HERINNERINGEN van Zuster Lucia

Foto op de omslag van de voorpagina:Zuster Maria Lucia van Jezus en van het Onbevlekt Hartbij haar bezoek aan de Loca do Cabeço (16 mei 2000)

Foto op de omslag van de achterpagina:De basiliek van Fatima met de portretten van de twee herdertjes

na hun zaligverklaring op 13 mei 2000

ISBN: 972-8524-66-8

Depósito Legal: 246934/06

2. uitgave, juni 2006

HERINNERINGEN

van

Zuster Lucia

DEEL I

Samenstelling:Pater Luís Kondor, SVD

Inleiding en aantekeningen:Pater Dr.Joaquín M. Alonso, CMF (†1981)

Volledige herziening van de eerste Nederlandse uitgaveen

Vertaling van toegevoegde teksten uit het Portugees:Sonja Hissink

Secretariado dos PastorinhosFATIMA – PORTUGAL

4

Imprimatur,Fatima, 13 Augusti 2006

António Marto, bisschop van Leiria-Fatima

5

VOORWOORD VAN DE UITGEVER

Zevenentwintig jaar na de eerste en enige Nederlandsevertaling van de Herinneringen van zuster Lucia, het oudste vande drie ‘zienertjes’ van Fatima, is dan nu de tweede, geactuali-seerde en herschreven vertaling verschenen. Geactualiseerd,omdat in de ertussen liggende tijd heel wat is gebeurd: de beidejongste zienertjes zijn zalig verklaard (13 mei 2000), het z.g. DerdeGeheim is op diezelfde dag bekend gemaakt en Lucia, alsreligieuze genaamd zuster Lucia van Jezus en van het Heilig Hart,de oudste zieneres, is overleden (13 februari 2005). Herschreven,omdat in een periode van bijna twee generaties een taal veroudert,niet meer prettig leest.

Aan de eerste vier Herinneringen, die Lucia schreef opverzoek van de bisschop van Leiria, mgr José Alves Correira daSilva, zijn bijvoegsel I, II en III toegevoegd.

Bijvoegsel I en II verhalen de verschijningen in Pontevedraen Tuy, als vervulling van de belofte die de heilige maagd Mariadeed op 13 juli 1917: “ … Ik zal de opdracht van Rusland aan mijnOnbevlekt Hart en de communie op de eerste zaterdagen alseerherstel komen vragen”. Bijvoegsel III bevat het belangrijkedocument, getiteld ‘De Boodschap van Fatima’, met het derdedeel van het ‘Geheim’, dat paus Johannes Paulus II hadtoevertrouwd aan de Congregatie voor de Geloofsleer met deopdracht het te publiceren, voorzien van een passend commentaar.

Met de publicatie van het derde deel van het ‘geheim’, datde drie herdertjes op 13 juli 1917 van Maria ontvingen (ziebijvoegsel III), bevat dit boek, Herinneringen I, dus de completeBoodschap van Fatima.

In deze vier eerste Herinneringen wordt, behalve deverschijningen van de Engel en van de Maagd Maria, ookbeschreven hoe de kleine herderskinderen heldhaftig be-antwoordden aan wat Onze Lieve Vrouw hun vroeg. Zo wijzen zijiedereen, en heel in het bijzonder de kinderen, de zekere wegnaar de heiligheid.

De z.g. Vijfde Herinnering (over haar vader) en de ZesdeHerinnering (over haar moeder), die zuster Lucia schreef in hetKarmelietessenklooster in Coïmbra, zijn apart uitgegeven en in

6

het Nederlands vertaald, onder de titel Herinneringen van ZusterLucia II.

De zaligverklaring van Francisco en Jacinta Marto (13 mei2000) zou voor de Kerk een nieuw tijdperk inluiden.

“Ik prijs u, Vader, omdat Gij deze dingen hebt geopenbaardaan kinderen”. Vandaag krijgt de lofprijzing van Jezus plechtigvorm in de zaligverklaring van de herdertjes Francisco en Jacinta.Met dit ritueel wil de Kerk deze twee kaarsen op de kandelaarplaatsen om de mensen in hun sombere en angstige dagen lichtte brengen… Moge de boodschap van hun leven altijd levendblijven om de weg van de mensheid te verlichten” (Preek vanpaus Johannes Paulus II, in Fatima, tijdens de H.Mis van dezaligverklaring).

De inhoud van deze Herinneringen rechtvaardigt zeker hetvele werk dat de uitgave van deze editie gekost heeft.

De bisschop van Leiria-Fatima stelde ons welwillend deoriginele manuscripten van de vier eerste Herinneringen terbeschikking.

Ook hebben wij gebruik gemaakt van de werken van paterDr.J.M.Alonso, Claretijn (overleden in 1981) en hebben wij mogenrekenen op de hulp van pater Dr.Luciano Cristino, directeur vande afdeling studies en verspreiding van het Heiligdom van Fatima.

In eigen naam en ook in naam van alle lezers van dit boekspreken wij onze erkentelijkheid uit voor hun waardevolle steun.

Zo is u, beste lezer, in deze uitgave de beste garantie ge-geven voor de authenticiteit van wat zuster Lucia heeft geschreven,zij het dat hier en daar schrijffoutjes of stroef lopende dialogenzijn verbeterd en wij hopen dat haar woorden u tot in het diepstvan uw ziel mogen raken en zich daar vast zetten in werkzamegehoorzaamheid aan de Geest.

Wij danken de Heer voor de bijzondere gunst dat wij nukunnen beschikken over het volledige werk over de Boodschapvan Fatima, dat zo velen zal helpen de heilige Moeder van Goden onze Moeder steeds meer te kennen en te beminnen.

P. Luís Kondor, SVD. Vice-postulator voor het proces

van de heiligverklaringvan de zalige Francisco en Jacinta

7

INLEIDING OP DE HERINNERINGENVAN

ZUSTER LUCIA

Alvorens over te gaan op de eigenlijke bespreking van dezeeerste vier Herinneringen, leek het ons wenselijk om, zij het in hetkort, onze bedoelingen mee te delen, de beperkingen aan te gevendie wij ons hebben opgelegd en welke werkwijze wij gevolgdhebben.

Deze uitgave van de Herinneringen van zuster Lucia geeftde vertaling van de Portugese tekst, naar het handschrift datbewaard wordt in het bisschoppelijk archief van Leiria,voorafgegaan door een korte inleiding. Wij zijn de huidige bisschopvan Leiria-Fatima dankbaar voor zijn toestemming tot de publicatiehiervan. Dit boek is natuurlijk niet een kritische uitgave, in detechnische zin van het woord. Dat wordt gedaan door de Afdelingvoor Studie en Verspreiding van het heiligdom van Fatima, onderde titel Kritische Documentatie van Fatima.

Dit is dus een populaire uitgave, een eenvoudige weergavevan een tekst die zo bijzonder is, dat zij de hele mensheidaanspreekt. Als wij spreken over een eenvoudige weergavebedoelen wij daarmee niet dat wij onszelf geen kritische eisenhebben opgelegd. Wij vonden het bijvoorbeeld niet nodig om bijalles wat in dit boek geschreven wordt de bronnen te vermelden.Maar de lezer mag rustig aannemen dat wij van alles wat hierwordt beweerd, in de inleiding of voetnoten, de herkomst kunnenaantonen.

Een populaire uitgave als deze moet beperkt blijven. Zomogen er niet te veel citaten en opmerkingen in voor komen, maargenoeg om de tekst vlot leesbaar te maken. Dus alleen wanneerwij het echt nodig vonden om enige uitleg toe te voegen, hebbenwij dat gedaan.

Anderzijds leek het ons gerechtvaardigd om aan het geschriftvan zuster Lucia, hoe eenvoudig en ongekunsteld het ook is, denormale indeling van een boek te geven. Wij hebben dat gedaan

8

in de vorm van delen, hoofdstukken en paragrafen met titelsovereenkomstig de inhoud. Om aan te geven dat indelingen, titelsen opmerkingen van onze hand komen en niet van Lucia zijn,hebben wij deze cursief gedrukt.

Enerzijds vormen dit voor de lezer rustpunten bij een watlange tekst en aan de andere kant geven de titels aan waar hetvolgende gedeelte over zal gaan. Zo hopen wij, met behoud vande authenticiteit van de oorspronkelijke tekst, de leesbaarheidvergroot te hebben.

De opmerkingen en verwijzingen onderaan de bladzijdengeven extra informatie die ons nodig leek voor het goed begrijpenvan een bepaalde tekst.

Wij bieden in de eerste plaats een, noodzakelijkerwijs korte,biografie van zuster Lucia; vervolgens een beknopte uiteenzettingvan de litteraire kwaliteiten van de schrijfster en tenslotte eenalgemene inleiding tot haar Herinneringen.

Aan elk van de vier Herinneringen gaat een korte inleidingvooraf.

BIOGRAFIE VAN LUCIA

“Op 30 maart 1907 heb ik een kind van het vrouwelijkgeslacht, geboren in Aljustrel om negentien uur op 22 maart j.l.,gedoopt in de parochiekerk van Fatima… etc. en het de naamLucia gegeven” aldus de doopakte. De ouders waren António dosSantos en Maria Rosa, wonende te Aljustrel, een dorpje dat bij deparochie van Fatima hoorde.

Als jongste van zeven kinderen, vijf meisjes en een jongen,was Lucia het lievelingetje van allemaal. Lucia’s moeder was eenvoorbeeldige vrouw en tegenslagen, die het gezin niet bespaardbleven, werden door haar moedig gedragen. Toen Lucia zes jaaroud was deed zij haar Eerste Communie, waarvan de lezer in ditboe de beschrijving met een glimlach en bewondering zaltegenkomen. Om het hare bij te dragen aan het gezinsbudget,begon op die leeftijd ook haar leven als herderinnetje. In het begin,in 1915, werd zij daarbij vergezeld door alle jongetjes en meisjesuit Aljustrel en omgeving. Vanaf 1917 gaan meestal alleen nogFrancisco en Jacinta met haar mee. Dat is het jaar van de

9

verschijningen van Onze Lieve Vrouw. Bij de verschijningen neemtLucia een bijzondere plaats in. Zij is de enige die met de ver-schijning spreekt en van haar ontvangt zij een speciale boodschap,die zij later moet doorgeven. Samen met haar neefje en nichtjeverduurt zij het leed dat de verschijningen voor hen met zichmeebrachten. Maar zij is de enige die nog lang op deze wereldzou moeten blijven om haar opdracht te volbrengen. Zo krijgt zevan Onze Lieve Vrouw de opdracht om te leren lezen en inderdaadgaat zij na de verschijningen naar school. Met haar intelligentieen goede geheugen komen de eerste woordjes er al snel in.

Na de verschijningen was Lucia natuurlijk de ‘zieneres’, metalle risico’s van dien, waartegen zij in bescherming genomen moestworden. Leiria werd opnieuw opgericht als bisdom en de pasbenoemde bisschop zag het als zijn eerste taak te zorgen voor deopvoeding van Lucia en haar te onttrekken aan de gevaren die zijals ‘wonderdoenster’ zou lopen. Op 17 juni 1951 deed zij haarintrede als interne leerlinge van het college van de zustersDorothea’s in Vilar, dat tegenwoordig bij Porto hoort.

Wij schetsen haar zoals zij er, net als op de, zo langzaamaanóverbekende foto’s van haar, in die tijd moet hebben uit gezien.“Hoog, breed voorhoofd; grote, bruine, levendige ogen; dunnewenkbrauwen; geprononceerde neus, brede mond en dikke lippen,ronde kin. Kortom, een gezicht met sterk getekende trekken, maarsympathiek. Zacht, rossig haar. Klein van stuk maar, tamelijk grootvoor haar leeftijd (zij was toen ruim dertien jaar). Zij maakt eenernstige maar onschuldige indruk. Hoewel zij beschikt over eenlevendige intelligentie, is zij bescheiden en heeft ze geenpretenties. Aan haar forse handen is te zien dat zij gewend isermee te werken”.

Als veertienjarige neemt zij haar intrek in een internaat vanPorto, waar zij een uitstekende morele en godsdienstige opvoedingkrijgt. Helaas komt het culturele niveau niet uit boven dat van debasisschool. Wel leert zij heel goed allerlei vrouwelijk handwerk.Toch zal Lucia met haar begaafdheden, goede geheugen,leergierigheid en ernst uit dat alles een redelijk volledige vorminghalen.

Voordat Lucia op het internaat kwam, was bij haar al weleens de gedachte opgekomen in het religieuze leven te gaan. Hetintens godvruchtig leven op het internaat zette haar verder aan

10

het denken en haar eerste gedachten gingen uit naar de Kar-melietessen… Maar het voorbeeld van en dankbaarheid jegenshaar opvoeders deden haar keuze vallen op het Instituut van deheilige Dorothea.

In die tijd hadden de zusters van de H.Dorothea hun noviciaatin Tuy, Spanje. Daar ging Lucia dan ook heen, op 24 oktober 1925,achttien jaar oud. Eerst deed ze haar postulaat in het huis dat deDorothea’s hadden in Pontevedra, in de Isabel II straat. Daarverbleef ze van 25 oktober 1925 tot 20 juli 1926, de dag waaropzij aankwam in het huis in Tuy om daar haar postulaat af te maken.

Met haar inkleding (het dragen van het habijt) begon op 2oktober 1926 haar noviciaat. Na twee jaar doet zij daar op 3 oktober1928 haar professie. Zes jaar later wordt zij overgeplaatst naarhet huis in Pontevedra, om in Mei 1937 weer terug te gaan naarTuy. Negen jaar later, in mei 1946, krijgt ze opdracht terug te gaannaar Portugal. Zij krijgt een paar dagen de tijd om de Cova da Iriaen Aljustrel te bezoeken en de preciese locaties van deverschijningen aan te wijzen. Haar verblijfplaats wordt dan hetHuis van Sardão in Vila Nova da Gaia, bij Porto. Toch was haarwens om een leven van meer afzondering te leiden nooit bij haarweggegaan en van Paus Pius XII kreeg zij toestemming om in tetreden bij de Karmelietessen. Dat gebeurde op 25 maart 1948,toe zij intrad in het huis van de H.Theresia in Coïmbra. Daar leiddezij een leven van gebed en boete tot haar dood, op 13 februari2005.

LITTERAIRE EIGENSCHAPPEN VAN LUCIA

Na alles wat er over Fatima geschreven is, mogen we onsaansluiten bij de woorden van de schrijver Antero de Figueiredo,aangespoord door zijn boek: “Het licht, het felle, heldere licht vandit boek komt rechtstreeks uit de zuivere, diepe en toch wonderlijkeenvoudige ziel van de zieneres Lucia van Jezus”.

Laten wij vooropstellen dat in de geschriften van Lucia altijdhet gemis aan culturele vorming merkbaar blijft. Maar wat bijanderen een niet te accepteren gebrek zou zijn, wordt bij Luciaaangevuld door haar grote natuurlijke gaven. Meer dan eens erkentLucia onbevangen haar “onbekwaamheid en haar tekortkomingen”

11

en zegt ze zelfs letterlijk: “Ik kan niet eens echt goed schrijven”.Toch vormen haar spelfouten nooit een belemmering om de dingenhelder en duidelijk uiteen te zetten en soms is haar stijl hierdooraantrekkelijk en krachtig.

Haar litteraire kwaliteiten zijn als volgt samen te vatten:heldere en duidelijke weergave van haar gedachten; diep en fijnontwikkeld gevoelsleven; een rijke fantasie; goed gevoel voorhumor, wat fleur geeft aan haar verhaal; een fijngevoelige, nooitkwetsende ironie en een buitengewoon scherp geheugen voordétails en omstandigheden. De gesprekken komen van binnenuit,alsof de personen bij haar aanwezig waren toen ze schreef. Hetlandschap beschrijft ze alsof ze er middenin stond. De karakter-beschrijving van haar neefje en nichtje, de biechtvaders en anderepersonen die in het boek voorkomen getuigt van buitengewoonscherp psychologisch inzicht. Wanneer ze te ver van haar onder-werp afdwaalt, erkent ze dat ruiterlijk en weet ze met flair naar hetbetreffende onderwerp terug te keren.

Weliswaar klinkt haar veelvuldig lezen van vrome geschriftensoms al te zeer door, maar haar natuurlijkheid, levendigheid enopgewektheid voeren uiteindelijk altijd de boventoon. Hoe gevoeligheeft ze niet haar nachtelijk afscheid van de geliefde plaatsenvan de verschijningen, op de vooravond van haar vertrek naarPorto, beschreven! En hoe leuk vestigt ze de aandacht op dezilveren gespen van de schoenen van die kanunnik! En dan delandelijke sfeer die zij oproept met die herdersliedjes!

Lucia weet wat ze wil en zo doet ze het ook. Haar innerlijkerust is zo groot, dat zij haar dagtaak als dienstdoende non en hetwerk dat het schrijven van dit boek met zich meebrengt, weet tecombineren zonder de draad van het verhaal te verliezen of delogica van een gedachtengang af te breken. Alleen een even-wichtige persoonlijkheid speelt dat klaar.

Bij verschillende gelegenheden zegt Lucia “dat ze zichgeïnspireerd voelt” om te schrijven. Natuurlijk moeten wij dezeuitdrukking niet al te letterlijk opvatten, zoals een of anderevervelende criticus meende te moeten doen. Dat neemt niet wegdat zij overtuigd was van een speciale bijstand van God bij hetschrijven. Als wij goed lezen wat zij daarmee bedoelt blijkt dat zijbij het schrijven duidelijk Gods aanwezigheid voelt en zich voelt“bijgestaan”, meer niet. Toen haar hiernaar gevraagd werd, zei

12

zij: ‘“Geïnspireerd” wil zeggen dat men zich inwendig aangespoordvoelt om iets te doen’.

Dit heeft dus niets te maken met de ‘waarheidsgetrouwheid’van de H.Schrift. Lucia kan zich vergissen in de mystieke ‘vertaling’van haar ervaringen, omdat ‘interpretatie’ op zichzelf moeilijk is.Soms twijfelt ze zelf of het wel de Heer is die tegen haar spreekt;soms ook geeft ze toe dat het onmogelijk is, de inhoud van demystieke genade mee te delen. Het mag ons dus niet verbazendat bij nadere bestudering hier en daar wat foutjes in data, feitenen omstandigheden gevonden zijn, die niet essentieel zijn. Zelfswanneer ze ons verzekert dat zij de woorden van Onze LieveVrouw ‘letterlijk’ citeert, mogen wij hier niet meer van maken dandat zij dit eerlijk meent te doen. Waarvan Lucia altijd zeker zegt tezijn, is van de betekenis, de zin van wat ze meedeelt.

Wat betreft data, weten wij dat Lucia onzeker is. Deelsdoordat zij, net als haar neefje en nichtje, te klein waren om dagen,en natuurlijk nog minder maanden en jaren, te tellen. De data vande verschijningen van de Engel herinnert Lucia zich bijvoorbeeldniet en hiervoor moet zij haar toevlucht neem tot de herinneringenvan de jaargetijden, waarmee de plattelandskinderen natuurlijkmeer vertrouwd waren. Maar de belangrijkste oorzaak van datgebrek aan geheugen van tijden, ligt in het realistisch karaktervan de herinneringen van Lucia, dat steeds het wezenlijkevasthoudt.

Overigens mogen wij de lezer een algemene regel voor-houden die geldt bij de interpretatie van mededelingen van mysticiover hun bovennatuurlijke ervaringen: het is altijd een ‘vertaling’,niet noodzakelijk een letterlijke weergave van de bovennatuurlijkeopenbaringen. Toch is het alleen de mysticus zelf die hieroverbetrouwbare mededelingen kan doen.

Nog een laatste opmerking om de lezer voor te bereiden ophet lezen van deze wonderbare bladzijden. Men moet onderscheidmaken tussen wat Lucia ons meedeelt als de Boodschap vanuitde hemel en haar persoonlijke interpretatie of gedachtegang.Afgezien van de moeilijkheden die, zoals gezegd, bij iedere‘vertaling’ van een mystieke ervaring aanwezig zijn, bieden demededelingen over de Boodschap vanuit de hemel meer garantievan waarheid dan haar eigen interpretatie. Maar we mogen

13

veronderstellen dat, als God bij de gebeurtenissen in Fatima zulkeduidelijke tekenen van zijn aanwezigheid gaf, Hij ook specialebijstand verleend zal hebben om te zorgen dat de zienertjes, diedaarvoor waren uitgekozen, de Boodschap, door de Maagd Mariaovergebracht, duidelijk zouden overbrengen. We kunnen eenvergelijking trekken met de Kerk. Als God zijn Kerk een Boodschapvan Verlossing wilde meedelen, mogen wij aannemen dat Hij haarook de nodige eigenschappen heeft gegeven om die Boodschapbetrouwbaar over te brengen.

Lucia ‘mediteert’ vaak over de woorden en gebeurtenissen.Het is duidelijk dat zij een bevoorrechte tolk is, maar toch … zijblijft slechts een tolk. Daarom mag aan die persoonlijke over-peinzingen niet het gewicht worden toegekend dat gegeven wordtaan de Boodschap die haar rechtstreeks werd overgebracht.

LITTERAIR GENRE VAN DE ‘HERINNERINGEN’

De titel Herinneringen leek ons het best passen bij de viergeschriften van Lucia die de lezer straks onder ogen zal krijgen,hoewel ze soms meer lijken op brieven en op andere plaatsenmeer weg hebben van autobiografieën.

Het is duidelijk dat Lucia bij het schrijven van deze bewon-derenswaardige documenten geen litteraire pretenties heeft gehad.Zij schreef omdat het haar werd opgedragen. Ja, men kan stellen,dat zij nooit iets schreef uit eigen beweging. Dat wil niet zeggendat zij zich niet vaak, al schrijvend, liet meeslepen door hetonderwerp en dat wij op zulke plaatsen inderdaad wel van litteratuurzouden kunnen spreken, die echter steeds spontaan en duidelijkis, meer bijkomstig dan opzettelijk.

Lucia maakte zich dus geen enkele zorg om enig litterairgenre en het woord Herinneringen zou voor haar niet méér zijndan het eerlijk zeggen wat zij nog uit haar verleden weet. Omdatzij aanvankelijk niet wist hoe zij de opdracht om iets over hetleven van Francisco en Jacinta te vertellen moest uitvoeren, kwamzij zelf op het idee om dat onbevangen in de vorm van brievenaan de bisschop te doen. Wij moeten deze geschriften dus nietals ‘brieven’ zien in de gewone zin van het woord, wat men danterecht een litteraire fictie zou kunnen noemen. Maar Lucia wil

14

overbrengen wat zij nog weet over belevenissen uit het verledenm.b.t zichzelf of anderen en dan gaat het echt om Herinneringen.

Ook hebben we niet te doen met een biografie of auto-biografie, noch van haarzelf en nog minder van Francisco ofJacinta.

Wat Francisco en Jacinta betreft, hebben wij te doen meteen op een rij zetten van herinneringen rond de voornaamste feitenuit hun leven.

In een biografie of autobiografie wordt méér gezegd dan inalleen maar herinneringen. In het eerste geval is sprake van eensystematisch geheel, eventueel gebruik makend van documentenen onderzoeken.

Maar Lucia heeft het verleden nog helder voor ogen. En wateen verleden! Dacht ze terug aan haar neefje en nichtje, dan washet een deel van haar eigen leven; dacht ze terug aan deverschijningen van de ‘Dame’, dan was die herinnering als metvuur in haar ziel en geheugen gebrand. Zelf verklaart zij dat ‘diedingen zich zo helder in onze ziel zijn gaan prenten, dat vergetenbijna onmogelijk is’. Daarom kan men stellen dat deze Herinne-ringen een herlezen zijn van alles wat, eens en voor altijd, in hetdiepst van haar hart staat gegrift. Meer dan dat zij zich het verledenherinnert, lijkt het of zij het herleeft. Dat verklaart ook het grotegemak waarmee zij alles opschrijft: zij leest wat in haar omgaat.

THEMA VAN DE HERINNERINGEN

In de inleiding bij iedere Herinnering geven wij het centralethema aan van wat volgt.

Toch leek het ons van belang om hier het voornaamste doelvan Herinneringen I aan te geven, namelijk het heldhaftige levenvan de reeds overleden en nu zalige Francisco en Jacinta groterebekendheid te geven. Het is een feit dat het broertje en zusje bijhet eerste contact al voor zich innamen door hun natuurlijkeonbevangenheid en vriendelijkheid. En dat nog zonder hun mooien rijk zielenleven te kennen! Omdat wij menen dat dit de eerstestap kan zijn naar grotere genegenheid en naar het verlangen omook hun innerlijke rijkdom beter te kennen en te willen navolgen,geven wij hier de oudste ons bekende beschrijving van hen.

15

Wij citeren hier de bekende brief van Dr.Carlos de AzevedoMendes aan zijn verloofde, waarin hij zijn indrukken beschrijft vaneen bezoek aan Aljustrel en de Cova da Iria op 7 september 1917.Over Francisco zegt hij niet veel, maar wat hij over hem zegt isvolledig en duidelijk: “… Francisco kwam binnen. Puntmuts stevigover zijn hoofd gedrukt, heel kort vestje, bloes net onder het jasjevandaan komend, strakke pantalon, echt een heertje. Een knapjoch! Heldere blik en kinderlijk gezicht. Openhartig beantwoorddehij mijn vragen”.

Twintig dagen later, op 27 september, kwam ook kanunnikFormigão de kinderen in Aljustrel ondervragen. Francisco was heteerst aan de beurt. De inhoud van de antwoorden zijn nu evenniet relevant, maar wel de indrukken die de geleerde, vromepriester van hem kreeg: “Een negenjarige jongen kwam op zijndooie gemak binnen; zijn pet hield hij op, ongetwijfeld omdat hijvergat dat hij die af moest zetten. Ik vroeg of hij op een stoelnaast mij kwam zitten. Dat deed hij meteen, zonder enigetegenzin”.

Deze twee citaten uit authentieke, originele documenten latenons zien dat Francisco voor en tijdens de verschijningen van OnzeLieve Vrouw een vrolijke, levendige en ongecompliceerde her-dersjongen was, zonder problemen of complexen van welke aardook.

Van Jacinta gaf Dr.Carlos Mendes een iets uitgebreiderebeschrijving:

“Jacinta, een klein, schuchter ding, kwam langzaam naarmij toe. Ik zette haar op een kist en ging er zelf dichtbij zitten. Zeis echt een engeltje… Ze had een oude, versleten doek met rodeblaadjes om haar hoofd; de punten waren aan de achterkant aanelkaar geknoopt. Ze droeg een jasje, dat ook niet bepaald schoonwas, en een wijde, roodachtige rok, zoals in die streek gedragenwordt. Zo zag ons engeltje er uit.

Ik zou graag haar gezicht beschrijven, maar ik ben bang datik niet verder kom dan een vage schets. De manier waarop zijhaar hoofddoek droeg, accentueerde haar gelaatstrekken. Ze heeftlevendige, donkere ogen, een engelachtige blik en innemendevriendelijkheid. Wat het precies is weet ik niet, maar je voelt jemeteen tot haar aangetrokken. Ze was heel verlegen en met moeitekreeg ik op mijn vragen een paar antwoorden los. Na een poosje

16

met haar te hebben gepraat en (lach niet!) gespeeld kwamFrancisco. Jacinta begon zich meer op haar gemak te voelen.Even later kwam Lucia. Je kan je niet voorstellen hoe blij Jacintawas toen ze haar zag! Ze was een en al lach en rende naar haartoe, om niet meer uit haar buurt weg te gaan. Een schitterendtafereel…”.

De beschrijving van kanunnik Formigão was iets korter, maarverschilt niet van wat wij hierboven gelezen hebben: “Ze heetJacinta de Jesus en is zeven jaar… tamelijk lang voor haar leeftijd,smal maar niet echt mager, een goed gevormd gezicht, bruin getint,eenvoudig gekleed, een rok tot aan haar enkels; ze ziet eruit alseen gezond kind, volkomen normaal, lichamelijk en geestelijk. Inhet begin was zij verlegen vanwege de mensen die bij mij warenen die zij kennelijk niet had verwacht. Kort en bijna onhoorbaargaf zij antwoord op mijn vragen”.

17

Het dagblad O Século was de eerste die, op 15 oktober 1917, een fotovan de herdertjes publiceerde en in het hele land het zonnewonder bekendmaakte

18

De drie zienertjes Francisco (9), Lucia (10) en Jacinta (7) bij de kleinesteeneik waarboven Onze Lieve Vrouw verscheen op iedere dertiendevan de maand, van mei tot oktober 1917

Het kapelletje dat in 1918 werd gebouwd op de plek waar de verschij-ningen hadden plaats gevonden

19

Het beeld dat sinds 13 juni 1920 wordt vereerd in de kapel van de ver-schijningen. Op 13 mei 1946 werd het plechtig gekroond door kardinaalMasella en in de kroon is de kogel gemetseld die na de aanslag van 13mei 1918 in de jeep van paus Johannes Paulus II werd aangetroffen

20

De kapel die gebouwd werd op deplaats van de verschijning in Valinhos

De hongaarse kruisweg aan de “wegvan de herdertjes” verbindt de Covada Iria met de andere plaatsen vande verschijningen en Aljustrel, degeboorteplaats van de drie zienertjes

De drie herdertjes bij de ereboog dieop de plaats van de verschijningenwerd opgericht vóór 13 oktober 1917

Raam van de gevangenis van VilaNova de Ourém waar de herdertjesop 13 augustus 1917 waren heengebracht

21

Het huis van de ouders van LuciaHet huis waar Francisco en Jacintawerden geboren en waar Franciscooverleed

Maria Rosa, de moeder van Lucia,met enkele gezinsleden en ken-nissen

Het gezin van Francisco en Jacinta :moeder Olímpia de Jesus (over-leden in 1956), vader Manuel PedroMarto (overleden in 1957) en debroers en zus

22

De parochiekerk van Fatima in de tijdvan de verschijningen

De doopfont waar Lucia, Franciscoen Jacinta gedoopt werden

Beeld van Onze Lieve Vrouw van deRozenkrans in de parochiekerk

De drie herdertjes bij het kruis op hetterrein van de parochiekerk

23

Manuel Marques Ferreira, pastoorvan Fatima ten tijde van de ver-schijningen

Faustino José Jacinto Ferreira,kapelaan van Olival

Kanunnik Manuel Nunes Formigãodie, in 1917, de herdertjes tallozemalen heeft ondervraagd

Pater Cruz, die de eerste biecht vanLucia heeft gehoord

24

De drie herdertjes in de tuin van Francisco en Jacinta

FranciscoLucia en Jacinta in Rexida(september 1917)

25

Loca do Cabeço

Monument van de derde ver-schijning van de engel op de Locado Cabeço

De put bij het ouderlijk huis vanLucia, waar de tweede verschijningvan de engel plaats vond

Monument op de put van hetouderlijk huis van Lucia, van detweede verschijning van de engel

26

De kamer van Lucia, waar op 10dec. 1920 Onze Lieve Vrouw decommunies tot eerherstel op deeerste zaterdagen vroeg

De kamer van Lucia in Pontevedra,nu tot kapel omgebouwd

Het klooster van de zustersDorothea’s in Tuy, waar op 13 juni1929 Onze Lieve Vrouw detoewijding van Rusland vroeg

Schilderij van het visioen van deH.Drieëenheid en de H.Maagd

27

In Rome hernieuwde paus Johannes Paulus II, voor het beeld van OnzeLieve Vrouw van Fatima, de toewijding van de wereld en Rusland, op25 maart 1984

Om aan het verzoek van Onze Lieve Vrouw te voldoen, droeg paus PiusXII op 31 oktober 1942 de hele mensheid op aan het Onbevlekt Hartvan Maria

28

Dom José Alves Correia da Silva (links) met het derde deel van hetgeheim, in 1944. In 1957 zou het naar de H.Stoel, in Rome, gestuurdworden. Kardinaal Sodano (rechts) maakt op 13 mei 2000 in Fatima hetderde deel van het geheim bekend

Tekening van het derde deel van het geheim van Fatima, vervaardigdop aanwijzingen van Lucia (Júlio Gil)

29

Schilderij van de verschijning van 13 juni 1917 (Zr M. da Conceição)

30

Het niet vergane lichaam vanJacinta bij het openen van haarkist op 12 nov. 1935

Canonieke identificatie van destoffelijke resten van Francisco, 17febr.1952

Na Francisco en Jacinta zalig te hebben verklaard, bezoekt pausJohannes Paulus II de graven van de nieuwe zaligen

31

Paus Johannes Paulus II en Lucia op 13 mei 2000Op het ogenblik van de zaligverklaring gaf de immense menigte eenwarm applaus aan de nieuwe zaligen

Het plechtige moment van de zaligverklaring van Francisco en Jacintaop 13 mei 2000

32

De Karmel van Coïmbra, waarLucia vanaf 25 maart 1948 heeftgewoond

Beeld van het Onbevlekt Hart vanMaria in het klooster van deKarmel in Coïmbra

Lucia brengt een bezoek aan haar ouderlijk huisen de plaatsen van de verschijningen, op 16 mei 2000

33

EERSTE HERINNERING

Inleiding

Wat wij hier voor ons hebben is zeker niet het eerste wat Luciageschreven heeft, maar wel het eerste uitgebreide geschrift van haarhand. Hiervóór hadden wij brieven, heel veel brieven, interviews,verslagen enz. Maar dit is het eerste uitgebreide, belangrijke document.

Men zou zich kunnen afvragen: als Lucia nooit uit eigen bewegingschreef, hoe heeft dit werk dan tot stand kunnen komen? Dat gebeurdeals volgt.

Op 12 september 1935 werden de stoffelijke resten van Jacintavan het kerkhof van Vila Nova de Ourém overgebracht naar Fatima.Bij die gelegenheid werden verschillende foto’s van het lijkje gemaakt.De bisschop van Leiria stuurde er enkele naar zuster Lucia, die zichtoentertijd in Pontevedra bevond. In een dankbrief, gedateerd 17november 1935, schrijft Lucia o.a.: “Heel hartelijk bedankt voor defoto’s. Ik kan u niet zeggen hoe blij ik ermee ben, vooral met die vanJacinta. Ik had de doeken wel van haar weg willen trekken om haarweer helemaal te kunnen zien. Ik vergat bijna dat het alleen maar eenfoto was die ik voor me had. O, wat was ik blij om de intiemste vriendinuit mijn jeugd weer te zien! Zij was een kind, maar alleen in jaren.Voor de rest, wist zij al de deugd te beoefenen en haar liefde tot Goden de allerheiligste Maagd te tonen door het brengen van offers…”.

Deze levendige herinneringen van Lucia over haar nichtjebrachten de bisschop op het idee haar te vragen alles op te schrijvenwat zij zich nog van haar kon herinneren. In de tweede week vandecember 1935 begon Lucia hieraan te schrijven en op eerste kerstdagdaarna was het klaar. Daar heeft zij dus amper twee weken overgedaan! Wat Lucia schreef over Jacinta vormt een perfect geheel;het geeft een beeld van Jacinta waarin haar ziel wordt verlicht doordat licht van Fatima, het Onbevlekt Hart van Maria.

Dit werk wil dus vooral een beeld van Jacinta geven aan dehand van de herinneringen van Lucia en is dus niet bedoeld alsgeschiedenis van de verschijningen. Die komen alleen ter sprake voorzover ze van belang zijn voor de beschrijving van Jacinta.

De schrijfstijl is eenvoudig, heeft soms zelfs iets kinderlijks, naargelang het onderwerp. Lucia leeft zich immers steeds sterk de situatiein, waarover ze aan het schrijven is.

34

VOORWOORD

1.Gebed en gehoorzaamheid

J.M.J.Hoogwaardige Excellentie,1

Na voor het tabernakel de bescherming van de heilige hartenvan Jezus en Maria, onze tedere Moeder, het licht en de genadegevraagd te hebben om enkel en alleen datgene te schrijven datstrekt tot de eer van Jezus en de Allerheiligste Maagd, wil ik danaan uw wens voldoen, zij het met tegenzin, omdat ik nu eenmaalbijna niet over Jacinta kan spreken zonder dat ik, arm schepsel,er ook direct of indirect bij betrokken ben. Toch gehoorzaam ikaan uw wens, die voor mij de uitdrukking is van Gods wil. Ik begindeze taak daarom met een gebed tot de heilige harten van Jezusen Maria opdat zij dit werk mogen zegenen en opdat deze daadvan gehoorzaamheid moge strekken tot de bekering van de armezondaars, voor wie Jacinta zo veel offers heeft gebracht.

Ik weet dat Uwe Excellentie van mij geen volmaakt boekwerkverwacht, want daartoe ben ik niet in staat en onbekwaam. Ik zalu vertellen wat ik me herinner van deze bevoorrechte ziel, wantde goede God gaf mij het voorrecht haar meest intieme ver-trouwelinge te zijn. Ik acht haar heiligheid zo hoog, dat ik dedierbaarste herinneringen aan haar koester en alleen met veelachting en eerbied aan haar kan terug denken.

2. Geheimen bewaren

Ondanks mijn goede wil om te gehoorzamen, zou ik UweExcellentie toch willen vragen mij toe te staan enkele onderwerpenvoor mezelf te houden en te bewaren tot de drempel van deeeuwigheid, omdat zij op mijzelf betrekking hebben. U zult hettoch niet vreemd vinden, dat ik sommige dingen wil bewaren totde eeuwigheid? Heeft Onze Lieve Vrouw me daarin niet hetvoorbeeld gegeven? De H.Schrift zegt ons immers dat Maria “al

1 Dom José Alves Correia da Silva (1872-1957), de eerste bisschop van hetopnieuw opgerichte bisdom Leiria, waar Fatima toe hoort.

35

deze dingen bewaarde in haar hart”?2 En wie had ons beter degeheimen van de goddelijke barmhartigheid kunnen meedelen!Toch heeft zij ze met zich meegenomen als in een omheinde tuin,naar het paleis van de goddelijke koning. Ik herinner me eenuitspraak van een vroom priester, toen ik nog pas elf jaar was. Alszovele anderen kwam hij me vragen stellen. Hij ondervroeg meonder andere over iets, waar ik niet over wilde praten. Toen hij dehele lijst met vragen had afgewerkt, zonder over dat ene onderwerpeen echt antwoord te hebben gekregen, gaf de goede priester meeen kruisje en zei, misschien omdat hij begreep dat dit een tedelicaat onderwerp was:

– Oké, meisje. Het geheim van de koningsdochter moetverborgen blijven in het diepst van haar hart.

Ik begreep toen niet wat hij daarmee bedoelde, maar weldat hij instemde met hoe ik dit deed. Ik vergat niet wat hij toen zeien nu begrijp ik dat beter. Die priester was toen pastoor in TorresNovas3. De eerwaarde priester heeft er geen idee van, hoe veel ikin mijn verdere leven aan die uitspraak gehad heb en daaromdenk ik nog steeds met grote dankbaarheid aan hem terug.

Toch heb ik op zekere dag een vroom priester over dezegeheimhouding geraadpleegd, omdat ik niet wist wat ik moestantwoorden als ze me zouden vragen of Onze Lieve Vrouw verdernog iets gezegd had. Die mijnheer, die toen pastoor van Olival4was, zei tegen ons:

– Kinderen, jullie mogen gerust jullie intieme geheim be-waren voor God en voor jezelf. Als die vraag jullie gesteld wordt,geef dan als antwoord: Ja, Onze Lieve Vrouw heeft ons nog meergezegd, maar dat is een geheim. En als ze jullie hierover blijvendoorvragen, denk dan aan het geheim dat die Dame jullie heeftmeegedeeld en zeg: Onze Lieve Vrouw heeft tegen ons gezegddat we het aan niemand mochten vertellen en dat doen we dusook niet. Zo brengen jullie het geheim bij Onze Lieve Vrouw inveiligheid.

Wat begreep ik de uitleg en leiding van die eerbiedwaardigeoude man goed!

2 Lc 2, 19-51.3 Pastoor António de Oliveira Reis (overleden in 1962).4 Pastoor Faustino José Jacinto Ferreira (overleden in 1924).

36

Ik besteed al te veel tijd aan deze inleidingen en U zal zeggendat U niet weet wat dat voor nut heeft. Ik moet nu echt een beginproberen te maken aan mijn verhaal over het leven van Jacinta.Aangezien ik niet over vrije tijd beschik, zal ik in de stille uren vanhet werk met een potlood en een blaadje papier, dat ik tussenmijn naaiwerk heb verstopt, me trachten te herinneren en op-schrijven wat de heilige Harten van Jezus en Maria mij inherinnering willen laten brengen.

3. Gebed tot Jacinta

Je korte vluchtOver deze aarde,Lieve Jacinta,Was vol pijnEn vol liefde voor Jezus.Vergeet niet wat ik je vroeg:Wees mijn vriendinVoor de troonVan de Maagd Maria.

Blanke lelie,Glinsterende parel,Daar hoog in de hemelWaar jij leeft,Serafijn van liefde,Met je broertje in glorie:Bid voor mijAan de voeten van de Heer. 5

5 Ondanks haar gebrekkige scholing had Lucia aanleg om te dichten. Zijheeft diverse gedichten geschreven.

37

I. PORTRET VAN JACINTA

1. Karakter

Hoogwaardige Excellentie,Vóór de gebeurtenissen van 1917 voelde ik, behalve de

familieband, geen enkele bijzondere band met Jacinta en Franciscoof speelde ik liever met een van hen dan met welk ander kindook. Integendeel, ik vond Jacinta niet prettig om mee om te gaan,omdat ze zo overgevoelig was. Het kleinste ruzietje, zoals datonder spelende kinderen nu eenmaal voorkomt, was voor haarreden om te pruilen en de koppige ezel uit te hangen, zoals wij datnoemden. De liefste woordjes, zoals kinderen die in zulke om-standigheden tegen elkaar kunnen zeggen, hielpen niet om haarweer bij het spel te betrekken. Zíj moest bepalen wat er gespeeldwerd en zíj moest zeggen met wie ze samen deed. Toch had zeook toen al een goed hart. De goede God had haar begiftigd meteen zacht en aanhankelijk karakter, wat haar lief en aanhankelijkmaakte.

Waarom, weet ik niet, maar Jacinta en haar broertjeFrancisco hadden een speciale voorliefde voor mij en ze haaldenme bijna altijd op om te spelen. Ze gingen niet graag met de anderekinderen om en vroegen altijd of ik met ze mee ging naar een putvan mijn ouders, achter in de boomgaard. Eenmaal daar, dan washet Jacinta die uitkoos wat we gingen spelen. Het liefst deed zehet spel met de steentjes of met de knopen. Dat speelden weterwijl we op die put zaten, waarop grote stenen lagen, in deschaduw van een olijfboom en twee pruimenbomen. Het kno-penspel bracht me niet zelden in een lastig parket, want als ikwerd geroepen om te komen eten, zat ik zonder knopen aan mijnkleren. Meestal had zij gewonnen en dan kreeg ik van mijn moederop m’n kop. Ik moest ze onmiddellijk aannaaien, maar hoe luktehet me om ze van haar terug te krijgen? Behalve dat pruilen hadzij nog een gebrekje: ze was hebberig. Zij wilde de knopen bewarenvoor het volgende spelletje, dan hoefde zij ze niet van haar eigenjurk af te halen. Alleen als ik dreigde met nooit meer met haar tezullen spelen, lukte het me ze terug te krijgen!

Maar het gebeurde vaak dat ik niet aan de wensen van mijnvriendinnetje kon voldoen. Mijn oudste zussen, de een naaister

38

en de ander weefster, waren de hele dag thuis en daarom vroegenveel buurvrouwen aan mijn moeder of zij hun kleine kinderen bijons in de tuin met mij mochten laten spelen, zodat de grote zussendan een oogje in het zeil konden houden terwijl de moeders ophet land gingen werken. Mijn moeder vond het altijd goed, hoewelmijn zussen er veel tijd door verloren. Ik moest de kleintjes danbezighouden en opletten dat ze niet in de put vielen.

Drie grote vijgenbomen beschermden de kinderen tegen dehitte van de zon; de takken dienden als schommel en een oudedorsvloer deed dienst als eetkamer. Als op zulke dagen Jacintaen haar broertje kwamen om te vragen of ik mee ging naar onzegeliefde plek, zei ik dat ik niet mee kon omdat ik van mijn moederthuis moest blijven. De twee schikten zich daar met tegenzin inen deden dan maar mee aan de spelletjes. In het middaguur gafmijn moeder haar kinderen catechismusles, vooral tegen de tijdvan de vasten want, zei ze, ik wil me niet hoeven schamen alsmijnheer pastoor jullie vragen gaat stellen in verband met hetvervullen van de paasplicht. Al die kinderen bleven dan bij dieles; ook Jacinta.

2. Haar gevoeligheid van ziel

Op een dag beschuldigde een van die kinderen een anderervan lelijke woorden te hebben gezegd. Mijn moeder was heelboos op dat kind. Ze zei dat je zulke lelijke dingen niet mag zeggen,dat zoiets zonde is en dat Jezus daar verdriet van heeft en datzondaars naar de hel gaan, als ze niet biechten. Die les vergat dekleine Jacinta niet. De eerstvolgende keer dat ze diezelfde kinderenontmoette, vroeg ze:

– Mag je vandaag niet met ons mee gaan?– Nee.– Dan ga ik met Francisco naar onze tuin.– Waarom blijf je niet hier?– Mama wil niet dat we hier spelen, als die kinderen hier

zijn. Ze zei dat we dan maar in onze eigen tuin moesten spelen.Ze wil niet dat ik die lelijke dingen leer die zonde zijn en waarJezus niet van houdt.

Daarna fluisterde ze in mijn oor:– Als je van je moeder mag, kom je dan naar ons huis?

39

– Ja.– Ga het haar dan vragen.Ze nam haar broertje bij de hand en ging naar haar eigen

huis.Zoals ik al zei, was een van haar geliefde spelletjes het

pandenspel. Zoals Uwe Excellentie wel zal weten, geeft degenedie wint, aan degene die verliest een opdracht. Zij gaf graag deopdracht om een vlinder te vangen en die bij haar te brengen. Zevroeg ook wel eens om een bloem te halen, die ze had uitgekozen,en die aan haar te geven. Op zekere dag deden we dat spel bijmijn ouders thuis en het viel zo uit, dat ik won en haar dus eenopdracht moest geven. Mijn broer zat aan de tafel te schrijven enik zei, dat ze hem moest omhelzen en een zoentje geven. Maarzij antwoordde:

Nee, dat doe ik niet! Zeg maar iets anders. Waarom zeg jeniet dat ik Onze Lieve Heer daar een kusje moet geven? (er hingeen kruisbeeld aan de muur).

– Oké, zei ik, klim op een stoel, breng het kruisbeeld hier enje moet op je knieën drie omhelzingen en drie kusjes geven: éénvoor Francisco, één voor mij en één voor jezelf.

– Aan Onze Lieve Heer geef ik er zoveel als je maar wil.Ze ging het kruis halen, kuste en omhelsde het met zoveel

eerbied dat ik nooit meer zal vergeten hoe ze dat deed. Toen keekze aandachtig naar Onze Lieve Heer aan het kruis en vroeg:

– Waarom is Onze Lieve Heer zo vastgespijkerd aan hetkruis?

– Hij stierf voor ons.– Vertel me hoe dat ging, zei ze.

3. Liefde voor Christus aan het kruis

’s Avonds vertelde mijn moeder altijd een verhaaltje. Mijnvader en mijn oudste zussen vertelden verhalen over toverfeeën,in goud geklede prinsessen, koningsduifjes enz. Maar mijn moedervertelde over Johannes de Doper, het lijden van Christus enz.

Omdat ik het lijdensverhaal kende als een ‘verhaaltje’ en ikverhalen maar één keer hoefde te horen om ze nauwkeurig tekunnen navertellen, ging ik ‘het verhaal van Onze Lieve Heer’,zoals ik het noemde, aan mijn speelmakkertjes vertellen. Toen

40

mijn zusje6 langs kwam en merkte dat we het kruis in onze handhadden7, pakte ze het van ons af, gaf ons een standje en zei datze niet wilde dat we met heilige voorwerpen speelden. Jacintastond op, ging naar mijn zusje toe en zei:

– Maria, niet boos zijn! Ik had het gepakt maar ik zal hetnooit meer doen!

Mijn zusje aaide haar over haar bol en zei dat we maar buitenmoesten gaan spelen omdat we binnen overal aan zaten.

Daar vervolgden wij ons verhaal, op de put waar ik het alover heb gehad. Omdat die verborgen lag achter een paarkastanjebomen, een berg stenen en een braamstruik, zouden wedie plek een paar jaar later uitkiezen voor onze intieme gesprekken,vurige gebeden en, om u eerlijk alles te vertellen, soms ook bitteretranen. Wij mengden onze tranen met het water van dezelfdebron waaruit wij dronken. Was die put niet het beeld van de heiligeMaagd, in wier hart wij onze tranen droogden en waaruit wij dezuiverste troost dronken?

Maar om terug te komen op ons verhaal: toen Jacinta degeschiedenis van het lijden van Onze Lieve Heer hoorde, was zijer zo van onder de indruk dat ze begon te huilen.

– Arme Jezus! zei ze, ik zal nooit een enkele zonde doen. Ikwil niet dat hij nog meer lijdt.

4. Haar gevoelige karakter

De kleine Jacinta ging ook altijd graag, bij het vallen van deavond, naar het erf voor ons huis om te kijken naar de prachtigezonsondergang en de sterrenhemel erna. Ze genoot van dieavonden bij maneschijn. We deden weddenschappen over wie desterren, die wij de lampjes van engelen noemden, kon tellen. Demaan was Onze Lieve Vrouw en de zon was Onze Lieve Heer,waarop Jacinta soms zei:

– Ik houd het meest van de lamp van Onze Lieve Vrouwwant die brandt niet zo in je en verblindt je niet, zoals die vanOnze Lieve Heer doet.

6 Maria dos Anjos, het oudste zusje van Lucia (overleden in 1986).7 Bezoekers kunnen dit kruis nog steeds zien in het huis van Lucia.

41

Het is inderdaad zo, dat daar op sommige dagen in de zomerde zon heel fel schijnt en Jacinta, een teer poppetje, had altijdveel last van de warmte.

5. Kindercatechese

Omdat mijn zus lid was van de broederschap van het H.Hartvan Jezus, zorgde zij ervoor dat, als er kinderen hun plechtigecommunie deden, ik ook mijn eerste communie hernieuwde. Bijeen zo’n plechtigheid nam mijn tante haar dochtertje mee. Jacintakeek haar ogen uit naar de bruidjes, ‘engeltjes’ werden ze genoemd,die bloemen strooiden. Sinds die dag ging ze soms, als we aanhet spelen waren, even weg, plukte een handvol bloemen enstrooide die over me heen.

– Waarom doe je dat, Jacinta?– Ik strooi bloemen over je heen, net als de engeltjes.Ook hielp mijn zus vaak om op een of andere feestdag,

Sacramentsdag geloof ik, een paar van de kinderen die uitgekozenwaren om als ‘engeltjes’ in de processie mee te lopen en bloemenvoor het Allerheiligste te strooien, aan te kleden. Omdat ik altijdeen van de uitverkorenen was, vertelde ik aan Jacinta, terwijl mijnzusje de jurk aan paste, over het aanstaande feest en dat ikbloemen zou strooien voor Jezus. Jacinta vroeg of ik aan mijnzus wilde vragen of zij ook mee mocht doen. Ik vroeg het en mijnzus vond het goed. Ze paste haar ook een jurkje aan en bij derepetities deed ze voor, hoe wij bloemen voor Jezus moestenstrooien.

– Kunnen we hem ook zien? wilde Jacinta weten.– Ja, zei mijn zus, mijnheer pastoor draagt hem.Jacinta danste van blijdschap en vroeg alsmaar of het nog

lang duurde voor het feest er was. Eindelijk kwam de grote dag ende kleine Jacinta was uitgelaten. We gingen zitten naast het altaaren in de processie liepen we ieder aan een kant van het baldakijnmet het Allerheiligste erop, het mandje met bloemen in onze hand.Op de plaatsen die mijn zusje had aangegeven strooide ik debloemen. Maar wat voor gebaren ik ook naar Jacinta maakte, hetlukte me niet haar ook maar één bloemetje te laten strooien. Zebleef strak kijken naar mijnheer pastoor en verder niets. Na de

42

plechtigheid nam mijn zus ons mee de kerk uit en vroeg aanJacinta:

– Waarom heb je geen bloemen voor Jezus gestrooid?– Omdat ik hem niet zag.Toen vroeg ze aan mij:– Heb jij hem dan wel gezien?– Nee, maar weet je dan niet dat het Kindje Jezus in de

hostie onzichtbaar is, dat hij verborgen blijft? In de communieontvangen we hem

– En als jij hem in de communie ontvangt, praat je dan methem?

– Ja.– En waarom zie je hem dan niet?– Omdat hij verborgen is.– Ik ga aan mama vragen of ik ook ter communie mag gaan.– Nee, dat kan niet. Mijnheer pastoor zegt dat je daarvoor

minstens tien jaar moet zijn.– Maar jij hebt toch ook al je eerste communie gedaan en je

bent nog niet eens tien.– Ja, omdat ik de hele catechismus al kende en jij weet nog

niets.Toen vroeg ze of ik hun les wilde geven. Ik benoemde mezelf

tot catechete van mijn nichtje en neefje en ik moet zeggen: zewaren voorbeeldige leerlingen, ijverig tot en met. Hoewel ik meestalop alles een antwoord wist, schoot me, nu het ernst werd met delessen, niet veel te binnen. Op zekere dag zei Jacinta dan ook:

– Leer ons eens wat nieuws. Die dingen weten we allang.Ik moest toegeven dat ik alleen dingen wist wanneer iemand

me er speciaal naar vroeg.– Vraag aan je moeder of je naar de kerk mag om les te

krijgen.De twee kleuters, die vurig verlangden om de ‘verborgen

Jezus’, zoals ze hem noemden, te ontvangen gingen het aan hunmoeder vragen. Mijn tante zei wel ‘ja’ maar ze liet hen toch maareen paar keer gaan. Want, zei ze, de kerk is tamelijk ver weg enmijnheer pastoor geeft jullie de communie toch niet voordat jullietien zijn8.

8 Jacinta was geboren op 11 maart 1910.

43

Jacinta stelde me steeds weer vragen over de verborgenJezus en ik herinner me dat ze op een dag vroeg:

– Hoe kan het, dat zoveel mensen tegelijk het Kindje Jezusontvangen? Krijgt iedereen een stukje?

– Nee, zie je niet dat er heel veel hosties zijn en dat in iederehostie een Kindje zit?

Wat een onzinnige dingen moet ik haar wel niet hebbenverteld!

6. Jacinta, het herderinnetje

Intussen had ik de leeftijd bereikt waarop mijn moeder haarkinderen er met de schapen opuit stuurde. Mijn zusje Carolinawas dertien jaar geworden9 en moest dus gaan werken. Daaromdroeg mijn moeder mij de zorg op van onze kudde schapen. Ikdeelde het nieuws mee aan mijn speelmakkertjes en zei dat ikniet meer met hen kon spelen. Mijn kleine vriendjes konden zichechter niet bij de scheiding neerleggen. Ze vroegen hun moederof ze met me mee mochten maar dat feest ging niet door. Er zatniets anders op dan ons bij de scheiding neer te leggen. Toenkwamen ze me bijna iedere avond tegemoet en daarna rendenwe naar onze boomgaard, op het erf, in afwachting tot Onze LieveVrouw en de engelen hun lampjes aanstaken en ze bij het raamzetten om ons licht te geven. Was er geen maanlicht, dan zeidenwe dat Onze Lieve Vrouw geen olie meer had om de lampen aante steken.

De twee hadden moeite zich neer te leggen bij de afwezigheidvan hun vroegere speelmakkertje. Daarom bleven ze bij hunmoeder zeuren dat zij óók hun eigen kudde mochten weiden.Waarschijnlijk om van het gezeur af te zijn, liet mijn tante hentoen ook maar voor hun schapen zorgen, hoewel ze er eigenlijknog te klein voor waren. Uitgelaten van blijdschap kwamen ze mijhet goede nieuws vertellen en we spraken af dat we iedere dag dekudden samen zouden brengen. Ieder zou zijn schapen uit deschaapskooi halen op het tijdstip dat z’n moeder aangaf en wiehet eerst was, zou op de anderen wachten bij de Barreiro (zo

9 Carolina overleed op 31 maart 1992.

44

noemden we een vijvertje aan de voet van de berg). Als iedereener was, bespraken we waar we de schapen die dag zouden latengrazen en dan gingen we er op uit, blij en tevreden, alsof we naareen feest gingen!

En hier, Excellentie, zien we Jacinta in haar nieuwe levenals herderinnetje. We hielden de schapen in toom door ze vanonze boterhammen te laten mee eten. Als we dan op de uitgekozenplek aankwamen, konden we rustig spelen, want de schapen liepenniet van ons weg. Jacinta vond het leuk om in het dal de echo vanhaar stem te horen. Een geliefd spel van ons was dan ook om opde hoogste rots in de bergen te gaan zitten en heel hard namen teroepen. De naam die de beste echo gaf, was ‘Maria’. Jacinta zegdesoms het hele Weesgegroet, waarbij ze wachtte met het volgendewoord tot het vorige niet meer echode.

We zongen ook graag. Buiten de populaire liedjes, waarvanwe er maar al te veel kenden, zong Jacinta het liefst ‘Salve NobrePadroeira’ (Gegroet, edele Patrones), ‘Virgem Pura’ (ZuivereMaagd) en ‘Anjos, cantai comigo’ (Engelen zingt met mij). Ookhielden we veel van dansen en welk instrument we de andereherders ook hoorden spelen, het zette ons meteen aan het dansen.Jacinta, klein als ze was, danste echt heel leuk.

Er was ons gezegd dat we na de lunch het rozenhoedjemoesten bidden. Maar omdat we de hele dag eigenlijk nog te kortvonden om te spelen, hadden we iets bedacht om ons daar snelvanaf te maken: we lieten de kralen vlug door onze vingers glijdenen zeiden alleen maar: ‘Weesgegroet, weesgegroet, weesgegroet’en zo nog een paar keer. Aan het eind van ieder tientje zeiden wena een korte pauze alleen maar het woord: ‘Onze Vader’. Zo warenwe snel door ons rozenhoedje heen!

Jacinta deed ook graag het volgende: ze nam de wittelammetjes in haar armen, zette ze op haar schoot en aaide enkuste ze en ’s avonds droeg zij ze over haar schouders, zodat zeniet zo moe werden. Ze ging een keer midden tussen de schapenlopen.

– Waarom loop je midden tussen de schapen, Jacinta? Vroegik haar.

– Ik doe net als Onze Lieve Heer op dat plaatje dat ikgekregen heb, waar hij ook tussen een heleboel schapen loopt,met één over z’n schouders.

45

7. De eerste verschijning

Hier heeft u dus, Excellentie, min of meer een idee van deeerste zeven levensjaren van Jacinta, tot aan die dertiende mei,een mooie, heerlijke dag zoals zovele andere ervóór. Die dagkozen we bij toeval –tenminste, als we in de plannen van deVoorzienigheid van toeval kunnen spreken– als weidegrond vooronze kudde een stuk grond dat van mijn ouders was. Het heetteCova da Iria. Zoals altijd bespraken we bij Barreiro –waar ik het alover heb gehad- de weidegrond van de dag en zo kwam het, datwe een heideveld moesten oversteken, wat de rit dubbel zo langmaakte. Daarom moesten we langzaam lopen, zodat de schapenonderweg konden grazen. Pas tegen de middag kwamen we opde plaats van bestemming aan.

Ik blijf nu niet stilstaan bij alles wat er op die dag gebeurde,want dat weet u allemaal al en het zou maar tijdverlies zijn.Trouwens, wat mij betreft vind ik, behalve de verdienste van degehoorzaamheid, alles wat ik ga schrijven tijdverlies. Ja, ik zieniet wat dat allemaal voor nut voor u heeft, of het zou moeten zijnom de onschuld van dat kind te leren kennen.

Voordat ik u begin te vertellen wat ik me herinner over dezenieuwe periode in het leven van Jacinta, moet ik u zeggen dat erin de verschijningen van Onze Lieve Vrouw een paar dingen warenwaarvan wij hadden afgesproken ze aan niemand te vertellen.Maar misschien ben ik nu toch wel verplicht om daar iets van tezeggen, om namelijk uit te leggen waar Jacinta zo’n grote liefdetot Jezus, tot het lijden en tot de zondaars voor de redding vanwie zij zoveel offers heeft gebracht, vandaan haalde. U weet vastwel dat het Jacinta was die, stralend van blijdschap, zoveel gelukniet voor zich kon houden en onze afspraak om het aan niemandte vertellen, brak. Toen we op die bewuste middag als versuftdoor wat ons overkomen was, stil voor ons uit zaten te kijken, riepJacinta van tijd tot tijd geestdriftig uit:

– O, wat een mooie Dame!– Ik zie het al, zei ik, jij gaat het nog eens tegen iemand

zeggen!– Nee, nee, ik zeg het echt niet.Toen haar broertje de volgende dag naar me toe kwam om

me te zeggen dat ze het de vorige avond thuis verteld had, hoordeJacinta de beschuldiging zwijgend aan.

46

– Zie je wel, ik had het al gedacht, zei ik.– Ik kon het echt niet vóór me houden, zei ze huilend.– Nou, huil maar niet en zeg verder tegen niemand iets van

wat de Dame heeft gezegd.– Ja, maar ik heb het al gezegd– Wat heb je gezegd?– Dat die Dame beloofd heeft ons naar de hemel te halen.– O jee, dat moest er dus meteen al uit!– Het spijt me. Ik zal voortaan nooit meer iets zeggen!

8. Nadenken over de hel

Toen we die dag op de plek kwamen waar we onze schapenzouden grazen, ging Jacinta mijmerend op een steen zitten.

– Kom mee, spelen, Jacinta!– Nee, vandaag even niet.– Waarom niet?– Ik zit na te denken. Die dame zei dat we het rozenhoedje

moesten bidden en veel offertjes brengen voor de zondaars. Nou,als we het rozenhoedje bidden, moeten we het Onzevader en hetWeesgegroet voortaan voluit zeggen. En hoe doen we dat metdie offertjes?

Francisco kwam al vlug met een goed voorstel.– We geven ons brood aan de schapen. Dat is dan een offer.Binnen een paar minuten was ons hele lunchpakket onder

de schapen verdeeld. En zo vastten we strenger dan de strengsteKartuizer! Jacinta bleef maar op haar steen zitten nadenken envroeg op een gegeven moment:

– Die Dame zei ook dat er veel zielen naar de hel gaan. Watis de hel eigenlijk?

– Dat is een kuil met dieren en een grote brandstapel (datzei mijn moeder altijd) en daar komen de zondaars in die nietbiechten en daar blijven ze altijd branden.

– Kom je daar nooit meer uit?– Nee.– Ook niet na heel veel jaar?– Nee. Aan de hel komt nooit een eind. En aan de hemel

ook niet. Wie naar de hemel gaat, gaat er ook nooit meer uit. Enwie naar de hel gaat, ook niet. Begrijp je niet dat ze eeuwig zijn?Ze hebben geen einde.

47

Dat was onze eerste meditatie over de hel en over deeeuwigheid. Wat de meeste indruk maakte op Jacinta, was deeeuwigheid. Zelfs als we aan het spelen waren vroeg ze somsopeens:

– Zeg, na heel, héél veel jaren, houdt de hel dan nog nietop?

Een andere keer vroeg ze:– En die mensen die daar branden, gaan die niet dood?

Worden die geen as? Als we veel voor de zondaars bidden, laatOnze Lieve Heer ze er dan uit? Ook niet als we offertjes brengen?Arme mensen! We moeten maar veel voor ze bidden en offertjesbrengen!

Soms zei ze erbij:– Wat is die Dame toch lief! Ze heeft ons al beloofd dat we

naar de hemel gaan!

9. Liefde voor de zondaars

Jacinta nam het offeren voor de zondaars zo ernstig op datze geeen enkele gelegenheid voorbij liet gaan. Zo waren er eenpaar kinderen uit twee gezinnen van de Moita10 die langs de deurenliepen te bedelen. We kwamen ze een keer tegen toe wij onzekudde aan het weiden waren. Toen Jacinta hen zag zei ze:

– Zullen we onze boterhammen aan die arme kinderen gevenvoor de bekering van de zondaars?

En zij bracht ze. Die middag zei ze dat ze honger had. Nustonden daar een paaar dwergeiken en steeneiken. De eikels warennog tamelijk groen. Toch zei ik dat we ze wel konden eten. Fran-cisco klom in een steeneik om zijn zakken te vullen, maar Jacintaherinnerde zich dat we beter de eikels van de dwergeik kondeneten, omdat die bitterder zijn. En zo genoten we die middag vandat verrukkelijke eten! Jacinta maakte daar een van haar ge-bruikelijke offers van. Ze at ofwel eikels van de dwergeiken ofwelolijven van de olijfbomen.

Ik zei een keer tegen haar:– Die moet je niet eten Jacinta, die zijn echt te bitter.

10 In die tijd een gehucht ten noorden van de Cova da Iria, ongeveer 1 km vande plaats van de verschijningen.

48

– Daarom eet ik ze juist, om de zondaars te bekeren.Dit was niet onze enige manier van vasten. We spraken af

om, telkens als we die arme kinderen tegen kwamen, hun onsbrood te geven. Die arme kinderen waren blij met onze gift endeden hun best om ons te ontmoeten en wachtten ons op. Zogauw we ze zagen, ging Jacinta hun al het eten van die dagbrengen, met zo’n vanzelfsprekendheid dat het leek of ze het zelfniet nodig had. Op zulke dagen bestond ons eten uit dennenappels,wortels van een klokbloemetje (een geel bloemetje dat aan dewortel een bolletje heeft ter grootte van een olijf), moerbeien,paddestoelen en enkele dingen die we vonden aan de wortel vandennenbomen maar waarvan me op dit moment de naam niet tebinnen schiet. Ook aten we vruchten, als die er waren, op eenterrein dat van mijn vader was.

Jacinta kon maar niet genoeg offertjes brengen. Op zekeredag bood een buurman mijn moeder een goede weide aan vooronze kudde, maar die was tamelijk ver weg en het was hartjezomer. Mijn moeder nam het gulle aanbod aan en stuurde medaar heen. Omdat daar in de buurt een vijver was, waar de kuddekon drinken, zei ze dat we het beste daar onze middagrust kondennemen, in de schaduw van de bomen. Onderweg kwamen weonze arme vriendjes tegen en Jacinta gaf hun al onze boter-hammen. Het was een mooie dag, maar snikheet. Op die harde,droge rotsgrond11 leek de zon alles te willen verschroeien. Wekregen dorst en er was geen druppel water om te drinken. Eerstbrachten we het offer edelmoedig voor de bekering van zondaars,maar in de loop van de middag werd het niet meer uit te houden.

Ik stelde mijn kameraadjes voor om ergens in de buurt watwater te gaan vragen. Daar waren ze het mee eens en ik klopteaan bij een oud vrouwtje dat me niet alleen een kannetje watergaf, maar ook een stuk brood dat ik dankbaar aannam en gauwmet de anderen wilde verdelen. Eerst gaf ik het kannetje aanFrancisco om te drinken.

– Ik hoef niet, zei hij.– Waarom niet?– Ik wil iets lijden voor de bekering van de zondaars.

11 ‘Pregueira’, plaatselijk woord voor rotsachtig, onvruchtbaar terrein.

49

– Drink jij dan, Jacinta!– Ik wil ook lijden voor de bekering van de zondaars.Ik goot het water toen maar in de holte van een steen voor

de schapen en bracht het kannetje terug naar de eigenares. Maarde hitte werd steeds erger. De boomkevers en de krekels slotenzich met hun geluid aan bij het kwaken van de kikkers in de nabijepoel en het was een gekwaak en getsjirp om niet meer uit tehouden. Jacinta die toch al zo zwak was en nu zo’n dorst had, zeimet haar natuurlijke eenvoud:

– Ga aan de sprinkhanen en de kikkers zeggen dat ze moetenophouden. Ik verga van de hoofdpijn!

Toen zei Francisco:– Heb je dat dan niet over voor de zondaars?Het arme kind nam haar hoofd tussen haar handjes en zei:– Ja, wel, laten ze hun gang maar gaan.

10. Tegenstand van de familie

Intussen had het verhaal van wat gebeurd was zich snelverspreid. Mijn moeder begon zich eraan te ergeren en stond eropdat ik alles wat ik gezegd had terug nam. Op een dag wilde ze me,voordat ik met de kudde weg ging, dwingen toe te geven dat ikgelogen had. Om dat te bereiken deinsde ze er niet voor terug ommooie woorden, bedreigingen en zelfs de bezemsteel te gebruiken.Toen ze geen ander antwoord kreeg dan een stom stilzwijgen ofde bevestiging van wat ik al gezegd had, liet ze me met de kuddeschapen gaan, met de boodschap dat ik er in de loop van de dagmaar eens goed over na moest denken; dat, als ze ooit leugensvan haar kinderen geduld had, deze zeker nooit zou hebbentoegestaan en ze zou me die avond als ik terug kwam verplichtennaar de mensen toe te gaan die ik voor de gek had gehouden, omte bekennen dat ik gelogen had en te zeggen dat het me speet.

Zo vertrok ik die dag met mijn schaapjes. Mijn makkertjesstonden me al op te wachten. Toen ze zagen dat ik huilde gingenze naar me toe en vroegen wat er aan de hand was. Ik verteldewat er was gebeurd en vroeg:

– Oh, wat moet ik doen? Mama wil koste wat kost dat ik zegdat ik gejokt heb, maar dat kan ik toch niet zeggen?

Daarop zei Francisco tegen Jacinta:

50

– Zie je wel? Dat is jouw schuld. Waarom moest jij het nouverklappen?

Het arme kind begon te huilen en op haar knieën, metgevouwen handen, vroeg ze me om vergiffenis.

– Het was verkeerd van me, zei ze huilend, maar ik zegnooit meer iets tegen iemand!

U zou kunnen vragen, Excellentie, wie haar zo’n daad vannederigheid geleerd heeft. Ik weet het niet. Misschien heeft zehaar broertjes vergiffenis zien vragen aan haar ouders op de avondvoor hun Eerste Communie. Het kan ook zijn dat de H.Maagd aanJacinta meer genaden, kennis van God en van deugden hadgegeven.

Toen mijnheer pastoor12 ons enige tijd later liet roepen omons te ondervragen, boog Jacinta haar hoofd en met moeite konde eerwaarde twee of drie woorden uit haar krijgen. Buiten vroegik haar:

– Waarom wou je geen antwoord geven aan mijnheerpastoor?

– Omdat ik jou beloofd had tegen niemand meer iets tezeggen.

Op zekere dag vroeg ze mij:– Waarom mogen we niet zeggen dat die Dame ons heeft

gevraagd offertjes te brengen voor de zondaars?– Anders gaan ze ons vragen wélke offertjes we brengen.Mijn moeder werd steeds bozer over het verloop van de

gebeurtenissen. Daarom ondernam ze weer een poging om mijzover te krijgen dat ik bekende dat ik gelogen had. Op een morgenriep ze me bij zich en zei dat ze me naar de pastorie zou brengen.Als je daar bent, val je op je knieën, je zegt dat je gelogen hebt enje vraagt vergiffenis, zei ze. Toen we voorbij het huis van mijn tantekwamen, ging mijn moeder even naar binnen. Ik maakte van degelegenheid gebruik om aan Jacinta te vertellen wat er gaandewas. Toen zij mijn bedrukte gezicht zag, kreeg ze tranen in haarogen en ze zei:

– Ik kom direct uit bed, roep Francisco en we gaan biddenbij jullie put. Als je terug bent, kom daar dan ook heen.

12 De eerste ondervraging door de pastoor, Manuel M.Ferreira, vond plaatseind mei 1917.

51

Toen ik terug was, liep ik meteen naar de put en daar zatende twee op hun knietjes te bidden. Zo gauw ze me zagen liepJacinta naar me toe, omhelsde me en vroeg hoe het afgelopenwas. Ik vertelde het en zei:

– Zie je wel? We hoeven niet bang te zijn voor niets. Diedame helpt ons altijd. Ze houdt heel veel van ons!

Sinds de dag dat Onze Lieve Vrouw ons geleerd had onzeoffertjes op te dragen aan Jezus, vroeg Jacinta telkens als wehadden afgesproken er een te brengen of ook als we een of anderebeproeving te doorstaan hadden:

– Heb je al tegen Jezus gezegd dat het uit liefde tot hem is?Als ik dan ‘nee’ zei…– Zeg ik het hem dan nu.Ze vouwde haar handjes, hief haar ogen naar de hemel en zei:– Jezus, het is uit liefde tot u en voor de bekering van de

zondaars.

11. Liefde tot de H.Vader

Twee priesters die ons kwamen ondervragen, raadden onsaan voor de H.Vader te bidden. Jacinta vroeg wie de H.Vader wasen de goede priesters legden ons uit wie de H.Vader was en datwij veel voor hem moesten bidden. Vanaf dat ogenblik had Jacintazo’n grote liefde voor de paus dat ze, telkens wanneer ze eenoffertje aan Jezus opdroeg, er aan toe voegde: ‘en voor de H.Va-der’. Aan het eind van het rozenhoedje bad ze altijd drie Wees-gegroeten voor de paus en soms zei ze:

– Wat zou ik de H.Vader toch graag eens zien! Hier komenzoveel mensen en de H.Vader komt nooit13.

In haar kinderlijke onnozelheid dacht ze dat de paus die reiskon maken net als de andere mensen.

Eens op een dag kregen mijn vader en mijn oom14 bevel omde volgende dag met ons voor de burgemeester te verschijnen15.

13 Op 13 mei 1967 was Paulus VI, en op 13 mei 1982 was Johannes Paulus IIin Fatima.

14 Lucia’s vader heette António dos Santos (overleden in 1919). Haar oomwas Manuel Pedro Marto, de vader van Francisco en Jacinta (hij overleedin 1955).

15 De burgemeester was Artur de Oliveira Santos (overleden in 1955).

52

Mijn oom zei dat hij zijn kinderen niet meenam want, zei hij, ik ziegeen reden om twee kinderen voor een rechtbank te brengen opeen leeftijd waarop ze nog niet verantwoordelijk zijn voor hundaden. Bovendien zijn ze niet in staat lopend naar Vila Nova deOurém te gaan. Ik zie nog wel wat ze willen. Mijn vader dacht eranders over.

– Ik neem mijn dochter wel mee. Ze redt zich er maar uit. Ikheb geen verstand van die dingen.

Dat bevel was voor iedereen aanleiding om ons de stuipenop het lijf te jagen. De volgende dag moest mijn vader bij het huisvan mijn oom een paar minuten op hem wachten. Ik liep vlug naarhet bed van Jacinta om haar gedag te zeggen. Omdat ik niet wistof we elkaar ooit nog terug zouden zien, omhelsde ik haar. Huilendzei het arme kind tegen me:

– Als ze je dood maken, zeg dan dat Francisco en wij net zozijn als jij en dat wij ook willen sterven. Ik ga direct met Francisconaar de put om voor je te bidden.

Toen ik ’s avonds thuis kwam, liep ik direct naar de put endaar zaten de twee op hun knietjes te huilen, gebogen over derand van de put, met hun hoofd in hun handen. Toen ze me zagenwaren ze verbaasd:

– Ben je daar? Je zusje kwam hier water halen en ze zeitegen ons dat ze je al gedood hadden! Je kan niet geloven hoeveelwe gehuild en gebeden hebben om je…

12. In de gevangenis van Vila Nova de Ourém

Toen we een tijdje later werden vastgehouden, was watJacinta het ergst vond het feit dat onze ouders niets van zichlieten horen. Met tranen in haar ogen zei ze:

– Zowel jouw ouders als die van mij komen ons nietopzoeken. Ze geven niets meer om ons!

– Huil maar niet, zei Francisco. Laten we het aan Jezusopofferen voor de bekering van de zondaars.

En met z’n ogen en handen naar de hemel gericht bood hijzijn offer aan:

– Jezus, het is uit liefde tot u en voor de bekering van dezondaars.

En Jacinta voegde er nog aan toe:

53

– En ook voor de H.Vader en als eerherstel voor de zondendie gedaan worden tegen het Onbevlekt Hart van Maria.

Toen wij, nadat we eerst van elkaar gescheiden waren, weerin een vertrek in de gevangenis bij elkaar gebracht werden en onsgezegd werd dat we even later gehaald zouden worden om op hetvuur te worden geroosterd, ging Jacinta bij een raam staan datuitkeek op de veemarkt. Eerst dacht ik dat ze afleiding zocht doornaar buiten te kijken, maar al vlug merkte ik dat ze stond te huilen.Ik ging naar haar toe en vroeg waarom ze huilde:

– Omdat we dood gaan, zei ze, zonder dat we nog één keeronze vader of moeder gezien hebben.

In tranen zei ze:– Als ik tenminste nog maar mijn moeder kon zien!– Wil je dan ook dat offer niet brengen voor de bekering van

de zondaars?– Ja, ja.En met een gezicht vol tranen, haar handen opgeheven,

bood ze het offer aan:– Lieve Jezus, het is uit liefde voor u, voor de bekering van

de zondaars, voor de H.Vader en tot eerherstel van de zonden diebedreven zijn tegen het Onbevlekt Hart van Maria.

De gevangenen die bij dit tafereel aanwezig waren, wildenons troosten:

– Waarom zeggen jullie dat geheim niet aan de burge-meester? vroegen ze. Wat kan het jullie nou schelen dat die Damehet niet wil?

– Nee, dat niet! antwoordde Jacinta met klem. Dan ga ikliever dood.

13. Rozenhoedje in de gevangenis

We besloten toen het rozenhoedje te gaan bidden. Jacintanam de medaille die ze aan een kettinkje om haar hals droeg envroeg aan een van de gevangenen om die op te hangen aan eenspijker aan de muur en op onze knieën begonnen we te bidden.Voor zover ze bidden konden, baden de gevangenen mee. In iedergeval zaten ze op hun knieën. Na het rozenhoedje ging Jacintaweer bij het raam staan huilen.

54

– Jacinta, ik dacht dat je dat offer aan Onze Lieve Heerwilde opdragen? vroeg ik.

– Ja, dat wil ik ook, maar als ik aan mama denk, moet ikvanzelf huilen.

Daarna wilden we bidden met ieder z’n eigen intentie. DeH.Maagd had ons immers gezegd dat wij onze gebeden en offertjesook moesten opdragen tot eerherstel van de zonden, bedreventegen het Onbevlekt Hart van Maria. Eén zou offeren voor dezondaars, één voor de H.Vader en de derde voor eerherstel vande zonden tegen het Onbevlekt Hart van Maria. Ik zei dat Jacintahet eerst haar intentie mocht kiezen.

– Ik offer voor alle drie, zei ze, want ik vind ze alle drie mooi.

14. Gehechtheid aan het dansen

Een van de gevangenen speelde mondharmonica. Om onswat af te leiden gingen ze dus maar muziek maken en zingen. Zevroegen of we een dansje kenden. We zeiden dat we de ‘fandango’en de ‘vira’ kenden. Jacinta danste met een arme boef die, toenhij zag hoe klein ze was, maar ging dansen met haar op zijn arm!Moge Onze Lieve Vrouw medelijden met hem hebben gehad enhem hebben bekeerd.

Nu zal u wel denken, Excellentie, dat is ook een mooievoorbereiding op de marteldood!... Dat is waar, ja. Maar we warennog maar kinderen, we dachten niet verder. Jacinta hield heelveel van dansen en ze had er aanleg voor. Ik herinner me dat zeop zekere dag zat te huilen om haar broer, die in de oorlog was envan wie gedacht werd dat hij gesneuveld was. Om haar wat af teleiden organiseerde ik met twee van haar broertjes een dansje.Terwijl ze liep te dansen, veegde ze alsmaar haar tranen van haargezicht. Ondanks dat ze zo graag danste – soms hoefde ze maarergens een herder te horen spelen, of ze begon te dansen - zei zeop zekere dag, toen de feesten van Sint Jan en Carnaval naderden:

– Ik dans nu niet meer.– Waarom niet?– Daar wil ik een offer van maken voor Onze Lieve Heer.En aangezien wij altijd degenen waren die uitmaakten wat

de kinderen speelden, was het afgelopen met de dansjes die bijzulke gelegenheden werden gedaan.

55

II. NA DE VERSCHIJNINGEN

1. Gebeden en offers op de Cabeço

Mijn tante kreeg er genoeg van om er steeds maar weeriemand op uit te sturen om haar kinderen naar huis te halen omdatiemand met hen wilde spreken. Daarom vertrouwde ze de kuddetoe aan haar zoontje Jan (João)16. Deze verandering viel Jacintazwaar en wel om twee redenen: omdat ze nu met iedereen moestspreken die haar opzocht en verder, zoals ze zei, omdat ze nietmeer de hele dag bij mij kon zijn. Maar ze moest zich er wel bijneer leggen. Om zich te verstoppen voor de mensen die haarzochten, verborg ze zich met haar broertje in de holte van eenrots17, op de helling van een berg vóór ons dorp, met bovenop eenwindmolen. De grot zit in de oostelijke helling. De uitholling is zogroot, dat de kinderen volkomen beschut waren tegen regen enzon. Bovendien zijn er veel olijfbomen en eiken in de buurt.Hoeveel heeft Jacinta daar niet gebeden en offers opgedragenaan Onze Lieve Heer!

Die berghelling was ook bezaaid met veel bloemen vanallerlei soorten. Er waren bijvoorbeeld veel lelies, waar Jacintaerg van hield. Als ze me tegemoet kwam, gaf ze mij er meestaleen; soms ook een andere bloem. Ze vond het prachtig naar mijtoe te gaan, de blaadjes van een bloem af te trekken en over mijuit te strooien.

Wat mij betreft, deed mijn moeder voorlopig nog niets andersdan mij de weiden aan te geven waar ik heen moest, zodat ze wistwaar ik was, als het nodig was mij te laten roepen. Als het dichtbijwas, waarschuwde ze mijn kameraadjes, die me dan meteengingen zoeken. Jacinta liep snel naar waar ik in de buurt moestzijn. Als ze moe werd ging ze zitten en riep me, net zo lang tot ikhaar antwoord gaf en naar haar toe rende.

16 João Marto, broer van Jacinta en Francisco (overleden op 28 april 2000).17 De grot in de rots heet ‘Loca do Cabeço’ en de heuvel zelf ‘Cabeço’.

56

2. Hinderlijke ondervragingen

Mijn moeder vond na een tijdje dat mijn zus te veel tijd verloordoor mij steeds maar weer te roepen en dan voor mij in de plaatsbij de kudde bleef. Zij besloot de kudde te verkopen en ons, inoverleg met mijn tante, naar school te sturen. In de pauze brachtJacinta graag even een bezoekje aan het Allerheiligste maar, zeize:

– Het lijkt wel of ze het raden. We zijn de kerk nog niet in, ofer staan een heleboel mensen om ons vragen te stellen! Ik zouliever heel lang alleen zijn om te praten met de verborgen Jezus.Maar we worden nooit met rust gelaten.

En zo was het ook. Die eenvoudige dorpsmensen lieten onsniet met rust. Ze vertelden eenvoudigweg al hun noden en verdriet.Jacinta had veel met ze te doen, vooral wanneer het een zondaarbetrof. Dan zei ze:

– We moeten bidden en offertjes brengen aan Onze LieveHeer en hem vragen of hij hem bekeert zodat hij niet in de helkomt. Arme kerel!

Hier kan ik wel een stukje inlassen om iets te vertellen overhoe Jacinta haar best deed om de mensen die haar zochten, teontlopen. Op een dag18 waren we op weg naar Fatima toen we, aldicht bij de grote weg, een groepje dames en heren uit een autozagen stappen. We twijfelden er niet aan, of ze zochten ons.Vluchten zonder op te vallen ging niet meer. We liepen dus maardoor, in de hoop dat ze niet wisten wie wij waren. Toen ze bij onsgekomen waren, vroegen de dames of wij de herdertjes kendenaan wie Onze Lieve Vrouw verschenen was. Ja, zeiden we. Of weook wisten waar ze woonden. We gaven ze alle aanwijzingen dieze moesten hebben om daar te komen en toen zetten we het opeen lopen, het bos in! Jacinta was dik tevreden met deze gangvan zaken en zei:

– Dat moeten we maar iedere keer doen als ze ons nietkennen.

18 Dit vond plaats ongeveer een jaar na de verschijningen, dus in 1918 of1919.

57

3. De vrome pater Cruz

Op zekere dag kwam op zijn beurt ook de eerwaarde heerCruz19 uit Lissabon ons ondervragen. Na de ondervraging vroeghij of we hem de plaats wilden wijzen waar Onze Lieve Vrouwverschenen was. Onderweg liepen wij ieder aan een zijde van deeerwaarde, die op zo’n klein ezeltje zat dat zijn voeten bijna overde grond sleepten. Hij leerde ons een hele litanie van schietge-bedjes. Twee daarvan zou Jacinta later nog vaak zeggen: ‘MijnJezus, ik houd van u’ en ‘Zachtmoedig Hart van Maria, wees mijnredding’.

Op een dag, tijdens haar ziekte, zei ze tegen mij:– Ik vind het toch zo fijn om tegen Jezus te zegen dat ik van

hem houd! Dikwijls als ik het hem zeg, is het of ik in brand sta,maar ik verbrand niet.

Een andere keer zei ze:– Ik houd zoveel van Onze Lieve Heer en Onze Lieve Vrouw

dat ik er nooit genoeg van krijg hun te zeggen dat ik van ze houd.

4. Gebedsverhoringen op voorspraak van Jacinta

In ons dorp woonde een vrouw die ons, iedere keer als zeons tegenkwam, uitschold. Op een keer kwamen we haar tegentoen ze net een kroeg uit kwam. Omdat het arme mens niet meernuchter was, liet ze het deze keer niet bij schelden alleen. Toenze ophield zei Jacinta tegen me:

– We moeten bidden tot Onze Lieve Vrouw en haar veeloffertjes brengen voor de bekering van die vrouw. Ze zegt zoveelzonden, dat ze zeker naar de hel gaat, als ze niet biecht.

Een paar dagen later holden we langs het huis van die vrouw.Plotseling bleef Jacinta staan, keek achterom en vroeg:

– Zeg, gaan we morgen niet die Dame zien?– Ja, zeker.– Laten we dan stoppen met spelen en dit offertje brengen

voor de bekering van die vrouw.

19 Pater Dr.Francisco Cruz, SJ (1858-1948), dienaar van God, van wie hetzaligverklaringsproces loopt.

58

En zonder dat ze in de gaten had dat iemand haar zien kon,richtte ze haar handjes en ogen naar omhoog en deed de opdrachtvan haar offertje. Het vrouwtje stond te gluren door een kijkluikjevan haar huis en later vertelde ze aan mijn moeder dat dit gebaarvan Jacinta zo’n diepe indruk op haar had gemaakt, dat ze geenverder bewijs meer nodig had om in de echtheid van de ver-schijningen te geloven. Van toen af hield ze niet alleen op metons uit te schelden, maar ze smeekte ons voortdurend Onze LieveVrouw te vragen haar zonden te vergeven.

Een andere keer was het een soldaat die huilde als een kind.Hij had bericht gekregen dat hij de oorlog in moest en zijn vrouwlag ziek in bed, met drie kinderen thuis. Hij vroeg om genezingvoor zijn vrouw, of dat zijn dienstbevel werd ingetrokken. Jacintavroeg hem samen met haar het rozenhoedje te gaan bidden.Daarna zei ze tegen hem:

– Huil maar niet. Onze Lieve Vrouw is zo goed! Ze zal jevast wel de gunst schenken waarom je vraagt.

En ze bleef de soldaat indachtig: aan het eind van haarrozenkrans bad ze altijd een Weesgegroet voor de soldaat. Eenpaar maanden later kwam hij met zijn vrouw en de drie kinderenom Onze Lieve Vrouw te bedanken voor het verkrijgen van detwee gunsten. Op de avond vóór zijn vertrek had hij hoge koortsgekregen en hoefde niet in dienst op te komen en zijn vrouw, zeihij, was wonderbaar genezen door Maria.

5. Nieuwe offers

Op zekere dag werd er verteld dat een heel heilige priesterons zou komen ondervragen en dat die priester gedachten konlezen zodat hij te weten zou kunnen komen of we wel of niet dewaarheid spraken. Jacinta zei toen heel blij:

– Wanneer komt die priester die gedachten leest ook weer?Als hij dat kan, moet hij ook heel goed weten dat wij de waarheidspreken.

Iedere dag speelden wij op de reeds genoemde put. Vlakdaarbij had de moeder van Jacinta een wijngaard. Ze sneed eenpaar trossen druiven af en kwam die ons brengen om op te eten.Maar Jacinta vergat haar zondaars nooit.

59

– Weet je wat, zei ze, we eten ze niet en we dragen ditoffertje op voor de zondaars.

Daarna bracht ze de druiven naar de kinderen die op straataan het spelen waren. Stralend van blijdschap kwam ze terug; zewas onze vroegere arme vriendjes tegen gekomen en had hun dedruiven gegeven.

Een andere keer kwam tante ons roepen om wat vijgen teeten die ze had meegebracht en die ons echt deden watertanden.Jacinta ging tevreden naast de mand zitten en pakte er een om teeten, maar opeens dacht ze aan iets en zei:

– Oh jee! We hebben vandaag nog geen offertje gebrachtvoor de zondaars. Laten we dit opdragen.

Ze legde de vijg in de mand, deed de opdracht, en onzevijgen bleven onaangeroerd, om de zondaars te bekeren. Jacintabracht veel van zulke offertjes maar meer ga ik er niet vertellen,anders komt er geen eind aan mijn verhaal.

III ZIEKTE EN DOOD VAN JACINTA

1. Jacinta getroffen door longontsteking

Zo verliepen de dagen toen Onze Lieve Heer Jacintalongontsteking liet krijgen, die haar en ook haar broertje20 aan bedkluisterde. Op de avond voordat ze ziek werd zei ze:

– Ik heb zo’n hoofdpijn en ik heb toch zo’n dorst! Maar ik wilniet drinken, om te lijden voor de zondaars.

Als ik vrij van school had en ook niet een of ander karweitjehoefde te doen, was ik de hele tijd bij mijn speelkameraadjes.Toen ik een keer langs kwam op weg naar school, zei Jacintategen me:

– Oh, zeg tegen de ‘verborgen Jezus’ dat ik hem heel erglief vind en dat ik veel van hem houd.

Andere keren zei ze:– Doe Jezus van mij de hartelijke groeten.Als ik eerst naar háár kamer ging, zei ze:

20 Jacinta werd in oktober 1918 ziek; Francisco korte tijd later.

60

– Ga maar eerst bij Francisco op bezoek; ik blijf zolang welalleen.

Op een dag bracht haar moeder haar een kopje melk en zeidat ze dat moest opdrinken.

– Ik heb geen trek, mam, zei ze en duwde met haar handhet kopje weg.

Mijn tante drong nog een beetje aan en ging toen maar weg.Ze zei:

– Ik weet niet hoe ik er bij haar nog iets in krijg. Alles staathaar tegen!

Zodra we alleen waren, zei ik tegen haar:– Hoe kan je zo ongehoorzaam zijn tegen je moeder. Waarom

offer je dat niet op aan Onze Lieve Heer?Toen ze dat hoorde sprongen de tranen, die ik het geluk had

af te wissen, haar in de ogen. Ze zei:– Daar had ik nu niet aan gedacht!En ze riep haar moeder, zei dat het haar speet en dat ze

alles zou drinken wat ze maar wilde. Haar moeder haalde hetkopje melk en zonder iets van tegenzin te laten merken, dronkJacinta het op. Daarna zei ze tegen me:

– Als je eens wist, wat een moeite het me kost om dat tedrinken!

Bij een andere gelegenheid zei ze:– Het valt me steeds zwaarder om de melk en de bouillon te

drinken, maar ik zeg het niet. Ik drink het toch, uit liefde voorOnze Lieve Heer en het Onbevlekt Hart van Maria, onze lievemoeder in de hemel.

Op zekere dag vroeg ik haar:– Gaat het beter met je?– Je weet toch dat ik niet beter word.En ze voegde er aan toe:– Wat heb ik een pijn in mijn borst! Maar ik zeg er niets van;

ik draag het op voor de bekering van de zondaars.Eens, toen ik bij haar kwam vroeg ze me:– Heb jij vandaag al veel offertjes gebracht? Weet je, mama

was weg en ik wilde heel vaak naar Francisco gaan, maar ik benniet gegaan.

61

2. Bezoek van Onze Lieve Vrouw

Toch werd Jacinta een beetje beter. Ze kon opstaan en brachtde dag door, zittend op het bed van haar broertje. Op zekere dagliet ze mij roepen. Ik moest gauw bij haar komen.

– Onze Lieve Vrouw is bij ons geweest en ze zei dat zeFrancisco binnenkort naar de hemel komt halen. Aan mij vroeg zeof ik nog meer zondaars wilde bekeren. Ik zei: ja. Ze zei tegen medat ik naar een ziekenhuis zou gaan en dat ik daar veel zou lijden;dat ik zou lijden voor de bekering van de zondaars, tot eerherstelvoor de zonden tegen het Onbevlekt Hart van Maria en uit liefdetot Jezus. Ik vroeg haar of jij met me mee zou gaan. Ze zei: nee.Dat vind ik het moeilijkste. Ze zei dat mijn moeder mij naar hetziekenhuis zal brengen en dat ik daar alleen achter blijf!

Hierna dacht ze een poosje na en zei nog:– Misschien is het ziekenhuis wel een heel donker huis, waar

je niks kan zien. En daar moet ik helemaal alleen lijden! Maar datis niet erg. Ik lijd uit liefde tot Onze Lieve Heer en tot eerherstelvoor het Onbevlekt Hart van Maria, voor de bekering van dezondaars en voor de H.Vader.

Toen het moment was aangebroken dat haar broertje naarde hemel ging21, gaf ze een paar boodschappen mee:

– Doe de hartelijke groeten aan Onze Lieve Heer en aanOnze Lieve Vrouw en zeg hun dat ik alles wil doorstaan wat zijmaar willen, om de zondaars te bekeren en eerherstel te brengenaan het Onbevlekt Hart van Maria.

De dood van haar broertje deed haar veel. Ze zat vaak langetijd te peinzen en als ik haar dan vroeg waar ze aan dacht, washet altijd:

– Aan Francisco. Oh, wat zou ik hem graag zien!En dan huilde ze.Op zekere dag zei ik tegen haar:– Jij hoeft al niet meer zo lang te wachten tot je naar de

hemel gaat, maar ik!...– Arme ziel! Huil maar niet. Daarginds zal ik heel, heel veel

voor je bidden. Voor jou wil Onze Lieve Vrouw dat nu eenmaal zo.Als ze dat van mij vroeg, zou ik blij zijn, om veel te kunnen lijdenvoor de zondaars.

21 Francisco overleed op 4 april 1919.

62

3. In het ziekenhuis van Ourém

Nu kwam dan de dag dat ze in het ziekenhuis22 werdopgenomen, waar ze inderdaad veel heeft geleden. Toen haarmoeder bij haar op bezoek kwam, vroeg ze of Jacinta iets wilde.Haar antwoord was, dat ze mij zo graag zou zien. Hoewel het veelmoeite kostte, bracht mijn tante mij erheen, zodra zij er weer naartoe kon gaan. Zo gauw ze me zag, omhelsde ze me heel blij envroeg of ik bij haar mocht blijven terwijl haar moeder boodschappendeed. Toen vroeg ik haar of ze veel leed.

– Nou, en of! Maar ik draag alles op voor de zondaars en toteerherstel van het Onbevlekt Hart van Maria.

Daarna praatte ze enthousiast over Onze Lieve Heer en OnzeLieve Vrouw en zei:

– Ik lijd zo graag uit liefde voor hem! Omdat hij dat zo graagwil! Zij zien graag dat iemand lijdt om de zondaars te bekeren.

Het bezoekuur was vlug voorbij en daar was tante alweerom me te halen. Ze vroeg haar dochtertje of ze nog wensen had.Ze vroeg haar toen, of ik weer mee mocht komen, als ze mij devolgende keer ging bezoeken. En mijn lieve tante, die alles wildedoen om haar kind blij te maken, nam me nog een keer mee.Weer trof ik haar aan met diezelfde blijdschap om te lijden uitliefde tot de goede God, het Onbevlekt Hart van Maria, voor dezondaars en voor de H.Vader. Dat was haar ideaal, dat haar ooksteeds op de lippen lag.

4. Terug naar Aljustrel

Ze kwam nog voor een korte tijd naar huis, maar met eengrote open wond in haar borst. Zonder de minste klacht, zonderhet kleinste teken van tegenzin, verdroeg ze de dagelijkseverzorging. Wat ze het ergst vond, waren de vele bezoeken enondervragingen van mensen die bij haar kwamen en voor wie zezich nu niet meer kon verstoppen.

22 Dit was het eerste ziekenhuis waar zij verbleef, het ziekenhuis van SantoAgostinho de Vila Nova de Ourém. Zij verbleef daar van 1 juli tot 31 augustus1919.

63

– Ook dat offer breng ik voor de zondaars, zei ze gelaten.Wat zou ik nog graag eens naar de Cabeço gaan om daar in degrot een rozenhoedje te bidden! Maar ik ben al te zwak. Als jijnaar de Cova da Iria gaat, bid dan voor mij. Ik kom er zeker nooitmeer, zei ze met tranen in haar ogen.

Op zekere dag zei mijn tante tegen me:– Vraag eens aan Jacinta waar ze toch aan zit te denken als

ze zo lang, heel stil, haar handen voor haar gezicht houdt.Ik vroeg het dus.– Ik denk, antwoordde ze, aan Onze Lieve Heer, aan Onze

Lieve Vrouw, aan de zondaars en aan … (ze noemde een paardingen die verband hielden met het geheim). Ik doe dat graag, zonadenken.

Tante vroeg me daarna, wat haar dochtertje gezegd had.Mijn antwoord was een glimlach. Daarop zei tante tegen mijnmoeder, toen ze dat vertelde:

– Vreemd. Het leven van die kinderen is een raadsel!Mijn moeder deed er nog een schepje bovenop:– Als ze alleen zijn, kleppen ze als eksters, maar wat je ook

doet, je vangt er geen woord van op. Maar komt er iemand in debuurt, dan gaan de bekjes dicht en je hoort niets meer! Hier begrijpik niets van!

5. Nieuwe bezoeken van Onze Lieve Vrouw

De H.Maagd was zo goed Jacinta nog een keer te bezoeken,om haar nieuwe kruisjes en nieuwe offertjes aan te kondigen. Zesprak er met me over en zei:

– Onze Lieve Vrouw heeft tegen me gezegd dat ik naarLissabon ga, naar een ander ziekenhuis; dat ik jou en ook mijnouders niet meer zal zien. Ik zal er veel lijden en ik sterf alleen,maar ik hoef niet bang te zijn want zijzelf komt me naar de hemelhalen.

Ze begon te huilen, gaf me een knuffel en zei:– Ik zal je nooit meer zien. Zo ver weg kan je niet bij me op

bezoek komen. Denk erom, bid veel voor me omdat ik alleensterf.

Tot de dag van haar vertrek naar Lissabon leed ze vreselijk.Vaak omhelsde ze me en zei in tranen:

64

– Zal ik je echt nooit meer zien? En ook mama niet, en papaen de broers? Zal ik dan nooit meer iemand zien? En daarna ga ikin mijn eentje dood!

– Denk daar maar niet aan, zei ik op zekere dag tegen haar.– Laat me maar denken, hoor. Hoe meer ik er aan denk, hoe

meer ik lijd. En ik wil lijden voor Onze Lieve Heer en voor dezondaars. Het kan me ook niets schelen, want Onze Lieve Vrouwkomt me naar de hemel halen.

Soms kuste ze een kruisbeeld en met een omhelzing zei zedan:

– Mijn Jezus, ik houd van u en ik wil veel lijden uit liefde tot u.Andere keren zei ze:– Jezus, nu kunt u veel zondaars bekeren, want dat was een

heel groot offer!Soms vroeg ze me:– En zal ik dan doodgaan zonder dat ik Jezus in de hostie

heb ontvangen? Wie weet, of Onze Lieve Vrouw hem meebrengtals ze me komt halen…

Ik vroeg haar eens:– Wat ga je in de hemel eigenlijk doen?– Ik ga daar heel veel Jezus beminnen en het Onbevlekt

Hart van Maria en ik ga er heel veel bidden voor jou, voor dezondaars, voor de H.Vader, voor mijn ouders, broers en voor allemensen die om mijn gebed hebben gevraagd.

Als haar moeder er verdrietig uitzag, omdat ze haar zo ziekzag, zei Jacinta:

– Wees maar niet bedroefd, mama, ik ga naar de hemel.Daar zal ik veel voor je bidden.

Andere keren zei ze:– Huil maar niet, met mij gaat het goed.Als iemand haar vroeg of ze iets nodig had, zei ze:– Dankjewel, ik hoef niets.Wanneer ze weg waren zei ze:– Ik heb erge dorst, maar ik wil niet drinken; ik offer het aan

Jezus voor de zondaars.Toen mijn tante me eens een paar dingen vroeg, riep ze me

bij zich en zei:– Ik wil niet dat je tegen iemand zegt dat ik lijd; ook niet aan

mijn moeder, want ik wil niet dat ze verdrietig is.

65

Op een dag trof ik haar aan terwijl ze een plaatje van deH.Maagd kuste en zei:

– Oh, moedertje in de hemel, moet ik dan in mijn eentjedoodgaan?

Het arme kind leek te beven bij de gedachte dat ze alleenzou sterven. Om haar op te vrolijken zei ik:

– Wat kan het je schelen om alleen dood te gaan? OnzeLieve Vrouw komt je toch halen?

– Ja, dat is waar! Het kan me niets schelen. Maar ik weethet niet, soms denk er niet meer aan dat zij me komt halen en dandenk ik er alleen maar aan, dat ik dood ga zonder dat jij bij mebent.

6. Vertrek naar Lissabon

Eindelijk brak de dag aan van haar vertrek naar Lissabon23.Het afscheid was hartverscheurend. Lange tijd hield ze mij in haaromhelzing en zei huilend:

– We zullen elkaar nooit meer terugzien! Bid veel voor mij,tot ik naar de hemel ga. Daarna zal ik dáár veel bidden voor jou.Vertel nooit iemand het geheim, al maken ze je dood. Houd veelvan Jezus en van het Onbevlekt Hart van Maria en breng veeloffertjes voor de zondaars.

Vanuit Lissabon liet ze me nog zeggen dat Onze Lieve Vrouwhaar was komen bezoeken; dat zij de dag en het uur van haardood had meegedeeld. Ook drukte ze me nog op het hart heelgoed te zijn.

23 Jacinta ging op 21 januari 1920 naar Lissabon en werd opgenomen in hetweeshuis van Onze Lieve Vrouw van de Wonderen, gesticht en bestuurddoor Moeder Godinho. Het lag in de Rua da Estrela 17. Op 2 februari 1920werd Jacinta overgebracht naar het ziekenhuis D.Estefânia en daar stierfze, op 20 februari 1920 om 22.30 uur.

66

NASCHRIFT

Excellentie, hier heeft u dan mijn herinneringen aan Jacinta.Moge de goede God deze daad van gehoorzaamheid

aannemen, om in de harten van de mensen het vuur van de liefdetot de Harten van Jezus en Maria te ontsteken.

Ik vraag u nog een gunst: mocht u iets van wat ik geschrevenheb willen publiceren24, weest u dan zo goed om niet over mij,arm miserabel schepsel, te schrijven. Ik kan u verzekeren dat ikblij zou zijn als ik hoorde dat u dit schrijven verbrand heeft zonderer iets van gelezen te hebben. Ik heb immers alleen maargeschreven om de wil van de goede God te doen, die ik uitgedruktvind in wat u van mij wilt.

24 Deze Herinneringen van Lucia werden voor het eerst overgenomen doorkanunnik Dr.José Galamba de Oliveira, in zijn boek ‘Jacinta’ (mei 1938).

67

TWEEDE HERINNERING

Inleiding

De Eerste Herinnering had de oversten van Lucia de overtuiginggegeven dat zij nog veel dingen angstvallig voor zich hield en dat zij dieslechts onder gehoorzaamheid zou meedelen. In april 1937 schreef depriester Fonseca in een brief aan de bisschop: ‘De brief van zuster Dores(Lucia) over Jacinta doet vermoeden dat er in verband met degeschiedenis van de verschijningen (woorden of mededelingen van OnzeLieve Vrouw, deugdbeoefening van de kinderen in gehoorzaamheid aande aanwijzingen van de Onze Lieve Vrouw, enz.) nog interessante bij-zonderheden onvermeld blijven. Zou het niet mogelijk zijn, of bestaat ereen bezwaar tegen, dat zuster Lucia met religieuze en evangelischeeenvoud ter ere van Onze Lieve Vrouw in details opschrijft wat zij zichherinnert?’

Zo kwam het dat de bisschop, in overleg met de Provinciale overstevan de Dorothea’s, Moeder Maria do Carmo Corte Real, dat van Luciavroegen. Zij van haar kant antwoordde op 7 november 1937 aan DomJosé: ‘Hier ben ik, mijn pen in de hand, om Gods wil te volbrengen’. Zijbegon dat geschrift op 7 november en beëindigde het op 21 november,d.w.z. na veertien dagen: een uitgebreid schrijven, neergepend tussende huiselijke bezigheden in, die zonder onderbreking doorgaan. Het werktelt 38 bladzijden, aan beide kanten beschreven in klein, vlot handschrift,zonder correcties. Dit getuigt weer eens van de helderheid van geestvan Lucia, van een rustig gemoed en van haar evenwichtigheid.

De onderwerpen in deze Herinnering zijn buitengewoon interessant:de verschijningen van de engel, de buitengewone genaden bij haar EersteCommunie, verschijningen van het Onbevlekt Hart van Maria in juni 1917en verder nog veel tot dan toe onbekende bijzonderheden.

Men kan de bedoeling van zuster Lucia in dit geschrift als volgtweergeven: ‘… de geschiedenis van Fatima weergeven zoals ze is’. Hiergaat het dus niet, zoals in de eerste Herinnering, om enkele biografischeherinneringen, waarbij de verschijningen in de schaduw blijven, maarjuist om de verschijningen zelf.

De ‘stemming’ waarin Lucia schrijft zijn af te lezen uit de volgendewoorden: ‘Ik zal niet meer het genoegen hebben om alleen met u van degeheimen van uw liefde te genieten; maar in de toekomst zullen anderenmet mij de overvloed van uw barmhartigheid bezingen!... Ziehier dedienstmaagd van de Heer! Laat hij zich van haar bedienen zoals hethem behaagt’.

68

VOORWOORD

J.M.J.Wil van God, jij bent mijn paradijs!1

Excellentie,

Hier ben ik dan, mijn pen in de hand, om de wil van God tevolbrengen. En omdat dit mijn enige doelstelling is, wil ik beginnenmet de stelregel die mijn heilige stichteres mij als erfenis heeftnagelaten en die ik, in navolging van haar, tijdens dit schrijvendikwijls zal herhalen: Wil van God, jij bent mijn paradijs! Moge,Excellentie, de volle betekenis van deze stelregel mij diepdoordringen, opdat zij mijn norm en gids zal zijn in ogenblikkendat ik, door tegenzin en gehechtheid aan mijn geheim, in deverleiding kom er nog iets van te verbergen.

Ik had graag willen vragen waar dit schrijven van mij toedient, omdat ik niet eens foutloos kan schrijven2. Maar ik vraagniets. Ik weet dat de volmaakte gehoorzaamheid niet naar redenenvraagt. Voor mij is het genoeg dat u mij zegt dat het is tot glorievan onze Moeder in de hemel. Daarom, met de zekerheid dat ditde bedoeling is, vraag ik de zegen en bescherming van haarOnbevlekt Hart; en nederig aan haar voeten bedien ik me vanhaar allerheiligste woorden om te spreken tot mijn God:

– O mijn God, zie hier de laatste van uw dienstmaagdendie, in volledige onderwerping aan uw heilige wil, de sluier vanhaar geheim komt verscheuren en de geschiedenis van Fatimalaat zien precies zoals ze is. Ik zal niet langer het genot hebbenom alleen met u te genieten van de geheimen van uw heiligeliefde; maar in de toekomst zullen anderen met mij de overvloedvan uw barmhartigheid bezingen!

1 Uitspraak van de stichteres van de Congregatie van de H.Dorothea, deheilige Paula Frassinetti.

2 Er staan soms schrijffouten, maar dat heeft geen invloed op de duidelijkheid,noch op het stijlniveau van wat ze schrijft.

69

I. VÓÓR DE VERSCHIJNINGEN

1. Jeugd van Lucia

Excellentie,‘De Heer vestigde zijn ogen op de geringheid van zijn dienst-

maagd’ 3, het is daarom dat de volken zijn grote barmhartigheidzullen bezingen.

Ik heb de indruk, Excellentie, dat de goede God mij de gunstheeft verleend van het gebruik van het verstand toen ik nog heeljong was. Ik herinner me dat ik mijn daden bewust was sinds mijnmoeder me aan haar borst droeg. Ik herinner mij dat ik op degeluiden van allerlei liedjes in slaap gewiegd werd. En omdat ikde jongste was van vijf meisjes en een jongen4, die Onze LieveHeer aan mijn ouders schonk, herinner ik me dat ze vaak ruziehadden omdat ze me allemaal in hun armen wilden nemen enzich met mij wilden bezig houden. Om aan het gekibbel een eindte maken, trok mijn moeder me dan uit hun armen. Als zij toevalligergens mee bezig was, gaf ze mij aan mijn vader die mij op zijnbeurt vertroetelde.

Het eerste wat ik leerde was het Weesgegroet, want mijnmoeder had me meestal in haar armen als ze mijn vijf jaar ouderezus Carolina, die boven mij kwam, les gaf. Mijn beide oudstezussen waren al groot; en omdat ik een papegaai was die allesnadeed, had mijn moeder graag dat ze mij overal waar ze heengingen, meenamen. Zij waren, zoals dat bij ons werd gezegd, dehaantje-de-voorsten van de jeugd. Er was geen feest of danspartijof zij waren er bij: karnaval, St.Jan, kerstmis; het was nu eenmaalregel: een bal hoorde er bij. Dan was er ook nog het feest van dewijnoogst en in de tijd van de olijvenpluk was er bijna iedere dagdansen. Op de voornaamste parochiefeesten, zoals het feest vanhet Heilig Hart van Jezus, van Onze Lieve Vrouw van de Rozen-krans en van de H.Antonius, enz. was er ’s avonds altijd verlotingvan koeken en ook het dansen ontbrak niet. Ook werden we voorbijna alle bruiloften in de omgeving uitgenodigd want moeder werd,

3 Lc 1, 48.4 Zij heten: Maria dos Anjos, Teresa, Manuel, Glória en Carolina, allen reeds

overleden.

70

als ze niet werd uitgenodigd als getuige, gevraagd als kok. Op diebruiloften duurde het bal vanaf het einde van het bruiloftsmaal totde volgende ochtend. Omdat mijn zussen mij altijd met zichmoesten meenemen, dirkten ze mij net zo op als zichzelf. Omdateen zus ook nog eens naaister was, kreeg ik ook de mooisteklederdracht die de boerenmeisjes van ons dorp in die tijd droegen:de geplooide rok, de lakceintuur, de chintz halsdoek met deuiteinden op de rug hangend en de hoed met de gouden kralen enbonte veren. Soms leek het meer of ze een pop aan het aankledenwaren, dan een kind.

2. Volksvermaken

Bij het dansen zetten ze mij op een soort kleerkast of eenander hoog meubelstuk om niet onder de voet gelopen te wordenen daar moest ik, onder begeleiding van gitaar of harmonica,diverse liedjes aanheffen. Mijn zussen leerden me dat en ook eenpaar walsen, om te kunnen dansen voor het geval er een partnerontbrak. Ik wist mijn rol dan goed te vervullen onder het applausen de belangstelling van de deelnemers. Ik kreeg zelfs prijzen encadeautjes, als complimentje voor mijn zussen.

’s Zondags in de namiddag verzamelde zich heel die jeugdop ons erf; ’s zomers was dat in de schaduw van drie grotevijgenbomen en in de winter onder een afdak, op de plek waar nuhet huis van mijn zuster Maria staat. De tijd werd doorgebrachtmet spelen of babbelen met mijn zussen. Met Pasen was daarook de verloting van de amandelen, waarvan ik een flinke portiekreeg toegewezen, omdat sommigen dat expres deden, uitvriendelijkheid.

Op zulke middagen bleef moeder bij de keukendeur zitten,die uitzag op het erf en vanwaar ze kon zien wat er gebeurde.Soms ook zat ze te lezen en andere keren praatte ze wat met mijntantes of met buurvrouwen die op bezoek waren. Ze bleef altijdeven ernstig en iedereen wist: wat zij zei, was wet. Ik heb nooitmeegemaakt dat in haar bijzijn iemand iets onbehoorlijks heeftdurven zeggen. De mensen zeiden vaak dat mijn moeder meerwaard was dan al haar dochters samen. Ik herinner me dat ik mijnmoeder verschillende malen heb horen zeggen: ik zie het nut nietom bij anderen langs te gaan en te kletsen; voor mij gaat niets

71

boven rustig iets lezen in mijn eigen huis. Er staan zulke mooiedingen in de boeken! En wat zijn er mooie heiligenlevens!

Ik geloof dat ik u al verteld heb hoe ik de weekdagen door-bracht, omringd door kinderen die hun moeders, met toestemmingvan mijn moeder, bij mij hadden achtergelaten zodat zijzelf hetland op konden gaan. Ik geloof ook dat ik bij wat ik over mijnnichtje schreef, al verteld heb wat we speelden en hoe we de dagdoorbrachten. Daar schrijf ik dus nu niets over. Zo bereikte ik dan,vertroeteld en geliefkoosd, mijn zesde jaar. En, om de waarheidte zeggen, de wereld lachte me toe en vooral het dansen kreegmij hartstochtelijk in haar greep. Ik moet bekennen dat, als degoede God mij niet met speciale barmhartigheid behandeld had,de duivel me daardoor ten val had gebracht.

Als ik me niet vergis heb ik ook, in datzelfde geschrift, algezegd dat mijn moeder de gewoonte had om ’s zomers tijdensde middagrust de catechismus te onderrichten. In de winter deedze dat ’s avonds, na het avondeten, bij de haard terwijl wij tammekastanjes en zoete eikels roosterden.

3. Eerste Communie

Zo kwam de dag waarop de pastoor had bepaald dat dekinderen van de parochie hun Eerste Communie mochten doen.Mijn moeder dacht dat ik, omdat ik de catechismus al kende en ikal zes jaar was, misschien ook al kon worden toegelaten. Met diegedachte stuurde zij mij met mijn zusje Carolina mee naar devoorbereidingslessen die de pastoor gaf. Stralend van vreugdeging ik dus steeds mee, in de hoop dat ik binnenkort voor heteerst mijn God mocht ontvangen. De pastoor gaf de uitleg, vanafeen stoel die op een podium stond. Soms riep hij mij bij zich,wanneer een kind het antwoord niet wist en dan liet hij het mijzeggen zodat het kind zich doodschaamde.

Eindelijk brak de laatste dag aan vóór het grote feest.Mijnheer pastoor liet alle kinderen ’s ochtends naar de kerk komenom de definitieve beslissing te vernemen, welke kinderen tot deCommunie werden toegelaten. Hoe groot was mijn teleurstellingtoen de priester me bij zich riep en me, vriendelijk, dat wel, zeidat ik nog moest wachten tot ik zeven jaar was! Ik barstte in huilenuit en, alsof ik bij mijn moeder was, leunde ik snikkend met mijn

72

hoofdje op zijn knieën. Op dat moment kwam juist een priester,die door de pastoor van elders gehaald was om te assisteren bijhet biechthoren, de kerk binnen5. Die priester vroeg waarom ikhuilde en toen hij de reden had vernomen, nam hij me mee naarde sacristie, stelde mij vragen over de godsdienstleer, vooral overde Eucharistie, en bracht me aan zijn hand terug naar de pastoor.Hij zei:

– Mijnheer Pena, u kunt dit meisje rustig de communie latendoen. Zij kent de leer beter dan een heleboel anderen.

– Maar ze is pas zes jaar, verdedigde de pastoor zijnstandpunt.

– Dat geeft niets. Anders neem ik de verantwoordelijkheiddaar wel voor.

– Goed dan, zei de goede pastoor, ga maar tegen je moederzeggen dat je morgen je Eerste Communie mag doen.

Ik was onbeschrijfelijk blij. Ik klapte in mijn handjes vanblijdschap en rende de hele weg door, om thuis zo vlug mogelijkhet goede nieuws aan mijn moeder te vertellen. Die begon mijdadelijk voor te bereiden om ’s middags te gaan biechten. Toen ikmet mijn moeder bij de kerk kwam zei ik, dat ik bij die vreemdepriester wilde gaan biechten. Die priester hoorde biecht in desacristie, op een stoel. Moeder knielde daarom bij de deur, in debuurt van het hoofdaltaar, naast de andere vrouwen die wachttentot hun kinderen aan de beurt waren. Daar, voor het Allerheiligste,gaf mijn moeder de laatste instructies.

4. Glimlach van de Moeder van God

Toen dan mijn beurt kwam, knielde ik neer voor onze goedeGod, daar vertegenwoordigd door zijn gezant om vergiffenis voormijn zonden te vragen. Toen ik klaar was, zag ik dat iedereenlachte. Mijn moeder riep me bij zich en zei:

– Lieve kind, wist je niet dat je bij de biecht zachtjes moetpraten, dat het een geheim is? Iedereen heeft het gehoord! Alleenop het eind heb je iets gezegd dat niet te verstaan was.

5 Later bleek dit de ‘heilige’ priester Cruz te zijn geweest (overleden in 1948).

73

Onderweg naar huis deed mijn moeder verschillendepogingen om te ontdekken, wat zij noemde het geheim van mijnbiecht. Ik antwoordde met volledig zwijgen. Maar nu wil ik datgeheim van mijn eerste biecht best bekend maken. Nadat diegoede priester mijn biecht gehoord had, zei hij:

– Mijn kind, je ziel is de tempel van de H.Geest. Houd hemaltijd zuiver, zodat de H.Geest er zijn goddelijk werk in kanvoortzetten.

Bij het horen van die woorden werd ik vervuld van eerbiedvoor mijn ziel en vroeg aan die goede biechtvader hoe ik dat doenmoest.

– Ga knielen aan de voeten van Onze Lieve Vrouw en vraaghaar met groot vertrouwen of zij de zorg over je hart op zich wilnemen en dat zij het klaar maakt voor Hem alleen.

Nu was er in de kerk meer dan één beeld van Maria. Maaromdat mijn zussen altijd het altaar van Onze Lieve Vrouw van deRozenkrans6 versierden, bad ik meestal voor dát beeld en daarging ik dus nu ook heen. Met alle vurigheid waartoe ik in staatwas, vroeg ik haar mijn arme hart te bewaren voor God alleen. Ikherhaalde deze smeekbede verschillende malen en het leek metoe, alsof zij glimlachte en met een blik en gebaar van goedheidhaar instemming betuigde. Ik was zo overstroomd van blijdschapdat ik met moeite een woord kon uitbrengen.

5. Vigilie van verwachting

Mijn zussen bleven tot diep in de nacht doorwerken om mijnwitte jurk en het bloemenkroontje te maken. Ik kon van blijdschapniet slapen; er kwam maar geen eind aan de uren. Daarom stondik telkens weer op om aan mijn zussen te vragen of het nog nietdag was, of ze me de jurk en het bloemenkroontje wilden passenenz.

Eindelijk brak de gelukkige dag aan, maar wat duurde hetnog lang voordat het negen uur was! Eerst kreeg ik de witte jurkaan en daarna bracht mijn zusje Maria mij naar mijn ouders in dekeuken om hun vergiffenis te vragen, hun hand te kussen en hun

6 Dit mooie beeld bevindt zich nu nog in de parochiekerk.

74

zegen te vragen. Na deze ceremonie gaf mijn moeder mij nog delaatste aanbevelingen. Zij zei me wat ik aan Onze Lieve Heermoest vragen wanneer ik hem in mijn hart ontvangen had en haarlaatste woorden waren: Vraag vooral aan Onze Lieve Heer dat hijje heilig maakt, woorden die zich zo diep in mijn hart griften dathet deze woorden waren die ik het eerst zei toen ik de Heerontvangen had. Tot op de dag van vandaag is het alsof ik de stemvan mijn moeder telkens weer die dingen hoor zeggen.

Nu ging het dan richting kerk, met mijn zusters. Om te zorgendat ik onderweg niet vuil werd, droeg mijn broer me in zijn armen.Eenmaal in de kerk, liep ik rechtstreeks naar het altaar van Mariaom mijn gebed nog eens te zeggen. Daaar bleef ik, in zoeteherinnering aan de glimlach van gisteren, totdat mijn zussen mekwamen halen om mij naar mijn plaats te brengen. We waren metveel kinderen. Er waren vier rijen, vanaf achter in de kerk tot aande communiebank, twee rijen jongens en twee rijen meisjes. Omdatik de kleinste was, zat ik vlak bij de ‘engeltjes’, op de trede van decommuniebank.

6. De grote dag

De gezongen H.Mis begon en naarmate het ogenblikdichterbij kwam, begon mijn hart sneller te kloppen in afwachtingvan het bezoek van een grote God die vanuit de hemel zouneerdalen om zich met mijn armzalige ziel te verenigen. Mijnheerpastoor kwam vanaf het altaar naar beneden om het Brood derEngelen uit te delen. Ik had het geluk de eerste te zijn. Toen depriester de treden afdaalde, was het alsof mijn hart uit mijn borstging springen. Maar nauwelijks was de goddelijke hostie op mijnlippen of ik voelde een rust en een blijvende vrede; ik werd vervuldvan zo’n bovennatuurlijke sfeer, dat de tegenwoordigheid van onzegoede God zo duidelijk waarneembaar werd, alsof ik hem zag enhoorde met mijn zintuigen. Op dat ogenblik richtte ik mijn gebedentot hem:

– Heer, maak me heilig, bewaar mijn hart altijd zuiver, vooru alleen.

Het leek me of onze goede God mij op dat ogenblik duidelijkin het diepst van mijn hart deze woorden toesprak:

75

– De genade die je vandaag gekregen hebt zal in je blijvenleven en vruchten voorbrengen van eeuwig leven.

Zozeer voelde ik me omgevormd in God!Toen de plechtigheid voorbij was, was het bijna één uur in

de middag, als gevolg van de late aankomst van de priesters uitandere parochies, door de preek en de hernieuwing van dedoopbeloften. Moeder kwam me daarom bezorgd halen, want zedacht dat ik het niet langer vol zou houden. Maar ik voelde me zoverzadigd met het Brood der Engelen, dat ik op dat ogenblik nietin staat was ook maar iets te eten. Sindsdien verloor ik het plezieren de zin in de wereldse dingen, die ik was begonnen te voelen,en voelde ik me voortaan alleen maar prettig op een eenzameplek, waar ik, in mijn eentje, de heerlijkheid van mijn EersteCommunie kon naproeven.

7. Bij Lucia thuis

Die afzondering vond ik maar zelden want, behalve dat ikop de kinderen moest letten die de buurvrouwen ons toe-vertrouwden, zoals ik u, Excellentie, al verteld heb, kwam daarnog bij dat mijn moeder de functie van, om zo te zeggen,verpleegster uitoefende.

Wanneer er iets aan de hand was wat niet zo ernstig was,kwamen de mensen haar om raad vragen en, als de zieke nietkon lopen, vroegen ze of zij naar hun huis kwam. Ze bleef danoverdag en soms ook ’s nachts bij de zieke. Als de ziekte aanhielden de toestand van de patiënt dat wenselijk maakte, vroeg mijnmoeder of ook mijn zussen’s nachts wilden waken. Op die manierkonden de gezinsleden van de zieke rusten. En als de zieke eenhuismoeder was met kinderen, die met hun lawaai de ziekehinderden, dan nam ze de kinderen mee naar ons huis. Ik kreegdan de taak ze bezig te houden. Ik leerde ze dan wel eens hetspinnewiel te gebruiken, het vormen van strengen met de haspel,het opwinden van spoelen en die te gebruiken voor het makenvan het weefsel in de vereiste binding. Zo was er altijd veel werk,want er waren altijd verschillende meisjes van buiten in ons huis,die voor weefster of naaister kwamen leren. Deze meisjes blevenaltijd grote sympathie voor ons gezin houden en ze zeiden dat zede beste dagen van hun leven in ons huis hadden doorgebracht.

76

Omdat mijn zussen op sommige dagen van het jaar overdagop het land moesten werken, weefden en naaiden ze dan ’s avonds.Na het avondeten werd gebeden, waarbij mijn vader voorbad, endaarna begon het werk. Iedereen had wat te doen: mijn zus Mariaging weven; mijn vader wond de spoelen vol; Theresa en Glórianaaiden; mijn moeder spon; Carolina en ik ruimden eerst de keukenop en trokken vervolgens de rijgdraden uit, naaiden de knopenaan, enz. Mijn broer speelde harmonica om ons wakker te houden.Wij zongen bij die muziek allerlei liederen. Vaak kwamen burenons gezelschap houden en zeiden dat ze het leuk vonden, hoewelze niet bij ons mochten blijven slapen, maar dat ons vrolijke gedoehun even de zorgen deed vergeten. Een paar keer hoorde ikvrouwen tegen mijn moeder zeggen:

– Wat bof jij! Wat een heerlijke kinderen heeft God jougeschonken.

Dan was er ook nog op gezette tijden het maïspellen bijmaneschijn. Ik werd dan bovenop de maïsberg gezet en moestiedereen een omhelzing geven wanneer een zwarte kolf werdgevonden.

8. Nabeschouwing van Lucia

Ik weet niet of wat ik zojuist verteld heb in verband met mijnEerste Communie, werkelijkheid of een kinderillusie was. Maarwat ik wel weet, is dat ik er altijd en tot op heden grote invloed vanheb ondervonden op de vereniging van mijn ziel met God. Ookweet ik niet, Excellentie, waarom ik al die bijzonderheden overons gezinsleven aan u vertel, maar God geeft het me zo in. Hijkent het waarom. Misschien is het wel opdat u kan zien hoe zwaarhet lijden me viel dat de goede God van me zou vragen, nadat ikzo in de watten gelegd was. En daar u me vroeg al het lijden datde Heer me overzond en alle gunsten die hij mij in zijn barhartigheidschonk mee te delen, wil ik ze maar het liefst vertellen precieszoals ze zich voordeden7. Overigens voel ik me gerust, omdat ikweet dat u alles wat geen nut heeft voor de glorie van God in dekachel gooit.

7 De eenvoud en bescheidenheid van Lucia toont nog duidelijker haaroprechtheid bij alles wat ze schrijft.

77

II. DE VERSCHIJNINGEN

1. Wat Lucia zag in 1915

Zo werd ik dan zeven jaar. Mijn moeder besloot toen dat ikde schapen moest gaan weiden. Mijn vader en zussen waren hetdaar niet mee eens. Ze waren zo dol op mij, dat ze voor mij eenuitzondering wilden maken. Maar mijn moeder gaf niet toe.

– Voor iedereen geldt hetzelfde, zei ze. Carolina is al twaalf;zij kan dus op het land werken ofwel leren weven of naaien, watze wil.

Mij werd dus het hoeden van de schaapskudde toever-trouwd8. Het nieuws, dat ik het herdersleven begon, verspreiddezich al gauw onder de herders en haast allemaal boden ze aanme gezelschap te houden. Ik zei tegen allen ja en met allen sprakik af de volgende dag de bergen in te gaan. De volgende dag washet gebergte vol met herders en kudden. Het leek wel of het bedektwas onder een wolk, maar ik voelde me niet erg op mijn gemak;er was ook zoveel lawaai. Voor de volgende keer koos ik dusmaar drie personen uit die met mij mee gingen. Dat waren: TeresaMatias, haar zusje Maria Rosa en Maria Justino9. De volgendedag gingen we met onze kudden naar een heuvel, Cabeço geheten.We gingen de richting op van de noordzijde van de heuvel. Op dezuidhelling van die heuvel heeft men de Valinhos die u, tenminstevan naam, al moet kennen. En op de helling aan de oostkantbevindt zich de rots waar ik al met u over gesproken heb in hetschrijven over Jacinta. We klommen met onze kudden tot bijnaaan de top van de heuvel. Aan onze voeten spreidde zich eenwoud van bomen uit over de helling en het dal: olijfbomen,steeneiken, pijnbomen, dwergeiken, enz.

Ongeveer rond het middaguur aten we ons lunchpakket endaarna vroeg ik mijn mede-herderinnetjes samen met mij hetrozenhoedje te gaan bidden, wat ze graag deden. We waren nogamper begonnen of we zagen voor onze ogen boven de bomen,

8 Dit was in 1915.9 Pater Kondor heeft hen alle drie ondervraagd en alle drie bevestigden zij

wat Lucia hier vertelt.

78

als in de lucht hangend, een figuur als een beeld van sneeuw,door de zonnestralen enigszins doorzichtig gemaakt.

– Wat is dat? Vroegen mijn gezellinnen, een beetje ge-schrokken.

– Ik weet het niet!We gingen door met bidden, voortdurend kijkend naar die

gedaante, die verdween zo gauw we klaar waren met bidden. Zoalsmijn gewoonte was, hield ik er liever mijn mond over, maar deandere meisjes vertelden zodra ze thuis waren aan iedereen daarwat er gebeurd was. Het nieuws ging rond en op zekere dag vroegmijn moeder me, toen ik thuis kwam:

– Zeg, ze zeggen dat je daarginds iets hebt gezien; wat wasdat?

– Ik weet het niet.En omdat ik niet wist hoe ik het moest uitleggen, zei ik maar:– Het leek een mens, in een laken gerold.En om aan te geven dat ik zijn lichaamsvormen niet van

had kunnen onderscheiden zei ik:– Ik zag geen ogen en geen handen.Met een minachtend gebaar zei mijn moeder:– Kinderpraat!10.

2. Verschijningen van de Engel in 1916

Na enige tijd keerden we met onze kudden naar diezelfdeplaats terug en er herhaalde zich hetzelfde en ook op dezelfdemanier. De meisjes die met me mee geweest waren, verteldenopnieuw alles wat er gebeurd was. En een tijdje later gebeurdeweer hetzelfde. Het was die derde keer, dat mijn moeder er doorburen van hoorde, zonder dat ik er met een woord over gerepthad.

Toen riep ze me bij zich en, al wat wrevelig, vroeg ze:– Kom op, wat beweren jullie daarginds te zien?– Ik weet het niet, moeder, echt, ik weet het niet.Verschillende mensen begonnen ons te bespotten. En omdat

ik mij sinds ik mijn Eerste Communie een tijdje wat dromerig had

10 Deze wat onduidelijke verschijningen van de Engel hadden waarschijnlijkals doel Lucia voor te bereiden op de toekomst.

79

gedragen, in herinnering aan wat er gebeurd was, vroegen mijnzussen mij met een beetje minachting:

– Zie je weer iemand in een laken gepakt?Die minachtende woorden en gebaren kwamen bij mij hard

aan want ik was niets dan vriendelijkheden gewend! Ik wist immersnog niet wat de goede God in de toekomst met me vóór had.

In die dagen vroegen en kregen Francisco en Jacinta vanhun ouders toestemming om samen met mij hun kudde te weiden.Zo kwamen mijn neefje en nichtje in de plaats van die anderemeisjes. We spraken af dat we onze kudden zouden laten grazenop de terreinen van mijn ooms en mijn ouders om niet bij de overigeherders in het gebergte te hoeven zijn.

Op zekere dag gingen we met onze schaapjes naar een stukland van mijn ouders, dat lag aan de voet van de berg, waar ik hetal eerder over had, aan de oostkant. Dat terrein heet Chousa Velha.Tegen de helft van de ochtend begon het daar te motregenen, ietsmeer dan dauw. We klommen de helling op, de schaapjes achterons aan, op zoek naar een rots die als schuilplaats kon dienen.Dat was de eerste keer dat wij in die gezegende grot kwamen. Hijligt midden in een olijfboomplantage en is eigendom van mijnpeetoom Anastácio. Van daar uit heeft men uitzicht op het dorpjewaar ik geboren ben, op het huis van mijn ouders en op degehuchten Casa Velha en Eira da Pedra. Die olijfplantage looptdoor en hoort aan verschillende eigenaars, en grenst aan die kleinedorpjes. Daar brachten we de dag door, hoewel het niet meerregende en de zon aan een mooie heldere hemel straalde. Weaten onze boterhammen en baden ons rozenhoedje. Misschienwas het wel een van die rozenhoedjes, zoals ik u al verteld heb,Excellentie, die we vaak baden als we graag wilden spelen enwaarbij we de kralen door onze vingers lieten glijden terwijl wealleen maar de woorden Weesgegroet en Onzevader zeiden! Nadat gebed begonnen we met het steentjesspel.

We hadden een tijdje gespeeld, toen een sterke windvlaagdoor de bomen joeg. We keken op, wat er gebeurde, want het waseen heldere dag. Op dat ogenblik zagen we dat over de olijf-aanplant11 die gedaante, waarover ik al gesproken heb, naar ons

11 Dit was de eerste verschijning van de Engel.

80

toe liep. Jacinta en Francisco hadden hem nog nooit gezien en ikhad er met hun ook nooit over gesproken. Naarmate hij dichterbijkwam konden we ook de vormen beter onderscheiden: eenjongeman van een jaar of veertien, vijftien, blanker dan sneeuw,doorstraald door de zon alsof hij van kristal was en bijzonder mooi.Toen hij bij ons gekomen was, zei hij:

– Wees maar niet bang, ik ben de Engel van de Vrede. Bidmet mij.

En terwijl hij op de grond neerknielde, boog hij zijn voorhoofdtot op de grond en liet ons drie keer de volgende woorden herhalen:

– Mijn God! Ik geloof u, ik aanbid u, ik hoop op u en beminu. Ik vraag u vergiffenis voor hen die niet geloven, u niet aanbidden,niet op u hopen en u niet beminnen.

Daarna stond hij op en zei:– Zo moeten jullie bidden. De harten van Jezus en Maria

luisteren naar de stem van jullie smeekbeden.Zijn woorden drongen zo diep door in onze geest, dat we ze

nooit meer vergeten hebben. Vanaf dat moment herhaalden weeen hele tijd, zo neergebogen, diezelfde woorden, zodat we somsvan moeheid bijna in slaap vielen. Ik zei meteen dat we die dingenecht geheim moesten houden en deze keer deden ze me datplezier.

Een hele tijd later12, op een zomerse dag waarop we thuisde middagrust hadden doorgebracht, speelde we bovenop eenafgedekte put op het erf van mijn ouders en die wij Arneironoemden (in wat ik schreef over Jacinta heb ik die put ook algenoemd, Excellentie). Plotseling zagen wij vlak bij ons diezelfdepersoon of engel, die ik dacht dat hij was, en hij zei:

– Wat zijn jullie aan het doen? Jullie moeten bidden, veelbidden. De heilige Harten van Jezus en Maria hebben plannenvan barmhartigheid met jullie. Draag voortdurend offers engebeden op aan de Allerhoogste.

– Hoe moeten we offers brengen? vroeg ik.– Maak van alles wat jullie kunnen een offer en biedt het

God aan als eerherstel voor de zonden waarmee hij wordt beledigden smeek hem om de bekering van de zondaars. Verkrijg zo de

12 Dat was de tweede verschijning van de Engel.

81

vrede voor jullie vaderland. Ik ben daar de engelbewaarder van,de Engel van Portugal. Aanvaard en verdraag vooral nederig hetlijden dat hij jullie zal zenden.

Weer ging geruime tijd voorbij en we gingen onze kuddenweiden op een terrein van mijn ouders, op de helling van de eerdergenoemde heuvel, een stukje boven de Valinhos. Het is een terreinmet olijfbomen, dat we Prégueira noemden. Na ons eten beslotenwe te gaan bidden in de grot, aan de andere kant van de berg.Daarom maakten we een draai om de zijkant van de heuvel en zomoesten we enkele rotsen beklimmen die boven de Prégueiraliggen. De schapen hadden veel moeite met deze route.

Onmiddellijk na aankomst begonnen we op onze knieën,ons voorhoofd op de grond, het gebed van de engel te herhalen:Mijn God! Ik geloof u, ik aanbid u, ik hoop op u en ik bemin u, enz.Ik weet niet hoe vaak we dit gebed herhaald hadden, toen weplotseling zagen dat een ongewoon licht boven ons straalde. Werichtten ons op om te zien wat het was en zagen de engel13, met inzijn linkerhand een kelk, waarboven een hostie zweefde, waaruitenkele druppels bloed in de kelk vielen. De engel liet de kelk in delucht zweven, knielde bij ons neer en liet ons driemaal herhalen:

– Allerheiligste drievuldigheid, Vader, Zoon en Heilige Geest,ik offer u op het allerkostbaarst Lichaam, het Bloed, de Ziel en deGodheid van Jezus Christus, tegenwoordig in alle tabernakels opaarde, tot eerherstel van de beledigingen, heiligschennissen enonverschilligheid waardoor hij wordt beledigd. En om de oneindigeverdiensten van zijn Allerheiligst Hart en van het Onbevlekt Hartvan Maria, vraag ik u de bekering van de arme zondaars.

Daarna stond hij op en nam de kelk en de hostie in zijnhanden. Aan mij gaf hij de heilige hostie en het Bloed van de kelkverdeelde hij onder Francisco en Jacinta14 met de woorden:

– Neemt en drinkt het Lichaam en Bloed van Jezus Christus,vreselijk beledigd door de ondankbare mensen. Breng eerherstelvoor hun misdaden en troost jullie God.

Hij maakte weer een buiging tot op de grond en zegde weerdrie keer hetzelfde gebed: Allerheiligste drievuldigheid, enz. en

13 Derde en laatste verschijning van de engel.14 Francisco en Jacinta hadden hun Eerste Communie nog niet gedaan. Toch

beschouwden zij deze communie als sacramenteel.

82

daarna verdween hij. We bleven in diezelfde houding, terwijl wetelkens dezelfde woorden herhaalden. Toen we ons eindelijkoprichtten, zagen we dat het avond was en dus tijd om naar huiste gaan.

3. Problemen thuis

Zo ben ik dan, Excellentie, aan het eind van mijn drie jaarherdersleven gekomen, van zeven tot tien jaar oud. In deze driejaar had er in ons huis, en ik zou haast durven zeggen in onzeparochie, een bijna complete verandering plaats gevonden. Deeerwaarde heer Pena was niet meer onze pastoor en was ver-vangen door de eerwaarde heer Boicinha15. Deze zeer ijverigepastoor begon, zodra hij gehoord had welke wereldse gewoontenin onze parochie bestonden, deze onmiddellijk vanaf de preekstoelop zondag af te raden. Alle gelegenheden, in het openbaar en inpersoonlijke gesprekken, benutte hij om die slechte gewoonte tebestrijden. Zodra mijn moeder de goede pastoor zo hoorde praten,verbood ze mijn zussen aan die vermaken deel te nemen. Endoordat mijn zussen anderen aanstaken om er niet heen te gaan,verdween die gewoonte langzaamaan. Hetzelfde gebeurde metde kinderen die, zoals ik u in mijn schrijven over mijn nichtje algezegd heb, hun eigen dansen hadden. Tot iemand op zekeredag tegen mijn moeder zei:

– Hoe zit dat nou? Tot nu toe was dansen geen zonde. Nukomt er een andere pastoor en nu is het opeens wel zonde. Hoekan dat?

– Dat weet ik niet, was het antwoord van mijn moeder. Watik weet is, dat mijnheer pastoor niets van dansen moet hebben endaarom gaan mijn dochters er niet meer heen. Ik laat ze hoogstenseen beetje dansen in gezinsverband, want daar ziet de pastoorgeen kwaad in.

Intussen hadden mijn twee oudste zussen het ouderlijk huisverlaten wegens het sacrament van het huwelijk. Mijn vader wasin slecht gezelschap terecht gekomen en was slachtoffer geworden

15 Zijn werkelijke naam was Manuel Marques Ferreira, ook bekend onder denaam Pater Boicinha. (hij overleed in januari 1945).

15 Zijn werkelijke naam was Manuel Marques Ferreira, ook bekend onder denaam Pater Boicinha (hij overleed in januari 1945).

83

van een droevige hartstocht, die ons al het verlies van enigeterreinen gekost had16.

Toen mijn moeder zag dat we nog maar met moeite rondkonden komen, besloot ze dat mijn zussen Glória en Carolina inde huishouding zouden gaan werken. Thuis bleven dan nog: mijnbroer, om het land dat we nog over hadden te bewerken, moedervoor het huishoudelijk werk en ik, om onze kudde te weiden. Mijnarme moeder was diep verbitterd. Op een avond, toen we met z’ndrieën bij de kachel op mijn vader zaten te wachten, tot hij thuiskwam om te eten, zei mijn moeder bij het zien van de twee legestoelen van haar twee andere dochters droevig:

– Mijn God! Waar is de blijdschap van ons gezin gebleven!Ze legde haar hoofd op een tafeltje dat naast haar stond en

barstte in bittere tranen uit. Mijn broer en ik voegden onze tranenbij die van haar. Het was een van de treurigste taferelen van mijnleven! Mijn hart leek te breken van verdriet om mijn moeder enheimwee naar mijn zussen.

Hoewel ik nog een kind was, bevatte ik onze situatie volledig.Ik herinnerde me toen de woorden van de engel: Aanvaardt vooralnederig de offers die Onze Lieve Vrouw jullie zendt. Ik trok medan terug op een eenzame plek om het verdriet van mijn moederniet te vergroten met dat van mij. Die plek was meestal onze put.Daar knielde ik neer, boog mijn hoofd boven de steenplaten diede put afdekten, mengde mijn tranen met zijn water en offerdeGod mijn lijden op. Soms troffen Jacinta en Francisco mij daaraan, kapot van verdriet. Omdat ik door het snikken geen woordkon uitbrengen, sprak Jacinta dan, hoewel zij beiden zo met mijmeeleefden dat ook zij erg huilden, met luide stem de opdracht:Mijn God, het is tot eerherstel en voor de bekering van de zondaarsdat we u al dit lijden en deze offers opdragen. De formulering vande opdracht was niet altijd hetzelfde, maar de betekenis wel.

Zoveel lijden schaadde de gezondheid van mijn moeder.Toen ze niet meer in staat was om te werken liet ze, om haar teverzorgen en om voor het huishouden te zorgen, Glória naar huis

16 De z.g. ‘passie voor de wijn’ waarvan hier sprake is hoeft niet overdrevente worden. Lucia’s vader was geen alcoholist. Wat betreft zijn godsdienstigeverplichtingen is het zeker, dat hij ze een paar jaar niet vervulde in deparochie van Fatima, maar in Vila Nova de Ourém.

84

komen. Alle mogelijke chirurgen en dokters werden afgelopen.Een kast vol geneesmiddelen werd geprobeerd, zonder enigeverbetering. De goede pastoor bood aan, mijn moeder in zijn koetsmet muilezels naar Leiria te brengen om daar de artsen teraadplegen. Ze ging er heen, vergezeld van mijn zus Teresa, maarkwam, halfdood van vermoeidheid en doorgedraaid van deconsulten, zonder enig resultaat thuis. Tenslotte werd een chirurgin Mamede geconsulteerd. Die verklaarde dat mijn moeder eenhartgebrek had, een verplaatsing van een rugwervel en nier-verzakking. Hij onderwierp haar aan een strenge behandeling vancauterisatie en verschillende geneesmiddelen, waardoor er enigebeterschap intrad.

Zo was de situatie bij ons thuis op 13 mei 1917. Mijn broerbereikte in die tijd ook de leeftijd van de dienstplicht. Omdat hijeen uitstekende gezondheid had, was te verwachten dat hij indienst moest. Het was bovendien oorlog en dus moeilijk om hemvrij te krijgen. Uit angst dat er niemand meer was om het land tebewerken, liet mijn moeder ook Carolina naar huis komen. Intussenbeloofde de peetoom van mijn broer, dat hij vrijstelling voor hemzou krijgen. Hij stelde zich in verbinding met de inspectiearts endie schonk mijn moeder die opluchting.

4. Verschijningen van Onze Lieve Vrouw

Ik wil niet blijven stilstaan bij de verschijning van 13 mei. Ukent die heel goed en ik zou er dus maar tijd mee verspillen. Uweet ook heel goed hoe mijn moeder zich op de hoogte steldevan wat er gebeurd was en hoe zij moeite deed om mij zover tekrijgen, te zeggen dat ik gelogen had. De woorden, die de Aller-heiligste Maagd op die dag zei en die we besloten nooit mee tedelen, waren de volgende: Nadat ze os had gezegd dat we in dehemel zouden komen, vroeg ze:

– Willen jullie je aanbieden aan God om al het lijden dat hijjullie laat ondergaan, te verdragen als eerherstel voor de zondenwaarmee hij beledigd wordt en als smeekbede voor de bekeringvan de zondaars?

– Ja, dat willen we, was ons antwoord.– Dan zullen jullie veel te verduren krijgen, maar de genade

van God zal jullie steun zijn.

85

Op 13 juni werd in onze parochie het feest van de H.Antoniusgevierd. Het was de gewoonte om op die dag de schapen ’smorgens vroeg uit te laten en om ze om negen uur terug te brengennaar de schaapskooi, om dan naar het feest te gaan. Mijn moederen mijn zussen, die wisten hoeveel ik van feestvieren hield, zeiden:

– Ik moet nog zien of jij het feest opoffert om naar de Covada Iria te gaan om met die Dame te praten!

Die dag zei niemand iets tegen me, alsof ze zeggen wilden:laat haar maar, we zullen wel zien wat ze doet! Zo liet ik dan zeervroeg in de morgen de schapen uit, met de bedoeling ze om negenuur in de kooi te sluiten, om tien uur naar de Mis te gaan daarnanaar de Cova da Iria. Maar kort na het opgaan van de zon kwammijn broer me halen: ik moest thuis komen want er waren ver-schillende mensen die me wilden spreken. Hij bleef toen bij dekudden en ik ging kijken wat ze van me wilden. Het waren enigemannen en vrouwen van de landgoederen in Minde, uit de richtingTomar, Carrascos, Boleiros enz.17. Ze wilden met me mee gaannaar de Cova da Iria. Ik zei dat het nog vroeg was en nodigde zeuit om met mij naar de Mis van acht uur te gaan. Daarna kwam iknaar huis terug. Die goede mensen bleven wachten op ons erf, inde schaduw van onze vijgenbomen.

Mijn moeder en mijn zussen volhardden in hun minachtendehouding tegenover mij, waarvoor ik heel gevoelig was en die ikaanvoelde als beledigingen. Rond elf uur ging ik tenslotte van onshuis weg, ging naar het huis van mijn oom, waar Jacinta en Fran-cisco al op me stonden te wachten en daar vertrokken we dannaar de Cova da Iria, in afwachting van het ogenblik waarnaar weuitzagen. Al het volk ging met ons mee, terwijl ze ons duizendenvragen stelden. Die dag voelde ik me heel ellendig. Ik zag hetverdriet van mijn moeder die mij met alle geweld mijn leugenwilde laten bekennen. Ik wilde haar graag ter wille zijn, maar zaggeen andere manier dan door juist in dit geval te liegen. Vanaf dewieg had ze ons een grote afkeer voor leugens ingeprent en zestrafte streng wanneer ze een van ons op een leugen betrapte.

– Het is me altijd gelukt, zei ze, dat mijn kinderen de waarheidspreken en nu zou ik zó iets laten doorglippen bij mijn jongste

17 Deze plaatsjes liggen in een straal van 25 km van Fatima.

86

dochter! Ging het nou om iets onbelangrijks..; maar zo’n leugenwaar al zoveel mensen ingetrapt zijn!...

Na deze jammerklachten richtte ze zich tot mij en zei:– Ik geef je de keus! Ofwel je haalt die mensen uit hun droom

en je zegt dat je gelogen hebt, of ik sluit je op in een kamer waarje geen hand voor ogen ziet. Bij al mijn zorgen moest dat er nounog bij komen!

Mijn zussen trokken partij voor mijn moeder en de sfeer wasechte minachting en afkeuring. Ik dacht toen aan het verleden envroeg me af: waar is nu die vriendelijkheid, waarmee ik tot nogvoor kort in ons gezin behandeld werd? Mijn enige verlichting warende tranen die ik voor God vergoot, terwijl ik hem mijn offer aanbood.Ook zei Onze Lieve Vrouw op die dag, alsof ze raadde wat er zichafspeelde, behalve de woorden die ik al vermeld heb:

– Mijn kind, lijd je veel? Verlies de moed maar niet. Ik zal jenooit alleen laten. Mijn Onbevlekt Hart zal je toevlucht zijn en deweg die naar God zal voeren.

Als Jacinta me zag huilen, troostte ze me en zei:– Huil maar niet. Dit zijn zeker de offers waarvan de engel

zei dat God ze ons zou sturen. Het is dus tot eerherstel aan hemen om de zondaars te bekeren, dat je lijdt.

5. Twijfels van Lucia 18

Rond deze tijd kwam de pastoor van mijn parochie te wetenwat er zich afspeelde en hij liet mijn moeder mij naar zijn huisbrengen. Mijn moeder voelde zich opgelucht, in de mening dat depastoor de verantwoordelijkheid van de gebeurtenissen op zichzou nemen.

– Morgen gaan we heel vroeg naar de kerk. Daarna ga jijnaar de pastorie. Ik hoop dat de pastoor je dan, hoe dan ook, zalverplichten de waarheid te bekennen; dat hij je straft; dat hij met

18 Hier dient opgemerkt te worden dat het alleen een toestand van verwarringen verbazing betreft, als gevolg van de omstandigheden in het gezin endoor de voorzichtige houding van de pastoor. Het mag beslist niet gezienworden als echte twijfel van Lucia.

87

je doet wat hij wil. Als hij je maar verplicht te bekennen dat jegelogen hebt, ben ik tevreden.

Mijn zussen trokken partij voor moeder en verzonnen degekste bedreigingen om mij maar bang te maken voor hetonderhoud met de pastoor. Ik vertelde aan Jacinta en Franciscowat er gaande was en zij zeiden:

– Wij gaan ook. Mijnheer pastoor heeft ook onze moedergevraagd ons te brengen, maar mama heeft ons niets van diedingen gezegd. Nou ja! Als we geslagen worden, is het uit liefdetot Onze Lieve Heer en voor de bekering van de zondaars.

De volgende dag liep ik dan achter mijn moeder aan, dieonderweg geen woord tegen me zei. Ik moest toegeven, dat ikbeefde bij de gedachte wat er ging gebeuren. Ik liep het kerkpleinover achter mijn moeder aan en besteeg de trappen van deveranda van de pastorie. Bij het opstappen van de eerste treedraaide mijn moeder zich om en zei:

– En nou is het afgelopen! Je gaat nu zeggen tegen depastoor dat je gelogen hebt, zodat hij zondag kan meedelen dathet een leugen was en dat zo de geschiedenis de wereld uit komt.Het is me wat moois! Dat jan en alleman naar de Cova da Irialoopt om te bidden voor een steeneik!

Ze klopt gedecideerd op de deur. De zuster van de pastoorkomt naar buiten, nodigt ons uit plaats te nemen op een bank eneen ogenblikje te wachten. Tenslotte verschijnt mijnheer pastoor.Hij laat ons binnen in zijn werkkamer, geeft mijn moeder een tekendat zij kan plaats nemen en roept mij naar zijn schrijftafel. Toen ikzag dat de eerwaarde me heel rustig en zelfs vriendelijk ondervoeg,stond ik verbaasd. Maar toch bleef ik in spanning van wat er zougebeuren. De ondervraging was minutieus, ik zou bijna zeggenlangdradig. De eerwaarde gaf me een kleine berisping. Hij zei:

– Het lijkt me geen openbaring van de hemel. Bij zulke dingendraagt Onze Lieve Heer meestal op aan de personen aan wie hijzich openbaart, om aan hun biechtvaders of pastoors mee te delenwat er is gebeurd. Maar dit meisje is heel terughoudend, zoveelze kan. Die geschiedenis kan ook bedrog van de duivel zijn. Wezullen zien. De toekomst zal het leren.

88

6 Jacinta en Francisco spreken Lucia moed in

Wat deze opmerking mij heeft doen lijden, weet alleen God,want hij kan doordringen tot in ons binnenste. Ik begon toen tetwijfelen of de verschijningen misschien van de duivel kwamen,die me op die manier in het verderf wilde storten. En omdat ikvaak had horen zeggen dat de duivel altijd ruzie en wanorde teweegbrengt, overdacht ik dat ik, sinds ik die dingen gezien had, geenvreugde of geluk meer bij ons thuis beleefd had. Wat een angstenik doorstond! Ik vertrouwde mijn twijfels toe aan mijn neefje ennichtje. Jacinta reageerde:

– Welnee, het is de duivel niet! De mensen zeggen dat deduivel heel lelijk is en dat hij onder de grond zit in de hel. En dieDame is zo mooi! En we hebben haar toch naar de hemel zienopstijgen?

Onze Lieve Heer bediende zich van deze woorden om mijntwijfels een beetje te verminderen. Maar in de loop van die maandverloor ik mijn enthousiasme voor offers en verstervingen en ikvroeg me aarzelend af, of ik toch maar niet zou zeggen dat ikgelogen had, om zo aan alles een einde te maken. Maar Jacintaen Francisco zeiden tegen me:

– Dat moet je nooit doen! Zie je dan niet dat je dan juist gaatliegen en je weet toch dat liegen zonde is?

In die gemoedsstemming had ik een droom, die alles nogeven kwam aandikken: ik zag de duivel die, schaterend omdat hijmij om de tuin had geleid, nu pogingen deed om me naar de helte sleuren. Toen ik zag dat hij mij in zijn klauwen had, begon ik zohard te schreeuwen en Onze Lieve Vrouw aan te roepen, dat mijnmoeder er wakker door werd. Bezorgd kwam ze bij me en vroegwat er aan de hand was. Ik herinner me niet wat ik haar heb gezegd;wel, dat ik die nacht geen oog meer dicht deed; ik was echt verlamdvan schrik. Die droom liet een wolk van angst en verdriet bij meachter. Mijn enige opluchting was alleen te zijn en vrijuit te huilen.Ik kreeg zelfs een afkeer van mijn neefje en nichtje en ik ging mevoor hen verstoppen. Arme kinderen! Soms liepen ze me te zoekenterwijl ze mijn naam riepen en ik zat dan zonder te antwoordenvlak bij hen, ergens verstopt waar ze me niet konden vinden.

Nu naderde de dertiende juni en ik stond in twijfel of ik zougaan. Ik dacht: als het de duivel is, waarom moet ik hem dan

89

gaan zien? Als ze me vragen waarom ik niet ga, dan zeg ik dat ikbang ben dat het de duivel is die aan ons verschijnt en dat ikdaarom niet ga. Laten Francisco en Jacinta maar doen wat zewillen, ik ga niet meer naar de Cova da Iria terug. Mijn besluit wasgenomen en ik was vast besloten het uit te voeren.

Op de twaalfde, tegen de avond, begonnen de mensen diebij de gebeurtenissen aanwezig wilden zijn, samen te stromen. Ikriep dus Jacinta en Francisco en bracht ze op de hoogte van mijnbesluit. Ze zeiden:

– Wij gaan wèl. Die Dame heeft gezegd dat we moestenkomen.

Jacinta verklaarde zich bereid om dan maar zelf met deDame te gaan praten, maar het viel haar zwaar dat ik niet meegingen ze begon te huilen. Ik vroeg haar waarom ze huilde. Ze zei:

– Omdat jij niet wil gaan.– Nee, ik ga niet. Luister: als die Dame naar mij vraagt, zeg

dan dat ik niet kom uit angst dat het de duivel is. Ik liet hen staan om me te gaan verstoppen; dan hoefde ik

niet met de mensen te praten die me zochten om me te onder-vragen. Mijn moeder dacht dat ik al die tijd aan het spelen wasmet de kinderen uit de buurt, terwijl ik verstopt zat achter eenbosje op het erf van een buurman, dat grensde aan onze Arneiro,dat een beetje ten oosten van de put lag. Toen ik ’s avonds thuiskwam, gaf ze me een standje en zei:

– Je bent me een mooie heilige, maar van wormstekig hout!De hele tijd dat ze niet op de schapen hoeft te passen is ze aanhet spelen en nog wel ergens waar niemand haar kan vinden!

De volgende dag, toen het uur naderde waarop ik zou moetenvertrekken, voelde ik me plotseling door een vreemde kracht,waaraan ik moeilijk weerstand kon bieden, gedrongen te gaan. Ikging dus weg, liep bij mijn oom en tante aan om te zien of Jacintaer nog was. Ik trof haar aan in de kamer samen met haar broertjeFrancisco, huilend, geknield voor haar bed.

– Wat, gaan jullie niet? vroeg ik.– Zonder jou durven we niet te gaan. Kom toch mee!– Ik ga al mee.Ze keken heel blij en daarop vertrokken we. Veel mensen

stonden links en rechts al op ons te wachten en met moeitebereikten we de plek. Dit was de dag waarop de H.Maagd zo goed

90

was ons het geheim te openbaren. Daarna zei ze, om mijn ver-flauwde ijver nieuw leven in te blazen:

– Breng offers voor de zondaars en zeg tegen Jezus, vooralwanneer jullie een offer brengen: Jezus, het is uit liefde tot u, voorde bekering van de zondaars en tot eerherstel voor de zonden diebedreven zijn tegen het allerheiligst Hart van Maria.

7. Ongeloof van de moeder van Lucia

Dankzij de goede God verdwenen bij die verschijning detwijfels uit mijn hart en hervond ik de vrede. Maar mijn armemoeder werd steeds ongeruster bij het zien van zoveel volk datvan alle kanten toestroomde. Die arme mensen, zei ze, zijn vasten zeker misleid door jullie bedrog; ik weet echt niet wat ik moetdoen om hun dat aan hun verstand te brengen.

Een zielige man, die er prat op ging met ons de spot tedrijven, ons te beledigen en ons soms zelfs te slaan, vroeg opzekere dag aan mijn moeder:

– Wel, Rosa, wat zeg je me van de visioenen van je dochter?– Ik weet het niet, antwoordde ze. Ik heb de indruk dat het

alleen maar een zinsbegoocheling is die de halve wereld voor degek houdt.

– Zeg dat maar niet te hard, straks doodt iemand haar nog.– Oh, het kan me niets schelen! In ieder geval moet iemand

haar verplichten de waarheid te zeggen. Ik zal altijd de waarheidspreken, ook al is het in het in het nadeel van mijn kinderen of vanwie dan ook, of van mijzelf.

En dat was zo! Mijn moeder sprak altijd de waarheid, ookten nadele van haarzelf. Dat goede voorbeeld hebben wij, dekinderen, aan haar te danken.

Op zekere dag besloot ze opnieuw mij te verplichten me teontmaskeren, zoals ze het uitdrukte. Daarom besloot ze me devolgende dag weer naar de pastorie te brengen, waar ik moesttoegeven dat ik gelogen had, vergiffenis moest vragen en de boetevolbrengen die hij mij meende te moeten opleggen. Deze keerwas de aanval werkelijk fors te noemen en ik wist me geen raad.Onderweg passeerden we het huis van mijn oom. Ik vertelde aanJacinta, die nog in bed lag, wat er aan de hand was en liep toenweer achter mijn moeder aan. In het geschrift over Jacinta heb ik

91

u, Excellentie, al verteld hoe zij en haar broertje meeleefden indeze beproeving en hoe ze me biddend opwachtten bij de put.

Onderweg stak moeder haar preek tegen mij af. Na de langetekst zei ik bevend:

– Mama toch! Hoe kan ik nou zeggen dat ik iets niet hebgezien als ik het wel heb gezien?

Mijn moeder zei niets en, aangekomen bij het huis van depastoor zei ze:

– Nou niet meer er omheen draaien: ik wil dat je de waarheidspreekt. Als je het gezien hebt, zeg je dat je het gezien hebt; maarals je niets gezien hebt, beken je dat je gelogen hebt.

We liepen meteen de trappen op en mijnheer pastoor ontvingons in zijn werkkamer, allervriendelijkst, ja, echt heel vriendelijk.Hij ondervroeg me met de grootste ernst en voorzichtigheid engebruikte enkele trucjes om te zien of ik mezelf tegensprak of datik zaken verwarde. Eindelijk liet hij ons gaan, haalde zijn schoudersop alsof hij zeggen wilde: ik weet niet wat ik met dat alles aanmoet!

8. Bedreigingen van de burgemeester

Een paar dagen later ontvingen mijn ouders en mijn oom entante bevel van de autoriteiten om de volgende dag op een bepaaldtijdstip te verschijnen op het gemeentehuis: mijn oom met Jacintaen Francisco en mijn vader met mij. Het gemeentehuis is in VilaNova de Ourém. Dat was drie uur lopen, een hele afstand voorkinderen van onze leeftijd en de enige vervoermiddelen in die tijdwaren ieders voeten of een ezeltje. Mijn oom reageerde onmid-dellijk met te zeggen dat hij zelf wel wilde gaan, maar zonder zijnkinderen.

– Lopend, zei hij, houden ze het niet vol en van een ezelvallen ze af omdat ze dat niet gewend zijn. Ik ben trouwens nietverplicht om twee kinderen van zo’n leeftijd voor het gerecht tebrengen.

Mijn ouders dachten er anders over:– Mijn dochter gaat mee. Ze moet zich maar verantwoorden.

Van zulke dingen heb ik geen verstand. En als ze liegt, dan moetze er maar voor boeten.

92

De volgende morgen heel vroeg, zetten ze me op een ezeltjewaar ik onderweg drie keer vanaf ben gevallen. Ik vertrok dusvergezeld van mijn vader en mijn oom. Ik geloof dat ik aan Ex-cellentie al verteld heb hoe Jacinta en Francisco op die dag geledenhebben, omdat ze dachten dat ik gedood zou worden. Wat mijaangaat, het ergste vond ik de onverschilligheid die mijn oudersmij toonden en die voor mij des te harder aankwam als ik detederheid zag waarmee mijn oom en tante hun kinderen be-handelden. Ik herinner me dat ik op die reis aan het volgende zatte denken: wat verschillen mijn ouders toch van mijn oom en tante!Om hun kinderen te verdedigen springen die mensen zelf in debres, maar mijn ouders leveren mij over met de grootste on-verschilligheid en laten met me doen wat ze maar willen! Maarkomaan! zei ik in het diepst van mijn hart; zo heb ik de kans, God,om meer te lijden voor uw liefde en voor de bekering van dezondaars. Die overdenking gaf me altijd troost.

Op het gemeentehuis werd ik ondervraagd door de bur-gemeester, in tegenwoordigheid van mijn vader, mijn oom en nogenige andere heren van wie ik niet weet wie het waren. Deburgemeester wilde met alle geweld dat ik hem het geheimmeedeelde en dat ik beloofde niet meer naar de Cova da Iriaterug te gaan. Om dat gedaan te krijgen spaarde hij beloften nochbedreigingen. Toen hij zag dat hij niets bereikte, liet hij me gaanmet de verzekering dat hij zijn doel zou bereiken, al kostte het mijmijn leven. Mijn oom kreeg een strenge vermaning dat hij zijnbevel niet had opgevolgd en daarna mochten we naar huis.

9. Problemen voor het gezin

Binnen ons gezin was er nog een ander probleem waarvan,zoals gezegd werd, ik de schuld had. De Cova da Iria was eigendomvan mijn ouders. In het laagst gelegen stuk lag een klein, maarwel vruchtbaar terrein waar we maïs, groente, kool enz. verbouw-den. Tegen de helling stonden een paar olijfbomen, steeneiken enandere eiken. Welnu, vanaf de tijd dat de menigte daar samen-stroomde konden we er niets meer verbouwen. Alles werdplatgetrapt. Veel mensen kwamen op hun paard en de dieren atenalles op of ze vertrapten de planten. Jammerend over al die dingenzei mijn moeder tegen me:

93

– Luister eens, als jij wil eten, dan vraag je het maar aan diedame!

Mijn zussen deden er nog een schepje bovenop:– Jij zou eigenlijk alleen nog maar moeten eten wat er in de

Cova da Iria groeit!Die opmerkingen kwamen zo hard bij me aan, dat ik geen

stukje brood meer durfde aan te raken om het op te eten. Intussenliet mijn moeder mij om, zoals ze zei, mij de waarheid te latenbekennen, herhaaldelijk kennis maken met een of ander stukbrandhout of ook met de bezemsteel. Maar omdat ze tegelijkertijdmoeder was, probeerde ze me daarna weer op krachten te brengenen was ze bezorgd omdat ik zo mager werd en een gele kleurkreeg. Ze was bang dat ik ziek werd. Arme moeder! Ja, nu begrijpik volkomen haar situatie en ik heb diep medelijden met haar!Echt, ze had gelijk om te denken dat ik zo’n gunst onwaardig wasen me daarom als leugenaarster te beschouwen.

Door een bijzondere genade van Onze Lieve Heer heb iknooit de minste afkeer of reactie tegen haar handelwijze tenopzichte van mij gehad. Omdat de engel had aangekondigd datGod me zou laten lijden, zag ik in dat alles altijd Gods wil. Deliefde, achting en eerbied die ik haar verschuldigd was groeidezelfs gestadig, alsof ze heel lief tegen me was. En op dit ogenblikvan mijn leven ben ik haar meer dan dankbaar dat ze me zobehandeld heeft, in plaats van dat ze doorgegaan was mij groot tebrengen met liefkozingen en tederheid.

10. Lucia’s eerste geestelijk leidsman

Ik denk dat het in de loop van die maand was19, dat de heerFormigão, priester, voor de eerste keer bij ons kwam om mij teondervragen. Hij ondervroeg me ernstig en tot in details. Ik mochthem graag, omdat hij uitvoerig met mij praatte over de beoefeningvan de deugd en me enkele manieren aangaf om ze te beoefenen.Hij liet me een plaatje van de H.Agnes zien. Hij vertelde over haarmarteldood en spoorde me aan haar na te volgen. Daarna kwam

19 Dr.Manuel Nunes Formigão Junior, de grote apostel van Fatima, kwamniet in augustus maar op 13 september voor de eerste keer op de Cova daIria.

94

de eerwaarde iedere maand om zijn ondervraging te doen en aanhet eind gaf hij mij steeds een goede raad, waaruit ik een zekergeestelijk voordeel trok. Op zekere dag zei hij tegen mij:

– Meisje, jij hebt wel de plicht om heel veel van Onze LieveHeer te houden vanwege de grote genaden en gunsten die hij jegeeft.

Die zin drong zo diep in mijn hart dat ik sindsdien degewoonte aannam om voortdurend te zeggen:

– Mijn God, ik bemin u uit dankbaarheid voor de genadendie u mij geschonken hebt.

Ik deelde aan Jacinta en Francisco dat schietgebed, waar ikzo van hield mee en Jacinta nam het zozeer in zich op, dat zeonder het spannendste spel opeens kon vragen:

– Jullie hebben toch niet vergeten om tegen Onze LieveHeer te zeggen dat je van hem houdt om de genaden die hij onsgeschonken heeft?

11. In de gevangenis van Ourém

Intussen brak de ochtend van 13 augustus aan. De menigtemensen stroomde sinds de vooravond van alle kanten toe.Iedereen wilde ons zien, ons ondervragen en ons zijn intentiesaanbevelen, die wij dan moesten doorgeven aan de AllerheiligsteMaagd. In de handen van al die mensen waren wij als een bal inde handen van kinderen. Iedereen trok ons naar zich toe en steldede vragen die hem op het hart lagen, zonder ons de tijd te gunnenom ook maar iemand te antwoorden.

Temidden van die drukte kwam van de burgemeester deorder om naar het huis van mijn tante te gaan omdat hij daar opmij wachtte. De order was gericht aan mijn vader en hij bracht meer heen. Toe ik aankwam stond hij daar in een kamer, met mijnneefje en nichtje. Daar nam hij ons een verhoor af en probeerdeopnieuw ons te verplichten het geheim bekend te maken en tebeloven dat we niet meer naar de Cova da Iria terug zouden gaan.Toen hij niets bereikte, gebood hij mijn vader en mijn oom onsnaar de pastorie te brengen.

Ik wil hier niet stilstaan bij alles wat er in de gevangenisgebeurde, omdat u dat allemaal al weet. Wat ik u al zei, wat onsop dat moment het meest dwars zat en wat me het meest pijn

95

deed, ook mijn neefje en nichtje, was het volledig in de steekgelaten worden door onze familie.

Terug van die reis, of gevangenis, ik weet niet hoe ik hetnoemen moet, die volgens mij op 15 augustus20 was, mocht ikmeteen, als blij weerzien, de schapen uit de kooi halen en zewegleiden om te grazen. Mijn oom en tante hielden hun kinderenliever bij zich thuis en ze stuurden daarom in hun plaats hun broerJoão met de kudde uit. Omdat het al laat was, bleven we in debuurt van ons dorpje, in de Valinhos.

Wat er toen gebeurde weet u ook al en daarom zal ik hethier niet beschrijven. De Allerheiligste Maagd drukte ons opnieuwde beoefening van de versterving op het hart en zei aan het eind:

– Jullie moeten bidden, veel bidden en offers brengen voorde zondaars want velen gaan naar de hel omdat niemand voorhen bidt en offers brengt.

12. Verstervingen en lijden

Een paar dagen later trokken we met onze schaapjes overeen weg waarop ik een touw vond van een kar. Ik raapte het op enal spelend wond ik het om mijn arm. Al vlug merkte ik dat het touwpijn deed. Toen zei ik tegen mijn neefje en nichtje:

– Kijk eens, dat doet pijn. We zouden dat touw wel om onsmiddel kunnen binden en dat offer aan God opdragen.

De arme kinderen namen mijn voorstel onmiddellijk aan enhet volgende hoofdstuk was, het touw onder ons drieën te verdelen.De scherpe kant van een steen, die op een onderliggende steengetimmerd werd, was ons mes. Of het nu kwam door de grofheiden ruwheid van het touw, of dat we het soms te strak aantrokken,dat touw deed ons soms verschrikkelijk pijn. Jacinta kreeg somstranen in haar ogen door de last die het touw haar bezorgde enwanneer ik haar wel eens zei dat ze hem af moest doen zei ze:

20 Lucia beweert hier en ook op een andere plaats, dat de verschijning inValinhos op 15 augustus had plaats gevonden, d.w.z. op de dag dat zij uitVila Nova de Ourém terug kwamen. Dit is een vergissing: de dag vanterugkomst was met zekerheid 15 augustus, maar de verschijning in Vali-nhos moet op de zondag daarop volgend hebben plaats gevonden, op 19augustus.

96

– Nee, ik wil dit offer aan de Heer aanbieden tot eerherstelen voor de bekering van de zondaars.

Een andere keer plukten we bij ons spel wat kruiden die, alsje ze in je hand kneep een lichte knal gaven. Bij het plukken vandie kruiden greep Jacinta per ongeluk tegelijk een paar brandnetelswaaraan ze zich pijn deed. Bij het voelen van die pijn greep zij zenog steviger in haar hand en zei:

– Kijk, kijk, weer iets waarmee we een offertje kunnenbrengen!

Sindsdien hadden we de gewoonte om ons van tijd tot tijdeen paar keer met de brandnetels om onze benen te slaan omGod ook dat offer aan te bieden.

Als ik me niet vergis, was het ook in de loop van die maanddat we ons er aan wenden om ons lunchpakket aan onze armevriendjes te geven, zoals ik u al verteld heb in het schrijven overJacinta. Mijn moeder kwam in de loop van die maand een beetjetot rust. Ze zei vaak:

– Was er nog maar één ander die iets zag, dan kon ikmisschien geloven; maar dat onder al die mensen alleen zij watzien! Welnu, in die laatste maand zeiden verschillende mensendat ze iets gezien hadden: sommigen zeiden dat ze Onze LieveVrouw gezien hadden, anderen weer dat ze tekenen hadden gezienin de zon, enz. enz. Nu zei moeder:

– Vroeger dacht ik dat, als er maar nog één ander persooniets zag, ik zou geloven. Nu zeggen zoveel mensen dat ze ietsgezien hebben en ik geloof nog niet!

Vanaf dat ogenblik begon ook mijn vader mij te verdedigenen zei dat iedereen stil moest zijn wanneer er de spot met mijgedreven werd. Hij zei meestal:

– We weten niet of het waar is, maar we weten ook niet ofhet een leugen is.

Omstreeks die tijd besloten mijn oom en tante – ze warenhet zat dat zoveel mensen steeds naar hun kinderen vroegen enmet hen wilden praten – hun zoon João met de kudde uit te sturen,terwijl ze Jacinta en Francisco bij zich in huis hielden. Kort daarnaverkochten ze hun kudde. Daar ik niet graag ander gezelschaphad, ging ik van toen af alleen met mijn kudde op pad. Zoals ik ual verteld heb, gingen Jacinta en Francisco als het in de buurtwas, met me mee. En wanneer de weide ver weg was, wachtten

97

ze me onderweg op. Ik moet zeggen dat die dagen, waarop ikalleen, temidden van mijn schaapjes, vanaf de top van een bergof vanuit de diepte van een dal, de pracht van de hemelaanschouwde en de goede God bedankte voor de genaden die hijme vandaar gezonden had, echt gelukkig waren. Wanneer de stemvan een van mijn zussen mijn eenzaamheid onderbrak en menaar huis riep om met deze of gene, die me geroepen had, tekomen praten, voelde ik een grote tegenzin in me opkomen en ikvond alleen hierin troost, dat ik ook dit offer de goede God konaanbieden.

Op zekere dag kwamen drie heren met ons spreken. Na deondervraging, die niet bijster vriendelijk geweest was, vertrokkenze met de dreiging:

– Denk er maar over na of jullie zullen besluiten het geheimbekend te maken, zo niet, dan is de burgemeester van plan julliehet leven te benemen.

Jacinta reageerde met blijdschap op haar gezicht:– Prima toch? Ik houd zoveel van Onze Lieve Heer en van

Onze Lieve Vrouw en op die manier zullen we ze binnenkort zien!Toen het gerucht de ronde deed dat de burgemeester ons

inderdaad wilde doden, kwam een tante van ons, die in Casaiswoonde, ons bezoeken met de bedoeling ons mee te nemen want,zo zei ze:

– Ik woon in een andere gemeente en daar kan de burge-meester jullie niet weghalen.

Maar het plan ging niet door, want wij wilden niet weggaanen we zeiden:

– Het kan ons niets schelen als we gedood worden. Dangaan we naar de hemel.

13. De dertiende september

Zo naderde de dertiende september. Op die dag zei de Aller-heiligste Maagd, na wat ik al gezegd heb:

– God is tevreden met jullie offertjes, maar hij wil niet datjullie met het touw om slapen. Draag het alleen maar overdag.

Onnodig te zeggen dat we haar bevelen stipt gehoor-zaamden. Daar in de voorbije maand naar het schijnt, Onze LieveHeer iets buitengewoons had willen laten zien, koesterde mijn

98

moeder de hoop dat nu, op deze dag, de dingen helderder enduidelijker zouden worden. Maar de goede God beschikte –misschien wel om ons de gelegenheid te geven weer een offer tebrengen – dat er op die dag geen straal van zijn glorie doorbrak.Mijn moeder verloor daarom weer de moed en de vervolging thuisbegon opnieuw. Moeder was verdrietig om vele redenen. Eersthet algehele verlies van de Cova da Iria, die mooie weidegrondbezat voor onze kudde, en van de tuinproducten die we daarkweekten. Daar kwam bij de overtuiging, die bijna groeide totzekerheid, zoals zij het uitdrukte, dat de gebeurtenissen niets danhersenschimmen en fantasie van kinderlijke inbeelding waren. Eenvan mijn zussen deed haast niets anders meer dan mij halen en inmijn plaats bij de kudde blijven zodat ik kon praten met de mensendie me wilden zien en spreken. Voor ons, die van het werk vanonze handen moesten leven, betekende dit verlies. Daarom zagmijn moeder zich na enige tijd genoodzaakt onze kudde teverkopen, die we echter hard nodig hadden voor het onderhoudvan het gezin. Van dit alles was ik de schuld en op moeilijke ogen-blikken gooiden ze me dat naar het hoofd. Ik hoop dat de goedeGod dit alles heeft aangenomen, want ik offerde het hem op. Ikhad er altijd vrede mee, als ik het hem als offer kon aanbiedenvoor de bekering van de zondaars. Mijn moeder van haar kantleed dat alles met een heldhaftig geduld en gelatenheid. Als zeme berispte en strafte was het alleen omdat ze dacht dat ik loog.In overgave aan het verdriet dat Onze Lieve Heer haar zond, zeize soms:

– Zouden al deze dingen een straf zijn, die God me oplegtvoor mijn zonden? Als dat het geval is, dan zij Gods wil gezegend!

14. Offergeest van Lucia

Op een gegeven moment kwam een buurvrouw met hetpraatje aanzetten – ik weet niet hoe ze eraan kwam – dat enigeheren mij geld gegeven hadden, ik weet niet meer hoeveel. Mijnmoeder riep me aanstonds bij zich en vroeg me hoe dat zat. Toenik zei dat ik niets gekregen had, wilde ze me toch dwingen hetgeld te geven en als dwangmiddel fungeerde de bezemstok. Toenmoeder het stof al flink van mijn kleren had geklopt, kwam eenvan mijn zussen, Carolina, met een buurmeisje, Virgínia, tussen-

99

beide. Ze zeiden dat ze bij de ondervraging van die heren aanwezigwaren geweest en dat ze gezien hadden dat ze me niets gegevenhadden. Na die verdediging mocht ik me terugtrekken op mijngeliefde plekje, de put, en daar ook dit offer aan God aanbieden.

15. Een merkwaardige bezoeker

Als ik me niet vergis, was het ook in die maand, dat eenjongeman21 die mij door zijn reuzengestalte de schrik op het lijfjoeg, ons bezocht. Toen ik een heer zag binnen komen die zich opzoek naar mij moest bukken om door de deuropening te komen,dacht ik dat ik voor een Duitser stond. En omdat we in die tijd inoorlog waren en kinderen wel bang gemaakt werden door tezeggen: straks komt een Duitser je doodmaken, dacht ik dat mijnlaatste uur geslagen had. De genoemde jongeman had mijn schrikopgemerkt en probeerde mij op mijn gemak te stellen door mij opzijn schoot te zetten en mij met de grootste vriendelijkheid teondervragen. Na afloop van de ondervraging vroeg hij aan mijnmoeder of ik hem de plaats van de verschijningen mocht wijzenen of ik daar met hem mocht bidden. Dat vond zij goed en wevertrokken. Maar ik trilde van angst over mijn hele lichaam op dietocht: helemaal alleen met zo’n onbekende meneer. Maar degedachte dat ik, als hij me zou doden, Onze Lieve Heer en OnzeLieve Vrouw zou zien, stelde me gerust. Op de plek aangekomen,knielde hij neer en vroeg of ik met hem de rozenkrans wilde biddenvoor een gunst, waarop hij vurig hoopte, namelijk dat een zekermeisje zou toestemmen met hem het sacrament van het huwelijkte sluiten. Ik was verbaasd over die intentie en dacht: als dat meisjenet zo bang is als ik, zal ze nooit haar ja-woord geven! Na hetbidden van de rozenkrans ging de goede jongeman tot vlak bij hetdorp met me mee, waar hij heel vriendelijk afscheid nam, terwijlhij mij zijn intentie nogmaals aanbeval. Verlost rende ik aan éénstuk door regelrecht naar het huis van mijn oom en tante, bangdat hij misschien nog terug zou komen. Hoe groot was mijn ver-bazing toen ik me, na de verschijningen van 13 oktober, plotselingin de armen van die bewuste meneer man bevond, zwevend boven

21 Het gaat hier om het bezoek van Dr.Carlos de Azevedo Mendes, op 8september 1917.

100

de hoofden van de menigte. Als het er om te doen was dat iedereenmij goed kon zien, dan bevond ik me op de juiste plaats. Maareven later, omdat de beste man niet kon zien waar hij zijn voetenmoest neerzetten, struikelde hij over een paar stenen en viel! Ikviel niet, want ik bleef hangen op de massa mensen die zich omme heen verdrong. Anderen grepen me vast en ik zag die manniet meer terug, totdat hij op zekere dag weer opdook, nu ingezelschap van dat meisje, inmiddels zijn vrouw. Hij kwam deAllerheiligste Maagd bedanken voor de ontvangen gunst en haarzegen vragen. Die jongeman is nu de heer Dr.Carlos Mendes vanTorres Novas.

16. Dertien oktober

Zo zijn we dan, Excellentie, aangekomen bij de dertiendeoktober. U weet al wat er die dag gebeurd is. De woorden die zichbij die verschijningen het diepst in mijn hart geprent hebben, zijnde bede van onze heilige Moeder in de hemel:

– Beledig God, onze Heer, niet langer want hij is al zo veelbeledigd.

Wat een liefdevolle klacht en wat een teder verzoek! Ik woudat dit over de hele wereld weerklonk en dat alle kinderen van deMoeder uit de hemel de klank van haar stem hoorden!

Het gerucht deed de ronde dat de autoriteiten beslotenhadden naast ons een bom te laten ontploffen op het ogenblikvan de verschijning. Dat boezemde me geen moment angst in. Ikpraatte er met mijn neefje en nichtje over en we zeiden tegenelkaar:

– Prachtig! Als we de gunst krijgen om van daar met OnzeLieve Vrouw naar de hemel op te stijgen!

Intussen waren mijn ouders wel ongerust geworden en voorde eerste keer besloten zij met ons mee te gaan. Ze zeiden:

– Als mijn dochter moet sterven wil ik aan haar zijde sterven.Mijn vader bracht mij toen aan zijn hand tot de plaats van de

verschijningen. Maar vanaf het ogenblik van de verschijningenheb ik hem niet meer gezien totdat ik ’s avonds thuis zat. Diemiddag was ik bij mijn neefje en nichtje, alsof we merkwaardigediertjes waren, die iedereen wilde zien en bekijken! Die avondwas ik doodmoe van al die vragen en verhoren. Maar ook toen

101

kwam er nog geen eind aan. Sommige mensen die nog niet aande beurt geweest waren om te ondervragen, bleven tot de volgendedag hun beurt afwachten. Sommigen wilden nog na het avondetenmet mij praten maar ik werd overmand door moeheid en viel opde grond in slaap. Gelukkig kende ik in die tijd nog geen menselijkopzicht en eigenliefde. Daardoor voelde ik me bij iedereen opmijn gemak, alsof ik bij mijn ouders stond. De volgende dag gingende ondervragingen verder, of liever gezegd, de volgende dagen,want haast dagelijks kwamen diverse mensen de beschermingvan onze hemelse Moeder afsmeken in de Cova da Iria. Eniedereen wilde de zienertjes zien, hun vragen stellen en met hende rozenkrans bidden. Soms was ik zo moe, door het steeds maarherhalen van hetzelfde en door het bidden, dat ik een smoesjezocht om me te excuseren en er onderuit te komen. Maar diearme mensen drongen zo aan, dat het me soms heel wat moeitekostte om ze tevreden te stellen. Dan zegde ik maar weer, uit hetdiepst van mijn hart, mijn gebruikelijke gebed: het is uit liefdevoor U, mijn God, tot eerherstel van de zonden bedreven tegenhet Onbevlekt Hart van Maria, voor de bekering van de zondaarsen voor de H.Vader.

17. Ondervragingen door priesters

Ik heb u al verteld, Excellentie, in mijn schrijven over mijnnichtje, dat er twee priesters waren die met ons spraken over deH.Vader en dat het nodig was voor hem te bidden. Sindsdiendroegen we geen gebed of offer aan God op zonder er een gebedvoor de H.Vader aan toe te voegen. En we kregen zo’n grote liefdevoor de H.Vader dat, toen op zekere dag mijnheer pastoor tegenmijn moeder zei dat ik waarschijnlijk naar Rome moest om doorzijne heiligheid te worden ondervraagd, ik van blijdschap in mijnhanden klapte en tegen mijn neefje en nichtje zei:

– Fantastisch, om de H.Vader te zien!Met tranen in hun ogen zeiden ze:– Wij gaan niet, maar dat offer brengen wij voor hem.Ook mijnheer pastoor nam mij zijn laatste verhoor af. De

vastgestelde tijd voor de gebeurtenissen was voorbij en deeerwaarde wist niet wat hij ervan denken moest. Hij begon ookzijn onvrede te uiten:

102

– Waarom gaan zoveel mensen knielen en bidden in hetopen veld, terwijl de levende God, de God van onze altaren in hetHeilig Sacrament, eenzaam en verlaten in het tabernakel aanwezigis? Waarvoor dient dat geld, dat zonder bestemming onder dieeik achtergelaten wordt, terwijl de het werk aan de kerk niet kanworden afgemaakt door geldgebrek22?

Ik begreep de redelijkheid van zijn bezwaren heel goed, maarwat kon ik eraan doen? Was ik baas geweest over het hart van diemensen dan had ik het zeker op de kerk gericht. Omdat ik dat nietwas, droeg ik ook dit offer aan God op.

Jacinta had de gewoonte bij de ondervragingen haar hoofdte buigen en zonder een woord te zeggen naar de grond te blijvenstaren en daarom werd ik meestal geroepen om de nieuws-gierigheid van de pelgrims te bevredigen. Ik werd voortdurendnaar de pastorie gehaald voor een ondervraging door deze of genepersoon, door deze of gene priester. Bij een van die keren kwameen priester uit Torres Novas me ondervragen23. Hij hield zo’nminutieus verhoor, zo vol strikvragen, dat ik me op het laatstschuldig voelde omdat ik een paar dingen had achtergehouden.Ik raadpleegde mijn neefje en nichtje over het geval:

– Ik weet niet, zei ik, of we er misschien fout aan doen alswe niet alles zeggen. Ik weet niet of we niet jokken als ze onsvragen of Onze Lieve Vrouw nog meer gezegd heeft en wij danzeggen dat ze ons het geheim heeft verteld en de rest verzwijgen.

– Ik weet het niet, zei Jacinta, jij bent degene die wil dat wehet niet zeggen.

– Nogal duidelijk dat ik dat niet wil, was mijn antwoord. Wilje soms dat ze ons gaan vragen welke verstervingen we doen?Dat moest er nog bij komen! Hoor eens, als jij je mond gehoudenhad en niks gezegd had, dan wist nu niemand dat we Onze LieveVrouw hebben gezien en met haar hebben gepraat en ook met deengel. Niemand hoefde het te weten.

22 Uit de documenten van die periode kan worden opgemaakt dat een van deredenen van het vertrek van de pastoor was, de problemen die hij ondervondbij de bouw van de nieuwe kerk.

23 Kanunnik Ferreira, in die tijd vicaris van Torres Novas, bekende eens dathij zelf een van die ondervragers geweest was.

103

Toen het arme kind mijn redenering hoorde, begon ze tehuilen en vroeg vergiffenis, net als in mei, wat ik al vermeld hebin haar geschiedenis. Ik bleef dus met mijn schuldgevoel zitten enwist niet hoe ik die twijfel moest oplossen. Kort daarna kwam eenandere priester uit Santarém. Het leek een broer van de eerste oftenminste dat ze samen hun strategie hadden opgesteld: dezelfdevragen en strikvragen, dezelfde manier van lachen en spotten.Zelfs hun gestalte en uiterlijk leek hetzelfde. Na dit verhoor groeidemijn twijfel nog aan en ik wist echt niet wat ik moest doen. Voort-durend smeekte ik Onze Lieve Heer en Onze Lieve Vrouw om mete zeggen wat ik moest doen:

– Mijn God en mijn lieve Moeder in de hemel, u weet dat iku niet wil beledigen door leugens, maar u ziet toch ook wel dat hetniet goed is, de rest te vertellen die u gezegd heeft!

Temidden van die radeloosheid had ik het geluk te sprekenmet de pastoor van Olival24. Waarom, weet ik niet maar een feit isdat de eerwaarde mij vertrouwen in boezemde en ik legde hemmijn twijfel voor. In het geschrift over Jacinta heb ik al weergegevenhoe de eerwaarde ons leerde ons geheim te bewaren. Hij gaf onsbovendien nog enkele aanwijzingen over het geestelijk leven. Hijleerde ons vooral hoe wij God konden behagen door het aanbiedenvan ontelbare offertjes:

– Kinderen, als jullie iets bepaalds graag zouden eten, eetdan iets anders en dat draag je dan aan God op als offertje. Als jewil spelen, doe dat dan niet en je bied God weer een offer aan. Alsde mensen jullie willen ondervragen en jullie vinden geen redenom je daaraan te onttrekken, dan is dat Gods wil en breng je hemook dat offer.

Ik begreep de manier van spreken van de eerwaarde priesterzeer goed en ik begon hem heel aardig te vinden! De eerwaardebleef interesse tonen voor mijn zielenheil en van tijd tot tijd washij zo vriendelijk even langs te komen of hij schakelde een vromeweduwe in, die in een dorpje dichtbij Olival woonde25. Zij heetteDona Emília. Die vrome dame ging vaak bidden in de Cova daIria. Daarna kwam ze bij ons aan en vroeg of ik een paar dagen bijhaar mocht logeren en daarna bracht ze me naar de pastorie. De

24 Dit was de priester Faustino.25 Die plaats heet Soutaria. Het huis van mevr. Emília is nu kapel.

104

pastoor was zo goed mij twee of drie dagen op te nemen om,zoals hij het uitdrukte, een van zijn zusters26 gezelschap te houden.Hij had het geduld om uren met mij door te brengen en mij teonderrichten in de beoefening van de deugden en mij leiding tegeven met zijn wijze raadgevingen. Hoewel ik toen nog nietsbegreep van geestelijke leiding, kan ik zeggen dat hij mijn eerstegeestelijk leidsman is geweest. Daarom koester ik aan die preisterdankbare en vrome herinneringen.

III. NA DE VERSCHIJNINGEN

1. Lucia gaat naar school

Maar wat ben ik hier aan het neerpennen, in het blinde weg,zo gezegd, en ik heb al diverse dingen overgeslagen. Maar ik doeeenvoudig zoals u mij heeft opgedragen: dat ik gewoon de dingenzou opschrijven zoals ik me ze herinner, zonder poespas. Goed,zo doe ik het dan ook, zonder me druk te maken over rangschikkingof stijl. Op die manier lijkt mij mijn gehoorzaamheid volmaakteren dus aangenamer aan Onze Lieve Heer en het Onbevlekt Hartvan Maria.

Ik kom dus terug op ons ouderlijk huis. Ik heb u al verteld,Excellentie, dat mijn moeder onze schaapskudde moest verkopen.drie schapen hielden we over, die we meenamen als we naar hetland gingen. Gingen we niet het land op, dan gaven we ze wat teeten in de schaapsstal. Toen stuurde mijn moeder mij naar school.In mijn vrije tijd moest ik leren weven en naaien. Zo was ikvoortdurend in huis en hoefde niemand tijd te verliezen om me tezoeken.

Op zekere dag praatten mijn zusjes er met elkaar over ommee te doen aan de druivenpluk van een rijke heer van Pé deCão27. Mijn moeder vond het goed, maar ik moest ook mee. Ikheb al eerder gezegd dat mijn moeder ze nergens heen liet gaanzonder mij mee te nemen.

26 De hr. Dr.Galamba deed voor zijn nicht de correcties in haar boek “Jacinta”.27 Dat terrein, in de buurt van Torres Novas, was eigendom van Mário Godinho.

Hij was degene die, op 13 juli 1917, foto’s van de kinderen maakte, deeerste die wij van hen hebben.

105

2. De houding van pastoor

Bij die gelegenheid begon mijnheer pastoor ook met devoorbereiding van de kinderen op een plechtige Communie. Omdatik al vanaf mijn zesde jaar de plechtige Communie jaarlijksherhaalde, vond mijn moeder dat ik dit dat jaar niet mee hoefde tedoen. Ik deed dus ook niet mee aan de godsdienstlessen. Naschooltijd ging ik dus, terwijl de andere kinderen naar de pastoriegingen, naar huis om te weven en te naaien. De pastoor nam hetmij kwalijk dat ik niet naar de lessen kwam en op zekere dag lietzijn zus me, terwijl ik de school uit ging, door een ander kind roepen.Dat kind vond mij, toen ik al op weg was naar Aljustrel, bij hethuisje van een arme man, Caracol geheten. Ze zei me dat de zusvan mijnheer pastoor me liet roepen en dat ik er dus heen moest.In de mening dat het voor een verhoor was, verontschuldigde ikme en zei dat mijn moeder tegen me had gezegd dat ik na schoolmeteen naar huis moest komen. Ik zette het onmiddellijk op eenlopen, als een bezetene, trok de velden in, op zoek naar eenverborgen plek waar niemand mij zou kunnen vinden. Maar dezekeer kwam het verstoppertje spelen mij duur te staan.

Een paar dagen later was er een feest in de parochie waarbijverschillende vreemde priesters de H.Mis kwamen celebreren.Aan het eind van het feest liet mijnheer pastoor mij bij zich roepenen in het bijzijn van al die priesters las hij me stevig de les: dat ikniet op de lessen was gekomen; dat ik niet geluisterd had toenzijn zus mij liet roepen; kortom, al mijn ondeugden kwamen aanhet licht. Het werd een lange preek. Tenslotte, ik weet niet hoe hetging, verscheen een eerwaarde heer ten tonele, die voor mijnzaak probeerde te pleiten. Hij probeerde me te verontschuldigendoor te zeggen dat ik misschien niet van mijn moeder mocht.Maar de beste pastoor antwoordde:

– De moeder? De moeder is een heilige! Maar dit schepsel?Ik moet nog zien wat daaruit groeit!

De goede priester die later pastoor van Torres Novas zouworden, vroeg me toen heel vriendelijk waarom ik niet naar delessen was gegaan. Ik vertelde toen wat mijn moeder beslotenhad. Mijnheer pastoor scheen het niet te geloven en liet mijn zusjeGlória, die op het kerkplein was, halen om te kijken of ik de waarheidsprak. Toen hij hoorde dat wat ik zei, waar was, besloot hij:

106

– Nou goed, ofwel de jongedame komt de resterende tijdnaar het onderricht, gaat daarna bij mij biechten en de plechtigeCommunie ontvangen samen met de andere kinderen, ofwel zekrijgt in deze parochie geen communie meer.

Toen mijn zus dat voorstel hoorde, zei ze dat ik vijf dagendaarvóór met hen ergens heen moest en dat het besluit dus heelongelegen kwam. Als de eerwaarde het wilde, kon ik op een anderedag biechten en ter communie gaan, maar de pastoor ging daarniet op in en bleef bij zijn eis.

Eenmaal thuis, vertelden wij het aan onze moeder en ookzij ging aan de eerwaarde vragen of hij me niet op een andere dagwilde biecht horen en de heilige communie geven. Maar het wasallemaal vergeefs. Toen besloot mijn moeder dat mijn broer mij,de dag na de Plechtige Communie, erheen zou brengen, ondanksde afstand en de moeilijkheden van de reis: het was niet alleenheel ver, maar de wegen waren slecht en er moesten heuvels enbergen beklommen worden. Biechten bij mijnheer pastoor! Ikgeloof dat ik water en bloed zweette, alleen al bij de gedachte.Wat was ik bang voor hem! Op de laatste avond zei de pastoordat alle kinderen de volgende middag in de kerk moesten komenom te biechten. Daar ging ik dan, het hart bedrukter dan wanneerik onder een pers had gelegen.

Eenmaal in de kerk, zag ik dat er meerdere priesters biechthoorden. In een biechtstoel achter in de kerk zat pater Cruz uitLissabon. Ik had al eens met deze eerwaarde gesproken en datwas me heel goed bevallen. Zonder te merken dat in het middenvan de kerk, in een open biechtstoel, mijnheer pastoor zat enzodoende alles zag wat er gebeurde, dacht ik: eerst ga ik biechtenbij Pater Cruz en ga hem vragen wat ik doen moet en daarna ga ikdan naar mijnheer pastoor.

Pater Cruz ontving mij allerhartelijkst en nadat hij mijaanhoord had, gaf hij me zijn raadgevingen en zei dat, als ik nietgraag naar mijnheer pastoor wilde gaan, ik het dan niet hoefde endat de eerwaarde mij daarom niet de communie kon weigeren.Dolgelukkig met die raadgeving bad ik de penitentie en vluchttede kerk uit, bang dat iemand mij nog zou roepen. De volgendedag verscheen ik dan in mijn witte jurk, maar nog steeds met deangst dat de communie mij geweigerd zou worden. Maar ditmaalnam de pastoor er genoegen mee me aan het eind van het feest

107

te laten weten, dat mijn gebrek aan gehoorzaamheid hem nietontgaan was, dat ik bij een andere priester gebiecht had.

De goede pastoor werd steeds ontevredener over wat erallemaal gebeurde en op zekere dag ging hij uit de parochie weg.Het gerucht deed toen de ronde dat hij vanwege mij was ver-trokken28, omdat hij de verantwoordelijkheid van de gebeurtenis-sen niet op zich wilde nemen. Omdat hij een enthousiast en alomgeliefd priester was, ondervond ik hiervan de terugslag. Sommigevrome dames luchtten hun ongenoegen op mij, iedere keer als zeme tegenkwamen, met beledigingen, schoppen of slaan.

3. Eén in lief en leed.

Jacinta en Francisco ondergingen maar zelden die “lief-kozingen” die de hemel mij toezond, want hun ouders dulddenniet dat ook maar iemand hen aanraakte. Maar ze stonden vaakhuilend toe te kijken als ik verdrietig was of gekrenkt werd.

Jacinta zei me op zekere dag:– Waren mijn vader en moeder maar zoals die van jou, dan

konden de mensen mij ook slaan en dan zou ik Onze Lieve Heermeer offertjes kunnen brengen.

Toch wist ze de gelegenheden tot versterving goed tebenutten. We hadden ook de gewoonte negen dagen of een maandniet te drinken. Eens brachten we dat offer midden in de zomer, inaugustus, terwijl er een verzengende hitte was. Op een dagkwamen we op de terugweg nadat we in de Cova da Iria ons rozen-hoedje gebeden hadden, langs een poel dichtbij de weg. Jacintazei tegen mij:

– Hoor eens, ik heb zo’n dorst en ik heb zo’n hoofdpijn! Ik gawat water uit de poel drinken.

– Van dat water niet, zei ik. Mama wil niet dat we daaruitdrinken want daar word je ziek van. Laten we een beetje wateraan Maria dos Anjos gaan vragen. Zij was een buurvrouw vanons, die pas getrouwd was en daar een huisje had.

– Nee, dat goede water wil ik niet.

28 Dat was zeker niet de reden van zijn vertrek. De problemen die de pastoormet zijn parochianen had rond de bouw van de kerk moeten de echteoorzaak geweest zijn.

108

Dus dronk ze het vervuilde water en in plaats van dorst opte offeren bood ze de Heer het offer aan van het drinken van hetvuile water. Dat water was inderdaad smerig. Veel mensen wastener hun kleren in en ook dieren gingen er in drinken en baden.Vandaar dat mijn moeder zo verstandig was haar kinderen af teraden daarvan te drinken.

Andere keren zei Jacinta:– Onze Lieve Heer is vast wel tevreden met onze offers

want ik heb toch zo’n dorst! Maar ik drink niet. Ik wil lijden uitliefde voor hem.

Op een dag zaten we in de deuropening van het huis vanmijn oom, toen we merkten dat verschillende mensen onze kantop kwamen. Zonder tijd te verliezen liepen Francisco en ik naarzijn kamer om ons onder zijn bed te verstoppen. Maar Jacinta zei:

– Ik verstop me niet. Ik wil Onze Lieve Heer dit offertjebrengen.

Die mensen kwamen, spraken met haar en zochten intussennaar mij. Op het laatst gingen ze maar weg. Ik kwam uit mijnschuilplaats en vroeg haar:

– Wat zei je toen ze naar ons vroegen?– Ik heb geen antwoord gegeven. Ik heb mijn hoofd gebogen,

naar de grond gekeken en niets gezegd. Zo doe ik altijd, als ik dewaarheid niet wil zeggen. Liegen wil ik ook niet, want liegen iszonde.

Inderdaad deed ze vaak zo en niemand hoefde nog iets teproberen, want er was op zo’n moment niets uit haar los te krijgen.In de regel waren we niet bereid dat soort offers te brengen, alswe er aan konden ontsnappen.

Een andere dag zaten we een paar stappen van hun huis af,in de schaduw van twee vijgenbomen die over de weg hingen.Francisco was een eindje verderop aan het spelen. Toen hij eenpaar dames op ons af zag komen, kwam hij ons daar snel van opde hoogte brengen. Omdat het in die tijd mode was om hoeden tedragen met een rand zo groot als een zeef, dachten wij dat ze onsvanachter die camouflage wel niet zouden zien. We klommendus zonder meer in de vijgenbomen. Zo gauw de dames voorbijwaren, daalden we omlaag en verstopten we ons haastig in eenmaïsveld.

109

Die manier van doen, dat we ons zoveel mogelijk verborgenhielden, was ook een van de ergernissen van de pastoor. Hijklaagde er vooral over, dat we ons juist voor priesters verstopten.Dat was waar. De eerwaarde had gelijk. Maar van de andere kant,de priesters ondervroegen ons, bleven ons ondervragen en aanhun ondervragingen kwam geen eind. Wanneer we zagen dat webij een priester waren, bereidden we er ons al op voor, een vanonze grootste offers te brengen.

4. Tegenwerking van de regering

Intussen nam de regering geen genoegen met het verloopvan de gebeurtenissen. Op de plaats van de verschijningen wareneen paar palen in de grond geslagen, in de vorm van een boog,met een paar lantaarns die door enkele mensen voortdurendbrandend gehouden werden. Nu werden daar een paar mannenmet een auto heen gestuurd met de opdracht de palen op te ruimenen de steeneik, waar de verschijningen zich hadden voorgedaan,om te hakken en achter de wagen aan weg te slepen. ’s Morgensdeed het nieuws al snel de ronde. Maar hoe groot was mijnblijdschap toen ik zag dat de armzalige lieden in plaats van ‘onze’steeneik een van de eiken in de nabije omgeving haddenmeegenomen! Ik vroeg Onze Lieve Vrouw om vergeving voor diearme mensen en bad voor hun bekering.

Na een tijdje, op een dertiende mei –ik weet niet meer of hetin 1918 of in 1919 was29 – deed in de ochtend het nieuwtje deronde dat in Fatima een afdeling van de ruiterij stond om de mensente verhinderen naar de Cova da Iria te gaan. Iedereen kwam mijonthutst dat nieuws brengen en ze zeiden dat dit de laatste dagvan mijn leven kon zijn. Zonder mij iets aan te trekken van wat ergezegd werd, ging ik op weg naar de kerk. Eenmaal in Fatima,liep ik tussen de paarden door die over het hele kerkplein verspreidstonden, ging de kerk binnen, woonde de Mis bij, opgedragen dooreen onbekende priester, en communiceerde. Na de dankzeggingkeerde ik in alle rust naar huis terug zonder dat iemand een woordtegen me gezegd had. Of ze mij niet gezien hadden of dat mijnpersoontje hun niets interesseerde, ik weet het niet.

29 Het was 13 mei 1920. Sommige data kan Lucia niet precies aangeven.

110

Die middag ging ik, ondanks de aanhoudende berichten dathet leger moeite deed om iedereen weg te sturen, maar zonderresultaat, er ook heen om mijn rozenkrans te bidden. Onderwegsloot een groep vrouwen die uit andere plaatsen gekomen warenzich bij mij aan. Toen ik al dicht bij de plek was gekomen, redentwee militairen op onze groep af, duchtig de zweep over hunpaarden slaand om ons in te halen. Bij ons gearriveerd, vroegenze waar we heen gingen. Bij het horen van het dappere antwoordvan de vrouwen, die geen angst toonden, sloegen ze op hunpaarden alsof ze ons wilden vertrappen. De vrouwen zochten naaralle kanten een goed heenkomen en op zeker moment stond ikalleen tussen die twee ruiters. Ze vroegen hoe ik heette en zonderaarzelen zei ik het. Toen vroegen ze of ik dan die zieneres was. Ikantwoordde: ja. Ze bevalen mij toen in het midden van de straatte lopen, tussen de twee paarden in, en hun de weg naar Fatimate wijzen.

In de buurt van de poel, die ik al eerder genoemd heb,ontmoette ik een arme vrouw die daar woonde, zoals ik ook aleerder vermeld heb. Zodra ze mij vanaf een zekere afstand zotussen die paarden zag, liep ze naar het midden van de straat en,als een nieuwe Veronica, probeerde ze mij moed in te spreken.De soldaten dwongen haar onmiddellijk terug te gaan en de armevrouw bleef luid jammerend, begaan met mijn lot, achter. Eenbeetje verderop vroegen ze me te blijven staan en ze vroegen ofdie vrouw mijn moeder was. Ik antwoordde: nee. Dat geloofdenze niet en ze vroegen of dat dan niet ons huis was. Weer zei ikvan niet. Ik had de indruk dat ze het niet geloofden. Ze bevalenmij toen nog wat verder te gaan, tot aan het huis van mijn ouders.In de buurt van een kleine bron, een eindje van Aljustrel af, kreegik, toen ze daar een paar kuilen bij zagen, het bevel om te blijvenstaan. Misschien om me bang te maken, zeiden ze tegen elkaar:

– Hier liggen een paar kuilen open. We hakken haar hoofderaf en laten haar hier begraven achter. Zo is het voor eens enaltijd afgelopen met dat hele gedoe.

Bij het horen van dat gesprek dacht ik werkelijk dat mijnlaatste uur geslagen had, maar ik bleef rustig, alsof het mij nietaan ging. Na een tijdje, waarin ze overleg schenen te plegen, zeide ander:

– Nee, daar hebben we geen opdracht voor gekregen.

111

En ze bevalen me verder te lopen. Zo ging het verder doorons kleine dorpje, tot we bij ons huis kwamen. Iedereen kwamnaar de ramen en deuren om te zien wat er gebeurde. Sommigenlachten en spotten, anderen jammerden om mijn lot. Toen we bijons huis waren gekomen, moest ik mijn vader en moeder roepen.Ze waren er niet. Een steeg af om te zien of ze zich verborgenhadden. Hij doorzocht het huis en verbood me die dag nog weg tegaan. Toen klom hij op zijn paard en ze verdwenen.

In de namiddag ging het bericht dat de cavalerie zich hadteruggetrokken, verdrongen door het volk. Tegen zonsondergangbad ik mijn rozenkrans in de Cova da Iria, vergezeld van honderdenmensen. Later hoorde ik zeggen dat, toen ik zo als gevangenedoor de straten liep, een paar mensen het aan mijn moeder warengaan vertellen. Haar antwoord was:

– Als Onze Lieve Vrouw haar echt verschenen is, zal zijhaar wel bijstaan. Maar als ze liegt, dan is het goed dat ze gestraftwordt.

En ze bleef rustig, als tevoren. Nu zou iemand mij misschienvragen:

– En wat gebeurde er met Jacinta en Francisco in die tussentijd?

– Ik weet het niet. Ik herinner mij niets over hen op dat tijdstip.Het kan zijn dat hun ouders hen, in verband met wat zich afspeelde,die dag niet het huis uit hadden laten gaan.

5. De moeder van Lucia wordt ernstig ziek

De Heer moet wel tevreden zijn geweest over hoe ik mijnlijden doorstond, want nu bereidde hij mij een veel bitterder kelkvoor, die hij mij weldra te drinken zou geven. Mijn moeder werdernstig ziek, zo erg dat wij op zekere dag dachten dat zij dood zougaan. Alle kinderen kwamen bij haar bed staan om haar laatstezegen te vragen en haar stervende hand te kussen. Omdat ik dejongste was, was ik als laatste aan de beurt. Toen moeder mij zag,leefde ze weer wat op. Ze sloeg haar armen om me heen en meteen zucht riep ze uit:

– Arm kind! Wat moet er van je terecht komen zondermoeder? Ik sterf met een hart vol pijn om jou.

112

En terwijl ze in droevig snikken uitbarstte klemde ze mesteeds vaster tegen zich aan. Mijn oudste zus trok me bruusk vanhaar weg en bracht me naar de keuken. Ik mocht niet meer vanhaar in de kamer terug komen en ze zei:

– Onze moeder sterft in droefheid door het verdriet dat jijhaar hebt aangedaan.

Ik knielde op de grond, leunde mijn hoofd op een bank enmet een droefheid, zo diep als ik nog nooit had ondervonden,droeg ik mijn offer aan de goede God op. Enkele ogenblikkenlater kwamen mijn beide oudste zussen, die geen enkele hoopmeer hadden, bij mij terug en zeiden:

– Lucia, als jij echt Onze Lieve Vrouw gezien hebt, ga danonmiddellijk naar de Cova da Iria en bid haar dat ze moedergeneest. Je mag haar beloven wat je maar wil en wij zullen hetdoen. Ook zullen we dan geloven.

Zonder me een ogenblik te bedenken ging ik op weg. Omniet gezien te worden, volgde ik een paar paadjes door deweilanden, terwijl ik onderweg een rozenhoedje bad. Ik deed mijnverzoek aan de Allerheiligste Maagd. Daar luchtte ik in tranenmijn verdriet en ging naar huis terug, gesterkt door de hoop datmijn lieve Moeder in de hemel mij de gezondheid van mijn moederop aarde zou geven. Toen ik thuis kwam, voelde moeder zich alwat beter en na drie dagen kon ze al het werk in huis weer doen.

Ik had aan de Allerheiligste Maagd beloofd dat ik, als zij megaf wat ik vroeg, daar negen achtereenvolgende dagen met mijnzussen het rozenhoedje zou komen bidden en dat ik op mijn knieënvanaf de straat tot aan de voet van haar steeneik zou kruipen, endat ik op de laatste dag negen arme kinderen zou meenemen enhun daarna een avondmaal zou geven. We gingen mijn beloftevervullen, met mijn moeder erbij, die zei:

– Wat raar! Onze Lieve Vrouw heeft mij genezen, maar hetis net of ik nog ongelovig ben. Ik begrijp er niets van!

6. De dood van haar vader

De goede God schonk me deze vertroosting, maar hij klopteweer aan mijn deur met een ander offer, niet minder groot. Mijnvader was een gezond en sterk man, die niet wist wat hoofdpijnwas. En in nog geen 24 uur rukte een dubbele longontsteking hem

113

van ons weg naar de eeuwigheid30. Ik was zo verdrietig, dat ikdacht dat ik ook zou sterven. Hij was de enige die zich steeds mijnvriend had getoond en de enige die mij bij discussies tegen mij, inhet gezin, altijd verdedigde.

– O God! O God!, kreunde ik in de stilte van mijn kamer, ikhad nooit gedacht dat u mij zoveel leed zou laten meemaken!Maar ik doorsta het uit liefde tot u, tot eerherstel voor de zondentegen het Allerheiligst Hart van Maria, voor de H.Vader en voor debekering van de zondaars.

7. Ziekte van Jacinta en Francisco

In die tijd werden ook Francisco en Jacinta erger ziek31. Somszei Jacinta tegen mij:

– Wat heb ik een pijn in mijn borst! Maar ik zeg er niets vantegen mama. Ik wil het verdragen voor Onze Lieve Heer, voor deuitboeting van de zonden tegen het Onbevlekt Hart van Maria,voor de H.Vader en voor de bekering van de zondaars.

Toen ik op een ochtend bij haar kwam vroeg ze:– Hoeveel offers heb jij vannacht aan Onze Lieve Heer

gebracht?– Drie. Ik ben drie keer uit bed gegaan om het gebed van de

engel te bidden.– O, ik heb er heel veel gebracht. Hoeveel, weet ik niet want

ik had veel pijn, maar ik heb niet geklaagd.Francisco was zwijgzamer. Meestal deed hij alles wat hij

ons zag doen, maar zelden kwam hij met een eigen voorstel. Opzijn ziekbed leed hij met heldhaftig geduld, zonder ooit een zuchtof ook maar de minste klacht te uiten. Op zekere dag, kort voorzijn dood, vroeg ik hem:

– Francisco, heb je veel pijn?– Ja, maar ik draag het uit liefde tot Onze Lieve Heer en

Onze Lieve Vrouw .Op een dag gaf hij mij het touw, waar ik al over gesproken

heb, en hij zei:

30 De vader van Lucia stierf op 31 juli 1919.31 Francisco en Jacinta werden ongeveer tegelijkertijd ziek, eind oktober 1918.

114

– Hier, neem het mee voordat mama het ziet. Ik ben nu nietmeer in staat om het om mijn middel te dragen.

Alles wat zijn moeder hem bracht, nam hij in en ik kwamniet te weten of hem iets tegenstond.

Zo bereikte hij de gelukkige dag om naar de hemel te gaan32.Op de laatste avond voor zijn dood zei hij tegen mij en zijn zusje:

– Ik ga naar de hemel, maar daar zal ik zeker aan OnzeLieve Vrouw en Onze Lieve Heer vragen of zij jullie ook vlug komenhalen.

Ik dacht dat ik in het geschrift over Jacinta al geschrevenheb hoe zwaar die scheiding ons viel. Daarom zal ik dat hier nietnog eens schrijven.

Jacinta bleef dus nog, maar was al ziek, wat steeds ergerwerd. Ik zal daar verder niet over schrijven want dat heb ik aleerder gedaan. Ik wil alleen nog een of andere daad van deugdvermelden, die ik haar heb zien doen en waarvan ik denk dat ikhem nog niet beschreven heb.

Haar moeder wist hoe melk haar tegenstond. Op een dagbracht ze haar, bij de melk, een mooie tros druiven.

– Jacinta, zei ze, kijk eens, hier. Als je de melk niet lust, eetdan de druiven maar.

– Nee, mama, ik wil de druiven niet, neem die maar meeterug. Geef me liever de melk. Die drink ik op.

En zonder de minste tegenzin dronk zij het op. Tevredenging mijn tante weg, in de veronderstelling dat de afkeer van melkaan het verdwijnen was. Daarna keek Jacinta naar mij en zei:

– Ik had toch zo’n trek in die druiven! En die melk stond mezó tegen. Maar ik wilde dat offertje brengen aan Onze Lieve Heer.

Op een ochtend trof ik haar afgemat aan. Ik vroeg haar ofze zich slechter voelde.

– Vannacht had ik heel veel pijn, zei ze, en ik wilde OnzeLieve Heer het offertje brengen om me in bed niet om te draaien.Daardoor heb ik geen oog dicht gedaan.

Een andere keer zei ze me:

32 Francisco stierf in het huis van zijn ouders, in Aljustrel, op 4 april 1919.

115

– Als ik alleen ben, kom ik uit bed om de gebeden van deengel te bidden. Maar ik ben nu niet meer in staat om met mijnhoofd bij de grond te komen. Dan val ik om. Daarom bid ik alleenop mijn knieën.

Ik had op zekere dag gelegenheid om even met mijnheerpastoor te praten en hij vroeg mij hoe het met Jacinta ging. Ik zeiwat ik van haar toestand vond en ik vertelde hem ook, dat ze nietmeer in staat was om met haar hoofd naar de grond te komen omte bidden. De eerwaarde vroeg me of ik tegen haar wilde zeggen,dat hij niet meer wilde dat zij nog haar bed uit ging om te bidden.Ze mocht alleen nog maar liggend bidden, voor zover ze dat kon,zonder zich te vermoeien. Bij de eerste gelegenheid bracht ik haarde boodschap over en ze vroeg:

– Zal Onze Lieve Heer daarmee tevreden zijn?– Ja, zei ik, Onze Lieve Heer wil dat we doen wat mijnheer

pastoor zegt.– Dan is het goed. Ik zal nooit meer opstaan.Als ik even tijd had ging ik altijd graag naar de Loca de

Cabeço om in onze geliefde grot te bidden. Omdat Jacinta veelvan bloemen hield, plukte ik op de terugweg lelies en pioenrozen,als die er waren. Ik gaf ze haar en zei:

– Hier, ze komen van de Cabeço.Ze pakte ze aan en zei soms met tranen:– Ik zal daar nooit meer komen! En ook niet in de Valinhos

en niet in de Cova da Iria! Ik heb daar zo’n heimwee naar!– Och, wat geeft dat, als je toch naar de hemel gaat en

Onze Lieve Heer en Onze Lieve Vrouw gaat zien!– Ja, je hebt gelijk, zei ze.En dan was ze weer tevreden, pakte het boeket uit en telde

van iedere bloem de blaadjes.Een paar dagen nadat ze ziek geworden was, gaf ze me het

touw dat ze droeg en zei:– Bewaar jij het voor me. Ik ben bang dat mama het ziet. Als

ik beter word, heb ik het graag weer terug.Dat touw had drie knopen en er zat wat bloed aan. Ik

bewaarde het in het geheim totdat ik definitief uit het huis vanmijn moeder wegging. Omdat ik niet wist wat ik er mee moestdoen, heb ik het toen samen met dat van haar broertje verbrand.

116

8. Ook Lucia wordt ziek

Verschillende mensen die van verderaf kwamen en zagenhoe bleek en geel ik er uit zag, vroegen aan mijn moeder of ze mijeen paar dagen mee zouden kunnen nemen, in de mening dat deverandering van lucht mij goed zou doen. Met die bedoeling gafmijn moeder toestemming en zo gebeurde het dat ik nu eens hier,dan weer daar een paar dagen logeerde.

Op die reizen was het niet alleen achting en sympathie watik ondervond. Naast mensen die mij bewonderden en me als eenheilige beschouwden, waren er altijd die mij beschimpten, mijhuichelaarster, waarzegster en tovenares noemden. Het was degoede God, die zout in het eten deed opdat het niet zou bederven.En zo ging ik, dankzij de hulp van de goddelijke Voorzienigheid,door het vuur zonder me te verbranden en zonder kennis te makenmet die worm van ijdelheid die meestal alles bederft. Bij diegelegenheid dacht ik: ze vergissen zich allemaal; ik ben niet heilig,zoals sommigen zeggen, en ook geen leugenaarster zoals anderenbeweren. Alleen God weet wat ik ben.

Wanneer ik dan terugkwam ging ik meteen naar Jacinta, dietegen me zei:

– Lucia, ga toch niet meer weg, ik had je zo gemist! Sinds jijweg bent heb ik met niemand meer gepraat. Met de andere mensenkan ik niet praten.

Tenslotte brak dan het moment aan dat zij naar Lissabonvertrok. Ons afscheid heb ik al beschreven, daarom doe ik dathier niet nog eens. Wat was ik verdrietig, nu ik overal alleen voorstond. In zo korte tijd haalde God mijn lieve vader, daarna Fran-cisco en nu Jacinta, die ik in deze wereld niet meer terug zouzien, bij me weg. Zo gauw ik er gelegenheid voor had, trok ik meterug in de Cabeço. Ik installeerde me in de grot van de rots omdaar, alleen met God, mijn verdriet te luchten en al mijn tranenvan droefheid te storten. Bij het afdalen van de helling herinnerdealles mij aan mijn geliefde makkertjes: stenen waarop we zo vaakhadden gezeten; bloemen die ik nu niet meer plukte omdat ikniemand had om ze aan te geven; de Valinhos waar we samen devreugden van het paradijs hadden gesmaakt! Alsof ik de werke-lijkheid niet kon geloven, liep ik op zekere dag, half verstrooid,het huis van mijn tante binnen. Ik ging naar de kamer van mijn

117

nichtje en riep haar. Haar zusje Teresa hield me tegen en zei datJacinta er niet meer was.

Kort daarop kwam het nieuws dat ze naar de hemel gevlogenwas33. Haar lichaam werd daarna naar Vila Nova de Ourémgebracht. Mijn tante bracht me een keer mee daarheen, naar destoffelijke resten van haar dochtertje, in de hoop dat het mij zouafleiden. Maar lange tijd leek ik alleen maar steeds verdrietiger teworden. Als het kerkhof open was, ging ik bij het graf van Franciscozitten, of bij dat van mijn vader en daar bleef ik uren zitten.

Een tijdje later besloot mijn moeder naar Lissabon te gaanen mij mee te nemen. Door bemiddeling van Dr.Formigão nameen vrome vrouw ons bij haar in huis en bood aan mijn studie ineen internaat te betalen, als ik blijven wilde. Mijn moeder en iknamen dankbaar het edelmoedige aanbod van die goedgeefsedame, Dona Assunção geheten, aan. Nadat mijn moeder de artsenhad geraadpleegd en vernomen had dat ze moest worden ge-opereerd aan haar nieren, maar dat men niet voor haar leven koninstaan daar ze ook een hartkwaal had, ging ze naar huis terug.Mij liet zij onder de hoede van die dame achter. Toen alles algeregeld was en de dag was vastgesteld waarop ik naar hetinternaat zou gaan, werd ons gezegd dat de regering te wetenwas gekomen dat ik in Lissabon was en dat ik werd gezocht. Ikwerd toen naar het huis van Dr.Formigão, in Santarém, gebracht.Daar bleef ik een paar dagen verborgen. Ik mocht zelfs niet naarde H.Mis. Tenslotte bracht de zus van de eerwaarde mij naar hethuis van mijn moeder. Zij beloofde dat zij zou regelen dat ik naareen internaat van de zusters Dorothea’s, in Spanje, kon gaan. Zogauw alles voor elkaar was, zou ik gehaald worden. Al die weder-waardigheden gaven me een beetje afleiding en dat drukkendeverdriet ging over.

9. Eerste onderhoud met de bisschop

Omstreeks die tijd kwam u, Excellentie, naar Leiria34 en degoede God vertrouwde een arme kudde, die al vele jaren zonder

33 Jacinta stierf in Lissabon, in het ziekenhuis Dona Estefânia, op 20 februari1920 om ongeveer 22.30 uur.

34 De nieuwe bisschop, D. José Alves Correia da Silva kwam op 5 augustus1920 in het bisdom.

118

herder zat, aan uw zorgen toe. Net als al eens eerder gebeurdwas met een eerwaarde, waren er ook nu heel wat mensen die mijbang probeerden te maken met de komst van de nieuwe bisschop.Ze zeiden namelijk dat u alles al wist en dat u tot in het diepst vaniemands ziel kon doordringen en raden wat er in iemands gewetenomging en dat u nu al mijn oplichterij zou ontdekken. Verre vanbang te worden, verlangde ik vurig met u te kunnen spreken en ikdacht: als hij echt alles weet, dan weet hij ook dat ik de waarheidspreek.

Zo gauw een vriendelijke dame uit Leiria aanbood mij naaru toe te brengen, nam ik dat aanbod dus aan en wachtte hetgelukkige moment af. Eindelijk kwam de dag. Eenmaal bij hetpaleis, werd ik samen met die dame een zaal binnen gebracht engevraagd een ogenblikje te wachten. Even later kwam uwsecretaris35 binnen. Heel vriendelijk praatte hij even met DonaGilda, de dame die bij mij was, en van tijd tot tijd stelde hij eenpaar vragen aan mij. Omdat ik al twee keer bij die eerwaarde hadgebiecht, kende ik hem al en vond ik het een plezierig gesprek.Even later kwam Dr.Marques dos Santos36. Hij droeg schoenenmet gespen en had een ruime cape om. Het was de eerste keerdat ik een priester zo gekleed zag en daarom viel het me meerop. Toen begon hij met zijn repertoire van vragen, waar geen eindaan leek te komen. Af en toe lachte hij, wat iets weg had van spotover mijn antwoorden. Het moment van spreken met de bisschopleek maar niet te komen. Eindelijk kwam uw secretaris weer enzei tegen de dame die bij mij was dat zij, als de bisschop kwam,zich moest verontschuldigen en zeggen dat zij een paar bood-schappen moest doen en zich terugtrekken. Want het zou kunnen,dat de bisschop het een en ander met mij alleen wilde bespreken.Bij het horen van dat bericht, was ik dolblij, want ik dacht: debisschop weet toch al alles en zal dus wel niet veel vragen stellen,omdat hij alleen met mij is. Prima toch!

De goede dame wist heel goed hoe zij het spelen moest,toen u binnenkwam. Ik had dus het geluk met u alleen te praten.Wat er in dat onderhoud besproken werd hoef ik u niet te vertellen,

35 Pater Augusto de Sousa Maia (overleden in 1959).36 Mgr Manuel Marques dos Santos (1892-1971).

119

want u zult het zich beter herinneren dan ik. Inderdaad, toen ikzag dat u mij zo vriendelijk ontving, met als enige interesse hetheil van mijn ziel en bereid te zorgen voor het arme schaapje datde Heer u had toevertrouwd, was ik er meer dan ooit van overtuigddat u alles wist. Ik aarzelde dan ook geen moment om mij aan uwzorgen toe te vertrouwen. De voorwaarden die u daartoe had op-gelegd waren niet moeilijk voor mij: ik mocht aan niemand zeggenwat u met mij besproken had en ik moest een lief kind zijn. Zohield ik mijn geheim voor me tot op de dag dat u mij liet weten detoestemming van mijn moeder te vragen.

10. Afscheid van Fatima

Eindelijk werd de dag van mijn vertrek vastgesteld. Op delaatste avond ervóór nam ik, terneergeslagen van heimwee,afscheid van al die dierbare plaatsen, met de zekerheid dat ik ernooit meer zou komen: de Cabeço, de Rocha, de Valinhos, deparochiekerk waar de goede God het werk van zijn barmhartigheidbegonnen was, en het kerkhof waar ik de dierbare resten achterliet van mijn lieve vader en Francisco, die ik nog niet had kunnenvergeten. Van onze put nam ik afscheid toen hij al door de valeschijn van de maan werd verlicht. Ook van het oude erf, waar ikzo vaak lange uren had doorgebracht met te staren naar de mooiesterrenhemel en van de pracht van de zons op- en ondergang, dieik op z’n mooist vond wanneer de dauwdruppels de bergenbedekten als parels. Ook bewonderde ik er soms de sneeuwvlokkenals ze overdag neervielen of van de pijnbomen afhingen. Al diedingen deden mij denken aan de schoonheid van het paradijs.

De volgende dag, ’t was nog pas twee uur in de nacht, vertrokik zonder van iemand afscheid te hebben genomen37, in gezelschapvan mijn moeder en een eenvoudige werkman, Manuel Correia,die naar Leiria moest reizen. Mijn geheim had ik niet verbroken.We begaven ons naar de Cova da Iria om daar mijn laatste afscheidte nemen. Ik bad er voor de laatste keer mijn rozenhoedje. Nogéén keer keek ik achterom, als een laatste vaarwel.

37 Lucia vetrok uit Aljustrel in de vroege ochtend van 16 juni 1921 en kwamenkele uren later in Leiria aan. Vandaar reisde zij verder naar het collegevan Porto, waar zij de volgende morgen aankwam.

120

Om negen uur in de ochtend kwamen we in Leiria aan. Daarontmoette ik Dona Filomena Miranda, later mijn peettante bij hetvormsel, die u had aangewezen om met mij mee te gaan. Omtwee uur in de middag vertrok de trein. Het moment om, op hetstation, afscheid van mijn moeder te nemen was aangebroken.Ze bleef achter in een vloed van tranen, overmand door het verdrietvan de scheiding. De trein vertrok en daarmee mijn arme hart,gedompeld in een zee van heimwee en herinneringen die ikonmogelijk kon loslaten.

NAWOORD

Excellentie, ik denk dat ik de mooiste bloem van mijn kleinetuin heb geplukt, om haar neer te leggen in de barmhartige handenvan de goede God, door u vertegenwoordigd, en ik vraag hem ervrucht uit te mogen trekken voor een overvloedige oogst van zielenvoor het eeuwige leven. En omdat de goede God houdt van ne-derige gehoorzaamheid van de laagste van zijn schepselen, eindigik met de woorden van haar, die hij mij in zijn oneindige goedheidheeft geschonken als Moeder, Beschermster en Model, woordenwaarmee ik begonnen ben: “Ziehier, de dienstmaagd van de Heer”.Moge hij zich van haar blijven bedienen, zoals het hem behaagt!

1. Nog een paar bijzonderheden over Jacinta

P.S. ik heb vergeten te zeggen dat Jacinta, toen ze naar hetziekenhuis van Vila Nova de Ourém ging, wist dat ze er niet zougenezen, maar alleen zou lijden. Lang voordat er sprake was vanhet feit dat ze naar Vila Nova de Ourém zou gaan, zei ze op eendag:

– Onze Lieve Vrouw wil dat ik naar twee ziekenhuizen ga,maar niet om te genezen, maar om meer te lijden uit liefde voorOnze Lieve Heer en voor de zondaars.

De letterlijke woorden van Onze Lieve Vrouw bij dieverschijningen aan haar alleen ken ik niet omdat ik ze haar nooitheb gevraagd. Ik vond het genoeg, om alleen die losse zinnen tenoteren die ze tegen me zei.

In dit schrijven heb ik geprobeerd niet te herhalen wat ik alin het vorige had verteld, om het niet te lang te maken.

121

2. Aantrekkingskracht van Lucia

Dit geschrift kan misschien de indruk wekken dat ik in mijndorp weinig vriendschap of genegenheid ondervond. Dat zou nietjuist zijn. Er was een uitverkoren groepje van de kudde van deHeer, dat voor mij een uitzonderlijke sympathie toonde: dat warende kinderen. In dolle blijdschap liepen ze achter mij aan. En als zewisten dat ik mijn kudde aan het hoeden was in de buurt van onsdorpje, kwamen ze in groepen naar me toe om die dag bij mij tezijn. Mijn moeder zei vaak:

– Ik weet niet wat in jou zo aantrekt, de kinderen lopen achterje aan alsof ze naar een feest gaan!

Soms voelde ik me niet op mijn gemak, tussen zoveel lawaaien daarom probeerde ik me dan te verstoppen.

Datzelfde overkwam mij in Vilar en ik zou bijna zeggen, datoverkomt me nog met mijn zusters in het klooster. Een paar jaargeleden zei de eerwaarde Moeder, nu Provinciaal Overste38 nogtegen mij:

– Zuster, u hebt zo’n goede invloed op de zusters, dat u hunals u wilt, veel goed kan doen.

En kortgeleden zei de eerw. Moeder van Ponte Vedra39 tegenme:

– Zuster, voor een deel bent u bij de Heer verantwoordelijkvoor de ijver of nalatigheid van de zusters in de naleving van deregel. Want in de ontspanningstijd groeit of verslapt de ijver en indie tijd doen zij na wat u doet. Door het een of andere onderwerpdat u tijdens de recreatie aansneed, hebben verschillende zustersnu een duidelijker begrip van de regel en besloten ze hem nauw-keuriger te onderhouden.

Wat heeft dat te betekenen? Ik weet het niet. Misschien nogeen geldstuk dat God mij wilde toevertrouwen en waarover hijlater rekenschap zal vragen. Moge ik hem dan, na ermee gewerktte hebben, het duizendvoudige kunnen teruggeven!

38 M.Maria do Carmo Corte Real.39 M. Carmen Refojo, overste in Ponte Vedra.

122

3. Goed geheugen van de zieneres

Misschien vraagt iemand zich af: hoe kan die zuster zichdat allemaal herinneren? Wel, dat weet ik niet. De goede Godheeft mij dat vermogen om zich de dingen goed te herinnerengegeven zoals hij dat wil. Alleen hij weet de reden. Overigens lijkthet me, dat wij het verschil tussen de bovennatuurlijke en denatuurlijke gaven niet uit het oog moeten verliezen. Wanneer weover natuurlijke zaken praten vervaagt en vergeten we wat wezeggen. Maar die andere zaken prenten zich, in de mate waarinwe ze zien of horen, zo diep in onze ziel dat wij ze niet gemakkelijkvergeten.

123

DERDE HERINNERING

Inleiding

Zoals we gezien hebben, waren de twee eerste Herinneringentot stand gekomen naar suggesties van de bisschop van Leiria en vanpater Fonseca. Ook deze keer ging het initiatief niet uit van Lucia. Deaanleiding was het volgende: Het boek Jacinta had tussen mei enoktober 1938 twee edities. Bij het naderen van het jubileumjaar 1942werd over een nieuwe uitgave gedacht. Ook nu weer dacht men datLucia een substantiële bijdrage kon leveren.

De bisschop, Dom José, kondigde Lucia het bezoek aan vanDr.Galamba. Die wilde haar nog enkele vragen stellen over het levenvan Jacinta. Lucia was ervan doordrongen dat het, om inzicht te gevenin het geestelijk leven van Jacinta, nodig was nu de eerste twee delenvan het geheim van juni 1917 mee te delen. Zij besefte dat zij, alvorensverder te gaan met schrijven over het leven van Jacinta, eerst over dietwee eerste delen moest schrijven.

De ontmoeting van Dr.Galamba met zuster Lucia had bij diegelegenheid niet plaats gevonden, maar toch werkte Lucia al vanafeind juli, de datum waarop zij de aankondiging van de bisschop hadontvangen, aan haar geschrift. Op 31 augustus is zij daarmee klaaren zij stuurt het onmiddellijk naar de bisschop van Leiria. Behalve naastwat zuster Lucia in het voorwoord van dat geschrift zegt, is vermel-denswaard wat zij schrijft in een brief aan Pater Gonçalves: “Excellentiekondigde in een brief de ondervraging aan door Dr.Galamba en vroegme om nog resterende herinneringen met betrekking tot Jacinta, methet oog op een nieuwe utgave van het boek “Jacinta”. Dat verzoek isme uit het hart gegrepen en is voor mij een lichtstraal die me zegt, dathet ogenblik is aangebroken om de twee eerste delen van het geheimmee te delen en zo aan de nieuwe editie twee hoofdstukken toe tevoegen: één over de hel en een tweede over het Onbevlekt Hart vanMaria. Maar het staat me tegen om het geheim openbaar te makenen daardoor twijfel ik toch nog. Ik heb wel al aantekeningen gemaakt,maar zal ik ze afstaan of in de kachel gooien? Ik weet niet wat ik zaldoen”.

We zien dat Lucia ook deze Herinnering schrijft in dezelfdegesteltenis als de vorige: enerzijds met grote tegenzin, anderzijds involledige gehoorzaamheid, in het vertrouwen dat “zijn glorie en hetheil van de zielen ermee gemoeid zijn”.

124

VOORWOORD

J.M.J.,Excellentie,

In gehoorzaamheid aan de opdracht die u mij in uw briefvan 26 juli 1941 heeft gegeven, namelijk om na te denken overen op te schrijven wat ik mij nog meer van Jacinta kan herinneren,meen ik dat in deze opdracht God tot mij gesproken heeft en dathet ogenblik is aangebroken antwoord te geven op twee vragendie me dikwijls gesteld zijn en waarop ik het antwoord alsmaarheb uitgesteld.

Ik denk dat God en het Onbevlekt Hart van Maria graaghebben dat in het boek ‘Jacinta’ een hoofdstuk over de hel en eenpaar dingen over het Onbevlekt Hart van Maria worden in gelast1.U vindt deze gedachte van mij vast een beetje raar maar hij komtniet van mij. En God zal u laten zien dat zijn glorie en het heil vande zielen ermee gebaat zijn.

Ik zal daarom iets moeten zeggen over het geheim enantwoord moeten geven op het eerste punt van de vragenlijst.

1. Wat is het geheim?

Wat is het geheim?Het lijkt mij dat ik het nu mag zeggen omdat de hemel mij

daar toestemming voor heeft gegeven. De vertegenwoordigersvan God op aarde hebben mij daartoe verschillende malen en inverschillende brieven toestemming gegeven. Een van die brievenis volgens mij in uw bezit, namelijk die van de heer pater JoséBernardo Gonçalves2 en hij vraagt mij daarin aan de H.Vader teschrijven3. Een van de punten die hij mij vroeg was het bekendmaken van het geheim. Ik heb er iets van gezegd, maar om eenschrijven dat kort moest zijn niet al te lang te maken, beperkte ik

1 In feite werden deze hoofdstukken niet opgenomen in de tweede druk(oktober 1938), maar in de derde (1942).

2 P. José Bernardo Gonçalves was een van de geestelijk leidsmannen vanLucia (hij overleed in 1966).

3 De brief naar paus Pius XII werd verstuurd op 2 december 1940.

125

me tot het allerbelangrijkste en liet een geschikter tijdstip overaan God.

In mijn tweede geschrift heb al gesproken over de twijfel,die mij kwelde tussen dertien juni en dertien juli en die bij dielaatste verschijning volledig van mij afviel.

2. Het visioen van de hel

Wel, het geheim bestaat uit drie aparte delen, waarvan ik ernu twee ga meedelen4.

Het eerste geheim dan was de aanblik van de hel5!Onze Lieve Vrouw liet ons een grote vuurzee zien, die onder

de aarde leek te zijn. En in dat vuur ondergedompeld: de duivelsen de zielen, alsof het doorschijnende zwarte en donkerbruinegloeiende sintels waren met menselijke vormen die dreven in devuurgloed en nu eens werden opgetild door de vlammen die uithenzelf met rookwolken opstegen, dan weer naar alle kantenneervielen, als vonken bij een grote brand, zonder gewicht ofhouvast. Dat alles ging gepaard met kreten en kreunen van pijnen wanhoop, wat ons deed huiveren en rillen van ontzetting. Deduivels onderscheidden zich van de zielen door hun afschuwelijke,weerzinwekkende vormen van vreemde angstaanjagende dieren.Zij waren doorzichtig en zwart. Deze aanblik duurde maar eenmoment en we waren blij dat onze goede Moeder in de hemel onsvan tevoren al had gerustgesteld met de belofte ons naar de hemelte halen ( bij de eerste verschijning)! Was dat niet zo, dan warenwe geloof ik van angst en ontzetting gestorven.

Daarna richtten wij onze ogen naar Onze Lieve Vrouw, diemet goedheid en droefheid tegen ons zei:

– Jullie hebben de hel gezien, waar de zielen van de armezondaars heen gaan. Om ze te redden wil God de devotie tot mijnOnbevlekt Hart in de wereld verbreiden6. Als gedaan wordt wat ik

4 Het gaat dus om één geheim, in drie delen. Hier beschrijft Lucia de eerstetwee gedeeltes. Het derde deel, geschreven op 3 januari 1944, werd op 26juni 2000 gepubliceerd.

5 Lucia beschrijft tot in details het visioen dat zij had van de hel.6 De grote belofte van de redding in de Boodschap van Fatima wordt vaak

verbonden met de tussenkomst van het Onbevlekt Hart van Maria.

126

jullie zeg, zullen veel zielen gered worden en zal er vrede komen.De oorlog zal ophouden7. Maar als de mensen niet ophouden Godte beledigen, zal er tijdens het pontificaat van Pius XI 8 een tweede,nog ergere, beginnen. Wanneer jullie een nacht zien, verlicht dooreen onbekend licht, weet dan dat dit het grote teken9 is dat Godgeeft, dat hij de wereld zal straffen om zijn misdaden, door middelvan oorlog, honger en vervolgingen van de Kerk en de H.Vader.Om dat te verhinderen zal ik de toewijding van Rusland aan mijnOnbevlekt Hart en de communie tot eerherstel op de eerstezaterdagen komen vragen10. Als zal worden gedaan wat ik vraag,zal Rusland zich bekeren en zal er vrede zijn. Zo niet, dan zal hetzijn dwalingen over de wereld verspreiden en oorlogen envervolgingen veroorzaken. De goede mensen zullen gemarteldworden. De H.Vader zal veel te lijden hebben. Verschillende natieszullen vernietigd worden. Tenslotte zal mijn Onbevlekt Hartzegevieren. De H.Vader zal Rusland aan mij toewijden11, dat zichzal bekeren en de wereld zal een zekere tijd van vrede krijgen12.

7 Het betreft de Eerste Wereldoorlog (1914-1918).8 Later bevestigde Lucia nog eens dat het Pius XI was. Op de tegenwerping

dat het begin van de Tweede Wereldoorlog (1939-1945) viel onder hetpontificaat van paus Pius XII, antwoordde zij dat de bezetting van Oostenrijkhet werkelijke begin van de oorlog was, nl. in 1938.

9 Lucia meende dat het ‘buitengewone’ noorderlicht in de nacht van 25 op 26januari 1938, het teken van God was voor het begin van de oorlog.

10 Deze ‘belofte’ ging in vervulling op 10 december 1925, toen Onze LieveVrouw aan Lucia verscheen in Pontevedra (zie bijvoegsel). Op 13 juni 1929vroeg zij, in een visioen in Tuy, aan Lucia de toewijding van Rusland aanhaar Onbevlekt Hart.

11 Zuster Lucia heeft persoonlijk verklaard dat de plechtige en universeletoewijding die op 25 maart 1984 plaats vond, overeen kwam met wat OnzeLieve Vrouw wilde: “Ja, zoals Onze Lieve Vrouw het heeft gevraagd, isgebeurd, op de dag van 25 maart 1984” (brief van 8 november 1989 aan deH.Vader. Daarom heeft geen enkele discussie of later verzoek enige grond(zie bijvoegsel III, blz. 210).

12 Aan deze belofte is geen voorwaarde verbonden; zij zal zeker in vervullinggaan. Maar de dag waarop dat zal gebeuren is ons niet bekend.

127

3. Diepe indruk op Jacinta

Excellentie, in de aantekeningen die ik u toestuurde na hetlezen van het boek ‘Jacinta’ , heb ik u al gezegd dat zij diep onderde indruk was van enkele zaken die verband hielden met hetgeheim. Zo was het ook echt. De aanblik van de hel had zo’n diepeindruk op haar gemaakt, dat alle boetedoening en versterving haarniets leken als zij daarmee maar een paar zielen ervan kon vrijwaren.

Zo, nu kan ik antwoord geven op de tweede vraag die mijvan verschillende kanten is gesteld:

Hoe kon het dat Jacinta, zo klein nog, bevangen kon worden,en het ook begreep, door zo’n geest van versterving en boete?

Het lijkt me dat dit in de eerste plaats kwam door een specialegenade die God haar door middel van het Onbevlekt Hart vanMaria toebedeelde. Ten tweede was het de aanblik van de hel ende verschrikkelijke toestand van de zielen die daarin terechtkomen.

Sommige mensen, zelfs vrome, willen niet met hun kinderenover de hel praten om ze niet bang te maken. Maar God heeft nietgeaarzeld om hem aan drie kinderen te laten zien, van wie éénnog pas zes jaar was en van wie hij wist dat ze zó versteld zoustaan dat ze, ik zou haast zeggen, bijna van schrik stierf.

Ze ging vaak peinzend op een steen of op de grond zittenen zei dan:

– O, die hel, die hel! Wat heb ik te doen met die zielen dienaar de hel gaan! En die mensen daarin, die als stukken houtlevend in het vuur branden!

En met bevende stem bad ze, geknield en met gevouwenhanden, het gebed dat Onze Lieve Vrouw ons geleerd had:

– O mijn Jezus, vergeef ons, bevrijd ons van het vuur vande hel, breng alle zielen naar de hemel, vooral degenen die uwhulp het meest nodig hebben.

Nu zal u, Excellentie, wel begrijpen dat de laatste woordenvan dat gebed betrekking hebben, want die indruk kreeg ik, op demensen die zich in groter gevaar bevinden of dichter bij hunverdoemenis.

En lange tijd bleef Jacinta zo zitten, op haar knieën, en badsteeds maar weer hetzelfde gebed. Van tijd tot tijd riep ze mij ofhaar broertje alsof ze ontwaakte uit een droom:

128

– Francisco, Francisco, zijn jullie ook mee aan het bidden?We moeten veel bidden om de zielen uit de hel te houden. Ergaan daar toch zóveel heen! Zoveel!

Andere keren vroeg ze:– Waarom laat Onze Lieve Vrouw de hel niet zien aan de

zondaars? Als ze die zouden zien, zouden ze geen zonden meerdoen om er niet in te komen! Je moet tegen die Dame zeggen datze aan die mensen de hel moet laten zien (zij doelde op de mensenin de Cova da Iria tijdens de verschijning). Je zal zien, hoe ze zichdan bekeren.

Daarna vroeg ze, een beetje ontevreden:– Waarom heb je niet aan Onze Lieve Vrouw gevraagd of

ze de hel wilde laten zien aan die mensen?– Dat heb ik vergeten, antwoordde ik.– Ja, ik heb er zelf ook niet aan gedacht, zei ze met een

bedroefde uitdrukking op haar gezicht.Soms ook vroeg ze:– Wat voor zonden doen die mensen, dat ze in de hel komen?– Ik weet het niet. Misschien de zonde om op zondag niet de

H.Mis bij te wonen, of te stelen, vieze woorden zeggen, vloeken,zweren.

– En gaan ze dan om één enkel woord naar de hel?– Ja, het is zonde…– Waarom houden ze hun mond niet en waarom gaan ze

niet naar de H.Mis? Wat doen de zondaars me toch een verdriet!Kon ik ze de hel maar laten zien!

Soms klemde ze zich plotseling aan mij vast en zei:– Ik ga naar de hemel. Maar jij blijft hier en je moet tegen

alle mensen zeggen hoe de hel eruit ziet, zodat ze geen zondenmeer doen en er niet in komen!

Andere keren weer zei ze, na een poosje te hebben na-gedacht:

– Dat er toch zoveel mensen naar de hel gaan! Dat er zoveelin zijn!

Om haar gerust te stellen zei ik:– Jij hoeft niet bang te zijn. Jij gaat naar de hemel.– Ja, ik kom er, zei ze rustig. Maar ik wou dat ook al die

mensen erin kwamen. Wanneer zij uit versterving niet wilde eten,zei ik:

129

– Jacinta, kom, eet nou toch!– Nee, ik breng dit offer voor de zondaars, die teveel eten.Toen zij op zekere dag, ze was al ziek, naar de Mis wilde

gaan zei ik:– Jacinta, ga toch niet, dat kan je niet. Vandaag is het geen

zondag!– Dat maakt niets uit. Ik ga in plaats van de zondaars, die

niet eens op zondag gaan.Als ze toevallig van die woorden hoorde, die sommige

mensen uit opschepperij schijnen te zeggen, bedekte ze haargezicht met haar handen en zei:

– Mijn God! Zouden die mensen niet weten dat ze voor zulkewoorden naar de hel kunnen gaan? Mijn Jezus, vergeef het hunen bekeer ze. Ze weten echt niet dat ze hiermee God beledigen.Wat erg, Jezus! Ik bid voor hen.

En dan zegde ze weer het gebed dat Onze Lieve Vrouw onsgeleerd had:

– O mijn Jezus, vergeef ons, enz…

4. Nog een punt

Nu schiet mij nog iets te binnen, Excellentie. Er werd mijsoms gevraagd of Onze Lieve Vrouw niet bij een van haarverschijningen heeft uitgelegd welk soort zonden God het meestbeledigen, want het schijnt dat Jacinta in Lissabon die van hetvlees noemde13. Het is mogelijk, dat denk ik nu, dat zij, omdat heteen van de vragen was die zij mij soms stelde, op het idee kwamom dat in Lissabon aan Onze Lieve Vrouw te vragen en dat dittoen het antwoord was dat zij kreeg.

5. Het Onbevlekt Hart van Maria

Wel, Excellentie, ik geloof dat ik hiermee voldoende heteerste deel van het geheim uit de doeken heb gedaan.

13 Natuurlijk begreep Jacinta op haar leeftijd de betekenis van die zonde nietvolledig. Maar dat sluit niet uit dat zij intuïtief het belang ervan begrepenheeft.

130

Het tweede gedeelte heeft betrekking op de devotie tot hetOnbevlekt Hart van Maria.

In mijn tweede geschrift heb ik al gezegd, dat Onze LieveVrouw mij op 13 juni 1917 gezegd had dat ze mij nooit in de steekzou laten en dat haar Onbevlekt Hart mijn toevlucht zou zijn ende weg die me naar God zou leiden; en dat ze bij het uitsprekenvan die woorden haar handen opende, terwijl ze in ons binnenstede straling die van haar handen uitging, liet doordringen. Het lijktmij dat die straling op die dag voornamelijk bedoeld was om inons een bijzondere kennis en liefde voor het Onbevlekt Hart testorten14. Het lijkt mij dat zo ook de twee andere keren, God zelfen het mysterie van de Allerheiligste Drieëenheid, bedoeld waren.Sinds die dag voelden wij in ons hart een vuriger liefde tot hetOnbevlekt Hart van Maria. Van tijd tot tijd zei Jacinta tegen mij:

– Die dame heeft gezegd dat haar Onbevlekt Hart je toevluchten de weg die je naar God zal leiden, zal zijn. Vind je dat nietfantastisch? Ik houd verschrikkelijk veel van haar Hart! Het is zogoed!

Toen Maria ons in juli, zoals ik al zei, bij het geheim meege-deeld had dat zij de devotie tot haar Onbevlekt Hart in de wereldwilde verbreiden en dat zij, om een toekomstige oorlog tevermijden, de toewijding van Rusland aan haar Onbevlekt Harten de communies tot eerherstel op de eerste zaterdag kwamvragen, zei Jacinta, wanneer we daarover met elkaar praatten:

– Wat jammer, dat ik niet mag communiceren tot eerherstelvan de zonden, die bedreven zijn tegen het Onbevlekt Hart vanMaria!

Ook heb ik al verteld dat Jacinta, uit de rij schietgebedendie wij van pater Cruz geleerd hadden, koos: ‘zoet Hart van Maria,wees mijn redding!’. En soms voegde ze er, als ze dit gezegd had,met die eenvoud die haar zo typeerde, aan toe:

– Ik houd ontzettend veel van het Onbevlekt Hart van Maria!Het is het Hart van onze Moeder in de hemel! Vind jij het nietverschrikkelijk fijn om vaak te zeggen: zoet Hart van Maria, Onbe-vlekt Hart van Maria!? Ik doe het graag, heel graag!

14 De liefde tot het Onbevlekt Hart van Maria was volgens Lucia als het wareeen ‘ingestorte deugd’. Dit is alleen te verklaren als een buitengewonemystieke genade die zij kreeg.

131

Soms zong ze, terwijl ze wilde bloemen plukte, op een wijsjedat ze op dat moment had bedacht:

– Zoet Hart van Maria, wees mijn heil! Onbevlekt Hart vanMaria, bekeer de zondaars, bevrijd de zielen van de hel!

6. Jacinta ziet de H.Vader

Op een dag brachten we de rustpauze door bij de put vanmijn ouders. Jacinta ging op de stenen over de put zitten. Franciscoen ik gingen wilde honing zoeken in de struiken die tegen eenoverhangende rots groeiden bij een riviertje. Na een poosje riepJacinta mij:

– Heb jij ook de H.Vader gezien?– Nee!– Ik weet niet hoe dat ging, maar ik zag de H.Vader in een

heel groot huis. Huilend knielde hij voor een tafel, met zijn handenvoor zijn gezicht. Buiten het huis stonden veel mensen ensommigen gooiden stenen naar hem; anderen vloekten en scholdenhem uit15. Arme H.Vader! We moeten veel voor hem bidden.

Ik heb al verteld dat op zekere dag twee priesters ons vroegenvoor de paus te bidden en dat zij ons uitlegden wie de paus was.Later vroeg Jacinta mij:

– Is dat dezelfde die ik heb zien huilen en die over wie deDame met ons gesproken heeft in het geheim?

– Ja, antwoordde ik.– Dan heeft die Dame hem zeker ook aan die priesters laten

zien. Zie je wel? Ik heb me niet vergist. We moeten veel voorhem bidden.

Een andere keer gingen we naar de Cabeço, de grot. Daarknielden we voorover om de gebeden van de engel te bidden. Naeen poosje richtte Jacinta zich op en zei:

15 Nu het derde deel van het geheim bekend is, is beter te begrijpen waaromJacinta in haar visioenen de H.Vader herkende. Op 27 april 2000 vroegMgr Bertone aan Lucia of de voornaamste persoon van het visioen depaus was en zij antwoordde: “Wij wisten de naam van de paus niet. OnzeLieve Vrouw heeft ons niet de naam van de paus gezegd. Wij wisten niet ofhet Benedictus XV, Pius XII, Paulus VI of Johannes Paulus II was, maarhet was de paus die leed en daardoor leden wij ook”. (Bijvoegsel III blz.224)

132

– Zie jij ook al die straten, al die wegen en dat veld volmensen, huilend van de honger omdat ze niets te eten hebben?En de H.Vader die in een kerk zit te bidden vóór het OnbevlektHart van Maria? En al die mensen die met hem mee bidden?

Een paar dagen later vroeg ze:– Mag ik vertellen dat ik de H.Vader heb gezien en al die

mensen?– Nee. Begrijp je niet dat dat een deel van het geheim is?

Dat het op die manier meteen ontdekt wordt?– Goed, dan zeg ik niets.

7. Visioenen van de oorlog

Op zekere dag ging ik naar huis, om Jacinta een beetjegezelschap te houden. Ze zat rechtop in haar bed, ergens aan tedenken.

– Jacinta, waar denk je aan?– Aan de oorlog die komen gaat16. Zoveel mensen gaan dan

dood! En ze gaan haast allemaal naar de hel! Veel huizen wordenverwoest en veel priesters gedood. Ja, ik ga naar de hemel. En jij,wanneer jij dat licht ziet waarvan de Dame zei dat het van tevorenkomt, vlucht dan ook daarheen17!

– Weet je niet dat je daar niet heen kan vluchten?– O ja, dat kan niet. Maar je hoeft niet bang te zijn want ik

zal in de hemel veel voor je bidden, ook voor de H.Vader, voorPortugal, dat hier geen oorlog komt18, en voor alle priesters.

U weet, Excellentie, hoe God een paar jaar geleden dit tekenliet zien, dat de astronomen het noorderlicht noemden19. Ik weethet niet. Mij lijkt dat ze, als ze het precies nagaan, zullen zien dathet op de wijze waarop het gebeurde niet het noorderlicht was enhet ook niet kon zijn. Maar hoe dan ook, God bediende zich ervanom mij te laten begrijpen dat zijn gerechtigheid klaar stond om de

16 Namelijk de Tweede Wereldoorlog. Op mystieke wijze beleefde Jacintadus dit deel van het geheim.

17 Lucia wil hiermee aangeven hoe diep de kleine Jacinta onder de indrukwas van deze visioenen.

18 Ondanks grote gevaren bleef Portugal in de Tweede Wereldoorlog gespaard.19 Vgl. voetnoot nr. 9, blz.126.

133

straf over de schuldige natie uit te storten. Daarom begon ik metaandrang te vragen om de communies tot eerherstel op de eerstezaterdagen en de toewijding van Rusland. Het was mijn bedoelingom niet alleen barmhartigheid en vergiffenis voor de hele wereldte verkrijgen, maar vooral voor Europa. God liet mij in zijn onein-dige barmhartigheid voelen dat dit vreselijke ogenblik naderde enu weet, dat ik daar telkens als het uitkwam, over sprak. En ik blijfzeggen dat het gebed en de boete die in Portugal gedaan zijn, deGoddelijke gerechtigheid nog niet verzoend hebben, omdat hetniet gepaard ging aan berouw en een beter leven. Ik hoop datJacinta voor ons ten beste spreekt.

Ik heb al in mijn aantekeningen over het boek Jacinta gezegddat zij erg onder de indruk was van een paar dingen die verbandhielden met het geheim, bijvoorbeeld de aanblik van de hel, deellende van zoveel mensen die daarin terecht komen en detoekomstige oorlog waarvan zij de gruwelen als het ware voorzich zag. Ze deden haar huiveren van ontzetting. Soms vroeg ikhaar, als ik haar zag peinzen:

– Jacinta, waar zit je aan te denken?Vaak antwoordde ze:– Aan de oorlog die komt, waarin zoveel mensen zullen

sterven en naar de hel gaan. Wat erg toch! Als ze ophielden Godte beledigen, kwam er geen oorlog en dan gingen ze ook niet naarde hel.

Soms zei ze me ook:– Ik vind het erg voor jou. Francisco en ik gaan naar de

hemel en dan blijf jij alleen achter! Ik heb aan Onze Lieve Vrouwgevraagd of jij ook naar de hemel mocht gaan, maar ze wil dat jijnog een tijdje blijft. Als de oorlog komt, hoef je niet bang te zijn. Inde hemel zal ik voor je bidden.

Kort voordat ze naar Lissabon ging zei ik tegen haar, op eenvan die momenten dat ze wat in de put leek door haar gezond-heidstoestand:

– Wees maar niet verdrietig omdat ik niet met je mee ga.Het is maar voor even. Je kan deze tijd doorbrengen met denkenaan Onze Lieve Vrouw en Onze Lieve Heer en met vaak diewoorden te zeggen waar je zo van houdt: Mijn God, ik houd van u!Onbevlekt Hart van Maria! Lief hart van Maria, enz.

134

– Ja, dat ga ik doen, zei ze opgewekt. Tot ik dood ga zal ik ernooit genoeg van krijgen ze op te zeggen! En daarna zal ik zezingen in de hemel!

8. Waarom Lucia zo lang zweeg

Excellentie, deze of gene zou kunnen vinden dat ik al diedingen veel eerder bekend had moeten maken, omdat ze in hunogen dan een dubbele waarde gehad zouden hebben20. Dat zoujuist geweest zijn, als God mij aan de wereld als profetes hadwillen voorstellen. Maar ik geloof dat, toen God mij al die dingenopenbaarde, hij zo iets niet van plan was. Als dat zo was, zou hijmij hebben opgedragen het bekend te maken, denk ik21. Maarintegendeel, hij beval mij in 1917 te zwijgen, wat nog werdbevestigd door zijn vertegenwoordigers. Ik denk dus, Excellentie,dat God zich alleen van mij heeft willen bedienen om de werelderop te wijzen dat zij de zonde moeten vermijden en de be-ledigingen tegen God moeten goed maken door gebed en boete.

Waar zou ik mij hebben moeten verstoppen om niet tehoeven antwoorden op de ontelbare vragen die me daarovergesteld zouden worden?! Nu nog slaat de schrik me om het hart,alleen al bij de gedachte aan wat had kunnen gebeuren! En ikgeef toe, dat ik zo’n tegenzin heb om het bekend te maken dat ik,hoewel ik de brief waarin u mij opdraagt alles op te schrijven watik me herinner en ik van binnen voel dat dit het moment is waaropGod wil dat ik het doe, toch nog aarzel het te doen. Ik lever eeninnerlijke strijd of ik het geschrift zal inleveren of dat ik het zalverbranden. Ik weet nog niet wat zal overwinnen. Laat maargebeuren wat God wil. Het zwijgen is voor mij een grote genadegeweest.

20 Men kan niet zeggen dat deze ‘voorspellingen’ van Lucia ‘post eventum’zijn. Zij kreeg van haar superieuren pas na de gebeurtenissen toestemmingtot bekendmaking. De geschriften bestonden echter al vóór de gebeur-tenissen.

21 Rond de uitgaven van de documenten van Fatima bestaat zo iets als een‘economia silentii’, d.w.z. een zekere voorzichtigheid, waaruit men magopmaken dat de Goddelijke Voorzienigheid de gebeurtenissen leidt.

135

Hoe zou dat geweest zijn met de verklaring over de hel? Ikzou niet de juiste woorden hebben kunnen vinden om dewerkelijkheid weer te geven – wat ik zeg is niets, niet meer daneen zwakke weergave ervan – en daardoor zou ik nu eens dit,dan weer dat gezegd hebben, in een poging om mij uit te drukkenzonder dat dit me lukte. Het resultaat zou zo’n wirwar vangedachten geweest zijn dat ik misschien – wie weet – het werkvan God zou hebben verknoeid. Daarom dank ik God en ik denkdat alles wat hij doet, goed is.

Meestal laat God zijn openbaringen vergezeld gaan vaninnerlijke en nauwkeurige kennis van de betekenis ervan. Maardaarover durf ik niets te zeggen want ik ben bang dat ik me daarbijdoor mijn eigen fantasie laat bedriegen. Jacinta leek die kennis intamelijk hoge mate te bezitten.

9. Jacinta’s liefde tot het Onbevlekt Hart van Maria

Kort voordat Jacinta naar het ziekenhuis ging, zei ze tegenmij:

– Nog maar een korte tijd en dan ga ik naar de hemel. Jijblijft hier om te zeggen dat God de devotie tot het Onbevlekt Hartvan Maria in de wereld wil verbreiden. Wanneer het zover is,verstop je dan niet. Zeg tegen iedereen dat God ons genadenschenkt door het Onbevlekt Hart van Maria; dat het Hart van Jezuswil dat men naast hem het Onbevlekt Hart van Maria vereert; datde mensen om vrede moeten bidden tot het Onbevlekt Hart vanMaria; dat God haar daarover laat beschikken. Kon ik in het hartvan de mensen toch het vuur leggen, dat ik van binnen heb, dat inmij brandt en waardoor ik zoveel houd van het Hart van Jezus envan het Hart van Maria22!

Ik kreeg eens een plaatje van het Heilig Hart van Jezus,tamelijk mooi, naar menselijke maatstaven. Ik gaf het aan Jacinta:

– Wil jij dit plaatje hebben?

22 Deze aanbeveling van Jacinta om de devotie tot het Onbevlekt Hart vanMaria te verbreiden, is zeer bijzonder. Voor Lucia was dit een sterkestimulans.

136

Ze nam het aan, bekeek het aandachtig en zei:– Wat lelijk! Het lijkt helemaal niet op Onze Lieve Heer, die

zo mooi is! Maar geef toch maar, het is in ieder geval iets vanhem.

En ze droeg het steeds bij zich. ’s Nachts, en ook toen zeziek was, lag het altijd onder haar hoofdkussen, totdat het stukging. Ze gaf het vaak een kusje en zei dan:

– Ik kus op zijn Hart; daarvan houd ik het meeste. Had ikook maar een Hart van Maria! Heb je dat niet? Ik zou die twee bijelkaar willen hebben.

Ik bracht haar eens een plaatje met de Kelk en de heiligeHostie. Ze nam het aan en kuste het. Stralend van blijdschap zei ze:

– Dat is de verborgen Jezus! Ik hou zoveel van hem! Mochtik hem maar eens in de kerk ontvangen! Is er in de hemel geencommunie? Als we daar ter communie gaan, dan ga ik iederedag. Kwam de engel maar naar het ziekenhuis om me de com-munie te brengen! Wat zou ik blij zijn!

Soms, als ik uit de kerk vandaan bij haar langs ging, vroegze me:

– Ben je ter communie gegaan?Als ik dan ‘ja’ zei:– Kom hier, vlakbij me staan, want je hebt de verborgen

Jezus in je hart. Een andere keer zei ze:– Ik weet niet wat het is, ik voel Onze Lieve Heer in me! Ik

begrijp wat hij zegt en toch zie ik hem niet en hoor ik hem niet,maar het is zo fijn om bij hem te zijn!

Weer een andere keer:– Lucia, Onze Lieve Heer is verdrietig omdat Onze Lieve

Vrouw heeft gezegd dat we hem niet meer mogen beledigen omdathij al zo erg beledigd was, maar niemand stoort zich daaraan enze blijven dezelfde zonden doen.

137

NAWOORD

Dit is dus, Excellentie, wat ik me nog van Jacinta kanherinneren en wat ik, denk ik, nog niet gezegd had. Van alles watik heb gezegd is de betekenis juist23. Maar ik ben er niet zeker vanof ik in de manier van zeggen niet een of ander woord verwisseldheb. Wanneer wij bijvoorbeeld over Maria spraken, hadden wehet de ene keer over Onze Lieve Vrouw en de andere keer overde Dame. Ik herinner mij nu niet meer wanneer we het ene ofwanneer we het ander woord gebruikten. En zo zijn er nog eenpaar kleinigheden die me niet belangrijk lijken.

Dit kleine geschrift, vrucht van mijn armzalige en nederigeonderwerping aan hen die God vertegenwoordigen, draag ik opaan de goede God en aan het Onbevlekt Hart van Maria en ikvraag hun of ze het vrucht laten dragen tot zijn glorie en het heilvan de zielen.

Tuy, 31-8-1941.

23 Om de geschriften van Lucia te begrijpen is het belangrijk onderscheid temaken tussen ‘betekenis’ en ‘vorm’.

138

VIERDE HERINNERING

Inleiding

Ook deze Herinnering, de langste van allemaal, werd weergeschreven op verzoek van Lucia’s oversten. Op 7 oktober 1941kwamen de bisschop van Leiria en Dr.Galamba in Valença do Minhomet een nieuwe verlanglijst. Ook Lucia kwam daar. Zij namen hetmanuscript van de Derde herinnering in ontvangst en legden de wensenvan Dr.Galamba en de opdracht van de bisschop, Dom José, voor. Zijwilden alles zó snel hebben dat Lucia, toen ze het eerste lange geschriftop 15 november klaar had, dit onmiddellijk naar de bisschop stuurde.Het tweede en laatste was klaar op 8 december.

Wat werd er deze keer aan Lucia gevraagd? Iemand had welmeteen alles willen weten, maar de bisschop had wat bescheidenergezegd: “Die opdracht geef ik niet!...” Toch was het niet weinig, wathaar nu werd gevraagd. Ze moest:

1. Dr.Galamba stelde een heleboel vragen, waarop zij wegenstijdgebrek in die tijd, schriftelijk moest antwoorden;

2. Alles opschrijven wat zij zich nog herinnerde over Francisco,zoals ze dat over Jacinta had gedaan;

3. De verschijningen van de engel nauwkeuriger beschrijven;4. Opnieuw de geschiedenis van de verschijningen beschrijven;5. Alles opschrijven wat zij zich eventueel nog over Jacinta kon

herinneren;6. Ook wereldse liedjes die ze zongen, opschrijven;7. Het boek van Pater Fonseca lezen en alles noteren wat haar

niet zo exact leek.Met buitengewone inspanning en bewonderenswaardige

helderheid van geest behandelt Lucia al deze kwesties en geeft eruitgebreid antwoord op. Ze kon dan ook terecht aan de bisschopschrijven: “Het lijkt me, Excellentie, dat ik alles heb geschreven wat umij op dit moment heeft gevraagd”.

Het derde gedeelte van het geheim laat ze dus opzettelijk weg.Zij schrijft in de zelfde geest als bij de vorige Herinneringen:

“…gehoorzaamheid en overgave aan God zijn mijn enige drijfveren.Ik ben inderdaad slechts het onhandige instrument waarvan hij zichwil bedienen. De Goddelijke Schilder zal dat instrument weggooienen tot de as van het graf laten vergaan, tot op de dag van de eeuwigealleluja’s”.

139

VOORWOORD

1. Vertrouwen en overgave

J.M.J.Excellentie,

Na een nederig gebed aan de voet van het altaar en voorhet Onbevlekt Hart van Maria, onze lieve Moeder in de hemel,waarbij ik de genade vroeg om niet toe te laten dat ik ook maaréén enkele letter schrijf die niet tot hun glorie zou strekken, voelik mij rustig en in vrede met mijn geweten omdat ik zo in alles dewil van God doe.

Ik heb mij dus helemaal overgegeven in de armen van onzehemelse Vader en mij onder de bescherming van het OnbevlektHart van Maria gesteld, waarna ik ook deze keer de vruchten vanmijn enige fruitboom, de gehoorzaamheid, in uw handen komleggen.

2. Algehele onthechting

Alvorens te beginnen heb ik het Nieuwe Testament geopend.Dat is het enige boek dat ik hier voor me wil hebben, in eenafgelegen hoekje van de zolder, bij het spaarzame licht van eenglazen dakpan, een plekje waar ik me terugtrek om zoveel mogelijkaan menselijke blikken te ontsnappen. Mijn schoot dient als tafel.Een oude koffer is mijn stoel.

– Waarom, zal iemand zeggen, schrijft u niet in uw cel?De goede God heeft goed gevonden dat ik zelfs geen cel

bezit, hoewel er in huis1 genoeg zijn en er leeg staan. Want omzijn plan te verwezenlijken zijn een werkplek en een recreatiezaalgenoeg, ofschoon niet zo geschikt, om overdag iets te schrijvenen ’s nachts te rusten. Maar ik ben tevreden en ik dank God dat ikarm geboren ben en nog armer leef.

– Oh, mijn God! Ik was eigenlijk helemaal niet van plan aldeze dingen op te schrijven!

1 Zij schrijft in het noviciaat in Tuy, op de zolder.

140

Ik keer terug naar datgene waar God mij op liet stuiten bijhet openen van het Nieuwe Testament, de brief van de H.Paulusaan de Filomenen (2, 5-8). Ik lees dit: “Tracht dezelfde gevoelensin u te bezitten, die Jezus Christus bezat; ofschoon Hij God was,nam Hij de gedaante aan van een slaaf… Hij vernederde zich,gehoorzaam geworden tot de dood”. Na even nadenken lees ik inhetzelfde hoofdstuk (v. 12 en 13): “Werkt aan uw heil met angsten beven. Immers, het is God die in u het willen en het volbrengenbewerkt, volgens zijn welgevallen”.

Goed. Meer heb ik niet nodig: gehoorzaamheid en overgaveaan God. Hij is het die in mij werkt. Inderdaad, ik ben slechts hetarme onhandige instrument waarvan hij zich wil bedienen. Zoalsde schilder, die het onbruikbare penseel in het vuur gooit om hettot as te verpulveren, zo ook zal de goddelijk Schilder zijn onbruik-baar geworden instrument laten vergaan tot de as van het graf,tot de grote dag van de eeuwige alleluja’s. Naar die dag verlang ikvurig want het graf vernietigt niet alles en het geluk van de eeuwigeen oneindige liefde begint nu al!2

3. Bijstand van de H.Geest

Excellentie,

Op 7 oktober 1941 vroeg, in Valença, Dr.Galamba mij:– Zuster, toen u zei dat de boete slechts gedeeltelijk verricht

was, zei u dat toen uit uzelf of was het u geopenbaard?Volgens mij, Excellentie, zeg of schrijf ik in zulke gevallen

niets louter en alleen uit mijzelf. Ik dank God voor de bijstand vande H.Geest. Ik voel dat hij me ingeeft wat ik moet zeggen ofschrijven. Als mijn eigen fantasie of mening mij iets ingeven, voelik meteen dat daar de goddelijke zalving aan ontbreekt. Ik stop,totdat ik in het diepst van mijn ziel weet wat God daarvoor in deplaats wil zeggen3. Maar waarom zeg ik al die dingen? Ik weet hetniet. God, die u inspireerde mij op te dragen alles te zeggen enniets opzettelijk te verbergen, weet het.

2 Uit deze inleiding blijkt haar litteraire affiniteit en haar culturele vorming.3 Lucia bedoelt hiermee absoluut niet dat zij zich ‘geïnspireerd’ voelt op de

wijze waarop de schrijvers van het evangelie geïnspireerd werden.

141

I. PORTRET VAN FRANCISCO

1. Spiritualiteit

Excellentie, ik begin nu dus op te schrijven wat de goedeGod mij wil laten herinneren over Francisco. Ik hoop dat OnzeLieve Heer hem in de hemel laat weten wat ik op aarde over hemopschrijf, in de hoop dat hij in deze dagen een bijzonderevoorspreker is bij Jezus en Maria.

De vriendschap die ik met Francisco had was er alleen eenvan verwantschap4 en een die steunde op de hemelse genaden.

Je zou niet zeggen dat Francisco een broertje van Jacintawas: zij leken alleen van gezicht op elkaar en in de beoefeningvan de deugden. Hij was niet zo wispelturig en druk als zij;integendeel, hij was van nature vredelievend en toegeeflijk.

Wanneer iemand bij ons spel betwijfelde of hij wel echtgewonnen had, gaf hij dat zonder probleem toe en zei alleen maar:

– Denk je dat jij hebt gewonnen? Goed hoor, het kan mijniets schelen.

In tegenstelling tot Jacinta hield hij niet speciaal van dansen.Hij speelde liever op zijn dwarsfluit terwijl de anderen dansten.

Hij speelde altijd leuk mee, maar de meeste kinderenspeelden niet zo graag met hem omdat hij haast altijd verloor. Ikmoet toegeven dat ik ook niet veel met hem op had, want zijnvreedzame aard werkte soms op mijn zenuwen, omdat ik wat al televendig was. Soms nam ik hem bij een arm en zei dat hij stil opde grond of op een steen moest gaan zitten. Hij gehoorzaamdealsof ik groot gezag had. Later speet me dat en ging ik hem weerhalen. Even rustig kwam hij er aan mijn hand weer bij, alsof erniets gebeurd was. Als een van de andere kinderen hem met allegeweld iets wilde afpakken dat van hem was, zei hij:

– Laat maar! Wat kan mij het schelen?Ik herinner me dat hij op een dag bij ons thuis kwam met

een zakdoek met een voorstelling van Onze Lieve Vrouw vanNazaré erop, die hij pas van iemand had gekregen die daar aanhet strand geweest was. Blij liet hij hem aan de anderen zien en

4 De moeder van Francisco en de vader van Lucia waren zus en broer vanelkaar. Hij was dus een neef van Lucia.

142

alle kinderen kwamen hem bekijken. De zakdoek ging van handtot hand maar na een paar minuten was hij weg. Ze zochten, maarvonden hem niet. Even later ontdekte ik hem in de zak van eenander kindje. Ik wilde hem afpakken maar de kleuter beweerdedat hij van hem was en dat hij die ook van datzelfde strand hadgekregen. Om een eind aan die ruzie te maken, kwam Franciscoer bij staan en zei:

– Laat hem het maar houden, wat kan mij die zakdoekschelen!

Volgens mij zou, als hij volwassen geworden zou zijn, dieonverschilligheid zijn grootste fout zijn.

Toen ik op mijn zevende jaar mijn kudde begon te weiden,leek hem dat onverschillig te laten. ’s Avonds kwam hij mijopwachten met zijn zusje maar het leek hem niet veel te kunnenschelen; hij scheen het eerder te doen om haar een plezier tedoen dan uit vriendschap voor mij. In de tuin van mijn vader enmoeder stonden zij op mij te wachten. En terwijl Jacinta op me afrende zodra ze de bellen van de kudde hoorde, zat hij op mij tewachten op het stenen trappetje voor het huis. Daarna ging hijmet ons mee op de oude dorsvloer spelen, terwijl wij erop wachttendat Onze Lieve Vrouw en de engelen hun lampen aanstaken. Hijvond het ook leuk om ze te tellen maar het mooiste van allesvond hij het opkomen en ondergaan van de zon. Zolang er zichnog een zonnestraal liet zien, keek hij niet of er al een lampaangestoken was.

– Er is geen lamp die zo mooi is als die van Onze LieveHeer.

Dat zei hij tegen Jacinta, maar zij hield meer van de lampvan Onze Lieve Vrouw, omdat die geen pijn doet aan je ogen,vond ze.

Opgewonden volgden zijn ogen de stralen, die op de ramenvan de huizen in de naburige dorpen of in de waterdruppels eenschittering teweeg brachten alsof het sterren waren, maar in zijnogen duizendmaal mooier dan die van de engelen.

Wanneer hij met aandrang aan zijn moeder vroeg of hij metzijn kudde met mij mee mocht, was dat meer om Jacinta eenplezier te doen, die meer om hem gaf dan om haar broer João.Toen zijn moeder op zekere dag, een beetje geërgerd, zei dat hijdat niet mocht, zei hij onverstoorbaar als altijd:

143

– Mij maakt het niet veel uit, mama. Het is voor Jacinta. Zijwil dat ik mee ga.

Een andere keer zei hij datzelfde. Een van mijn vroegerevriendinnetjes vroeg of ik bij haar kwam, want ze had voor diedag een goede weide. Omdat het een bewolkte dag was, ging iknaar het huis van mijn tante om te vragen of die dag Francisco ofJoão met Jacinta mee mochten gaan, want ik bleef die dag lieverbij mijn vroegere vriendinnetje. Mijn tante had al beslist dat Joãodie dag zou gaan omdat er regen op komst was. Maar Franciscodeed nog één poging. Toen hij een kort en krachtig ‘nee’ te horenkreeg, zei hij:

– Mij is het om het even. Jacinta wou het zo graag.

2. Waar Francisco het meest van hield

Wat hij het liefst deed, was, als we in de bergen waren, opeen steen zitten en spelen op zijn dwarsfluit of zingen. Als zijnzusje met mij heen en weer rende, bleef hij rustig zitten en genootvan zijn muziek of zijn liedjes. Meestal zong hij dit:

KOORIk houd van God in de hemel.Ik houd ook van hem op aarde.Ik houd van het land, van de bloemen.Ik houd van de schapen op de bergen.

Ik ben een arm herderinnetje,Ik bid altijd tot Maria.Temidden van mijn kuddeBen ik de middagzon.

Met mijn lammetjesHeb ik leren springen.Ik ben de vreugde van de bergen,Ik ben het lelietje van de dalen.

Als we het hem vroegen, deed hij altijd mee aan de spelletjes,maar het ging niet altijd van harte en dan zei hij:

– Oké, maar ik weet toch al dat ik verlies.

144

De spelen die wij kenden en waar we ons mee vermaaktenwaren: het steentjesspel, pand geven, ring doorgeven, het kno-penspel, pion- en schijfwerpen en kaartspelen, zoals ‘bisca’ (kaartafpakken), koningen, dames, boeren zoeken enz. We hadden tweekaartspelen, één van mij en één van hen. Francisco vond ‘bisca’het leukst.

3. Hoe Francisco deelnam aan de verschijningen

Aangespoord door een bovennatuurlijke kracht, knielde hijbij de verschijningen neer met mij en zijn zusje.

Maar het gebed leerde hij alleen doordat hij het ons hoordeopzeggen want, zei hij, van de engel had hij niets gehoord.

Toen wij daarna neerknielden om dat gebed te bidden, washij de eerste die moe werd van die houding, maar hij bleef toch opzijn knieën, of ook wel bad hij zittend totdat wij ophielden. Daarnazei hij:

– Ik kan niet zo lang als jullie in die houding blijven. Ik krijgdaar zo’n pijn in mijn rug van dat ik het niet meer uithoud.

Na de tweede verschijning van de engel bij de put vroeg hijerna:

– Jij hebt met de engel gesproken. Wat heeft hij gezegd?– Heb jij het dan niet gehoord?– Nee, ik zag hem met jou praten en ik heb wel gehoord wat

jij tegen hem hebt gezegd, maar niet wat hij tegen jou zei.Omdat de sfeer van het bovennatuurlijke waarin de engel

ons had achtergelaten, nog niet helemaal voorbij was, zei ik tegenFrancisco dat hij het de volgende dag aan mij of Jacinta moestvragen.

– Jacinta, zeg jij me dan wat de engel heeft gezegd.– Morgen zeg ik het je. Vandaag kan ik niet praten.De volgende dag vroeg hij zo gauw hij bij me kwam:– Heb jij vannacht geslapen? Ik heb de hele nacht aan de

engel gedacht en aan wat hij gezegd zou kunnen hebben.Ik vertelde hem toen alles wat de engel bij de eerste en de

tweede verschijning had gezegd, maar hij leek de betekenis vande woorden niet begrepen te hebben. Hij vroeg:

145

– Wie is de Allerhoogste? Wat bedoelen ze met: de Hartenvan Jezus en Maria luisteren naar de stem van jullie gebeden, enz.

En na het antwoord bleef hij staan nadenken en vroeg weeriets. Maar ik was nog te veel onder de indruk en vroeg of hij wildewachten tot de volgende dag en dat ik op die dag nog niet konpraten.

Tevreden wachtte hij, maar hij liet de eerstvolgende gelegen-heid om iets te vragen niet voorbij gaan, zodat Jacinta zei:

– Hoor ‘ns, over die dingen moet je niet zoveel praten.Als we over de engel praatten, was het ons vreemd te moede.

Jacinta zei:– Ik weet niet wat er met me aan de hand is. Ik kan niet

meer praten, niet meer zingen, niet meer spelen, ik kan niets meer.– Met mij is het ook zo, zei Francisco. Maar wat geeft dat?

De engel is mooier dan al die andere dingen. Laten we aan hemdenken.

Bij de derde verschijning was de aanwezigheid van hetbovennatuurlijke nog veel intenser. Een paar dagen durfde zelfsFrancisco niet te praten. Daarna zei hij:

– Ik zie de engel graag, maar het ergste is dat we daarnaniets meer kunnen. Ik kon niet eens meer lopen, ik weet niet watik had!

Ondanks alles was hij degene die zich bij de derde ver-schijning realiseerde dat het al avond was en dat we de kuddenaar huis moesten brengen.

Toen die eerste dagen voorbij waren en we weer in onzenormale toestand verkeerden, vroeg Francisco:

– De engel heeft jou de H.Communie gegeven, maar watheeft hij aan mij en Jacinta gegeven?

– Dat was ook de H.Communie. Zag je niet dat er Bloed uitde hostie druppelde?

– Ik voelde dat God in me was, maar ik kon het niet verklaren.Voorover gebogen op de grond bleef hij lange tijd met zijn

zusje het gebed van de engel opzeggen: Allerheiligste Drieëenheid…, enz.

Die sfeer ging langzamerhand voorbij en op 13 mei speeldenwe al weer, met bijna evenveel plezier en dezelfde onbezorgdheidals voorheen.

146

4. Invloed van de eerste verschijning van Onze Lieve Vrouw

De verschijning van Onze Lieve Vrouw zou ons opnieuw ophet bovennatuurlijke laten concentreren, maar nu op een rustigeremanier: in plaats van die verlamming bij de Goddelijke tegen-woordigheid, die ons zelfs fysiek onze krachten benam, brachtdeze verschijning ons in een toestand van vrede en vreugde, dieons niet belette na afloop te praten over alles wat er gebeurd was.Maar toch, wat betreft de lichtstraal die uitging van de handen vanOnze Lieve Vrouw en die ons omhulde en alles wat daarmeeverband hield, voelden we van binnen iets, ik weet niet wat, datzei dat we hierover beter konden zwijgen.

Daarna vertelden we aan Francisco alles wat Onze LieveVrouw had gezegd. Hij liet merken dat hij blij was met de beloftedat hij naar de hemel zou gaan en zei:

– Oh, mijn Onze Lieve Vrouw! Ik zal zoveel rozenhoedjesbidden als u maar wilt!

Van toen af zonderde hij zich af en toe van ons af en deedof hij een eindje ging wandelen. Als ik hem riep en vroeg wat hijaan het doen was, stak hij zijn arm op en liet zijn rozenkrans zien.Als ik tegen hem zei dat hij met ons moest komen spelen en daarnakon bidden, zei hij:

– Daarna bid ik óók nog. Ben je dan vergeten dat OnzeLieve Vrouw heeft gezegd dat ik heel veel rozenhoedjes moetbidden?

Op zekere dag zei hij tegen mij:– Ik vond de engel heel mooi, maar Onze Lieve Vrouw vond

ik toch nog mooier. Het allerfijnste vond ik toen we Onze LieveHeer zagen in dat licht dat Onze Lieve Vrouw in ons binnenste lietstralen. Ik houd heel veel van God! Maar hij is zo verdrietig om aldie zonden. Wij moeten er nooit een doen!

In mijn tweede geschrift over Jacinta heb ik al verteld dat hijme een keer zei dat hij zich niet had gehouden aan onze afspraakom niets te zeggen. En omdat hij ook vond dat je niets moestzeggen, zei hij er met een verdrietig gezicht bij:

– Omdat mijn moeder vroeg of het waar was, moest ik wel‘ja’ zeggen om niet te liegen.

Soms zei hij:– Onze Lieve Vrouw zei dat we veel moesten lijden. Dat

147

vind ik niet erg! Ik zal alles lijden wat zij maar wil. Ik wil gewoon inde hemel komen!

Toen ik me een keer ergerde over de vervolging die zichbinnen en buiten het gezin begon te manifesteren, probeerde hijme op te beuren en zei:

– Wat geeft het. Onze Lieve Vrouw heeft toch gezegd datwe veel moesten lijden om eerherstel te brengen aan Onze LieveHeer en aan het Onbevlekt Hart van Maria voor al die zondenwaardoor zij beledigd worden? Ze zijn zo bedroefd! Laten we blijzijn, als wij ze door dit lijden kunnen troosten.

Een paar dagen na de eerste verschijning van Onze LieveVrouw klom hij, toen we bij een weide waren aangekomen, op eenhoge rots en zei:

– Jullie mogen niet hier komen. Laat mij alleen.– Goed.En ik holde met Jacinta achter de vlinders aan en wanneer

we er een hadden gevangen, lieten we hem meteen weer los, alsoffertje. Aan Francisco dachten we niet eens meer. Tegen etenstijdrealiseerden we ons dat hij er niet was en ik ging hem roepen:

– Francisco, wil je niet komen eten?– Nee, eten jullie maar.– Wil je dan niet de rozenkrans mee bidden?– Ja, later. Roep me straks nog maar een keer.Toen ik hem weer riep zei hij tegen me:– Komen jullie maar hier bij mij bidden.We klommen op het rotsblok waar voor drie nauwelijks plaats

was en ik vroeg hem:– Wat ben je hier toch al die tijd aan het doen?– Ik zit te denken aan God, die zo verdrietig is om al die

zonden! Kon ik hem maar blij maken5!Op een andere keer zongen we samen over al het moois

van de bergen:

KOORAi, trai lari, lai, lai,Trai lari, lai, lai,Lai, lai, lai!

5 We kunnen zeggen dat Francisco de gave van de contemplatie ontvangenhad.

148

1

Alles in dit leven zingtMet mij, om beurten:Zingt het herderinnetje in de bergen,Zingt de wasvrouw aan de beek.

2

De stem van de vinkKomt me wekkenBij het opgaan van de zonIn het bos met haar gezang!

3

’s Nachts krijst de uilDie me wil laten schrikken!Bij het pellen van de maïsZingt het meisje in de maneschijn.

4

In de vlakte zingt de nachtegaalOnvermoeibaar haar lied;Zingt de duif in de struiken,Zingt de kar zijn geknars!

5

Het gebergte is een tuinMet een glimlach, heel de dag,Zijn de druppels van de dauwOp de bergen aan het blinken!

Na de eerste keer wilden we het nog eens zingen maarFrancisco onderbrak ons en hij zei:

– Laten we maar niet meer zingen. Sinds we de engel enOnze Lieve Vrouw gezien hebben, geef ik niets meer om zingen.

149

5. Invloed van de tweede verschijning

Bij de tweede verschijning, op 13 juni 1917, ontroerdeFrancisco me erg met zijn opmerking over de lichtstraal, waaroverik al vertelde in het tweede geschrift, en die zich voordeed op hetogenblik dat Onze Lieve Vrouw zei:

– Mijn Onbevlekt Hart zal je toevlucht zijn en de weg die jenaar God zal voeren.

Op dat moment leek hij de betekenis van die feiten niet tebegrijpen, misschien omdat hij zelf de woorden niet had kunnenhoren. Daarom vroeg hij mij later:

– Waarom stond Onze Lieve Vrouw met een Hart in haarhanden, terwijl ze dat grote licht dat God is over de aardeverspreidde? Jij stond met Onze Lieve Vrouw in dat licht datneerdaalde op de aarde; Jacinta en ik stonden in het licht datopsteeg naar de hemel.

– Dat was, antwoordde ik, omdat jij en Jacinta binnenkortnaar de hemel gaan, terwijl ik samen met het Onbevlekt Hart vanMaria nog enige tijd op aarde zal blijven.

– Hoelang blijf jij hier nog? vroeg hij.– Dat weet ik niet. Een hele tijd.– Zei Onze Lieve Vrouw dat?– Ja. En dat zag ik in dat licht dat ze in ons binnenste straalde.En Jacinta bevestigde het en ze riep uit:– Zo is het. Ik heb dat ook zo gezien!Soms zei hij:– De mensen zijn zo blij, alleen maar omdat wij zeggen dat

Onze Lieve Vrouw heeft gevraagd de rozenkrans te bidden en datjij moest leren lezen! Hoe zou het zijn als ze wisten wat ze onsheeft laten zien in God, in haar Onbevlekt Hart en in dat grotelicht! Maar het is geheim, we zeggen het niet. Het is beter datniemand het weet.

Na die verschijning begonnen we te zeggen, als de mensenons vroegen of Onze Lieve Vrouw nog meer had gezegd:

– Ja, maar dat is geheim.Als iemand ons vroeg waarom het geheim was, haalden we

onze schouders op, bogen ons hoofd en zwegen. Maar na 13 julizeiden we:

150

– Onze Lieve Vrouw heeft tegen ons gezegd dat we het tegenniemand mochten zeggen.

Hiermee doelden wij op de geheimhouding die Onze LieveVrouw ons had opgelegd.

6. Francisco spreekt Lucia moed in

In de loop van die maand nam de toeloop van mensenaanmerkelijk toe en daarmee ook de onophoudelijke onder-vragingen en kritiek. Francisco leed hier behoorlijk onder en zeitegen zijn zusje:

– Wat jammer! Als jij je mond had gehouden, had niemandhet geweten. Als het geen leugen was, zouden we tegen al diemensen zeggen dat we niets gezien hadden en hield alles op.Maar dat kan niet!

Wanneer hij zag dat ik me van twijfel geen raad wist, huildehij en zei:

– Maar hoe kan je toch denken dat het de duivel was? Jehebt Onze Lieve Vrouw toch gezien en God zelf in dat hele grotelicht? Hoe kunnen wij gaan zonder jou, want jij moet toch hetwoord voeren?

Na het avondeten, het was al donker, ging hij terug naar onshuis, haalde me naar de oude dorsvloer en zei tegen me:

– Vertel op, ga je morgen?– Nee, ik heb je toch al gezegd dat ik niet meer mee ga.– Wat erg! Waarom denk je nou zo? Zie je niet in dat het de

duivel niet kán zijn? God is al zo bedroefd om zoveel zonden enals jij nu niet mee gaat, is hij nog bedroefder! Kom, ga toch mee!

– Ik heb je al gezegd dat ik niet ga. Dat hoef je me niet meerte vragen.

En ik ging zonder meer naar binnen, het huis in.Een paar dagen later zei hij tegen mij:– Geloof me! Ik heb die nacht geen oog dicht gedaan. Ik

heb de hele tijd liggen huilen en ik heb gebeden of Onze LieveVrouw zou zorgen dat je toch ging.

151

7. Invloed van de derde verschijning.

Bij de derde verschijning was Francisco van ons drieën hetminst onder de indruk van de aanblik van de hel, hoewel het hemook diep trof.

Wat op hem de diepste indruk maakte of hem het meestbezig hield waren: God, de Allerheiligste Drieëenheid, in datimmense licht, dat doordrong tot het diepst van onze ziel. Daarnazei hij:

– Wij stonden te gloeien in dat licht, dat God is en tochverbrandden we niet. Hoe is God? Dat kan je niet zeggen. Ja, datis iets wat je nooit kan zeggen. Maar wel erg, dat hij zo bedroefdis! Kon ik hem maar troosten !…

Op een dag vroeg iemand aan mij of Onze Lieve Vrouw hadgevraagd om te bidden voor de zondaars. Ik zei, nee. Bij deeerstvolgende gelegenheid, terwijl Jacinta werd ondervraagd, riephij me en zei:

– Nou heb je gelogen! Hoe kon je zeggen dat Onze LieveVrouw ons niet heeft gevraagd te bidden voor de zondaars? Heeftze dat soms niet gedaan?

– Nee! Ze heeft gevraagd of we wilden bidden voor de vredeen voor het eindigen van de oorlog. Voor de zondaars vroeg ze ofwe offers wilden brengen.

– Ach, dat is waar! Ik dacht al dat je gelogen had.

8. In de gevangenis

Ik heb al verteld dat Francisco, toen mijn vader het bevelkreeg mij naar Vila Nova de Ourém 6 te brengen, de hele daghuilde en bad en misschien nog treuriger was dan ik.

In de gevangenis toonde hij zich flink en probeerde Jacintamoed in te spreken op momenten dat ze veel heimwee had.

Toen we in de gevangenis de rozenkrans baden, zag hij dateen van de gevangenen op zijn knieën zat, met zijn pet op.Francisco ging naar hem toe en zei:

– Als u wilt bidden, moet u uw pet af zetten.

6 Op 11 augustus bracht de vader van Lucia haar naar de burgemeester,maar Ti (oom) Marto ging alleen.

152

En de arme man gaf hem meteen aan Francisco, die hemop zijn eigen muts legde op een bank.

Terwijl Jacinta werd ondervraagd, zei hij vrolijk en met eenonuitsprekelijke vrede tegen mij:

– Als ze ons doden, zoals ze zeggen, dan zijn we straks inde hemel!

En na een korte stilte:– Ik hoop in godsnaam dat Jacinta niet bang is. Ik ga een

Weesgegroetje voor haar bidden.Hij zette zijn muts af en ging bidden. De gevangenenbewaker,

die hem in die gebedshouding zag, vroeg:– Wat zeg je daar?– Ik bid een Weesgegroet, dat Jacinta niet bang is.De bewaker maakte een minachtend gebaar en liet hem

begaan.Toen we na de terugkeer uit Vila Nova de Ourém een

bovennatuurlijke invloed voelden en merkten dat er een contactmet de hemel zou plaats vinden, was Francisco bezorgd omdatJacinta er niet was.

– Wat jammer, zei hij, als Jacinta niet op tijd is!En hij vroeg of zijn broer haar wilde halen.– Zeg tegen haar dat ze hierheen moet komen en dat ze

moet rennen!Toen zijn broer weg was, zei hij tegen mij:– Als Jacinta niet op tijd is, zal ze dat wel heel erg vinden.Toen zijn zusje na de verschijning daar de hele middag wilde

blijven, zei hij:– Nee, je moet terug, want je mocht vandaag van mama

niet met de schapen weg.En om te zorgen dat ze dat deed, ging hij samen met haar

naar huis.Toen we, nog in de gevangenis, zagen dat het middaguur

voorbij ging en dat ze ons niet naar de Cova da Iria lieten gaan,zei Francisco:

– Misschien komt Onze Lieve Vrouw ons hier verschijnen.Maar de volgende dag was hij heel verdrietig en zei bijna

huilend:– Misschien was Onze Lieve Vrouw wel heel bedroefd, omdat

wij niet naar de Cova da Iria zijn gegaan. Misschien verschijnt ze

153

nu niet meer. En ik zou haar toch zo graag zien! Toen Jacinta inde gevangenis huilde van heimwee naar haar moeder en de restvan haar gezin, probeerde hij haar te bemoedigen en zei:

– Als we onze moeder niet meer terug zien, het zij zo! Datofferen we op voor de bekering van de zondaars. Het ergste is,als Onze Lieve Vrouw niet meer terug komt! Daar heb ik de meestemoeite mee. Maar ook dat wil ik offeren voor de zondaars. Daarnazei hij:

– Wat denk je, zal Onze Lieve Vrouw niet meer verschijnen?– Ik weet het niet. Ik denk van wel.– Ik verlang zo naar haar!Daarom genoot hij extra van de verschijning in Valinhos. Hij

werd gekweld door de angst dat ze niet meer terug zou komen.Later, zei hij:

– Ze is ons niet verschenen op de dertiende om niet naarhet huis van de burgemeester te hoeven komen, want die man iszo slecht.

9. Invloed van de laatste verschijningen

Toen ik hem zei dat in oktober ook Onze Lieve Heer zoukomen, was hij heel blij:

– Wat fijn! We hebben hem nog pas twee keer7 gezien en ikhoud zo veel van hem!

Van tijd tot tijd vroeg hij:– Duurt het nog lang, voordat het de dertiende is? Ik wil

Onze Lieve Heer zo graag nog een keer zien!Daarna dacht hij even na en zei:– Wat denk je? Zou hij nog zo verdrietig zijn? Ik vind het zo

erg dat hij zo verdrietig is. Ik wil hem alle offers brengen die ikmaar kan. Soms verberg ik me ook niet meer voor de mensen,om maar offers te brengen.

Na de dertiende zei hij:– Ik vond het heel fijn om Onze Lieve Heer te zien. Maar ik

vond het nog fijner toen ik hem zag in dat licht, waar wij ook in

7 Dit heeft betrekking op de verschijningen van juni en juli. Zij zagen God inhet mysterieuze licht van de moeder van God.

154

stonden. Het duurt niet zo lang meer en dan haalt Onze LieveHeer me bij zich en dan zie ik hem altijd!

Op een dag vroeg ik hem:– Waarom buig je je hoofd als je iets gevraagd wordt? En

waarom geef je geen antwoord?– Omdat ik liever heb dat jij en Jacinta iets zeggen. Ik heb

niets gehoord. Ik kan alleen maar zeggen dat ik heb gezien. Endan ook nog: stel je voor, dat ik eens een keer iets zou zeggen watjij niet wil!

Soms ging hij stiekem van ons weg. Als we dat merkten,gingen we hem roepen. Dan gaf hij antwoord vanachter een struikof een muurtje waar hij op z’n knieën zat te bidden.

– Waarom zei je dat niet tegen ons, dan konden wij meebidden? Vroeg ik hem wel eens.

– Ik bid liever alleen.Ik heb al verteld in het boek over ‘Jacinta’ wat er gebeurde

op een terrein ‘Várzea’ geheten. Ik denk dat ik het hier niet nogeens hoef te vertellen.

Op een dag kwamen we, op weg naar ons huis, langs hethuis van mijn peettante. Ze had net honingwater gemaakt en riepons omdat ze ons daarvan een glas wilde geven. We gingen naarbinnen en Francisco kreeg het eerst het glas in zijn handen, om tedrinken. Hij nam het aan en gaf het zonder te drinken aan Jacintadoor, om eerst haar en mij te laten drinken en in een wip was hijverdwenen.

– Waar is Francisco? Vroeg mijn peettante.– Ik weet het niet. Net stond hij hier nog!Hij kwam niet meer opdagen. Na bedankt te hebben gingen

we hem zoeken waar we zeker wisten dat hij was, namelijk bij deput, waarover ik het al zo vaak heb gehad.

– Francisco, je hebt het honigwater niet gedronken! Tanteheeft je de hele tijd geroepen maar je kwam niet opdagen!

– Toen ik dat glas aannam kwam opeens de gedachte in meop, dat offer te brengen om Onze Lieve Heer te troosten. Toenben ik terwijl jullie stonden te drinken, er tussenuit geglipt.

155

10. Enkele anekdotes en liedjes

Tussen ons huis en dat van Francisco woonde mijn peetoomAnastácio, die getrouwd was met een tamelijk oude dame. Zehadden geen kinderen. Het waren nogal rijke boeren en ze hoefdenniet te werken. Mijn vader deed het werk voor hen en hij zorgdeook voor de dagloners. Daar waren ze dankbaar voor en ze haddenzodoende een voorliefde voor mij, vooral de vrouw, die ik tanteTeresa noemde. Als ik er overdag niet geweest was, moest ik er ’savonds blijven slapen want ze kon niet buiten haar ‘dikkerdje’,zoals ze mij noemde.

Ze vond het leuk om mij op feestdagen op te tutten: methaar gouden halsketting, de grote oorbellen die tot op mijnschouders hingen en op mijn hoofd een mooi hoedje met goudenkralen waar een heleboel veertjes van allerlei kleuren in zaten.Op de kermis was ik dan ook het mooist opgedirkte meisje, waarmijn zussen en ook mijn peettante Teresa van genoten. In groepjeskwamen de andere kinderen om me heen staan, vol bewonderingvoor de schittering van zoveel versierselen. Om de waarheid tezeggen, ik genoot ook met volle teugen van dat feestgedoe, maarde ijdelheid was mijn lelijkste versiersel. Iedereen bewonderdeme en vond me leuk, behalve een weesmeisje dat tante Teresahad aangenomen toen haar moeder overleden was. Ze scheen tedenken dat ik een deel van haar erfenis zou bemachtigen en zezou zich daarin zeker niet hebben vergist, als de goede God mijniet een andere, veel kostbaardere erfenis had toebedacht.

Zodra het nieuws van de verschijningen rondging, nam mijnpeetoom een houding van onverschilligheid aan, maar mijnpeettante was helemaal tegen. Ze was boos over die verzinsels,zoals zij het noemde. Ik begon daarom haar huis zoveel mogelijkte mijden en met mij bleef ook het groepje kinderen weg, dat daarzo vaak samenkwam en dat mijn peettante zo graag zag dansen,waarbij ze ons gedroogde vijgen, noten, pinda’s, tamme kastanjes,vruchten enz. gaf.

Welnu, toen ik op een zondagmiddag met Francisco enJacinta langs haar huis liep, riep ze ons:

– Zeg boefjes, kom hier! Jullie komen hier al zo lang nietmeer!

En weer verwende ze ons.

156

Alsof de andere kinderen roken dat we daar waren, kwamhet hele gezelschap weer bij elkaar. De goede tante was blij hethele troepje, dat zo lang niet meer bij haar was geweest, weer bijhaar thuis te zien en ze trakteerde ons eerst op allerlei lekkernijen.Daarna vroeg ze of we wilden dansen en zingen.

– Nou, wat zal ’t zijn? Dit, dat?Zij koos iets uit:

KOOR

Jij, zon van deze aarde,Zend haar ook je stralen toe;Oh, glimlach van de lente,Schenk haar nieuwe energie!

1Het morgenrood geeft aan de aarde glansEn aan het meisje en alle goeds;Met blijde lach verwacht ze alHet kozen van de avondgloed.

2Het jaar is met bloemen bezaaid;De vruchten zijn rijp en mooi;En het nieuwe zoals je vermoedtBrengt toekomst met overvloed.

3Ze zijn je mooiste cadeau;Je beste wensen waard!Sier ermee je voorhoofd;De mooiste kroon die je hebt!

4Was het verleden je welgezind;De toekomst lacht je toe!Gelukkig met wat voorbij is;Gelukkig met wat nog komt!

157

5In dit leven, bloem van de oceaan;Op dit vriendenfeestBezingen we met vrolijk liedWat tuin en tuinder ziet!

6De bloemen van je ouders’ grondVerlangen jou te zien;Verlangen naar je zuivere liefde,Naar de banden van je hart.

KOOR

Stoere visser vind je ’t goedDat Berlenga en Carvoeiro8

Het wachtlicht van hun toren dovenZodra je schip in aantocht is?

1Maar de zee barst los in kolkenDoor wind en eb en vloed!De noordvaart is steeds stormEn storm is wéér een graf.

2Klippen van Papoa, Estelas en Farilhões9!Het leed dat jullie brachten,Het drama dat te horen isBij iedere golfslag op de rots!

8 Berlenga is een eilandje in de Atlantische oceaan, bij Kaap Carvoeiro, inPeniche.

9 Estelas en Farilhões zijn eilanden vlakbij Berlenga.

158

3Er is geen rotspunt in die waterenDie niet een teken van de dood is!Iedere golf deinst in verdriet,In ieder kruis je een schipbreuk ziet.

4Jij wilt toch niet ten onder gaan,Jij ster die richting geeft op zeeEn door de donkere wateren,Zoveel scheepjes door het leven leidt!

KOORAchter blijf ik met mijn ogen droog,Sprekend uit mijn afscheidsgroet.Aarzelend sta ik daar minutenlang,Maar het offer is zolang het leven duurt!

1Ga, maar zeg de hemel dat hij sluitZijn stroom van rijke gunstenEn dat hij ook de bloemen doodt,Omdat jij zijn baan niet kruiste!

2Ga, want ik blijf troosteloos achter,Diepe rouw ook in het heiligdom!De bronzen klokken uit de torendragen luidt de dood over het land.

3Maar zodra ik alleen achterblijfOp het kerkplein vol verdrietLaat ik eeuwige klachten achterEn schrijf ze neer op rouwpapier!

159

4Eens was jouw tuin zo zonnig mooi,Maar nu geen bloem meer in de grond!Mooi aangelegd en mooi verzorgd!En nu: de tuinman huilt erom!

5Van de Voorzienigheid verwacht ikBlijken van toekomstige tederheidVooral van wie in ’t vaderlandHaar kinderen achterliet!

11. Francisco, de kleine moralist

Op het geluid van het vrolijke gezang kwamen de buur-meisjes toegelopen. Aan het eind vroegen ze of we nog eenszongen. Maar Francisco kwam naar me toe en zei:

– Laten we dat niet meer zingen. Onze Lieve Heer vind hetvast niet leuk dat we nu zulke liedjes zingen.

En zo goed en zo kwaad als het ging, trokken we ons terugen gingen naar onze geliefde put.

Inderdaad maakt wat ik uit gehoorzaamheid heb opgeschre-ven, mij nu verlegen. Maar u keurde het goed, op verzoek vanDr.Galamba, mij de opdracht te geven profane liedjes die wekenden op te schrijven. Dus vooruit dan maar, hoewel ik niet weet,waarom. Maar het is genoeg te weten dat ik doe wat God wil.

Intussen naderde carnaval van 1918. Ook dat jaar nogkwamen de jongens en meisjes bij elkaar voor het traditionelekookfestijn en de spelen van die dagen. Iedereen bracht iets meevan thuis: de een bakolie, de ander meel, weer anderen vlees,enz. Alles werd in een daartoe aangewezen huis samengebrachten de meisjes maakten daar een vorstelijk maal van. Op die dagenwas het eten en dansen, tot diep in de nacht, vooral de laatstedag.

De kinderen onder de vijftien jaar hadden hun eigen feest ineen ander huis. Zo kwam het dat ik door verschillende kinderenwerd gevraagd met hen het feest te organiseren. Eerst wilde ikhet niet, maar door laffe toegeeflijkheid zwichtte ik voor het

160

aandringen van een paar meisjes, vooral van een dochter en tweezonen van een heer uit Casa Velha, José Carreira, die ons zijnhuis ter beschikking had gesteld. Ook hijzelf en zijn vrouw drongener op aan dat ik zou komen. Ik gaf dus toe en met een grote groepgingen we de plek bekijken. Het was een flinke kamer, haast eenzaal, voor de spelen en een grote tuin voor het avondeten. Alleswerd besproken en daar ging ik, uitwendig een en al feeststemming,maar in mijn binnenste met een geweten dat me luidkeelsaanklaagde. Toen ik bij Jacinta en Francisco kwam, vertelde ikwat er gebeurd was.

– Zo, en jij gaat nog steeds naar die picknicks en lolmakerij?vroeg Francisco ernstig. Ben je nu al vergeten dat we beloofdhebben dat we daar nooit meer naar toe zouden gaan?

– Ik was niet van plan te gaan, maar je ziet het: ze blijvenmaar vragen of ik ga. Ik weet niet wat ik doen moet.

Inderdaad, een grote groep vriendinnen drong aan. Zekwamen zelfs uit verderaf gelegen dorpen in de streek: een zekereRosa, Anna Caetano en Anna Brogueira uit Moita; uit Fatima tweedochters van Manuel Caracol; uit Boleiros10 twee dochters vanManuel da Ramira en twee van Joaquim Chapeleta; uit Amoreiratwee van Silva; uit Currais een zekere Laura Gato; Josefa Valinhoen verschillende anderen van wie ik de namen vergeten ben, uitBoleiros, Lomba, Pederneira, enz. Dan waren er ook nog uit Eirada Pedra, Casa Velha en Aljustrel. Hoe kon ik nu opeens die helegroep teleurstellen, die zich zonder mij niet scheen te kunnenvermaken en hoe kon ik ze duidelijk maken dat we zulke bijeen-komsten nooit meer moesten houden? God gaf Francisco eeninval:

– Weet je wat je doet? Iedereen weet dat Onze Lieve Vrouwaan je verschenen is. Je zegt dat haar hebt beloofd niet meer tedansen en dat je daarom niet komt. Dan trekken we ons in diedagen terug in de Lapa do Cabeço. Daar zal niemand ons vinden.

Ik nam het voorstel aan. En na mijn besluit dacht niemandmeer aan het organiseren van zulke bijeenkomsten. Zo hielp God

10 Zij kwamen uit Montelo en niet uit Boleiros. Verderop (blz. 164) bevestigtLucia dit zelf: “Op een dag wilden ze ons naar Montelo brengen, naar hethuis van een man, Joaquim Chapeleta genaamd…”.

161

ons. En die vriendinnen, die anders bij me waren gekomen omzich te vermaken, kwamen mij nu op zondagmiddag thuisopzoeken en gingen met me mee het rozenhoedje bidden in deCova da Iria.

12. Afzondering om te bidden

Francisco was een jongen van weinig woorden en voor zijngebed zonderde hij zich het liefst af, zelfs voor Jacinta en mij.Vaak lieten we hem schrikken als hij achter een muur of struikenverborgen, op z’n knieën zat te bidden of te denken, zoals hij zei,aan Onze Lieve Heer die bedroefd was om onze zonden. Ik vroeghem:

– Francisco, waarom zeg je dat niet tegen ons? Dan kunnenwe mee bidden.

– Ik bid liever alleen, zei hij, om te denken en Onze LieveHeer die zo bedroefd is, te troosten.

Op een dag vroeg ik hem:– Francisco, wat doe je liever: Onze Lieve Heer troosten of

zondaars bekeren, zodat er niet nog meer zondaars naar de helgaan?

– Het liefst troost ik Onze Lieve Heer. Heb je niet gezienhoe verdrietig Onze Lieve Vrouw keek, nog in de laatste maand,toen ze zei dat we God niet meer mochten beledigen omdat hijtoch al zo versmaad wordt? Ik zou eerst Onze Lieve Heer willentroosten en dan de zondaars bekeren opdat ze hem niet meerbeledigen.

Toen Francisco naar school ging zei hij soms tegen mij, alswe in Fatima aankwamen:

– Hoor eens, ga jij naar school, dan blijf ik hier in de kerk bijde verborgen Jezus. Het is niet meer de moeite waard dat ik nognaar school ga, want binnenkort ga ik toch naar de hemel. Als jeterug komt, kom me dan hier ophalen.

Het Allerheiligste stond toen links bij de ingang van de kerk.Hij ging zitten tussen de doopvont en het altaar en daar vond ikhem altijd als ik terug kwam. (Het Allerheiligste stond daar i.v.m.werkzaamheden in de kerk).

Nadat hij ziek geworden was zei hij me soms, als ik op wegnaar school even bij hem langs kwam:

162

– Hoor eens, ga naar de kerk en doe veel groeten aan deverborgen Jezus. Wat ik het ergste vind is dat ik niet meer in staatben om een paar minuutjes bij de verborgen Jezus te zijn.

Ik kwam eens met een groepje schoolkinderen langs zijnhuis en nam afscheid van ze om even een bezoekje te brengenaan Francisco en zijn zusje. Francisco had het rumoer gehoorden vroeg me daarom:

– Kwam jij samen met al die kinderen?– Ja.– Dat moet je niet doen; ze kunnen je zonden aanleren. Als

je uit school komt, ga dan een ogenblikje naar de verborgen Jezusen kom daarna alleen.

Ik vroeg hem een keer:– Gaat het slecht met je, Francisco?– Ja, maar ik wil lijden om Onze Lieve Heer te troosten.Toen ik op zekere dag met Jacinta zijn kamer binnen kwam,

zei hij:– Praat vandaag niet veel, ik heb zo’n hoofdpijn.– Vergeet niet, het op te offeren voor de zondaars, zei Jacinta.– Ja, maar eerst offer ik het op om Onze Lieve Heer en

Onze Lieve Vrouw te troosten en daarna doe ik een offer voor dezondaars en voor de H.Vader.

Een andere keer trof ik hem, toen ik kwam, heel blij aan.– Gaat het beter met je?– Nee, veel slechter. Ik ga al gauw naar de hemel. Daar ga

ik Onze Lieve Heer en Onze Lieve Vrouw heel veel troosten.Jacinta zal veel bidden voor de zondaars, voor de H.Vader envoor jou. En jij blijft hier, omdat Onze Lieve Vrouw het wil. Denkerom: doe alles wat ze je zegt.

Terwijl Jacinta alleen maar bezorgd leek om zondaars tebekeren, scheen hij er alleen maar aan te denken Onze LieveHeer en Onze Lieve Vrouw te troosten, die hem zo bedroefdhadden geleken.

13. Francisco ziet de duivel

Nu schiet me iets heel anders te binnen. Wij bevonden onsop zekere dag op een plek, Pedreira geheten, en terwijl onzeschapen liepen te grazen, sprongen wij van de ene rots op de

13. Francisco ziet de duivel

163

andere en maakten echo’s vanuit de diepte van die groterotspartijen. Zoals gebruikelijk had Francisco zich teruggetrokkenin de holte van een rots. Na een hele tijd hoorden we hem opeensschreeuwen en ons en Onze Lieve Vrouw roepen. Bezorgd omwat er gebeurd kon zijn, gingen we hem zoeken en roepen intussenalsmaar:

– Waar zit je?– Hier! Hier!Maar het duurde nog even voor we hem vonden. Eindelijk

hadden we hem gevonden, bevend van angst en nog op z’n knieën,want hij was zo ontdaan dat hij niet eens was gaan staan.

– Wat heb je? Wat is er?Half fluisterend nog van de schrik, zei hij– Een van die grote dieren uit de hel stond hier vuur te

spugen.Ik zag niets en Jacinta ook niet. Daarom lachte ik en zei:– Jij wil nooit aan de hel denken, om niet bang te worden en

nou ben jij de eerste die bang wordt?Meestal zei hij, als Jacinta met ontzetting terugdacht aan

het visioen van de hel:– Denk niet zoveel aan de hel! Denk liever aan Onze Lieve

Heer en Onze Lieve Vrouw. Ik denk er niet aan, dan ben ik ookniet bang.

Toch was hij helemaal niet bang van aard. Zonder bezwaarging hij ’s nachts in z’n eentje naar alle mogelijke donkere plekken.Hij speelde met hagedissen en slangen die hij vond. Hij draaideze om zijn stok en gaf ze melk te drinken in de holte van stenen.Hij kroop in pijpen op zoek naar vossen, konijnen, wilde katten,enz.

14. Zijn gevederde vriendjes

Francisco hield veel van vogels. Hij kon het niet hebben alsiemand hun nestje uithaalde. Een deel van zijn brood vooronderweg, verkruimelde hij altijd om er de vogels mee te voeren.Dan ging hij opzij staan en riep ze, alsof ze hem verstonden.Niemand mocht dichterbij komen, om ze niet bang te maken.

– Arme diertjes! Ze hebben zo’n honger, zei hij terwijl hijmet ze praatte. Kom maar, kom maar eten!

164

En zij, met het scherpe oog dat ze hiervoor hebben, lietenzich dat niet nog eens zeggen en kwamen in grote getaleneerstrijken. Hij had er veel schik in om ze daarna met de kropjesvol de bomen in te zien vliegen. Daar zongen ze hun deuntjes ofkwetterden genoeglijk, wat hij handig nabootste, zo het koorversterkend.

Op zekere dag kwamen we een kind tegen dat een vogeltjein zijn hand hield, wat hij had gevangen. Francisco kreeg directmedelijden met het diertje en beloofde het kind tien cent als hij hetliet vliegen. Het jochie nam het contract aan maar wilde boter bijde vis! Francisco ging toen naar huis vanaf de Lagoa da Carreira,dat een stukje onder de Cova da Iria ligt, om het geld te halen: hetlosgeld voor de vrijheid van de gevangene. Toen hij het dan eindelijkzag vliegen klapte hij in zijn handen van pret en riep:

– Wees voorzichtig! Laat je niet weer pakken!Daar woonde ook een oud vrouwtje, dat we Ti Mari’Carreira

noemden, aan wie haar zoons soms hun kudden schapen en geitentoevertrouwden. Deze dieren hadden weinig discipline geleerd enverdwenen soms naar alle kanten. Als we haar dan wel eens zo inde problemen zagen, was Francisco altijd de eerste die haar tehulp schoot. Hij hielp haar dan de kudde weer op de wei te krijgenen bracht de afgedwaalde schapen terug. Het vrouwtje zegdeduizendmaal dank en noemde hem haar kleine engelbewaarder.

Met zieken had hij altijd veel medelijden. En zei:– Ik kan die arme mensen niet gaan bezoeken. Ik heb zo’n

medelijden met ze.Wanneer we geroepen werden omdat een paar mensen met

ons wilden praten, vroeg hij of ze ziek waren en zei:– Als het zieken zijn ga ik niet. Ik kan het niet aanzien! Ik heb

zo’n medelijden met ze! Maar zeg tegen ze dat ik voor ze bid.Op een dag wilden een paar mensen ons naar een man,

Joachim Chapeleta, brengen. Francisco wilde er niet heen.– Ik ga niet. Ik kan dat niet zien: iemand die wil praten en het

niet kan (die man had een moeder die stom was).Toen Jacinta en ik tegen de avond terug kwamen vroeg ik

aan mijn tante waar Francisco was.– Geen idee! Ik heb me de hele middag een ongeluk naar

hem gezocht. Een paar dames wilden jullie spreken, maar jullie

165

waren er niet en hij was er tussenuit geknepen. Het lukte me niethem tevoorschijn te krijgen. Zoeken jullie hem nu maar.

We gingen even op een bank in de keuken zitten en dachtenerover naar de Loca do Cabeço te gaan, in de stellige overtuigingdat hij daar zou zitten. Maar nauwelijks was tante het huis uit ofwe hoorden zijn stem door een gaatje in de vloer van de zoldering.Toen hij mensen hoorde aankomen, was hij daarin geklommen.Vandaar uit had hij alles kunnen zien en horen. Hij zei:

– Er kwamen zoveel mensen! Lieve help! Als ze me hier tepakken hadden gekregen, in m’n eentje! Wat had ik ze moetenvertellen?

(In de keuken was een luik waardoor je gemakkelijk vanafeen tafel en een stoel op de zolder kon komen).

15. Nog een paar voorvallen

Zoals ik al heb gezegd, verkocht mijn tante haar kudde eerderdan mijn moeder. Sindsdien zei ik ’s morgens tegen Francisco enJacinta naar welk weiland ik die dag ging en zodra zij de kanskregen gingen ze naar mij toe.

Op zekere dag stonden ze mij al op te wachten toen ik daarkwam.

– Hé! Wat zijn jullie vroeg?– Ja, zei Francisco, ik weet niet hoe dat komt. Vroeger gaf ik

niet veel om jou, maar nu word ik ’s morgens heel vroeg wakkeromdat ik snel bij jou wil zijn.

Na alle verschijningen op de dertiende zei hij ons, tot op devooravond van iedere volgende dertiende:

– Hoor eens, morgen heel vroeg maak ik dat ik weg kom enloop ik door de boomgaard naar de Lapa do Cabeço. Komen julliedaar ook, zo gauw je kan.

Oh, mijn God! Ik was al zijn ziekte aan het beschrijven, kortvoor zijn dood, en nu zie ik dat ik ben afgedwaald naar de heerlijketijd van de bergen, naar het lieflijk kwetteren van de vogeltjes.Mijn excuus daarvoor. Ik ben alles aan het opschrijven zoals hetme te binnen schiet, als de kreeft die voor- en achteruit looptzonder zich druk te maken over waar hij aan het eind van de dagis beland. Het werk laat ik over aan Dr.Galamba, als er tenminsteiets bij is wat hij gebruiken kan. Veel zal het niet zijn.

166

Terug dus naar de ziekte van Francisco. Maar toch eerstnog iets uit zijn korte schooltijd.

Op een dag ging ik naar buiten en kwam ik mijn zus Teresategen die pas getrouwd was in Lomba. Ze was gekomen op verzoekvan een andere vrouw uit een naburig gehucht. Haar zoon wasopgepakt onder beschuldiging van welk misdrijf, weet ik niet meer.Als hij zijn onschuld niet kon bewijzen zou hij veroordeeld wordentot verbanning of in ieder geval tot heel wat jaren gevangenisstraf.Zij vroeg me dus met klem of ik, in naam van die arme vrouw,met wie ze zeer begaan was, voor haar die gunst wilde verkrijgen.Na dit verzoek ging ik naar school en onderweg vertelde ik aanmijn neefje en nichtje wat er gevraagd was. In Fatima aangekomenzei Francisco tegen mij:

– Weet je wat? Terwijl jij naar school gaat, blijf ik bij deverborgen Jezus en vraag ik hem die gunst.

Na schooltijd ging ik hem halen en vroeg:– Heb je die gunst aan Onze Lieve Heer gevraagd?– Ja, zeg maar tegen je zus Teresa dat hij binnen een paar

dagen thuis komt.En inderdaad, enkele dagen later was de ongelukkige

jongeman weer thuis en op de dertiende kwam hij met het helegezin Onze Lieve Heer bedanken voor de ontvangen genade.

Een andere keer merkte ik op, toen ik naar buiten liep, datFrancisco heel langzaam liep.

– Wat heb je? vroeg ik, het is net of je niet kan lopen!– Ik heb verschrikkelijke hoofdpijn. Ik heb het gevoel alsof

ik ga vallen.– Ga dan niet weg, blijf thuis.– Nee, ik blijf liever in de kerk bij de verborgen Jezus, terwijl

jij naar school gaat.Op een van die dagen toen Francisco zijn wandelingetje

nog kon maken, hoewel hij ziek was, ging ik met hem naar Lapado Cabeço en de Valinhos. Thuis troffen we een heleboel mensenaan en een arme vrouw was bezig allerlei devotie-artikelen, zoalsrozenkransen, medailles, kruisen enz. te zegenen. Een kring men-sen ging onmiddellijk om Jacinta en mij staan om allerlei dingente vragen. Die arme vrouw klampte Francisco aan en vroeg hemhaar te assisteren.

167

– Ik kan niet zegenen mevrouw, antwoordde hij ernstig, en uook niet! Dat is werk voor priesters!

Die zin van het kleine joch ging onmiddellijk van de een opde ander, alsof hij door een luidspreker had gesproken en de armevrouw zag zich genoodzaakt meteen op te houden, tot onte-vredenheid van degenen die haar zojuist voorwerpen haddengegeven om gezegend te worden.

In het geschrift over Jacinta heb ik al gezegd dat hij er nogéén keer in slaagde naar de Cova da Iria te gaan; dat hij het touwgebruikte en het later aan mij gaf; dat hij op een snikhete dag deeerste was die het offer bracht om niet te drinken en dat hij, af entoe, zijn zusje op de gedachte bracht te lijden voor de zondaars,enz. Ik geloof dat ik het daarom hier niet nog eens hoef te zeggen.

Ik hield hem eens een beetje gezelschap bij zijn bed, samenmet zijn zusje, die even was opgestaan. Plotseling komt zijn zusTeresa waarschuwen dat er een heleboel mensen in aantochtwaren, ongetwijfeld op zoek naar ons. Zo gauw ze weg was zei iktegen hun:

– Oké, jullie wachten hier, ik ga me verstoppen.Jacinta kon nog net achter me aanrennen en daar kropen

we in een groot vat dat was omgevallen vlakbij de toegang naarde boomgaard. Even later hoorden wij het geroezemoes vanmensen die in het huis hadden gekeken en toen naar buitenkwamen aan de kant van de boomgaard. Ze stonden zelfs methun neus op dat vat, dat onze redding was want de opening wasprecies aan de andere kant.

Zodra we in de gaten hadden dat ze weg waren, kwamen weuit onze schuilplaats tevoorschijn en gingen naar Francisco toe,die ons vertelde wat er gebeurd was.

– Het waren veel mensen en ze wilden dat ik hun verteldewaar jullie zaten, maar ik wist het ook niet. Ze wilden ons zien enons veel vragen stellen. Er was ook een vrouw uit Alqueidão, dievroeg om de genezing van een zieke en de bekering van eenzondaar. Nou, ik bid voor die vrouw en jullie voor de anderen. Datzijn er heel veel hoor.

Kort na de dood van Francisco kwam die vrouw terug. Zevroeg ons het graf van Francisco te wijzen. Ze wilde er heen omhem te bedanken voor de beide gunsten die zij hem hadaanbevolen.

168

Op een dag waren we op weg naar de Cova da Iria, toen weeven buiten Aljustrel, in een bocht van de weg, werden verastdoor een groep mensen die ons, om ons beter te kunnen zien enhoren, op een muurtje zetten. Francisco liet zich daar niet op zetten,misschien omdat hij bang was eraf te vallen. Daarna sloop hij,voetje voor voetje, weg en ging tegen een oude muur aan deoverkant staan. Toen nu een arme vrouw met een jongen zag datze ons niet afzonderlijk konden spreken, knielden ze met z’ntweeën neer voor Francisco om hem te vragen of hij tot OnzeLieve Vrouw wilde bidden om de genezing van de vader en dat dezoon niet naar het front hoefde (het waren moeder en zoon).Francisco knielde ook, trok zijn must af en vroeg of ze hetrozenhoedje met hem wilden bidden. Dat wilden ze en ze begonnente bidden. Binnen een paar minuten hielden al die mensen op methun nieuwsgierige vragen, knielden neer en baden mee. Daarnagingen ze met ons mee naar de Cova da Iria. Onderweg baden zenog een rozenhoedje en ter plekke nog een. Tevreden namen zeafscheid van ons. Die arme vrouw beloofde dat ze zou terugkomenals ze de gevraagde gunsten had gekregen. Ze kwam nogverschillende keren terug, niet alleen met haar zoon maar ookmet haar man, die genezen was. (Ze waren van de parochie St.Mamede en we noemden ze de Casaleiros).

16. Francisco wordt ziek

Tijdens zijn ziekte deed Francisco altijd opgeruimd entevreden. Soms vroeg ik hem:

– Heb je veel pijn?– Tamelijk veel, ja. Maar ik vind het niet erg. Ik lijd om Onze

Lieve Heer te troosten. Bovendien ga ik binnenkort naar de hemel!– Vergeet niet, als je daar bent, te vragen of Onze Lieve

Vrouw mij ook haalt.– Nee, dat vraag ik niet. Je weet heel goede dat zij nog niet

wil dat je daar komt.Op de avond vóór zijn dood zei hij tegen mij:– Luister, ik voel me heel slecht. Nog maar even, en dan ga

ik naar de hemel.– Denk er dan om: vergeet niet daar veel voor de zondaars

te bidden, voor de H.Vader, voor mij en voor Jacinta.

169

– Ja, dat zal ik doen. Maar weet je, vraag die dingen lieveraan Jacinta want ik ben bang dat ik het vergeet als Onze LieveHeer komt! Want ik wil hem vooral troosten.

Op een dag, vroeg in de ochtend, komt zijn zus Teresa mijroepen:

– Kom vlug, het gaat heel slecht met Francisco en hij zegtdat hij nog iets tegen je wil zeggen.

Ik kleedde me snel aan en ging naar hem toe. Hij vroeg aanzijn moeder en broers of ze ons alleen wilden laten omdat wat hijwilde zeggen geheim was. Ze gingen de deur uit en hij zei:

– Ik wil namelijk biechten om de H.Communie te ontvangenen daarna te sterven. Ik zou willen dat je me zegt of je mij eenzonde hebt zien doen en dat je dat ook aan Jacinta vraagt.

– Je bent wel eens ongehoorzaam geweest aan je moeder,antwoordde ik, als ze zei dat je thuis moest blijven en dan ging jemij opzoeken en je verstoppen.

– Dat is zo! Dat heb ik gedaan. Ga nu aan Jacinta vragen ofzij zich er een herinnert.

Ik ging en na een beetje te hebben nagedacht zei ze me:– Ja, zeg hem dat hij nog vóór de verschijningen van Onze

Lieve Vrouw een paar centen van vader gestolen had om demondharmonica van José Marto van Casa Velha te kopen; enook dat, toen de jongens van Aljustrel stenen gooiden naar dievan Boleiros, hij er ook een paar gegooid heeft.

Toen ik hem deze inlichting van zijn zusje gaf, zei hij:– Die zonden heb ik al gebiecht maar ik zal ze nog eens

zeggen. Misschien was Onze Lieve Heer zo bedroefd om diezonden! Maar ook al zou ik niet dood gaan, dan zou ik die dingentoch niet meer doen. Ik heb er nu spijt van.

Hij vouwde zijn handen en bad:– O mijn Jezus, schenk ons vergiffenis, bevrijd ons van het

vuur van de hel, breng alle zielen naar de hemel, vooral degenendie dit het meeste nodig hebben.

– Luister eens, bid jij ook tot Onze Lieve Heer, dat hij memijn zonden vergeeft.

– Dat doe ik, wees maar gerust. Als Onze Lieve Heer ze jeniet al had vergeven, dan zou Onze Lieve Vrouw niet pas gezegdhebben dat ze je komt halen. Nu ga ik naar de H.Mis en ik zal totde verborgen Jezus voor je bidden.

170

– En luister: vraag hem dat mijnheer pastoor mij de H.Com-munie wil geven.

– Ja, goed.Toen ik terug kwam uit de kerk, was Jacinta al opgestaan en

zat op zijn bed. Zodra hij me zag vroeg hij me:– Heb je aan de verborgen Jezus gevraagd of mijnheer

pastoor mij de H.Communie gaat brengen?– Ja.– Later in de hemel zal ik voor jou bidden.– O ja? Nog kort geleden zei je dat je niet voor mij zou bidden!– Dat was om je vlug naar de hemel te krijgen. Maar als je

wil, dan vraag ik het en daarna doet Onze Lieve Vrouw wat zíj wil.– Ja, dat wil ik, vraag het maar!– Goed dan, reken er maar op, ik vraag het.Ik liet ze alleen en ging naar mijn dagelijkse bezigheden,

het werk en de school. Toen ik hem die avond weer opzocht,straalde hij van blijdschap. Hij had gebiecht en mijnheer pastoorhad beloofd hem de volgende dag de H.Communie te brengen.De volgende dag na de H.Communie zei hij tegen zijn zusje:

– Vandaag ben ik gelukkiger dan jij, want ik heb de verborgenJezus in mijn hart. Ik ga naar de hemel, maar daar zal ik vurig aanOnze Lieve Heer en Onze Lieve Vrouw vragen of ze jullie ookbinnenkort ophalen.

Die dag bracht ik bijna helemaal door met Jacinta bij zijnbed. Omdat hij al niet meer in staat was te bidden, vroeg hij of wijin zijn plaats het rozenhoedje wilden bidden. Daarna zei hij tegenmij:

– In de hemel zal ik vast veel heimwee naar jou hebben. O,bracht Onze Lieve Vrouw jou toch ook maar naar de hemel!

– Heimwee? Nee! Stel je voor, dichtbij Onze Lieve Heer enOnze Lieve Vrouw, die zo goed zijn!

– Dat is waar. Wie weet, misschien herinner ik me jou danniet eens meer.

En nu voeg ik daar aan toe:– Misschien heeft hij inderdaad nooit meer aan mij gedacht!!!

Mij best!

171

17. Heilige dood

Het was al laat in de avond toen ik afscheid van hem nam.– Dag Francisco! Als je vannacht naar de hemel gaat, vergeet

je mij daar toch niet hè?En hij pakte mijn rechterhand, drukte die een tijd krachtig,

terwijl hij me aankeek met tranen in zijn ogen.– Wil je nog iets? vroeg ik hem, terwijl ook mij de tranen

over mijn wangen liepen.– Nee, antwoordde hij met verstikte stem.Omdat de ontroering te groot werd, leidde mijn tante mij de

kamer uit.– Dag Francisco, vaarwel! Tot in de hemel!...En de hemel ging open. De volgende dag11 vloog hij er heen,

in de armen van zijn hemelse moeder.Het heimwee is onbeschrijfelijk. Het is een trieste doorn, die

het hart doorpriemt, nog jaren lang! Het is de herinnering aan hetverleden, met haar echo in de eeuwigheid.

Het was nacht.. en ik droomde rustigDat op zo’n feestelijke, begeerde dagEen hemelse verstrengeling, met krachtTussen ons en de engelen werd bezegeld!

Een onvoorstelbaar gouden kroonVan bloemen schoot op uit de grond!Die leek op wat de hemel biedtIn de hemelse volmaaktheid van mijn heimwee!

De moederlijke mond… de vreugde, de glimlach!In het hemels paradijs… leef in God!Met wonderbaarlijke liefde, met verheven vreugden,Vlogen deze jaren voorbij… zo kort… vaarwel!

11 Die ‘volgende’ dag was 4 april 1919.

172

18. Nog enige liedjes

Aangezien Dr.Galamba gevraagd heeft of ik profane liedjeswilde opschrijven en ik er al een paar heb opgeschreven in hetverloop van de geschiedenis over Francisco, schrijf ik er hier nogeen paar op, voordat ik met een ander onderwerp verder ga. Zokan u, als er toevallig een voor een of ander doel gebruikt kanworden, iets uitkiezen.

Het meisje van de bergen

Meisje van de bergen, meisje van de bergen,Met ogen zo bruin!Wie gaf jou, meisje van de bergen,Bekoorlijkheid zo groot?...Bekoorlijkheid zo groot?...Nooit zag ik zo een!!!Meisje van de bergen, meisje van de bergen,Heb medelij met mij.Heb medelij met mij.Meisje van de bergen, meisje van de bergen,Heb medelij met mij!!!

Meisje van de bergen, meisje van de bergen,Met wapperende rok,Wie gaf jou, meisje van de bergen,Die sierlijke houding?Die sierlijke houding!Nooit zag ik zo een!!! Enz.

Meisje van de bergen, meisje van de bergen,Met rozerood jakje!Wie gaf jou, meisje van de bergen,Een kleur, zo bekoorlijk?Een kleur, zo bekoorlijk!Nooit zag ik zo een!!! Enz.

Meisje van de bergen, meisje van de bergen,Met goud gesmukt!Wie gaf jou, meisje van de bergen,

173

Een rok, zo wijd?Een rok, zo wijd!Nooit zag ik zo een!!! Enz.

Wees voorzichtig

Beklim je de bergen,Doe het langzaam.Kijk uit dat je niet valtIn een kuil!

In een kuilZal ik niet vallen,Want de meisjes van de bergenGaan me helpen.Gaan me helpen,Of ze ’t willen of niet.Meisjes van de bergen, meisjes naar mijn hart!!!

Zij gaan me helpen.Ze gaan me verzorgen.Het zijn de meisjes van de bergenZe zijn goed om van te houden!Goed om van te houden,Of ze ’t willen of niet.Meisjes van de bergen, meisjes naar mijn hart!!!

II. DE GESCHIEDENIS VAN DE VERSCHIJNINGEN

Voorwoord

Excellentie, nu komt de lastigste bladzijde van alle die u meheeft opgedragen te schrijven. Nadat u me de opdracht hadgegeven om in ’t bijzonder de verschijningen van de engel tebeschrijven, met alle details en bijzonderheden en, voor zovermogelijk, zelfs met de inwendige uitwerkingen, komt Dr.Galambaook nog vragen of ik de verschijningen van Onze Lieve Vrouw wilbeschrijven.

174

– Zeg haar, zei hij kortgeleden in Valença, dat ze alles moetopschrijven, maar dan ook alles.

Wat zal ik nog lang in het vagevuur moeten branden vanwegezoveel dingen die ik niet gezegd heb!

Maar in dat verband ben ik niet bang voor het vagevuur. Ikheb altijd gehoorzaamd. En gehoorzaamheid verdient geen blaamof straf. Ten eerste heb ik gehoorzaamd aan de innerlijke insprakenvan de H.Geest. Vervolgens aan de opdrachten van hen diespraken in zijn naam. Dat was ook precies de eerste opdracht enraad die de goede God zich verwaardigde door middel van u aanmij te geven.

Tevreden en gelukkig herinner ik me wat de pastoor vanTorres Novas mij destijds zei:

– Het geheim van de dochter van de koning bevindt zichgeheel in haar binnenste.

En terwijl ik daar langzaam de betekenis van begon tedoorgronden, zei ik:

– Mijn geheim is voor mij.Maar nu zeg ik dat niet meer! Geslachtofferd op het altaar

van de gehoorzaamheid zeg ik:– Mijn geheim behoort God toe. Ik heb het in zijn handen

gelegd. Laat hij ermee doen wat hem goeddunkt.Dr Galamba zei dus:– Excellentie, zeg haar dat zij alles, maar dan ook alles vertelt

en dat ze niets verbergt. En u, beslist bijgestaan door de H.Geest,zei het volgende:

– Dat ga ik niet opdragen. Ik wil me niet mengen in ge-heimen12.

Gelukkig! Iedere andere opdracht zou voor mij een bronvan radeloosheid en scrupules geweest zijn. Bij de tegenoverge-stelde opdracht zou ik me wel duizendmaal hebben afgevraagdwie ik moest gehoorzamen: God of zijn plaatsvervanger. En als ikgeen oplossing gevonden had, zou ik er misschien een blijvendeinnerlijke marteling aan over gehouden hebben.

Daarna zei u, sprekend in naam van God:

12 Dit is de reden dat Lucia, hier, het derde deel van het geheim niet beschrijft.

175

– Zuster, schrijf de geschiedenis van de engel en van OnzeLieve Vrouw want, mijn beste zuster, het is voor de glorie vanGod en Onze Lieve Vrouw.

Wat is God goed! Hij is de God van de vrede en voert hendie op hem vertrouwen langs deze weg.

Ik begin dus aan mijn nieuwe taak en zal de opdracht van uen de wensen van Dr.Galamba vervullen. Met uitzondering vanhet deel van het geheim dat mij op het ogenblik niet toegestaan iste openbaren, zal ik alles zeggen. Niets zal ik opzettelijk weglaten.Ik denk wel dat ik enkele kleinigheden die niet zo belangrijk zijn,zal vergeten.

1. De verschijningen van de engel

Voor zover ik het ongeveer kan schatten, lijkt me dat het in1915 was dat de eerste verschijning plaats vond van wat ik houdvoor de engel, die zich toentertijd nog niet volledig bekend wildemaken. Afgaande op het seizoen, denk ik dat ze plaats vonden inde maanden april tot augustus.

Op de helling van de heuvel, aan de zuidkant, zag ik metmijn vriendinnetjes Teresa Matias, haar zusje Maria Rosa Matiasen Maria Justino uit het gehucht Casa Velha, tijdens het biddenvan de rozenkrans dat er boven de bomen van het dal dat zichaan onze voeten uitstrekte, iets als een wolk zweefde, witter dansneeuw, enigszins doorzichtig, met de vorm van een mens. Mijnvriendinnetjes vroegen wat dat was. Ik zei dat ik het niet wist. Opverschillende dagen gebeurde dat nog twee keer.

Die verschijning liet in mijn geest een indruk achter die ikniet nader kan omschrijven. Langzamerhand vervaagde die indruken ik geloof dat die, zonder de feiten die daarop volgden, mettertijdhelemaal zou zijn uitgewist.

De data kan ik niet precies aangeven, want in die tijd kon ikde jaren, maanden en zelfs niet de dagen van de week opzeggen.Het lijkt me, intussen, dat het in de lente van 1916 was, dat deengel ons voor de eerste keer in Lapa do Cabeço verscheen.

In het geschrift over Jacinta heb ik al gezegd dat we dehelling opliepen, op zoek naar een schuilplaats en dat wij, nadatwe onze boterhammen hadden opgegeten en gebeden hadden,op zekere afstand boven de bomen in oostelijk richting een licht

176

begonnen waar te nemen, dat blanker was dan sneeuw en devorm had van een jongeman, doorzichtig, schitterender dan eenkristal waar de stralen van de zon doorheen fonkelen. Naarmatehij dichterbij kwam, konden wij de vormen van zijn lichaamonderscheiden. We stonden versteld en min of meer perplex. Wezeiden geen woord. Toen hij bij ons kwam zei hij:

– Wees maar niet bang. Ik ben de Engel van de Vrede. Bidtmet mij.

Hij knielde diep neer en boog daarbij zijn hoofd tot op degrond. Gedreven door een bovennatuurlijke kracht, deden we hemna en zeiden de woorden na die we hem hoorden spreken:

– Mijn God, ik geloof in u, ik aanbid u, ik hoop op u, ik houdvan u. Ik vraag vergiffenis voor hen die niet geloven, u nietaanbidden, niet op u hopen en niet van u houden.

Nadat hij dat drie keer herhaald had, kwam hij overeind enzei:

– Zo moeten jullie bidden. De Harten van Jezus en Marialuisteren naar de stem van jullie smeekbeden.

Toen verdween hij.De sfeer van het bovennatuurlijke die om ons zweefde was

zo intens, dat we ons er een hele tijd niet van bewust waren datwe nog leefden, terwijl we in de houding bleven waarin hij ons hadachtergelaten en telkens hetzelfde gebed opzegden. De tegen-woordigheid van God was zo intens en inwendig tussen ons, datwe zelfs niet met elkaar durfden te praten. De volgende dagvoelden we onze geest nog steeds gehuld in die sfeer, die slechtslangzaam verdween.

Met betrekking tot die verschijning dacht niemand eraanerover te praten of ook maar af te spreken dat het geheim zoublijven. Dit drong zich vanzelf op. Het was zo intiem, dat het nietmakkelijk was er een enkel woord over te uiten. Misschien maaktede verschijning ook zo’n diepe indruk omdat het de eerste was diezo duidelijk was.

De tweede moet in hartje zomer zijn geweest, in die dagenwaarin het zó heet was dat we halverwege de ochtend naar huisgingen en pas in de namiddag weer terug kwamen. We brachtende middaguren dus door in de schaduw van de bomen rondom deput, waarover ik het al verschillende keren heb gehad. Plotselingzagen we dezelfde engel bij ons:

177

– Wat doen jullie? Jullie moeten bidden, veel bidden. DeHarten van Jezus en Maria hebben plannen van barmhartigheidmet jullie. Biedt voortdurend gebeden een offers aan ter ere vande Allerhoogste.

– Hoe moeten we offers brengen? vroeg ik.– Maak van alles wat je kan een offer als akte van eerherstel

voor de zonden waardoor hij beledigd wordt en voor de bekeringvan de zondaars. Verkrijg zo de vrede over jullie vaderland. Ikben zijn engelbewaarder, de Engel van Portugal. Aanvaard enverdraag vooral nederig het lijden dat de Heer jullie sturen zal.

Deze woorden prentten zich in onze geest als een lichtwaardoor we begrepen wie God is, hoeveel hij van ons houdt enbemind wil worden, de waarde van het offer en hoe hem datbehaagt en dat hij omwille daarvan de zondaars bekeert. Daarombegonnen we vanaf dat moment alles wat een offer voor ons was,God aan te bieden. Maar we deden geen moeite andere ver-stervingen of boete te zoeken dan uren achtereen op de grondgebogen te blijven, terwijl we telkens het gebed opzegden dat deengel ons geleerd had.

Het lijkt me dat de derde verschijning ergens in oktober ofeind september moet hebben plaats gevonden, want we gingen alniet meer voor de middagrust naar huis. Zoals al gezegd in hetgeschrift over Jacinta, liepen we van de Prégueira, een kleineolijfplantage van mijn vader, naar de Lapa, terwijl we om de hellingvan de berg draaiden aan de kant van Aljustrel en Casa Velha.Daar baden we ons rozenhoedje en het gebed dat de engel ons bijde eerste verschijning had geleerd. Op die plek dus vond zijnderde verschijning plaats. Hij droeg daarbij een kelk in zijn handen daarboven een hostie, waaruit een paar druppels bloed in dekelk drupten. De kelk en de hostie liet hij toen in de lucht zweven,boog zich tot op de grond en herhaalde driemaal het gebed:

– Allerheiligste Drieëenheid, Vader, Zoon, en H.Geest, ikaanbid u met de grootste eerbied en ik offer u op het allerkostbaarstLichaam en Bloed, de Ziel en de Godheid van Jezus Christus,aanwezig in alle tabernakels op aarde, tot eerherstel van debeledigingen, heiligschennissen en onverschilligheid waarmee hijwordt beledigd. En door de oneindige verdiensten van zijnallerheiligst Hart en van het Onbevlekt Hart van Maria bid ik u omde bekering van de arme zondaars.

178

Daarna stond hij weer op, pakte de kelk en de hostie weer inzijn hand en wat in de kelk was gaf hij aan Jacinta en Francisco,tegelijkertijd zeggend:

– Neemt en drinkt het Lichaam en Bloed van Jezus Christus,vreselijk beledigd door de ondankbare mensen. Brengt eerherstelvoor hun misdaden en troost jullie God.

Weer boog hij zich ter aarde en zegde driemaal hetzelfdegebed:

– Allerheiligste Drieëenheid, enz…Daarna verdween hij.Onder invloed van de bovennatuurlijke kracht die ons

omhulde, deden we alles van de engel na, dat wil zeggen, webogen met hem naar de grond en herhaalden de gebeden die hijzei. De kracht van de aanwezigheid van God was zo intens dat zeons bijna helemaal in zich opnam en vernietigde. Ze leek onszelfs een hele tijd van onze zintuigen te beroven. In die dagenverrichtten we de materiële handelingen alsof we door hetzelfdebovennatuurlijk wezen daartoe gebracht werden, dat ons daartoeaanzette. De vrede en het geluk dat we voelden was groot, maaralleen inwendig, met onze ziel volledig gericht op God. Ook delichamelijke afmatting was groot.

2. Het zwijgen van Lucia

Ik weet niet waarom, maar een feit is dat de verschijningenvan Onze Lieve Vrouw een andere uitwerking op ons hadden. Hetwas dezelfde innerlijke vreugde, maar in plaats van die lichamelijkeafmatting was er een zekere dynamische beweeglijkheid. In plaatsvan die vernietiging in de goddelijke tegenwoordigheid: een zekermededeelzaam enthousiasme. Toch voelde ik, ondanks deze ge-voelens, de ingeving om te zwijgen, tenminste over bepaaldedingen. Bij de ondervragingen voelde ik de innerlijke ingeving,die me de antwoorden aanreikte zonder de waarheid te kort tedoen en niet bekend maakten wat ik voorlopig moest verbergen.Op dat gebied heb ik alleen één twijfel, namelijk of ik in hetcanoniek onderzoek niet álles had moeten zeggen. Toch heb ikgeen gewetensbezwaar over dat ik gezwegen heb, want in die tijdkende ik nog niet het belang van dat onderzoek. Ik vatte het dusop als een van de gebruikelijke ondervragingen. Ik was alleen wel

179

verbaasd over het feit dat ik de eed moest afleggen. Maar omdathet mijn biechtvader was die me dat opdroeg en ik zwoer dat ik dewaarheid sprak, deed ik het zonder probleem. Ik had er nauwelijksenig idee van, welk voordeel de duivel hier later uit zou trekkenom mij later met eindeloze scrupules te kwellen. Maar gelukkig isdat allemaal achter de rug.

Er is nog een andere reden die me verzekert dat ik er goedaan deed te zwijgen. In het verloop van het canoniek onderzoekvond een van de ondervragers, de heer Dr.Marques dos Santos,dat hij de vragenlijst wel kon verlengen. Voordat ik antwoord gaf,vroeg ik met mijn blik raad aan mijn biechtvader. Deze hielp meuit mijn verlegenheid en antwoordde in mijn plaats. Hij maakte deondervrager er op attent dat hij de hem toegestane rechtenoverschreed.

Bijna hetzelfde overkwam me bij de ondervraging door deheer Dr.Fischer. Met toestemming van u en van de eerwaardeMoeder Provinciaal leek hij het recht te hebben mij alles te vragen.Maar gelukkig was mijn biechtvader er ook. Op zeker momentkwam er een spitsvondige vraag over het geheim. Ik was radeloosen wist niet wat ik moest zeggen. Eén blik en mijn biechtvaderbegreep het ook en gaf antwoord in mijn plaats. De ondervragerbegreep het ook en beperkte zich er toe wat tijdschriften in te ziendie voor hem lagen.

Zo liet God zien dat het door hem gewilde ogenblik nog nietwas aangebroken.

Nu ga ik dan over tot de beschrijving van de verschijningenvan Onze Lieve Vrouw. Ik zal niet blijven stilstaan bij de om-standigheden die eraan vooraf gingen, omdat Dr.Galamba zovriendelijk is geweest mij daarvan te ontslaan.

3. Dertien mei

13 mei 1917. Ik was met Jacinta en Francisco op de hellingvan de Cova da Iria aan het spelen en we bouwden een muurtjeom een paar struiken heen, toen we plotseling iets zagen dat leekop een bliksemschicht.

– We kunnen beter naar huis gaan, zei ik tegen mijn neefjeen nichtje, want het bliksemt. Het kan gaan onweren.

– Ja, dat lijkt ons ook.

180

– En we begonnen de helling af te dalen en dreven intussende schapen in de richting van de weg. Toen we ongeveer halver-wege de helling waren, dicht bij een grote steeneik, zagen weweer een bliksem en een paar passen verder zagen we boveneen eik een Dame, helemaal in het wit gekleed, schitterender dande zon, helderder en intenser dan een kristallen glas dat met helderwater is gevuld en waar de stralen van de felste zon doorheenschieten. Stomverbaasd door de verschijning bleven we staan.We waren zo dichtbij, dat wij in het licht stonden dat haar omgafof dat zij uitstraalde, misschien op anderhalve meter afstand.

Toen zei Onze Lieve Vrouw tegen ons:– Wees niet bang, ik doe jullie geen kwaad.– Waar komt u vandaan? vroeg ik.– Ik kom uit de hemel.– En wat wilt u van me? – Ik ben gekomen om aan jullie te

vragen op zes achtereenvolgende maanden hier te komen, op dedertiende, op dezelfde tijd. Daarna zal ik jullie zeggen wie ik benen wat ik wil. Daarna zal ik hier nog een zevende keer13 te-rugkomen.

– En kom ik ook in de hemel?– Ja, jij komt er ook.– En Jacinta?– Ook.– En Francisco?– Ook, maar hij zal veel rozenhoedjes moeten bidden.Toen kwam de gedachte bij me op, iets te vragen over twee

meisjes die kortgeleden gestorven waren. Ze waren vriendinnenvan mij en leerden bij ons thuis weven van mijn oudste zusje.

– Is Maria das Neves al in de hemel?– Ja, ze is in de hemel.Het lijkt me dat ze zo ongeveer zestien jaar geweest moest

zijn.– En Amélia?– Ze zal in het vagevuur blijven tot het eind van de wereld.

13 Die ‘zevende keer’ vond plaats op 15 juni 1921, op de avond vóór haarvertrek naar het internaat van Vilar in O Porto. Het was een verschijningmet een persoonlijke boodschap voor Lucia, die zij daarom niet openbaarmaakte.

181

Het lijkt mij dat ze tussen de achttien en twintig jaar oudgeweest moest zijn.

– Willen jullie je aan God opofferen om al het lijden teverdragen dat hij jullie sturen zal, tot eerherstel van de zondenwaarmee hij beledigd wordt en als smeekbede voor de bekeringvan de zondaars?

– Ja, dat willen we.– Jullie zullen dan veel moeten lijden. Maar de genade van

God zal jullie steun zijn.Bij het uitspreken van die woorden (de genade enz.) opende

zij voor de eerste keer haar handen, terwijl ze ons een intens lichtinstraalde, als weerkaatsing vanuit haar handen. Het drong doorin het diepst van onze ziel en liet onszelf zien in God, die dat lichtwas op een wijze die helderder was dan wij onszelf zien in eenspiegel. Toen vielen we, door een innerlijke aandrang die ons ookwas meegedeeld, op onze knieën en baden innerlijk:

– O Allerheiligste Drieëenheid, ik aanbid u mijn God, mijnGod, ik bemin u in het Allerheiligst Sacrament.

Na die eerste ogenblikken voegde Onze Lieve Vrouw er nogaan toe;

– Bidt iedere dag het rozenhoedje om de vrede voor dewereld te verkrijgen en het einde van de oorlog.

Daarna steeg ze langzaam op, in oostelijke richting, totdatze in de onmetelijkheid van de afstand verdween. Het licht dathaar omgaf opende als het ware een weg in het hemelgewelf,reden waarom we soms zeiden dat we de hemel zagen opengaan.

Het lijkt me dat ik in het geschrift over Jacinta of in een briefal heb uitgelegd dat de angst die we voelden eigenlijk niet OnzeLieve Vrouw betrof, maar wel dat er onweer op komst was. Deverschijningen van Onze Lieve Vrouw veroorzaken geen angst ofvrees, wel verwondering. Als iemand mij vroeg of ik bang geweestwas en ik zei dat dat zo was, dan betrof dat de angst die ik hadvoor de bliksems en voor het onweer waarvan ik dacht dat het opkomst was. En daarom wilden we juist vluchten, want we warengewend bij bliksems onweer te krijgen.

De bliksemschichten waren trouwens ook niet bliksem in deeigenlijke zin van het woord, maar de weerkaatsing van eennaderend licht. Omdat we dat licht al zagen, zeiden we soms datwe Onze Lieve Vrouw zagen aankomen, maar eigenlijk onder-

182

scheidden we Onze Lieve Vrouw in dat licht alleen op het ogenblikdat ze boven de steeneik stond. Het feit dat we niet wisten hoe wedat moesten uitleggen en omdat we verdere vragen wildenvermijden, was de reden dat we nu eens zeiden dat we haar zagenkomen en dan weer van niet. Als we zeiden dat we haar wèl zagenkomen, dan bedoelden we dat we dat licht zagen komen dat zij,uiteindelijk, was. En als we zeiden dat we haar niet zagen komen,dan bedoelden we dat we Onze Lieve Vrouw zelf eigenlijk paszagen wanneer ze al boven de steeneik stond.

4. Dertien juni

13 juni 1917. Nadat ik het rozenhoedje had gebeden metJacinta en Francisco en nog andere aanwezigen, zagen we weerde afglans van het naderend licht dat wij bliksem noemden endaarna Onze Lieve Vrouw boven de eik, precies hetzelfde als inmei.

– Wat wilt u van me? vroeg ik.– Ik wil dat jullie de dertiende van de volgende maand hier

komen, dat jullie regelmatig het rozenhoedje bidden en dat jullieleren lezen. Daarna zal ik zeggen wat ik wil.

Ik vroeg om de genezing van een zieke.– Als hij zich bekeert, zal hij in de loop van het jaar beter

worden.– Ik zou u willen vragen ons mee naar de hemel te nemen.– Ja, Jacinta en Francisco haal ik binnenkort. Maar jij blijft

hier nog een tijdje. Jezus wil zich van jou bedienen om mij telaten kennen en beminnen. Hij wil in de wereld de devotie tot mijnOnbevlekt Hart vestigen14.

– Blijf ik dan alleen achter? vroeg ik teleurgesteld.– Nee kindje. Lijd je veel? Verlies de moed niet. Ik zal je

nooit in de steek laten. Mijn Onbevlekt Hart zal je schuilplaats zijnen de weg die je naar God zal voeren.

14 Hier laat Lucia , misschien door de haast, het eind van de paragraaf weg,dat in andere documenten als volgt luidt: “Wie haar (de godsvrucht tot hetOnbevlekt Hart van Maria) ten uitvoer brengt, beloof ik de zaligheid en diezielen zullen door God bemind worden als bloemen, die ik heb geplaatstter versiering van zijn troon”.

183

Op het moment dat ze die laatste woorden sprak, opendeze haar handen en deelde ze voor de tweede keer de reflex vandat onmetelijke licht mee. Jacinta en Francisco leken te staan indat gedeelte van het licht dat opwaarts naar de hemel ging, en ikin het gedeelte dat zich over de aarde verspreidde. Vóór de rechterhandpalm van Onze Lieve Vrouw bevond zich een Hart omgevenmet doornen die erin gestoken leken te zijn. Wij begrepen dat dithet Onbevlekt Hart van Maria was dat, versmaad door de zondenvan de mensheid, om eerherstel vroeg.

Excellentie, hierop doelden wij wanneer we zeiden dat OnzeLieve Vrouw ons in juni een geheim had meegedeeld. Deze keervroeg Onze Lieve Vrouw ons nog niet om het geheim te houden,maar we voelden dat God ons hiertoe aanzette.

5. Dertien juli

13 juli 1917. Enige ogenblikken nadat we in de Cova da Iriabij de steeneik waren aangekomen zagen we, temidden van eengrote volksmenigte tijdens het bidden van het rozenhoedje, dereflex van het bekende licht en vervolgens Onze Lieve Vrouwboven de eik.

– Wat wilt u van me? vroeg ik.– Ik wil dat jullie de dertiende van de volgende maand hier

komen, dat jullie doorgaan iedere dag het rozenhoedje te biddenter ere van Onze Lieve Vrouw van de Rozenkrans om de vredevan de wereld te verkrijgen, alsook het einde van de oorlog, wantalleen zij kan dat verkrijgen.

– Ik zou u willen vragen ons te zeggen wie u bent en eenwonder te doen, zodat alle mensen geloven dat u ons verschijnt.

– Jullie moeten iedere maand hier komen. In oktober zal ikzeggen wie ik ben en wat ik wil en zal ik een wonder doen datiedereen zal zien, opdat ze geloven.

Op dat ogenblik stelde ik een paar vragen, die ik me nietgoed meer herinner. Wel herinner ik me nog dat Onze Lieve Vrouwzei dat de mensen de rozenkrans moesten bidden om in dat jaarde gevraagde gunsten te verkrijgen. En ze vervolgde:

– Jullie moeten je opofferen voor de zondaars en vaakzeggen, vooral voordat jullie een offer brengen: Jezus, het is uitliefde tot u, voor de bekering van de zondaars en tot eerherstel

184

van de zonden, die bedreven zijn tegen het Onbevlekt Hart vanMaria.

Bij het uitspreken van die laatste woorden opende ze weerhaar handen, zoals in de twee vorige maanden.

De weerkaatsing leek in de aarde te dringen en we zageneen schouwspel als een zee van vuur. In dat vuur waren de duivelsen de zielen ondergedompeld. Ze leken doorzichtige, zwarte endonkerbruine gloeiende kolen met menselijke vormen die in dievuurgloed dreven, nu eens opgeheven door de vlammen die uithenzelf opstegen samen met de wolken van rook, dan weer naaralle kanten neervielen zoals vonken bij grote branden, zondergewicht of evenwicht. Dat alles onder kreten en zuchten van pijnen wanhoop, wat ons deed huiveren en rillen van ontzetting. Bijdeze aanblik moet ik wel de kreet ‘ai!’ geslaakt hebben die demensen, naar men zegt, gehoord hebben. De duivels onder-scheidden zich van de zielen door hun afschuwelijke en weerzin-wekkende vormen van onbekende, schrikaanjagende dieren, maarze waren doorzichtig en zwart. Ontzet en als om hulp te vragen,sloegen we onze ogen op naar Onze Lieve Vrouw, die ons goedigen bedroefd zei:

– Jullie hebben de hel gezien, waarheen de zielen van dearme zondaars gaan. Om hen te redden, wil God de devotie totmijn Onbevlekt Hart in de wereld verbreiden. Als de mensen doenwat ik jullie zeg, zullen veel zielen worden gered en zal er vredezijn. Maar als de mensen niet ophouden God te beledigen, zal eronder het bestuur van Pius XI een nieuwe, nog ergere oorloguitbreken. Wanneer jullie een nacht zien, die wordt verlicht dooreen onbekend licht15, weet dan dat dit het grote teken is, dat Godjullie geeft, dat hij de wereld gaat straffen voor zijn misdaden,door middel van oorlog, honger en vervolgingen van de Kerk envan de H.Vader.

Om dit te verhinderen zal ik de toewijding aan mijn OnbevlektHart en de eerherstellende communie op de eerste zaterdagenkomen vragen16. Als wordt gedaan wat ik vraag, zal Rusland zich

15 Het gaat hier om het noorderlicht in de nacht van 25 januari 1938, eenbuitengewoon verschijnsel dat Lucia altijd heeft beschouwd als het tekendat haar door de hemel beloofd was.

16 Vgl. bijvoegsel I.

185

bekeren en zal er vrede zijn. Zo niet, dan zal het zijn dwalingenover de hele wereld verspreiden en oorlogen en vervolgingen tegende Kerk veroorzaken. De goede mensen zullen gemarteld worden,de H.Vader zal veel te lijden krijgen en verscheidene naties zullenvernietigd worden. Mijn Onbevlekt Hart zal uiteindelijk zegevieren.De H.Vader zal Rusland aan mij toewijden en er zal aan de wereldenige tijd van vrede geschonken worden17. In Portugal zal menaltijd het ware geloof bewaren, enz. Dit alles mogen jullie tegenniemand zeggen.

Wanneer jullie de rozenkrans bidden, zeg dan na iedermysterie: o mijn Jezus, vergeef ons; bevrijd ons van het vuur vande hel; breng alle zielen naar de hemel, vooral degenen die dithet meest nodig hebben.

Er volgde een ogenblik van stilte en ik vroeg:Wilt u verder nog iets van me?– Nee, vandaag verder niets.En zoals gewoonlijk steeg ze omhoog in oostelijke richting

totdat ze verdween in de onmetelijke afstand van het uitspansel.

6. Dertien augustus

13 augustus 1917. Omdat ik al heb verteld wat er die dagwas gebeurd, blijf ik daar nu niet bij stilstaan en ga ik over tot deverschijning, naar mijn mening op de vijftiende, laat in de middag18.Het kan zijn dat ik me vergis, omdat ik in die tijd de dagen nogniet wist, maar ik denk dat het op dezelfde dag was als die waaropwe van Vila Nova de Ourém terugkwamen.

Toen we samen met Francisco en zijn broer João, op eenplek die Valinhos heet, onze schapen aan het weiden waren en webemerkten dat er iets bovennatuurlijks naderde, vroegen we aanJoão of hij Jacinta wilde roepen, omdat we vermoedden dat OnzeLieve Vrouw ons zou verschijnen en we het jammer vonden als zijhaar niet zou zien. Eerst wilde hij niet gaan, maar toen ik hem viercentavos aanbood, ging hij wel.

17 Vgl. bijvoegsel II.18 Lucia vergist zich als ze zegt dat de verschijning plaats vond op dezelfde

dag waarop de kinderen terug kwamen uit Vila Nova de Ourém. Deverschijning vond plaats op de zondag erna, 19 augustus.

186

Intussen zagen Francisco en ik de reflex van het licht dat wijbliksem noemden en, Jacinta was nauwelijks gearriveerd, of wezagen Onze Lieve Vrouw boven een eik.

– Wat wilt u van me?– Ik wil dat jullie op de dertiende naar de Cova da Iria blijven

komen en dat jullie iedere dag het rozenhoedje blijven bidden. Opde laatste dag zal ik het wonder doen, opdat allen geloven.

– Wat wilt u dat gedaan wordt met het geld dat de mensenachterlaten in de Cova da Iria?

– Er moeten twee berries worden gemaakt. Jij, Jacinta ennog twee andere meisjes, in het wit gekleed, moeten de ene dragenen Francisco met drie andere jongens de andere. Het geld van deberries is voor het feest van Onze Lieve Vrouw en wat over is, alsbijdrage voor een kapel die gebouwd moet worden.

– Ik zou u willen vragen om de genezing van een paar zieken.– Ja, sommige zal ik in de loop van het jaar genezen.En terwijl haar gezicht een droeviger uitdrukking aannam,

zei ze:Jullie moeten veel, heel veel bidden en offers brengen voor

de zondaars, want er gaan veel zielen naar de hel omdat erniemand is die offers voor hen brengt en voor ze bidt.

En zoals gewoonlijk steeg ze langzaam op in oostelijkerichting.

7. 13 september

13 september 1917. Toen de tijd aanbrak, ging ik met Jacintaop weg temidden van een grote menigte mensen die ons ter-nauwernood vooruit lieten komen. De straten waren vol volk.Iedereen wilde ons zien en spreken. Menselijk opzicht was er niet.Veel mensen, ook deftige dames en heren, die erin slaagden doorde ons omringende menigte heen te dringen, wierpen zich op degrond en voor ons neergeknield vroegen ze of wij hun noden bijOnze Lieve Vrouw wilden aanbevelen. Anderen, die niet bij onskonden komen, riepen uit de verte:

– Bidt alsjeblieft tot Onze Lieve Vrouw dat zij mijn kreupelezoon geneest!

Een ander:– En de mijne, die blind is!

187

Weer een ander:– De mijne, die doof is!– Dat mijn man terug komt…– Voor mijn zoon in de oorlog!– Voor de bekering van een zondaar!– Dat ze me geneest; ik heb TBC!Enz, enz.Alle ellende van de mensheid kwam daar ter sprake.

Sommigen riepen zelfs vanuit bomen en vanaf muren waarop zegeklauterd waren om ons te zien langs komen. Terwijl we aan deeen ‘n toezegging deden, aan anderen een hand gaven om ze tehelpen van de stoffige grond op te staan, gingen we zo vooruit,geholpen door enige heren die ons een weg baanden door demenigte.

Als ik nu in het Nieuwe Testament die aantrekkelijke taferelenlees van de reizen van Onze Lieve Heer door Palestina, dan denkik aan wat Onze Lieve Heer me, toen ik nog kind was, lietmeemaken op die armelijke wegen en straten van Aljustrel naarFatima en naar de Cova da Iria en ik dank God en bied hem hetgeloof van ons goede Portugese volk aan. En ik denk: als dit volkzich zo verdringt om drie arme kinderen, alleen maar omdat hunbarmhartig de gunst is toegestaan te spreken met de moeder vanGod, wat zouden ze dan wel niet doen als ze Jezus zelf voor zichzouden zien?

Oké, maar dit heeft niets met mijn opdracht te maken. Hetwas weer zo’n verstrooiing van mijn pen, die me ergens heenbrachtwaarheen ik niet wilde. Nou ja! Weer zo’n nutteloos iets, maar iklaat het staan om het schrift niet te verknoeien.

Eindelijk kwamen we dan aan bij de Cova da Iria, bij de eiken we beginnen met de mensen de rozenkrans te bidden en evenlater zien we de lichtstraal en daarna Onze Lieve Vrouw boven desteeneik.

– Blijven jullie het rozenhoedje bidden om het eind van deoorlog te verkrijgen. In oktober zal Onze Lieve Heer ook komen;en Onze Lieve Vrouw van de Smarten en van de Karmel; en deH.Jozef met het Kind Jezus om de wereld te zegenen. God istevreden over jullie offers, maar hij wil niet dat jullie met het touwom slapen, jullie moeten het alleen overdag dragen.

188

– Er is me verzocht u een heleboel intenties te vragen: degenezing van enige zieken en van een doofstomme.

– Ja, enkele zal ik zeker genezen, anderen niet. In oktoberzal ik het wonder doen, opdat iedereen gelooft. En terwijl ze zichlangzaam verhief, verdween ze zoals gewoonlijk.

8. Dertien oktober

13 oktober 1917. We gingen al tamelijk vroeg van huis, alrekening houdend met oponthoud onderweg. Mijn moeder, die bangwas dat dit de laatste dag van mijn leven zou zijn, met haar hartverscheurd door de onzekerheid over wat er ging gebeuren, beslootmet mij mee te gaan. Onderweg: de taferelen van de vorige maand,nu nog veelvuldiger en nog ontroerender. Zelfs de modder van dewegen was voor die mensen geen bezwaar om in de meest ne-derige en smekende houding neer te knielen. Aangekomen in deCova da Iria bij de steeneik, vroeg ik, door een inwendige impulsgedreven, aan de mensen of zij hun paraplu’s wilden sluiten en derozenkrans gaan bidden. Kort daarop zagen we de lichtstraal envervolgens boven de steeneik Onze Lieve Vrouw.

– Wat wilt u van me?– Ik wil je zeggen dat hier een kapel ter ere van mij gebouwd

moet worden, dat ik Onze Lieve Vrouw van de Rozenkrans benen dat jullie door moeten gaan altijd het rozenhoedje te bidden.De oorlog zal eindigen en de soldaten zullen binnenkort naar huisterugkeren.

– Ik had heel veel dingen om u te vragen: of u een paarzieken wilt genezen en of u een paar zondaars wilt bekeren, enz.

– Sommigen wel, anderen niet. Het is nodig dat ze zichbekeren, dat ze vergiffenis vragen voor hun zonden.

En met een droevigere uitdrukking op haar gezicht:– Laten de mensen Onze Lieve Heer toch niet nog meer

beledigen; hij is al zo versmaad.Toen opende zij haar handen en liet ze weerkaatsen op de

zon. En terwijl zij opsteeg, bleef de afglans van haar eigen lichtzich projecteren op de zon.

Excellentie, dat was de reden dat ik uitriep dat de mensennaar de zon moesten kijken. Het was niet mijn bedoeling deaandacht van de mensen daarop te vestigen: ik gaf me trouwens

189

helemaal geen rekenschap van hun aanwezigheid. Ik deed dat opeen inwendige impuls.

Nadat Onze Lieve Vrouw in het onmetelijke uitspanselverdwenen was, zagen we naast de zon de H.Jozef met het Kinden Onze Lieve Vrouw, in het wit gekleed met een blauwe mantel.De H.Jozef en het Kind leken de wereld te zegenen met gebarenvan hun hand, in de vorm van een kruis. Kort daarna, toen dezeverschijning weg was, zag ik Onze Lieve Heer en Onze LieveVrouw, die mij Onze Lieve Vrouw van de Smarten leek, OnzeLieve Heer leek de wereld te zegenen op dezelfde manier als deH.Jozef. Ook deze verschijning verdween weer en ik denk, dat ikOnze Lieve Vrouw nog zag, gekleed als Onze Lieve Vrouw vande Karmel.

NAWOORD

Ziedaar, Excellentie, de geschiedenis van de verschijningenvan Onze Lieve Vrouw in de Cova da Iria, in 1917. Altijd wanneerik er om een of andere reden over moest praten, probeerde ik hetzo kort mogelijk te doen, om de intiemste gedeelten, waarvan deonthulling me zoveel moeite kostte, alleen voor mijzelf te houden.Maar omdat ook die gedeelten God toebehoren en niet mij en hijze nu in de persoon van u opeist, geef ik ze prijs. Ik geef terug watniet van mij is. Er is niets dat ik met opzet achterhoud. Ik geloofdat alleen een paar kleinigheden ontbreken aan de smeekbedendie ik gedaan heb. Omdat het louter materiële zaken betrof, hebik daar niet zoveel belang aan gehecht en misschien hebben zezich daarom niet zo levendig in mijn geheugen geprent. En ja, hetwaren er zoveel, zo heel veel! Misschien kwam het doordat ikzoveel moeite deed om me de ontelbare vragen te herinneren,dat men bij vergissing dacht dat de oorlog diezelfde dag nog, dedertiende, zou ophouden19.

Veel mensen waren verbaasd over het geheugen dat Godme heeft willen geven. Door zijn oneindige goedheid ben ik hierinzeer bevoorrecht, in alle opzichten. Maar bij bovennatuurlijke zaken

19 Lucia deed die uitspraak niet categorisch. Zij zei dit onder de druk van devele, aanhoudende vragen die haar gesteld werden.

190

is dat niet te verwonderen, want ze prenten zich zo diep in jegeest dat je ze haast niet kán vergeten. Dat wil zeggen, menvergeet de betekenis, waar het eigenlijk om gaat niet, tenzij Godwil dat ook dat vergeten wordt.

NOG ENIGE AANTEKENINGEN OVER JACINTA

Dr. Galamba vraagt me ook of ik nog een gunst kan op-schrijven, die op voorspraak van Jacinta is verkregen. Ik heb evennagedacht en herinner me er maar twee.

1. Een wonderbare genezing

De eerste keer dat de goede mevrouw Emília, over wie ik inhet tweede geschrift over Jacinta schreef, mij kwam halen om memee te nemen naar Olival, naar het huis van mijnheer pastoor,ging Jacinta met me mee. Toen we in het dorp waar die goedeweduwe woonde, aankwamen, was het avond. Niettemin ver-spreidde het nieuws dat wij daar waren zich als snel en in eenmum van tijd was het huis van mevr. Emília omsingeld door eenzwerm mensen. Ze wilden ons zien, vragen stellen, gunstenvragen, enz. Er was ook een vrome vrouw die de gewoonte hadbij haar thuis de rozenkrans te bidden met de mensen uit het dorpdie dat ook wilden. Die mensen nu kwamen vragen of wij naar dathuis wilden komen om het rozenhoedje mee te bidden. Wij wildenons verontschuldigen en zeiden dat wij het al met mevr, Emíliagebeden hadden, maar ze drongen zó aan dat er niets anders opzat dan maar mee te gaan. Op het nieuws dat wij kwamen ijldehet volk en masse naar die dame, in de hoop een mooi plaatsje tebemachtigen. Des te beter, zo hadden wij de weg vrij. Onderwegkwam een meisje van rond de twintig ons huilend tegemoet. Zijwierp zich op haar knieën en vroeg of wij tenminste een Wees-gegroetje bij haar thuis kwamen bidden voor de genezing vanhaar vader, die al meer dan drie jaar geen rust had door eenaanhoudende hik.

Tegen een toestand als die kon je geen ‘nee’ zeggen. Ikhielp het arme meisje opstaan. Omdat het al laat in de avond was(wij liepen bij het licht van een paar lantaarns), zei ik tegen Jacintadat zij in het huis van dat meisje moest blijven terwijl ik met al die

191

mensen het rozenhoedje ging bidden. Op de terugweg zou ik haardan ophalen. Dat wilde zij wel. Toen ik terug kwam, liep ik het huisin. Daar zat Jacinta, in een stoel en tegenover haar een man, nieterg oud maar sprietmager en huilend van ontroering. Er stondenenkele mensen, ik denk gezinsleden, om hem heen. Toen Jacintamij zag, stond ze op en beloofde hem in haar gebed niet te zullenvergeten. Daarna gingen we weer naar het huis van mevr. Emília.

De volgende dag gingen we al vroeg in de ochtend naarOlival en pas na drie dagen kwamen we terug. Bij het huis vanmevr. Emília kwam het bewuste meisje ons opzoeken, nu ingezelschap van haar vader, die er al veel beter uitzag, zonder datnerveuze uiterlijk en die hinderlijke hik. Iedere keer als ik daareven kwam, kwam dat goede gezin mij zeggen hoe dankbaar zewaren en dat de zieke helemaal genezen was en die hik nooitmeer was teruggekomen.

2. De terugkeer van een ‘verloren zoon’

De andere gunst betreft een tante van me, Vitória genaamd,die in Fatima woonde. Deze had een zoon die terecht de ‘verlorenzoon’ genoemd zou kunnen worden. Waarom, weet ik niet maargeruime tijd geleden had hij het ouderlijk huis verlaten en niemandwist wat er van hem geworden was. Verdrietig kwam mijn tante opzekere dag naar Aljustrel om te vragen voor die zoon te bidden.Toen ze mij niet vond, vroeg ze het aan Jacinta. Deze beloofdevoor hem te zullen bidden. Na een paar dagen kwam de zoonthuis, vroeg vergiffenis aan zijn ouders en ging vervolgens naarAljustrel om zijn miserabele lotgevallen te vertellen.

Hij vertelde dat hij eerst alles wat hij bij zijn ouders hadgestolen, had opgemaakt en daarna een tijd rondzwierf totdat hij,waarom weet ik niet meer, in de gevangenis van Torres Novasterecht kwam. Hij had al geruime tijd ‘gezeten’, toen het hem ineen nacht lukte te ontsnappen. Voortvluchtig, dwaalde hij in denacht over bergen en door onbekende dennenbossen.

Hij voelde zich volledig verloren en, bang als hij was gepaktte worden en beangstigd door de stikdonkere, stormachtige nacht,zocht hij als laatste redmiddel zijn toevlucht in het gebed. Hij vielop z’n knieën en bad. Na een paar minuten, beweerde hij, ver-scheen Jacinta hem. Ze nam hem bij de hand en bracht hem naar

192

de asfaltweg die leidt van Alqueidão naar Reguengo en maaktehem duidelijk dat hij langs die weg verder moest gaan. Tegen deochtend bevond hij zich op de weg naar Boleiros, herkende hetpunt waar hij was en ging ontroerd naar het huis van zijn ouders.

Hij beweerde dus dat Jacinta hem was verschenen en dathij haar zeer goed had herkend. Ik vroeg aan Jacinta of het waarwas dat zij daar met hem was geweest. Zij antwoordde: welnee endie dennenbossen waar hij in gezworven had, kende ik niet eens.

– Ik heb alleen maar vurig tot Onze Lieve Vrouw voor hemgebeden uit medelijden met tante Vitória.

– Hoe kon dat dan?– Dat weet ik niet. God weet het.

IV. JACINTA’S FAAM VAN HEILIGHEID

1. Nog één vraag

Nu hoef ik nog maar één vraag van Dr. Galamba te beant-woorden, namelijk:

– Wat voelden de mensen als ze bij Jacinta waren?Daar kan ik maar beperkt op antwoorden, omdat ik meestal

niet weet wat er in het binnenste van anderen omgaat. Zodoendeken ik hun gevoelens niet. Daarom kan ik alleen maar iets zeggenover wat ik zelf voelde en een of andere gevoelsuiting van anderepersonen beschrijven.

2. Jacinta, spiegel van God

Wat ikzelf voelde was wat men gewoonlijk voelt in denabijheid van iemand die volledig in gemeenschap lijkt te staanmet God.

Jacinta gedroeg zich altijd ernstig en bescheiden, maarvriendelijk. Uit alles wat zij deed bleek de aanwezigheid van God,zoals dat voorkomt bij zeer deugdzame, oudere personen. Ik hebbij haar nooit iets gezien van dat overdreven verzot zijn op tiere-lantijnen en spelletjes (dat wil zeggen, ná de verschijningen, wantdaarvóór was zij nummer één in grillen en grollen).

Ik kan niet zeggen dat de kinderen even snel op háár afkwamen als op mij. Dat was misschien omdat zij niet zo veel liedjes

193

en verhaaltjes kende om aan ze te leren en hen ermee bezig tehouden. Het kan ook zijn omdat haar gedrag te ver boven haarleeftijd uitstak. Wanneer een kind of zelfs een volwassene, in haarbijzijn iets onbetamelijks zei of deed, dan gaf zij hun een berispingen zei:

– Dat mag u niet doen, u beledigt God en hij is al zo ergbeledigd!

Als zo iemand dan terugbeet, kind of volwassene, en haar‘kwezeltje’, ‘heilig boontje’ of iets dergelijks noemde, wat herhaal-delijk voorkwam, dan keek zij hen met een zekere strengheid aanen ging weg zonder verder nog een woord te zeggen. Misschienwas dat een van de redenen waarom zij minder aardig gevondenwerd dan ik. Was ik bij haar, dan stonden er al vlug een stuk oftien kinderen om ons heen, maar ik was nog niet weg of ze stondweer alleen. Maar als ze eenmaal bij haar waren, schenen ze tochgraag bij haar te zijn. Ze omhelsden haar met die onschuldigetederheid. Ook zongen en speelden ze graag met haar. Als ze erniet was, vroegen ze me wel eens of ik haar wilde gaan halen. Enals ik dan zei dat ze niet komen wilde omdat ze stout waren,beloofden ze dat ze lief zouden zijn als zij kwam:

– Ga haar halen en zeg dat we lief zullen zijn, als ze komt.Wanneer ik haar tijdens haar ziekte een bezoekje bracht,

trof ik soms bij de deur een groepje kinderen aan, die op mij stondente wachten om naar binnen te gaan en haar te bezoeken. Het lijktwel of een zekere eerbied hen tegenhield. Ik vroeg Jacinta somsvoordat ik wegging:

– Wil je misschien dat ik aan een paar kinderen vraag ombij je te blijven zodat je niet alleen bent?

– Ja graag! Maar alleen kinderen die kleiner zijn dan ik.En dan riepen ze allemaal om het hardst:– Mag ik blijven? Ik? Ik?Daarna hield zij zich met hen bezig door ze het Onzevader,

het Weesgegroet en het kruisteken te leren en ook liedjesontbraken niet. Ze deed ook spelletjes met ze, op haar bed of alsze wat beter was ergens in huis op de grond. Dan deden ze hetsteentjesspel met behulp van appeltjes, kastanjes, eikels of drogevijgen, enz. Mijn tante vulde de voorraad hiervan steeds aan, zodatze Jacinta gezelschap konden blijven houden.

194

Jacinta bad ook wel de rozenkrans met hen en gaf hen deraad geen zonden te doen om Onze Lieve Heer niet te beledigenen niet in de hel te komen. Er waren kinderen die daar bijna dehele morgen en middag doorbrachten. Ze schenen zich prettig bijhaar te voelen. Maar als ze eenmaal weg waren, durfden ze nietzo gauw bij haar terug te komen met die vrijheid, die kinderenmeestal hebben. Soms kwamen ze mij halen en vroegen ze of ikmet ze mee naar binnen wilde gaan. Ze stonden ook wel eens bijde deur of ergens in de buurt van haar huis te wachten totdat mijntante of Jacinta zelf ze riep en vroeg of ze binnen wilden komenom Jacinta te bezoeken. Het was alsof ze Jacinta wel erg mochten,maar dat een zeker respect of verlegenheid een afstand schiep.

3. Jacinta, voorbeeld van deugdzaamheid

Grote mensen bezochten haar ook en bewonderden haargedrag, dat altijd gelijkmoedig, geduldig en pretentieloos was. Alsiemand haar vroeg of ze zich een beetje beter voelde, zei ze:

– Hetzelfde. Of:– Ik geloof dat ik iets achteruit ga, dank u.Was ze verdrietig, dan zei ze niets en de mensen bleven

rustig bij haar bed zitten. Het zag er naar uit dat ze zich daarprettig voelden. Maar er vonden ook minutieuze en vermoeiendeondervragingen plaats waarbij Jacinta niet het minste ongeduldof tegenzin liet merken. Alleen zei ze achteraf tegen mij:

– Wat een hoofdpijn kreeg ik van het luisteren naar diemensen! Nu ik me niet voor die mensen kan verstoppen breng ikmeer van zulke offertjes aan Onze Lieve Heer.

Buurvrouwen gingen soms met verstelgoed naast haar bedzitten en zeiden:

– Ik ga een beetje zitten werken bij Jacinta. Ik weet niet watdat kind heeft maar je voelt je prettig bij haar.

Ze brachten hun kleine kinderen mee. Die speelden samenmet Jacinta en zo hadden de moeders meer tijd om te naaien. Alsiemand haar iets vroeg gaf ze vriendelijk maar kort antwoord. Alsiemand iets zei wat zij niet netjes vond reageerde ze onmiddellijk:

– Zoiets mag u niet zeggen. U beledigt God.Als iemand iets over haar gezin vertelde, wat niet in de haak

was, dan antwoordde Jacinta hun:

195

– Zeg hun dat ze dat niet mogen doen want anders komenze in de hel!

Ging het over grotere kinderen:– Zeg tegen ze dat ze niets mogen doen wat zonde is want

zo beledigen ze God en dan kunnen ze veroordeeld worden.Mensen die van ver kwamen en haar uit nieuwsgierigheid of

godsvrucht kwamen bezoeken leken iets bovennatuurlijks in haarnabijheid te voelen. Ze zeiden wel eens, als ze bij mij thuis kwamenom met mij te praten:

– Wij komen zojuist van Jacinta en Francisco. Bij hen voelje een niet nader te omschrijven bovennatuurlijke sfeer.

Soms vroegen ze mij of ik kon uitleggen waar dat gevoelvandaan kwam. Omdat ik het niet wist, haalde ik mijn schoudersop en zei niets. Deze reactie op hun bezoek heb ik herhaaldelijkgehoord.

Op zekere dag kwamen twee priesters en een heer naar onshuis. Terwijl mijn moeder opendeed en hen verzocht plaats tenemen, kon ik naar de zolder om me te verstoppen. Na deontvangst liet mijn moeder hen even alleen om mij uit de tuin tehalen, waar ze me zo-even nog had gezien. Intussen besprakendie heren hun vorige bezoek:

– Eens zien, wat dit meisje te vertellen heeft, zei de mijnheer.Op mij hebben de onschuld en oprechtheid van Jacinta enFrancisco diepe indruk gemaakt. Als dit kind zich niet tegenspreekt,dan geloof ik er in.

– Ik weet niet wat het voor gevoel was, dat ik bij die tweekinderen had! Het is alsof je iets bovennatuurlijks merkt, voegdeeen van de priesters er aan toe. Het deed me innerlijk goed methen te praten.

Mijn moeder vond me niet en de beste heren moesten hetvoor lief nemen dat ze mij niet te spreken kregen.

Soms zei mijn moeder tegen de bezoekers:– Ze gaat wel eens met andere kinderen spelen en dan is ze

opeens spoorloos verdwenen!– Wat jammer. We vonden het zo fijn om met die andere

twee te praten, maar we komen nog wel eens terug.Op een zondag vroegen mijn vriendinnetjes uit de Moita,

Maria, Rosa en Anna Caetano en Maria en Anna Brogueira na deMis aan mijn moeder of ik die dag bij hen mocht spelen. Als ze dat

196

goed vond, vroegen ze of ik Jacinta en Francisco mee wildenemen. Ook mijn tante vond het goed en zo gingen wij dus naarde Moita. Na het middageten begon Jacinta te knikkebollen vande slaap. Mijnheer José Alves vroeg toen aan een van zijn nichtjesof zij haar naar bed wilde brengen. Even later sliep ze als eenroos. Er kwamen mensen uit het gehucht bij ons om de middagmet ons door te brengen. Iedereen wilde Jacinta graag zien en zegluurden door een kier van de deur of ze al wakker was. Ze stondenverbaasd dat ze zo diep lag te slapen, met een glimlach om haarmond, het gezichtje van een engel en haar handjes gevouwen ennaar omhoog gericht. De kamer liep vol met nieuwsgierigen.Iedereen wilde haar zien en moest weer plaats maken vooranderen. De vrouw van mijnheer José Alves en haar nichtjeszeiden:

– Ze moet een engeltje zijn.Met een zekere eerbied bleven de mensen geknield bij haar

bed, totdat ik haar rond half vijf kwam roepen om het rozenhoedjete bidden in de Cova da Iria en daarna naar huis te gaan.

De nichtjes van mijnheer José Alves zijn de zo-even ge-noemde Rosa en Ana Caetano.

4. Francisco was anders

Francisco was ook op dat punt een beetje anders. Altijdglimlachend, vriendelijk en toegeeflijk, speelde hij met iedereen,wie het ook was. Hij berispte niemand. Alleen trok hij zich somsterug, als iets niet door de beugel kon. Als iemand dan vroegwaarom hij weg ging, zei hij:

– Omdat jullie niet goed zijn.Of:– Omdat ik niet meer wil spelen.Tijdens zijn ziekte kwamen de kinderen met de grootste

vrijheid bij hem op bezoek. Ze stonden bij het raam met hem tepraten en vroegen of het al beter ging enz. Maar als je aan hemvroeg of hij het leuk vond als een paar kinderen bij hem blevenspelen, dan zei hij: nee. Hij was liever alleen.

– Ik heb alleen graag dat jij en Jacinta hier zijn.Tegenover volwassen was hij zwijgzaam en beantwoordde

hij hun vragen met weinig woorden. De mensen die hem bezochten,

197

zowel uit het dorp als van buiten, gingen naast zijn bed zitten,soms lange tijd en zeiden:

– Ik weet niet wat dat is bij Francisco, maar je voelt je ergoed.

Enige buurvrouwen gaven op zekere dag, nadat ze een tijdjein de kamer van Francisco geweest waren, de volgende indrukweer:

– Het is een mysterie wat je niet begrijpt. Het zijn kinderenals de andere. Ze zeggen niets en toch voel je bij hen iets datanders is dan bij andere kinderen.

– Als je bij Francisco de kamer ingaat, krijg je het gevoel ofje de kerk binnengaat, zei een buurvrouw van mijn tante, Romanageheten, hoewel ze niet in de gebeurtenissen scheen te geloven.

Bij die groep waren er nog drie: een was de vrouw van ManuelFaustino, een van José Marto en de derde van José Silva.

Mij verbaast het niet dat die mensen die gevoelens kregen.Het waren immers personen die alleen maar opgingen in demateriële dingen van het aardse, vergankelijke leven. Hier verhiefalleen al de aanblik van die kinderen hun gedachten naar deMoeder van de hemel, met wie ze in gemeenschap leken te zijn.En ook naar de eeuwigheid, waarheen zij de kinderen, blij engelukkig, zien klaar staan om te vertrekken. Naar God, van wie zemeer houden dan van hun eigen ouders. En tenslotte verwijzenzij hen naar de hel, die de kinderen hun voorhouden als zedoorgaan zonden te bedrijven. Maar als die goede mensen, zogewend alleen de materiële kant van het leven te zien, hun geestook maar even wisten te verheffen, dan hadden ze zonder moeitegezien dat er in deze kinderen iets was dat hen onderscheidde.

Hier schiet me een ander voorval te binnen in verband metFrancisco, dat ik nog even wil vertellen.

Op zekere dag bezocht een vrouw uit Casa Velha Franciscoin zijn kamer en, bedroefd en bezorgd omdat haar man pas eenzoon het huis had uitgezet, vroeg zij om de gunst van eenverzoening tussen vader en zoon. Francisco antwoordde:

– Maakt u zich niet ongerust. Binnenkort ga ik naar de hemelen daar zal ik die gunst aan Onze Lieve Vrouw vragen.

Hoeveel dagen dat waren vóór zijn dood weet ik niet preciesmeer, maar ik weet nog wel dat die zoon op de middag van desterfdag van Francisco voor de tweede keer vergiffenis aan zijn

198

vader vroeg (deze had het hem al één keer geweigerd omdat hijzich niet aan zijn voorwaarden wilde houden). Nu onderwierp hijzich aan alles wat de vader van hem vroeg en de vrede in dat huiswas hersteld. Een zus van die jongen, Leocádia geheten, trouwdelater met een broer van Jacinta en Francisco en is nu moeder vandat nichtje van Francisco en Jacinta dat u, Excellentie, een tijdjegeleden in de Cova da Iria heeft zien intreden als zuster van deDorothea’s.

NAWOORD

Excellentie, ik geloof dat ik alles heb opgeschreven wat uaan mij heeft gevraagd. Tot nu toe had ik altijd geprobeerd demeest persoonlijke gedeelten van de verschijningen van OnzeLieve Vrouw te verbergen. Telkens al ik er over moest praten,probeerde ik er luchtig overheen te stappen om maar niet te hoevenuiten wat ik liever voor mezelf hield. Maar nu, gedwongen door degehoorzaamheid, zeg ik: vaarwel hartsgeheimen! En ik blijf achterals een skelet, ontdaan van alles, ja zelfs van het leven, geplaatstin het nationaal Museum, om de bezoekers te herinneren aan deellende en nietigheid van alles wat voorbij gaat. Anderzijds zal ikzo beroofd in het Wereldmuseum staan, niet om de voorbijgangersaan de misère en nietigheid te herinneren maar aan de grootsheidvan de goddelijke barmhartigheid.

Moge de goede God en het Onbevlekt Hart van Maria zichverwaardigen de armelijke offers te aanvaarden die zij mij in hungoedheid hebben gevraagd, om in de zielen de geest van geloof,van vertrouwen en van liefde te verlevendigen!

Tuy, 8 december 1941.

199

BIJVOEGSEL I

INLEIDNG

De tekst die nu volgt is een document dat Lucia eind 1927 schreefin opdracht van haar geestelijk leidsman, de eerwaarde pater Aparícios.j. Kort na deze verschijning, op 10 december 1925, stelde zij in haarcel een eerste geschrift op, dat zij daarna zelf heeft vernietigd. Het hiervolgende document is dus de tweede versie, overigens helemaal gelijkaan de eerste. Zuster Lucia heeft er alleen de inleiding aan toegevoegd,gedateerd op 17 december. In die inleiding legt de zieneres uit hoe zij detoestemming verkreeg vanuit de hemel, om een gedeelte van het geheimbekend te maken.

Dit document noemen wij: ‘Tekst van de grote belofte van hetHart van Maria’. Inderdaad, het is de uitdrukking van de barmhartige,zomaar gekregen Wil van God, die ons een gemakkelijk en veilig middeltot redding geeft, omdat het steunt op de gezondste katholieke traditieover de verlossingskracht van de voorspraak van Maria.

In deze tekst kunnen wij lezen aan welke voorwaarden voldaanmoet worden om te beantwoorden aan de oproep tot het houden van deVijf Eerste Zaterdagen van de maand tot eerherstel voor de beledigingenvan het Hart van Maria. En nooit zal deze diepere intentie tot eerherstelvan het Hart van Maria vergeten mogen worden.

TEKST VAN DE GROTE BELOFTEVAN HET HART VAN MARIA,

BIJ DE VERSCHIJNING IN PONTEVEDRA, SPANJE:

J.M.J.Op 17 december vroeg zij voor het tabernakel aan Jezus,

hoe zij kon voldoen aan wat aan haar werd gevraagd en of deoorsprong van de devotie tot het Onbevlekt Hart van Maria wasingesloten in het geheim dat de H.Maagd haar had toevertrouwd.

Jezus liet haar zeer duidelijk het volgende horen:– Dochter van me, schrijf wat aan u wordt gevraagd. Schrijf

ook alles wat de H.Maagd u gevraagd heeft bij de verschijningwaarin ze over deze devotie sprak. Blijf zwijgen over de rest vanhet geheim.

Wat in 1917 hierover werd meegedeeld was het volgende:zij vroeg om hen naar de hemel te halen. De H.Maagd antwoordde:

200

– Ja, Jacinta en Francisco haal ik binnenkort naar de hemel,maar jij1 blijft nog een tijdje hier. Jezus wil zich van jou bedienenom mij te laten kennen en beminnen. Hij wil in de wereld degodsvrucht tot mijn Onbevlekt Hart verspreiden. Aan wie haar tenuitvoer brengt, beloof ik de zaligheid en die zielen zullen doorGod bemind worden als bloemen, door mij geplaatst om zijn troonte versieren.

– Blijf ik hier dan helemaal alleen? vroeg ik beteuterd.– Nee, kindje. Ik zal je nooit in de steek laten. Mijn Onbevlekt

Hart zal je toevlucht zijn en de weg die je naar God zal voeren.Op 10 december 1925 verscheen haar de H.Maagd met,

zwevend in een lichtende wolk, een jongen naast haar. De H.Maagdlegde een hand op haar schouder en liet tegelijkertijd een Hartzien dat ze in haar andere hand hield, omgeven met doornen.

Op hetzelfde ogenblik zei de jongen:– Heb medelijden met het Allerheiligste Hart van je Moeder,

dat bedekt is met doornen waarmee de ondankbare mensen hetieder ogenblik doorboren, zonder dat iemand een akte tot eerhersteldoet om haar ervan te ontdoen.

Daarna zei de Allerheiligste Maagd:– Mijn kind, kijk naar mijn Hart, dat bedekt is met doornen

waarmee de ondankbare mensen het ieder ogenblik doorboren,door godslasteringen en ondankbaarheid. Probeer jij tenminstemij te troosten en vertel dat ik ieder die gedurende vijf maandenop de eerste zaterdag biechten, de H.Communie ontvangen, hetrozenhoedje bidden, mij vijftien minuten gezelschap houden enmediteren over de vijftien mysteries van de rozenkrans met debedoeling mij te troosten, in het uur van hun dood zal bijstaan metde nodige genaden voor hun ziel.

Op 15 februari 1926 verscheen haar het kindje Jezus weer.Hij vroeg of zij de devotie tot zijn Allerheiligste Moeder al hadverspreid. Zij legde uit welke moeilijkheden haar biechtvaderondervond en dat Moeder Overste bereid was haar te verspreidenmaar dat de biechtvader gezegd had dat het haar alleen niet zoulukken. Jezus antwoordde:

1 Wij respecteren hier de wens van zuster Lucia. Eerst had zij haar naamgeschreven en daarna kraste zij hem door, maar niet zo, dat hij onleesbaarwerd.

201

– Het is waar dat uw Overste alleen niets vermag, maar metmijn genade kan ze alles.

Ze wees op de moeilijkheid die sommige mensen onder-vonden om op de zaterdag te biechten en ze vroeg of de wekelijksebiecht mocht gelden.

– Ja, de biecht kan zelfs veel langer geleden zijn, opvoorwaarde dat de mensen op het moment dat zij mij ontvangenin staat van genade zijn en dat zij de bedoeling hebben het Hartvan Maria te troosten.

Zij vroeg:– Jezus, hoe gaat dat met degene die vergeet die intentie te

maken?Jezus antwoordde:– Zij kunnen dat doen bij de eerstvolgende biecht.

Een paar dagen daarna schreef zuster Lucia haar verslag en datwerd opgestuurd naar Mgr. Manuel Pereira Lopes, de latere VicarisGeneraal van het bisdom O Porto, die de biechtvader van Lucia wastijdens haar verblijf in het internaat van Vilar, in de stad O Porto. Ditonuitgegeven document is gepubliceerd door Mgr. Dr. Sebastião Martinsdos Reis in zijn boek: ‘Uma vida ao serviço de Fátima’ (Een leven indienst van Fatima), blz. 336-357.

Op de vijftiende (van februari 1926) had ik het erg druk metmijn werk en zelfs dat herinner ik me haast niet meer. Ik ging eenafvalbak buiten de tuin zetten, waar ik een paar maanden terugeen kind had gesproken. Ik had gevraagd of het ‘t Weesgegroetkende. Toen het kind zie dat hij het kende, had ik gevraagd omhet dan eens op te zeggen, zodat ik het zou kunnen horen. Hetkind wilde het niet alleen doen en daarom zegde ik het samenmet hem drie keer op. Daarna vroeg ik hem om het nu eens alleenop te zeggen. Het kind bleef zijn mond houden en kon het nietalleen opzeggen. Toen vroeg ik hem of hij de kerk Santa Mariawist. Die kende hij. Ik zei toen tegen hem dat hij daar iedere dagnaartoe moest gaan en zeggen: ‘Hemelse Moeder, geef mij uwkind Jezus’. Dat leerde ik dus aan het kind en toen ging ik weg.

Op 15 februari 1926, toen ik weer zoals gewoonlijk, op dieplek terug kwam, zag ik daar een kind en het leek mij hetzelfde. Ikvroeg het toen:

– Heb je het Kindje Jezus aan de Hemelse Moeder gevraagd?

202

Het kind keek me aan en zei:– En heb jij datgene over de wereld verspreid wat de Hemelse

Moeder je heeft gevraagd?Op dat ogenblik veranderde het kind in een schitterende

jongeman. Toen ik merkte dat het Jezus was, zei ik:– Mijn Jezus! U weet heel goed wat mijn biechtvader mij

heeft gezegd in de brief die ik u heb voorgelezen. Hij zei dat dieverschijning zich zou moeten herhalen; dat er feiten zoudenmoeten zijn die de verschijningen geloofwaardig zouden kunnenmaken; en Moeder Overste alleen kon niets doen ter verbreidingvan dit feit.

– Inderdaad, Moeder Overste alleen kan niets doen, maarmet mijn genade kan ze alles. En het is voldoende dat jebiechtvader je toestemming geeft en dat moet je Overste zeggen,zodat men er in kan geloven, zelfs zonder te weten aan wie het isgeopenbaard.

– Maar mijn biechtvader zei in zijn brief dat die devotiehelemaal niet nodig was voor de wereld, omdat er al veel zielenwaren die u ontvingen op de eerste zaterdagen, ter ere van deH.Maagd en de geheimen van de rozenkrans.

– Mijn dochter, het is waar dat veel zielen ermee beginnen,maar weinig blijven het tot het einde doen. En de zielen die het tothet eind volhouden, doen dat om de genaden te kunnen ontvangendie daarin beloofd worden. En degenen die de vijf eerstezaterdagen met eerbied en met de bedoeling eerherstel te brengenaan het Hart van je Hemelse Moeder, zijn mij aangenamer dandegenen die lauw en onverschillig de vijftien eerste zaterdagenhouden…

BIJVOEGSEL II

INLEIDING

De tekst van dit bijvoegsel is geen eigenhandig geschrevendocument van zuster Lucia, maar bezit alle waarborgen voor de echtheidervan, gezien het feit dat haar eigen geestelijk leidsman, toentertijd deeerw. pater José Bernardo Gonçalves s.j. hem letterlijk heeft over-geschreven van de aantekeningen van de zieneres.

De verschijning waar de tekst over spreekt, had zuster Lucia op13 juni 1929 in de kapel in Tuy, Spanje.

203

Zij begint met te spreken over het visioen van de AllerheiligsteDrieëenheid, die de verschijning van de Maagd Maria begeleidt, waarindeze haar Hart toont zoals bij de verschijningen van juni en juli 1917. Debelofte die zij bij die gelegenheid deed, wordt nu werkelijkheid. En zusterLucia hoort de Maagd Maria vragen om de toewijding van Rusland aanhet Onbevlekt Hart, in duidelijk omschreven omstandig-heden.

TEKST VAN HET VERZOEKOM DE TOEWIJDING VAN RUSLAND

Pater Gonçalves kwam een paar keer biechthoren in onzekapel. Ik biechtte ook bij de eerwaarde en omdat we elkaar goedbegrepen ging hij daarmee door gedurende de drie jaar dat hijdaar assistent was.

Het was in die periode dat Onze Lieve Vrouw mij meedeeldedat de tijd gekomen was waarop ze wilde dat ik aan de Kerkkenbaar maakte dat zij wenste dat Rusland aan haar werd toegewijdevenals haar belofte het te zullen bekeren…De mededeling gingals volgt:

13 juni 1929. Ik had aan mijn superieuren en biechtvadertoestemming gevraagd en gekregen om mijn ‘heilig uur’ te houdenvan elf tot twaalf uur ’s avonds, van donderdag op vrijdag. Toen ikop zekere avond rond middernacht alleen was, knielde ik in hetmidden van de kapel tussen de communiebanken om er voor-overgebogen de gebeden van de engel te bidden. Toen mij dat tevermoeiend werd, ging ik staan en vervolgde ik mijn gebed metuitgestrekte armen. Het enige licht dat er was kwam van degodslamp. Opeens was de hele kapel verlicht met een boven-natuurlijk licht en op het altaar verscheen een lichtend kruis datreikte tot aan het plafond. In het helderste licht, aan het boveneindvan het kruis, zag ik het gelaat van een man met zijn lichaam totaan het middel en een duif op de borst, eveneens van licht; enaan het kruis genageld, het lichaam van een andere man. Eenstukje onder de taille zag ik, in de lucht zwevend, een kelk en eengrote hostie waar enkele druppels bloed op vielen, die dropen vanhet gelaat van de gekruisigde en uit een wond in de borst. Diedruppels gleden over de hostie heen en vielen in de kelk. Onderde rechterarm van het kruis stond Onze Lieve Vrouw (het wasOnze Lieve Vrouw van Fatima met haar Onbevlekt Hart… in haar

204

linkerhand, … zonder zwaard of rozen, maar met een doornenkroonen vlammen…) met haar Onbevlekt Hart in haar hand… Onder delinkerarm vormden grote letters, als van kristalhelder water dat ophet altaar stroomde, deze woorden: “Genade en Barmhartigheid”.

Ik begreep dat mij het geheim van de AllerheiligsteDrieëenheid was getoond en over dit mysterie ontving ik licht datik niet bekend mag maken.

Daarna zei Onze Lieve Vrouw tegen mij:– Het uur is aangebroken waarop God aan de H.Vader vraagt

om, in vereniging met alle bisschoppen van de wereld, detoewijding van Rusland aan mijn Onbevlekt Hart te doen en ikbeloof het door dit middel te redden. De zielen die door degoddelijke Gerechtigheid worden veroordeeld wegens zonden diezij tegen mij hebben bedreven zijn zo talrijk, dat ik eerherstel komvragen: offer je op voor deze intentie en bid.

Ik deed hierover verslag aan mijn biechtvader, die mij vroegop te schrijven wat Onze Lieve Vrouw wilde dat er gedaan werd.

Later zei Onze Lieve Vrouw tegen me, als klacht in eenpersoonlijke mededeling:

– Er is niet aan mijn verzoek voldaan!...Zoals de koning van Frankrijk 1, zullen ze er later spijt van

krijgen en het alsnog doen, maar dan is het te laat. Rusland zalzijn dwalingen al over de wereld hebben verspreid, wat oorlogenen vervolgingen voor de Kerk tot gevolg heeft. De H.Vader zalveel te lijden hebben.

1 In 1689, een jaar voor haar dood, probeerde de heilige Margaretha Maria opdiverse manieren en langs verschillende wegen de ‘Zonnekoning”, Lodewijk XIVvan Frankrijk, een bericht te doen toekomen met een boodschap van het H.Hartvan Jezus waarin vier verzoeken gedaan worden: Het Heilig Hart van Jezus opde koninklijke vlaggen afdrukken; een tempel bouwen te zijner ere, waar hij heteerbetoon van het hof zou ontvangen; de koning moest hem aan zijn Heilig Harttoewijden; en de koning moest zijn autoriteit inzetten bij de H.Stoel om een H.Miste laten opdragen ter ere van het Heilig Hart van Jezus.Maar er werd niets bereikt. Het schijnt zelfs dat de boodschap nooit bij de koningis aangekomen.Pas een eeuw later zou de koninklijke familie die boodschap beantwoorden,voor zover dat mogelijk was. In 1792 kwam Lodewijk XVI op het idee van zijneed aan het Hart van Jezus, maar dat kon hij pas doen in de gevangenis van detempel, waarbij hij beloofde dat hij, wanneer hij vrij zou zijn, alle verzoeken vande H.Margaretha Maria zou inwilligen.Voor de Goddelijke Voorzienigheid was dat echter te laat: op 21 januari 1793werd Lodewijk XVI onder de guillotine gedood.

205

BIJVOEGSEL III

Het best bewaarde gedeelte van het ‘Geheim’ van Fatima, meteen begeleidend commentaar van de Congregatie voor de Geloofsleer,werd gepubliceerd op 26 juni 2000. Door de verspreiding hiervan verwierfde Boodschap van Fatima buitengewone actualiteit en waarde.

Wij geven hier de volledige tekst van genoemd document weer.

DE BOODSCHAP VAN FATIMA

InleidingBij de overgang van het tweede naar het derde millennium

besloot Paus Johannes Paulus II de tekst van het derde deel van het‘Geheim van Fatima’ te publiceren.

De twintigste eeuw was een van de stormachtigste in degeschiedenis van de mensheid, met als tragisch hoogtepunt de wredemoordaanslag op de ‘Lieve Christus op aarde’. Nu wordt een reekshistorische gebeurtenissen ontsluierd waardoor het mogelijk wordtgemaakt hen in een dieper, meer spiritueel perspectief te interpreteren,anders dan de huidige mentaliteit die zo vaak besmeurd is metrationalisme.

Door de geschiedenis heen zijn er altijd bovennatuurlijkeverschijningen en tekenen geweest die de gebeurtenissen van demensheid beïnvloeden en de bewegingen in de wereld volgen, totverbazing van gelovigen en niet gelovigen. Die uitingen kunnen nooitin strijd zijn met de inhoud van het geloof en moeten daaromsamenvallen met het centrale punt van de Openbaring van Christus:de liefde van de Vader die de mensen aanspoort tot bekering en degenade geeft om zich met de toewijding van een kind op Hem teverlaten. Zo is ook de Boodschap van Fatima die ons, met haardringende oproep tot bekering en boete, recht naar het hart van hetevangelie voert.

Fatima is ongetwijfeld de meest profetische van de moderneverschijningen. Het eerste en tweede deel van het ‘geheim’ – die hiernaafgedrukt worden, om de documentatie volledig te maken – hebbenvooral betrekking op het afschrikwekkende visioen van de hel, dedevotie tot het Onbevlekt Hart van Maria, de Tweede Wereldoorlogen tenslotte de voorspelling van het enorme kwaad dat Rusland demensheid zal aandoen door van het christelijk geloof af te vallen enhet communistische totalitaire systeem aan te hangen.

206

In 1917 kon niemand zich dit alles hebben voorgesteld: de drieherdertjes van Fatima zien, horen en onthouden en Lucia, de over-levende getuige, schrijft alles op nadat de bisschop van Leiria haardat had opgedragen en Onze Lieve Vrouw haar de toestemming ervoorhad gegeven.

Voor de weergave van de eerste twee delen van het ‘geheim’,die al gepubliceerd waren en dus bekend zijn, hebben wij de tekstgekozen die zuster Lucia schreef in haar derde Herinneringen, van 31augustus 1941. In haar vierde Herinneringen, van 8 december 1941,zou zij nog enkele aantekeningen toevoegen.

Het derde deel van het ‘geheim’ werd geschreven ‘in opdrachtvan Z.Exc. de Bisschop van Leiria en de Allerheiligste Moeder…’ op 3januari 1944.

Hiervan bestaat slechts één manuscript, dat hier fotostatischweergegeven is. Aanvankelijk was de verzegelde enveloppe inbewaring bij de bisschop van Leiria. Om het ‘geheim’ beter veilig testellen, werd de enveloppe op 4 april 1957 in de Geheime Archievenvan de H.Stoel geplaatst. De bisschop van Leiria stelde zuster Luciahiervan op de hoogte.

Volgens aantekeningen van het Archief bracht de Commissarisvan het Heilig Officie, Pater Paul Philippe o.p. met toestemming vankardinaal Alfredo Ottaviani, op 17 augustus 1959 de enveloppe methet derde deel van het ‘Geheim van Fatima’ naar paus Johannes XIII.Na ‘enige aarzeling’ zei Zijne Heiligheid: ‘Wij wachten nog. Ik zal bidden.Ik zal jullie laten weten wat ik besloten heb’.1

1 In het dagboek van Johannes XIII, op 17 augustus 1959, staat: ‘Audiënties:P.Philippe, commissaris van het Heilig Officie, die mij de brief bracht met hetderde deel van de geheimen van Fatima. Ik ga het lezen met mijn biechtvader’.

207

Wat paus Johannes XIII besloot was, de verzegelde enveloppeterugsturen naar het H.Officie en het derde deel van het ‘geheim’niet te publiceren.

Paulus VI las de inhoud samen met de Substituut Staats-secretaris, Z. Exc. Don Angelo Dell’Acqua, op 27 maart 1965 enbracht de enveloppe terug naar de Archieven van het H.Officieomdat hij besloten had de tekst niet te publiceren.

Johannes Paulus II, van zijn kant, vroeg de enveloppe methet derde deel van het ‘geheim’ na de moordaanslag op 13 mei 1981.

Op 18 juli 1981 gaf kardinaal Franjo Seper, prefect van deCongregatie, twee enveloppen aan aartsbisschop Eduardo MartínezSomalo, Substituut Staatssecretaris: een witte enveloppe met deoriginele Portugese tekst van Zr.Lucia en een oranje met deItaliaanse vertaling van het ‘geheim’. Op 11 augustus daarop vol-gend, bracht aartsbisschop Martínez de beide enveloppen terugnaar het H.Officie.2

Zoals bekend, dacht paus Johannes Paulus II er onmiddellijkover om de wereld aan het Onbevlekt Hart van Maria toe te wijden.Zelf stelde hij een gebed samen voor wat hij noemde een ‘Acte vanToewijding’. Deze zou op 7 juni 1981 plechtig uitgevoerd worden inde basiliek van Maria Maggiore, op het hoogfeest van Pinksteren,de dag die was uitgekozen om de zestienhonderdste verjaardagvan het Eerste Concilie van Constantinopel en de vijftienhonderdsteverjaardag van het Concilie van Ephese te vieren. Omdat de pausniet in staat was zelf aanwezig te zijn, zond hij zijn toespraak uitover de radio. Hier volgt het gedeelte met de Acte van Toewijding:

“O, Moeder van alle mensen en volkeren, u kent al hun lijdenen hoop. In uw moederhart voelt u alle strijd tussen goed en kwaad,tussen licht en duisternis, die de wereld teisteren: hoor onzesmeekbede die wij in de H.Geest rechtstreeks tot uw Hart richtenen omhels met uw liefde als Moeder en Dienstmaagd van de Heerhen die het meest naar deze omhelzing uitzien en, ook hen opwiens overgave u heel in ’t bijzonder wacht. Neem onder uw

2 Het verdient aanbeveling het commentaar van de H.Vader te lezen bij deGenerale Audiëntie van 14 oktober 1981 over ‘De gebeurtenis in mei: eengrote goddelijke beproeving’ in: Insegnamenti di Giovanni Paolo II, IV, 2(Vaticaanstad, 1981), 409-412.

208

moederlijke bescherming de gehele menselijke familie, die wij umet heel ons hart toevertrouwen, o Moeder. Moge voor iedereeneen tijd van vrede en vrijheid, een tijd van waarheid, rechtvaardigheiden hoop naderen”.3

Om vollediger aan de verzoeken van Onze Lieve Vrouw tevoldoen, wilde de H.Vader, tijdens het heilig jaar van de Verlossing,de Acte van Toewijding van 7 juni 1981, die in Fatima op 13 mei1982 herhaald was, explicieter maken. En op 25 maart 1984, tijdenshet gedenken van het uitspreken van het fiat van Maria bij deaankondiging, vertrouwde de H.Vader, in geestelijke vereniging metde tevoren ‘genodigde’ bisschoppen van de hele wereld alle mannenen vrouwen en de volkeren toe aan het Onbevlekt Hart van Maria,met woorden die doen denken aan de aandoenlijke woorden diehij gesproken had in 1981:

“O Moeder van alle mannen en vrouwen en van alle volkeren,u die al hun lijden en hun hoop kent, u die als Moeder weet heeftvan al hun strijd tussen goed en kwaad, tussen licht en duisternis,waardoor de moderne wereld wordt geteisterd, aanvaardt de roepdie wij op ingeving van de H.Geest rechtsreeks tot uw Hart richten:Omhels met de liefde van de Moeder en de Dienstmaagd van deHeer, deze mensenwereld van ons, die wij u toevertrouwen en aanu opdragen, omdat wij vol zorg zijn voor de aardse en eeuwigebestemming van de mensen en de volkeren.

Heel in het bijzonder vertrouwen wij u toe en dragen wij aan uop al die personen en naties die het vooral nodig hebben aan utoevertrouwd en opgedragen te worden.

“Aan u bevelen wij ons, heilige Moeder van God! Versmaadonze gebeden die wij in onze ellende tot u richten, niet.”

Daarna vervolgde de paus met meer nadruk en gebruik-makend van specifieke voorbeelden, bijna als commentaar op deBoodschap van Fatima waarvan de voorspellingen zo tragisch invervulling zijn gegaan:

“Wij staan hier voor u, Moeder van Christus, voor uw OnbevlektHart en wij wensen onszelf, met heel de Kerk, te verenigen met de

3 Radiobericht tijdens de ceremonie van Aanbidding, Dankzegging en Opdrachtaan de Maagd Maria Theotokos in de Basiliek van de Santa Maria Maggiore,in: Insegnamenti di Giovanni Paolo II, IV, 1 (Vaticaanstad, 1981), 1246.

209

toewijding die uw Zoon deed, uit liefde tot ons, van zichzelf aan deVader: “Omwille van hen, zei hij, wijd ik mij aan u, opdat ook zij inwaarheid aan u toegewijd mogen zijn” (Jo 17:19). In deze toewijdingvan de wereld en de hele mensheid willen wij ons verenigen metonze Verlosser die, in zijn goddelijk Hart, de macht heeft vergiffenisen eerherstel te verkrijgen.

De kracht van deze toewijding duurt tot in alle tijden en omvatalle mensen, volkeren en naties. Zij overkomt ieder kwaad dat degeest van de duisternis kan opwekken, en in onze tijd ook werkelijkheeft opgewekt, in het hart van de mens en de geschiedenis.

Hoe diep voelen wij de noodzaak van de toewijding van demensen en de wereld, de wereld van nu, in vereniging met Christuszelf! Want de wereld moet deelnemen aan het verlossingswerkvan Christus door de Kerk.

Dit komt tot uiting in het huidige Jaar van de Verlossing, hetspeciale jubileum van de hele Kerk.

Moge in dit Heilige Jaar u gezegend zijn, boven alle schep-selen, Dienstmaagd van de Heer, die op volmaakte wijze gehoorhebt gegeven aan de goddelijke roep!

Geprezen zij u, die volledig verenigd bent met de verlossendetoewijding van uw Zoon!

Moeder van de Kerk! Verlicht het volk van God langs de wegenvan geloof, hoop en liefde! Verlicht vooral de volkeren waarvan uonze toewijding en overgave verwacht. Help ons te leven in de waar-heid van de toewijding van Christus voor de hele menselijke familievan onze tijd.

Moeder, wij vertrouwen u alle mensen en alle volkeren toeen ook deze toewijding van de wereld en leggen haar in uwmoederlijk Hart.

Onbevlekt Hart! Help ons de dreiging van het kwaad teoverwinnen, dat zo gemakkelijk wortelt in het hart van de mensenvan onze tijd en waarvan de onmetelijke effecten al drukken opons leven van nu en de wegen naar de toekomst lijken af te sluiten!

Van honger en oorlog, bevrijd ons!Van een atoomoorlog, van onmetelijke zelfvernietiging en van

alle soorten oorlog, bevrijd ons!Van de zonden tegen het menselijk leven vanaf zijn eerste

ogenblikken, bevrijd ons!Van haat en van de aantasting van de waardigheid van de

kinderen van God, bevrijd ons!

210

Van elke soort onrecht in het maatschappelijk leven, nationaalen internationaal, bevrijd ons!

Van het gemak waarmee de Geboden van God met voetengetreden worden, bevrijd ons!

Van de poging om in de harten van de mensen de waarheidvan God te verdoezelen, bevrijd ons!

Van het verlies van het bewustzijn van goed en kwaad, bevrijdons!

Van de zonden tegen de H.Geest, bevrijd ons!Moeder van Christus, aanvaard onze roep, die beladen is met

het lijden van alle mensen! Beladen met het lijden van helemaatschappijen!

Help ons om met de kracht van de H.Geest alle zonden teoverwinnen: de zonden van de mensen afzonderlijk en die van dewereld, kortom, de zonden in al haar facetten.

Moge in de geschiedenis van de wereld nog één keer deoneindige reddende kracht van de Verlossing geopenbaard worden:de kracht van barmhartige Liefde! Moge zij het kwaad stoppen!Moge zij de gewetens veranderen! Moge uw Onbevlekt Hart vooriedereen het licht van de hoop laten zien!”.4

Zuster Lucia bevestigde persoonlijk dat deze plechtige enuniversele acte van toewijding in overeenstemming was met watOnze Lieve Vrouw wilde (‘Ja, op 25 maart 1984 is gedaan zoalsOnze Lieve Vrouw het wilde’: brief van 8 november 1989). Daaromis iedere verdere discussie of nader verzoek zinloos.

Naast de manuscripten van Lucia bieden wij hier nog vierandere teksten van haar: 1) De brief van de H.Vader aan zusterLucia, van 19 april 2000; 2) Een verslag van het gesprek met zusterLucia op 27 april 2000; 3) De mededelingen die kardinaal AngeloSodano, staatssecretaris, in opdracht van de H.Vader voorlas op13 mei 2000; 4) Het theologisch commentaar van kardinaal JosephRatzinger, in die tijd prefect van de Congregatie voor de Geloofsleer.

In een brief aan de paus, op 12 mei 1982, had zuster Lucia aleen aanwijzing gegeven voor de interpretatie van het derde deelvan het ‘geheim’. Zij zegt daarin:

4 Op de jubileumdag voor de gezinnen droeg de paus mensen en naties opaan Onze Lieve Vrouw: Insegnamenti di Giovanni Paolo II, VII, 1(Vaticaanstad, 1984), 775-777.

211

“Het derde deel van het geheim heeft betrekking op dewoorden van Onze Lieve Vrouw: ‘(Als Rusland zich niet bekeert)zal het zijn dwalingen over de hele wereld verspreiden en oorlogenen vervolgingen van de Kerk zullen het gevolg zijn. De goedemensen zullen gemarteld worden; de H.Vader zal veel moeten lijden;verschillende naties zullen vernietigd worden’ (13-VII-1917).

Het derde deel van het geheim is een symbolische open-baring, die betrekking heeft op dit deel van de Boodschap en dieafhankelijk is van of wij wel of niet doen wat in de Boodschap aanons wordt gevraagd: ‘Als aan mijn verzoeken wordt voldaan, zalRusland zich bekeren en zal er vrede zijn; zo niet, dan zal het zijndwalingen over de wereld verspreiden, enz.’.

Omdat wij niet aan die verzoeken van de Boodschap hebbenvoldaan, zien wij inderdaad dat het zo is gegaan: Rusland heeft dewereld met haar dwalingen overwoekerd. En al hebben wij devolledige uitvoering van deze voorspelling nog niet gezien, zien wijwel dat wij bezig zijn er met grote stappen op af te gaan. Als wij nietafwijken van de weg van zonde, haat, wraak, onrecht, aantastingenvan de rechten van de mens, immoraliteit en wreedheden, enz.

En wij moeten niet zeggen dat het God is die ons op dezemanier straft; in tegendeel, de mensen zelf bereiden hun eigenbestraffing voor. In zijn goedheid waarschuwt God ons en roept hijons naar de goede weg, met respect voor de persoonlijke vrijheiddie hij ons gegeven heeft; daarom zijn de mensen verantwoordelijk”.5

5 portugese tekst

212

Het besluit van de H.Vader Johannes Paulus II om het derdedeel van het ‘geheim’ van Fatima bekend te maken sluit een stukgeschiedenis af, dat wordt gekenmerkt door tragische lust van demens naar macht en vernieling, maar doorweven met de barm-hartige liefde van God en de oplettende zorg van de Moeder vanJezus en van de Kerk.

Ingrijpen van God, de Heer van de geschiedenis, en de mede-verantwoordelijkheid van de mens in de dramatische uitoefeningvan zijn scheppende vrijheid zijn de twee pilaren waarop degeschiedenis is gebouwd.

Met haar verschijningen in Fatima roept Onze Lieve Vrouwdeze vergeten waarden weer bij ons op. Zij herinnert ons eraan datde toekomst van de mens in Gods handen ligt en dat wij daar actiefaan deel hebben en verantwoordelijk voor zijn.

Tarcisio Bertone, SDBaartsbisschop emeritus van Vercelli

secretaris van de Congregatie voor de Geloofsleer

213

HET ‘GEHEIM’ VAN FATIMA

Eerste en tweede deel van het ‘geheim’ zoals Lucia dezeweergaf in haar Derde Herinneringen op 31 augustus 1941 voorde bisschop van Leiria/Fatima.

(originele tekst)

214

215

(vertaling) 6

Hiervoor zal ik iets over het geheim moeten vertellen en zoantwoord geven op de eerste vraag.

Wat is het geheim?Het lijkt mij dat ik het nu mag zeggen, want ik heb al vanuit

de hemel toestemming gekregen. Gods vertegenwoordigers opaarde hebben mij hiervoor verschillende keren toestemminggegeven en dat in verschillende brieven waarvan er een, geloof ik,in uw bezit is. Deze brief komt van pater José Bernardo Gonçalvesen daarin raadt hij me onder andere aan naar de H.Vader teschrijven en voor te stellen het geheim bekend te maken. Ik verteldeer iets over maar, om mijn brief niet te lang te maken, want er wasmij gevraagd het kort te houden, beperkte ik mij tot het hoognodigeen liet aan God over een geschiktere gelegenheid te geven.

In mijn tweede geschrift heb ik al in detail geschreven overde twijfel die mij tussen 13 juni en 13 juli kwelde en hoe die bij deverschijning van die dag volkomen verdween.

Welnu, het geheim bestaat uit drie afzonderlijke delen,waarvan ik er nu twee zal openbaren.

Het eerste deel is het visioen van de hel!Onze Lieve Vrouw liet ons een grote vuurzee zien, die onder

de aarde leek te zijn. In dat vuur waren de duivels en de zielen tezien met menselijke vormen, als doorzichtige sintels, allemaal6 In de Vierde Herinnering, van 8 december 1941, schrijft Lucia: “Nu ga ik

aan mijn nieuwe taak beginnen en zal ik de opdrachten vervullen die u mijheeft gegeven evenals de wensen van Dr. Galamba. Met uitzondering vandat deel van het geheim dat mij nog niet is toegestaan bekend te maken, zalik alles vertellen. Ik zal niet opzettelijk iets verzwijgen, hoewel ik denk dat ikenkele kleinigheden die niet zo belangrijk zijn wel zal vergeten”.Originele tekst:

216

zwart of bruin geblakerd, die ronddreven in het vuur, nu eens delucht in getild door de vlammen die uit henzelf kwamen metrookpluimen, dan weer naar alle kanten terug vielen als vonkenbij een grote brand, zonder richting of gewicht en onder kretenvan pijn en wanhoop, dat deed huiveren van ontzetting. De duivelsonderscheidden zich van de zielen door hun afschuwelijke,weerzinwekkende vormen van vreemde angstaanjagende dieren,maar doorzichtig en zwart. Deze aanblik duurde maar een momenten we waren blij dat onze goede Moeder in de hemel ons van tevoren al had gerustgesteld met de belofte ons naar de hemel tehalen! (bij de eerste verschijning). Was dat niet zo, dan waren wegeloof ik van angst en ontzetting gestorven.

Daarna richtten wij onze ogen naar Onze Lieve Vrouw, diemet goedheid en droefheid tegen ons zei:

– Jullie hebben de hel gezien, waar de zielen van de armezondaars heen gaan. Om ze te redden wil God in de wereld dedevotie tot mijn Onbevlekt Hart verbreiden. Als gedaan wordt watik jullie zeg, zullen veel zielen gered worden en zal er vrede komen.De oorlog zal ophouden. Maar als de mensen niet ophouden Godte beledigen zal er tijdens het pontificaat van Pius XI een tweede,nog ergere beginnen. Wanneer jullie een nacht zien, verlicht dooreen onbekend licht, weet dan dat dit het grote teken is dat Godgeeft, dat hij de wereld zal straffen om zijn misdaden door middelvan oorlog, honger en vervolgingen van de Kerk en van de H.Vader.Om dat te verhinderen zal ik de toewijding van Rusland aan mijnOnbevlekt Hart en de communie tot eerherstel op de eerstezaterdagen komen vragen. Als zal worden gedaan wat ik vraag,zal Rusland zich bekeren en zal er vrede zijn. Zo niet, dan zal hetzijn dwalingen over de wereld verspreiden en oorlogen en ver-volgingen veroorzaken. De goede mensen zullen gemarteld worden.De H.Vader zal veel te lijden hebben. Verschillende naties zullenvernietigd worden. Tenslotte zal mijn Onbevlekt Hart zegevieren.De H.Vader zal Rusland aan mij toewijden, dat zich zal bekerenen de wereld zal een zekere tijd van vrede krijgen.7

7 In de ‘vierde herinnering’ voegt zuster Lucia toe: ‘In Portugal zal het dogmavan het geloof altijd bewaard blijven, enz.’.

217

DERDE DEEL VAN HET ‘GEHEIM’

(originele tekst)

218

219

220

221

(vertaling)8

«J.M.J.Het derde deel van het geheim, zoals dat geopenbaard is op

de Cova da Iria, Fatima, op 13 juli 1917.

Ik schrijf uit gehoorzaamheid aan U, mijn God, die mij heeftopgedragen door tussenkomst van Z.Exc, de bisschop van Leiriaen van Uw en mijn Allerheiligste Moeder.

Na de twee delen die ik al heb meegedeeld, zagen wij linksvan Onze Lieve Vrouw en iets hoger een engel met een vlammendzwaard in zijn linkerhand; zij schoten vonken uit en leken de wereldin brand te zullen steken; maar zij doofden uit toen zij in contactkwamen met de schittering die Onze Lieve Vrouw met haarrechterhand naar hen uitzond. De engel wees met zijn rechterhandnaar de aarde en riep met luide stem: ‘Boete! Boete! Boete!’ en ineen geweldig licht, dat God is, zagen wij (ongeveer zoals hoe menmensen ziet in een spiegel wanneer ze er langs lopen) een bisschopin het wit gekleed (we hadden de indruk dat het de H.Vader was).Verscheidene andere bisschoppen, priesters, mannelijke en vrou-welijke religieuzen liepen een hobbelige berg op en daar bovenopstond een groot kruis van ruwe boomstammen gemaakt, zo te zienvan een ongeschilde kurkeik. De H.Vader liep, voordat hij daarkwam, door een grote stad die half in puin lag en wankelend entrillend op zijn benen, aangedaan door pijn en verdriet liep hij tebidden voor de zielen van de lijken die hij onderweg tegenkwam;toen hij bij de top van de berg was aangekomen en zich aan devoet van het kruis op zijn knieën had geworpen, werd hij door eengroep soldaten, die verschillende kogels en pijlen op hem afvuurden,gedood, en precies zo stierven de een na de ander de bisschoppen,priesters, mannelijke en vrouwelijke religieuzen en diverse leken,heren en dames van allerlei standen en rangen. Onder de twee zij-armen van het kruis stonden twee engelen met elk een kristallenvat in hun hand, waarin zij het bloed van de martelaren opvingenen daarmee besprenkelden zij de zielen die op weg waren naarGod.

Tuy, 3-1-49».

8 in de vertaling is de oorspronkelijke tekst gerespecteerd, zelfs wat betreft deonnauwkeurige interpunctie. Dit vormt echter geen belemmering voor een goedbegrip van wat de zieneres wilde zeggen.

222

INTERPRETATIE VAN HET «GEHEIM»

BRIEF VAN JOHANNES PAULUSAAN ZUSTER LUCIA

(originele tekst)

Geachte Zuster Maria Lúcia,Klooster van Coïmbra

In de vreugde van het Paasfeest groet ik u met de woordenvan de Verrezen Christus tot zijn leerlingen: ‘Vrede zij u’.

Het verheugt mij u te kunnen ontmoeten op de lang ver-wachte dag van de zaligverklaring van Francisco en Jacinta, dieik, zo God het wil, zal zalig verklaren op 13 mei a.s.

Omdat er op die dag geen gelegenheid zal zijn voor eengesprek maar alleen voor een korte begroeting, zal ik Mgr. TarsisioBertone, secretaris van de Congregatie voor de Geloofsleer,opdracht geven met u te komen praten. Deze Congregatie werkthet meest direct samen met de paus voor de verdediging van hetware katholieke geloof en die, zoals u zult weten, sinds 1957 uwhandgeschreven brief bewaart met het derde deel van het geheimdat op 13 juli 1917 in de Cova da Iria, Fatima, is geopenbaard.

223

Mgr.Bertone zal u in gezelschap van Mgr. Serafim de SousaFerreira e Silva in mijn naam enkele vragen stellen over deinterpretatie van het ‘derde deel van het geheim’.

Eerwaarde zuster Maria Lucia, u kunt mgr.Bertone vrij eneerlijk antwoorden en hij zal uw antwoorden rechtsreeks naar mijoverbrengen.

Ik bid vurig tot de Moeder van de Verrezen Heer voor u,eerwaarde zuster, voor de Communiteit van Coïmbra en voor dehele Kerk.

Moge Maria, de Moeder van de pelgrimerende Kerk, onsaltijd verenigd houden met Jezus, haar geliefde Zoon en onzebroer, de Heer van leven en glorie.

Met mijn speciale Apostolische zegen,

Vaticaan, 19 april 2000.

IOANNES PAULUS PP. II

224

GESPREK MET ZUSTER MARIA LUCIA VAN JEZUSEN VAN HET ONBEVLEKT HART

De ontmoeting van zuster Lucia, aartsbisschop Tarcisio Berto-ne, secretaris van de Congregatie voor de Geloofsleer, in opdrachtvan de H.Vader, en bisschop Serafim de Sousa Ferreira e Silva,bisschop van Leiria/Fatima, vond plaats op donderdag 27 april j.l.in de Karmel van de H.Theresia in Coïmbra.

Zuster Lucia was helder en rustig. Ze zei dat ze erg blij wasmet de komst van de H.Vader naar Fatima voor de zaligverklaringvan Francisco en Jacinta, waar zij al zo lang naar uit had gezien.

De bisschop van Leiria/Fatima las de handgeschreven briefvan de H.Vader voor, waarin hij de redenen voor het bezoek uitlegde.Zuster Lucia zei dat ze zich zeer vereerd voelde en las de brief zelfnog eens door; zij vond het mooi om hem in haar handen te houden.Ze zei dat zij bereid was openlijk alle vragen te beantwoorden.

Vervolgens reikte aartsbisschop Bertone haar twee enve-loppen aan: een buitenste enveloppe waarin een andere zat metde brief waar het derde deel van het ‘geheim’ van Fatima beschrevenwordt. Zodra Lucia deze tweede enveloppe met haar vingersaanraakte, riep zij uit: “Dat is mijn brief!” en toen zij hem gelezenhad zei ze nog: “Het is mijn handschrift”.

Met de hulp van de bisschop van Leiria/Fatima werd deoriginele tekst, die in het Portugees is, gelezen en geïnterpreteerd.Zuster Lucia is het eens met de uitleg dat het derde deel van het‘geheim’ een profetisch visioen bevat, vergelijkbaar met visioenenuit de H.Schrift. Zij herhaalt haar overtuiging dat het visioen vanFatima vooral betrekking heeft op de strijd van het atheïstische com-munisme tegen de Kerk en de christenen en zij beschrijft het vrese-lijke lijden van de slachtoffers van het geloof in de twintigste eeuw.

Op de vraag of de belangrijkste persoon van het visioen depaus is, antwoordt Lucia onmiddellijk bevestigend en zij vertelthoeveel medelijden de drie herdertjes hadden met de paus en datJacinta alsmaar riep: “Arme H.Vader! Ik heb zo’n medelijden metde zondaars!”. Zuster Lucia ging verder: “Wij wisten de naam vande paus niet; Onze Lieve Vrouw heeft ons de naam van de pausniet gezegd. Wij wisten niet of het Benedictus XV, Pius XII, PaulusVI of Johannes Paulus II was, maar wel dat het de paus was dieleed en daardoor leden wij ook”.

225

In het verloop van het visioen werd de ‘herdertjes’ duidelijkdat de in het wit geklede bisschop de paus was, die levensgevaarlijkgewond is en op de grond neervalt. Zuster Lucia is het roerend metde paus eens wanneer hij zegt: “Een moederhand leidde de loopvan de kogel en de stervende paus zweefde op het randje van dedood” (Johannes Paulus II, Meditatie met de Italiaanse bisschoppenvanuit de polikliniek van het Gemelli-ziekenhuis, 13 mei 1994).

Voordat zuster Lucia de verzegelde enveloppe met het derdedeel van het ‘geheim’ overhandigde aan de toenmalige bisschopvan Leiria/Fatima, had zij op de buitenste enveloppe geschrevendat deze pas na 1960 door de aartsbisschop van Lissabon of doorde bisschop van Leiria geopend mocht worden. Dom Bertone vroeghaar nu: “Waarom pas na 1960? Had Onze Lieve Vrouw die datumgenoemd?” Lucia antwoordde: “Nee, niet Onze Lieve Vrouw. Ik hadde datum 1960 erop geschreven, want intuïtief voelde ik aan dathet vóór 1960 niet begrepen zou worden, maar pas daarna. Nukan het beter worden begrepen. Ik heb opgeschreven wat ik zag.Het is niet aan mij om te interpreteren, maar aan de paus”.

Tenslotte wordt even gesproken over het nog niet ge-publiceerde boek van Lucia, dat zij schreef om antwoord te gevenop de talloze brieven die zij gekregen had van Maria-devoten envan bedevaartgangers. Het boek heet Os Apelos da Mensagem deFátima (Oproepen uit de Boodschap van Fatima) en het omvatgedachten en overpeinzingen die, in de vorm van catechese enaansporingen, de gevoelens en heldere en ongekunstelde spi-ritualiteit van Lucia uitdrukken. Op de vraag of zij graag had dat hetwerd uitgegeven zei ze: “Als de H.Vader het daarmee eens is, benik er blij mee; zo niet, dan gehoorzaam ik aan wat de H.Vaderbesluit”. Zuster Lucia wil de tekst graag voorleggen om kerkelijkegoedkeuring te krijgen en zij hoopt dat haar geschrift mannen envrouwen van goede wil kan leiden langs de weg die naar God voert,het uiteindelijke doel van elk menselijk verlangen.

Het gesprek eindigt met een uitwisseling van rozenkransen:zuster Lucia kreeg de rozenkrans die de H.Vader had aangebodenen zij op haar beurt gaf enkele rozenkransen die zij zelf gemaakthad.

De ontmoeting werd afgesloten met de zegen in naam vande paus.

226

TOESPRAAK VAN KARDINAAL SODANO,STAATSSECRETARIS

Aan het eind van de H.Mis, geleid door paus Johannes Paulus inFatima, sprak kardinaal Angelo Sodano in het Portugees als volgt:

Broeders en zusters in de Heer!Aan het eind van deze plechtige viering voel ik mij verplicht

namens alle aanwezigen onze geliefde H.Vader Johannes PaulusII de hartelijke gelukwensen met zijn aanstaande tachtigsteverjaardag aan te bieden en hem te danken voor zijn enormepastorale inzet ten behoeve van het welzijn van heel de Kerk vanGod.

Bij deze plechtige gelegenheid van zijn komst naar Fatima,heeft Zijne Heiligheid mij opgedragen u iets aan te kondigen. Zoalsu weet, is het doel van de komst van de H.Vader naar Fatima dezaligverklaring van de herdertjes. Toch wil hij zijn bedevaart ook dewaarde geven van een vernieuwde dankbetuiging aan Onze LieveVrouw voor de bescherming die zij hem schonk gedurende de jarenvan zijn pontificaat. Deze bescherming lijkt ook in verband te staanmet het zogenaamde derde deel van het ‘geheim’ van Fatima.

Die tekst bevat een profetisch visioen, vergelijkbaar aan diewelke wij aantreffen in de H.Schrift, die niet fotografisch details vantoekomstige gebeurtenissen beschrijven, maar die tegen één enkeleachtergrond een compacte samenvatting geven van feiten die zichin een niet nader omschreven opvolging en duur over de tijduitstrekken. Als gevolg hiervan moet aan de tekst symbolischebetekenis gegeven worden.

Het visioen van Fatima betreft vooral de strijd van deatheïstische systemen tegen de Kerk en de christenen en zijbeschrijft het vreselijke lijden van geloofsgetuigen in de laatste eeuwvan het tweede millennium. Het is een eindeloze Kruisweg, geleiddoor de pausen van de twintigste eeuw.

Volgens de interpretatie van de herdertjes, onlangs nog doorzuster Lucia bevestigd, is de ‘in het wit geklede bisschop’ die vooralle gelovigen bidt, de paus. Deze liep moeizaam tussen de lijkenvan de martelaren (bisschoppen, priesters, mannelijke envrouwelijke religieuzen en verscheidene leken) en ook hij valt ondergeweerschoten als dood op de grond.

227

Na de moordaanslag op 13 mei 1981 leek het Zijne Heiligheidduidelijk dat het ‘een moederhand was die de loop van de kogelleidde’ waardoor de ‘stervende paus‘ op de rand van de dood’ bleefliggen (paus Johannes Paulus II, Meditatie met de Italiaansebisschoppen vanuit het Gemelliziekenhuis, in: Insignamenti, XVII-1(1994, 1061). Bij gelegenheid van een bezoek aan Rome van detoenmalige bisschop van Leiria/Fatima, besloot de paus de kogeldie na de aanslag in de jeep was achtergebleven, aan hem te gevenom hem in het heiligdom van Fatima te bewaren. De bisschopbesloot later hem in de kroon van het beeld van Onze Lieve Vrouwvan Fatima te laten zetten.

De gebeurtenissen van 1989 brachten, zowel in Rusland alsin een aantal andere Oost-europese landen de communistischeregimes die het atheïsme verspreidden, ten val. Uit de grond vanzijn Hart bedankt Zijne Heiligheid de Allerheiligste Maagd ookhiervoor. Maar in andere delen van de wereld houden de aanvallentegen de Kerk en de christenen, met al het lijden dat daaruitvoortkomt, helaas niet op. Hoewel de gebeurtenissen waar het derdedeel van het ‘geheim’ van Fatima op doelt, reeds tot het verledenlijken te horen, blijft de oproep tot bekering en boete, die OnzeLieve Vrouw aan het begin van de twintigste eeuw deed, nog steedsdringend en actueel. ‘De dame van de Boodschap lijkt de tekenendes tijds – van onze tijd – met een scherpe blik te zien. (…) Deaanhoudende oproep van de Maagd Maria tot boete geeft blijk vanhaar moederlijke bezorgdheid voor het lot van de mensen, diebekering en vergiffenis nodig heeft’ (Johannes Paulus II, Berichtvoor de wereld ziekendag in 1997, Insegnamenti, XIX, 2 [1996],561).

Opdat de gelovigen de Boodschap van Fatima beter zoudenontvangen, gaf de paus aan de Congregatie voor de Geloofsleerde opdracht het derde deel van het ‘geheim’ openbaar te maken,begeleid van een passend commentaar.

Broeders en zusters, laten wij Onze Lieve Vrouw van Fatimadanken voor haar bescherming. Laten wij de Kerk van het derdemillennium aan haar moederlijke bescherming toevertrouwen.

Sub tuum presidium confugimus, Sancta dei Genetrix!Intercede pro Ecclesia. Intercede pro Papa nostro Ioanne Paulo II.Amen.

Fatima, 13 mei 2000.

228

THEOLOGISCH COMMENTAAR

Eindelijk dan heeft de H.Vader opdracht gegeven de tekstvan het zogenaamde derde ‘geheim’ van Fatima hier in zijn geheelte publiceren. Wie de tekst zorgvuldig leest zal vermoedelijkteleurgesteld of verbaasd zijn na alle speculaties die het hadopgeroepen. Er is geen enkel groot mysterie uit de doeken gedaan;ook is de toekomst niet geopenbaard. Wij zien de Kerk van demartelaren van de eeuw die net voorbij is, weergegeven in beeldendie beschreven worden in symbolische, lastig te ontcijferen taal.Is dat nu wat de Moeder van de Heer het christendom en demensheid wilde meedelen, in een tijd van grote problemen enzorgen? Helpt dat ons aan het begin van het nieuwe millennium?Of zijn het maar uitingen van het innerlijk leven van kinderen dieopgroeiden in een diep gelovige omgeving, maar tegelijkertijdgeschokt waren door de stormen die hun eigen tijd bedreigden?Hoe moeten wij het visioen begrijpen? Wat moeten wij ervandenken?

Publieke en privé-openbaringen – hun theologischestatus

Alvorens een poging tot interpretatie te ondernemen, die ingrote lijnen te vinden is in de toespraak van kardinaal Sodano op13 mei van dit jaar aan het eind van de H.Mis, gecelebreerd doorde paus in Fatima, is het nodig enkele basispunten aan te gevenvolgens welke de Kerk verschijnselen zoals die zich in Fatimahebben voorgedaan, in het licht van het geloof moeten wordenbegrepen. De leer van de Kerk onderscheidt ‘publieke open-baringen’ en ‘privé-openbaringen’. Die twee realiteiten verschillenniet alleen in graad maar ook wezenlijk. De term ‘publieke open-baring’ verwijst naar openbare handelingen van God aan de totalemensheid en waarvan de literaire uitdrukking is terug te vinden inde twee delen van de bijbel: het Oude en het Nieuwe Testament.Het wordt genoemd ‘openbaring’ omdat God zich hierin geleidelijkaan de mens bekend maakt, tot het punt waarop hijzelf mens wordtom zo de hele wereld naar zich toe te trekken en met zichzelf teverenigen door zijn vleesgeworden Zoon, Jezus Christus. Het is

Publieke en privé-openbaringen – hun theologische status

229

dus niet een kwestie van intellectuele communicatie, maar eenlevend proces, waarin God de mens naderbij komt. Natuurlijk wordtbij dit proces ook een beroep gedaan op de intelligentie en hetinzicht om het mysterie van God te begrijpen. Het is een proceswaarbij de gehele mens betrokken wordt en dus ook de rede, maarniet de rede alleen. Omdat God één is, is ook de geschiedenis diehij maakt uniek. Deze geldt voor alle tijden en krijgt haar voltooiingin het leven, de dood en Verrijzenis van Jezus Christus. In Christusheeft God alles gezegd, dat wil zeggen, hij heeft zich totaalgeopenbaard en daarom eindigde de Openbaring met de vervullingvan het mysterie van Christus zoals verkondigd is in het NieuweTestament. Om dit definitieve en volledige karakter van de Open-baring te verklaren, citeert de Katechismus van de Katholieke Kerkeen tekst van de H.Johannes van het Kruis: ‘Door ons zijn Zoon,zijn enige Woord – want hij heeft geen ander – te geven, zei hijons alles op hetzelfde moment en meer heeft hij niet te zeggen(…) want, wat hij voorheen in gedeeltes tot de profeten zei, heefthij nu in één keer gezegd door ons Alles te geven, die zijn Zoon is.Ieder die vragen stelt aan God of een visioen of een openbaringwenst, doet niet alleen iets dat dwaas is, maar beledigt hem ookdoor zijn ogen niet geheel op Christus te richten en buiten Hemeen andere realiteit of nieuwigheid te zoeken’ (nr 65; St Johannesvan het Kruis, De Bestijging van de Berg Karmel, II, 22).

Omdat de enige Openbaring die God heeft gericht tot allemensen haar voltooiing vindt in Christus en het getuigenis dat hijons geeft in de boeken van het Nieuwe Testament, is de Kerkgebonden aan deze unieke gebeurtenis van de bijbelse ge-schiedenis en het woord van de Bijbel, dat haar garandeert enuitlegt. Dat betekent echter niet dat de Kerk alleen maar kanomkijken naar het verleden en dat zij is gedoemd tot sterieleherhaling. In dit verband zegt de Katechismus van de KatholiekeKerk: ‘Toch is de Openbaring, ook al is zij voltooid, niet geheelontvouwd; het zal de taak van het christelijk geloof zijn in de loopder eeuwen geleidelijk de gehele omvang ervan te begrijpen’ (nr.66). Deze beide aspecten, de uniciteit van de gebeurtenis en hetproces van begrijpen, zijn heel mooi te zien in de afscheidswoordenvan de Heer tot zijn apostelen: ‘Nog veel heb Ik u te zeggen, maargij kunt het nu niet verdragen. Wanneer hij echter komt, de Geest

230

der waarheid, zal Hij u tot de volle waarheid brengen; Hij zal nietuit zichzelf spreken… Hij zal Mij verheerlijken, omdat Hij aan uzal verkondigen wat Hij van Mij ontvangen heeft’ (Jo, 16, 12-14).Enerzijds handelt de Geest als gids, die kennis ontvouwt welketot nog toe onbereikbaar was omdat de voorwaarde ontbrak, ofwelde eindeloze breedte en diepte van het christelijk geloof. Anderzijdsis geleid worden door de Geest ook een ‘putten uit’ de rijkdommenvan Jezus Christus zelf, waarvan de onuitputtelijke diepten totuiting komen in de wijze waarop de Geest leidt. In dit verbandciteert de Katechismus diepzinnige woorden van paus Gregoriusde Grote: ‘De goddelijke woorden groeien samen met wie ze leest’(nr. 94. Gregorius de Grote in ‘Homilie over Ezechiël’). Het TweedeVaticaanse Concilie noemt drie wezenlijke wijzen waarop de Geestde Kerk leidt en daarmee drie wijzen waarop het Woord groeit:‘door meditatie en studie van de gelovigen; door het diepe inzichtdat voortkomt uit geestelijke ervaringen; en door de prediking vanhen die, in de episcopale opvolging, het charisma van de waarheidhebben ontvangen’ (Dei Verbum, nr. 8).

In deze context is het nu goed te begrijpen wat wordt verstaanonder ‘privé-openbaringen’. Zij verwijzen naar alle visioenen enopenbaringen die plaats hebben gevonden na de voltooiing vanhet Nieuwe Testament. Dit is de categorie waarin we de Boodschapvan Fatima moeten plaatsen. Ook hierover zegt de Katechismus:“In de loop der eeuwen zijn er z.g. ‘bijzondere of privé’ openbarin-gen geweest, waarvan er sommige door het gezag van de Kerkerkend zijn. (…) Hun rol is het niet de definitieve Openbaring vanChristus te ‘verbeteren’ of ‘aan te vullen’, maar te helpen dezevoller te beleven in een bepaald tijdperk van de geschiedenis” (nr.67). Dit verklaart twee dingen:

1. De autoriteit van privé-openbaringen is wezenlijk andersdan die van de enige, publieke Openbaring: het laatste vraagtgeloof. Daarin spreekt God zelf tot ons door middel van menselijkewoorden en de bemiddeling van de levende kerkgemeenschap.Het geloof in God verschilt van ieder ander menselijk geloof,vertrouwen of gezichtspunt. De zekerheid dat het God is die spreektgeeft mij de verzekering dat ik de waarheid-zelf vind. Het geeftmij een zekerheid die ik in geen enkele andere vorm van menselijke

231

kennis kan aantreffen. Het is de zekerheid waarop ik mijn levenbouw en waaraan ik mij toevertrouw bij mijn dood.

2. De privé-openbaring is een hulp tot dat geloof en maaktzich geloofwaardig juist omdat zij een beroep doet op de enigepublieke Openbaring. Kardinaal Próspero Lambertini, de laterepaus Benedictus XIV, zegt in dit verband in zijn klassiekeverhandeling, die later normatief voor zalig- en heiligverklaringenzou worden: ‘Zulke openbaringen hoeven niet door het katholiekegeloof te worden ondersteund; dat is ook niet mogelijk. Dezeopenbaringen vereisen eerder een steun van het menselijk geloof,geleid door de regels van wijsheid, die ze ons waarschijnlijk engodsdienstig geloofwaardig maken’. De Vlaamse theoloogE.Dhanis, expert in deze materie, vat de kerkelijke goedkeuringvan een privé-openbaring samen in drie elementen: de boodschapbevat niets dat tegengesteld is aan het geloof of de moraal; het isgeoorloofd het openlijk bekend te maken; en de gelovigen zijngewettigd het met voorzichtigheid te accepteren’ (Dhanis, Sguardosu Fatima e bilancio di una discussione, in: La Civiltà Cattolica,104 (1953) II, 392-406, net name 397). Zo’n boodschap kan eenwaardevolle hulp zijn het Evangelie te begrijpen en beter te belevenop bijzondere momenten in het leven. Daarom moet het nietworden veronachtzaamd. Het is een hulp die aangeboden wordt,maar die men niet verplicht is aan te nemen.

Het criterium voor de waarheid en waarde van een privé-openbaring is derhalve haar gerichtheid op Christus zelf. Wannerzij ons van hem vandaan voert, wanneer zij onafhankelijk vanHem wordt of zich zelfs presenteert als een andere en betere wegtot redding, beter of belangrijker dan het Evangelie, dan komt zijzeker niet van de H,Geest, die ons dieper in het Evangelie laatdoordringen en niet er verder van weg. Dit sluit niet uit dat eenprivé-openbaring nieuwe accenten legt of nieuwe vormen vandevotie laat ontstaan, of oudere vormen verdiept en verspreid.Maar bij dit alles moet het er steeds om gaan het geloof, de hoopen de liefde te sterken, die voor ieder de onveranderlijke wegnaar de redding is. Hier zouden wij aan toe kunnen voegen datprivé-openbaringen dikwijls voortkomen uit de volksvroomheid endaar hun stempel op drukken door ze nieuwe impulsen te geven

232

en de weg te openen voor nieuwe vormen. Dat sluit niet uit dat zijook de liturgie zelf kunnen beïnvloeden, zoals bijvoorbeeld hetgeval is met het feest van Corpus Christi en van het H.Hart vanJezus. In zekere zin komt de relatie tussen liturgie en volks-vroomheid terug in de relatie tussen publieke openbaring en privé-openbaringen: de liturgie is het criterium, de levende vorm vande Kerk als geheel, rechtstreeks gevoed door het Evangelie. Devolksvroomheid is een teken dat het geloof zodanig doorwortelt inde geest van een volk dat het deel gaat uitmaken van het dagelijksleven. De volksgodsdienstigheid is de eerste en fundamentelevorm van ‘inculturatie’ van het geloof, dat zich voortdurend moetlaten sturen door de aanwijzingen van de liturgie maar dat, ophaar beurt, deze voedt vanuit haar hart.

Zo zijn we dus langs nogal negatieve specificaties, die eerstnodig waren, gekomen tot de positieve definitie van privé-openbaringen. Hoe kunnen zij direct vanuit de Schrift ge-classificeerd worden? Tot welke theologische categorie behorenzij? De oudste brief van Paulus, tevens het oudste geschrift vanhet Nieuwe Testament, de eerste brief aan de Tessaloniërs, lijktmij de weg te wijzen. De Apostel zegt hierin: ‘Blust de Geest nietuit, kleineert de profetische gaven niet, keurt alles, behoudt hetgoede’ (5, 19-20). In alle tijden heeft de Kerk de gave van profetiegekregen die, naast te worden onderzocht, niet mag wordengeminacht. Hier moet men bedenken dat profetie, in bijbelse zin,niet betekent het voorspellen van de toekomst, maar de Wil vanGod toepassen op het heden en die dus de weg aangeeft die menmoet gaan voor de toekomst. Wie de toekomst voorspelt gaat inop de nieuwsgierigheid van de geest, die de sluier over de toekomstwil afwerpen. De profeet spreekt tot de blindheid van de wil en hetdenken door de wil van God als teken en uitleg voor het hedenaan te geven. In dit geval is de voorspelling van de toekomstbijkomstig. De profetie is waarschuwing of troost, of beide tegelijk.In die zin is er verband tussen het charisma van de profetie en de‘tekenen van de tijd’, die Vaticanum II opnieuw ontdekte: ‘Van hetbeeld van land en lucht weet ge de juiste betekenis te bepalen,maar waarom dan niet van deze tijd?’ (Lc 12, 56). Onder ‘tekenenvan de tijd’ in deze woorden van Jezus, moeten worden verstaande weg die Hij gaat, Hij zelf. De tekenen van de tijd uitleggen in

233

het licht van het geloof betekent de aanwezigheid van Christuserkennen in elke tijd. In privé-openbaringen die door de Kerk zijnerkend – en dus die van Fatima – gaat het precies hierom: zijhelpen ons de tekenen van de tijd te begrijpen en er in geloof juistop te antwoorden.

De anthropologische structuur van de privé-openbaringen

Bij deze overwegingen hebben wij geprobeerd de theo-logische status van privé-openbaringen te bepalen. Voordat wijovergaan tot de interpretatie van de Boodschap van Fatima,moeten wij een korte uitleg geven over de anthropologische, d.w.z.psychologische, status hiervan. De theologische anthropologieonderscheidt op dit terrein drie wijzen van waarneming of ‘visioen’:het visioen met de zintuigen, d.w.z externe fysieke waarneming;inwendige waarneming; en het geestelijke visioen (visio sensibilis,imaginativa, intellectualis). Het is duidelijk dat bij de visioenen vanLourdes, Fatima en andere plaatsen geen sprake is van normaleexterne waarneming van de zintuigen: de beelden en personendie gezien worden bevinden zich niet ruimtelijk in de omgeving,zoals bijvoorbeeld een boom of een huis. Dat is bijvoorbeeld heelduidelijk bij het visioen van de hel (beschreven in het eerste deelvan het ‘geheim’ van Fatima) of ook bij het visioen dat wordtbeschreven in het derde deel van het ‘geheim’. Maar hetzelfdekan ook van andere visioenen worden gezegd, vooral omdat nietieder die daar aanwezig was het zag, maar alleen de ‘zieners’.Het is eveneens duidelijk dat het hier niet gaat om een intellectueel‘visoen’ zonder beelden, zoals plaats vindt bij hoge graden vanmystiek. Het betreft dus de middelste wijze van waarneming, deinwendige, die voor de ziener zo’n kracht van aanwezigheid heeftdat zij voor die persoon gelijk staat aan uitwendige zintuiglijkewaarneming.

Dit ‘inwendig zien’ betekent niet dat er sprake is van fantasie,van iets subjectiefs. Het betekent eerder dat de persoon wordtgeraakt door iets dat echt is, hoewel van buiten de zintuigen, watde ziel in staat stelt het niet zintuiglijk waarneembare, het nietzintuiglijk zichtbare te zien; te zien door middel van ‘inwendigezintuigen’. Het betreft echte ‘objecten’ die de ziel raken, hoewel

234

ze niet behoren tot de voor ons gebruikelijke wereld van dezintuigen. Daar is een innerlijke waakzaamheid van het hart voornodig die wij meestal niet bezitten door de sterke druk van deuitwendige realiteit en de beelden en gedachten die zich aan deziel opdringen. De persoon wordt buiten het puur uitwendigegeplaatst en door diepere dimensies van de werkelijkheid geraakt,die zichtbaar voor hem worden. Hierdoor is het misschien tebegrijpen waarom het meestal juist kinderen zijn die deze soortvisioenen krijgen: hun ziel is nog weinig ‘omgewoeld’ en huninnerlijk vermogen om waar te nemen praktisch nog intact. ‘Uit demond van kleine kinderen en zuigelingen hebt ge u een lofzangbereid’ was het antwoord van Jezus (hij gebruikte een zin uit psalm8, vs 3) op de kritiek van de hogepriesters en ouderlingen die hetongepast vonden dat de kinderen ‘Hosanna!’ riepen (Mt 21, 16).

Zoals gezegd, is ‘het inwendige visioen’ geen fantasie maareen reële, heel eigen wijze van waarnemen. Maar dat heeft ookzijn beperkingen. Ook bij uitwendige waarnemingen zien wij deobjecten door het filter van onze zintuigen die hen voor onsomzetten. Bij het inwendig zien is dit proces nog sterker aanwezig,vooral wanneer het gaat om werkelijkheden die in zichzelf onzehorizon niet overschrijden. Het subject, de ziener, oefent een nogsterkere invloed uit. Hij ziet met de capaciteiten die hij bezit, metzijn eigen manier van uitdrukken en de kennis waarover hijbeschikt. In het geval van inwendige visie is het proces van hetomzetten van de waarnemingen nog duidelijker, omdat de zienereen essentiële rol speelt bij de beeldvorming van wat verschijnt.Het beeld kan alleen gevat worden binnen de grenzen van zijncapaciteiten en mogelijkheden. Zulke visioenen zijn dus beslistgeen ‘foto’s’ van de andere wereld, maar ze zijn onderworpen aande mogelijkheden en beperkingen van degene die ze ontvangt.

Dit geldt voor alle grote visioenen van de heiligen ennatuurlijk ook voor de visioenen van de herdertjes van Fatima.De beelden die zij beschrijven zijn beslist niet zomaar ge-fantaseerd, maar zij zijn het resultaat van reële waarneming vanhogere inwendige oorsprong. Maar wij moeten ze ook nietvoorstellen alsof voor een moment de sluier van de andere wereldwordt weggetrokken en de hemel in haar zuivere essentie

235

verschijnt, zoals wij haar eens hopen te zien bij de definitievevereniging met God. Je zou kunnen zeggen dat de beelden eensynthese vormen tussen een impuls van Boven en de moge-lijkheden van de ziener, de kinderen dus, om de impuls teontvangen. Dat is de reden waarom de taal van visioenensymbolisch is. Hierover zegt kardinaal Sodano: ‘Zij beschrijvenniet de details van toekomstige gebeurtenissen, maar zij vattentegen één enkele achtergrond feiten samen die zich over een nietnader omschreven opeenvolging en duur uitstrekken’. Dit samen-voegen van tijd en ruimte in één enkel beeld is typerend voorzulke visioenen, die meestal pas ontcijferd kunnen worden aposteriori. En niet ieder onderdeel van het visioen hoeft per seeen specifieke historische betekenis te hebben. Waar het om gaat,is het visioen als geheel en de details moeten begrepen wordenvanuit het geheel van de beelden. Het centrale element van devoorstelling wordt duidelijk wanneer dat samenvalt met wat hetabsolute centrum van de christelijk ‘profetie’ is: het centrum is hetpunt waar het visioen oproep en gids tot de wil van God wordt.

Een poging om het ‘geheim’ van Fatima te interpreteren

Het eerste en tweede deel van het ‘geheim’ van Fatima zijnal zo uitgebreid in allerlei publicaties besproken, dat het niet nodigis daarover nu te spreken. Ik wilde alleen kort het meest opvallendepunt in herinnering brengen. De herdertjes kregen, in een af-schuwelijk ogenblik, een visioen van de hel. Zij zagen de val vande ‘zielen van de arme zondaars’. Daarna werd hun gezegdwaarom zij dat vreselijke moment moesten doorstaan: “Om zielente redden” – de weg naar de redding te wijzen. Dit doet ons denkenaan een zin uit de eerste Brief van Petrus: “Gij zijt zeker heteinddoel van uw geloof, de redding van uw ziel, te bereiken” (1 P,1,9). Als weg om zo’n doel te bereiken wordt, verbazend voormensen uit de culturele Anglo-Saksische en Germaanse wereld,de weg gewezen van de devotie tot het Onbevlekt Hart van Maria.Om dit te begrijpen is een kleine uitleg nodig. De term ‘hart’,betekent in de bijbelse taal het centrum van het menselijk bestaan,waar verstand, wil, temperament en gevoeligheid samenvloeit,waar de persoon zijn eenheid en innerlijke oriëntatie ontmoet.

236

Volgens het evangelie van Matteus (5, 8), is het ‘Onbevlekt Hart’een hart dat met Gods genade tot een volmaakte innerlijke eenheidis gekomen en dus ‘God ziet’. Devotie tot het Onbevlekt Hart vanMaria betekent dus deze houding van het hart te willen benaderen,waarin het fiat – “Uw wil geschiede” – het bepalend centrum vaniemands hele leven wordt. Iemand zou kunnen opmerken dat mengeen menselijk wezen tussen ons en Christus mag plaatsen. Maardenk er dan aan dat Paulus niet aarzelde tot zijn gemeentes tezeggen: “Doet gij ook zo” (vgl. 1 Cor 4, 16; Fil 3, 17; 1 Tes 1, 6; 2Tes 3, 7.9). In de Apostel kunnen zij concreet zien wat het betekentChristus te volgen. Maar van wie zouden wij door de eeuwen heenbeter kunnen leren dan van de Moeder van God?

Zo komen we tenslotte dan aan het derde deel van het‘geheim’ van Fatima, dat voor het eerst in zijn geheel wordtgepubliceerd. Uit de documentatie hierover blijkt dat de inter-pretatie die kardinaal Sodano in zijn toespraak op 13 mei, tevorenpersoonlijk aan zuster Lucia was overhandigd. Zuster Lucia gafhierop als commentaar, dat zij het visioen had gekregen maarniet de interpretatie ervan. De interpretatie is niet aan de ziener,zei ze, maar behoort aan de Kerk. Na het lezen van de tekst echter,zei ze dat die interpretatie overeenkwam met wat zij hadondervonden en dat zij, wat haar betreft, de interpretatie juist vond.Daarom kunnen wij ons in wat volgt beperken tot trachten eendiepere fundering voor deze interpretatie te geven, uitgaande vande criteria die wij hiervoor hebben uiteengezet.

Op dezelfde wijze als het sleutelwoord van het eerste entweede deel van het ‘geheim’ ‘zielen redden’ is, is het sleutelwoordvoor het derde deel de drievoudige roep: ‘Boete, Boete, Boete!’.Het begin van het evangelie komt in onze gedachten: ‘Heb berouwen geloof in het Goede Nieuws’ (Mc 1, 15). Het begrijpen van detekenen des tijds betekent: de noodzaak accepteren van boete,van bekering, van geloof. Dat is het juiste antwoord op dit momentvan de geschiedenis, gekarakteriseerd door ernstige gevaren inde beeldden die volgen. Sta me toe hier een persoonlijkeherinnering aan toe te voegen. In een gesprek zei zuster Luciategen mij dat het haar steeds duidelijker werd dat de bedoelingvan alle verschijningen was om de mensen te helpen steeds meer

237

te groeien in geloof, hoop en liefde; al het andere was bedoeldhiertoe te leiden.

Laten wij dan nu de verschillende beelden nader bekijken.De engel met het vlammende zwaard aan de linkerzijde van deMoeder van God roept soortgelijke beelden op in het BoekOpenbaringen. Deze stelt het eindoordeel voor, dat de wereld tewachten staat. Tegenwoordig lijkt het vooruitzicht dat de werelddoor een vuurzee in de as wordt gelegd niet meer louter fantasie;de mens zelf heeft, met zijn uitvindingen, het zwaard gevormd.Daarna laat het visioen de macht zien die tegenover de ver-nietigingskracht staat. De glans van de Moeder van God en devermaning tot boete. Op deze wijze wordt het belang van de vrijheidvan de mens onderstreept: de toekomst is geen onveranderlijkgegeven en het beeld dat de kinderen zagen is in geen geval eenfilm over een toekomst waarin niets kan worden veranderd, maarprecies het tegenovergestelde: de kern van het visioen is vrijheidin het schouwspel te brengen en de vrijheid een positieve weg opte leiden. Daarom moeten wij die fatalistische interpretaties vanhet ‘geheim’ als absurd beschouwen die bijvoorbeeld zeggen datde dader van de moordaanslag van 13 mei 1981 louter eeninstrument van een plan van de goddelijke Voorzienigheid was endus niet vrij had kunnen handelen, en meer van dat soort ideeëndie de ronde doen. Het visioen spreekt eerder van gevaren enhoe wij daarvoor gespaard kunnen blijven.

De volgende zinnen van de tekst laten weer eens duidelijkhet symbolische karakter van het visioen zien: God blijft deonmetelijke en is het licht dat zich buiten al onze visioenen bevindt.De menselijke personen worden gezien als in een spiegel. Wijmoeten ons voortdurend bewust zijn van deze beperkingen vanhet visioen, die hier visueel worden weergegeven. De toekomstwordt alleen maar gezien ‘als in een spiegel, zwak’ (vgl 1 Kor 13,12). Laten wij nu de verschillende beelden die in de tekst van het‘geheim’ voorkomen, beschouwen. De plaats van handeling wordtbeschreven in drie symbolen: een steile berg, een grote vervallenstad en tenslotte een groot, ruw gekapt kruis. De berg en de stadsymboliseren het strijdperk van de menselijke geschiedenis;geschiedenis als een zware beklimming naar de top; geschiedenis

238

als het strijdperk van menselijke creativiteit en sociale harmonie,maar tegelijkertijd een plaats van vernietiging, waar men feitelijkde vruchten van eigen werk verwoest. De stad kan zijn de plaatsvan communicatie en vooruitgang, maar ook plaats van gevaaren de vreselijkste ramp. Bovenop de berg stat het kruis: doel enoriëntatiepunt van de geschiedenis. Het kruis verandertverwoesting in redding; het verheft zich als teken van de ellendevan de geschiedenis en ook als belofte voor de geschiedenis.

Op dit punt verschijnen menselijke personen: de in het witgeklede bisschop (‘Wij hadden de indruk dat het de H.Vader was’),andere bisschoppen, priesters, mannelijke en vrouwelijkereligieuzen, en mannen en vrouwen van verschillende rangen enstanden. De paus lijkt de anderen voor te gaan, huiverend enlijdend om alle verschrikkingen om hem heen. Niet alleen liggende huizen van de stad half in puin, maar hij gaat zijn weg temiddenvan dode lichamen. Het pad van de Kerk wordt omschreven alseen Via Crucis , als een reis door een tijd van geweld, verwoestingen vervolging. In dit beeld kan de geschiedenis van een hele eeuwworden gezien. Evenals de plaatsen op aarde symbolisch wordenbeschreven in de twee beelden van de berg en de stad en wordengericht op het kruis, zo wordt ook de tijd beeldend samengevat: inhet visioen kunnen wij de laatste eeuw herkennen als een eeuwvan martelaren, een eeuw van lijden en vervolging in de Kerk,een eeuw van wereldoorlogen en de vele plaatselijke oorlogenvan de laatste vijftig jaar die ongehoorde vormen van wreedheidhebben toegebracht. In de ‘spiegel’ van het visioen zien wedecennia na elkaar de getuigen van het geloof aan ons voorbijgaan. Hier sluit goed bij aan een zin uit de brief die zuster Luciaop 12 mei 1982 aan de paus schreef: “Het derde deel van het‘geheim’ heeft betrekking op de woorden van Onze Lieve Vrouw:‘Zo niet, dan zal (Rusland) zijn dwalingen over de wereldverspreiden en oorlogen en vervolgingen van de Kerk veroorzaken.De goeden zullen gemarteld worden, de H.Vader zal veel te lijdenkrijgen, verschillende staten zullen vernietigd worden’”.

In de Via Crucis van deze eeuw heeft de figuur van de pauseen speciale rol. In zijn moeizame beklimming van de berg kunnenwij zonder twijfel een samenkomen zien van verschillende pausen,

239

te beginnen bij paus Pius X tot de huidige paus (Johannes PaulusII) deelden zij allen in het lijden van de eeuw en worstelden omdoor alle smart heen voort te gaan over de weg die naar het Kruisleidt. In het visioen wordt de paus ook gedood, op dezelfde wegals de martelaren. Was het niet te verwachten dat de paus, toenhij, na de moordaanslag van 13 mei 1981, de tekst van het derdedeel van het ‘geheim’ bij zich liet brengen, hierin zijn eigen noodlotzou herkennen? Hij was dicht bij de dood geweest en zijnoverleving verklaarde hij zelf met de woorden: “Het was eenmoederhand die het pad van de kogel leidde en de stervendepaus stopte op de drempel van de dood” (13 mei 1994). Dat hiereen moederhand de noodlottige kogel liet afwijken van zijn wegtoont des te meer dat er niet zoiets als een onveranderlijkebestemming is, dat geloof en gebed krachten zijn die degeschiedenis kunnen beïnvloeden en dat het gebed tenslottesterker is dan kogels en het geloof krachtiger is dan legers.

In het slot van het ‘geheim’ worden beelden gebruikt dieLucia gezien kan hebben in devotieboeken, waarvan de inhoudstamt van oude geloofsintuïties. Het is een troostend visioen, dattracht een geschiedenis van bloed en tranen te openen voor dehelende kracht van God. Onder de armen van het kruis verzamelenengelen het bloed van de martelaren en geven hiermee levenaan de zielen op de weg naar God. Hier wordt het Bloed vanChristus en het bloed van de martelaren als één beschouwd: hetbloed van de martelaren stroomt van de armen van het Kruis. Demartelaren sterven in gemeenschap met het lijden van Christusen hun dood wordt één met zijn dood. Zij vullen aan wat voor hetlichaam van Christus nog aan zijn lijden ontbrak (vgl Kol 1, 24).Hun leven zelf werd eucharistie, deel van het mysterie van degraankorrel die sterft en overvloedig vrucht draagt. Het bloed vande martelaren is het zaad van de christenen, zei Tertulianus. Zoalsde Kerk geboren werd uit de dood van Christus, uit zijn geopendezijde, zo is ook de dood van de geloofsgetuigen vruchtbaar voorhet toekomstig leven van de Kerk. Het visioen van het derde deelvan het ‘geheim’, dat op het eerste gezicht zo benauwend is, eindigtmet een beeld van hoop: geen lijden is vergeefs en het is eenlijdende Kerk, een Kerk van martelaren, die een wegwijzer wordtvoor de mens in zijn zoektocht naar God. Gods liefdevolle armen

240

verwelkomen niet alleen hen die lijden als Lazarus, die daar grotetroost vond en op mysterieuze wijze Christus vertegenwoordigt,die voor ons de arme Lazarus heeft willen worden. Maar er ismeer: van het lijden van de geloofsgetuigen gaat een zuiverendeen vernieuwende kracht uit omdat het de actualisatie van het lijdenvan Christus is en haar verlossende werking naar onze tijdoverbrengt.

Zo zijn we bij de laatste vraag gekomen: wat betekent het‘geheim’ van Fatima in zijn geheel (in de drie delen)? Wat zegthet ons? In de eerste plaats moeten wij veronderstellen, zoalskardinaal Sodano zegt, dat de gebeurtenissen waar het derde deelvan het ‘geheim’ van Fatima over gaat, al tot het verleden lijkente behoren”. De specifieke verschillende gebeurtenissen die wordenvoorgesteld, behoren inderdaad tot het verleden. Wie indruk-wekkende apocalyptische openbaringen over het einde van dewereld verwachtte, of over het toekomstig verloop van degeschiedenis, komt teleurgesteld uit. Fatima levert een dergelijkebevrediging van onze nieuwsgierigheid niet, zoals trouwens hetchristelijk geloof in het algemeen niet gereduceerd kan worden totobject van onze nieuwsgierigheid. Wat blijft was al meteen duidelijktoen wij begonnen met onze gedachten over de tekst van het‘geheim’: het is de aansporing tot gebed als de weg naar de ‘reddingvan de zielen’ en op dezelfde wijze de oproep tot boete en bekering.

Als laatste zou ik een andere sleuteluitdrukking van het‘geheim’ willen noemen, wat even beroemd is geworden: ‘MijnOnbevlekt Hart zal triomferen’. Wat betekent dat? Het hart geopendnaar God, gelouterd door beschouwingen op God, is sterker danwelke geweren en wapens dan ook. Het ‘fiat’ van Maria, het woorduit haar hart, heeft de geschiedenis van de wereld veranderd omdathet de Verlosser in de wereld bracht; omdat God, dankzij haar ‘ja’mens kon worden in onze wereld en voor altijd blijft. De duivelheeft macht in deze wereld zoals wij voortdurend zien enondervinden. Hij heeft macht omdat onze vrijheid zich voortdurendlaat afleiden van God. Maar, sinds God zelf een menselijk hartaannam en zo de menselijke vrijheid heeft geleid naar wat goedis, heeft de vrijheid om het slechte te kiezen niet het laatste woord.Vanaf die tijd is het woord dat zegeviert dit: ‘In de wereld zal je

241

tegenspoed ondervinden, maar houd moed; Ik heb de wereldoverwonnen’ (Jo 16, 33). De Boodschap van Fatima nodigt onsuit op deze belofte te vertrouwen.

Joseph Kard. RatzingerPrefect van de Congregatie

voor de Geloofsleer

242

243

INHOUD

Voorwoord van de uitgever ................................................ 5

Inleiding op de Herinneringen van zuster Lucia ................ 7Biografie van Lucia ............................................................ 8Litteraire eigenschappen van Lucia ................................... 10Litterair genre van de Herinneringen ................................. 13Thema van de Herinneringen ............................................ 14

EERSTE HERINNERING

Inleiding ...................................................................... 33Voorwoord .................................................................. 34

1. Gebed en gehoorzaamheid ....................................... 342. Geheimen bewaren .................................................... 343. Aan Jacinta ................................................................ 36

I. PORTRET VAN JACINTA1. Karakter ..................................................................... 102. Haar gevoeligheid ...................................................... 383. Liefde voor Christus aan het kruis ............................. 394. Gevoelig karakter ...................................................... 405. Kindercatechese ........................................................ 416. Jacinta, het herderinnetje .......................................... 437. De eerste verschijning ............................................... 458. Nadenken over de hel ................................................ 469. Liefde voor de zondaars ............................................ 47

10. Tegenstand van de familie ......................................... 4911. Liefde voor de H.Vader .............................................. 5112. In de gevangenis van Vila Nova de Ourém............... 5213. Rozenhoedje in de gevangenis ................................. 5314. Gehechtheid aan het dansen ..................................... 54

II. NA DE VERSCHIJNINGEN1. Gebeden en offers op de Cabeço .............................. 552. Hinderlijke ondervragingen ........................................ 56

244

3. De vrome pater Cruz .................................................. 574. Gebedsverhoringen op voorspraak van Jacinta ......... 575. Nieuwe offers .............................................................. 58

III. ZIEKTE EN DOOD VAN JACINTA1. Jacinta krijgt longontsteking ....................................... 592. Bezoek van Onze Lieve Vrouw................................... 613. In het ziekenhuis van Ourém ...................................... 624. Terug naar Aljustrel ..................................................... 625. Nieuwe bezoeken van Onze Lieve Vrouw .................. 636. Vertrek naar Lissabon ................................................. 65

Naschrift ..................................................................... 66

TWEEDE HERINNERING

Inleiding...................................................................... 67Voorwoord .................................................................. 68

I. VÓÓR DE VERSCHIJNINGEN1. Jeugd van Lucia ......................................................... 692. Volksvermaken .......................................................... 703. Eerste Communie ...................................................... 714. Glimlach van de Moeder van God ............................. 725. Vigilie van verwachting .............................................. 736. De grote dag .............................................................. 747. Bij Lucia thuis ............................................................. 758. Nabeschouwing van Lucia ......................................... 76

II. DE VERSCHIJNINGEN1. Wat Lucia zag in 1915 ............................................... 772. Verschijningen van de Engel in 1916 ........................ 783. Problemen thuis ......................................................... 824. Verschijningen van Onze Lieve Vrouw ...................... 845. Twijfels van Lucia ...................................................... 866. Jacinta en Francisco spreken Lucia moed in ............ 887. Ongeloof van de moeder van Lucia .......................... 908. Bedreigingen van de burgemeester ........................... 91

245

9. Problemen voor het gezin ........................................... 9210. Lucia’s eerste geestelijk leidsman .............................. 9311. In de gevangenis van Ourém ..................................... 9412. Verstervingen en lijden ............................................... 9513. De dertiende september ............................................. 9714. Offergeest van Lucia .................................................. 9815. Een merkwaardige bezoeker ...................................... 9916. Dertien oktober ........................................................... 10017. Ondervragingen door priesters .................................... 101

III. NA DE VERSCHIJNINGEN1. Lucia gaat naar school ................................................ 1042. De houding van de pastoor ......................................... 1053. Eén in lief en leed ....................................................... 1074. Tegenwerking van de regering .................................... 1095. De moeder van Lucia wordt ernstig ziek .................... 1116. De dood van haar vader ............................................. 1127. Ziekte van Jacina en Francisco .................................. 1138. Ook Lucia wordt ziek .................................................. 1169. Eerste onderhoud met de bisschop ............................ 117

10. Afscheid van Fatima ................................................... 119

NAWOORD1. Nog een paar bijzonderheden over Jacinta ................ 1202. Aantrekkingskracht van Lucia ..................................... 1213. Goed geheugen van de zieneres ................................ 122

DERDE HERINNERING

Inleiding ...................................................................... 123Voorwoord ................................................................... 124

1. Wat is het geheim? ..................................................... 1242. Het visioen van de hel ................................................ 1253. Diepe indruk op Jacinta .............................................. 1274. Nog een punt .............................................................. 1295. Het Onbevlekt Hart van Maria .................................... 1296. Jacinta ziet de H.Vader ............................................... 131

246

7. Visioenen van de oorlog ............................................ 1328. Waarom Lucia zo lang zweeg.................................... 1349. Jacinta’s liefde tot het Onbevlekt Hart van Maria...... 135

Nawoord ..................................................................... 137

VIERDE HERINNERING

Inleiding ..................................................................... 1381. Vertrouwen en overgave ............................................ 1392. Algehele onthechting ................................................. 1393. Bijstand van de H.Geest ............................................ 140

I. PORTRET VAN FRANCISCO1. Spiritualiteit ................................................................ 1412. Waar Francisco het meest van hield ......................... 1433. Hoe Francisco deelnam aan de verschijningen......... 1444. Invloed van de eerste verschijning van O.L. Vrouw .. 1465. Invloed van de tweede verschijning .......................... 1496. Francisco spreekt Lucia moed in ............................... 1507. Invloed van de derde verschijning ............................. 1518. In de gevangenis ....................................................... 1519. Invloed van de laatste verschijningen ....................... 153

10. Enkele anekdotes ...................................................... 15511. Francisco, de kleine moralist ..................................... 15912. Afzondering om te bidden .......................................... 16113. Francisco ziet de duivel ............................................. 16214. Zijn gevederde vriendjes ........................................... 16315. Nog een paar voorvallen ........................................... 16516. Francisco wordt ziek .................................................. 16817. Heilige dood ............................................................... 17118. Nog enige liedjes ....................................................... 172

II. DE GESCHIEDENIS VAN DE VERSCHIJNINGENVoorwoord ................................................................. 173

1. De verschijningen van de Engel ................................ 1752. Het zwijgen van Lucia ................................................ 178

247

3. Dertien mei ................................................................ 1794. Dertien juni ................................................................. 1825. Dertien juli ................................................................. 1836. Dertien augustus ........................................................ 1857. Dertien september ..................................................... 1868. Dertien oktober .......................................................... 188

Nawoord ..................................................................... 189

NOG ENIGE AANTEKENINGEN OVER JACINTA1. Een wonderbare genezing ......................................... 1902. De terugkeer van een ‘verloren zoon’ ........................ 191

IV. JACINTA’S FAAM VAN HEILIGHEID1. Nog één vraag ........................................................... 1922. Jacinta, spiegel van God ........................................... 1923. Jacinta, voorbeeld van deugdzaamheid .................... 1944. Francisco was anders ................................................ 196

Nawoord ..................................................................... 198

BIJVOEGSEL I

Tekst van de grote belofte van het Heilig Hartvan Maria bij de verschijning in Pontevedra (Spanje) .. 199

BIJVOEGSEL II

Tekst van het verzoek om de toewijding van Rusland.. 203

BIJVOEGSEL III

De Boodschap van Fatima ........................................ 205Inleiding ..................................................................... 205Het ‘geheim’ van Fatima ............................................ 213Derde deel van het ‘geheim’ ...................................... 217Interpretatie van het ‘geheim’ .................................... 223Gesprek met zuster Lucia .......................................... 224Toespraak van kardinaal Sodano .............................. 226Theologisch commentaar van kardinaal Ratzinger ... 228