Vanaf dia 24

42
H4 De keizer, de H4 De keizer, de paus en de grenzen paus en de grenzen van de macht van de macht Tijd van steden en staten Tijd van steden en staten 1000-1500 1000-1500

Transcript of Vanaf dia 24

Page 1: Vanaf dia 24

H4 De keizer, de paus H4 De keizer, de paus en de grenzen van de en de grenzen van de

machtmacht

Tijd van steden en statenTijd van steden en staten

1000-15001000-1500

Page 2: Vanaf dia 24

Kenmerkende aspecten(blz 96)Kenmerkende aspecten(blz 96)

In de christelijke wereld was er strijd over de In de christelijke wereld was er strijd over de vraag of de wereldlijke macht dan wel de vraag of de wereldlijke macht dan wel de geestelijke macht het hoogste gezag had (4.1)geestelijke macht het hoogste gezag had (4.1)

De kruistochten als voorbeeld van expansie van De kruistochten als voorbeeld van expansie van de christelijke wereld naar buiten toe (4.2)de christelijke wereld naar buiten toe (4.2)

Door de opkomst van handel en ambacht Door de opkomst van handel en ambacht ontstonden nieuwe steden en kwam er een ontstonden nieuwe steden en kwam er een agrarisch- urbane samenleving (4.3)agrarisch- urbane samenleving (4.3)

De stedelijke burgerij werd steeds belangrijker en De stedelijke burgerij werd steeds belangrijker en de zelfstandigheid van steden nam toe (4.4)de zelfstandigheid van steden nam toe (4.4)

Staten werden gevormd en door centralisatie Staten werden gevormd en door centralisatie werd het bestuur efficiënter (4.5)werd het bestuur efficiënter (4.5)

Page 3: Vanaf dia 24

Kernbegrippen:Kernbegrippen:

AmbachtAmbacht CentralisatieCentralisatie Expansie van het christendomExpansie van het christendom Geestelijke machtGeestelijke macht HandelHandel KruistochtenKruistochten StaatsvormingStaatsvorming Wereldlijke machtWereldlijke macht

Page 4: Vanaf dia 24

4.1 Paus en keizer4.1 Paus en keizerkenmerkend aspect:kenmerkend aspect:

In de christelijke wereld was er strijd over de vraag of de In de christelijke wereld was er strijd over de vraag of de wereldlijke macht dan wel de geestelijke macht het hoogste wereldlijke macht dan wel de geestelijke macht het hoogste

gezag had gezag had

God heeft de aarde geschapen en heeft op aarde plaatsvervangers aangesteld om in zijn naam te heersen

Geestelijke macht; beslist over kerk en geloof

Wereldlijke macht: beslist over bestuurlijke zaken

Page 5: Vanaf dia 24

Oosters SchismaOosters Schisma InvestituurstrijInvestituurstrijdd

Keizer en Keizer en

keurvorstenkeurvorsten

Wie?Wie?

Wanneer?Wanneer?

Waar gaat Waar gaat het om?het om?

Resultaat?Resultaat?

ConflictConflict

Page 6: Vanaf dia 24

Conflicten binnen de kerk:Conflicten binnen de kerk:het Oosters Schismahet Oosters Schisma

476 Einde West- Romeinse Rijk

Het Romeinse Rijk in het oosten blijft gewoon bestaan→ Oost- Romeinse Rijk of Byzantijnse Rijk met als hoofdstad Constantinopel

Rome blijft hoofdstad christelijk geloof en de bisschop van Rome, de

paus is dus de leider van alle christenen

leider kerk in Byzantijnse kerk, de

patriarch van Constantinopel erkent

paus niet meer als hoogste geestelijke voor alle christenen

1054 Ondanks bemiddelingspogingen van Paus Leo IX kan het conflict niet opgelost worden→

de kerk valt uit een in een westerse kerk, de Rooms Katholieke kerk en een oosterse Orthodoxe kerk

Page 7: Vanaf dia 24

Maar wie heeft nu het hoogste gezag;Maar wie heeft nu het hoogste gezag; de paus of de keizer? de paus of de keizer?

Paus is opvolger Petrus, doorPaus is opvolger Petrus, door

Jezus zelf aangewezen als zijnJezus zelf aangewezen als zijn

vervanger. vervanger.

Paus is erfgenaam Romeinse Paus is erfgenaam Romeinse

keizerskeizers

Page 8: Vanaf dia 24

Keizer is beschermer van de Keizer is beschermer van de

christelijke wereldchristelijke wereld

Keizer is de enige echte Keizer is de enige echte erfgenaam erfgenaam

Romeinse keizerRomeinse keizer

Keizer gaat zich steeds meer bemoeien het benoemen van bisschoppen om nadelen feodalisme op te lossen

Page 9: Vanaf dia 24

Nadelen feodalisme:Nadelen feodalisme:

1. Leenmannen verdelen bezittingen onder zonen→ versnippering

2. Leen wordt als erfenis doorgegeven waardoor macht koning/ keizer afneemt

Benoemen van bisschoppen tot leenman→ mochten niet trouwen en krijgen dus geen kinderen→ leen komt na dood bisschop weer terug bij koning/ keizer

Benoemen bisschop taak kerk, koning let alleen op bestuurlijke kwaliteiten niet op religieuze kwaliteiten

Het benoemen van een bisschop door de paus wordt investituur genoemd

Page 10: Vanaf dia 24

Ruzie tussen paus en keizer, Ruzie tussen paus en keizer, de investituurstrijdde investituurstrijd, , loopt in 11e eeuw hoog oploopt in 11e eeuw hoog op

Page 11: Vanaf dia 24

1077 Hendrik IV vraagt de paus om vergiffenis1077 Hendrik IV vraagt de paus om vergiffenis

Hendrik IV zoekt de paus op in de burcht van Canossa

Paus heft ban op

Page 12: Vanaf dia 24

Hendrik keert terug maar gaat vrolijk door met het benoemen van bisschoppen

Paus zet hem opnieuw uit de kerk, excommunicatie, maar nu komt Hendrik naar Rome met een leger→ paus Gregorius VII moet vluchten en Hendrik benoemt een eigen paus

Page 13: Vanaf dia 24

Strijd sleept zich nog tientallen jaren voortStrijd sleept zich nog tientallen jaren voort

•Bisschop heeft zowel geestelijke als wereldlijke taak

•Keizer mag bisschop alleen septer, teken van wereldlijke macht, overhandigen

•Paus gaat over benoemingen bisschoppen als geestelijk leider

Macht en aanzien paus zijn toegenomen

Page 14: Vanaf dia 24

Conflicten binnen de staat;Conflicten binnen de staat;keizer en keurvorstenkeizer en keurvorsten

Stam (een volk)

Koning (Leenheer)

Stamvorst(leenman)

Stam (een volk)Stam (een volk)Stam (een volk)

Stamvorst(leenman)

Stamvorst(leenman)

Stamvorst(leenman)

Kiezen invloedrijkste vorst tot koning

paus

Kroont koning tot keizer

Bestuur Duitse Rijk (Heilig Roomse Rijk)

Koning is soeverein= heeft hoogste macht

Page 15: Vanaf dia 24

Van stam naar staatVan stam naar staatStamvorsten wilden niet alleen maar heersen over eigen stam maar over een groot gebied met duidelijke grenzen→ landsheer worden

In 12e eeuw lukt het enkele stamvorsten enorme gebieden te veroveren

Zij krijgen steeds meer invloed op keuze keizer

1356 vaardigt keizer Karel IV de Gouden Bul uit:

De zeven aanzienlijkste vorsten hebben het alleenrecht op het kiezen van de keizer→ keurvorsten

Page 16: Vanaf dia 24

De keizer is afhankelijk van keurvorsten om positie te behouden en troon veilig te stellen voor zoon→ keizerstitel vooral symbolisch, voor belangrijke beslissingen steun keurvorsten nodig

Page 17: Vanaf dia 24

kenmerkend aspect:kenmerkend aspect:In de christelijke wereld was er strijd over de vraag of In de christelijke wereld was er strijd over de vraag of de wereldlijke macht dan wel de geestelijke macht de wereldlijke macht dan wel de geestelijke macht het hoogste gezag hadhet hoogste gezag had

Page 18: Vanaf dia 24

Opdracht 8 (blz 103)Opdracht 8 (blz 103)

Page 19: Vanaf dia 24

Opdracht 10 (c en d)Opdracht 10 (c en d)

Page 20: Vanaf dia 24

4.2 Kruistochten4.2 Kruistochtenkenmerkend aspect:kenmerkend aspect:De kruistochten zijn een De kruistochten zijn een

voorbeeld van expansie van de christelijke wereld voorbeeld van expansie van de christelijke wereld naar buiten toenaar buiten toe

Page 21: Vanaf dia 24

kruistochten

De kruistochten: oorzaken en gevolgen

oorzaken

gevolgen

Page 22: Vanaf dia 24

Welke motieven had de paus Urbanus II om een Welke motieven had de paus Urbanus II om een

kruistocht te organiseren?kruistocht te organiseren? Einde maken aan onderlinge gevechten riddersEinde maken aan onderlinge gevechten ridders Bescherming pelgrimsBescherming pelgrims Expansie christendom in PalestinaExpansie christendom in Palestina Groei aanzien paus door bescherming Byzantijnse rijk tegen Groei aanzien paus door bescherming Byzantijnse rijk tegen

oprukkende moslimsoprukkende moslims Einde maken aan Oosters SchismaEinde maken aan Oosters Schisma

Motieven voor gewone mensen en ridders om mee te gaan: Vergeving van alle zonden

Kans om rijkdom en buit te vergaren

Page 23: Vanaf dia 24

4.3 Brugge: stad van handel en nijverheid4.3 Brugge: stad van handel en nijverheidKenmerkend aspect:Kenmerkend aspect:Door de opkomst van handel en ambacht Door de opkomst van handel en ambacht ontstonden nieuwe steden en kwam er een agrarisch- urbane ontstonden nieuwe steden en kwam er een agrarisch- urbane

samenleving samenleving

Page 24: Vanaf dia 24

Ontwikkelingen in de landbouwOntwikkelingen in de landbouw

Verbeteringen in de landbouw zorgen voor hogere opbrengsten

→ bevolking groeit

→overschotten worden verkocht

→ niet iedereen hoeft meer boer te zijn→ ontstaan andere beroepen; handelaar/ ambachtsman

Page 25: Vanaf dia 24

Wat is een handige plak voor handelaren om te Wat is een handige plak voor handelaren om te gaan wonen?gaan wonen?

Knooppunt van wegen/ rivieren

Een veilige plek dus in de buurt van een klooster of kasteel

Terugkeer agrarisch-urbane samenleving

Page 26: Vanaf dia 24

Vorsten en stedenVorsten en steden

Controleren, verdedigen en besturen omliggende platteland met behulp van steden

Extra inkomsten→ vorst minder afhankelijk van opbrengsten domeinen

Adel raakt grip op economische activiteiten kwijt,

Burgers worden steeds belangrijkerIn ruil voor belastingen krijgen steden privileges van de vorst→ stadsrechten

Steden mogen bijvoorbeeld een muur om de stad bouwen, zelf hun stad besturen, hun eigen rechtsspraak organiseren

Page 27: Vanaf dia 24

Voorbeeld:BruggeVoorbeeld:Brugge

Handel aanvankelijk vooral in omgeving stad, breidt zich geleidelijk aan verder uit door heel Europa door gunstige ligging Brugge

Handelaren verenigen zich in koopmansgilden om zo genoeg kapitaal bij elkaar te krijgen en handelsvoorrechten af te dwingen→ de belangrijkste handelssteden aan de Noord- en Oostzee verenigen zich in de Hanze

Page 28: Vanaf dia 24

Kenmerkend aspect:Kenmerkend aspect:

Door de opkomst van handel en ambacht Door de opkomst van handel en ambacht ontstonden nieuwe steden en kwam er een ontstonden nieuwe steden en kwam er een

agrarisch- urbane samenlevingagrarisch- urbane samenleving

Page 29: Vanaf dia 24

4.4 Steden vechten voor meer vrijheid4.4 Steden vechten voor meer vrijheidkenmerkend aspect: kenmerkend aspect: De stedelijke burgerij werd steeds De stedelijke burgerij werd steeds belangrijker en de zelfstandigheid van steden nam toebelangrijker en de zelfstandigheid van steden nam toe

Page 30: Vanaf dia 24

Het stadsbestuurHet stadsbestuur

Aangesteld door de graaf, soort politiecommissaris

Rijke burgers, patriciërs

Het gemeen, iedereen die niet bij de patriciërs hoorde, achtergestelde positie

Page 31: Vanaf dia 24

Sociale verhoudingen stadSociale verhoudingen stad

Page 32: Vanaf dia 24

GildenGilden(ambachten)(ambachten)

In 14In 14ee en 15 en 15ee eeuw groei steden eeuw groei steden→ nieuwelingen → nieuwelingen zoeken zoeken

werk→ toename concurrentie ambachtlieden→ gilden werk→ toename concurrentie ambachtlieden→ gilden

nemen maatregelen om positie veilig te stellennemen maatregelen om positie veilig te stellen

Page 33: Vanaf dia 24

Alleen beroep uit oefenen als je lid bent van gildeAlleen beroep uit oefenen als je lid bent van gildeOm vak te leren eerst in de leer bij een meester van Om vak te leren eerst in de leer bij een meester van het gildehet gildeAfspraken over kwaliteit producten Afspraken over kwaliteit producten PrijsafsprakenPrijsafsprakenSteun bij ziekte of overlijdenSteun bij ziekte of overlijden

Gildenmeesters willen ook inspraak in stadsbestuur→conflicten tussen patriciërs en het gemeen

Page 34: Vanaf dia 24

1302 1302 Guldensporenslag

11 juli 1302

Vragen steun Franse koning, leenheer van de graaf van Vlaanderen

Krijgen steun graaf van Vlaanderen, leenman Franse koning

Boeren en ambachtslieden winnen van Franse ridders→ ambachtslieden krijgen meer invloed in steden

Page 35: Vanaf dia 24

kenmerkend aspect: kenmerkend aspect: De stedelijke burgerij werd steeds De stedelijke burgerij werd steeds

belangrijker en de zelfstandigheid van belangrijker en de zelfstandigheid van steden nam toesteden nam toe

Page 36: Vanaf dia 24

4.5 Bourgondi4.5 Bourgondië; aanzet tot een nieuwe staatë; aanzet tot een nieuwe staatkenmerkend aspect:kenmerkend aspect: Staten werden gevormd en Staten werden gevormd en door centralisatie werd het bestuur efficiënterdoor centralisatie werd het bestuur efficiënter

Page 37: Vanaf dia 24

Drie grote koninkrijken in de MiddeleeuwenDrie grote koninkrijken in de Middeleeuwen

Page 38: Vanaf dia 24

Stamboom Bourgondiërs

Bourgondië

Vlaanderen Artois Franche -Comte

Bourgondië Vlaanderen Artois Franche -Comte

Bourgondië Vlaanderen Artois Franche -Comte

Via neven die jong overlijden zonder kinderen: Brabant Limburg Henegouwen Holland Zeeland

Bezet Luxemburg Koopt Namen

Einde zelfstandigheid Bourgondië

Uitbreiding rijk door:

Huwelijken

Erfenissen

Oorlogen

Kopen

Page 39: Vanaf dia 24

Hoe dit rijk te besturen?Hoe dit rijk te besturen?

Leenmannen geen zin om steeds maar weer in nieuwe oorlogen op te komen draven

Bourgondische hertogen gaan over op huurlegers→ geld nodig

Hoe aan geld te komen?

Opbrengst tollen

Bede; geld vragen aan de standen van een gewest (Gewestelijke Staten)

Lenen van steden

Page 40: Vanaf dia 24

Er is steeds meer geld nodig→ handig om dit centraal te regelen → overal dezelfde belasting heffen

→ bestuur centraliseren

Geschoolde ambtenaren nodig

Adel en steden protesteren omdat zij minder macht krijgen, hogere belastingen moeten

betalen en hun privileges worden aangetast

Filips de Goede wil niet meer langs alle gewesten reizen voor overleg→ vertegenwoordigers alle gewesten komen naar Brugge voor overleg→ Staten Generaal

Welke groepen protesteren tegen deze centralisatiepolitiek van Filips?

Page 41: Vanaf dia 24

Einde Bourgondische RijkEinde Bourgondische Rijk

1477

Maria van Bourgondië trouwt met Maximilaan van Oostenrijk;

Grootste deel Bourgondische bezittingen komen in Oostenrijkse handen, onderdeel van het Duitse Rijk

Page 42: Vanaf dia 24

kenmerkend aspect:kenmerkend aspect:

Staten werden gevormd en door Staten werden gevormd en door centralisatie werd het bestuur centralisatie werd het bestuur

efficiënterefficiënter