Uw vragen aan mij:

Waarom is realisatie van klimaatdoelstellingenurgent?

Waar staat Terschelling nu + relatie met 2007?

Definities● Wat is CO2● Wat is CO2 neutraal● Wat is CO2 vrij● Wat betekent van het gasnet af / van het gas af● Wat betekent energieneutraal● Wat betekent zelfvoorzienend

Bronnen:

http://www.co2emissiefactoren.nl/http://www.energieinbeeld.nl/

In opkomst en steeds beter:https://klimaatmonitor.databank.nl/Jive

Maar: Loopt ongeveer 1 jaar achter.

2017: ~29.300T2008: ~29.000T

2008

2009

201

0

201

1

201

2

2013

201

4

201

5

2016

2017

0

5.000.000

10.000.000

15.000.000

20.000.000

25.000.000

30.000.000

35.000.000

8.527.76229%

8.647.80528%

8.837.33428%

8.757.27828%

8.636.40928%

9.912.50532%

9.543.72232%

9.551.63332%

9.647.05532%

9.504.76232%

20.518.26871%

22.054.11772%

22.666.36972%

22.456.94172%

22.365.27672%

20.587.73368%

20.281.15568%

20.237.67268%

20.072.57668%

19.792.56168%

CO2 uitstoot ontwikkelingGebouwde omgeving

STROOM50%

GAS50%

CO2 2017 uitstoot StaVaZa

ZAKELIJK STROOM38%

ZAKELIJK GAS29%

PARTICULIER STROOM11%

PARTICULIER GAS21%

Aantallen eind feb.20182.278 Woningen1.914 Niet-woningen

Verder:CO2 vermindering leidend.Agenda:

– De urgentie van het probleem

– De inpasbaarheid benadering op Terschelling

– Definities (CO2 neutraal etc.)

– Hoe sturen op co2 in Het Manifest past

– NB: ik probeer het antwoord specifiek, meetbaar,acceptabel, realistisch en tijdsgebonden te maken

StaVaZa + toekomst

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

25,00

30,00

35,00

40,00

Rest of world

European Union

United States

India

China

TOTAAL

Toekomst & Parijs

RCP: representative concentration pathways

1,5 of 3 graden?Nou en?

HOE URGENT IS DIT?

Carbon budget: Maximale hoeveelheid co2 die magworden uitgestoten om met een zekerewaarschijnlijkheid onder een eengegeven temperatuur stijging te blijven.

Mondiaal 2016: 36,4 gTco2

Er staat:

Met 66% waarschijnlijkheid onder de 1,5 graad opwarming blijvendan is het buget: 6 * 36,4 gTco2Of 218 gTco2

Daarna is deze kans verlopen en isalleen de 50% kans nog beschikbaar.

Enzovoort u

HOE URGENT IS DIT?

Carbon budget: Maximale hoeveelheid co2 die magworden uitgestoten om met een zekerewaarschijnlijkheid onder een eengegeven temperatuur stijging te blijven.

Mondiaal 2016: 36,4 gTco2

Er staat:

Met 66% waarschijnlijkheid onder de 1,5 graad opwarming blijvendan is het buget: 6 * 36,4 gTco2Of 218 gTco2

Daarna is deze kans verlopen en isalleen de 50% kans nog beschikbaar.

Enzovoort u

Voorbeelden 2015-2018Bangladesh

Shishmareff 1

Newtok School

Kiribati Eilanden

Meer Kiribati

Zuid Florida

UK december

Juni 2016 (DE/FR)

Australie

Hurricane Otto

methaan

Permafrost

noordpool animatie

State Department / USCG

Obama

KaapstadKaapstad

Miami BeachMiami Beach

Nederland 2016197.000.000 ton

In 2016 bedroeg de uitstoot van broeikasgassen 197 miljard kg CO2-equivalenten.

Dit is 1 procent hoger dan in 2015, en 11 procentlager dan in 1990.

De rechter besliste in de Urgenda klimaatzaak datde uitstoot in 2020 minimaal 25 procent lager dientte zijn dan in 1990.

Maak co2 uitstoot leidendminder = beter

● Grootste probleem mondiaal● Sluit aan bij landelijk beleid● Methode past in ambitie 2020

● Meetbaar want heldere maatstaf● Wordt jaarlijks gerapporteerd

● Handelingsperspectief voor iedereen● rijk, arm, bedrijf, particulier

CO2 neutraal vs CO2 vrij

CO2 Neutraal CO2 Vrij

Definitie CO2 uitstoot bij verbruikongeveer gelijk aan CO2opname tijdens ontwikkeling

Uitstoot bij verbruik 0

Voorbeeld: Warmte uit biomassa:

Bij hout kan het decenniaduren voordat een boomweer net zo groot is als degekapte boom was. In dietijd zit er dus meer CO2 inde atmosfeer dan voordatde boom was gekapt.

Warmte uit warmtepompen:

Draait op elektriciteit. KanCO2 vrij opgewekt worden

Energieneutraal vszelfvoorzienend

Energie neutraal Zelfvoorzienend

Definitie Genereer in een periode ineen gebied evenveelenergie als dat gebied in dieperiode verbruikt

Genereer of heb in opslagop ieder moment even veelenergie als op dat momentnodig is in een gebied

Voorbeeld: Kinnum 6? Jacht op zee

Terschelling? Zeker niet en kan ook nietwant teveel verboden

Zeer zeker niet enongewenst want ongelooflijkkostbaar of serieuze life-style change

Van het gas af? 1 van 2

Dit is uw grootste uitdaging:Grootste energievraag bewoners tijdenskleinste energie aanbod.8,12 miljoen m3 gas in 2017 (78,8 miljoen kWh stroom)

Routes Individueel Collectief

Techniek Electrisch, biomassa Warmtenet (55 a 60 km)

Wie betaalt Ieder voor zich (maar wie niet kan?) Warmte cooperatie, Warmte bedrijf

Bron SBB, lucht-water, boring Waddenzee

Kosten2.278

Thuisbaas: € 35K / Strm: € 55KWoningen: € 80M / € 102M

Gesocialiseerd: € 13,5KWarmtenet: ~ € 50M

Ruimtelijk? Kleine ingreep per woning maarstroomnet te klein

Straten open – grote initiële ingreep

Bestuurlijk Makkelijkste keuze Moeilijk maar beste richting

Van het gasnet af 2 van 2

Warmte alternatieven:● Minder warmtevraag door isolatie + lage

temperatuur afgifte● Ander warmte aanbod via individuele of

collectieve warmte systemenaangedreven door elektriciteit (CO2 vrijingekocht)

● Aanvulling collectief: gas

Warm-tapwater alternatieven:● Minder warmtevraag door minder + korter

+ kouder wassen● (dus niet iedere dag douchen, kleding

langer dragen etc.)● Minder waterverbruik per minuut ● WTW units in douche systemen● Upfall shower

Koken● Inductie

Hoe? Elektra

Nu:

25,1 gWh in grijze stroom => ~15.000 ton co2 uitstoot

Maar kan ook zijn:– 25,1 gWh via de TEC => 0 ton co2 uitstoot

– 25,1 gWh via eigen opwek => 0 ton co2 uitstoot(Bron: www.co2emissiefactoren.nl)

Wie kan dat organiseren: TEC Wilt u niet via uw coöperatie dan direct bij

SamenOM / Pure / Qurrent / VdB(Bron: www.consumentenbond.nl)

Dit zijn de groensten

https://www.consum

entenbond.nl/energie-vergelijken/groene-energieleveranciers

En de goedkoopste??

https://www.consum

entenbond.nl/energie-vergelijken/groene-energieleveranciers

STEL 1 jaar vast particulier: 4.000 kWh stroom + 2.000 m3 gas

KOSTEN:TEC/VDB: € 2.087,= co2 vrij Essent: € 2.099,=

Verschillen verwaarloosbaar.

Kies daarom:● De schoonste● De lokaalste

Afrondend:

warmte

warmte

warmte

Bedrijven + particulier: ● Koop zo groen mogelijk ● Reduceer warmte vraag (piep systeem +

isolatie + LTW + innovaties (upfall))● Electricifeer warmte voorziening

Overheden:● Focus op handelingsperspectief voor

iedereen (iedereen doet mee)● Grootste uitstoters meeste aandacht● Rapporteer overal● Maatschappelijk vastgoed voorbeeld functie

1m3 reductie = 1,8 kg co2 minder

Maar ook: €€€€

gem.stijging gas: 4,5%

1993 => 1m3: € 0,23

2016 => 1m3: € 0,70

2020 => 1m3: € 0,85

Vragen?Opmerkingen?

Omissies?Verbeteringen?

Suggesties?

Fan- en hatemail naarantoine.maartens@urgenda.nl

0 626 – 160 892

Elektrificatie

Wissel gas in voor stroom: – Warmtepomp + infrarood i.p.v. gas voor warmte

+ warm tapwater + koken op inductie

– Voor maatschappelijk vastgoed (zwembaden,voetbalvelden, scholen etc.)

– Voor woningen van corporaties

– Voor vervoer van gemeente + provincie

En koop in op z'n groenst in of wek het zelf op

Afrondend: Analyseer + Handelmet co2 reductie alsleidraad Via grootste uitstoters snelste reductie

(Maak lijst met grootste uitstoters + stop ze in DOK)

Zorg dat bedrijfsleven meedoet + versnelt. Laatgeld daarvoor niet liggen.

Combineer co2 reductie <> verdienmodel en respecteer afschrijvingen etc.Maak faciliteiten bekend en help bij verwerving

Permanent blijven voorlichten in telkenswisselende vorm met dezelfde boodschap

Voorbeelden

Even zien hoever we komen......

School op Volendam (bijna) gasvrij (kan ook bij Fliedune)

Middenweg 23 Mijn eigen woning (verdienmodel beschikbaar)

Woning 1972 nu Nul op de meter:Per jaar geen kosten voor energie (was €178 p/m)Woning produceert per jaar evenveel energie alshij verbruikt

Investering netto € 25.800,=Rendement investering: 8%TVT 11 jaarOntweken kosten bij 2%-5%: ≈ € 50.000,=

Subsidies: € 13.467provincie, RVO, btw

CO2 uitstoot van ≈ 5.000 kg naar 0 kg

Basis gegevens:

1 m3 gas = 1.800 gram co2 uitstoot 1 kWh grijze stroom = 584 gram co2 uitstoot 1 kWh zonne stroom = 0 / 80 gram co2 uitstoot 1 kWh wind stroom = 0 / 12 gram co2 uitstoot

1 liter benzine = 2.700 gram co2 uitstoot 1 liter diesel = 3.200 gram co2 uitstoot