1

Valpreventie en valtechnieken bij mensen met osteoporose

Dr. Ellen SmuldersV. Weerdesteyn, J. Duysens, R. Laan, W. v. Lankveld

Research, Development & Education, Reumatologie, Sint

Maartenskliniek

Revalidatie, Reumatologie, UMC St Radboud

Inhoud van de presentatie

• Vallen en valpreventie

• Vallen Verleden Tijd voor mensen met

osteoporose

–Evaluatie effectiviteit

– Inhoud programma

Fidel castro

Vallen

• 1/3 gezonde ouderen valt minstens 1

keer per jaar1,2

• Valrisico neemt toe met leeftijd3

• Levensverwachting↑ → valincidentie↑3

1O’Loughlin et al, 1993; 2Tinetti et al, 1995; 3Grahn-Kronhed et al, 2005

Vallen

• 10% van de vallen leidt tot blessures:1-3

– 1-2% heup fracturen

– 3-5% andere fracturen

– 5% overige blessures

• Valangst4 ↑

1Tromp et al, 2001; 2Campbell et al,1990; 3Tinetti et al, 1988; 4Vellas et al, 1997

Vicieuze cirkel

Valangst

Vermijden activiteiten

Minder fysieke fitheid

Verhoogd valrisico

Minder kwaliteit van leven

copyright

Dr. E. Smulders

2

Valpreventie

• Oefenprogramma’s meest effectieve interventie om vallen te voorkomen

• Cochrane review:

Multi-modale oefenprogramma’s• Kracht

• Balans

• Mobiliteit

• Uithoudingsvermogen

Province et al, 1995; Robertson et al, 2002; Gillespie et al, 2009

Valpreventie

• Vallen Verleden Tijd

• Voor gezonde thuiswonende ouderen

• 46% reductie in valincidentie

• Verbetering in vertrouwen in de balans

Weerdesteyn et al, 2006

Vallen Verleden Tijd

• Hindernisbaan

• Spelvormen

• Valtraining

• 10 bijeenkomsten, 5 weken

Implementatie VVT

• 2003-heden: NPI cursus voor fysiotherapeuten

• Eind 2006: ZonMW subsidie voor landelijke

implementatie

• Selectie van 10 plaatsen verspreid over NL

• Ondersteuning zowel op inhoud als op

procesniveau

**

*** *

*

**

*

www.vallenverledentijd.nl

Implementatie VVT

• Valincidentie verminderde met 32%

• Verbetering in balans en looptesten

• Vermindering van valangst

Weerdesteyn et al, 2009

Valpreventie

• Mensen met osteoporose werden

geexcludeerd van deelname aan Vallen Verleden Tijd

• Meer risico op valgerelateerde fracturen

• Meer risico op vallen

– Veranderde houding

– valangst

copyright

Dr. E. Smulders

3

Fractuurpreventie bij osteoporose

• Met name gericht op medicatie

• Maar juist door vallen te voorkomen kunnen ook blessures voorkomen

worden

Valpreventie bij osteoporose

• Oefenprogramma met in ieder geval balans en spierkracht training (2-3/week)

• Botbelastende oefeningen worden aanbevolen

• Meer onderzoek naar het effect van oefenen op val en fractuur incidentie is nodig bij mensen met lage botdichtheid

De Kam et al, 2009

Valpreventie bij osteoporose

• Verbetering in:

– Balans

–Functionele mobiliteit

–Val risico score (PPA)

–Vertrouwen in balans

–Valincidentie tijdens de interventie

Liu-Ambroise et al, 2004; Madureira et al, 2007; Korpelainen et al, 2006

Valpreventie bij osteoporose

• Niet gekeken naar het effect op vallen

na afloop van het programma

• Alleen gericht op valpreventie, niet op

het trainen van valtechnieken

• Langdurend (25 weken – 30 maanden)

Liu-Ambroise et al, 2004; Madureira et al, 2007; Korpelainen et al, 2006

Vallen Verleden Tijd

voor mensen met

osteoporose

VVT voor osteoporose

• Originele Vallen Verleden Tijd

programma als uitgangspunt

– Aangepast voor veiligheidsredenen

• Multidisciplinair team

copyright

Dr. E. Smulders

4

• Voorlichting

• Hindernisbaan

• Spelvormen

• Botbelastende oefeningen

• Functionele looptraining

• Valtechnieken

VVT voor osteoporose

11 sessies

5,5 week

Smulders et al, 2008

Evaluatie van de

effectiviteit van VVT voor

mensen met

osteoporose

Smulders et al, 2010

Doel van de studie

Evaluatie van de effectiviteit van het VVT

programma voor mensen met

osteoporose op:

I. Vallen

II. Vertrouwen in balans,

activiteitenniveau en kwaliteit van leven

Deelnemers

• Osteoporose (T-score ≤-2.5)

• ≥65 jaar

• Valgeschiedenis

• 15 minuten lopen zonder hulpmiddel

• Geen neurologische problemen

Design RCT

P M2 oefen M3

M1

0 4 9 13 65 weken

M = Meting

P = Programma

P

controle

Metingen

• Primaire uitkomstmaat:

Vallen (valregistratiekaarten)

• Secundaire uitkomstmaten (M1,M2,M3)

• Vertrouwen in balans

• Activiteitenniveau

• Kwaliteit van leven

copyright

Dr. E. Smulders

5

Deelnemers

96

R

Oefen: 50 Controle: 46

Valregistratie: 45

Valregistratie: 47

Aanwezigheid

• Totaal: 92,8%

• 53,2% van de deelnemers was

aanwezig bij alle sessies

Val incidentie

• Relatieve Risico: 0.61 (95%CI 0.40-

0.94)

• Significant verschil van 39%

Oefen (n=47) Controle (n=45)

Vallen 34 52

Fall rate 0.72 1.18

Secundaire uitkomstmaten

• 13.9% toename in vertrouwen in balans

• Geen significante verschillen m.b.t. activiteitenniveau en kwaliteit van leven

Evaluatie

• Goed uitvoerbaar, informatief en leuk

• Gevoel minder risico te lopen om te

vallen (89%)

• Minder valangst (85%)

• Geen negatieve effecten

door de training

Vallen Verleden Tijd

voor mensen met

osteoporose

Inhoud programma

copyright

Dr. E. Smulders

6

• Voorlichting

• Hindernisbaan

• Spelvormen

• Botbelastende oefeningen

• Functionele looptraining

• Valtechnieken

VVT voor osteoporose

11 sessies

5,5 week

Smulders et al, 2008

ellen_0002.wmv

Hindernisbaan

• Motorische dubbeltaken

• Cognitieve dubeltaken

• Visuele beperkingen

• Motor dual task

Toename moeilijkheid

Motorische dubbeltaken

• In tweetallen lopen met een stok

• Dienblad met bekertjes

• Paraplu en een tas gevuld met een bal

copyright

Dr. E. Smulders

7

Hindernisbaan

Cognitieve dubbeltaken

• Luisteren naar een verhaal

• Luisteren naar muziek en reageren op een bepaald geluid

Hindernisbaan

Visuele deprivatie

• Het licht dimmen

• Lopen met dienblad tegen de buik

Hindernisbaan

Verandering van de volgorde van de

obstakels

• Dubbeltaak toevoegen

• Individuele score aan het begin en eind van de training (tijd, fouten,

wankelingen)

VVT voor osteoporose

• Spelvormen

Spelvormen

• Lopen in een rij

• Lopen in een vierkant

• Oefeningen met ballen en ballonnen

• Snel wisselen van positie en richting

• Ruimte verkleinen

copyright

Dr. E. Smulders

8

VVT voor osteoporose

• Valtechnieken

• Oosterse

vechtsport

Valtechnieken

Valtechnieken

• 90% van de heupfracturen komen door

vallen

• Risicofactoren voor heupfracturen:

– Botsterkte

– Impact van de val

Cumming and Klineberg, 1994; Greenspan et al, 1994

Valtechnieken

Oosterse vechtsporten:

• Val omzetten in een rollende beweging:

– Romp rondmaken

– Hoofdbescherming

– Valbreken met de

arm

Valtechnieken

Ervaren Judokas/Aikidokas

• Verminderde impactkracht (12-27%)

• Verminderde impactsnelheid (0.17-0.21 m/s)

Sabick et al, 1999; Groen et al, 2007

Valtechnieken

Jonge personen, onervaren in oosterse

vechtsporten

• Kunnen de technieken leren na een

korte training (30 min)

• Verminderde impactkracht (17%)

Weerdesteyn et al, 2008

copyright

Dr. E. Smulders

9

Valtechnieken

Ouderen:

• Valtechnieken kunnen aangeleerd worden in vijf wekelijkse trainingssessies

• Impact kracht neemt af (8% t.o.v. minimale training)

• Uitvoer van de val verbetert

• Geen nadelige effecten

• Deelnemers gebruiken technieken in ADL

Groen et al, 2010; Weerdesteyn et al, 2006

Vallen Verleden Tijd

Valtechnieken

Voorbereidende oefeningen

• Op de stoel

• Op de mat

• Rompselectie

• Rond maken

Valtechnieken

• Richting: • Valhoogte:

– voorwaarts – Zit

–zijwaarts – Knielen

–achterwaarts – Stand

Zijwaarts vallen Zijwaarts vallen

copyright

Dr. E. Smulders

10

Voorwaarts vallen Voorwaarts vallen

Voorwaarts vallen Achterwaarts vallen

Valtechnieken

• Richting: • Valhoogte:

– voorwaarts – Zit

–zijwaarts – Knielen

–achterwaarts – Stand

Zijn deze valtechnieken veilig voor

mensen met osteoporose?

VVT voor osteoporose

• Krachtenplatforms bedekt met matten

– Impactkracht op de heup

– 3D kinematica: impact site

copyright

Dr. E. Smulders

11

VVT voor osteoporose

• Fractuurdrempelwaarde heup oudere vrouwen: 3100 (1200) Newton

• Niet voorwaarts vallen uit stand

• Alle technieken vanaf kniehoogte alleen op dikke matten

• Heupbeschermers

Groen et al 2010, Cheng et al, 1997; Robinovitch et al, 1995; Kannus et al,1999

Valtechnieken toepasbaar bij echte val?

• Reflexen gebeuren binnen de 150 ms:

daarna vrijwillige bewegingen

• Proces van een val duurt 600-700 ms

• Onervaren vallers kunnen valtechniek

initieren in 180-190 ms

• Dus er is tijd!

Hsiao 1998, van Swigchem 2009

Follow-up valincidenten

voorwaarts(n=13)

zijwaarts (n=16)

achterwaarts(n=3)

Bewust gebruik

technieken

23.1% 37.5% 66.7%

Hoofd bescherming

50% 81.3% 66.7%

Niet geland op

uitgestrekte arm

61.5% 81.3% 100%

Romp rondmaken

23.1% 56.3% 33.3%

Follow-up valincidenten

• Tijdens een val in het dagelijks leven

worden de valtechnieken niet altijd bewust uitgevoerd, maar in 88% worden

belangrijke elementen van de

technieken gebruikt

• Voorlichting

• Hindernisbaan

• Spelvormen

• Botbelastende oefeningen

• Functionele looptraining

• Valtechnieken

VVT voor osteoporose

11 sessies

5,5 week

Smulders et al, 2008

• Voorlichting

• Hindernisbaan

• Spelvormen

• Botbelastende oefeningen

• Functionele looptraining

• Valtechnieken

VVT voor osteoporose

11 sessies

5,5 week

Smulders et al, 2008

copyright

Dr. E. Smulders

12

VVT voor osteoporose

• Multidisciplinair team:

– fysiotherapeuten

– ergotherapeuten

– reumatologen

– bewegingswetenschappers

VVT voor osteoporose

• Voorlichting

– Osteoporose

– Medicatie

– Belang valpreventie

Veligheid in huis

VVT voor osteoporose

• Botbelastende oefeningen

– Verder botverlies reduceren

–Gericht op ADL

• Stevig doorlopen

• Traplopen

VVT voor osteoporose

• Functionele looptraining– Vallers hebben andere loopkarakteristieken

• Verminderde push off

• Kortere staplengte

• Verminderde heupextensie

– Osteoporose:

• Veranderde houding

• Verplaatsing van het LZP

copyright

Dr. E. Smulders

13

• Voorlichting

• Hindernisbaan

• Spelvormen

• Botbelastende oefeningen

• Functionele looptraining

• Valtechnieken

VVT voor osteoporose

11 sessies

5,5 week

Smulders et al, 2008

Doel van de studie

Evaluatie van de effectiviteit van het VVT

programma voor mensen met

osteoporose op:

I. Vallen

II. Vertrouwen in balans,

activiteitenniveau en kwaliteit van leven

Samenvatting

• Vallen Verleden Tijd voor mensen met

osteoporose is effectief in het verminderen van valincidenten

� 39% minder vallen in de oefengroep

Samenvatting

• Vertrouwen in balans neemt toe

• Geen invloed op activiteitenniveau en

kwaliteit van leven

• Deelnemers zijn erg tevreden met het programma

• De valtechnieken zijn veilig en kunnen

toegepast worden bij echte valincidenten

Conclusie

Vallen Verleden Tijd voor mensen met

osteoporose is een goed programma om vallen bij oudere mensen met

osteoporose te voorkomen

copyright

Dr. E. Smulders

14

Vragen?

copyright

Dr. E. Smulders