Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

40
Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststoeten Vooronderzoek opstellen innovae- en opleidingsagenda voor de rubber- en kunststofindustrie Maart 2014 In opdracht van: Ministerie van Infrastuctuur en Milieu Door: DPI Value Centre Auteur: Louis Jeen Met medewerking van: Bernard Merkx, GreenWavePlascs Femke Roos-Markhorst, DPI Value Centre Jan Schrijver, IntelliPlast Jos Lobée, DPI Value Centre Marn van Dord, DPI Value Centre Kuno Dijkhuis, ERT

Transcript of Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

Page 1: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen

Vooronderzoek opstellen innovatie- en opleidingsagendavoor de rubber- en kunststofindustrie

Maart 2014

In opdracht van:

Ministerie van Infrastuctuur en Milieu

Door: DPI Value Centre

Auteur: Louis Jetten

Met medewerking van:Bernard Merkx, GreenWavePlastics

Femke Roos-Markhorst, DPI Value CentreJan Schrijver, IntelliPlast

Jos Lobée, DPI Value CentreMartin van Dord, DPI Value Centre

Kuno Dijkhuis, ERT

Page 2: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

Inhoud

1 Inleiding en opzet onderzoek 1.1 Inleiding 1.2 PlaatsvanditonderzoekbinnendedoelstellingenvandeNederlandseoverheid 1.3 Opzetonderzoek

2 Beschrijving van de ketens 2.1 Inleidingindekunststofmaterialen 2.2 Beschrijvingvandeketens

3 Resultaten van de kansenkaart NRK

4 Inventarisatie van projecten en plannen in de keten 4.1 Inleidingenvragenlijst 4.2 Vragenlijst 4.3 Resultatenvandeinterviewsindeketenvoorthermoplasten 4.4 Resultatenvaninterviewsinketenvoorrubbers 4.5 Resultatenvaninterviewsindeketenvoorcomposieten

5 Innovatievragen in de rubber- en kunststofindustrie 5.1 Innovatiebehoefteindekunststofindustrie,thermoplasten 5.2 Innovatiebehoefteindethermoharder/composietindustrie 5.3 Innovatiebehoefteinderubberindustrie 5.4 Generiekeinnovatiebehoeften

6 Conclusie / samenvatting / advies

7 Referenties

8 Bijlagen 8.1 Bijlage1:Definities(uitrichtlijn2008/98/EG) 8.2 Bijlage2:Vragenlijst 8.3 Bijlage3:Samenstellingbegeleidingscommissie 8.4 Bijlage4:Resultatenvandeinterviews

4 4 5 6

7 7 7 16

17 17 17 17 21 22

23 24 30 31 32

33

36

37 37 39 39 40

DPI Value Centre - maart 2014

Page 3: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

ABS acrylonitrile-butadiene-styreenEPS expandedpolystyreen(piepschuim)NIR NearInfraRed(detectiemethode)PA polyamide(nylon)PA6 polyamide6PC polycarbonaatPE polyethyleenPEF polyethyleenfuranoaatPET polyethyleentereftalaatPHA polyhydroxyalkanoaatPLA polylacticacid(polymelkzuur)PMMA polymethylmethacrylaatPP polypropyleenPS polystyreenPTT polytrimethyleentereftalaatPVC polyvinylchloride

CRO ContractResearchOrganisationEZ MinisterievanEconomischeZakenI&M MinisterievanInfrastructuurenMilieuNGO NonGovernementalOrganisationNRK FederatieNederlandseRubber-en KunststofindustrieOEM OrginalEquipmentManufacturer;producent vaneindproduct(kanooklevensmiddelzijn)PRE PlasticRecyclersEuropeRVO RijksdienstvoorondernemendNederlandRWS RijkswaterstaatSPM SmartPolymericMaterialsTKI TopconsortiumvoorKennisenInnovatie

Gebruikte afkortingen

3 DPI Value Centre - maart 2014

Page 4: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

1.1 Inleiding

Eengroeiendeconsumptie-alsgevolgvandegroeivandewereldbevolkingeneentoenemendewelvaart-isdeoorzaakvaneensterketoenamevanhetgebruikvannatuurlijkehulpbronnenendelfstoffen.Daardoordreigeneenaantalmaterialenindenabijetoekomstschaarsteworden.Opveelverschillendewijzenwordtdezeproblematiekbenaderddoortalvanorganisatiesenbedrijven.Dezeinitiatievenzijngebaseerdopdeonderwerpen:verminderingvanmateriaalgebruik,herwinningvangrondstoffeneninzetvanhernieuwbarematerialen.Infeitekunnenaldezeactiviteitenonderdenoemerduurzaamheidgeplaatstworden.VoordevolledigheidhierbijdedefinitievanhetbegripduurzaamheidnaarBrundtland:‘Ontwikkeling die voorziet in de behoeften van de huidige generatie zonder de mogelijkheden voor toekomstige generaties in gevaar te brengen’.Dezecomplexeproblematiekiseengoedmotiefvoorhetkabinetominhaarbeleiddeinnovatiekrachtvanhetbedrijfsleven,dekennisinstellingenendeoverheidoptimaalterichtenopdetransitienaareenduurzameeconomieengroenegroei.

DoorhetMinisterievanInfrastructuurenMilieu(I&M)ishetprogramma‘VanAfvalNaarGrondstof’(VANG)aangekondigd.Deinhoudenglobalebeleidsdoelenvanditprogrammazijn:‘De beweging van afval naar grondstof leidt tot een meer circulaire economie. Dit vergt het duurzaam omgaan met natuurlijke bronnen (sustainable sourcing), het zuinig omgaan met onze grondstoffen (resource efficiency), het slim ontwerpen van producten (eco-design en substitutie van niet duurzame materialen), voorwerpen langer en meerdere keren gebruiken (hergebruik en reparatie) en het optimaal benutten van reststromen’.

OntwikkelingeninNederlandzijngerelateerdaanwet-enregelgevinginEuropa.IndezerapportagewordtuitgegaanvandedefinitiesvanafvalstoffenzoalsgegevenindeEuropesekaderrichtlijnafvalstoffen(voorderelevantebergrippenziebijlage1).

1 Inleiding en opzet onderzoek

DeproblematiekvankunststofafvalstoffenendevoorgenomenactieswordenopEuropeesniveaunadertoegelichtinhet‘GroenboekovereenEuropesestrategievoorkunststofafvalinhetmilieu’.Belangrijkelementdaariniso.a.datwordtvoorgesteldomhetvereistevolumevanmechanischerecyclingteverhogen.DezevisieisbevestigdineenopinieoverhetGroenboek(naconsultatie)eninbehandelingbijdeEuropesecommissie.

Voordecirculaireeconomie(CE)kanalsbasishetmodelvandeEllenMacArthurFoundationgehanteerdworden,zieFig.1.Kenmerkenvanditmodelzijndattweeseparateketenswordenonderscheiden,voortechnischegrondstoffenenvoorbiobasedgrondstoffen.Uitgangspuntendaarbijzijnherbruikbaarheidvanproductenenmaterialen,hetherstellendvermogenvannatuurlijkehulpbronnenenwaardecreatie.Daaruitvolgtdatgestreefdmoetwordennaarhetoptimaliserenvandecyclusvaneenproductdoordecycluszokleinmogelijkhouden.

InhetkadervanhetprogrammaVANGwilI&M,insamenwerkingmetdestakeholdersvoordematerialenkunststofenrubber,eeninnovatie-enopleidingsagendaopstellen,gerichtopinnovatievanmaterialen,producten,processenensystemen.InafstemmingmetNRKheeftI&MaanDPIValueCentredeopdrachtgegevenomsamenmetdestakeholdersvanderubber-enkunststofindustrieeeninventarisatieuittevoerenalsvoorbereiding.

Het doel van de inventarisatie is om inzicht te geven in:• Lopend onderzoek op het gebied van de

verduurzaming van product- en produtieketens voor rubber en kunststoffen, inclusief de betrokken onderzoekinstellingen, bedrijfsleven en overheden en/of netwerken;

• Ideeën die op de plank liggen maar nog niet tot wasdom zijn gekomen;

• Ideeën vanuit de sector – met name van koplopers – van onderzoeksthema’s en concrete onderzoeksvragen.

4 DPI Value Centre - maart 2014

Page 5: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

Deresultatenvanhetonderzoekwordeninditrapport

beschreven.

5 DPI Value Centre - maart 2014

1.2 Plaatsvanditonderzoekbinnende doelstellingenvandeNederlandse overheid

BelangrijkeinspiratiebronnenvoordeNederlandseoverheidzijnhetEuropesebeleidophetvlakvanResourceEfficiencyeneenscalaaaninitiatievenendoelstellingendieinNederlanddoorbedrijven,brancheorganisaties(aldannietinsamenwerkingmeteenNGOofconsultancybureau)enkennisinstellingenzijngeformuleerd.HetinditrapportbeschrevenvooronderzoekheeftbetrekkingopviervandeachtoperationeledoelstellingenvandeNederlandseoverheid.DezevieroperationeledoelstellingenzijninFig.2groengemarkeerd.Deresultatenvanhetvooronderzoekkunnengebruiktwordenomhetafvalbeleidnaareencirculaireeconomieteconcretiseren.

HetonderzoekwordtuitgevoerdinopdrachtvanI&M.Ookanderestakeholderszijnintensiefbijhetonderzoekbetrokken,tewetenEZ,NRKendeTopsectorChemie.Dezebetrokkenheidkomtmedetotuitingdooreenactievedeelnameindebegeleidingscommissie.

HetonderzoeksluitaanbijdekansenkaartChemievandeNRK(zieookhoofdstuk3)enbijdedoelstellingenvandeTopsectorChemie.IndeTKISPMzijndat2vande4thema’s,namelijkbiobasedensluitenvandeketen.OnderdevlagvandeTopsectorChemiezijnregionaleactiviteitenopgezetofinontwikkeling,indevormvaneenCentreofExpertise,InnovationLabenCentreofOpenChemicalInnovation.VandezecentrahebbendeChemelotCampusinGeleenenhetPolymerScienceParkinZwollekunststofrecyclingalseenvanhunspeerpunten;delaatsteinsamenwerkingmetdehogescholeninZwolleenEmmen.

Fig. 1: Circular Economy

Page 6: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

6 DPI Value Centre - maart 2014

1.3 Opzetonderzoek

InFig.3wordteenoverzichtgegevenvanhetonderzoek.Inhetprojectplanisookopgenomendatderesultatenvanhetonderzoekdoordebegeleidingscommissiegetoetstenbeoordeeldworden.

Inoverlegmetdeopdrachtgever,hetMinisterievanI&M,vindtditplaatsineenworkshopmetditrapportalsbasis.Onderdeelvanditprojectisookdetoetsingvanderesultatenvandeinventarisatie,aandeoptiesvoorhetsluitenvandeketenindeNRKKansenkaart.

Fig. 3: Kader van het onderzoek

Fig. 2: De scope van het in dit rapport beschreven vooronderzoek heeft betrekking op de groen gemarkeerde operationele

doelstellingen van de Nederlandse overheid

Page 7: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

2.1 Inleidingindekunststofmaterialen

Rubbersenkunststoffeniseenverzamelnaamvooreengrotevariëteitaanpolymerenmetspecifiekeeigenschappen,diein3hoofdgroepenverdeeldkunnenworden:

• Thermoplasten:kunststoffendieverwerktwordenviaeensmeltfase;inprincipeisdeverwerkingvanthermoplasten(vankorrelnaarproduct)eenfysischproces.Thermoplastenzijnvandekunststoffenveruithetgrootsteinvolumeenwordenviatechniekenzoalsspuitgieten,filmblazen,rotatiegietenenprofielextrusieverwerkt.Thermoplastensmeltenbijverhitting.Hetovergrotedeelvankunststofproductenwordtgemaaktvandebelangrijkstethermoplasten:PET,HDPE,PVC,LDPE,PP,PS.Daarnaastisereengrootaantalthermoplastendieinkleinerevolumesvooralintechnischveeleisendetoepassingenwordeningezet,zoals:PA(nylon),PBT,ABS,PC,PMMA.

• Thermoharders:kunststoffendiegevormdwordendooreenchemischereactievan(meestal)tweechemicaliën.Thermoharderswordengebruiktincomposietendoorverwerkingincombinatiemetvezels(bijvoorbeeldglasvezels).Composietenhebbeneenhogestijfheidbijgeringedikte(engewicht).Thermoharderssmeltennietbijverhittingmaarontledenzonderovertegaanineenvloeibarefase.

• Rubberswordenonderverdeeldinnatuurrubberensynthetischerubbers.Deontwikkelingstarttemethetgebruikvannatuurrubbers(gewonnenalslatex);dekwaliteitervanisnognietgeëvenaarddooreensynthetischerubber,maardecapaciteitomnatuurrubbertewinneniswereldwijdteklein.Rubberswordengeleverdalscompoundsmet10tot20toeslagstoffeneneeneffectiefgehalteaanrubbervanongeveer50%ensomsminder.Toeslagstoffenkunnenvooreendeelookbiobasedzijn.Navulkanisatiehebbenrubberseenzodanigechemischestructuurdathetmateriaalbijverhitting

nietsmelt.

2 Beschrijving van de ketens

2.2 Beschrijvingvandeketens

Indezeketenbeschrijvingwordtaangegevenwatderollenzijnvandeverschillendespelersinhunketensenwordtaangeduidwatde(technisch)kritischepuntenzijnbijeenaantaloverdrachtenvanproducten/materialentussentweepartijenineenketen.Deketensvoorthermoplasten,thermohardersenrubberszijnnietidentiek:

• vanafdeproductievaneen(half)fabricaattotaandeafvalfasezijndeverschillengering;

• degrondstoffenvoorzieningwijktsterkafdoordeanderemethodevanverwerking;

• materiaalrecyclingisvoorthermoplastentoteenredelijkniveauaanwezig,voorrubbersinpraktijkalleenvoorbandenenvoorthermoharderslijktditniethaalbaar.

Grondstoffen,zoalsgranulaat,chemicaliënenadditieven,wordendoordegroteinternationalekunststofproducentenmeestalnietrechtstreeksaankunststofverwerkersgeleverd.Dooreisenvaneenafnamevanminimalevolumes(bijv.bijbulkkunststoffenminimaal400tonperjaar)kunnenveelverwerkersnietrechtstreeksbijdezefirma’sbestellen.Ookisereentoenemenderolvoorcompoundersdiekunststoffenvolgensklantspecificatiesaaneenverwerkerkunnenleveren;ookomdatdekunststofproducentendezeservicebijnanietmeerbieden.Indegrondstofvoorzieningisinalleketensookaandachtvoorbiobasedgrondstoffen(drop-ins).Daarnaastzijnerpolymeren,diealspolymeergewonnenwordenuiteenbiologischproces,zoalsPHAennatuurrubber.Recyclingvankunststoffenwordtdoordemeestepartijengeassocieerdmetmechanischerecyclingvanthermoplasten.Datisinderdaaddebelangrijkstevormvanrecyclingvankunststoffen.Indezestudiewordenookdestatusendeontwikkelingenonderzochtinrecyclingvanrubbersencomposieten.Daarnaastwordenderecenteontwikkelingeninanderevormenvanrecycling/validatieaangegeven,o.a.chemischerecycling.

7 DPI Value Centre - maart 2014

Page 8: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

De keten voor thermoplastenBijmechanischerecyclingwordeningezameldekunststoffenviaeenaantalfysischeprocessenomgezetineenmaalgoedofregranulaatdatweergeschiktisvoorhetproducerenvaneenkunststofproduct.Inhetkadervanditonderzoekwordenindezeketenalleenrecyclaten-indevormvanmaalgoedofregranulaat-aangegeven,diebijinzetineenkunststofproductdeinzetvaneenvirginkunststofvervangen.Dediscussieófoverdowncyclingófupcyclingishiernietaandeorde.Inprincipezullenthermoplastentijdenshetverwerkingsprocesentijdensgebruikopmoleculaireschaalschadeoplopen;ditkandoortoevoegingvanstabilisatorengrotendeelsverhinderdworden.

Daaromzijngerecycledekunststoffenopmicroschaalnietidentiekaanvirginkunststoffen.Daarnaastiseengerecycledekunststofeenmixvanproductenvanverschillendeleveranciers,dieopmicroschaalniet100%identiekzijn.Ditheeftechternauwelijksinvloedopdemacroscopischeeigenschappen(zoalsdichtheid,viscositeit,stijfheid)zodatdegerecycledekunststoffeninnieuwetoepassingenkunnenwordeningezetalsvervangervanvirginmateriaal.Bijverwerkingtoteenproductuitgemengdekunststoffenwaarvanmechanischerecyclingbijeindelevensduurgeenoptieis,kunnenvraagtekensgezetworden.

8 DPI Value Centre - maart 2014

Fig. 4: Keten voor thermoplasten

Page 9: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

De keten voor rubbersBijzondervoorrubbersisdatgewerktwordtmetspecifiekerecepturenomeenrubberproductdegewensteeigenschappentegeven.Daarvoormoeteenrubbergecompoundeerdworden.Ditkangedaanwordendooreenrubbercompounder;inveelgevallenisditdeverwerkerzelf,dievanhetcompoundookhetproductmaakt.Vanrubberswordteengrotevariëteitaanproductengemaaktvoortoepassingeninelektronischeapparatuur,bouw,automotiveetc.Doordezegrotevariëteitaancompoundsendeinzetinsamengesteldeproductenisinzamelingvaneenzelfdetypenieteconomisch.Eenuitzonderingzijnautobanden,eengoedherkenbaretoepassingineengrootvolume.Voorautobandeniseeneigeninzamelenhergebruik/recyclingsysteemopgezet.

VoordeketenvoorrubberszieFig.5.

9 DPI Value Centre - maart 2014

De keten voor composietenEencomposiet(ofthermoharderalsvanhetkunststofaandeelwordtuitgegaan)heefteen3dimensionalestructuurdoordechemischereactievandecomponentenvandehars.Doorversterkingmetvezelsdieindematrixverankerdzijn,ishetmogelijkomzeersterkeproductenmetgeringedikteendaaromookeenlaaggewichttemaken.Doorhetchemischenetwerkhebbencomposieteneen3dimensionalechemischestructuur;ditvoorkomtdatdittypecomposietenbijverhittingsmelt.Dezestructuurgeeftookeenbeperkingindeoptiesvoorrecycling.Hetistotophedendanooknietgeluktomdeketentesluiten.Ookvoorproductieafvallenlijktmechanischerecyclingtotbruikbarevervangersvandeingezettevirginmaterialengeenoptie.DitwordtgeïllustreerddoordebouwvaneencomposietrecyclingsysteeminChina,waarindethermohardergekraaktwordtbijhogetemperatuur,hetvasteafvalgebruiktwordtalsvulstofendeglasvezelsinnieuwetoepassingenwordeningezet.

ZievoordeketenFig.6

Inalleketensvindtoverdrachtvaneenmateriaalplaatstussendeverschillendespelersvandeketen;ookwordentussendeverschillendeactorenkeuzesgemaakt,dievaninvloedzijnopdeheleketen.Indeketenszijndezebeslissendepuntenaangegevenmetnummers.Hierondervolgteentoelichtingdaarop.

Page 10: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

10 DPI Value Centre - maart 2014

Fig. 6: Keten voor composieten

Fig. 5: Keten voor rubbers

Page 11: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

1 Design for next useIndemethodiekvanCradletoCradle(C2C)ofCircularEconomy(CE)ishetvanbelangombijhetontwerpvaneenproductrekeningtehoudenmetdemogelijkebestemmingbijproductfalen;watzijndemogelijkhedenvoor(gedeeltelijk)hergebruikenreparatie,ofkomthetproductdandirectindeafvalfaseenisalleenherwinningvanmaterialeneenoptie.Dooreenjuisteconstructiemetnadrukop‘DesignforRepair’of‘DesignforDisassembly’kaneenkortecyclusgemaaktwordenmeteenminimaalverliesaanwaarde.Vooreenproductdatindeafvalfasekomt,wordendooreengoedekeuzevanmaterialenenmateriaalcombinatiesendewijzewaaropzemetelkaarverbondenzijn,derandvoorwaardenvastgelegdwaarondereeneffectieveherwinningvanwaardevollematerialenkanplaatsvinden.Devoorkeurgaatuitnaar‘DesignforRecycling’.Alsrecycling(nog)geenoptieis,wordteenalternatievemethodevanverwerkingvaneenproductnaeindelevensfasegekozen.Bijgebruikvaneenbioafbreekbaregrondstofkanditleidentot‘DesignforComposting’.Alsuiterstekanookgekozenwordenvoor‘DesignforIncineration’,omdatdanvoorkomenkanwordendatbijverbrandingstorendeen/ofgiftigeverbrandingsproductenvrijkomen.

Derolvandeontwerperisvangroteinvloedopdemogelijkhedeninhetkadervan‘Designfornextuse’.InhetschemastaatdeontwerpertussenverwerkerenOEM.InpraktijkkomthetookvaakvoordateenOEM-erinoverlegmetdeproducentvaneenpolymeerdespecificatieseneisenopstelt(bijv.elektronica-enautomobielproducentenwerkenzo).Hetontwerpproceswordtdanuitgevoerddoorontwerpersindienstvandezebedrijven,vaakinsamenwerkingmeteenverwerkereneenontwerp-ofengineeringsbureau.

AlseenOEMeenproductnagebruikweerterugneemtzalineendesigninsterkerematerekeninggehoudenwordenmethetinzettenvangrondstoffendieopnieuwverwerkbaarzijn.

2 Gedrag van de consumentVooreenconsumentishetnietaltijdduidelijkwelkekeuzesineensysteemgemaaktworden:watmoetapartgehoudenwordenenwatmagbijelkaarenwatmagdaardanin?Daarnaastspeelthetookeenroldatinpraktischopzichthetscheidenvanallerleiproducteninverschillendeafvalstromengrenzenkent.InNederlandkennenweinzamelsystemenvooreengrootaantalproductenendaarbijzijnerverschillenpergemeente.Ingrotelijnengaathethierbijombreng-enhaalsystemen.Hierbijterillustratieeen(nietvolledige)reeksvaninzamelvarianten:• Oudpapiervanverpakkingen/tijdschriften/

kranten:meestalhaalsysteemdoorvrijwilligerstenbatevansportverenigingen.Ookbrengsystemen.

• Metalen:kleineonderdelen/verpakkingeningrijsafval;grotedelen/apparatuurviabreng-ofhaalsysteem.

• Tuinafval:haal-enbrengsystemen.• Bruingoed/witgoed:brengsysteemof

retoursysteemviaretail.• Glas:brengsysteem(container);statiegeldsysteem.• Kleding:brengsysteem(container)ofinzameling

doorprivatepartijenviacampagnes.Nieuwzijnterugnamesystemenmetbonusdoorretail.

• Hout:kleinedelen/verpakkingeningrijsafval;grotedelenbrengsysteem.

• Grijsafval:haalsysteem.• EPS(schuimplastic):brengsysteem.• PVCraamkozijnenenbuizen:viaretail/

installateur.• Drankkartons:proevenmethaalsysteem.• Kunststofverpakkingen:haalsysteemof

brengsysteemviaKunststofHergebruik(PlasticHeroes);verantwoordelijkheidverschuiftnaargemeentes;statiegeldsysteemvoorPETflessen≥1liter;haalsysteemingrijsafvalmetnascheidinginbeperktaantalgemeentes.

Watwelennietineensysteemingezameldwordt,isnietaltijdduidelijkvoordeconsument.Denkhierbijaandegemetalliseerdeverpakkingen,EPSenniet-verpakkingendiewelindePlasticHeroeszakkenkomenmaarnietzijntoegestaan.

11 DPI Value Centre - maart 2014

Page 12: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

Daarnaastzijnerverpakkingenvanbioafbreekbarekunststoffenwaarvanhetvoordeconsumentnietduidelijkisbijwelkefractiediehoren.Grootsterisicodaarbijisdatconsumentendeindrukkrijgendathetoveralweggegooidkanworden.Zwerfvuilenvervuilingvanoceanenzijnonderwerpendievooreengrootdeeltemakenhebbenmethetgedragvandeconsument.DitkomtuitgebreidaandeordeinhetGroenboek.Hetisvanbelangdatonderzoekwordtgedaannaardewijzewaarophetgedragvaneenconsumentpositiefbeïnvloedkanwordenmeteenvoordegemiddeldeconsumentookbegrijpelijkeuitleg.Totophedenzijndesuccessenvancampagnesbeperkt.

3 Eisen aan de grondstof voor sorteringAlseensorteerderweetwatdespecificatiesvaneengesorteerdestroommoetenzijnkandezepartijookaangevenhoehetmateriaalbijhemaangebodenmoetworden.Demogelijkhedeninhetsorteerproceszijnbeperktenweltoegenomeninhetlaatstedecenniumdooreentoenemendeautomatisering.Inpraktijkiseengedeeltelijkehandmatigesorteringvoorveelstromennognoodzakelijk.Naastdezespecifiekeeisengeldennatuurlijkookeisendieervoormoetenzorgendatergeengevaarbestaatvoordemedewerkers.Overigensspeelthierbijookhetgegevendatdeeisenaandekwaliteitvangesorteerdekunststoffennietgelijkopgaanmetdetoegenomenmogelijkhedenopbasisvanbeteretechnologie.Voorsorteerdersiserdangeeneconomischeimpulsomdekwaliteitvangesorteerdestromenteverbeteren;ditzouzelfshunhoeveelheidsorteerafvalverhogenzonderdatereenhogereprijsvoorgesorteerdmateriaaltegenoverstaat.

Reststromenvansorteringenrecyclingkunnenindetoekomstmogelijkwordeningezetinchemischerecyclingvangemengdekunststoffen.Ditkandanookeenoplossingzijnvoordeelstromenvanrubbersenvoorcomposieten.

4 Eisen aan de grondstoffen voor recyclingEenrecyclerzalinhetrecyclingprocesbepaaldemaatregelennemenomaandeeisenvaneenverwerkertekunnenvoldoen.Dewijzewaarophetrecyclingproceswordtopgezetwordtdanmedebepaalddoordekwaliteiteneigenschappenvandeaangebodengesorteerdekunststofafvallen.Inhetrecyclingprocesvoorthermoplastenwordthiereentweedelinggemaakttussenhetprocesvanmalen–wassen–scheidenenhetgranulerenviasmeltextrusie.Inheteerstedeelvanhetproceswordendrogeennattetechnologieëningezetomeengesorteerdeengespecificeerdekunststofstroomomtezettenineenzuivermaalgoed,waarbijnietkunststofonzuiverheden,aanhangendeverontreinigingenenanderekunststoffenwordenverwijderd.Hetaantalingezetteunitoperationsendusdekostenvanhetrecyclingproceszijngerelateerdaandewijzevansortering.Afhankelijkvanhettypekunststofendeeisenvandekunststofverwerkerkaneenschooninputmateriaalwordenverwerkttoteengranulaat.Ineenextruderwordthetmateriaalgesmolten,goedgemengdtoteenhomogenesmelt,dieviaeengranulatorwordtverwerkttotgranulaat(kunststofkorrels).Eventueelkandoortoevoegingvanadditievendekwaliteitvanhetregranulaatwordenverbeterd.Samenvattendkanwordenvastgestelddateenaangebodenkunststoffractienasorteringafgestemdmoetzijnophetrecyclingproces.Inprincipeisditeenafstemmingtussensorteerderenrecyclerwaarbijinmiddelsvooreengrootdeelvanterecyclenkunststoffeneensoortvanstandaardspecificatieszijnontstaan,vooralopbasisvanervaring.Bijrubberrecyclingzijnvergelijkbareeisenopgesteld.Hetisvanbelangdatverschillendetypenrubbersvoorafvanelkaarwordengescheiden.

5 Overdracht van recycler naar verwerkerEenrecyclaat(maalgoed,regranulaat,poeder)moetvoldoenaandespecificatiesvaneenkunststofverwerker.Dezespecificatieszijnverschillendpertypekunststofenperverwerkingstechnologiezoals:plaatextrusie,spuitgieten,folieblazen,flesblazen,buisextrusie.

12 DPI Value Centre - maart 2014

Page 13: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

inzamelaar  

herverwerker   cementoven   energie  opwekking  2de  gebruik  loopvlak  

vernieuwing  

rubber   tex8el  metaal  

asfalt   infill  (sportveld)  

rubber  tegels  

onderlaag  (sportveld)  

63%  

68%  

35%   5%  50%  10%  

Recyclingvancomposieteniseenissue.Erzijnrecyclinginitiatievengeweest,diegebaseerdwarenophetmalenvanhetproductenvervolgenshetfijnepoederweerinmengeninnieuweproducten.Ditlevertgeenbijdrageaandefunctionaliteitvanhetproducteniseconomischnietrendabel.Dezeactiviteitenzijndaaromgestopt.Deenigevormvanrecycling,dienuwordtgebruikt(inDuitsland),ishetmalenenverwerkenincement,waarbijeengrootdeelvanhetmateriaalookbijdraagtaanhetleverenvanenergie.Eenalternatiefischemischerecyclingvangemengdekunststoffentotchemischegrondstoffenineenproceswaarinookcomposietenverwerktkunnenworden.

Bijrubbersishetvolumevangerecycledmateriaalnogbeperkt.Indeafvalfasezijnrubbersveelalgemixtmetandereafvalstromenenrubberonderdelen;metuitzonderingvanbanden,wordenrubberproductennietseparaatingezameld.

Voorbandenvanauto’senvrachtwagensisinNederlandeensysteemopgezetmettoebetalingdoordeontdoener.Kenmerkenvanditsysteemzijn:

• Eengrootdeelvandeingezameldebandenwordtopnieuwgebruiktingebiedenmetlagereeisenaandekwaliteitvandebanden.

• Eendeel(nietalletypenrubber,welNR)kanverwerktwordentotreclaim.Inreclaimiseendeelvandezwavelbruggendiezijngevormdomeenrubberdegewenstesterktetegevennavulkanisatie,weergebrokenzodatreclaimalseenalternatiefrubbercompoundinspecifiekeapplicatieskanwordeningezet.

• Eendeelvandebandenwordtgemalenenditmaalgoedwordtvooralingezetinanderetoepassingenzoalsinfillinkunstgrasvelden.

VoorhetsluitenvandeketenvoorautobandeniseenduidelijkoverzichtgegevendoorRecyBem.HetdeeldatrelevantisvoorderecyclingvanrubbervanautobandenweergegeveninFig.7.

13 DPI Value Centre - maart 2014

Fig. 7: Systeem voor oude autobanden (RecyBEM)

Page 14: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

6 Chemische recyclingDemogelijkhedenvoormechanischerecyclingvankunststoffen,rubbersencomposietenzijnbeperkt.Nietallekunststofproductenkunnenopeenmilieutechnischeneconomischverantwoordewijzelangsdezeweggerecycledworden.

InNederlandwordtnugestelddathetpercentagemechanischerecyclingvankunststofverpakkingsafvalruim42%bedraagt(vooralhetverpakkingsafvalduspost-industrialenpost-consumer).Ditgetalstaatterdiscussievanwegedegehanteerderekenmethodewaaringeenrekeninggehoudenwordtmetdehoeveelhedenafval/reststroomindemechanischerecycling.EenEuropesestudieinopdrachtvanPRE(PlasticRecyclersEurope)noemteenmaximaalpercentagevan62%voormechanischerecyclingvanthermoplasten.Uitgesprekkenmetdeskundigenblijktdatverwachtwordtdathetmaximaalpercentagekunststofafvallendatviamechanischerecyclingverwerktkanwordentussen50en70%zalliggen.Omeennoghogerrecyclingpercentagetekunnenrealiserenmoetenalternatieveoplossingenontwikkeldworden:chemischerecyclingtottussenproducten(voorpolyesterennylon)oftotbasisgrondstoffen(gemengdekunststoffen)viapyrolyse.

Chemische recycling in tussenproductenAlopheteindvandevorigeeeuwzijnprocessenontwikkeldvoorchemischerecyclingvankunststoffen.Voorpolyestersenpolyamiden(nylons)kanditviadepolymerisatie,zodatdechemicaliënwaaruitdezepolymerenzijnopgebouwdwordenteruggewonnen.Hetgebruikvandezeprocessenisbeperktgeblevenomeconomischeredenen.Deprocessenzelfzijnrelatiefduuropkleineschaal;deprocessenzijnnietrobuust,zodatveelsorteerinspanningvereistisommateriaalmetdenoodzakelijkespecificatieaanteleveren.Dezemethodevanverwerkingisomeconomischeredenentotnutoenauwelijksvandegrondgekomen.InEuropawordtopkleineschaalPA6gedepolymeriseerddoorAquafil,Slovenië.Grondstoffenzijnafkomstigvanvisnettenenvloerbedekking(o.a.Desso).

Chemische recycling in basisgrondstoffenVoorgemengdekunststofafvallenzijnprocessenontwikkeldomdezeomtezettenineensyngas(eenmengselvanwaterstofenkoolmonoxide).InNederlandisrond1995eendiscussiegevoerdomhetdoorTexacoontwikkeldeprocesintezettenvoorkunststofafvallen.Erloopteeninitiatiefomdemogelijkhedennaaromzettinginsyngasmetdehuidigestandvandetechnologieteonderzoeken.Daarbijisbijvoorbeelddeschaalgroottevanbelangdieisvereistvooreeneconomischacceptabelproces.Eenkleinerschaalgroottedantotnutoegenoemdecapaciteitenvanmeerdan100ktonperjaar,zaldetechnologieaanzienlijkaantrekkelijkermaken.

Pyrolyse naar olieActueelisdeomzettingvankunststofafvalleninolieviaeenpyrolyseproces.Hetlijkteropdatdezemethodeoptiesbiedtomopkleinereschaalgrootteeeneconomischrendabeleoplossingtebieden.RecentheefthetbedrijfPetrogasaangekondigdeeninstallatietegaanbouwenmeteencapaciteitvanca.25ktoninhetoostenvanDuitsland.Pyrolysekanookwordentoegepastomuitrubbermaalgoedcarbonblackterugtewinnen.Verschillendeprocessenzijneerderaangekondigdmaardekwaliteitvanhetgeproduceerdecarbonblackwasonvoldoendeomdezeprocessentoteencommercieelsuccestemaken.Gewachtwordtopeendoorbraak,diemogelijkopkortetermijngerealiseerdwordtineenprojectmeto.a.deafdeling‘ElastomerTechnologyandEngineering’vandeUniversiteitTwente.

7 Inzet van biobased materialenDetermbiobasedleidtvoorkunststoffentotveelverwarring;onderscheidmoetwordengemaakttussenbiobasedenbioafbreekbaar,2karakteristiekenvaneenpolymeerdieonafhankelijkzijnvanelkaarmaarbeidenvooréénpolymeerkunnengelden.InFig.8iseenoverzichtgegevenomdeproblematiekvanbiobasedenbioafbreekbaarduidelijktemaken.

14 DPI Value Centre - maart 2014

Page 15: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

Terverduidelijking:• Vaklinksboven:Debekendekunststoffen,

geproduceerdopbasisvanolieengasingrotevolumes;nietbioafbreekbaar.

• Vaklinksonder:Eenbeperktaantaloliegebaseerdekunststoffenisbioafbreekbaarbinnendegesteldenorm.

• Vakrechtsboven:Vooralpolymerendiebekendzijnenwaarvaneendeelvandegrondstoffenbiobasedis.

• Vakrechtsonder:biobasedpolymerendieookbioafbreekbaarzijn.Ditzijnrelatiefnieuweproductendieinkleinevolumeswordengeproduceerd.Voorlopigvindenzealleeneentoepassinginnichemarkten.Omdevereisteproducteigenschappenterealiserenkanindebioafbreekbarecompoundsfossielgebaseerdekunststofwordentoegevoegd.

Ookmetbiobasedpolymerenkandeketenwordengesloten.Grootsteprobleemisdatbijlagevolumeseeninzameling/sorteringeconomischniethaalbaaris.Daarnaastiserdeproblematiekvanbiobasedmaterialeninrecyclestromenvananderekunststoffen.Ditheeftgroteconsequentiesvoordekwaliteitvaneengerecycledproduct.

15 DPI Value Centre - maart 2014

Fig. 8: Biobased en biodegradeerbaar in perspectief

Page 16: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

InopdrachtvandeNRKeninsamenwerkingmetveelpartijenuitdekunststofindustrie,waaronderkennisinstellingen,organisatiesenMKBbedrijven,zijndoorBerenschotdekansenvoordekunststofindustrieinNederlandinkaartgebracht.Ditheeftgeresulteerdineenkansenkaartmetintotaal43benoemdekansen(activiteitenopgebiedvanenergiebesparingwordenindezerapportagebuitenbeschouwinggelaten;eenaantalcommerciëlebureausheeftdeexpertisevoorondersteuningvandeindustrie).Vandezekansenzijndeoptiesgeselecteerddieaansluitenbijdedoelstelling‘SluitenvandeKeten’.

Ditzijnvoorkunststoffenencomposieten:• Ontwerpsamengesteldeproductenmethomogene

materialen.• Productenuit2componententescheidenmeteen

derdestof.• Toevoegenvanrecyclaat.• Zelfversterkendepolymeren(1materiaalvoor

matrixenvulstof).

3 Resultaten van de kansenkaart NRK

• Verbeterenvanscheidingsprocessen.• Additiefwaarvankleurkanwordeningesteld.• Inzetvanbiobasedpolymerenversterken.• Recyclingvanbiopolymeren.• Voorkomcombinatiesdierecyclingverhinderen.• Eenvoudigerecepturen(bevorderenrecycling).• Designforrecycling.• Verhogenvanscheidingsrendement.• Highqualitysortingi.p.v.highquantitysorting.

Voorrubbers:• Afvalvanbedrijf1alsgrondstofvoorbedrijf2.• Devulkanisatie/reclaim.• Pyrolyse,productiecarbonblack.• Gezamenlijkinvestereninhoogwaardige

technologie.

DitisweergegeveninFig.9.

16 DPI Value Centre - maart 2014

Fig. 9: NRK Kansenkaart

Page 17: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

4.1 Inleidingenvragenlijst

Indezestudiezijn,insamenwerkingmetdebegeleidingscommissie(ziebijlage3),bedrijvenuitdeketengeselecteerdvoorinterviews.Eengrootdeelvandezebedrijvenbehoorttotdemeestactievebedrijvenindesector.Hetrisicoisdaaromdatderesultatennietalsgemiddeldevoordesectorkunnengelden.Anderzijdszijnditjuistdebedrijvendieinnovatiesenontwikkelingentrekken.Inonderstaandefiguurisaangegevenmetwelketypenbedrijvendeinterviewszijngehouden.Ditzijnzowelbedrijvenindeketenalsbedrijvenenorganisatiesdieaandezeketendienstenleveren.ZieFig.10.

4.2 Vragenlijst

Indeinterviewsisgebruikgemaaktvaneenvragenlijst(ziebijlage2).Daarnaastzijndoordebedrijvenooknieuwepunteningebracht.Metdegeïnterviewdenisafgesprokendatderesultatenopbasisvananonimiteitverwerktzullenworden.Dathoudtindathiergeenoverzichtgegevenkanwordenvandebedrijvenenpersonendiehebbenmeegewerktaanhetonderzoek.Intotaalzijnca.40bedrijvenenorganisatiesgeïnterviewd.

4 Inventarisatie van projecten en plannen in de keten

17 DPI Value Centre - maart 2014

4.3 Resultatenvandeinterviewsindeketen voorthermoplasten

Hettotaalbeeldvandeinterviewsisweergegeveninbijlage4.Inhetkortvolgthiereenoverzichtvandeantwoordenpervraag,waarbijdeverschillendeactorenzijningedeeldinovereenstemmingmethunplaatsindeketen.Hiervoorzijndevolgendeafkortingengebruikt:• Vir: producentvanvirginkunststof• Ontw: ontwerper• V/OEM: verwerker(producentvankunststof product)enOEMalsgebruikervan hetproductineentoepassing/ook decompounderszijnhieringedeeld• I/S: inzamelaar,sorteerder• R: recycler• Org: organisatie• K: kennisinstelling (hogeschool,universiteit,CRO)Dezeresultatenwordengeranktopeenschaalvan1tot5;hetgetal1betekenthierlaag/weinigenhetgetal5betekenthoog/veel.Deinterpretatievaneenscoreisnieteenduidigomdateengemiddeldewaardegebaseerdkanzijnopeengrotespreidinginantwoorden.Bijvoorbeeldbijeenscorevan3kandehelftvandepartijengeeninteressehebbenterwijldeanderehelftjuiststerkgeïnteresseerdis.

Fig. 10: Bedrijven

Page 18: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

18 DPI Value Centre - maart 2014

Bijveelbedrijvenlopenprojectenofzijnprojectennetafgerond.

• Sortering: • Verbeteringkwaliteit. • Vaststellenspecificatiesvoordebouw vaneennieuwesorteerlijn.• Scheiden: • Verbeteringscheideninproces. • Ontwikkelingentestennieuwe scheidingstechnologie.• Materiaal: • Compounderingvangerecycled kunststofmaalgoedomeenproduct opspecificatietekunnenleveren. • Vaststellenmaximalehoeveelheid recyclaatineenproduct. • Oriënteringvoorinventarisatievande technologischestatusvanchemische recycling.• Optiesvoorpyrolysevangemendekunststoffen.

Mogelijkeprojecten,genoemddoorvooraldeindividuelebedrijven:

• Scheiden • Alternatievescheidingstechnieken. • Optiesmetdroge scheidingstechnologie.• Materiaal • Productenmet100%recyclaat. • ProblematiekREACHSVHCstoffen. • Verbeteringvankleurengeurvan recyclaten. • Verwijderingvan‘legacymaterials’, (alternatief:ingeslotenkringloop houden). • Mogelijkhedenvoorchemische recyclingonderzoeken.• Ontwerp • Bijdrageaan:DesignforRecycling. • Ketenkringloop;hoevoorkomenwe verontreinigingen.• Consument • Welkekeuzesmaaktdeconsumenten watwordtverwachtvanOEM-ers.

Fig. 11: Lopende projecten

Fig. 12: Plannen op korte termijn

Page 19: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

19 DPI Value Centre - maart 2014

Dezeplannenstaannaastdeprojectendieopkortetermijnstarten.Deonderwerpenvandieprojectenblijvenactueelalshetgaatomeenvolgendeverbeteringsstapinproductofproces.Langetermijnplannenwordenvooralgenoemddoorgroterebedrijvenenbrancheorganisaties.

Mogelijkeprojecten:• Sorteren • Automatischesorteringzwarte producten(technologiein ontwikkelingbijmachinebouwers).• Materiaal: • Compoundvanvirginmetx% recyclaatopspecificatieleveren. • Introductievanmarkersvoor specifiekestromen(inrelatietot ‘materialleasing’):bijv.voor bioafbreekbareproducten. • Hoekunnenwereststromen economischingrondstoffen omzetten?• FactoryoftheFuture:watgaanweover10jaar

doenineenrecyclingplant?

Fig. 13: Plannen op lange termijn

Opwatvoorwijzewillenbedrijveninnovatiesuitvoereninsamenwerking?Erkanonderscheidwordengemaaktinsamenwerkingmetconculega’s,metanderepartijenindeketenenmetkennisinstellingen.Duidelijkisdatinsamenwerkingsprojectentussenindustriëlepartnerseenkennisinstellingeenbelangrijkerolkanspelen.

Samenwerking met conculega’sInzamelaars/sorteerdersenrecyclersgebruikenprocessendiesterkgerichtzijnoppraktijkgerichtetoepassingen,opgebouwdmeteigenkennisenervaring.Zezienditalshunconcurrentievoordeelenzullendaaromterughoudendzijnmethetdelenvandezekennis.Verwerkerswillenweleenzekerematevansamenwerkingaangaaninprojectengerichtopeencollectiefvraagstuk(bijvoorbeeldmeteenbrancheorganisatieen/ofeenkennisinstellingalsregisseur).Virginproducentenwillendesamenwerkingbeperken.Veelzelfontwikkeldekennisisvertrouwelijkenmarktgevoelig.Welwillendezepartijensamenwerkenviade(Europese)brancheorganisaties,maardanvooralophetniveauvanwet-enregelgeving.

Fig. 14: Wijze van samenwerking

Page 20: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

20 DPI Value Centre - maart 2014

Samenwerking in de ketenVoororganisatiesenkennisinstellingendienaastdeketenopererenisdezevraagminderrelevant.Zondermeerkunnenorganisatiesoptredenalsketenregisseur.Voorkennisinstellingengeldtdatzijookgoedinstaatzijnomeenaanvullenderoltespelenbijprojectenmetmeerdereketenpartners.Bedrijvenindesectorwerkenvaakalsamenmetpartnersindeketen,klantenofleveranciers.Ditomnieuwebusinesstegenererenofeenbestaanderelatieteversterken.DPIValueCentreheeftveelervaringmethetopzettenenbegeleidenvanketenprojecten.Doordeelnemendebedrijvenwordtdittypeprojectenalszeerpositiefervaren.

Doormeerderebedrijvenwerdvertelddatkunststofrecyclingveranderdis.Hetoudemottovan‘iedervoorzich,maximalisatievanwinstenvoorderestzienwewelmetwiewezakendoen’isnietmeergeldigindezeindustrie.Samenwerkingissteedsbelangrijkergeworden.Enerzijdsdoorregelgeving:‘jemoetwetenwatvoormateriaaljeinhuiskrijgtomdatjeklantookbepaaldegarantiesvraagt’.Anderzijdsishetinzichtgegroeiddatervoorallespelersineenketenvoordelentebehalenzijnomoptermijneenstabielbusinessconcepttekunnenbouwen.

Samenwerking met kennisinstitutenOrganisatiesenkennisinstitutenziensamenwerkingmetanderekennisinstellingeninveelgevallenalseengrootvoordeelomopdezewijzekennistebundelen.Bedrijven(denkaanhetfeitdatdekunststofindustrieinNederland,verwerkersenrecyclers,vooralMKBis)hebbeneensterkverdeeldemeningoversamenwerkingmeteenkennisinstelling.• Vooreenaantalbedrijvengaathetvooralomhet

werkenmetafstudeerdersviastageplaatsen.• MKBbedrijvenrichtenzichopsamenwerkingmet

HBOinstellingenofdaaraangelieerdeCentersofExpertise,vaakookmeteenrolvoorNRKofDPIValueCentre.Hierbijmoetwordenopgemerktdatveelvandezecentrarecentzijnontstaanofnoginwordingzijn.Kennismoetdaaromnogwordenopgebouwd.

• Bedrijvenhebbenvaakveelkennisinhuis,medewerkersmeteengoedeopleidingen/ofveelervaring.Eristerughoudendheidomdezekennistedelen.

• Internationalebedrijven(virginproducenten)richtenzichvooralopuniversiteiten;kunststofkennisentechnischefaciliteitenzijninternalophoogniveauaanwezig.

Veelpartijenwillenbijdrageninkind,m.a.w.menwilmeteeneigeninspanningeenbijdrageleverenaaneenproject,waarbijhetvoordeelligtindeteverwervenkennisvoorhetbedrijf.Bijdevraagofmenwilbijdrageninkostenishetbeeldverdeeld.Bedrijvenzijnwelbereidomeenrelatiefkleinbedragtereserverenvoorkostenvanbijv.kennisinstellingen.Grotevirginproducentenhurenanderepartijeninvoorvraagstukkenalszedespecifiekekenniszelfnietinhuishebben.Dezegrotebedrijvenhebbenzelfveelkennisoverdematerieinhuisenzijndaarommindergeneigdombijv.hogescholeninteschakelenvoorhetuitvoerenvaneenonderzoek.Welmakenzeregelmatiggebruikvanafstudeerdersdieeenprojectondersupervisievanhetbedrijfuitvoeren.Dein-kindbijdragenvankennisinstellingenmoetengezienwordenalsinspanningenineenprojectwaarvoormenvancentraleofregionaleoverheidsinstellingenmiddelenterbeschikkingheeftgekregen.

Fig. 15: Wil een bijdrage leveren

Page 21: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

Voorcommercieelbestuurdekennisinstellingenzijndezeeiseninvelegevallennogstringenter.Financiëlebijdragenzijnvoorcommerciëlepartijendieserviceverlenen,zoalsontwerpbureausnietaandeordeenookvoorkennisinstellingenisdatgeenoptie.

Anderevragendiezijngesteldzijn:1. Heeftuinteresseineenoverkoepelendprogramma?2. Heeftubehoefteaangoedopgeleidewerknemers?

Overkoepelend programmaBrancheorganisatiesenkennisinstellingenhebbenzoalsverwachtgroteinteresseineenoverkoepelendprogrammaterstimuleringvansamenwerkingtussenindustrieenkennisinstellingen.Daarbijkandeoverheidalsaanjagerfunctionerenvooraldoorhetbeschikbaarstellenvaneenbudgetvoorcoördinatieenvoorketenprojecten.Ookveelbedrijvenhebbeninteresseineendergelijkeaanpak,overigenswelmetdemogelijkheidomdaarbinnenprojectenuittevoerenmetzelfgeselecteerdepartners.Ookzijnbedrijvengeïnteresseerdomdatdanviahunbrancheorganisatietelatenlopen.

Goed opgeleide werknemersDezevraaggeldtvoordeindustriëlepartijen.Inhetalgemeenkangesteldwordendatzijaltijdbehoeftehebbenaangoedopgeleidewerknemers.Deantwoordenwarenzeerdivers,afhankelijkvandehuidigecycluswaarindebedrijvenzitten.Eenaantalbedrijvenverwachtopkortetermijngeenextrapersoneelaantenemen.

Overige reacties in de interviewsGroterebedrijvengevenaandatzeopbasisvaneigenkennisveelvandeprojectenkunnenuitvoeren.Samenwerkinggeeftdanteweinigtoegevoegdewaarde.Daarnaastkanditleidentothetweglekkenvankennis.OokIPRkaneenbeperkingbetekenenvoorsamenwerking.Zievoordeinventarisatievanknelpuntenenmogelijkeoplossingendetabelinhoofdstuk5.

21 DPI Value Centre - maart 2014

4.4 Resultatenvaninterviewsindeketen voorrubbers

Omdatproductievanartikelenvanrubbersvolgenseenandererouteverlooptdandeproductievankunststofartikelen,wordendeantwoordenhierseparaatgerapporteerd.

Projecten en plannenDerubberindustriebestaatvooraluitkleinerebedrijven,alswedeproducentenrubberenautobandenbuitenbeschouwinglaten.Ditzijndanvooralproducentenvanrubberproducten,dieookhuneigencompoundsmakenofopspecificatielatenmaken.Bedrijvenhebbendanookspecifiekekennisoverrubberrecepturen.Desectoristerughoudendalshetgaatomsamenwerking,vooralsamenwerkingtussenrubbercompoundersonderlingisnagenoegonmogelijk,logischvanwegehetgrotebelangvanrecepturen.Welheefteendeelvandezepartijeneeninteresseinsamenwerkingmetkennisinstellingenenwilmenzekerinkindbijdragen.Eendeelisookbereidomeenfinanciëlebijdragetegeven.OverigensisdeafdelingrubbertechnologievanUThetenigekennisinstituutdatdoordebedrijvenwordtgenoemd.

Debedrijvenzijntendelewelgeïnteresseerdindeelnameineengezamenlijkprogramma.Omdatderecyclingvanrubbersnugerichtisopautobandenendetoepassingsoptiesbeperktzijndoordemethodevanrecyclingwileenaantalpartijenindezeindustriezichgaanrichtenopmethodenwaarbijmateriaalwordtteruggewonnendatweerindeeigenindustriekanwordeningezet.

Zievoordeinventarisatievanknelpuntenenmogelijkeoplossingendetabelinhoofdstuk5.

Page 22: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

4.5 Resultatenvaninterviewsindeketen voorcomposieten

Verwerkersenontwerpersindezeketenzijnvooralopzoeknaaralternatievebiobasedchemicaliën,zodathetthermohardergedeeltevaneencomposietookbiobasedkanzijn.Daarnaastgaatveelaandachtnaarhetcompatibelmakenvannatuurvezelszodatdezegoedingebedkunnenwordenindepolymerematrixvandethermoharder.OEMbedrijvenzienmogelijkhedenvoorhettoepassenvancomposieten,maarzijnvooralbeduchtvoorgevolgenvaneenmilieuanalysezolangernogteweinigduidelijkheidbestaatoverderecyclingproblematiekvancomposieten.Onderzoekenrichtenzichopbeterevezelsenmogelijkhedenmetthermoplastischecomposieten,waarbijindeketenwordtsamengewerktenkennisinstellingen,zoalsNLR,wordeningeschakeldomhungoedekennisenfaciliteitenvoorhetmakenvanprototypen.

Zievoordeinventarisatievanknelpuntenenmogelijkeoplossingendetabelinhoofdstuk5.

22 DPI Value Centre - maart 2014

Page 23: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

Opbasisvaneerdererapportagesendeinterviewszijnknelpunteneninnovatievragenvoorderubber-enkunststofindustrieinkaartgebracht.DehoofdlijnenzijnschematischweergeveninFig.16.

Deknelpunten/innovatievragenzijnin4tabellenweergegeven.Datzijneersttabellenvoor:thermoplasten,thermoharders/composietenenrubbers.Devierdetabelgeeftknelpunten/innovatievragendieopalle3demateriaalgroepenvantoepassingzijn.

Deknelpunten/innovatievragenzijnineenvolgordeweergegevendiedeketenvolgtvanvirginproducentnaarrecycler.

Detabellenwerkenalsvolgt:• Kolom1:knelpunt/innovatievraag• Kolom2:plaatsindeketen;voorwelkespelersis

hetvanbelang• Kolom3:probleemeigenaar;wiekanderegie

voerenbijhetoplossen

5 Innovatievragen in de rubber- en kunststofindustrie

23 DPI Value Centre - maart 2014

• Kolom4:oplossingsrichting/onderzoeksrichting• Kolom5:Watkanderolzijnvooreen

kennisinstelling?• Kolom6:(relatieve)prioriteit;x=laag,

xx=gemiddeldenxxx=hoog.

Onderiederonderwerpiseenregeloverdevollebreedtevandetabeltoegevoegdmetdaarineenkortetoelichting.

Gebruikteafkortingenvoordeverschillendefactoren:Vir: producentvanvirginkunststofOntw: ontwerperV: verwerkerOEM: departijdieeen(geïntegreerd)productinde marktzetI/S: inzamelaar,sorteerderR: recyclerOrg: organisatieK: kennisinstelling(hogeschool,universiteit,CRO)

Fig. 16: Knelpunten voor sluiten van de keten

Page 24: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

5.1 Innovatiebehoefteindekunststofindustrie,thermoplasten

CONFIDENTIAL                                      DPI  Value  Centre,  februari  2014  

28

5.1 Innovatiebehoefte  in  de  kunststofindustrie,  thermoplasten   knelpunt  /  innovatievraag  

plaats  in  keten   probleem  eigenaar   oplossingsrichting  onderzoeksrichting  

vraagstelling  aan  kennisinstelling   prioriteit  

1-­‐  Toeleverancier  heeft  weinig  grip  op  kwaliteit  van  eindproduct  (issue  in  C2C).  

Vir,  V,  OEM,  R   Branche   Meer  informatie  uitwisseling  in  de  keten.  

-­‐   xx  

Verder  in  de  keten  kan  een  kunststof  met  een  andere  kunststof  gecombineerd  worden,  kunnen  additieven  worden  toegevoegd  of  kan  een  materiaal  degraderen  door  verkeerde  instelling  van  apparatuur.  Daarom  kan  een  leverancier  in  het  begin  van  de  keten  geen  garanties  geven  over  terugname  en  het  opnieuw  inzetten  van  een  materiaal  in  dezelfde  of  een  vergelijkbare  toepassing.  Naast  deze  technische  problematiek  kan  ook  regelgeving  (REACH)  beperkingen  opleggen.    

 

2-­‐  Opties  voor  toepassing  van  PHA  in  kunststof  producten.  Veel  deelprojecten  worden  separaat  gedaan.  

Vir  producent  van  PHA,  OEM,  Ontw  

Producent  PHA  en  V   Kennis  bundelen  in  een  groot  project  eventueel  onder  EU  vlag.  

Onderzoek,  gericht  op  toepassing  in  producten  dus  leidende  rol  in  opzet  kan  via  kennisinstelling  met  faciliteiten.  

xx  

PolyHydroxyAlkanoaten  vormen  een  kunststof  familie  die  geproduceerd  wordt  door  micro-­‐organismen.  Alleen  al  in  Nederland  zijn  verschillende  initiatieven  om  uit  afvalstromen  PHA’s  te  produceren.  Door  coördinatie  van  deze  projecten  en  analyse  van  internationale  resultaten  (zie  bijv.  Metabolix)  kan  voorkomen  worden  dat  veel  energie  wordt  gestoken  in  projecten  waarvan  de  uitkomst  al  bekend  is.  

 

3-­‐  Ontwikkeling  van  nieuwe  polymeren  of  keuze  voor  materiaal  combinaties  die  passen  in  de  Circular  Economy.  

Vir,  Ontw,  V,  R   Vir,  Ontw,  OEM,  V   Ontwerp  wordt  mede  bepaald  door  gewenste  opties  na  productgebruik.  

Zowel  fundamenteel  (nieuw  polymeer)  als  toegepast  (combinatie,  verwerken,  testen).  

xxx  

Om  een  keten  op  hetzelfde  niveau  te  kunnen  sluiten  is  vooral  de  ontwerpfase  van  belang.  Materialen  en  producten  moeten  geschikt  zijn  voor  een  2de  leven.  Dus  denk  goed  na  bij  materiaalkeuzes.  

 

4-­‐  Ontwikkeling  van  nieuwe  toepassingen  en  materiaal  combinaties  met  materialen  die  al  in  de  markt  zijn,  die  het  sluiten  van  de  keten  mogelijk  maken.  

Ontw,  V,  R   keten   Ontwikkel  een  hulpinstrument  voor  bedrijven.  

Wat  is  nodig  voor  deze  ontwikkeling  /  breng  opties  in  kaart.  

xxx  

Om  een  keten  op  hetzelfde  niveau  te  kunnen  sluiten  is  vooral  de  ontwerpfase  van  belang.  Door  slimme  keuzes  van  materialen  en  combinatie  van  materialen  kunnen  relatief  zuivere  kunststoffen  worden  terug  gewonnen.  Dit  geeft  dan  meerdere  opties  om  deze  opnieuw  in  te  zetten.    

 

24 DPI Value Centre - maart 2014

Page 25: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

CONFIDENTIAL                                      DPI  Value  Centre,  februari  2014  

29

5-­‐  Hoe  krijgt  een  OEM  het  eigen  product  terug  om  te  recyclen  en  opnieuw  in  te  zetten.  (tracking)  

OEM,  keten   Keten  met  keten  regisseur,  bijv.  de  inzamelaar/sorteerder.  

Afspraken  over  inlevermodel,  markering  en  controle.  

Hoe  kan  de  kwaliteit  van  het  materiaal  in  de  keten  worden  gewaarborgd;  voldoet  het  nog  aan  de  vereiste  specificaties.    

xxx  

Een  OEM  heeft  hoge  eisen  aan  een  materiaal  dat  in  een  product  met  een  levensduur  van  een  aantal  jaren  wordt  ingezet.  Bij  materiaalhergebruik  na  sluiten  van  de  keten  kunnen  in  beperkte  mate  (bijv.  ander  kleur)  concessies  worden  gedaan.  

 

6-­‐  Recycling  van  tapijten  komt  nauwelijks  van  de  grond.  

OEM,  R,  Ontw.   OEM,  R   Ontwikkel  beter  scheidbare  producten.  Scheidingstechnologie  voor  garens.  

-­‐   xx  

Tapijten  zijn  een  samengesteld  product  en  het  lijkt  dat  alleen  de  garen/vezelfractie  een  waarde  heeft  na  recycling.  Inzameling,  sortering  en  recycling  hebben  allen  een  eigen  problematiek  die  specifiek  is  voor  dit  product.  

 

7-­‐  Geen  voordeel  bij  inzet  van  recyclaat  /  biobased.  

V,  OEM,  R   Org,  Overheid   Krediet  in  bijvoorbeeld  belasting  door  positieve  bijdrage  aan  sluiten  van  de  keten.  

-­‐   xxx  

Het  inzetten  van  een  biobased  kunststof  is  economisch  vaak  niet  aantrekkelijk,  zeker  niet  in  het  begin  van  een  (markt)ontwikkeling.  Het  inzetten  van  recyclaat  is  in  regel  goedkoper  dan  het  inzetten  van  virgin.  Toch  is  men  terughoudend.  Daardoor  stranden  veel  initiatieven.  Tegemoetkoming  door  bijv.  een  lagere  belastingheffing  kan  een  extra  stimulans  zijn.    

 

8-­‐  REACH  verhindert  inzet  recyclaat.  

OEM,  V,  R   Branche,  overheid   Stel  reële  normen  vast.  Doe  studie  naar  kans  dat  stoffen  in  een  specifieke  recycle  stroom  voorkomen.    

Analyseer  stromen  en  maak  overzicht  van  stoffen  van  de  REACH  lijst  die  kunnen  voorkomen  in  de  gekozen  toepassingen  

xxx  

REACH  schrikt  veel  partijen  af  om  recyclaat  in  te  zetten.  Recyclers  klagen  dat  ze  moeten  aantonen  dat  meer  dan  150  stoffen  niet  in  het  recyclaat  aanwezig  zijn.  Echter  door  een  goede  analyse  van  gerecyclede  producten  kunnen  veel  van  die  stoffen  al  op  voorhand  worden  uitgesloten,  waardoor  het  aantal  uit  te  voeren  analyses  beperkt  kan  blijven.  

 

9-­‐  Kleur  van  een  recyclaat  voldoet  niet  aan  de  specificaties  van  een  verwerker.  

OEM,  V,  compounder   S,  R   Beter  sorteren;  kennis  compounderen  om  kleur  aan  te  passen    

Uitvoeren  van  compoundeer  testen  en  analyses.  

xxx  

In  recycling  is  het  economisch  vaak  niet  mogelijk  om  ingaande  afvallen  volledig  op  kleur  te  sorteren.  Wel  kan  door  slimme  keuzes  in  bijv.  drie  bandbreedtes  in  verschillende  hoofdstromen  gesorteerd  worden,  die  bij  volgende  stappen  een  kleur  binnen  een  acceptabele  bandbreedte  leveren,  eventueel  na  toevoegen  van  kleurstoffen  in  de  compoundering.      

 

25 DPI Value Centre - maart 2014

Page 26: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

CONFIDENTIAL                                      DPI  Value  Centre,  februari  2014  

30

10-­‐  Geur  van  een  recyclaat  is  onaangenaam.  

OEM,  V,  compounder   S,  R   Beter  sorteren/reinigen;  toevoegen  van  additief  bij  compounderen  om  geur  te  maskeren.    

Uitvoeren  van  compoundeer  testen  en  analyses.  

xxx  

Een  gerecyclede  kunststof  kan  een  geur  hebben  afkomstig  door  geringe  oxidatie  in  de  extruder.  Ook  kan  geur  een  gevolg  zijn  van  bijv.  resten  van  voedsel  waarmee  het  in  contact  is  geweest.  Dit  geeft  beperkingen  voor  de  inzet  van  regranulaat.  

 

11-­‐  Zwerfvuil  en  ‘marine  litter’  

consument   Ontw,  OEM,  overheid   Voorkomen:  gedragsbeïnvloeding    

Meten  van  gedrag.  Hoe  te  sturen?   x  

Kunststoffen  worden  als  eerste  genoemd  bij  zwerfvuil  en  vervuiling  van  de  zee;  het  lichte  gewicht  en  de  stabiliteit  van  het  materiaal  zijn  eigenschappen  die  in  dit  kader  een  nadelig  effect  hebben.  In  praktijk  blijkt  tot  nu  toe  dat  campagnes  om  het  publiek  op  te  voeden  relatief  weinig  resultaat  hebben.  

 

12-­‐  Sortering  van  films  /  bestaande  technologie  werkt  (nog)  onvoldoende.  

S,  R   S,  R   Ontwikkeling  technologie  door  machinebouwer.  

Samenwerking  met  machinebouwer   xxx  

Bij  het  automatisch  sorteren  van  films  is  het  mechanische  deel  van  de  apparatuur  moeilijker  te  automatiseren  door  geringe  vormvastheid  en  grote  verscheidenheid  van  afmetingen  van  de  films.  Juist  in  apparatuur  voor  sortering  is  in  de  laatste  jaren  veel  vooruitgang  geboekt.  

 

13-­‐  Herkenning  van  storende  en/of  gevaarlijke  stoffen.    

S,  R    

S,  R,  Ontw,  V   Ontwikkeling  eenvoudige  analyse  apparatuur.  Ontwerp/ontwikkel  producten  waarin  alleen  goedgekeurde  stoffen  zitten.  

Bijdrage  in  project  in  testfase   xx  

Storende  stoffen  worden  niet  altijd  herkend  door  automatische  sorteerapparatuur.  Als  toegestane  concentraties  in  het  vervolgproces  laag  zijn  leidt  dit  tot  storingen  en/of  afkeur.  

 

14-­‐  Sortering  van  zwarte  producten  op  type  polymeer.  

S,  R   S,  machinebouwer   Andere  detectie  methode.  Laser  is  voorgesteld.  

-­‐   xxx  

Sortering  met  NIR  is  gebaseerd  op  reflectie  in  een  deel  van  het  spectrum.  Zwarte  producten  reflecteren  niet  waardoor  er  geen  signaal  wordt  gedetecteerd  zodat  het  type  kunststof  niet  herkend  wordt.  15-­‐  Bioafbreekbare  kunststoffen  in  recyclestromen.  

R,  V        

S,  R          Branche  en  overheid    

Technologie  ontwikkeling  effectieve  verwijdering.  Hoeveel  is  werkelijk  toegestaan  zonder  dat  het  een  probleem  veroorzaakt.  Verbied  bioafbreekbare  producten  in  bepaalde  toepassingen  Duidelijke  codering,  via  bijv.  kleur.  

Testen  van  toegestane  verontreiniging  van  X  in  Y.  Bijvoorbeeld  maximaal  toegestane  %  verontreiniging  waarbij  product-­‐  en  verwerkingseigenschappen  op  peil  blijven.    

xxx  

26 DPI Value Centre - maart 2014

Page 27: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

CONFIDENTIAL                                      DPI  Value  Centre,  februari  2014  

31

Bioafbreekbare  kunststoffen  hebben  duidelijk  andere  eigenschappen  dan  andere  thermoplasten.  Zij  werken  storend  in  het  verwerkingsproces  en  zijn  daarom  niet  toegestaan.  Grens  van  acceptatie  is  niet  vastgesteld  voor  veel  mogelijke  combinaties.  

 

16-­‐  Plastic  Heroes  fractie  is  van  onvoldoende  kwaliteit.  

S,  R,  V   Branche,  overheid,  S   Herziening  van  de  specificaties  in  relatie  tot  verbeteringen  in  inzamel-­‐  en  sorteermethodiek  zodat  aan  eisen  van  R  en  V  voldaan  kan  worden.  

Onafhankelijke  beoordeling  van  sorteerspecificaties  en  aanpassing  daarvan,  zodat  een  recycler  het  materiaal  kan  inzetten  om  een  goed  recyclaat  te  maken.  

xxx  

Door  keuze  van  sorteermethodiek  zijn  relatief  grote  percentages  verontreiniging  toegestaan,  hierbij  worden  de  specificaties  van  DKR  gebruikt.  Op  basis  van  huidige  stand  der  techniek  zijn  verbeteringen  mogelijk  die  ook  leiden  tot  aanpassingen  in  samenstelling  in  te  zamelen  kunststof  producten.  

 

17-­‐  Recycling  van  meerlaags  films  lukt  niet.  Zelfs  niet  of  zeer  beperkt  met  productieafval.  

R,  V   Leverancier,  V,  R   Methode  om  materiaal  te  splitsen  ontwikkelen  of  accepteren  dat  dit  niet  kan.  Alternatieve  oplossing,  bijv.  chemische  recycling.  

Vaststellen  bestaande  technologie  voor  splitsing  en  kwaliteitsbeperkingen  producten.  

xxx  

Meerlaags  films  samengesteld  met  barrièrelagen  van  EVOH  of  PA  hebben  functioneel  veel  voordelen  maar  zijn  via  mechanische  recycling  niet  recyclebaar.    18-­‐  Te  weinig  goed  materiaal  voor  recycling  beschikbaar  in  NL  /  EU.    

R   Overheid   Maak  export  van  slecht  gesorteerd  materiaal  naar  landen  met  goedkope  handen  moeilijker.  Stel  hogere  targets  vast  en  benoem  daarbij  kunststoffen  specifiek  in  sectoren  met  samengestelde  producten.  

-­‐   xxx  

Recycling  industrie  heeft  zich  in  NL  en  een  aantal  Europese  landen  goed  ontwikkeld.  Beschikbaarheid  van  goede  grondstoffen  kan  sterk  variëren  door  exporten  naar  Verre  Oosten.  Omdat  extra  sortering  dan  niet  nodig  is  kan  export  voor  inzamelaars/handelaars  de  meest  profijtelijke  optie  zijn.  

 

19-­‐  Zuiveren  recyclaat  via  smeltzeven.  Huidige  technologie  werkt  niet.  

R   R,  machineleverancier   Aanpassing  apparatuur  aan  eisen  recycler.  Verbetering  van  wasproces.  

Vaststellen  eisen,  bepalen  state  of  the  art  en  bijdragen  leveren  aan  verbetering  technologie.  

x  

De  technologie  is  ontwikkeld  voor  finetuning  van  virgin  compounds  met  laag  gehalte  aan  verontreiniging  van  deeltjes.  Bij  groter  gehalte  aan  verontreiniging  is  materiaalverlies  groot  en  proces  zeer  arbeidsintensief.  

 

20-­‐  Beperkte  kennis  van  compoundeerproces  

R,  compounder   R,  compounder   Onderzoek  naar  menggedrag  polymeren,  bijv.  PE  en  PP;  of  inmengen  van  kleurstoffen.  

Testen  met  extruder  en  analyses.   x  

27 DPI Value Centre - maart 2014

Page 28: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

CONFIDENTIAL                                      DPI  Value  Centre,  februari  2014  

32

Kennis  is  er  wel  bij  deskundigen,  maar  te  weinig  verspreid.    21-­‐  Kwaliteitseisen  aan  eindproduct  met  recyclaat  zijn  te  hoog.  

R,  V   Branche,  overheid   Definieer  ‘fit  for  purpose’;  bepaal  kwaliteitseisen  per  overdracht  van  materiaal.  

Testen  om  grenzen  van  eisen  vast  te  leggen.  

xxx  

Specificaties  van  eindproducten  zijn  opgesteld  voor  gebruik  van  virgin  kunststoffen  en  niet  gericht  op  de  toepassing  waardoor  de  eisen  aan  de  grondstoffen  vaak  hoger  zijn  dan  noodzakelijk.    

 

22-­‐  Behoefte  aan  ketenprojecten.  

R,  V   Branche  organisatie   Breng  partijen  bij  elkaar  in  bijv.  Horizon  2020  project.  

Bijdrage  in  projectopzet  en  uitvoering  

xxx  

Samenwerking  in  de  keten  versterkt  de  kennis  van  alle  partijen  en  doet  inzien  dat  voor  een  sluitende  keten  de  voordelen  niet  alleen  bij  één  partij  kunnen  liggen.  

 

23-­‐  Niet  recyclebaar  materiaal.  

Afvalstromen  bij  S  en  R  en  soms  bij  V  

S  en  R  (en  V)   Chemische  recycling   Mede  ontwikkeling  technologie   xxx  

Bij  sortering  en  recycling  komen  afvalstromen  vrij  die  voor  een  groot  deel  uit  kunststoffen  bestaan  en  nu  naar  verbranding  moeten.    24-­‐  In  recycling  werken  de  actoren  weinig  samen.    

Hele  keten   Keten  en  branche  organisatie  

Bevordering  van  samenwerking:  Overleg  in  keten  en  specificaties  /  afspraken  voor  overdrachtspunten  van  materialen.  

Aanvullende  testen.  Opzet  project  met  branche  organisatie.  Cluster  projecten.  

xx  

In  house  ontwikkelde  knowhow  wordt  niet  graag  kosteloos  met  derden  gedeeld.  Wel  verbetering  in  ketensamenwerking  of  bij  problematiek  die  precompetitief  is.  

 

25-­‐  Houseware  (harde  kunststof  producten  voor  huishoudelijk  gebruik)  valt  onder  geen  enkele  regeling.  

Keten,  I/S   Keten,  branche,  overheid   Deels  vrijwillige  inzameling  bij  gemeentes.  Hoe  kan  systeem  verder  worden  uitgebreid?  

Analyse  van  ingezamelde  materialen.  Opzet  te  volgen  route.  Testen  voor  kwaliteit.    

xxx  

Houseware:  bakjes,  emmers,  dozen  van  klein  elektra,  speelgoed.  In  verschillende  gemeentes  zijn  er  brengsystemen  op  vrijwillige  basis.  Mogelijkheid  van  recycling  van  deze  mengstroom  harde  kunststoffen  die  voornamelijk  uit  HDPE,  PP,  PVC,  PS  en  ABS  bestaat.  

 

26-­‐  Recycling  van  kunststoffen  uit  auto’s  is  minimaal.  

Keten,  OEM   Branche  en  overheid   Zoek  andere  oplossingen  en  accepteer  huidige  aanpak  niet.  Sorteeropties!  Krijg  inzicht  in  onderdelen  van  reparaties.  

Uitvoeren  van  testen  met  gesorteerde  materialen.  

xx  

Recycling  van  auto’s  is  gericht  op  terugwinning  van  metalen,  banden  en  vloeistoffen,  waarmee  aan  de  huidige  regelgeving  wordt  voldaan.  Bij  toename  van  het  vereiste  percentage  recycling  moeten  kunststoffen  ook  een  bijdrage  leveren.  Dit  vereist  een  andere  aanpak.    

 

28 DPI Value Centre - maart 2014

Page 29: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

CONFIDENTIAL                                      DPI  Value  Centre,  februari  2014  

33

   27-­‐  Recycling  van  kunststoffen  uit  de  bouw.  Reach  geeft  beperking.  

Keten,  afvalsector   Branche  en  overheid   Bereid  je  voor  op  het  toekomstige  (enorme)  volume  dat  uit  de  bouw  vrijkomt.  Sorteerprocedures!  

Start  met  nadenken  over  opties  en  zet  EU  project  op.  

xxx  

In  de  bouwsector  wordt  ca.  20%  van  de  kunststoffen  ingezet  in  lang  cyclische  toepassingen.  Dit  betekent  dat  in  bouwwerken  (vanaf  de  60-­‐er  jaren)  een  enorme  hoeveelheid  kunststof  aanwezig  is  die  op  termijn  gaat  vrijkomen.  In  deze  kunststoffen  zijn  stabilisatoren  en  additieven  gebruikt  die  in  de  huidige  regelgeving  verboden  zijn.  Daarnaast  komen  er  ook  bij  nieuwbouw  kunststof  afvallen  vrij  die  niet  separaat  worden  ingezameld.  

 

28-­‐  Recycling  van  kunststoffen  uit  WEEE.  

Keten,  R   Branche  en  overheid   Scheid  hoofdstromen  van  kunststof  fracties  in  bruikbare  stromen.  Heb  hierbij  oog  voor  REACH  problematiek.  

Sluit  kort  met  WEEE  recyclers  (die  metalen  terugwinnen)  en  maak  plan  voor  kunststoffen  in  hun  reststroom.  

xx  

Recycling  is  gericht  op  winning  van  metalen  (edelmetalen,  zeldzame  aarden),  die  een  relatief  hoge  waarde  hebben.  Aandacht  voor  kunststoffen  is  nog  gering  met  uitzondering  van  witgoed.  REACH  kan  probleem  zijn  voor  recyclaat.  

 

  Uit  een  deel  van  deze  knelpunten  blijkt  dat  regelgeving  en  daarom  ook  de  rol  van  de  overheid  van  groot  belang  is  voor  het  selecteren  van  de  juiste  oplossingen  voor  het  sluiten  van  de  keten.  Voor  de  industrie  is  het  dan  ook  noodzakelijk  dat  de  overheid  duidelijk  geïnformeerd  wordt  en  voor  de  overheid  is  het  noodzakelijk  dat  expertise  over  de  in  en  outs  van  de  industrie  aanwezig  is.    

29 DPI Value Centre - maart 2014

Page 30: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

5.2 Innovatiebehoefteindethermoharder/composietindustrie

CONFIDENTIAL                                      DPI  Value  Centre,  februari  2014  

34

5.2 Innovatiebehoefte  in  de  thermoharder  /  composiet  industrie  Algemene  karakteristiek:  verwerkers  zijn  bijna  altijd  kleine  bedrijven  met  focus  op  een  klein  scala  van  producten.  Productiemethoden  zijn  weinig  geautomatiseerd  en  dus  arbeidsintensief.        knelpunt  /  innovatievraag  

plaats  in  keten   probleem  eigenaar   oplossingsrichting  onderzoeksrichting  

vraagstelling  aan  kennisinstelling   Prioriteit  

29-­‐  Volledig  biobased  composiet  is  nog  niet  haalbaar.    

Vir,  V,  OEM   Vir,  V   Ontwikkeling  van  een  biobased  grondstof  die  voldoet  aan  de  eisen  voor  een  composiet.  

Rol  in  ontwikkeling.   x  

In  composieten  zijn  in  een  beperkt  aantal  producten  glasvezels  vervangen  door  natuurlijke  vezels.  Voor  de  chemische  componenten  die  de  thermoharder  vormen  zijn  nog  bijna  geen  biobased  alternatieven.  Bovendien  voldoen  deze  niet  aan  de  technische  eisen  en/of  zijn  de  kosten  aanzienlijk  hoger.  30-­‐  Thermoharder  composiet  kan  niet  worden  gerecycled.  

Hele  keten   V,  OEM  en  branche   Opties:  Design  voor  chemische  recycling.  Design  for  application  in  cement.  

Mede  ontwikkeling  technologie.  Wat  is  state  of  the  art  en  wat  kunnen  we  daarvan  leren?  Kijk  serieus  naar  LCA.  

xx  

Door  de  chemische  structuur  van  een  composiet  product  is  het  in  praktijk  niet  mogelijk  om  vezels  en  hars  te  scheiden  van  elkaar.  Bij  verwarming  zal  de  thermoharder  ontbinden/verbranden.  Marine  litter  experts  melden  een  toename  van  afgezonken  boten.  Inleveren  van  oude  producten  is  problematisch  of  kan  alleen  tegen  hoge  kosten.  31-­‐  Thermoplastisch  composiet.  

Hele  keten   Keten  en  branche   Probleem  met  verkleinen  van  producten  vanwege  sterkte  composiet.    Toepassing  gerecycleerd  materiaal  (met  kortere  vezels)  in  spuitgiet  toepassingen.  

Methode  ontwikkeling  voor  recycling.  Bijvoorbeeld  opzet  van  EU  project.  

xxx  

In  theorie  kunnen  van  een  thermoplastisch  composiet  via  smelten  van  de  matrix  de  vezels  gescheiden  worden  van  de  kunststof.  In  praktijk  lijkt  dit  echter  niet  realiseerbaar  door  hoge  viscositeit  van  de  thermoplast  in  combinatie  met  een  hoog  gehalte  aan  vezels.  Eerste  projecten  lopen  om  van  productieafval  van  hoogwaardig  thermoplastisch  composiet  andere  producten  te  maken.  Daarnaast  kan  het  verkleinen  van  producten  via  malen  een  probleem  zijn  vanwege  de  sterkte  van  een  composiet.  

 

 

30 DPI Value Centre - maart 2014

Page 31: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

5.3 Innovatiebehoefteinderubberindustrie

CONFIDENTIAL                                      DPI  Value  Centre,  februari  2014  

35

 

5.3 Innovatiebehoefte  in  de  rubber  industrie  De  essentie  zit  in  de  rubber  compounds;  recepturen  zijn  gebaseerd  op  ervaring  en  kunnen  10  tot  15  stoffen  bevatten.  Producenten  van  rubberproducten  maken  compounds  zelf  of  kopen  deze  bij  gespecialiseerde  compounds.    knelpunt  /  innovatievraag  

plaats  in  keten   probleem  eigenaar   oplossingsrichting  onderzoeksrichting  

vraagstelling  aan  kennisinstelling   Prioriteit  

32-­‐  Geen  goede  recycling  opties.  Recycling  beperkt  tot  banden  en  inzet  in  andere  toepassingen.  

Hele  keten   Keten  en  branche   Alternatieve  methoden  van  recycling:  Pyrolyse  tot  carbon  black.  Reclaim  productie.  Devulkanisatie.  

Mede  ontwikkeling  technologie.  Wat  is  state  of  the  art  en  wat  kunnen  we  daarvan  leren?  

x  

Door  3D  structuur  kunnen  rubbers  niet  gesmolten  worden.  Daarnaast  worden  rubbers  vaak  ingezet  in  samengestelde  producten,  wat  inzameling  frustreert.  Ook  zijn  er  veel  verschillende  typen  rubbers  door  het  gebruik  van  een  grote  variëteit  aan  toeslagstoffen  in  de  receptuur.  Recycling  komt  neer  op  micronisatie  en  dan  gebruiken  in  andere  toepassingen.  33-­‐  Pyrolyse  geeft  slechte  kwaliteit  carbon  black.  

R   R   Verbetering  van  proces;  procescondities  beter  vastleggen  

Meedenken  in  procesontwerp.   xxx  

Een  aantal  processen  voor  pyrolyse  en  (gedeeltelijke)  omzetting  in  carbon  black  zijn  ontwikkeld.  Tot  nu  toe  is  geen  enkel  van  deze  processen  economisch  aantrekkelijk.  

 

34-­‐  Reclaim  productie  kan  voor  bepekt  aantal  rubbertypen.  

OEM,  R   OEM,  R   Onderzoek  naar  proces.   Fundamenteler  kijken  naar  procesverloop  en  invloed  op  kwaliteit  van  het  product.  

xx  

Bij  reclaim  wordt  een  deel  van  de  zwavelbruggen  gebroken  en  er  staat  ook  schade  aan  de  polymeerstructuur.  Inzetopties  van  reclaim  worden  daardoor  beperkt.  

 

35-­‐  Devulkanisatie  is  nog  geen  oplossing.    

OEM,  R   OEM,  R   Onderzoek  naar  proces.   Fundamenteel  onderzoek.  Eigenschappen  versus  procescondities.  

xxx  

Volledige  devulkanisatie  kan  een  product  leveren  dat  beter  is  dan  reclaim.    36-­‐  Nog  beperkte  recycling  van  productieafval.  

V,  OEM   V,  OEM   Gedeeltelijk  gevulkaniseerd  materiaal  herwerken.  

Producteigenschappen  vaststellen  proces  methode  ontwikkelen.  

xx  

Ook  voor  productieafval  geldt  de  problematiek  van  een  (gedeeltelijke)  3D  structuur.  Kan  dienen  als  leerproces  voor  post-­‐use  stromen.    

31 DPI Value Centre - maart 2014

Page 32: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

Innovatie behoeften die meer generiek van aard zijn en op verschillende materialen en producten kunnen worden toegepast.

5.4 Generiekeinnovatiebehoeften

CONFIDENTIAL                                      DPI  Value  Centre,  februari  2014  

36

5.4 Generieke  innovatiebehoeften  Innovatie  behoeften  die  meer  generiek  van  aard  zijn  en  op  verschillende  materialen  en  producten  kunnen  worden  toegepast.      knelpunt  /  innovatievraag  

plaats  in  keten   probleem  eigenaar   oplossingsrichting  onderzoeksrichting  

vraagstelling  aan  kennisinstelling   Prioriteit  

37-­‐  Ontwikkel  alternatieve  scheidingstechnieken.  

S,  R   S,  R,  machinebouwer   Leer  van  andere  (niet  kunststof)  sectoren  en  vertaal  technologieën  voor  toepassing  op  kunststoffen  

Afdelingen  werktuigbouw,  apparatuurontwikkeling.    

xx  

Een  beperkt  aantal  technologieën  wordt  nu  ingezet.  Meer  is  met  huidige  stand  der  techniek  mogelijk.    38-­‐  Alternatief  voor  natte  scheidingstechnologieën.    

R   machinebouwers   Droge  scheidingstechnologie  ontwikkelen  

Afdelingen  werktuigbouw,  apparatuurontwikkeling.  

xx  

Huidige  technologieën  hebben  beperkingen  en  drogen  is  nodig  voor  verdere  verwerking  en  geeft  daardoor  hogere  kosten  en  afvalwaterzuivering  39-­‐  Verontreinigingen  in  de  keten.  

I,  S,  R   S,  branche   Optimalisatie  van  inzamelsystemen.  

Afdelingen  logistiek,  transport.   xx  

Verontreinigingen  van  materialen  die  moeilijk  te  verwijderen  zijn,  zoals  andere  kunststoffen,  moeten  vermeden  worden.    40-­‐  Factory  of  the  future.    

R   R,  machinebouwer   Hoe  ziet  een  recycling  plant  van  de  toekomst  eruit?  

Afdelingen  werktuigbouw  in  samenwerking  met  architecten,  ontwerpers  etc.  

xxx  

Bouw  van  installaties  is  in  een  keten  is  verspreid  over  meer  locaties.  Optimalisatieslag  kan  gemaakt  worden.    41-­‐  Kwaliteit  van  een  gerecyclede  kunststof  kan  niet  goed  worden  vastgesteld.  

R,  V   R,  V,  Vir   Ontwikkel  snelle  methode  om  productafbraak  te  bepalen.  

Ontwikkeling  van  een  analyse  methode.  Voor  het  doel  bestaan  ingewikkelde  analyses  die  in  de  industrie  niet  toepasbaar  zijn.  

xxx  

Om  te  weten  of  een  gerecycled  materiaal  goed  ingezet  kan  worden  in  een  toepassing  is  het  voor  de  verwerker  van  belang  om  de  kwaliteit  van  het  materiaal  te  bepalen.  De  nu  gehanteerde  eenvoudige  methoden  geven  beperkte  informatie.  42-­‐  Reststromen  zonder  toepassing.  

S,  R   I,  S,  R,  overheid   Beter  inzamelen  en  sorteren.  Inzetmogelijkheden  voor  niet  te  voorkomen  reststromen,  ook  chemische  recycling.  

Ontwikkel  toepassingen  voor  reststromen.  

xx  

Reststromen  in  sortering  en  recycling  verhogen  de  kosten  omdat  deze  als  afval  afgevoerd  moeten  worden.    

32 DPI Value Centre - maart 2014

Page 33: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

33

Uitdetabelleninhoofdstuk5iseenselectiegemaaktvandeonderwerpendiedehoogsteprioriteithebbenomhetsluitenvandeketenmaximaaltebevorderen.DezeonderwerpenverdienenopbasisvanonderstaandecriteriaeenplaatsinhetKetenakkoord.

KunststofKringloop:• PastbinnendeintentiesvanhetprogrammaVan

AfvalNaarGrondstof,d.w.z.ditzaleenbijdrageleverenaandecirculaireeconomiedoorminimaaléénvandevolgendedoelstellingenterealiseren:herbruikbaarheidvanproductenengrondstoffenen/ofhetbehoudvannatuurlijkehulpbronnenen/ofwaardecreatieinmeerdereschakelsvandekunststofketen.

• Sluitaanbijhetonderzoek-en opleidingsprogrammaVanAfvalNaarGrondstof ominnovatietestimuleren,intermenvan technologischeproces-ensysteeminnovatie, waarmeebeoogdwordteenbijdrageteleveren aangrondstofbesparingenzohoogwaardig mogelijkhergebruikvandemateriaal-en afvalstromenenhetvoorkomenvanhet ontstaanvanafvalstoffen,metinachtnemingvan milieudrukaspecten.

• Heefteenreëlekansvanslagenintechnologischopzicht.

• Zalmogelijkleidentoteenoplossingmeteeneconomischrendement.

• GeeftkansenvoorbedrijveninNederland.• Biedtperspectievenvoordeelnameindeprojecten

doorkennisinstellingen.

Adviesmet9belangrijksteonderzoeksvragenNadediscussiemetdestuurgroepisdelijstvan10onderwerpenteruggebrachtnaar8onderwerpeneneenextraonderwerpistoegevoegdzodatereendefinitievelijstisvan9onderwerpen.

6 Conclusie / samenvatting / advies

Nietindelijstopgenomenzijndezeonderwerpenvandeeersteselectie:• Beperkingendoorwet-enregelgeving.

• Ditisvangrootbelangmaarvaltbuitenhetkaderenmoetdooroverheidinsamenwerkingmethetbedrijfslevenwordenopgepakt.

• Stimuleringvansamenwerkingeninnovatiedoorsubsidiesvoorketenprojecten.

• Hetisduidelijkdatgerichtesubsidieseenextrastimulanszijn.Ditpastalszodanignietinditprogramma.

VanbeideonderwerpenkanbezienwordenofdezebinnenhetKetenakkoordopeenandereplaatsbehandeldkunnenworden.

De9onderwerpenwordenhierkorttoegelicht.Duidelijkisdatzeverderuitgewerktmoetenwordeninprogramma’s/projecten.Devolgordeisgeenranking.Inhetoverzichtwordtverwezennaardenummersindetabelleninhoofdstuk5.

Onderwerp 1 (tabel, nrs. 3 en 4)Watzijngoedealternatievenvoorpolymeren,toepassingenenmateriaalcombinatieswaardoorinhetbeginvandeketenrekeninggehoudenwordtmetdeverschillendeoptiesineencirculaireeconomie?Achtergrond:Omhetsluitenvaneenketentekunnenrealiserenmoetvooralbijhetontwerpvanproductenruimtezijnvoorhetkiezenvannieuwematerialen(polymerenenadditieven)enmateriaalcombinaties.Denkdaarbijvooralaanoptiesomketensviaeenkorterekringlooptesluitenenhoudtrekeningmetrandvoorwaardenzoals‘DesignforRecycling’/‘Designfornextuse’.Onderzoek:KennisinstellingenenR&Dgroepenvanbedrijvenwordenuitgedaagdomnieuwepolymerenenadditieventeontwikkelendieineenvolgendegebruiksfasemeermogelijkhedenbiedenvoormateriaalhergebruik;ooknieuwecombinatiesvanmaterialenkomeninaanmerkingvoortoepassingendiekampenmetimperfectiesinhetsluitenvaneenmateriaalkringloop.Centraalinditdenkenstaat:‘CircularEconomy’.

DPI Value Centre - maart 2014

Page 34: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

34

Onderwerp 2 (tabel, nrs. 9, 10, 21, 41)Hoekandekwaliteitvanrecyclaatgradeszoverbeterdwordendatdezezijnafgestemdopdevereistemaarrealistischespecificatiesvoordeproductievankunststofartikelen?Achtergrond:Kwaliteitvanrecyclaatwordtbepaalddoorkwaliteitvandeingezameldeengesorteerdeproducten.Gadusnietuitvanvirginspecificatiesenaccepteerkleineafwijkingendievoorproductieengebruikvaneenkunststofproductgeenofgeringeinvloedhebben.Onderzoek:stelreëlespecificaties(pergrade)vastinoverlegmeteenverwerkerenOEM,waarbijdeeisengebaseerdzijnopderandvoorwaardenvandetoepassing;vanbelangisookdeontwikkelingvanbetrouwbareensnellemeetmethodenomafgesprokenspecificatiesteverifiëren.

Onderwerp 3 (tabel, nrs. 17, 23, 30, 42)Watzijndemogelijkhedenvanchemischerecyclingmetdehuidigestandvandetechniekenwatkanopbasishiervanverwachtwordenindetoekomst?Achtergrond:Eendeelvanderubberenkunststofafvallenisviamechanischerecyclingmoeilijkofnietrecyclebaardoortechnologischofeconomischfalen;bijvoorbeeldreststromenuitsorteringleidentothogerekostenenmoetennunaarenergierecycling/verbranding;rubbersencomposietenblijveningemengdestromen.Intotaalgaatditomgrotevolumesvanwaardevollematerialen.Onderzoek:Uitvoerenvanonderzoeknaaralternatievemethodenvanmateriaalrecyclingindevormvanchemischerecycling,waarbijproductenwordengemaaktdieverderteruggaanindeketenomalsmonomeerofchemischebasisgrondstoftewordeningezet.Bestaandeoplossingenwareneconomischvaaknietrendabel.Watkannumetnieuweinzichtenenbeteretechnologie?

Onderwerp 4 (tabel, nr. 25)Hoekunnenhardekunststofproducten(rigids)gerecycledwordentoteenhogekwaliteitregranulaatdatopnieuwinhoogwaardigetoepassingenkanwordeningezet?

Achtergrond:Hardeproductenuithethuishoudelijkafval(kratten,bakjes,speelgoed,emmers,tuinmeubilairetc.)vallenondergeenenkeleinzamelcategorie.Ditiseenrelatiefgrootvolumeaanmaterialenmeteengrotepotentievoormateriaalrecycling.Eenbeperktaantalgemeentesbiedtdemogelijkheidomdezematerialenopcontainerparkeninseparatecontainersintezamelen.Onderzoek:Analyseerhetingezameldmateriaalenanalyseerookdematerialendienunogingrijzeafvalstromenvoorkomen.Doesuggestiesvooreenlaagdrempeliginzamelsysteemincombinatiemetsorteringenrecycling.

Onderwerp 5 (tabel, nr. 25)Hoekunnenindetoekomstrubbersenkunststoffenuitdebouwsectorineenduurzaamsysteemwordeningezameldengerecycled?Achtergrond:Hetvolumekunststoffeningezetingebouwenisenorm.Endevolumesdievrijkomenzullensterktoenemen.Derecyclingsystemenvankunststofproductenindebouwsector,diedoorbrancheszijnopgezet,wordennogonvoldoendebenut.Inpraktijkhebbensloopbedrijvenvoornamelijkinteresseinpuin.Kennisvankunststoffenisindezesectorgering.Daarbijkan,doordelangelevensduurvandeproducten,REACHoptermijneenbelemmeringzijn.Onderzoek:Stelvastwelkekunststofproducteningebouwenwordentoegepastenhoedezematerialengaanvrijkomeninafvallenuitdebouw.Inventariseerdebestaanderecyclingsystemenenidentificeerderedenenvooronderbenutting.Enerzijdsisditeenbeleidsvraagstukwaarvoorhetvanbelangisplannentemakenvoordetoekomstigeaanpakvankunststoffen.Anderzijdsishetzinvolomnualtebeginnenmetonderzoeknaarhettestenvanscheidingmethodenvandeverschillendekunststoffenendeverwerkingvandegesorteerdekunststoffentotinzetbarerecyclaten.(inHorizon2020pasthetinWASTE-3)

DPI Value Centre - maart 2014

Page 35: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

Onderwerp 6 (tabel, nr. 31)Hoekaneentechnologievoorrecyclingvanthermoplastischecomposietenontwikkeldworden?Achtergrond:Thermoplastischecomposietenzijninopkomst.Mechanischerecyclinglijkteenlastigeopgave(hoesterkerhetproducthoelastigerdeverwerkingnagebruik).Onderzoek:Ontwikkelmethodenvoorrecyclingenbeginbijproductieafvallen,omdatzelfsdaarvoordemogelijkeoplossingenbeperktwordendoordestructuurvanhetcomposiet.Houdhierbijookrekeningmetteverwachtenvolumesenrichthetonderzoekookopinzetalscomposietinalternatievehoogwaardigetoepassingen,bijvoorbeelddoorineenontwerpdemogelijkheidvoorhergebruikineenalternatievetoepassingmeetenemen.

Onderwerp 7 (tabel, nr. 35)Hoekunnenrubbersgerecycledwordentotnieuwegrondstoffendienaastvirginrubbersinzetbaarzijninrubberproducten?Achtergrond:Huidigemechanischerecyclingvanautobandenlevertproductendieinalternatievetoepassingenwordeningezet.Dooranderewijzevanrecyclingkaneenproductgerealiseerdwordendatterugkanineenband.Onderzoek:Ontwikkeltechnologievanvolledigedevulkanisatie,zodateenrecyclaatwordtgeproduceerddatopnieuwineenrubbertoepassingkanwordeningezet.Hetgaatuiteindelijkomgrotevolumes.

Onderwerp 8 (tabel, nr. 40)Factoryofthefuture.Hoezieteenrecyclingfabriekvandetoekomsteruit?Achtergrond:Inrecyclingzijnactiviteitenverdeeldoververschillendepartijenindeketen,vaakmeteigentechnologiemetbeperkenderandvoorwaarden.Ditkanbelemmeringengevenvoordevolgendestapindefaseenleidttot(kleine)verbeteringendiegekoppeldzijnaandenugeldenderandvoorwaarden.Onderzoek:Hoezieteenidealerecyclingfabriekeruit?WatzijndespecificatieswaaraandezefabriekmoetvoldoeninhetkadervanVANG.

Onderwerp 9Welkecirculaireverdienmodellenzijninderubber-enkunststofindustrietoepasbaar?Achtergrond:Inpraktijkblijktdatveelgoedeideeënoverhergebruikenrecyclinguiteindelijknietleidentoteenduurzaambusinessconcept.Daarbijblijkthetvooralmoeilijkomeenbusinessconceptvoorallepartijenindeketenaantrekkelijktemaken.Onderzoek:Welkeverdienmodellenzijninderubber-enkunststofindustriedenkbaaromdecirculaireeconomietebevorderen?

Slotwoord en vervolgMetdezeinventarisatieiseeneersteselectiegemaaktvandeonderwerpendieinderubber-enkunststofindustrieonderzochtmoetenwordenomhetsluitenvandeketeninhetkadervanVANGtebevorderen.Ineenvolgendestapishetbelangrijkdeonderzoeksgebiedenuitgebreidertebeschrijvend.m.v.factsheets.Dezekunnendanalsuituitganspuntwordengebruiktvoorhetopstellenvanmeergedetailleerdeonderzoeksvragenenhetbetrekkenvanbedrijvenenonderzoeksinstellingenbijdeoptezettenprojecten.DezeuitdagingwordtdoordeledenvandestuurgroeponderregievanI&MenNRKopzichgenomen.

35 DPI Value Centre - maart 2014

Page 36: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

• MinisterievanInfrastructuurenMilieu,VanAfvalNaarGrondstof:ziewebsiteRWSLeefomgevingwww.rwsleefomgeving.nl

• EUkaderrichtlijnafvalstoffen,Richtlijn2008/98/EG• GroenboekovereenEuropesestrategievoorkunst-

stofafvalinhetmilieu,COM(2013)123• OpiniononGreenPaperCOM(2013)123,Official

JournaloftheEuropeanCommission(2013/C341/14)

• Composietrecycling:CompositesMarketUpdateNo.2,Vol.16,2014

• KansenkaartNRK2012-2030,Berenschot2011• Onderzoekkunststofafdankstromen,Berenschot

2012• Studyonanincreasedmechanicalrecyclingtarget

forplastics,PRE(2013)• PlasticstheFacts2013,PlasticsEurope,www.

plasticseurope.org• DiedeutschechemischeIndustrie2030,VCI,www.

vci.de• Routekaarttapijt,MODINT/vntf(2011)• DieWiederverwertungvonKunststoffen,Brandrup

et.Al.,ISBN-3-446-17412-5(1995)• WebsitesvanI&M,RWSLeefomgeving,NRK,VMK,

VKR,WRAP,DSD,FostPlus,DKR,Nedvang,ARN,Kunstofhergebruik,Petcore,PRE,Unesda,recy-clers,machinebouwers,etc.

7 Referenties

36 DPI Value Centre - maart 2014

Page 37: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

8.1 Bijlage1:Definities(uitrichtlijn 2008/98/EG)

Indezerichtlijnwordtverstaanonder:

1. ‘afvalstof’:elkestofofelkvoorwerpwaarvandehouderzichontdoet,voornemensiszichteontdoenofzichmoetontdoen;

2. ‘gevaarlijkeafvalstof’:eenafvalstofdieeenofmeervandeinbijlageIIIgenoemdegevaarlijkeeigenschappenbezit;

3. ‘afvalstoffenproducent’:eeniederwiensactiviteitenafvalstoffenvoortbrengen(eersteproducent)ofeeniederdievoorbehandelingen,vermengingenofanderebewerkingenverrichtdieleidentoteenwijzigingindeaardofdesamenstellingvandieafvalstoffen;

4. ‘afvalstoffenhouder’:deafvalstoffenproducentdanweldenatuurlijkeofrechtspersoondiedeafvalstoffeninzijnbezitheeft;

5. ‘handelaar’:iedereondernemingdiealsverantwoordelijkeoptreedtbijhetaankopenenvervolgensverkopenvanafval,metinbegripvanhandelaarsdiedeafvalstoffennietfysiekinhunbezithebben;

6. ‘makelaar’:iedereondernemingdietenbehoevevananderendeverwijderingofdenuttigetoepassingvanafvalstoffenorganiseert,metinbegripvanmakelaarsdiedeafvalstoffennietfysiekinhunbezithebben;

7. ‘afvalstoffenbeheer’:inzameling,vervoer,nuttigetoepassingenverwijderingvanafvalstoffen,metinbegripvanhettoezichtopdiehandelingenendenazorgvoordestortplaatsennasluitingenmetinbegripvanactiviteitenvanhandelaarsofmakelaars;

8 Bijlagen

37

8. ‘inzameling’:hetverzamelenvanafvalstoffen,inclusiefdevoorlopigesorteringendevoorlopigeopslagvanafvalstoffen,omdezedaarnatevervoerennaareenafvalverwerkingsinstallatie;

9. ‘gescheideninzameling’:deinzamelingwaarbijeenafvalstroomgescheidenwordtnaarsoortenaardvanhetafvalomeenspecifiekebehandelingtevergemakkelijken;

10. ‘preventie’:maatregelendiewordengenomenvoordateenstof,materiaalofproductafvalstofisgeworden,terverminderingvan:a)dehoeveelheidafvalstoffen,inclusiefviahethergebruikvanproductenofdeverlengingvandelevensduurvanproducten;b)denegatievegevolgenvandegeproduceerdeafvalstoffenvoorhetmilieuendemenselijkegezondheid;ofc)hetgehalteaanschadelijkestoffeninmaterialenenproducten;

11. ‘hergebruik’:elkehandelingwaarbijproductenofcomponentendiegeenafvalstoffenzijn,opnieuwwordengebruiktvoorhetzelfdedoelalsdatwaarvoorzijwarenbedoeld;

12. ‘verwerking’:nuttigetoepassingofverwijdering,metinbegripvanaantoepassingofverwijderingvoorafgaandevoorbereidendehandelingen;

13. ‘nuttigetoepassing’:elkehandelingmetalsvoornaamsteresultaatdatafvalstoffeneennuttigdoeldienendoorhetzijindebetrokkeninstallatie,hetzijinderuimereeconomieanderematerialentevervangendieandersvooreenspecifiekefunctiezoudenzijngebruikt,ofwaardoordeafvalstofvoordiefunctiewordtklaargemaakt.BijlageIIbevateenniet-limitatievelijstvannuttigetoepassingen;

DPI Value Centre - maart 2014

Page 38: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

38

14. ‘voorbereidingvoorhergebruik’:elkenuttigetoepassingbestaandeuitcontroleren,schoonmakenofrepareren,waarbijproductenofcomponentenvanproducten,dieafvalstoffenzijngeworden,wordenklaargemaaktzodatzezullenwordenhergebruiktzonderdatverderevoorbehandelingnodigis;

15. ‘recycling’:elkenuttigetoepassingwaardoorafvalstoffenopnieuwwordenbewerkttotproducten,materialenofstoffen,voorhetoorspronkelijkedoelofvooreenanderdoel.Ditomvathetopnieuwbewerkenvanorganischafval,maarhetomvatnietenergieterugwinning,nochhetopnieuwbewerkentotmaterialendiebestemdzijnomtewordengebruiktalsbrandstofofalsopvulmateriaal;

16. ‘verwijdering’:iederehandelingdiegeennuttigetoepassingiszelfsindiendehandelingerintweedeinstantietoeleidtdatstoffenofenergiewordenteruggewonnen.BijlageIbevateenniet-limitatievelijstvanverwijderingshandelingen;

DPI Value Centre - maart 2014

Page 39: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

8.2 Bijlage2:Vragenlijst

Vragendieindeinterviewszijngebruikt:

• Watzijndenieuweontwikkelingendienulopeninuworganisatieophetgebiedvanhetsluitenvandeketen?

• Gaathetomverbeteringvaneenprocesofvaneenproduct?

• Zijnerplannenopkortetermijn?• Welkeontwikkelingenhadugraaguitgevoerdmaar

zijnomeenofandereredennietaangepakt?• Watzouuindetoekomstgraagzien;waarzituop

tewachten?• Hoekunnenkennisinstellingen(nadrukopHBO)

hierbijeenrolspelen?Watisdanspecifiekhunmogelijkebijdrage?

• Watkunuzelfbijdrageninkennis/ervaring?• Wiltuinprojectenbijdrageninkinden/ofookeen

deelvandekostendragen?• Wiltukennisdelenmetconculega’s?• Geeftudevoorkeuraanketenprojectenofaan1

op1projecten?• Wiltudeelnemenineengezamenlijkprogramma

enwatzijndanextravoorwaarden?

39

8.3 Bijlage3:Samenstellingbegeleidingscommissie

• ErikdeRuijter(NRK)–voorzitter• ArieBrouwer(DPIValueCentre)• EricSchutjes(NRK/VKR)• EvelynJansen-Meinema(Ministerie van

Economische Zaken)• FrerikvandePas(RVO,TopsectorChemie)• GeertHeideman(Windesheim)• HenkHortensius(RWSLeefomgeving)• MargieTopp(Windesheim)• MurkdeRoos(MinisterievanInfrastructuuren

Milieu)• RikVoerman(PolymerSciencePark)• RudiFolkersma(Stenden Hogesch)• StufKaasenbrood(PlasticsEurope/Sabic)• WilmaDierkes(UniversiteitTwente)

DPI Value Centre - maart 2014

Page 40: Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen ...

8.4 Bijlage4:Resultatenvandeinterviews

40 DPI Value Centre - maart 2014