UITWERRKING BRAINSTORMSESSIES DEELNEMERS

Uitwerking brainstormsessie groep 1: Op welke manier kunnen we ervoor zorgen

dat een eerlijk deel van de marge van de keten bij de boer komt?

Deelnemers Beleid:

Begeleider: Janny Gerritsen (provincie Noord-Holland)

Katharina Prause (provincie Flevoland)

Pieter Rijzebol (provincie Gelderland)

Stephan Kooijman (gemeente Haarlem)

Erna Steenhuis (NH Food)

Carlo Verhart (Rabobank)

Joe van der Veen (gemeente Almere)

De brainstorm begon met een opsomming van kansen op post-its om een betere marge voor de

boer te kunnen realiseren:

Praktisch

Minder leveringsmomenten = anders plannen organisatorisch

Verwerkingscapaciteit in je keuken houden

Volume commitment geven

Bundelen van de vraag meerdere partijen samen

Volumes

Volumes verhogen

Schotels verminderen

Logistieke samenwerking

Lange termijn commitment contracten gunnen/geven

Prijs

Huidige keten inzichtelijk maken

Prijs inzichtelijk maken

True pricing gebaseerd op CO2/impact opleggen vanuit overheid

True pricing invoeren. Lobbyen ervoor

Prijzen, prijsafspraken tussen cateraar en boer inzichtelijk maken

Lokaal

Meer focus en aandacht op kwaliteit

Meer samenwerken met korte keten initiatieven

Lokaal inkopen, bijvoorbeeld met voedselcoöperatie

Waarom is het zo belangrijk?

Weten waar je eten vandaan

komt

Bewustwording

Opent mogelijkheden om

sturing te geven

Wie hebben er vooral baat bij?

De teler

Het milieu

Wij allemaal

Wat zijn mogelijke oplossingsrichtingen?

Vaststellen inkoop quotum

• Circulariteit

• Gezondheid

• Duurzaamheid

• Lokaliteit

Kijk naar totale beeld

Kijk of je het in eigen beheer kunt doen

Vraag regionaal stimuleren

Faciliteren inkoop/aanbod platform/markt

Hoe lang is de keten en hoe kunnen we die verkorten?

Beleid formuleren om van boer tot bord toe te passen

Communicatie

Veel behoefte om resultaat meetbaar te maken,

terwijl de data niet beschikbaar is

Nudging

Lokaal met verhaal

Transparantie

Samenwerken transparant!

Bevorderen ketentransparantie (aanbesteding)

Laat de consument ook zien hoe de verdeelsleutel is

Pricing, transparantie uitvragen per stap

In beeld wie zijn die boeren, nodig ook de boeren uit bij de aanbesteding

Positief prijsbeleid (bereidheid meer te betalen)

De werkgroep kiest ervoor om één thema verder uit te werken: ‘Inkoopbeleid transparantie

creëren over true prices’. Hun aanbevelingen en opmerkingen zijn verwoord aan de hand van

antwoord te geven op een aantal vragen.

Wat gebeurt en als we niets

doen?

Transitie van de

landbouwketen

vertraagd.

Onhaalbare doelen

klimaatakkoord

Huidige markt blijft in

stand

Wie en wat hebben we nodig?

Game changers

Opdrachtgevers die willen

veranderen

Data

Hele keten

Omschrijf waarvoor gekozen is?

Met inkoop de werkelijk prijs

van je voedsel.

Overige opmerkingen:

Voor keten in kaart brengen, de totale keten

Beperk de kracht van de keten (bijvoorbeeld

sta kleine bloemkolen ook toe)

Is ook ingewikkeld

< impact km

onderscheidend

Uitwerking brainstormsessie groep 2: Hoe zorg je ervoor dat ook de kleine partijen mee

kunnen doen met de aanbesteding?

Deelnemers Facilitair:

Begeleider: Daniëlle Lieuwen (Provincie Noord-Holland)

Mike Venekamp (Task Force Korte Keten & Atlantis Handelshuis)

Bauke van der Veen (Flevofood)

Rutger van Cruijsen (Dijklander Ziekenhuis)

Anne-Marie van Diepen (Provincie Noord-Holland)

Lies Rademaker (Greendish)

Richard Hoogland (Dijklander ziekenhuis)

De brainstorm begon met een post-its inventarisatie welke kansen een aanbesteding aan kleine

regionale partijen kan te weeg brengen en het rubriceren van die kansen. De werkgroep zag

economische, maatschappelijke, verbindende kansen en gaf ook voorbeelden over hoe dat in een

aanbesteding of contract kan worden meegenomen.

Kansen

contract

werkgelegenheid Stimuleren/steun

en lokale

regionale

economie

MKB laten

samenwerken en

nieuwe

verbindingen en

innovaties

Via ‘groothandel

producten

leveren naar

locatie clusteren

Partijen die

samenwerken

(lagere)

milieu

impact als

hoofddoel /

reden

Gezonde

bodem

gezonde

producten en

voedingswaarde

gezonde mens

Kans voor boer om

te profileren in: -

wateropslag, -

Voeding als

medicijn, - stikstof

opslag Voor

producenten die

omschakelen

naar circulair,

regeneratief/na-

tuurinclusief

Gezonde

voeding =

minder uitval

door ziekte

Wat doet de

inkoop uit de

regio voor de

burger in zijn

regio?

Gevoel en

binding met de

regio creëren

Motor voor

lokaal voedsel

voor

consument

Lokale

producenten

(ken je

leverancier)

Emotionele

binding

Flexibel

Programma

van Eisen

Diversiteit

verse

producten

Uniek

assortiment

Verkleinen

scope van

contract

Inkoper laten

scoren op MVI in

plaats van

laagste prijs

Bedrijf/instelling

moet ten eerste

de keus maken

vanuit hun visie

Leg vast in de

aanbesteding dat

je voor ….%

lokaal wil

Lokaal en

duurzaam als

uitgangspunt

Aanbesteding

opsplitsen Uitvraag

tender

Balans tussen

prijs en

duurzaamheid/

lokaal

Eerlijke prijs

voor de boer

De werkgroep kiest ervoor om de laatste rubriek verder uit te werken. Hun kansen contract

aanbevelingen zijn hieronder langs een aantal vragen uitgewerkt:

Wie en wat hebben we nodig?

Inzicht in de verschillende mogelijke catering concepten (alleen uren, eigen beheer, leveranciers

loskoppelen van personeel etc).

Visie, de gebruikers/cateraars/juristen/facility managers meenemen in de visie.

Transparantie in de keten.

Flexibiliteit in het contract opnemen om te vragen of de cateraar kan inspelen op de wensen van het

bedrijf of instelling vooral ook vanuit een meerjarige samenwerking.

Voedselverwerkingsbedrijven die de korte keten ondersteunen.

Wie hebben er vooral baat bij?

Leveranciers en MKB uit de buurt/regio.

Boeren die uitvoering willen geven aan kringloop- en natuurinclusieve landbouw.

Wat gebeurt en als we niets doen?

4 of 5 grote partijen beheersen de cateringmarkt en er komt weinig tot niks uit de regio

(producten/mkb).

Maatschappelijke, economische of boer-burger vraagstukken komen niet aan bod.

Provincie voert geen beleid uit op haar kerntaken vanuit Vitaal landelijk gebied of het stimuleren

van de regionale economie.

Waarom is het zo belangrijk?

Regionale economie wordt versterkt, boer-burger binding wordt versterkt en daarmee de ‘license to

produce’.

Veel voedselvraagstukken worden zichtbaar in het sociale ( bijv. gezondheidsvraagstukken

gerelateerd aan voedsel), ruimtelijke (bijv. hoe bepalend is de voedselproductie voor ons landschap als

80% voor de export wordt geproduceerd), ecologische (bijv. impact van de landbouw op onze

biodiversiteit) en economische (verdienmodel van de boer in de keten) domein.

Wat zijn mogelijke oplossingsrichtingen?

Met een eigen keuken in beheer kun je grotere impact maken,

Push & Pull strategie

Botsproeven/marktconsultatie doen op uitvoerbaarheid: wat kan de regio leveren?

Blockchain: transparantie.

Samenwerking op de aanbesteding binnen het bedrijf of instelling tussen beleidsmedewerker,

aanbestedingsjurist en facility manager.

Aanbesteden vanuit een visie, einddoel voor ogen.

Omschrijf waarvoor gekozen is?

Maak sociale inclusie ook onderdeel van je aanbesteding.

Wat is de regio? Begin met welke producten haal ik uit mijn eigen provincie, daarna omliggende

provincies, dan Nederland, dan Europa en dan wereldwijd.

Bepaal welke producten de grootste impact hebben op ecologie/CO2/verdienmodel en pas die aan in

welke producten worden aangeboden.

Overige opmerkingen:

interpretatie van aanbestedingsteksten gaat zomaar verkeerd. Dus de interpretatie van de tekst

moet eenduidig zijn. Voorbeeld: MRA aanbesteding…. Mag dan omliggend agrarisch landschap

wel leveren aan de MRA of alleen binnen de harde MRA grens?

Uitwerking brainstormsessie groep 3 : Wat mag en kun je allemaal (juridisch) in je

gunnigingscriteria zetten ter bevordering van duurzaamheid en korte ketens? (onder andere

om staatsteun en uitsluiting te voorkomen)?

Deelnemers Inkoop:

Begeleider: Amber van Veghel (Smaackmakers)

Matthijs Vos (Provincie Noord-Holland)

Paulien Veerhuis (Gemeente Haarlem)

Peter Bakker (Gemeente Lelystad)

Antje Truggelaar (Provincie Noord-Holland)

Jan-Willem van der Schans (Taskforce Korte Keten)

Henk Renting (City Deal Voedsel op de stedelijke agenda)

Het begint bij de visie: wat wil je bereiken? Het is daarbij van belang om de personen

verantwoordelijk voor inkoop en voor het voedselbeleid samen aan tafel te krijgen. En voor deze

visie is zowel intern als extern draagvlak (bijvoorbeeld door marktconsultatie) nodig. Zodra de

interne organisatie of de markt niet goed is betrokken of gehoord, kan het gewenste resultaat

nooit gehaald worden. Hierbij is het belangrijk dat de ontwikkelde gunningscriteria geen

marktverstoring teweeg brengen of in strijd zijn met de aanbestedingswet en interne

aanbestedingsregels. Zo mag je niet ‘lokaal’ als voorwaarde noemen, maar kun je wel sturen op

bijvoorbeeld versheid, of moment van oogst tot moment van gebruik. Van belang daarbij is dat

we onszelf de vraag stellen ‘waarom willen we korte ketens?’ en welke impact wensen we

daarmee te bereiken? Zorgt dit ervoor dat vraag en aanbod matchen? En doen we dingen omdat

we het altijd zo doen of omdat dit echt impact en echt verschil gaat maken? Hierbij hoort een

contractvorm dat vertrouwen schept tussen cateraar en organisatie, en waarborgt dat de inhoud

van het contract daadwerkelijk wordt geïmplementeerd.

Het is van belang dat je duurzaamheidsvoorwaarden vaststelt en motiveert waarom

(bijvoorbeeld door naar je voedselbeleid te verwijzen om het beleidsmatig te rechtvaardigen).

Maak een lijst wat wél kan en wat dus geen marktverstoring is om deze

duurzaamheidsvoorwaarden in de gunningscriteria te zetten.

Ook wanneer je nog niet hoeft aan te besteden zijn er mogelijkheden om aan de slag te gaan met

korte ketens en circulaire catering door samen met de cateraar naar het huidige contract te kijken

om de mogelijkheden om te verduurzamen te onderzoeken.

Let wel op bij de motivatie van de korte ketens dat niet alles wat lokaal is, duurzaam is!

Voorbeeld is de biologische tomaat waarvoor veel energie nodig is om die te telen. Uit de

gegevens van de WUR is gebleken dat deze tomaat minder duurzaam dan de tomaat uit Spanje.

In Kopenhagen letten ze op de volgende punten om te oordelen of er sprake is van een

duurzaam product:

- Ergens op de wereld ‘in het seizoen’

- Bewerkingen en verpakkingen

- Afval

- Van dierlijk naar plantaardig

Check de totale duurzaamheidsimpact:

- Gebruik de trade-offs checklist (bijvoorbeeld bio of lokaal)

- Groente fruit kalender (productie + afstand)

- Denk aan het aantal leveringen en de logistieke impact

De korte keten kan helpen bij een eerlijke prijs voor de boer, transparantie en innovatie! Daarbij

is voedsel van de korte voedselketen vaak lekkerder qua smaak (verser).

Samenwerking is van essentieel belang, volgens dhr. Van Der Schans: zo is gebleken dat het voor

boeren die geen bewerkingsslagen hoeven te doen, het met de korte ketens veel makkelijker is

om met weinig tussenpersonen hun product te kunnen verkopen. Daarentegen is een product

van de boer dat wel een verwerkingsslag nodig heeft dominant en daar is wel een tussenpersoon

voor nodig (zoals een slachterij en snijderij). Tip van Van Der Schans: “werk samen rond logistiek

en verwerking zoals bij wassen, snijden en slachten”.

Amber van Veghel werkt bij Smaackmakers

Wij zijn Smaackmakers. Wij werken met veel passie aan een duurzamere en gezondere

voedselomgeving, die meerwaarde creëert voor gezondheid, organisatie én klimaat. Dat doen we

door onze opdrachtgevers te begeleiden naar een duurzaam, gezond, circulair voedselaanbod,

waarmee zij meerwaarde kunnen creëren. Zoals voor werkgevers; een hogere

medewerkerstevredenheid, - productiviteit en betrokkenheid. Of voor horeca; het aantrekken van

nieuwe of behouden van bestaande gasten. Of voor gemeenten, scholen en ziekenhuizen; door

doelstellingen op gezondheid en duurzaamheid te realiseren en, uiteindelijk kosten te besparen!

Hoe? We bieden adviestrajecten (van aanbesteding tot implementatie en alles daartussen);

trainingen en workshops (mentaliteitsverandering, basiskennis en -begrip van wat duurzaam

voedsel is en waarom het belangrijk is, tot vaardigheden- en kookworkshops voor uitvoerend

personeel); impactmetingen en tevredenheidsmetingen; trendtours en lezingen. Dit doen we op

basis van 6 jaar ervaring en onze diverse tools, zoals; het 10-stappenplan©; de 10 Future Proof

Food Principes©, het Groei Impact Model. Hiermee zorgen we dat onze opdrachtgevers voorop

kunnen blijven lopen op het gebied van duurzaamheid en voedsel, door hun stappen richting een

duurzamer, gezonder en gewaardeerd aanbod.

Waarom Smaackmakers? Met 6 jaar ervaring in het verduurzamen en gezonder maken van

horeca en catering, heeft Smaackmakers holistische kennis opgebouwd. We hebben een visie van

hoe een duurzaam en gezond aanbod eruitziet, dat aanspreekt bij de gast, de gezondheid ten

goede komt, voedselverspilling en milieu impact verlaagt en dat een duurzamer voedselsysteem

stimuleert.

Onze focus op voedsel heeft een reden: De impact die wij hebben op de aarde, ook wel de

voetafdruk genoemd, wordt voor het grootste deel bepaald door wat we eten, namelijk 34%! Én:

eten is iets dat we allemaal doen, elke dag, meerdere keren per dag. Dat betekent dat we met

kleine aanpassingen in ons eigen leven, grote impact kunnen maken. Daar willen wij, samen met

zoveel mogelijk organisaties, aan bijdragen!

What’s new? De MRA werkgroep Circulair Inkopen en Opdrachtgeverschap heeft dit jaar de

Roadmap voor Circulair Inkopen en Opdrachtgeven opgesteld, waaruit nu een aantal

vervolgacties uit is gekomen. Zo zullen er in het nieuwe jaar bij provincie Noord-Holland voor 5

inkooppakketten werkgroepen worden opgericht om eisen en gunningscriteria te ontwikkelen,

waaronder voor de catering! De bedoeling hiervan is dat er volgend jaar middels het uitvoeren

van een marktverkenning en marktconsulatie standaard circulaire eisen en gunningscriteria

worden ontwikkeld die kunnen worden toegepast bij aanbestedingen.