Update wijnbouwers 2014

208
update nieuwe ontwikkelingen in de wijnbouw en onderzoekresultaten Syntra Hasselt 22 mei 2014

description

Update voor wijnbouwers Syntra 2014

Transcript of Update wijnbouwers 2014

Page 1: Update wijnbouwers 2014

updatenieuwe ontwikkelingen in de

wijnbouw en onderzoekresultaten

Syntra Hasselt 22 mei 2014

Page 2: Update wijnbouwers 2014
Page 3: Update wijnbouwers 2014

Frankrijk voerde nog nooit zo veel wijn uit als in 2012

•  Uitvoer Franse wijn in 2012 recordhoogte. • Vooral wijnen uit het hogere segment naar de

Aziatische markt • België, Duitsland en Nederland zijn de grootste

afzetmarkt voor de goedkopere wijnen. • Totaal 5,6 miljard euro wijn geëxporteerd.

Page 4: Update wijnbouwers 2014

Franse export 2013

Page 5: Update wijnbouwers 2014

Morgan Stanley rapport

• Er dreigt een wereldwijd tekort aan wijn. • Het tekort ontstaat omdat in de Chinese, 

Russische en Amerikaanse middenklasse de wijnconsumptie groeit. (En India) 

• Het zijn landen met heel veel mensen. Dus daar een procentje erbij betekent in een klap veel extra flessen.

Page 6: Update wijnbouwers 2014

• China zal steeds meer importeren. Zij kunnen onmogelijk voldoende productiegroei realiseren voor de groeiende vraag.

Page 7: Update wijnbouwers 2014

Wereldvraag groeit

Page 8: Update wijnbouwers 2014

Wereldproductie daalt

Page 9: Update wijnbouwers 2014

Wereldproductie daalt

Page 10: Update wijnbouwers 2014

EU wijn-beleid

Page 11: Update wijnbouwers 2014

Zuid Europa heeft >4.000 maal gerooid wat België

heeft geplant

Page 12: Update wijnbouwers 2014

Overschot al bijna verdwenen

Page 13: Update wijnbouwers 2014

Binnen kort schaarste• De wijnmarkt is een wereldmarkt.• Er komt een toenemend tekort aan 

kwaliteitsvolle wijnen.• De prijzen van gerenommeerde wijnen zullen 

verder stijgen. • Wat gaat dat betekenen voor onze 

prijszetting? Wellicht verbetert onze positie.• Exportpotentieel neemt toe.

Page 14: Update wijnbouwers 2014

onderwerpen

1. Gewasbescherming (IPM en Fytolicenties) 2. Drosophila suzukii3. Loofwandbeheer ‘Schonende Rebschnitt’4. Hoogstam interessant?5. Opmars van houtziektes – Flavesence dorée6. SALK-geld voor wijnbouw7. Mycorrhiza-onderzoek8. Onderzoeken rond fermentaties9. Cabernet project

Page 15: Update wijnbouwers 2014

1. GewasbeschermingA. Nieuw schema erkenningen nog niet 

beschikbaar. Zie www.fytoweb.be B. Implementatie IPM m.i.v. 01 jan 2014 

– 7 Mety-netwerk-sations zijn gekoppeld–  prijs bijkomende aansluiting …………..

C. Fytolicenties -> aandacht termijnen overgangsregeling

Page 16: Update wijnbouwers 2014

VitiMeteo in Europa

Switzerland: ~150 StationsGermany: ~170 Stations

Austria: ~65 StationsCzech Repulic: 5 Stations

Belgium: 7 StationsItaly: ~20 StationsFrance: 2 Stations

Portugal: 1 Stations

Page 17: Update wijnbouwers 2014
Page 18: Update wijnbouwers 2014

Inschrijving modellen valse meeldauw en witziekte

Indien er 6 inschrijvingen per weerpaal zijn, kunnen de modellen geactiveerd worden.

toegang tot de 2 infectiemodellen PCF-lid 100 euro + PCF-lidmaatschap 150 = 250 euroniet lid 200 euro                                            = 200 euro‐

Page 19: Update wijnbouwers 2014

6 inschrijvingen per weerpaal nodig.3

2

1

1

1

1

111

1

Page 20: Update wijnbouwers 2014

Volstaat dit?

Zes meetstations voor heel Vlaanderen.

Page 21: Update wijnbouwers 2014

Aldeneyck

PC Fruit

Wijngaarden

Page 22: Update wijnbouwers 2014
Page 23: Update wijnbouwers 2014
Page 24: Update wijnbouwers 2014
Page 25: Update wijnbouwers 2014
Page 26: Update wijnbouwers 2014
Page 27: Update wijnbouwers 2014
Page 28: Update wijnbouwers 2014
Page 29: Update wijnbouwers 2014

Echte meeldauw

Page 30: Update wijnbouwers 2014

Met zeven meetstations voor heel Vlaanderen zijn er grote verschillen. Dit is onvoldoende omdat omstandigheden die de infectiedruk bepalen sterk plaatselijk zijn.

Page 31: Update wijnbouwers 2014

In de Bourgogne staan zes meetstations in één gemeente.

Page 32: Update wijnbouwers 2014

Nu > 25 haGepland > +15 ha

Page 33: Update wijnbouwers 2014

Een juiste plaats is voorwaarde voor betrouwbare informatie.

Page 34: Update wijnbouwers 2014

Zelf doen?

• Koppelbare weerstations kosten rond € 250,-• Koppeling weersvoorspellingen ?• Computermodellen ?• Zelf data en voorspellingen interpreteren.

• Meeldauw• Valse meeldauw

Page 35: Update wijnbouwers 2014

• België sinds 18 augustus  2012– Erkenning van gewasbeschermingsmiddelen voor 

professioneel gebruik PP – Erkenning van gewasbeschermingsmiddelen voor 

amateurgebruik GP– Klasse A, B: niet meer van toepassing

Page 36: Update wijnbouwers 2014

• Tot 24 november 2015– Erkend verkoper

• Bestrijdingsmiddelen voor landbouwkundig gebruik klasse A en B

• Erkend gebruiker of beroepsgebruiker– Bestrijdingsmiddelen voorlandbouwkundig gebruik klasse A

• Anderen: vrij in verkoop en gebruik.

Page 37: Update wijnbouwers 2014

• 5 typen– P1 Fytolicentie 1: assistent professioneel gebruik– P2 Fytolicentie 2: toepasser-beheerder– P2s Fytolicentie specifiek gebruik – P3 Fytolicentie 3: verkoper-voorlichter van 

professionele producten  – NP Fytolicentie 3: verkoper-voorlichter van 

amateurproducten 

Page 38: Update wijnbouwers 2014

• Wanneer definitief?– Verkoop september 2014– Gebruik september 2015

Gevolg: fytolicenties mogelijk vanaf 2013, verplicht vanaf 2015

Page 39: Update wijnbouwers 2014

• Overgangsperiode• 1 september 2013 tot 31 augustus 2015

–  Automatisch op basis van verworven kennis:• Erkend verkoper/gebruiker• Alle personen die gewasbeschermingsmiddelen op professioneel niveau op het moment van de invoering van de fytolicenties:

– P 3: min. 5 jaar ervaring – P 2 – P 1: min. 2 jaar– Aanvraag voor P 1 door P 2 of P 3

Page 40: Update wijnbouwers 2014

• Tijdens overgangsperiode:

• Start aanvragen (elektronisch?): 1 september 2013•  Geldigheid licentie:

–Aanvraag tot 31/08/2014: 7 jaar– 1/09/2014 – 28/02/2015: 6 jaar–1/03/2015 – 31/08/2015: 5 jaar

Vanaf 31/08/2015 Verplicht !!!

Page 41: Update wijnbouwers 2014

De laatste mogelijkheid om voor de overgangsregeling in aanmerking te komen is voor 31/08/2015.

Maar men moet op het moment van aanvraag minstens twee jaar professioneel gebruiker zijn. Dus als zodanig ingeschreven voor 31/08/2013

Page 42: Update wijnbouwers 2014

• Opleidingen P1 en P2 ???????????

Page 43: Update wijnbouwers 2014

2. Drosophila suzukiiVersie  2014.1

Page 44: Update wijnbouwers 2014

Drosophila suzukii (Matsamura)

• Van oorsprong Aziatische soort. • Heeft zich in de afgelopen jaren in hoog 

tempo over Europa en Noord-Amerika verspreid. 

• In 2011 zijn de eerste exemplaren in België en in 2012 in Nederland gevangen.

Page 45: Update wijnbouwers 2014

Drosophila suzukii (Matsamura)

• De vrouwtjes leggen hun eieren in rijpende vruchten van een groot aantal fruitgewassen, o.a. druiven, in tegenstelling tot andere fruitvliegen die eieren leggen op beschadigd overrijp fruit. 

Page 46: Update wijnbouwers 2014

Drosophila suzukii (Matsamura)

• De vrouwtjes hebben een ‘legboor’ waarmee zij door de schil van de vrucht kunnen boren.

Page 47: Update wijnbouwers 2014

Drosophila suzukii (Matsamura)

• Het zijn vervolgens de larven die de meeste schade veroorzaken.

Page 48: Update wijnbouwers 2014

Japanse fruitvliegDrosophila suzukii

• Vooral een plaag in de kersen, maar ook gevaarlijk voor druiven.

Page 49: Update wijnbouwers 2014
Page 50: Update wijnbouwers 2014

Opmars in Europa

Page 51: Update wijnbouwers 2014

2012In Nederland

Page 52: Update wijnbouwers 2014

Opmars doorheen Europa:

2012: Ook vangsten in België en Nederland (geen schade – volwassen in oktober)

Vangsten starten na de zomer, vooral najaar tot zelfs december!

2012: algemeen veel minder schade in Z-EuropaToch individuele probleemgevallen

Page 53: Update wijnbouwers 2014

2013In Nederland

Page 54: Update wijnbouwers 2014

augustus 2013

• In één kersenboomgaard in de Nederlandse Betuwe werden in een week tijd (augustus 2013) meer dan 450 exemplaren gevangen.

Page 55: Update wijnbouwers 2014

Monitoren & vangen!

Page 56: Update wijnbouwers 2014

Klaar voor?Bij ons ontbreken natuurlijke vijanden van deze vliegjes.  Val met een lokmiddel (Droso-trap ®) ontwikkeld. - monitoring & vangen

Page 57: Update wijnbouwers 2014

Zelf vangen• PCF heeft onderzoek gedaan 

naar de meest effectieve manier om ze te vangen.

• Appelazijn (ciderazijn) is een goede lokvloeistof gebleken.

Page 58: Update wijnbouwers 2014

9 september 2013• Nederland geeft een tijdelijke vrijstelling voor het 

gebruik van Tracer (werkzame stof Spinosad) tegen de fruitvlieg Drosophila Suzukii voor gewassen die onder Nederlandse omstandigheden na 1 september geoogst worden. 

• De vrijstelling geldt tot 31 oktober 2013 voor gebruik max.  3x in aardbeien en 2x in bessen, frambozen en bramen.  Wachttijden zijn 1 dag (aardbei), 3 dagen (framboos en braam) tot 7 dagen (bessen). 

Page 59: Update wijnbouwers 2014

Toch spuiten?Augustus 2013 plaag in Betuwe 

(Nederland)  

Page 60: Update wijnbouwers 2014

Druiven onbeschermd ?

• De tijdelijke vrijstelling was aangevraagd door de Nederlandse Fruittelers Organisatie (NFO), maar niet voor druiven.

• In België is spinosad (o.a. Tracer) in druiven een toegelaten middel. 

Page 61: Update wijnbouwers 2014

2013

• We hebben in België niet zulke grote aantallen gevonden als in de beruchte Nederlandse kersenboomgaard. Wel op meer plaatsen dan in 2012. (heel Vlaanderen)

• Verspreiding/uitbreiding van het probleem?• In 2013 op meer locaties valletjes dan in 2012. 

Page 62: Update wijnbouwers 2014

2013

• De vangsten zijn pas begonnen in augustus. • Of de populatie bouwt heel traag op, 

waardoor in augustus pas volwassen exemplaren worden gevangen. (na kersen)

• Of ze kan hier inderdaad niet overwinteren, en komen de vliegjes ieder jaar in de loop van voorjaar/zomer via ingevoerd fruit. 

Page 63: Update wijnbouwers 2014

2014

• Doorheen het ganse land worden volwassen exemplaren gevangen. Blijkbaar hebben ze deze zachte winter probleemloos overleefd. 

• Dit jaar zal er dus extra aandacht moeten zijn en gemonitord worden.

• Druiven kunnen dit jaar gevaar lopen!

Page 64: Update wijnbouwers 2014

Preventief

• Aangetaste vruchten verwijderen uit aanplant– Niet op de composthoop gooien !!!– Begraven: diep genoeg + grond aandammen

Page 65: Update wijnbouwers 2014

Waarschuwingen consulteren van aanwezigheid in

de omgeving

Proefproject ook voor België

Page 66: Update wijnbouwers 2014

Voorkomen is beter dan genezen

• Van alle cicaden is de Hyalesthes obsoletus de gevaarlijkste verspreider van ‘Bois noir’.

• Daarom monitoren en vangen.

Page 67: Update wijnbouwers 2014

HoHyalesthes obsoletus

Page 68: Update wijnbouwers 2014

MonnikspeperVitex agnus-castus

Page 69: Update wijnbouwers 2014

Verbenaceae (IJzerhardfamilie) uit Middellandse-Zeegebied.Matig winterhard. Bij strenge winters kan Vitex agnus-castus sterk invriezen, maar de plant komt steeds terug vanuit de basistakken.

Page 70: Update wijnbouwers 2014

3. ESCAIn Duitsland heeft de opkomst van ESCA tot 

enkele interessante onderzoeken aangezet. 

Page 71: Update wijnbouwers 2014

ESCA

Chronisch Acuut

Black measles

Page 72: Update wijnbouwers 2014

Petri ESCA

Phaeoacremonium

Jonge stokken +/- 15 jaar en ouder

ESCA proper

GLSD

Eutypa lata

ESCA complex

Page 74: Update wijnbouwers 2014

<5 j 5-10 j 10-20 j >20 j0.00%

10.00%

20.00%

30.00%

40.00%

50.00%

60.00%

Wijngaarden met ESCA

Page 75: Update wijnbouwers 2014
Page 76: Update wijnbouwers 2014

Shiraz 30-40cm hoogte houtverkleuring. Eutypa lata (El), Phaeomoniella chlamydospora (Pch) and Phaeoacremonium aleophilum (Pal).

Page 77: Update wijnbouwers 2014

• Schimmels produceren micotoxines.

• Plant reageert door vaten te blokkeren.

Page 78: Update wijnbouwers 2014

Gevoeligheid verschilt

Page 79: Update wijnbouwers 2014
Page 80: Update wijnbouwers 2014

Infecties via houtwonden

Page 81: Update wijnbouwers 2014

Voorkomen houtwonden• Waterloten uitbreken• Kleine snoeiwonden (Poussard-snoei)

Voorkomen infecties• Laat en bij droog weer snoeien• Grotere houtwonden afdekken• Hygiëne in de wijngaard

Page 82: Update wijnbouwers 2014

Hygiëne in de wijngaard

• Rottend snoeihout kan een vodingsbodem vormen voor de ESCA-verwekkende schimmels.

• Snoeihout verwijderen of opstoken in een pyrolysebrander.

Page 83: Update wijnbouwers 2014

• Pyrolyse is een thermisch proces dat organisch materiaal ontleedt in afwezigheid van zuurstof. 

• Bij het pyrolyseproces komen vluchtige stoffen vrij bij werkingstemperaturen tussen 150 en 900°C. De gassen die vrijkomen kunnen op hun beurt als brandstof dienen om het pyrolyseproces in stand te houden zonder inbreng van een grote hoeveelheid extra energie.

• Schimmels en sporen worden gedood.

Page 84: Update wijnbouwers 2014

Pyrolyse

Page 85: Update wijnbouwers 2014
Page 86: Update wijnbouwers 2014

Sampada Holzvergaserofen EUR 120,-

Page 87: Update wijnbouwers 2014

1 ha wijngaard75 kg N

140 … druiven30 kg N

105 hl wijn2 kg N

druivenproductie

wijnproductie

Hout & loof45 kg N

30 … persresten23 kg N

3 hl mostbezinksel2 kg N

4 hl gistresten3 kg N

Page 88: Update wijnbouwers 2014

Phytopast® VNieuwe generatie wondafdekpaste (Frankrijk; prod.  Soc. Protecta; erkenning nr. AMM n°2130178*) ter voorkoming van infectie met twee belangrijke houtschimmels; Eutypa lata en Phaeomoniella chlamydospora. Versterkt bij het drogen zonder scheurtjes te vormen. 

Bron: INRA 2014

Page 89: Update wijnbouwers 2014

Trichoderma-spray

• Trichoderma-spray, een antagonistische schimmel, is in ontwikkeling en kan elk moment op de markt komen.

Page 90: Update wijnbouwers 2014

Schonende RebschnittDe Italianen Simonit & Sirch hebben een 

‘nieuwe’ snoeitechniek gelanceerd die nu wordt gepropageerd; ‘Schonende Rebschnitt’  

Page 91: Update wijnbouwers 2014

Taille Poussard

Page 92: Update wijnbouwers 2014
Page 93: Update wijnbouwers 2014

Curson

Page 94: Update wijnbouwers 2014
Page 95: Update wijnbouwers 2014
Page 96: Update wijnbouwers 2014
Page 97: Update wijnbouwers 2014

Carignan geplant in 1902

Page 98: Update wijnbouwers 2014

4. Is hoogstam interessant?

Page 99: Update wijnbouwers 2014

Infectie op stam

Page 100: Update wijnbouwers 2014
Page 101: Update wijnbouwers 2014
Page 102: Update wijnbouwers 2014
Page 103: Update wijnbouwers 2014

Schimmels, fytoplasmen, bacteriën & virussen

Houtziektes

5.Opmars van houtziektes

Page 104: Update wijnbouwers 2014

Houtziektes Houtziektes

Page 105: Update wijnbouwers 2014

“Een druivelaar van 20 jaar is in de bloei van zijn leven. Ik

wil dan van elke stok die sterft weten wat de oorzaak

is.“Richard Smart

‘The vine doctor’Launceston, Tasmania

Page 106: Update wijnbouwers 2014

Zagen en graven• Infectie vanuit ‘snoei’ of vanuit de wortels• Is er verkleuring van de vaten?• Kweek van schimmel.

Er zijn in de stok verschillende sapstromen.

• Xyleem • Floëem

Page 107: Update wijnbouwers 2014
Page 108: Update wijnbouwers 2014

Xyleem

Xyleem Xyleem zorgt voor het 

transport van water en daarin opgeloste stoffen vanaf de wortels naar de bladeren.  

Page 109: Update wijnbouwers 2014

Floëem

FloëemDe stroom van het blad naar de andere delen 

van de plant. Floëem is de tegenpool van Xyleem, verzorgt het transport van assimilaten vanuit de bladeren of opslagweefsels naar de andere plantendelen. Het floëemsap stroomt door de zeefvaten en staat onder hoge druk.

Page 110: Update wijnbouwers 2014
Page 111: Update wijnbouwers 2014

HOUTZIEKTES

Schimmel

Virus

Fytoplasme

BacterieInsecten

Wind, snoeien

sporen

Page 112: Update wijnbouwers 2014

Schimmels/fytoplasmen/bacteriën / virussen

Botryosphaeria

Dode arm ziekte

BDA Black-dead-armHolzhartfäule, Tote-Arme-Krankheit, 

Eutypia lata Eutypiose Eutypiose

Phomopsis L’Excoriose,Phomopsis

Dying-arm-disease

Ilyonectria liriodendri Pied noir Black-foot

Phaeoacremonium ………. + ………..

Petri Black gooRood vuur ESCA ESCA ESCA

Bois noir Black wood Schwarzholz-krankheit

Scaphoideus titanus

Flavescence Dorée

Baco 22A disease 

Xylella fastidiosa Ziekte van Pierce Pierce’s disease Pierce´sche 

Krankheit 

Agrobacterium tumufacins Mauke

Arabis Mosaic Nepovirus (ArMV)  ‘nematoden’ La virose, ou 

court-nouéGrapevine 

Fanleaf Virus (GVFLV) 

Page 113: Update wijnbouwers 2014

flavescence dorée

Fytoplasme

Page 114: Update wijnbouwers 2014
Page 116: Update wijnbouwers 2014

HOUTZIEKTES

Schimmels

Fytoplasme Bacteriën

Virussen

flavescence dorée

Page 117: Update wijnbouwers 2014

HOUTZIEKTES

Dode arm ziekte

Phomopsis Eutypiose

Black dead arm

(BDA)dying arm

disease

dead armcane-and-

leaf-spotting phase

ESCA Bois noir

Schimmels

flavescence dorée

Fytoplasmen

Page 118: Update wijnbouwers 2014

Flavescence dorée• In de wijnwereld is een nieuwe epidemie aan 

het ontstaan. De druivencicade is verantwoordelijk voor de verspreiding van deze ziekte. De bladeren verkleuren goudkleurig, waarna de stokken afsterven.

• Ook besmetting via landbouwmachines.

Page 119: Update wijnbouwers 2014

• Deze ziekte is halverwege de vorige eeuw over komen waaien vanuit Canada en de Verenigde Staten. 

• In 1949 ontdekte men deze ziekte als eerst in de Armagnac, waarna Europa steeds verder besmet raakt. 

Page 120: Update wijnbouwers 2014

• Fytoplasmen koloniseren de cellen van de plant en verstoren het metabolisme van de wijnstok. Als gevolg hiervan worden de bladeren geel. (Flavescence dorée) 

• Bij witte druiven verkleuren de bladeren goudgeel, en bij blauwe helder rood. 

• Bloemen en bessen verdrogen. • De bessen rijpen slecht, zodat de kwaliteit 

ernstig is aangetast. • Uiteindelijk zal de wijnstok sterven.

Page 121: Update wijnbouwers 2014

• Deze ziekte heeft momenteel al grote gevolgen in de Bordeaux. Er dient preventief gerooid te worden om de ziekte een halt toe te roepen, maar ook hiermee lijkt men nog niet de strijd tegen deze ziekte te winnen. 

• De oplossing is waarschijnlijk dezelfde als ten tijde van de Phylloxera; enten op resistente onderstokken.

Page 122: Update wijnbouwers 2014

• Eenmaal besmet helpen alleen drastische maatregelen: Zieke wijnstokken moeten volledig worden teruggesnoeid, en de insecten moeten worden bestreden.

• Insecten kunnen zich tot 8km verplaatsen en zo de infectie verspreiden.

• Ook via andere waardplanten.• Daarom in een groot gebied verplicht 

preventief insecticiden inzetten.

Page 123: Update wijnbouwers 2014

• Uitbraak in Bourgogne met juridische vervolging van biologische wijnbouwer die weigert pesticiden te gebruiken.

• Men spreekt inmiddels over de ontwikkeling van een epidemie die kan uitgroeien tot de omvang van deze van de Phylloxera. 

Page 124: Update wijnbouwers 2014

• Grapevine flavescence dorée phytoplasma Name: Grapevine flavescence dorée phytoplasma – Common names: Baco 22A disease (English) – Flavescence dorée (French) – Flavescencia dorada (Spanish) – Flavescenza dorata (Italian) 

• EPPO computer code: GVFDXX • EPPO A2 list: No. 94 • EU Annex designation: II/A2

Flavescence dorée

Page 125: Update wijnbouwers 2014

Candidatus fytoplasma vitis

• De bacterie is onlangs benoemd als Candidatus fytoplasma vitis , en de belangrijkste vector is de cicade Scaphoideus titanus. Jonge stokken sterven en oudere verliezen hun productiviteit. Het is een fytoplasma-ziekte behorende tot de vergelingsziektes. Komt als epidemie voor en variëteiten zijn verschillend vatbaar.

Page 126: Update wijnbouwers 2014

Waardplanten

• De waardplant voor flavescence dorée is de Vitis vinifera, maar V. riparia kan ook worden aangetast (Maixner & Pearson, 1992). 

• De overdracht gebeurt gewoonlijk via insecten (cycaden) van wijndruif naar tuinboon (Vicia faba)  en Zomerchrysant (Chrysanthemum carinatum), en vervolgens terug naar de houtige waardplant de druivelaar. 

• In Europa is enkel de V. vinifera relevante waardplant. 

Page 127: Update wijnbouwers 2014

Waardplanten• Zekere waarplanten:Tuinboon – Vicia fabaZomechrysant - Chrysanthemum carinatum

Page 128: Update wijnbouwers 2014
Page 129: Update wijnbouwers 2014
Page 130: Update wijnbouwers 2014

Cycaden

• De overdracht gebeurt gewoonlijk via insecten (cycaden, meestal Scaphoidus titanus) van wijndruif naar tuinboon (Vicia faba) en Zomerchrysant (Chrysanthemum carinatum), en vervolgens terug naar de houtige waardplant de druivelaar. 

Page 134: Update wijnbouwers 2014
Page 135: Update wijnbouwers 2014

Opmars in Europa

1949 eerst in Europa……….2010 tot Luxemburg2012 zuiden België2013 Champagne, Bourgogne, Elzas en Duitsland

Page 137: Update wijnbouwers 2014

Hyalesthes obsoletus

Druivencicade

Page 138: Update wijnbouwers 2014
Page 139: Update wijnbouwers 2014

Hyalesthes obsoletus

Page 140: Update wijnbouwers 2014

Nieuwe vectors• Nieuwe insecten die 

fytoplasme kunnen overdragen:

• Dictyophara europaea

• Orientus ishidae

Page 141: Update wijnbouwers 2014

Europese lantaarndrager (Dictyophara europaea)

• Lengte 9-13 mm, juli-september

• KenmerkenMeestal groene, soms roodachtig gekleurde cicade met een kegelvormige, scheef naar boven stekende verlenging van de kop.

Page 142: Update wijnbouwers 2014

Europese lantaarndrager (Dictyophara europaea)

VoorkomenOp open, grazige terreinen met struikjes. Algemeen in het Middellandse Zeegebied, Naar het noorden veel zeldzamer. Zeldzaam in de zuidelijke Ardennen, Elzas, niet in Nederland.

LevenswijzeDeze cicade heeft een zeer goede schutkleur en is moeilijk te ontdekken. Springt weg bij verstoring. De Dictyopharidae vormen een grote, tropische familie, waarvan sommige soorten bizarre, lange verlengingen aan de kop hebben. Beroemd is de Surinaamse lantaarndrager, die een kopaanhangsel heeft dat bijna zo groot is als het lichaam zelf. Vroeger meende men ten onrechte dat in de kopverlengingen lichtgevende organen zaten, vandaar de naam lantaarndragers.

Page 143: Update wijnbouwers 2014

• De Europese lantaarndrager komt vrij algemeen voor op de Bosrank.

• Overdracht van het 16SrV fytoplasma is mogelijk.

Page 144: Update wijnbouwers 2014

'Japanese leafhopper‘(Orientus ishidae)

• Orientus ishidae is nieuw in België

• http://www.natuur-forum.be/phpBB3/viewtopic.php?f=121&t=8926

Veel in wijngaarden aangetroffen. Heeft al positief getest op 16SrV fytoplasma. Oorsprong van de infectie is echter nog niet bekend.

Gaffuriet al., 2011

Page 145: Update wijnbouwers 2014

Waardplanten• Verdachte waardplanten zijn:Clematis vitalbaAkkerwindeBrandnetel

Page 146: Update wijnbouwers 2014

Bosrank(Clematis vitalba)

Page 147: Update wijnbouwers 2014

Akkerwinde(Convolvulus arvensis)

Page 148: Update wijnbouwers 2014

Grote Brandnetel(Urtica dioica)

Page 150: Update wijnbouwers 2014

Open cyclus

Gesloten cyclus

Page 151: Update wijnbouwers 2014

Is Giboulot fundamentalist?

De Bio-wijnbouwer Giboulot riskeerde een zware straf omdat hij weigert te spuiten. Is hij principieel tegen of is dit wat de media 

er van maken.

Page 152: Update wijnbouwers 2014

De wijnbouwer uit Beaune riskeerde zes maanden gevangenisstraf en

€ 30.000 boete.

Page 153: Update wijnbouwers 2014

• "Is het zo, dat indien er niet ver van de uwe, wijngaarden door Flavescence dorée getroffen waren, uw beslissing het zelfde zou zijn geweest?" vroeg de voorzitter van de rechtbank, Helène Cellier, aan de wijnmaker.

Preventie is toepassing IPM

Page 154: Update wijnbouwers 2014

• "Natuurlijk, ik zou hebben behandeld," antwoordde Giboulot. Hij had voor de zitting openlijk verklaard dat hij, "indien nodig", niet tegen behandeling was.

Preventie is toepassing IPM

Page 155: Update wijnbouwers 2014

• Volgens de autoriteiten was dit het geval. "In de naburige gemeenten, Pommard, Volnay, Saint-Aubin, Meursault, vonden we de Flavescence dorée," zegt Jean-Roch Cleavers, regionaal directeur van de Voedsel en Landbouworganisatie.

Is er gevaar?

Page 156: Update wijnbouwers 2014

• “In 2013 moest uiteindelijk een perceel van 0,2 hectare in de Bourgogne als gevolg van de ziekte worden gerooid, tegen 11 hectare in 2012, hetgeen het bewijs levert van de werkzaamheid van de behandeling na de ontdekking van een grote uitbraak in de Saône-et-Loire in 2011.”

Preventief rooien

Page 157: Update wijnbouwers 2014

• "Dit werd gedaan in volledige overeenstemming met de wijnbouwsector, met inbegrip van de biologische. En het is enkel Giboulot die niet behandeld heeft. Waar het om gaat is dat er een veroordeling volgt.“ zei de heer Gaillet.

Gesteund door wijnbouwers

Page 158: Update wijnbouwers 2014

• De raadsman van de verdachte, Benoist Busson, verweerde dat de beslissing van het districtsbestuur van 7 juni 2013 "illegaal" was wegens “het gebrek aan urgentie om deze actie te motiveren”.

Urgentie?

Page 159: Update wijnbouwers 2014

• We zien dus dat de media er iets heel anders van maken dan wat er aan de hand is.

• Geen principiële, haast ‘fundamentalistische’, bio-boer die weigert te spuiten, maar een verschil van mening over of de toestand voldoende ernstig was,en wie dan de autoriteit bezit om hierover te beslissen.  

Media misbruiken

Page 160: Update wijnbouwers 2014

Vonnis 7 april 2014

De procureur verlaagde uiteindelijk de eis naar 1.000 euro maar vroeg wel de veroordeling. Giboulot werd veroordeeld tot een boete van 1.000 euro waarvan de helft met uitstel.

Page 161: Update wijnbouwers 2014

• Dezelfde discussie kan zich bij ons gaan afspelen wat betreft de beslissing om het al dan niet te spuiten in het kader van de invoering van de IPM.

• Wat als waarschuwingsberichten gebaseerd zijn op waarnemingen 20 km verder?

• Waarop baseert de wijnbouwer zich dan?

Toepassing IPM bij ons?

Page 162: Update wijnbouwers 2014

6. SALK-geld voor wijnbouw

Page 163: Update wijnbouwers 2014

Vlaams beleid

“De wijnbouwsector in Vlaanderen is de kinderschoenen ontgroeid en heeft het potentieel om uit te groeien tot een stevige tak binnen de Vlaamse land- en tuinbouw. Daarom zal voor de eerste maal en in nauw overleg met de sector een beleid worden uitgewerkt voor deze subsector.” 

Beleidsbrief Vlaamse regering 2011 2011

Page 164: Update wijnbouwers 2014

De Provincie Limburg besloot € 500.000 SALK-gelden voor de stimulering & ontwikkeling van

de wijnbouw te reserveren.

2013

Page 165: Update wijnbouwers 2014

VOORLICHTING

FT onderzoeker

2014

Page 166: Update wijnbouwers 2014

VOORLICHTING

ONDERZOEK

FT onderzoekerWIJNGAARD

2015

Page 167: Update wijnbouwers 2014

Wijngaard voor onderzoek en voorlichting

• Het ontbreekt aan praktijkmogelijkheden voor voorlichting en onderzoek.

• Een wijngaard van ongeveer 1ha zal worden ingericht.

• Deze wijngaard kan gebruikt worden voor het kalibreren van het te realiseren waarschuwingsysteem.

Page 168: Update wijnbouwers 2014

VOORLICHTING

ONDERZOEK

KENNISCENTRUM BUITENLAND

WIJNGAARD

MICROVINIFICATIE-CENTRUM

Financiering ?

2019

Page 169: Update wijnbouwers 2014

7. Mycorrhiza in de wijnbouwonderzoekresultaten 2011/2012

Claudio Niggli und Andrzej Klasa Ithaka Institute (voorheen Delinat-Institut) 

Ayent, Zwitserland

Page 170: Update wijnbouwers 2014

Veel planten, en wijndruiven in het bijzonder, gaan met hun wortels een symbiose aan met mycorrhiza-schimmels. Zij ruilen plantensuikers die zij middels fotosynthese aanmaken tegen schaarse voedingstoffen zoals fosfor, stikstof, water en ook talrijke oligo-elementen, die anders voor de plant niet of in beperkte mate beschikbaar zouden zijn.

Page 171: Update wijnbouwers 2014

Inokkulation von Jungreben vor dem Pflanzen, mit Ektomykorrhiza (links) und Endomykorrhiza (rechts).

• Veldproeven waarbij nieuwe aanplant alsook oudere wijnstokken met verschillende mycorrhiza-producten geïnoculeerd werden. Bovendien werden proeven genomen met geïnoculeerd zaaigoed voor groenbemesting. 

Page 179: Update wijnbouwers 2014

• Het inoculeren met ektomychorrhiza is zonder bevloeïng bij oude stokken effectiever als bij jonge stokken. Het eerste effect kan bij oudere stokken al na een jaar optreden. Het blijkt vooral invloed op de druivenkwaliteit te hebben. De aanmaak van secundaire metabolieten werd bij een aantal inoculaten gestimuleerd, hetgeen voor de wijnkwaliteit een belangrijke rol kan spelen. De analyse van de wijn uit microvinificatie moet hierover meer uitsluitsel geven.

Page 180: Update wijnbouwers 2014

• De kwaliteit en keuze van de stam speelt blijkbaar een grote rol voor het resultaat.  Het volgende jaar zullen er hierop gerichte proeven worden doorgevoVolgend jaar zullen proeven met druppel-inoculatie bij oudere stokken worden uitgetest.

Page 181: Update wijnbouwers 2014

© Geurt van Rennes

Page 182: Update wijnbouwers 2014

Nieuwe gisten en onderzoeken naar andere 

organismen bij de fermentatie.

8. Onderzoeken rond gisten e.d.

Page 183: Update wijnbouwers 2014

Sequentiële gisting

Page 184: Update wijnbouwers 2014

Oenoferm wild & pure

Page 185: Update wijnbouwers 2014

Oenoferm wild & pure

Page 186: Update wijnbouwers 2014

Herkomst van secundaire aroma’sVluchtige stoffen van verschillende culturen afkomstig uit verschillende wijngaarden

schimme

ls

gisten

bacteriën

Page 187: Update wijnbouwers 2014

Vluchtige metabolieten door micro-organismen op de druiven

Druif: Blaufränkisch (Lemberger)

4 verschillende plaatsen in het Burgenland

Onderzoek naar vluchtige stoffen in het algemeen als ook van de afzonderlijke micro-organismen

Page 188: Update wijnbouwers 2014

Resultaten- Duidelijk  identificeerbare aroma’s- Voor elk herkomstgebied- Voor elke phylogenetische groep(54 bacteriën, 47 schimmels, 26 gisten) totaal 127 ‘species’

Page 189: Update wijnbouwers 2014
Page 190: Update wijnbouwers 2014

9. CABERNET project

Page 191: Update wijnbouwers 2014

Rode Vlaamse wijn

Page 192: Update wijnbouwers 2014

©Geurt van Rennes

BlauwWelke blauwe druiven zijn in ons klimaat 

gemakkelijk te telen en geven goede commercieel aantrekkelijke wijnen die men 

zowel op primair fruit als met hout kan uitbouwen?

Page 193: Update wijnbouwers 2014
Page 194: Update wijnbouwers 2014

Blauer Spätburgunder

Dornfelder

Blauer Portugie

ser

Blauer Trollin

ger

Schw

arzriesling

Regent

Lemb

erger

St. Laurent

Merlot

Acolo

n

Domina

Cabernet Sauvign

on

Cabernet Mito

s

Dunkelfeld

er

Frühburgunder

Cabernet Do

rsa0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

Pinot noir

Dornfelder

PortugieserLemberger

Page 195: Update wijnbouwers 2014

Blauer SpätburgunderDornfelderBlauer PortugieserBlauer TrollingerSchwarzrieslingLembergerSt. LaurentMerlotAcolonDominaCabernet SauvignonCabernet MitosDunkelfelderFrühburgunderCabernet Dorsa

Page 196: Update wijnbouwers 2014

Opties

• Pinot noir (Spätburgunder)• Dornfelder• Lemberger (Blaufränkisch)

Page 197: Update wijnbouwers 2014

Lemberger

Pinot noir

Dornfelder

Portugieser

Blauer Spätburgunder

Dornfelder

Blauer Portugie

ser

Blauer Trollin

ger

Schw

arzrieslin

g

Regent

Lemb

erger

St. Laurent

Merlot

Acolo

n

Domina

Cabernet Sauvign

on

Cabernet Mito

s

Dunkelfeld

er

Frühburgunder

Cabernet Do

rsa0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

Page 198: Update wijnbouwers 2014

Pinot noir

• Moeilijke druif door Botrytis-gevoeligheid• Duitse klonen gemakkelijker• Niet iedereen is liefhebber van Spätburgunder

Page 199: Update wijnbouwers 2014

Lemberger/Blaufränkisch

Page 200: Update wijnbouwers 2014

Acolon

• 1971 Weinsberg – kruising Lemberger x Dornfelder. 

• Acolon rijpt heel vroeg, bereikt een hoge kleurintensiteit en serieuze mostgewichten. Behalve mooie fruitaroma’s hebben de wijnen een goede structuur en lengte, met meestal een bescheiden hoeveelheid tannine. Opvoeding gebeurt gedeeltelijk op barrique. 

Page 201: Update wijnbouwers 2014

CABERNET project

•  Het LVWO Weinsberg heeft een aantal nieuwe Vitis vinifera kruisingen gemaakt op basis van Dornfelder. Deze werd gekruist met Lemberger en Cabernet sauvignon. Het is aangewezen om verder te onderzoeken wat de mogelijkheden van druiven zijn voor de productie van rode kwaliteitswijn in Vlaanderen. 

Page 202: Update wijnbouwers 2014

CABERNET project

• Het zijn doorgaans redelijk vroege soorten met een korte cyclus -> onder normale omstandigheden volle fenolische rijpheid en beduidend minder gevoelig voor botrytis.

• Geschikt voor vinificatie gericht op primaire aroma’s en een krachtige kleur. 

• Ook is het mogelijk om de wijn op hout uit te bouwen.

Page 203: Update wijnbouwers 2014

Cabernet Neuzuchtungen

• CABERNET DORSA In het jaar 1971 gecreëerd van Dornfelder en Cabernet Sauvignon

• CABERNET DORIO In het jaar 1971 gecreëerd van Dornfelder en Cabernet Sauvignon

• CABERNET MITOS In het jaar 1970 gecreëerd van Lemberger en Cabernet Sauvignon.

• CABERNET CUBIN In het jaar 1970 gecreëerd van Lemberger en Cabernet Sauvignon.

Page 204: Update wijnbouwers 2014

Blauer Spätburgunder

Dornfelder

Blauer Portugie

ser

Blauer Trollin

ger

Schw

arzrieslin

g

Regent

Lemb

erger

St. Laurent

Merlot

Acolo

n

Domina

Cabernet Sauvign

on

Cabernet Mito

s

Dunkelfeld

er

Frühburgunder

Cabernet Do

rsa0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

Pinot noir

Dornfelder

PortugieserLemberger

Neuzuchtungen

Page 205: Update wijnbouwers 2014

Cabernet Dorsa

• Siehe auch den Artikel Weinbau in Deutschland und Weinbau in der Schweiz sowie die Liste der Rebsorten.

• Synonym: Zuchtnummer We 71-817-92• Abstammung: die Rebe ist eine Kreuzung (Mutter x Vater) 

aus den Rebsorten Dornfelder und• Cabernet Sauvignon Lemberger. Aus der gleichen Kreuzung 

entstammt die Rebsorte Cabernet Dorio. Cabernet Dorsa ist eine Varietät der Edlen Weinrebe (Vitis vinifera). Sie besitzt zwittrige Blüten und ist somit selbstfruchtend. Beim Weinbau wird der ökonomische Nachteil vermieden, keinen Ertrag liefernde, männliche Pflanzen anbauen zu müssen.

Page 206: Update wijnbouwers 2014

Cabernet

• Assemblage van Cabernet Dorsa en/of Cabernet Dorio en/of Cabernet Mitos en/of Cabernet Cubin met de naam Cabernet.

• Op fruit van primaire aroma gericht of meer klassiek en houtlagering.

Page 207: Update wijnbouwers 2014
Page 208: Update wijnbouwers 2014

Geurt van RennesBeNeVit / Runkster höfkeBoomkensstraat 1343500 Hasseltwww.benevit.org

Bedankt voor uw

aandacht

©Geurt van Rennes