechten
Steden mogen bijvoorbeeld een muur om de stad bouwen, zelf hun stad besturen, hun eigen rechtsspraak organiseren
Voorbeeld:BruggeVoorbeeld:Brugge
Handel aanvankelijk vooral in omgeving stad, breidt zich geleidelijk aan verder uit door heel Europa door gunstige ligging Brugge
Handelaren verenigen zich in koopmansgilden om zo genoeg kapitaal bij elkaar te krijgen en handelsvoorrechten af te dwingen→ de belangrijkste handelssteden aan de Noord- en Oostzee verenigen zich in de Hanze
Kenmerkend aspect:Kenmerkend aspect:
Door de opkomst van handel en ambacht Door de opkomst van handel en ambacht ontstonden nieuwe steden en kwam er een ontstonden nieuwe steden en kwam er een
agrarisch- urbane samenlevingagrarisch- urbane samenleving
4.4 Steden vechten voor meer vrijheid4.4 Steden vechten voor meer vrijheidkenmerkend aspect: kenmerkend aspect: De stedelijke burgerij werd steeds De stedelijke burgerij werd steeds belangrijker en de zelfstandigheid van steden nam toebelangrijker en de zelfstandigheid van steden nam toe
Het stadsbestuurHet stadsbestuur
Aangesteld door de graaf, soort politiecommissaris
Rijke burgers, patriciërs
Het gemeen, iedereen die niet bij de patriciërs hoorde, achtergestelde positie
Sociale verhoudingen stadSociale verhoudingen stad
GildenGilden(ambachten)(ambachten)
In 14In 14ee en 15 en 15ee eeuw groei steden eeuw groei steden→ nieuwelingen → nieuwelingen zoeken zoeken
werk→ toename concurrentie ambachtlieden→ gilden werk→ toename concurrentie ambachtlieden→ gilden
nemen maatregelen om positie veilig te stellennemen maatregelen om positie veilig te stellen
Alleen beroep uit oefenen als je lid bent van gildeAlleen beroep uit oefenen als je lid bent van gildeOm vak te leren eerst in de leer bij een meester van Om vak te leren eerst in de leer bij een meester van het gildehet gildeAfspraken over kwaliteit producten Afspraken over kwaliteit producten PrijsafsprakenPrijsafsprakenSteun bij ziekte of overlijdenSteun bij ziekte of overlijden
Gildenmeesters willen ook inspraak in stadsbestuur→conflicten tussen patriciërs en het gemeen
1302 1302 Guldensporenslag
11 juli 1302
Vragen steun Franse koning, leenheer van de graaf van Vlaanderen
Krijgen steun graaf van Vlaanderen, leenman Franse koning
Boeren en ambachtslieden winnen van Franse ridders→ ambachtslieden krijgen meer invloed in steden
kenmerkend aspect: kenmerkend aspect: De stedelijke burgerij werd steeds De stedelijke burgerij werd steeds
belangrijker en de zelfstandigheid van belangrijker en de zelfstandigheid van steden nam toesteden nam toe
4.5 Bourgondi4.5 Bourgondië; aanzet tot een nieuwe staatë; aanzet tot een nieuwe staatkenmerkend aspect:kenmerkend aspect: Staten werden gevormd en Staten werden gevormd en door centralisatie werd het bestuur efficiënterdoor centralisatie werd het bestuur efficiënter
Drie grote koninkrijken in de MiddeleeuwenDrie grote koninkrijken in de Middeleeuwen
Stamboom Bourgondiërs
Bourgondië
Vlaanderen Artois Franche -Comte
Bourgondië Vlaanderen Artois Franche -Comte
Bourgondië Vlaanderen Artois Franche -Comte
Via neven die jong overlijden zonder kinderen: Brabant Limburg Henegouwen Holland Zeeland
Bezet Luxemburg Koopt Namen
Einde zelfstandigheid Bourgondië
Uitbreiding rijk door:
Huwelijken
Erfenissen
Oorlogen
Kopen
Hoe dit rijk te besturen?Hoe dit rijk te besturen?
Leenmannen geen zin om steeds maar weer in nieuwe oorlogen op te komen draven
Bourgondische hertogen gaan over op huurlegers→ geld nodig
Hoe aan geld te komen?
Opbrengst tollen
Bede; geld vragen aan de standen van een gewest (Gewestelijke Staten)
Lenen van steden
Er is steeds meer geld nodig→ handig om dit centraal te regelen → overal dezelfde belasting heffen
→ bestuur centraliseren
Geschoolde ambtenaren nodig
Adel en steden protesteren omdat zij minder macht krijgen, hogere belastingen moeten
betalen en hun privileges worden aangetast
Filips de Goede wil niet meer langs alle gewesten reizen voor overleg→ vertegenwoordigers alle gewesten komen naar Brugge voor overleg→ Staten Generaal
Welke groepen protesteren tegen deze centralisatiepolitiek van Filips?
Einde Bourgondische RijkEinde Bourgondische Rijk
1477
Maria van Bourgondië trouwt met Maximilaan van Oostenrijk;
Grootste deel Bourgondische bezittingen komen in Oostenrijkse handen, onderdeel van het Duitse Rijk
kenmerkend aspect:kenmerkend aspect:
Staten werden gevormd en door Staten werden gevormd en door centralisatie werd het bestuur centralisatie werd het bestuur
efficiënterefficiënter