'van Bijzaak naar Hoofdzaak' Chronische zorg na hersenletsel
36
‘van Bijzaak naar Hoofdzaak’ Chronische zorg na hersenletsel Dr. Anne Visser – Meily, revalidatiearts , UMC Utrecht Dr. Joukje van der Naalt, neuroloog, UMC Groningen
Transcript of 'van Bijzaak naar Hoofdzaak' Chronische zorg na hersenletsel
‘van Bijzaak naar Hoofdzaak’Chronische zorg na hersenletsel
Dr. Anne Visser – Meily, revalidatiearts , UMC UtrechtDr. Joukje van der Naalt, neuroloog, UMC Groningen
Onderwerpen
Inleiding Zorg voor mensen met beroerte Zorg voor mensen met traumatisch
hersenletsel Conclusies
Inleiding: getallen 40.000 mensen per jaar met een beroerte 20.000 mensen per jaar met traumatisch
hersenletsel ws ligt de frequentie 6 keer hoger
Gemiddelde leeftijd beroerte: > 65 j Gemiddelde leeftijd THL: 15-24 j
50% van de mensen met beroerte houdt beperkingen 40% van de patienten met een licht THL en 80% van de patienten met ernstig THL houdt
beperkingen
Inleiding: onderzoek en ‘funding’ Weinig onderzoek over > 1 jaar na
hersenletsel Participatie / werk / kwaliteit van leven …
weinig onderzoek
Slechts 2% van geld voor CVA, hartvaatziekten en kanker ging in 2000- 2001 naar CVA
Inleiding: richtlijnenVeel acute / revalidatiefase weinig chronische fase
Stroke unit advies NHS 2001 Revalidatierichtlijn CVA NHS 2001 Neuropsychiatrische gevolgen NAH 2007 Verpleegkundige richtlijn CVA 2008 CBO Opvang ptn met licht hersenletsel
2008/2009 CBO Beroerte 2008/2009
Inleiding: chronische fase
Hersenletsel
activiteitenfunctie participatie
Externe factoren
familie
Persoonlijke factoren
Zorg voor mensen met beroerte
Revalidatie start in het ziekenhuis
UMC UTRECHT
DE HOOGSTRAAT
THUIS /THUISZORG
BIRKHOVEN
NASSAU ODIJKHOF
ALBERT V. KONINGSBR.
OVERLEDEN
THUIS
ANDER ZH
ANDEREAFD UMC
ELDERS
OVERIGEREVAL. INSTELL.
OV. VERPL.H.
OVERPLAATSINGBINNEN UMC
INSTURENDEINSTANTIE
Eerste weken-Stroke unit in ziekenhuis-Stroke afdeling in verpleeghuis-Stroke afdeling in revalidatiecentrum-Thuis
(Sub)acuut0 - 10 dagen
Herstel0 – 12 weken
Adaptatie3 – 6 maanden
Stabilisatie> 1 jaar
DiagnostiekPrognostiekVoorlichtingTraining
TrainingEducatie
StrategieënAanpassing
Monitoring-patiënt-naaste“Bijscholing”Zelf management
Fasering
Zorg voor mensen met een beroerte
Huisarts
CVA-verpleegkundigeThuiszorg
RevalidatieartsZiekenhuis
VerpleeghuisartsVerpleeghuis
CVA-verpleegkundigeziekenhuis?
?
!
!
CVA-patiënt + naasten
1e lijn
Neuroloog CardioloogVaatpoli
Huisarts/ POH
WijkverplegingCVA-verpleegkundigeNurse Practitioner
Revalidatiearts
Zorg voor mensen met een beroerte
CVA thuiszorg verpleging
Neuroloog CardioloogVaatpoli
Huisarts/ POH
WijkverplegingCVA-verpleegkundigeNurse Practitioner
Revalidatiearts
Zorg voor mensen met een beroerte
CVA thuiszorg verpleging
Neuroloog CardioloogVaatpoli
Huisarts/ POH
WijkverplegingCVA-verpleegkundigeNurse Practitioner
Revalidatiearts
Zorg voor mensen met een beroerte
CVA thuiszorg verpleging
Zorg voor mensen met beroerte3 jaar na CVA-Fupro studie
Stemming 1op de 5 is somber na 3 jaar Hangt sterk samen met vermoeidheid én
inactiviteit Beloop
I vd Port et al Disabil Rehabil 2007, V Schepers et al submitted
Depressie en comorbiditeit Samenhang tussen depressie en comorbiditeit
Helft van ptn heeft ofwel comorbide chronische lichamelijke of psychische aandoening
CVRF > verhoogde kans op het krijgen van depressie op de leeftijd 50-70 jaar (maar niet >70 jaar)
Mensen met beroerte die al depressief waren grotere kans op overplaatsing vanuit ZH naar VH/RC
J Nuijen: Depression and comorbidity, 2009
Predictor voor depressie, depressie weer voorspeller voor…..
Afasie, Alleen wonen, Sociale contactenCerebrale atrofieInactiviteitVermoeidheid
Depressie
Minder bewegenMinder sociale contacten
Zorg voor mensen met beroerte3 jaar na CVA-Fupro studie
verbeterd
verslechterd
onveranderd
Loopvaardigheid 1 >>>3 jaar na CVA
21 %
DepressieVermoeidheidCognitieve st.Inactiviteit
I vd Port et al, Stroke 2006
Zorg voor mensen met beroerte3 jaar later CVA-Fupro studie: partners
% slechter
% beter
zorglast 17% 23%QoL 27% 14%stemming 21% 5%Sociale steun 49% 8%relatie 35% 14%
En hoe gaat het met partners: 1 >>> 3 jaar na de beroerte
Visser-Meily et al: PEC 2008, Stroke 2008
Zorg voor mensen met een beroerte3 jaar later FuPro studie partners
Na 1 jaar CVA
Samenhang met verandering 1-3 jaar na CVA
Patiënt kenmerken
Ernst CVA (BI)Cognitieve stoornissen
Partner kenmerken
LeeftijdGeslachtJonge kinderen
Partner Psychologische kenmerken
Coping stijlSomberheid
NJ v Exel et al Cerebrov Dis 2005. J Visser-Meily et al, PEC 2008
Zorg voor mensen met beroerte Chronische fase:
Ziekte gerichte ketenzorg naar patiënt gericht netwerkzorg
Comorbiditeit Poly-farmacie Vasculair risico management Kwetsbare ouderen / veroudering
Neuroloog CardioloogVaatpoli
Huisarts/ POH
WijkverplegingCVA-verpleegkundigeNurse Practitioner
Revalidatiearts
Zorg voor mensen met een beroerte
CVA thuiszorg verpleging
Verpleeghuisarts
CBO beroerte 2008/2009
Er zijn geen redenen om, bij het nastreven van leefstijlveranderingen om de recidiefkans op beroerte te verkleinen, af te wijken van de richtlijnen Cardiovasculair risicomanagement.
NHG standaard 2008
Chronic Care Model
www.vitalevaten.nl
Zorg voor mensen met beroerte Chronische fase:
Ziekte gerichte ketenzorg naar patiënt gericht netwerkzorg
Monitoren mbv meetinstrumenten
Mobiliteit Zelfzorg Cognitie/gedrag/stemming Dagbesteding Ervaren zorglast
?????…aansluiten bij -CVRM-Kwetsbare ouderen
Zorg voor mensen met THL
Indeling traumatisch hersenletsel
Licht GCS 13-15 80-85%Middelzwaar GCS 9-12 10%Ernstig GCS 3-8 5-10%
Na ontslag uit ziekenhuisNa ontslag uit ziekenhuis
Alle patiënten met hersenletsel
Licht THL
Ernstig THL
Huis 78 83 7
Dagbehandeling - 8 -
Revalidatie- centrum
14 3 47
Ander ZH 3 1 14
Overleden - 6 33
(Sub)acuut0 - 14 dagen
Herstel0 – 6 maanden
Adaptatie6 – 12 maanden
Stabilisatie> 1 jaar
DiagnostiekPrognostiekVoorlichtingTraining
TrainingEducatie
StrategieënAanpassing
Monitoring“Bijscholing”
FaseringFasering
RestverschijnselenRestverschijnselen Fysieke problemen
Cognitieve tekorteno geheugeno aandacht
Persoonlijkheids veranderingeno frontaal syndroomo dysexecutief syndroom
30% licht thl hersenzenuwen,
epilepsie 50% ernstig thl
paresen,ataxie
cognitieve en gedragsstn bij
40% lichte thl 80% ernstig thl
Beoordeling uitkomstBeoordeling uitkomst GOS Glasgow Outcome Scale
Licht THL
Middelzwaar THL
Enstig THL
Goed herstel 69 78 38 27
Lichte handicap 9 22 49 16
Ernstige handicap 6 - 10 16
Vegeterende toestand
1 - - 5
overlijden 7 - 3 36
Relatie ernst hersenletsel en Relatie ernst hersenletsel en restverschijnselenrestverschijnselen
0102030405060708090
lichtTHL
ernstigTHL
fysiekcognitiefgedragsociaal
Gegevens UMCG 2000-2008
Problemen bij goed herstel na 1 jaar Bij goed herstel bij 1 op de 3 patienten problemen Bij lichte beperkingen bij 80-90% patienten problemen
0102030405060708090
100
goedherstel
lichtehandicap
fysiekcognitiegedragsociaal
Gegevens UMCG 2000-2008
Restverschijnselen Restverschijnselen • Cognitive tekortenCognitive tekorten
geheugen aandacht
• Persoonlijkheids Persoonlijkheids veranderingenveranderingen frontaal syndroom dysexecutief syndroom
Sociale leven
Werkhervatting
Relaties
Verkeersdeelname
COPING
Lange termijn uitkomstLange termijn uitkomsternstig THL• Na 6 mnd 2 jaar afname sociale support
-50% geen sociale contacten-70% geen relatie-60% woont thuis
• Depressie bij 1 op 3 patiënten
• Angst bij 1 op 4 patiënten
J van der Naalt UMCG 2009
Traumacentrum
Psychiatrie
verpleeghuis
revalidatiecentrum
VisioBedrijfsarts
dagbesteding/begeleiding
Huis
werkwonen
KetenzorgKetenzorgTraumatisch Traumatisch hersenletselhersenletsel
GGZ
md-spreekuurverpleegkundige
1e lijn Huisarts
Fysiotherapie
Conclusies
THL en beroerte: gemeenschappelijk Cognitieve veranderingen>>>relaties/participatie Stemmingsproblemen Vraagt om ‘blijvend oogje in het zeil’
THL en beroerte: wezenlijk anders Leeftijd comorbideit / vasculaire problematiek Landelijke afspraak voor CVRM
Conclusies Chronische ziekte vraagt om blijvend te monitoren Bij veranderingen op gebied van participatie
onderzoek naar veranderingen op gebied van functies en activiteiten
Gerichte verwijzing !! Multidisciplinaire teams medisch
Neuroloog, revalidatiearts, verpleeghuisarts, psychiater etc Multidisciplinaire teams psychosociaal
Psycholoog, ergotherapeut, arbeidsbegeleider, maatschappelijkwerk
