.. - ~ :- -

What tim~ of the day WAG it? - - It was before noon , the

dny SIH' came to our classro It and talked to me . I-t was before

the noon, before the break, ~hat she came to me and spoke to me

about military training .

Be f ore the 10 . 05 break ? Yes .

This-time when you had the discussion , where was the teacher

who was supposed to be in t he classroom at this time? The

teacher was not in , we had a short b r eak . Between eight and half

pas ten , we did have some short breaks, because our White teacher

were not at school those days . There were only Black teachers I e

at the school, so, w~ were only taught English and Science and

Afrikaans during those periods . So , we had Science in the mornin

and English from then we hac Afrikaans late .

Those lessons that you just mentioned, from what time to

what time, did they last? - - Our lessons those days \lere start'ng

at eight . We had two perio ds o~ Science. two periods of twenty-

five minutes each. Two per i ods in succession of Science and then

we had a short break and then we had English and then we had a

short break and then from t he re we went into a break and then

after break we get Afrikaans . That was all for the day .

Why did you not tell the Honournbl Court about the shorL

'. "

breaks that have just been mentioned here? - ~ I though the Honour

able attorney was asking ab out early in the morning during the

pertod when there was White staff and White teachers .

~1y 'lIH~Sti () 11 W:H; sirnrlc ;tnd st:rair;hIJorward . I wtU; asl<inp,

from what time up to what t ime , and : ;h(~ lH'enk , how Ion?, is tha!;,

and till wha t time did you ha'/c lessons 7 -- There 'wore two in-

c idcn ts , ,,:hen ;hu re v.rcre no Whi to L -[tc h r~j nnd when there was

v/h i te teachers _ So , there is a d ifi'erence DC tween those two

i nciden ts . So. I cou 1 d no t clearly unde rs tund ,,!hich pe r iod did 3!

you ask .

C '1n/ . . .

-G

C'If] YOIl tell tht' ourt. t the time whl:rl you allegedly <'poke

There ~as no lesson going on at that time, w~ had a short break.

How long is a short bre nk ? -- A snort brenk of twenty

minute .

What ~ime do you have y our 10nR break? -- Long break, at

eleven, at twenty two, I should say .

What tim~? -- Twenty to quart~r past eleven .

In other words, there is only a difference of about five

minutes between the short b reak and the long break? -- I would Ie

say. the difference between t he short break and the long break,

it was only because of the

teachers to Leach. It was

teachers, there were not the period

only because/the teacher

enough

who teache s

us, nt thaL mument teaches another class . So , that is why you

have got that short break . But the period when we have our

White teachers, we dm't have a shor~ break, we have only a long

break . That is not an official short break, that one, I am

speaking abou t . We call it a short break .

But what I say, is that on that day, there was a difference

of about five minutes betwe en your short break and your long 2r

break? -- Yes .

When the accused told y ou about going to Botswana, did she

tell you where in Botswana and how you are going to get there?

-- No, she did not tell me where in Botswana but how to get

there, she told mp wA ' ci just :;kip tl'1c. c unl;ry but r;he did not

te 11 me in V/h j r; 11 rn'lnnc r ~;h()u 1 d wr: ,;l( i ) ttH! cUlm try .

[0 v: i f the a c c; u s rl com e [; and L. <.: 1 ~ s t his lIon 0 u r a b lee 0 u I' t

tha t on thn t par t iClllar day, you v;e: re no t in the classroom bu t

':ha t she V/<1S in the c l'l~;sro )' I and ' .. :hen she came ou t flnd had

a INAUDIBLE with you, would ¥0U npree with h~r? -- She would 3'

tell a lie

There ar r • b'!O pi>ople, ;'Ii") rIll". ~;J.l ief; ~"1e1, would not v:ri te

- 6 f

their final year exa~inations , do you happen to know anything

about them? -- No.

If the accused would f urthermore come and tell this court

that there was some time that you were allegedly staying at

Roodepoort and you were not at school and you only came back to

. school on-the 13th, and you IJe re arrested on the 14th, just

nfter you cnmc ho.ck frorn Ro orle poort? -- No,

She will further say t ha t on this particular day. you were with her

discussing/the alle~cd expu ln Lon of hoth of you by Mr. Spios?--

No, this I do nol; know abou t r1r. Spies ..

Can you tell the Honour~b le Court for huw long did you at-

tend the Ie tures at the Adm inistration block before you were

arrested? I can only say, only the day on whIch I was arrested

14t.h of October.

COURT: Was that the only day on which you attended lectures at

the Administration block? Only that day .

RE-EXAMINATION BY PHOSECUTOR : There is something thet is not

clear to me. What is meant oy "attending lectures at the Adminis-

tra t ion block I I? Where d id you at'tend your lessons, is it in

the school or the Administrati on block . -- At school , the White 2(

teachers could not come because of the disturbances, so the

School Board decided that we s hould have some lessons which were

taught by our 'tfhite 1:;eachers a t the Administration block . At

Technical Hiph School we we re only going for the lessons ~hich

... ;hich a1"o ti1Ul;h t hy the Blac k tt'::1ch(;r! , YOll ~o to the school?

Ye~ .

And for the lessons t:ha .. is :n' o;h1:; Ly l..,hi te teachers, you

must i!;f) to th(· Adrnlnistrntio l block? -- Yes, it is only on 3(1

Thursday, v:e a t tend the lef·.:~ons on 'J'r'd rsday and th~

Do / . .

'.

:)r) lund 'rs':and it th n c orrcc~ly , that you attended lesson.,

at t,;-, differen:: places? - - {e s .

Some at school , in the ~ lassroo~s, and one at the Administra

tion block? -- The whole day o~ tha~ day when we attend at the

Administration block , we atte nded for the whole day and then

, t h e other-days we attend all the lessons at the school .

For how long a period d i d it remain like that? - -

Can you tell the court f or how many weeks did the White

teachers teach at the Admini s tration block? - - It began in late

September, then I was arrest e d in early October .

What date , can you remember? On the 14th .

How many classes did you attend at that Administration block

- - I only att~nded one lesso~ . . one class, I was there at the Ad-

mini "LPation 3 lock for one d a y .

Technical High School.

The other days I was at the

At the schoo l i ~self? - - At the school itself .

How many days, did you at tend that regularly, or only for a

few days , or what? - - I came t o schoo l regul ~ rly , I ~as going to

school more or less every we ek , or one week after another, but

I was loafing only one day a week .

The accused , is she also a student? - - She is a student at

Technical Higil Schoo=.. .

Is she in the same clas s with you? -- Sh0 is not in the

samp class wi ~h me, she is i n Form VB, I was in form VA, that

l f.j , she was Q t· t;r; nd inp; Form '/, Cor:lrn e: C i. -11, I Vias in Technical ,

taking the Tc; cll ni c ;,l. course ';.). n d sh l; v a::; tav.iflp; Commercial .

So , you ,,,ere neJ ': in th e [;arne cla[~s . flO't., when did y o u

sel~ h e r ;It :,(; 110 11, v: J"H~ n th e (;C()!:; "-t' Xa il lnatLon startl'd it was pu t

to you abou t .. ~he n YJU had Las t seen the ~ccusect on this

specific day , Did Y ) 11 s ee il l.. r' eve ry thy 85 yo u attended school,

or did you [;0 s pec i.'l.l l :l to l pc , ) 1' "' ,I (': did you mean when you

saw hc'r at th , 1 '1. 5: inst' nr . I d :J r.' ;,. kn () Y. \-,I h'l.t V! t1 S the

- ,0 -

ques t i •. m,. I saw her at school because wp attend the same

scho( I, so \'.'13 see each other at school and greet e.ach other . Then

I just go to my lessons.

So, you have seen her at the school but have not spoken to

her? -- I have seen her at schoo l but one day she came to me and

spoke about fleeing the country .

Other days, you had on ly seen her without speaking to her?

-- I have only seen her and ~reeted her and then get to my clasE-

room .

counT: When this term started on approximately the 28th of 1

July, you say, that except fur isolated occasions, you attended

classes regularly, is that right? Yes .

And the classes you at tended at that time were classes in

::icience, En~sh and Afrikaans ? -- Yes.

I think you said you had Black ~cachers who instructed you

in these various subjects? - - We had them at Technical ..

At the school? -- At the school.

Who were the teachers ~h o inst ucted you at that time? Can

you give me th~ir names? -- I n SCience , it was Mrs . Magatela .

In Engl ish, fir . S ikhesi .

And in A~rikanns? - - Mr . Sithole.

Have you been detained since the 14th uf October? -- Yes .

Since then? -- Yes .

Were you tried for any ~hing? -- I do not follow the question

W>re you Charf!ed with a i1Y Or~ei1C2? Y .s .

What offence \'.'n::.., that? -- For :U"OIl.

!\nd v:ere ynu sentenced? -- I \"a::- senJp.nceri 12 mnnths .. . For

t ... .'o y<..;: rs, haJ r of the ,ent ~nce \.;;1.::; ~'11SPGllded for three years .

':.'.tat rl1.te 'das ,h<1t? -- T: \'/'is r)T1 the 23rd of november .

~ H'rl!E~{ ()UESTIO~JS

r·1NR . ,-,ERE!I HET GFI;-:r ) BE '.'!AAR DA'; CF t" rE VERSKOON WORD NIE

(; r.TU I r: STAAd At

3

· .. HOF : IHe s,wl.-: word llitr;est e ... tot 26 I\ugustus 1977 in Hof no . 19

neskuldigde hly in hcqtcnis. Die verhoor wo d da~ voortgesit .

Uitstel vind plaas op versoe~ van die verdediging .

HOF VERDAAG TOT 26 . 8 . 77

HOr~ HERVA'l' OP 26.8 . 1977

AANKLAER HOEP SAAK EN MELD DAT REGSVERTEENWOORDIGER VIR DIE

BESKULDIGDE 'N tJIEDEOcLING AA fIJ DIE HOF \:/IL DOEN

MNR . SERETI: May it please Your Worship . Your Worship at thib a practica

stage I am forced to withdraw from ~his matter simply because 0:/

problem involved . I came t o this matter after the State had a1-1

ready led abou t e ir;h t S t'l te \,' i tnesses and in order to pre pare

myself further, I am supposed to get a copy of the ~ourt record.

Now, because of lack of fun dG , I a~ unable to get a copy of the

court recorci. At this stage , I fe el I cannot proceed with this

type of rna t; ter .

COURT : Is that the only di ff iculty, ~r. Sereti?

:·TR . SERETI : That is right . I strongly feel that without knowillfY

exactly what the State witnes ses hav b~id it would be a bit

difficult for me to proceed with chis matter .

COURT : I appreciate that i t is essential that you should hlve 2

a copy of the record, but i s chat the only difficulty?

~1R . SERETI : It is the only li fficllity .

COURT: Is tllere perhaps a po ssib 11 i ty tha t the Defence could

pay part of :he cost involved?

1 m.ld!' :In : ppo n trncn ... I, L l;h Lh '.n to come and s.~c [fj(:

Uti!; P ' l:;', f~(I.J(l:I'y "Jill! Lhf'Y It- If ; 11,''11' " :,l lI'f)r!'] IJP ll.J 1 tr),hy .

COURT : I see, th:lt: t;h8r!~ i. a 1~jo tll'if: cHfl",culty that thes('

penplt' nre not :'h()\'iinr. t~)h'" I t'r. es:,lry Lntt~rC'!'t in the matter .

HR , SEnETI : 'j"-:at is ri;~ht .

COURT: In tin:.. 8ven': r,j r . ~)' I'l~ t i, L f Y' 1I ha v' dcfin L te 1y dec it kd,.

to wi':.hdraw fr om tr; :i1['..t':c'r. [ Gon " , ''(;' ;ry 'v/ay clear to stop

I, ,

· . that .~, the position becaus ' he court would prefer, under the

circurr:stanccs tor the aCCUSt ' to hav· representati.on .

HOF STAAN VERLOF AMI HNR. S1:.1:ETI TOE Of.! HOM TE ONTTREK AAN SAAK

HOF Vf,RDAAG

HOF flERVAT

HOF' : BesRula i gde he t te kenne gegee da t in die 1 ig daarvan da t

haar prokurf'ur hom onttrel< het; aan die saak wil sy aansoek doen

vir uitstel sodat sy ~ ander prokureur kan opdrag gee om namens

haar te verskyn, is dit reg?

BESKULDIGDE : Dit is reg , Edelagbare . 1

HOF : Die hof is bereid om die saak uit te stel tot die 12de van

Septembe r. Is dit genoeg tyd vir haar am die nodige reelings te

tref am voort te gaan met die saak .

UESKULDIGDE : Ja, Edelagbare .

SAAK UITGESTEL TOT 12 . 9 . 1977

BESKULDIGDE III IIFG TENIS

UJTSTEL VIND PLAAS OP VERSOEK VAN BESKULDI (;DE

HOF HERVAT OP 1 2 . 9 . 1977

AANKLAER ROEP SAAK

HOF : Beskuldigde, ~ het die saak tot vandag laat uitstel op u 2

versoek, is dit korrek?

BESKULDIGDE : Dit is so .

HOF : U het aangcdui dat u I".'il die diens:e van In raadsman verk.7.

BESKULDIGDE : Dit is so .

IICH : lJ Ile I, oo)j{ :1'lnf~(:dIJ i d;t!. Lo t v.lnd:lr~ if. ,1 'I~l c('m:ll vo ld0cncJ, :

v I. r IJ (Jrn rI i ': rt (i r! j ji,f: r't;;:) I flJ',: : 1,1; 1; " ,·:'1

BESKULDIGDh: Dit is so .

HOF: rJou U:; u raadsnJilll vanchg tl:en ... 00rdip;?

BF.SKllLDIGDE : Nee, 0n~' kon ,. ie een kry nit.;. .

HOF : J<CJ.n dit:: r;aak m:t<lr V0or.:ga.::tn (",r,rh:r die umstandighede? 3!

I3ES KULDIGDE : Ons k ... n maar . "lnr,.1.CJ.n :'." \.; die saak .

:10:,'/ .. .

HOF: Die St~n~ se saak was ~esluit. Nou wil die hor net aan u

verdui,jelik wnt u regte is . U het die reg om 581:( getuienis af

te Ie, of om plaas daarvan dat u getuig, kan u verkies om te

swyg . Dan het u ook die reg om getuies te roep . Verstaan u

wat u regte is?

BESKULDIGDE SE REGTE WORD AAN HAAR VERDUIDELIK DEUR TOLK

BESKULDIGDE: Ek verstaan .

AAJJKLAE"R VERSOEK !IOF ON GETUIE TE W/lARSKU INGEVOLGE ARTIKEL 21(b)

\'/ET 83/67

HOF : Die hof wil net aan die beskuIdlgde verduidelik dat sy

teregstaan op 'n aanklag van die oortreding van die bepa1ings I (

van, o.a . , artikel 21 (b) van die Wet op Terrorisme, Wet 83/67

en vo1gens die bepalings van hierdie artikel imp1iseer dit dat

indien ~ persoon in die Repub1iek of elders opleiding ontvang

wat van nut sou kon wees vir ~ persoon wat die ingevaarsteI1ing

van die handha'Vling van ",:et; en orde beoog, of In ander persoon ui t­of beveel

10k, of aanstig,/of hulp ver1een, of aanraai, of aanmoedig, of

verkry om sodanige op1eiding te ond9rgaan, dan tensy daardie

persoon bo redelike twyfel bewys dat hy ~ie die opleidinfl ontvanp

he t nie, of nie 'n ander persoon ui tet.:Iok, of aangez tig, or bavcel

of hulp verleen, r aangeraai of aangemoedig het om sodanige op-

I~inr. te ontvang nie , indien hy dit nie bo redelike twyfel

bewys nie dat rlit vir die doel dnn moet hy bo rede1ike twyfel

bev:ys dat di t n i.e v ir die doel It.'as o:n di t te gebrulk of t~ laa l;

gcbruil< om In da.Hl te ;:.>leeg \' . .:It op Clon of ander grande dil.: vie t en

orde in die Republ i~ -:: van SUicl-A:Cr i <.1 in f,evn.'J.r stcl nie .

Nou, is dit (jie posisic dat daar het al 'n paar ::;etui~s 13e­ON/fCORBAfIR

t u i en i s n f r. e 1 E· h Y hie r die Po d l. c () r . 1 ,; cl a [l r 1m i is C •• / v: a t die

beskuldigde v:i 1 lev:eL~ dat i I rlie lif; d8.arvan wat di·~ persoon 8.:;'

reeds ~etui~ het, d8.~ sy hierdie p~rsoon om een of ander rede

wil tCr'ugro(:p om hi ""Jie be\'!y ~·.lns ·.·.'l. ')P h'l.1.r geplaas v.ord

deur [e wet. tc wecrl~?

I'E.~ II( :n

. ,

,.

74-

BESKULDIGDE: Daar is In get • • e \'fat L.k '.vil terugroep, Edele?

HOf : ':.'atter r;etuie is die?

BESKULDIGDE: Reverend Lek ;' .0 tlo .

HOF: Is hy vandag hier?

BESKULDIGDE: Nee, Edelagbarc .

HOF: Goed, DP -~ later stadiuM kan ons oor~eging skenk daaraan.

Die hor s~l dit op hierdie ~tadium bcskou as ~ aanaoek . Miskicn

kan sy die hof tevrede stel orntrent ctaardie besondere aspek.

Ons gaan dus voort. Wil die beskuldigde self getuienis afle , of

verkies sy om niks te se nie? 1

BESKULDIGDE VERKIES OM GETUIENIS ONDER EED AF TE Le

GETUIENIS VIR VERDEDIGING

CAESERINA MO'fSOKWANE MAKHOERE , verklaar onder eed (deur tolk)

HOF: U is die heskuldigde in hierdie saak .

BESKULDIGDE: Dit is ek .

HOF: Gaan maar voort.

BESKULDIGDE: Edele, op die klagstaat wat hulle vir my gegee het,

het hulle geskryf, drie klagtes . Hulle voIR mekaar . Dot ek by

mnr . Emphraim Bahula, Reverend Lekgo:lo, hulle het geskryf die

klagstaat, net van hierdie persone, dat ek na hierdie twec 20

personc toe gega~n hot dat hulle my moet help

HOF: Net.~ oomblik, mnr . die Tolk . Ek wil net vir die mense

wat daar sit en lai~ in die hof dat ons is met baie mcer ernstig,'

dinge hier, as Rrappies te doen. Ek weet nie watter uitwerkine

hulle lngtery f)[) di,' r,ctU1U h(~t n1(;, 'na:J.r ok wi1 n('l: dit vir

afgesit om die saak behoorlik aan die hor te kan stel deur hulle

grappies danrsQ, dan snl ek nie huiw,~r om hierdie hofsaal skoon

te maak nie. Laat dLt: nou } ~ "ie dui')('11k '/ers~aan v:ord dat die

hof het klaar r;' rraat. llier is 'n persoon ' .. d.l! 5e vryhc1d op die J

spel is en di-' hof [~a1 dl t ',, ' ensirlii ' ,el'1.n~ dat hi('r iets in

hi""rdie hof pl'1.asvind da'~ di t vir llaar no j liker rna k nie

.. " . t-l r1 J

-75- BESKULDIUDE

en ook ~ie. toelaat dat dit vi die ho: enigsins sy taak , moei -

1 iker nlaak nie.

BESKULDIGDE : Dit is so geskryf dat ek na daardie twee persone

gegaan het om die ander mense, dit is die getuies wat hier was,

te help dat hulle oor die grens gaan om opleiding as soldate te

gaan kry . Ek het na Reverend Kgotlisile Lekgotlo toe gegaan .

Hy is ~ lid van B . P.A .

HOF : Wat beteken die, asseblief?

BESKULDIGDE: Black Parents' Association . Ek het na hierdie man

toe gegaan met hierdie bedoeling, want ek was besig met eksamens 1

skryf .

TOLK DEEL HOF lImE DAT., HY NIE SAL KAN VOORTGAAN NIE

OMREDE HY MOEILIKHEID ONDERVIND OM GETUIE TE VERSTAAN

HOF VERDAAG

HOF HERVAT

MNR . S . LETSHOGO NEEM WAAR AS TOLK

CAESEffiNA MOKHOERE (nog onder eed)

HOF: Die getuie het laas te kenne gegee dat op daardie stadium

was sy besig om eksamens te skrywe toe sy die persoon wat leier

van die Black Parents' Association , eerwaarde Lekgotlo, en nog

~ persoon, mnr . Ephraim Bahula , gaan spreek het . Gaan maar aan .

BESKULDIGDE : Ek vra die hof om die notas vir my voor te lees .

Dit lyk vir my of daar iets verkeerd is .

HOF: Wat is verkeerd?

BESKULDIGDE : Daar ~at dit praat oor die eksamens . Sal u dit

asseblief weer oorlees dat ek kan luisLer?

AII.NKLJ\ER GEE IIAN DIE HA~ID DAT flANGES rEf.! D/\AH 'N ANDER

TOLK IS. 01£ :;)11/\1\ \o/u;:n VAN VOOIUH' UEGIN D. W.S . GE'l'UIENIS

VAN BESKVLDIGDE

BESKVLDIGDE VERKIES OM WEER TE BEGIN 30

..

- 'J- BESJ'ULDll .

BESKULDIGDE : Agbare soos jaar geskrywe staan, op die klagskrif,

die C0 rste klagte is dat ek na Ephraim Bahula sou . gegaan het, en

die dominee Kgotlisile Lek~otla . Dit is geskrywe dat ek na

hulle sou gegaan het dat hulle my moet help of die getuies wat

getuienis afgele het, ook moe t help. Dat hulle vir my en die

ander per-sone. die ,~e tuies wa t alreeds getuig het , moe t help am

die Republiek te verlaat vir militere opleiding in ander lande .

Edelagbare, ek het toe vir Lekgotlo genader en gevra dat

hy my moet help, aangesien hy In lid is van die B. P . A. Omdat

mnr . Spies gese het dat ek nooit my eksamens sal skrywe nie , l(

en dat hy moet gaan uitvind Welt die toedrag van sake is , ral<ende

die eksamens wat ek moet gaan afle . Ek het nie vir Lekgo:10

genader, soos wat hulle beweer, in die klagstaat nie . Ek het

hom genader aangesien hy In lid van die B. P . A. is . Maar, ek sal

nie na hom gegaan het sodat hy my moet help am vir militere op-

leiding ~e gaan nie . Die bewering dat ek vir Lekgotlo sou ge-

nader het en vir hom gese het dat my pa teen my baklei en dllt

ek wapens wil he om cerug te veg, is nie die waarheid nie . Die

bewering dat ek na hom sou gegaan het en vir hom sou gevra het

om my te stuur vir militere opleiding is wat hom voorgese 'vias

deur die sekuritc itspolisie . Hy was twee keer na die getuie-

bank Beroep gewees om te kom getutg en toe h~ die derde keer

geroep was, dis toe hulle nou sy verklaring aan hom voorgelees

he t:.

El< wil gr<.w.r, h" clat di e man, I.ckr;otlo, goroep rnQE:t v,orc! .

Daar is ices wat ck aan horn wil vertel, Edelagbare . Ek wil

gra~g h~ dat ek hom mo~t ondervra in die c0en q oordigheid van

die hof voordat (li.e polisie J<IJ.n inmel g .

2(

HOF : Goed, by daard i. e aanp(; 1-.en the i d salons weer kom . Gaan 3(

nou maGI' voort met jou gp.tu·cnis op die rnericte van die saak .

BESKULJJIGDE/ . . .

~.

BESKULDIGOE

BESKULDIGDE : Ek wee t niks '3,n daardie gedecl tc van die ge tuie-

nis waar Lekgotlo meldin~ g ~aak het van dic milit61~ opleiding

nie .

Agbare, Bahula, w~s van~evore my kerel gewees .

HOF: Die persoon wat getuienis afgele het?

BESKULDIGDE : _ J_a, Edelagbare. Ons he tin afspraak gehad dat

ons op ~ sekere Sondag moet ontmoet . Voordat ek vir Bahula kon

ontmoet het op hierdie betrokke Sondag, het my vriendin , Rebecca

Raseroka, my besoek . Op ~ sekere geleentheid het Emphraim Bahu-

1a vir my gese, ek moet nie met mense no. sy woonp1ek toe kom nicI l

Ek was toe verp1ig om saam met Rebecca na hom toe te gaan. Ek

kon nie vir haar weggejaag het nie . Langs die pad het Lehono10

Mat1atsi, hy was in'die geselskap van ~ ander Bantoeman , ontmoet.

Hy hpt ons gevra, waarheen gao.n ~ns . Ons het aan hom gese ons

gaan na Ephraim Bahula se .... :oonplek. Hulle twee het toe by ons

aangesluit en die vier van ons het ~oe so. mgeloop . Toe ons by

Ephraim Bahula se huis aankom, het hy, Ephr im , my na buite ge­

roep en daarbuite het hy my gevra hoekom het ek saam met ander

mense gekom, aangesien hy my vroeer gese het dat ek nooit met

iemand na sy huis moet kom nie . Die doel van my besoek was 2

om vir hom te gaan se dat ek voornemens is om vir verdere studie8

te gaan bui te die Republiek. Ek sou dan 'tleer teruggekom het huis

toe nadat ek my studies voltooi he~ .

Die bewering dnt ek no. hom op ~ ~;aandag sou gegaan het en

dat (~k finontoc; r;er;aQI1 hr. t [;Oc];1t hy rny 'n i,ril:l' k'Jn f~f~e en dat (!k

(Jok I~t'ld ily Ilf'f! :: )11 f~;t:HI vr;l 11(:1., i :, i ;1.:, 1;J.:.r.r'V:!J1 d< f~(; 'II kl':I1III.;

dra nie . Edelagbare, ek het op verskeie gcleenthede na Ephraim

se 'vi rkspl ek gc gaan, e1 kc k( (~r "'annee r' c k dorp toe gckom he t .

Ek het alreed:::; gese rlnt r;ph~~:--liln It:as iI":y kerel ge":ees, en daardie

p.;etuicnis wat deur 1.,'h10110n , 1.::1 f.'1 < tl'\l;~: i .:1f.I"(ele '-':os dat ck aan

hom sou r,ese h€,t da~ Ephrai is lh:r i .1 om my r,elcl :;.:! gee as

ek h'rr. lief' hel:", i"" nie so nl~ . El< ·Lt.':; niks daarvan nie .

3

- 3- BEShlJ LD 1 . DE.

Vat hulle getuiq het V3n Ephraim Bahulo , is iets waarvan ek

geen kennis dra nie.

Rebecca Raseroka is my vriendin . Herman Ntlatleng, Lucas

Nchabaleng, Frans Modiba, steve Mamabolo, is mense wat ek goed

ken . Omdat ek altyd in die geselskap van Rebecca was, het dit

so gebeu~ dat daardie mense vir Rebecca leer ken het. Daardie

getuienis wat hulle afgele hol: dat el< na Mamelodi Hoerskool sou

gegaan het en daar twee vergaderings 'bygewoon het, is nie die

waarheid nie .

Hierdie ander vier manne het toe ontdek dat Ephraim Bahula }

my kerel is. Die bewering dat ek no. die fllamelodi Iloerskool sO'J

gegaan het en dat hulle ges@ dat ek sal na Ephraim Bahula toe

gaan om geld te gaan vra, asook In brief by hom te kry , is ie ts

waarvan ek geen kennis dra nie.

Die getuienis dat ek aan hulle sou ges@ het dat ek in besit

van In paspoort is en dat ek die Republiek sal verlaot en no Bots­

wana toe gaan om reelings te gaan tref d' ar vir die vervoer tu

Bots~ana, en dat ek met ~ rytuig sal kom wat hier in die Repub~i

behoort en vir hulle te kom haal, is nie die waarheid nie .

Di e ge t'l ien i.s da t e k by ['.11 rinrn . ale fane sal tu l SR8.an as ek

in Botswana kom, dlt is die getuienis waarmee hulle my wil vns­

trek want fllLrLam Ralefale het saam met my skoolgegaan in tlie ­

se~fde klas, en sy is in Botswana gebore . Miriam Ralefale se

ouers werk in die Republiek en gedurende die skoolvakansies bly

iJ ; (; r die v 1 e r per son evil e t

bo ie f,ooc1 dot illiriam Halr.:fall: In vr'lr:;ndin van rny i:.: c:n in d Lc:­

se1fde kla8 is .

Die p,'tuicni!"" (\:1. ('1< vLr hull t' f~('f;i'; het; dat hullt.:: cern n::1.

Swaziland sou moes gaan (:n (jan d~~lIr rIa !·lOSOOIbick, i~ nie die 3(

waarheid nie .

Die/ ...

-79- BESKuw u ... vDE

.. Die getuienis wat hulle afgel& het in verband met mil1t@re .

boek uitgehaal in 1976. Ek het dit op die 5de van Augustus 1976

ontvang . Die dag waarop ek my bewysboekie ontvang het, is die

dag waarop ek die vorms vir ~ paspoort geneem het en dit huis toe

gevat het . - Ek hat dit by my vir omtrent twee tot drie weke gehou

voordat ek dit na die Bantoesake Kommissaris toe teruggeneem het

Die paspoort het ek gedurende September-maand gekry . Ek het so

~ paspoort gaan uitneem omda~ ek en my pa, was van voornemens om

na Lesotho toe te reis, om v~r my ouma te gaan besoek . 1

Herman Ntlatleng, Lucas Nchabaleng, Frans Modiba, Rebecca

Raseroka en Lehlohonolo Matlatsi, hulle het ges§ omdat ek ~ pas-

poort het, sal ek na Botswana toe gaan om dinge te gaan regmaak .

Dit _ is nie die waarheid nie . Ek het van hulle getuienls verge~ c .

Ek kan my nie daaraan herinner nie. Ek weet niks van die militere

opleiding bewerings nie .

Die sekuriteitspolisie het n a my gekom en gese hul1e wil my

'n staatsgetuie maak i~ verband met die Steven Nkosi se saak . Ek

het vir hulle gese ek weet niks van die militere opleiding nie .

Edelagbare, ek stem nie saam me t die getuier,is wat hulle teen 2 1

my afgele het nie .

Dit is aI , Edelagbare .

HOF VERDAAG TOT 13.9 . 1977

BESKULDIGDE III.. HEGTENIS

I J 0 F It E H V fI.' [' 0 Pl . .". 1 Q '1'1

CAESERINA MOTSOKWANE MAKHOER ~ verklaar ond~r eed (deur tolk)

KHlJISONDERVRACHlC DF:lJH AANI<LAI·;n: Jy """dS 'n skolier in V~nn V Dan

die Vlakfontein Tegniese Hoersk00l, i~ dit reg? -- Ja .

Jy s§ dat verlede jaar het mnr . Spies j~u verbied om eksamcn

te skryf, is dit reg? -- Ja.

D1 e rede daarvoor was 0 ' da t jy d o,: - 1 geneem het <,an die

- )-

onlus te daarso? -- Ek ... :ee t 110 van geen rede nio .

Jy het deelgeneem aan oic onluste daarso? --

Jy en Mashinini? - - Ja, maar ek weet nie om watter rede het

mnr. Spies dit gedoen nie .

Hoekom wil jy my nie ant;woord of jy deelgeneem het aan die

Ek " se , ja, ek was teenwoordig met die onluBte.

J Y wru; 'n ll c 01t;em;11 ha 1e I)n tcvrede mons r;cwees. dnarom he t Jy

dee]geneem aan die unlustc? -- Ja .

Ontevrede met dle leerplanne by die skool , ontevrede met

die Blankos? Ek het deelgcncern ann die onluste van J unie- 1

maund .

Antwoord net my vraag . Jy was ontevrede met; die Blankes

gewees , jy was ontcvrede met die leerplanne by die skool ? - -

Al die aangel e cnthedc in verband met die skool was ek tevreJe .

i'Il e t 1\ f r i k a an s 00 J' ? - - J::1, Ed e 1 e .

So , jy waG net ontevredc met die Blankes? -- Ja .

En jy wou sien die Blankes moet nie die heerskappy in die

land h§ nie? -- Nee, dis nie so nie .

Nou waarom was jy dan ontevrede met die Blankes? - - Ek wou

gehad het ons moet dieselfde persone wees , ons moet dieselfde

beheer word , ..

Ja , gelyke regte? - - Ja .

Ja , dlt is wat ek s@, jy was ontevrede met die Blankes se

hee,rsknppy? Dlt was nie meer ~oed gewces nie , jy wou op ~

p,clyl<c voe t; In'. t; (lie rllank(~r ... ..,ice:' . -- Ja.

"

Jaar moes iets aan gedocn word urn J1ierdie ding to verander?

As hulle boreid is om ~l]es te vcrander .

Daar moes i" ts aan gec,)·m ... :orcl, d 1 i:; is my vraag? - - Ek kal.

nie die vr'lnp; mooi . er[Jv ·tar nie .

Jy het lH'sluit dac rlau~ rnoet [11):..1 i(: t:s ,edoen ..... ord omdat

di / ...

..

..

1-

die Bla,nkes beter rJntt.; her: volgens jou, as wat jy het en julIe

moet geIyk korn, is die nie so nie? -- ~ec .

En daarom het jy dan ('ok de~lgeneem aan die onluste , nie

omdat Afrikaans dIe struikelblok was nie maar in ~ poging om

al hierdie vcrnnderinRe tewecg te brine?

Is dit-nie so nie? Ek wil h@ die vraag moet weer aan

my gestel word .

Ek se die rede waarom jy dan ook toe deelgeneem het aan die

onluste is omdat jy het besluit dit is die metode wat julIe nou­

al moet mee begin, met onluste, om hierdie verandering teweeg te

bring? En nie omrede Afrikaans aan die skole gedoseer word

nie. Is dlt ~ yraag o~ ~at is dit?

Dit is ~ vraag, dit is ~ stelling aan jou .

die vraag beantwoord nie .

-- Ek kan nie

Daar moet tog ~ rede waes hoekom jy aan die onluste deel-

gene em het . Kan jy dit vir ons gee? -- "Mob Psychology" ,

dit is die rede .

Maar die "TVfob Psychology" het tog 'n begin gehad voordat

dit "Mob Psychology" geword het . Toe julIe besluit het om

die onluste te hou? Ek \'/eet van geen ander rede nie.

Sommer so vir geen rede nie hoewel jy ontevrede is met die

tocstnnd in die land, sond~r en1ge rede ~aan jy deelneem aan

onlustc . wil jy h0 die hof moet dit nlo? -- Dit is maar net

IrIoh Psychology", v:at anders kan ek se .

fJIailr.jy V.''1C nntevredc r~ewee!'; mot die l;oestand in die land,

dit is dle rcde houkom JY d~elgcnccm het? -- Ek het deelgeneem

omrede van die "T·10b PsychoJ.'Jgy" .

Maar jy w~s t)g nntevrede, is dit oie? Oor die to~stand

in die land? -- Eerste moe~ ek vir use, daar is persone wat

nie tevredc is nie.

fITaar, el< praat nie no', va.n "pt:r'sunc" nil;.' , ck praat van jou?

Al/ ...

I3ESKULOIGOB

Al Vlc'lt ek vir u kan se, 1s "Mob Psychology", niks anders nie .

J y weier om op my v raR~ te antwoord? -- Hoe moet ek die

vraal , bean twoord?

Ek vra vir jou : Jy was mos ontevrede met die huidige tee-

stand in die land? Van die ,'/at jy geneem het die "ongelykheid"?

Ja .

En omdat jy ontevrede is, het jy dcelgeneem aan die onluste?

Nee, omrede daarvan nie .

En toe die pelisie nou die onlust~ onderdruk, toe was jy 1

nog meer ontevrede? -- Ek was nie tevrede toe die polisie dlt

beheer nie.

Jy was nie? -- Ek was nie tevrede nie , Edelagbare . Maar

dit het my nie gepla nie . Oit het nie my gevoelens aangetas

toe die polisie soiets doen nie .

En toe die polisie nog mense, soos julIe dit ~estel het ,

aangerand he: geskiet het, toe het jy nog meer ontevrede geword?

Nie waar nie, skoliere? -- Nee, ek was nie bekommerd daaroor nie .

Jy was ontevrede daaroor? -- Dit het my nie gepla nie , my

gevoelens nie .

En jy het dit bespreek met jou maats? Ek het met geen

persoon gepraat oor hierdie aangeleenthede nie .

Jy was veral ontevrcde toe Webster Mashini gearresteer was,

vir sy aandeel in die onluste? -- Nee, hy is ~earresteer vir sy

eic dade .

,. En jy hct \;()e ook vir hulle [~aan vir jou vrie~de, ondur

o.nderc, °llcrmrm. LUC'lf3 en Frnns en Rcbl~cca-hulle , dat Webster

gearrestcer vIr ~y nanriecl in die on!u~te . Vir wie?

Vir Herman, Lucas, Rebecca en St~ven? Jy het vir hulle

vertel, Webster is RenrrestL~r . Ek vir hulle gcsG, Webster

is gearrestecr?

In? - - Daar is nie soicts nie .

Jv / ...

..

"

-f ._- BESKuLDIGDE

E~ jy is ontevrede omd&L Webster gearresteer is vir sy aan-

deel in die onlu te? Ek "~ t nie van solets ni~.

Ek stel dit aan jou, jy \',las so onl:evrede dat jy op In stadium

die skool se hek toegesluit het dat die kinders nie kon uitgaan

nie toe die skool gesluit is. -- Ek het ~ rede omdat ek so iets

gedoen het-.

ni ?

Het jy dit gedoen? -- Ja.

Is dit toe die skool gesluit was, weens die onluste? -- Ja.

Jy het die hel< toegemaak dat die kinders nie kon uitgaan

Ja.

En met hulle gepraat daaroor, dat hulle nou die hek moet

toemaak, jy is nou baie ontevrede omdat hierdie skool gesluit

word vir onluste? --

I(

Jy hot Reprnnt daaroor, In o~ n~ ? -- Dat die hek tocgeolult

word want ek Ls ontev ede?

Ja, met jou ander maats, di.e shIt rp., hct jy gc.prnnt; daar­

oor? -- Nee, ek het nie soiets g0praat nie.

Hoekom het jy die hek dan toegesluit? -- Ek het dit op ~

Wonesdag gesluit . tlaandag het ons vergadcring gehou met mnr .

Spies . Toe se mnr . Spies vir ons as ons die skoolhekke toege - 2C

maak het, is ons veilig . Dit is die rede hoekom ek die hek toe­

r,emaak he t .

Maar, mnr . Spies het die skool gcsluit , heeltemal dat daar

nie 'mee r skool is nie? -- Hy was nie teenwoordig op daardie dag

n t (> •

word . -- Vertel ~cer , mnr . epics ..

Hat mnr . Spies c1i~ skoo1 geslu ~ t 'J/eons die onlus:e dat dD.ar

ni me r 5011 skool v:ccs nie, j'l. or nr~e? -- Die dag tOt) ons die

hek gcsluit hec, he:' dl( poli~"ie ')P ':. fli.nsdnp; r;ekom . !ly het die 3(

hek clie Woensdar, tor. ~t,;rna 'lk .

/Intwonrd nc: :ny vr:HHl. )"s In e nV0I.'dirr! vrnag. ~"at

VIas di~ vraag? ,

Het mnr . Spies die skool toegesluit, weens die ~nluste , dat

daar nie meer skoo] gegaan y,:as nie, jet of nee? -- Ek weet nie om ,

watter rede het hy die skool gesluit t iu.

Ek vra , het hy of het hy dit nie gedoen nie, hoekom antwoord

jy nie my_vr~ag nie? - - Die skool was gesluit .

Ja, hoekom il jy nie my vrae antwoord nie?

Ek het daardie vraag vir jou vier keer gevra , hoekom het jy

nie geantwoord nie? Kan jy ~ antwoord gee ? -- J a .

Nou, s@ vir my , hoekom antwoord jy nie die v r aag n ie? -- l '

So, mnr . Spieo het die skool toegeslult en jy was ontevrede

daaroor? Wat moet ek sa, ja of nee?

Dit is ~ stel1~ng wat ek aan jou maak, jy kan dit erken of

ontken. Jy mo et net die waarheid vertel . -- Moet ek 58, ja of

nee , of moet ek ~ rede noem .

Ek vra vir jou ~ eenvoudige vraag . Ek is nie h~er om jou

vrae te antwoord nie . Jy he t hier in die hot' kom S\Jeer jy sal

die waarheid praat. Nou moet jy di e ~aarheid praat . Nou vra ek

vir jou 'n vraag en jy moet vir my In antwoord daarop gee Vlat die

waarheid is . Nou , vra ek jou hierdi c vraag : Het jy hierdie hek ?

p;aan toesluit mndat jy ontcvrede was omdClt die ::;ko01 r,cslt;il;

was? Ja .

Ja , en omdet jy ook verontrep; gevoel het en die swartmense

wor~ verontreg? --

GLen antwoord ni ? Jy wa e ook ontevrede omdat die pollsi

" " van c1L(; olwl i t,rc: cJ ; lil!' allnger~nu hr!f;? -- IJ1t hat; my nie gcpl a ni t:.

Was jy nie ontevrcdc nie? -- Dit he nie my gcvoelens getns

nic .

Soveel [;0 tht jy caam (h;elp;eIl8(;:m hct aan die vorminr~ van 'n

sko01)<om1 te '. Studente vcrtct:m. )()r<..ligcndc raad, daar . 3

Ek is nie li d da.:1r nie .

Jy/ ...

- 15- BESKULDIGDE

Jy het l~ei"';:-1.Qn nn die \ r,:""';ctde rinp; toe tvc dit gescie is .

het jy nie? - - Ek is nie geKics as ~ verteenwoordi~~ r nie .

Jy het gegaan na die vergaderLng toe? -- Nee, ek het ~een

verg~dering bygewoon nle .

So, jy kan vir die hof geen rede gee hoekom jy en We b ster

Mashinini_ v~rbted is am eksamen te skryf nie? -- Die rede wat

ek sal nOem, is, mnr . Spies h8t dnnrvan p;ehoor dat ek die h~k

toegemaak het .

Netnou kon jy dit nie s@ nie . Nou nadat jy erken het van

die hektoemakery, .. kom die storie . Kan jy vir ons verduidel i1<? ..I.

Dis die rede waarom hy my verbied het om die eksamen af te l@.

En wat meer is , jy was soveel ontevrede met hierdie toedrag

van sake in die land dnt jy nie net aan die onluste deelgeneem

het nie, mnar jy het ook met jou vriende begin praat en vir hul-

Ie ges@ dat julIe moet iets doen aan die pollsie wat die mense

so aanrand . -- Ek het met niemand soiets gesels nie .

'Was jou pa ~ polisieman? -- Ja.

Ons sal hierdie dIng bietjie toets . Nou h ierdie vriende

wat ek noem , is Herman Ntlatleng, Lueas ~c habaleng, Frans Modiba.

Rebecca Raseroka, Steven Mamabolo, Lehlonoholo Matlatsi ,

Webste r Mashinini . Is dit ree, hulle is jou vriende? Ja.

Goeie vriende? My goeie vr iendin is Rebecca .

Baie goeie vriendin van jou? -- Sy is ~ vriend omdat sy

nie baie vel'" bly van ons huis af nie .

Is sy ~ h~i~ Roeie vriendin ~~n jou , jet of nee? -- Ja .

Jullc: h : r~crm rr,l)clLLkhr;irl nil:!? -- Gr;t:n moellikheid nie .

Is dij~ reg , op 'r s':adium het ~'y Po::clv.:fstroom toe gevlue

vir (iie poli~;i('? tree, ek het niL W~vlug nn Potchefstroom

vir dit::: polLsie nie . Ek het bewyi~ Ull~ c.=k nic gevluff het na

Potcht'.f<'l;room tOl) nie . 3

Die eer~) te l<eer i~, jy .,(':.1. jou ')Ui', , ce bei~rafnis coe , of so

he t j Y vir h u 11 e r; e s Gis rl l • 1 ~ r(? - - J it, e k v; ~'l S n a

•

," ~.

BESKULDI D '

my ouma,so b'gra£nis to_.

En het jy nog geld by ~8n vun hulle gekry om·te gaan ne

Potchefstroom toe vir ~ie be~rufnis? - - Nee .

Het jy nie by Rebecca geld gevra nie? -- Nee .

En toe het .iY terugp;ckeer, is dit rer,? - - Ja .

Toe he t- jy ... :eer Potchers croom toe [;evlug? -- Eb het gaan

kuier in Potchefstroom . Ek h~t ook vir my mense by die huis ge-

s@, ck gann kuier.

En daar is jy toe gearresteer, Pocchefst r oom? - - Ja . My pa

het my toe g'volg en hy het my daar gekry en as ek gevlug heL 1

sou hulle nie Reweet het waar om my te kry nie .

En jy hec vir die polisie gevlug , is di~ r eg? -- Nee .

Jy was bang gewees die polisie sou jou arresteer? -- Nee .

Jy het dit vir Lekgotlo ges@, die predikant . -- Nee , ek

het nie so gese nie .

So die predikant kom en vertel ~ leuen hier in die hof? --

Hy het nie di waarheid vertel nie .

So hy kom vertel 'n doelbewus te leuen, 'n predikant , dat jy

nie vir hom gese het dat jy is bang vir die polisie nie? -- Ek

het nie vir mnr . Lekgotlo gese an die polisie nie . Ek het vir

Lekgotlo gesH am watter rede ek na hom toe gegaan het .

Jy het nie vir hom gese jy wil die lund Nerlaat nie? -- Ek

het nie so met hom gepraat nie .

As hy soiecs sG, dan lLeg hy? Ju, hy ver~ci ~ leuen

I-loekom sal hy die leuen vertcl , :~i} JY? -- Hy is belnvloed

om so te Sl! .

Wie hat hnm beInvloed? -- Die rnlisie .

r '-

Hoe h·t el i!; polisi" va:1 hnrn ">~'lhh)r? -- Uui' ml!nSl! ken vir 3

mnr . Lekgntlo.

i,ja ,r/ .. .

"

( 7-

.ila'lr hoe Vleet hulle riaL JY by Lekgotlo v:as, het jy vir hull~

SO .gl.;,;8? -- Ek het hu1le ge~:~ ck het no mnr . Lei<gotlo toe gegaan

omdat mnr . Spies my verbied het om die eksamens af te Ie . Dit

is die redp waarom ek na hom toe eegaan het, na mnr. Lekgot1o

toe r;c' p:n!ln I)l~ t .

Het jy vir die polisie so gese? -- Ja .

So jy het vir die polis~e van Lekgotlo vertel? -- Ja , ek

het gese ek het na Lekgotlo toe gegaan om daardie rede .

So, hulle het van jou gehoor van Lekgoclo? - - Ek weet nie

of ek die eerste persoon was wat hulle van Lekgot1o gese het 1

nie .

En is dit reg, Lekgotlo was nooit aangehou of gearresteer

nie want hy het niks verkeerd gedoen nie? -- Ek weet nie of hy

gearresteer is al dan nie .

Jy het ook vir die polisie gese dat hy het geweier om jou

te help, is di: reg? -- Ek het nie soiets met die polisie gese' ~

nie .

Jy het dan gese jy het na hulle toe gegaan vir die rede,

en het hul1e jou toe nie gevra of het hy jou toe gehelp of nie

gehelp nie? -- Ek het vir Lekgotlo ~ese, dle recte wat ek genoem 2

het hier by die landdros .

antwoord maar net my vraap, . Het jul1e nou nie gevra or

Lekgotlo toe gewillig was om JOD te help toe jy nou na hom toe

gaan om hulp te kry nie? Het jy nip vir hulle vertel toe nie?

Watter sonr heln?

Antwoorci ma;tr net die vraap: . }~,·t jy nle vir hul1e vl;rt81

die redp. y/anro'n jy n"l hom t;oe gr.p:aan het en jy se hy h<.!t r,e-

... :eLer )m jOll to 11'!lp .

toe vf'rtel dat Lekgotlo he t rewei~r om jou te help? -- ~\lllr .

Lek~ntlo het gese hy sal vir ~ r~dc ~aan sock hoekom hulle

my , nie toep.;elaC\t h(' ~ om dit.: ~l<sanl(;n;, af t- 12 .

I I ':,

H~t jy dit vir die poli ,ie gese? -- Ja .

So. jy het vir hulle gese Lekgo~lo sou jou ge~elp het? --

Ja . dat hy 'n rede sill soel< hoekom hulle my nie toelaat om eksa-

mens te skryf nie .

Jy sal saamstem dat Le gotlo het nie enige r ede om leuens

- teen jou t.e vertel nie? -- Hy kan maar leuens ve r tel en hy het

leuens vertel .

Maar hy het nie rede om dit te d6en nie? -- Daar is 'n rede .

Wat is dit? - - Hy is mos forseer om soiets te se .

wte het hom forseer? -- Die polisie . I(

Het jy di t - ? gesl.en. -- Ek het dtt nie gesien nie , want ek

het nie soiets gedoen nie . Dit is die rede hoekom ek so se .

Hoekom antwoord jy nie my vraag nie? Ek vra jou eenvoudig:

let jy dit gesien dat hy geforseer is om dit te kom se? - - Ek

het nie gesien nie .

Het iemand vir jou so gese? -- Niemand het my gese nie .

Niemand het dit vir jou ges~ nie, jy het dit nie gesien ni8

maar jy kom vertel so ~ ding in die hof? -- Ek weet dat ek nie

soiets gedoen het nie .

So, sonder enige rede, kom maak jy beskuldigings teen die 2(

poliste , sonder d~t jy enige gronde het? -- Hulle het mas gepralt

van mtlitere opleiding en dit is din~e wat ek nie v n weet n i e .

So , sonder enige rede of sonder dat jy enige grande het ,

maak Jy valse aantygings teen die polisie? -- Moet ek nou instem

vir iuts wat ek nie v~n wect nin? ,.

lIfo; d It fjO U ; , rn')!' t jy in:, tern. Ek 3 tern n ic !;aam n ie .

Wie het jou ver~esel na Lekgotlo toe? -- Lehlohonolo Matlats

'.vte nog? -- I[crm.:ln N tla l.enp" Luc.:l~; iJchabo.Ienp., Steve tI1:vntl-

bolo .

Frnns rJorli.t.n? -- !'k ht;;' ni\' I''' : ~ 1, 0m n, mnr . Lckgotlo toe 3

gep,aan nie .

Rebeccn./ ..

- 1-

Rebecca? -- Nee, ek het . ie me t hQar soon toe ge gaan nie . ,

Hocveel '(eer het jy gerraan na mnr . Lekgotlo se :,uis toe?

Drie keer .

Drie keer~: -- Ja .

Was hierdie mense al drie keer saam? - - Nee .

Hoekom ~et jy drie keer gegaan? - - Die eerste keer het ek na

hom toe gegaan op ~ Sondag en hy wa~ nie tuis nie . Sy vrou was

tuis .

Wie het saam met jou op daardie eerste keer gegaan? - - Alleer

Het jy toe later vir Herman en Steven en Lucas en Lehlohonol c

vertel jy was die Sondag daar en jy kom hom nie tuis kry nie . --

Nee. ek het nie vir hulle so gese nle .

As hulle so se is dit die onwaarheid? -- Ja .

As eni g r vall hulle so se? -- Ja.

Hoekom sou hulle so In leuen vert 1, d:1ar is mo nil<s mo<:::i-

likheid nie? -- Ek weet nie .

Kan jy miskien verduidelik hoe sou hulle dan weet dat jy dle

Sondag daar was? En jy hom nie by die huis kon kry nie? - - Ek

weet nie .

Jy sal toegee hulle weet? llulle het so getuig? - - Ek weet

ni.e .

Toe wqnne~r was die tweede keer? -- Ek het mee een Robert

die tweede kecr geg an .

En toe? -- En ene '10 tsala .

En toe k~n ,iy h o m OOt;: nLe kry ni l;? -- Ja .

Wie Ls tlH.:! saar'l? -- Lchl honol () .

\./ ie nog? -- He ~;nnr Ntl : l t leng, buc::l s iJchabaleng, Steve f'1amD.-

bolo,

Hebecca \' ' If; mo& 0 ' k StHl.m? -- I (' v .

Hoekom Vl.t jy LLerdie mense : ; '1 1 " 'nee J(...Iu? Dit hct mos niks

"

· -'0- BESKULDIGDE

met hull,e te do en wat jy me . die predikant viiI gaan gesels nie . -­

Ek het hulle gevr, om my te ver,esel .

My vraag is, hoekqm? - -.

Moet nie my vraag ontwyk nie . -- Ek het n i emand gehad om

saam met my te gaan nie .

Maar hoekom moet jy iemand h@ om saam te vat , dis mos jou

besigheid wat jy gaan praat? Daar is mos niks wat ek moet

versteek vir die Moruti nie .

Maar , hoekom moet jy hierdie mensa saam met jou vat, dit

is my v r aag aan jou? -- GEEN ANTWOORD NIE 1

Ek sal jou s@ hoekom kan jy nie die hof ~ antwoord gee nie .

Jy het hulle saamgeyat omdat dit die mense is met wie jy gere~1

het om saam met jou te gaan vir milit@re opleiding en dat julIe

moes gaan hulp soek by hierdie man om julIe uit te help . Dis

waarom jy hulle saamgevat het . -- Dit is nie om daardie rede

nie .

En as hulle so se, dan lieg hulle. -- Ja .

Hoekom? Hoekom sou hierdie goeie vriende van jou nou hier­

die leuens vertel? - - Daar is niemand wat so goed is vir ~ ander

persoon in hierdie w@reld nie .

Ek vra v i r jou : Hoekom sal hierdie mense dan nou hierdie

leuens vertel? -- Wat hulle gepraat het, is leuens .

Ek vra hoek0m? Is daar enige rede waarvan jy weet ~aarom

hullc die leuens vertel? -- Ek weet nie .

Hull' het r:L~en rede nie, stem jy saam? - - Ja . Hulle het

1cucns vertel .

Ilullf' het ~l'\!n reri. om ] cuens t(: vert(:l nie en hulle he t

ook nic leuens v rtel nie, is dit rc~? -- Hulle hct leuens

vertcl .

2

Hullc en dle prceJikant vertcl l,:uer:s dat jy d;l'r vir die :3'

predikant verLel h t dat jy ~ll uitHaan Botswana toe vir

" rnilit::lry trr\~ninp;"? -- Ja , .tulle hct leucns vertel.

Sonder enige rede? -- Oil:; i'; di n r.:e wat ek ni v n \I-.eet nie .

.Jy Viee t, toe die onl us t aan di e gang Vias , toe vIas jy 'n

-g r oot kokkedoor daar by die onluste, is dit reg? Slu1t h ekke

toe? Is rii t rCR? -- Ek was nie ~ groat leier nie . e n ek het

rede gehacl om die hek toe te maak .

Jy n eem deel aan die onluste? Is dtt reg? --

Is d i t reg , jy neem deel daar aa'n die o n l u ste ? -- J a , die

21ste Junie .

Jy is ontevrede met die polisia? Watter polisie? 1

Die Suict-Afrikaanse Polisie ... ·at die onluste daar onde r druk

het . Ek het niks teen hulle nie .

En vandag kom jy hier en vertel hierdie ander mense vertel

ll:!uens . Jy is nie meer 'n gron t kokkedoor nie, ne? Ja , hulle

vertel leu e ns .

Nou glo jy nie meer aan jou beginsels nie, is dit reg? --

Wat hulle hier vertel het, is leuens . Ek sal nie saamstem nie .

Ek weet jy sal nie saamstem n1e, omdat vandag , is jy bang .

No u stem jy nie meer saam met jou beginsels nie . -- Ek sal nie

saamstem met leuens wat hulle hier vertel het nie .

Is dit reg riat julIe het eenctag in Rebecca se klaskamer

o n tmoet ? - - Nee .

Nooit in hanr klaskamer ontmoet nie? -- Nee .

, Jy en He r man en Lucas en Frans en Hebeeca ? -- Hee .

Stcvrn? -- ~Jc(> .

"

Rebecca ook? - - Ja .

J 0 II r;o (' i Po V T' i (' n d L n? - - J a .

Hoekom, k~n jy cniRe r~ ~c vir d i ~ hof ~ee? -- Sy het leucns

ve r l:c 1 . 3

J Y k an n i e p n i : ~ t: r C' de . I.: V i. r .1: ' nor n i e? - - Hat s e

rede I ..

.. 'I'" ,.

-£ . - 8ESKu~u[GD~

rede moe t ek rl 0 em, vl an t sy h(' leuens vertel.

Hockom vprtel sy leuens , weet jy? Is sy kwaad \ir jou?

As ek vir u ~ rede gee, sal ~ vir my vra, het e k gesien? En hoe

weet ek dat soiets gcbeur het? Ek siCn u is tevrede, want ek

cicn Ll lar; dnnr . U is baie bly dnnroor .

So, jy wil nie ~ rede gee nie? -- Sy het leuens vertel . Ek

weet nie hoekom s y leuens vertel hct nie .

Ek vra vir jou ~ eenvoudlge vraag: Jy kan nie ~ rede gee

nie, uit jou e l e kennis uit nie . Ek wil dit aan die hof

duidelik stel . Ek weet niks van hierdie dinge wat hulle hier

gepraat het nie.

Jy vcrtel vir die hof vnn~ng. Jy WQS niks ontevrede met die

skool nie . Jy was tevrede met die skool, Afrikaans ook? - - Ja .

10e ltcmal ge lukkig in die skool ook? -- Ja .

nie.

Geen rede o m die skool te verlaat nie? -- Geen rede nie.

Jy wou o o k no o it hierdie sbool v a rIant het nie? -- Ek wau

~y wou jou matri p k daar klaar maak? -- Ja .

Hoekom wou jy dan Botswana t o e g egaan het? -- Ek wou nie na

Botswana toege r,aan het nie .

Nooit. op geen stadium nie? Ek vlOU nie .

Jy wou die Republiek nooit vir enige doel ver l aat het nie?

Ek het gister vir die hof gese dat ck my studies gaan voort­

sit by die ande~ land buite hierdie land .

I/oekorn? -- Dtt i ~ v,;).t ek W:voe1 h e uk moet dot:n .

t~ " 11i t' 111)/ ; J(/)I/ I '( ,I Y fJl ,,·1, 'II I'/·tlt· )1" . I , 1 ~ ." 'II tllll" , I. , . vI I 1 ciCII 11.

Se dlt vi.r di e hof. -- f.1< bet hc1anf~ r~I'st(!l in soiet'i .

I ! a ~ r J y m 0 \. t In r ., rj e he h 0 . k 0 m .j y h (: 1 '1. n r. s tel in .s 0 i etc . S c

vir die hor hoekom jy ci:1arin hl:~lan ~; f ~ t; stel het? -- Di t is 'n dln~~

~.at ck wou m;nk . 3

SI')nrJer t'; nip;c rent> v.nu Jy s oontr) p r:aan? -- Die persone wat na

d Lei ...

I e

. 13-

die ander lanJe toe gaan, h0C hulle redes? Om hulle studies

voort te sit, buit? Buiteklnt die land . U s~l_my nou forseer

dat ek moet ~ rede h@ .

Ek vra j o u nie van ander persone nie . Jy het voor hierdie

hof daardie ding kom vertel . Ek vra jou net van jou eie rede

vir jou eie doel om te gaan na die buiteland om jou studies daar

voort te sit . - - Ek wou net my studies voortsit .

Jy het sonder enige rede, waarom jy soontoe wou gaan? En

nieteenstaande die feit dat jy gelukkig is in hierdie skool,

alles? - - Ek was tevrede maar ek wou my studies verder voortsit .

Buitekant hierdie land .

In watter land wou jy jou studies gaan voortsit? -- Engeland

Engeland? -- Ja .

Hoe sou jy daar kom? Hoe kom die ander persone daar?

Ek vra vir jou ? Jy het jou planne gemaak, jy het jou plan-

ne aan Ephraim g aan vertel . -- Ek sou later re~lings maak nada~

ek my matriek gemaak hat .

En op hierdie s tadium , toe jy hierdie planne gehad het en

hierdie dinge met Ephraim bespreek het, was jy verbied om matriek

eksamen te skryf, is dit reg? Nee, toe ek met Ephraim gepr~at

het, was ek nog n ie verbied nie .

Waar sou jy g ld gekry het om uit te gaan? -- Ek het vir die

hof f pesS ek sou re~l om soonLoe te gaan en my vader het ook geld .

, Jou vader was maar net In polisicman , is di t reg? --

Op daarrti~ stadium? - - Ja .

'. "

Hy het ni ~ ~ groat solaris nie, en hy het ~ groot gesin ook

wat hy moet voar s o r~, is rtit reg? -- Hy bnnk geld .

Ilet hy !M.i. rplct? D rr:m ,

En hy kon ni' "' crs vir ,;()u In pr'okur8ur kry nie? -- Ek het

~ recte hoekom ek nie ~ prokur~ur bekcm nie . My pa wou vir my 3

~ prokurcur hekam . E,.'rste, het ~~1~)' ' in Van der l-len-:e na my

-.) 'I ....... . .

.. "

- '14-

toe Rckom om ~ vcrklaring te kom vat. Ek het toe vir hom gevra

of ek ~ prokureur mag bekom. Ek het toe my p1anne verander . Ek

het toe gedink dit is nie vir my nodig om ~ prokureur te kry nie

Daarom het ek ook nie ~ staatsprokureur gckry nie .

Maar op ~ stadium het jy hier in die hof een gehad, is dit

-nie? Toe-hulle 'moe s kom om :e betaal toe kon dit nie betaal

word nie? Is dit reg? -- Ek wi1 vir mnr . Lekgotlo hier by die

hof he, Edele .

Hoekom antwoord jy nie my vraag nie?

mooi p;estel het.

Ek wou my redes

Ek vra n i e nou vir mnr . Lekgotlo vrae nie, ek vra vir jou

vrae . Ja , u vra vir my die vrae. Die 17de Augustus, het

I (

ek verskyn aIleen in die saak . Die 18de Augustus terwyl ek hier

in dl . hof was, het ek ~ prokureur gesien die hof binnestap . Die

prokureur het vir my gese my Ouboet het hom gekry . Hy het aan my

verduidelik dat mnr . Lckgot10, en ~1 ander man na hom toe gegaan

het en hom vertel he t da t daar In klag aanhangig geInaak is teen

my en dat die prokureur Sereti moet hierdie saak verdedig .

Lekgotlo het vir die prokureur gese hy is my Ouboee.

Verstaan ek jou dan reg dat jy se Lckgotlo wou vir jou ~ 2:

prokureur kry, nie jyselr nie?

gaan sien .

Ja, hy het die prokureur

So, hy dink soveel van jou dat hy vir jou ~ prokureur wil

kry? Is dit reg? -- Dit is die reda waarom ek hierby die hof wi1

he vn.nda r; .

T!> (lit r(!r~ ~j(), .j:l of n -e? -- ~Jt···. t,;k :-,:-.11 nie ~;o sn nif:. fb;u"

if; n Lc recle n Le .

lIy WOll vL!' ,j(\l "1 Pt'Ckul'...-:ur r~ckl'Y het, dit is ;1 wac Ck wLl

weet? -­

onttrck .

Hy he t r;<.: kom cn hy he t fl i·..; r "'o gcvra da t hy homse If

3(

Het Lekg,)t lo vi jou 'n nrokur'I:1T r;e;<ry, is dit jou getuienis':

Dil prokureur Serl' ~ h,·t vir ':1y rJe~J'~ L·-·,:~()tlo hec hom n~vra.

- .1 5- BESKJLDIGDI-

En ~ man : ~t soveel doer dat hy uit sy sak ult vir jou ~

prokureur wil ~ry, s§ jy nOR, is die man wa~ leuens ~ertel hler

in die ho:f? Di t is hoekor I ~ k hom hier v,' il he by die hof vandap . . .

Hy moet vir die hof kom se hoekom hy ~ prokureur vir my gesoek het .

Ek praat nip daaroor nie. Ek se, dan se jy nog, 'n man wat al

·daardie moeite ~ir jou gedoen het, het leuens vertel teen jou? - -

Ja . Dit is hoekom die hof mo e t hom beveel om hier in die getuie-

bank in te stap want die hof het hom gevra hy moet die waarheid

vertel .

En toe vertel hy die waa rheid? Toe vcrtel hy leuens. 1<

Toe die hof hom waarsku om die waarheid te vertel, toe kom

hy en hy kom vertel leuens? --

Is dlt so? --(GETUIE SELF : ) Ja, natuurlik .

Om da t jy hom Revra he t om jou te help om die land ui t te gaal

vir militere o pl c itilng? --(GE" UIE SELF:)Noe .

Ek stel dit aan jou, jy is die leuenaar hier in die hof? - -

Ekskuus?

Jy is di e leuenaar hier in die hof? - - fIee .

Jy het na Herman Ntlatleng te qaan en jy het twee keer vir

hom gese hy moet saam met jOll gaun vir militere opleiding . 2(

Ek het saum met niemand oor militere opleiding gepraat nie .

Jy het vir Herman spesifiel< eese: i<yk, hy moet saump;aan

met jou . Ek het met niemand oor milit&re opleiding gepraat

nie.

Jy h(~ t Wlnn self ()nk? -- Ek .

Jy he t vir Lucas ges~? -- ~~ee .

. I nlKnlla .

Jy hot hom g~an sook dQar by sy hu1s oak? Jy hat daarnato~

gegaan? -- Nee .

So oak v ir Frans :locl iba. tv/ee kc~ r SQ' .. m toe ge gaan? -- Ek he .

nia s~am met hulle [" t: prEnt : I l t:: .

Eers/ ...

- )- BESKULDIGOl~

Eers daar by julIe skoo en toe daarso by Rebecca se skool.

Daar het jy h~lle toegespreek . -- Ek het suam met niemand oor

militere ople_ ing gepraat nie .

Boekom het jy hulle toegespreek daar in Rebecca se klaskamer ?

Ek het nie by Rebecca se klaskamer geeaan nie .

So, vert~l -hulle leuens? -- Ja .

Weet jy hoekom? -- Ek weet nie .

Ek stel dlt aan jou : Jy is die een wat leuens vertcl . Jy

het dit gedoen . -- Ek het dit nie gedoen nie .

En, hoekom het jy ~ paspoort gekry? -- Onmiddellik nudat 1

ek my bewysboek gekry het, het ek ~ paspoort gekry .

Wanneer .was dit gewees? -- Ek en my pa moes na Lesotho toe

reis.

Wanneer? - - Gedurende Desembermaand.

Is dit toe jy jou paspoort gekry het? -- Ek het die paspoc~t

gekry in Scptembermaand .

Was dit nadat jy vir Ephraim vertel het jy gaan na die

buiteland toe om daar te gaan studeer? -- Dis reg. Ek het oor

hierdie aangeleentheid gepraat in 1975 met Ephraim . Ons het nie

die dinge gcsels toe die onluste begin nie. ' ) <.

Is jy scl{0r'? -- Ooodsckcr .

Jy sicn, f1ister het jy vir die hof hicr nnderste vertel.

Kan jy vir my S0 wac ek gese het?

. Jy het gcse dic tydens die onlust~ was wat jy met Ephraim

III rdi(. dinr; r~'r>r:1:1t het . -- Ne(~, dit l[1nl<:l.l clnt ons oor hier-.. -r'" ,.

N0U, Onfj sal nounct hie~jie dui(kLiker dnarop inkom .

(·C1.<'lm fll0C It:ie het jy ·w. r:~an nn. F.phr"lrn Luc, vc.Jrlcdc jC1.:..lr, tydt.:ns

dle onluctc? -- M··t Rebecca en enc L0hlohonol , en ~ ander

Bantoeseun .

Dit is toe julIe ,gegaan let cy.lt ;,'; dil::' onlustc? -- Die

onlu£"cp/ ..

'. ,.

• 1'/- BE KULDIGDr

()n1u~;te Waf; t;()C III klnar' .

'11:1 t: te r m.:t:md W:1S <1i t; Of .1. r('n I:? -- Sep ternherm.:t['lnd .

Einde September, begin Septemb~r . . ? -- Ek kan nie mooi meer

onthou nie .

Maar jy s8 dit ~as in Septembermaand , verlede jaar , toe jy

saam met hierdre mense gegaan het, na die onluste? -- Ja .

En nadat jy toe ookal ~e~cet het. jy gaan nie meer eksamen

skryf nie? Ja .

Nadat jy ookal by die predikant, Lekgotlo , was? Ja, maar

hierdie dinge om my studies voort te gaan si t .in die ander land 1

het ons al lankal gesels . Ephraim het oak aan die hof gesels

ons het maar rtikwels gesels oor hierdie aangeleentheid .

J\ntwoorrl tn~ilr n.:!t my vrang . Dit is toe die vier van julIe

wat ~,\lon toe f',<' f',:l.an het. Jy, en vier V:1n jou mnats? -- Ja .

Is dit rF'g nat toe julJe by Ephraim se huis kom, het jull

ingegaan en toe het hy jou buitekani:: tOu geroep? Is dit die

geleentheid wat jy van praat? -- Ja .

En wat s8 hy toe jy buitekant kom? -- Hy het gevra maar om

watter r de het ek met hierdie andcr persone daar gekom.

Ja , en ~oe? -- Want hy het my al ges8, ek moen Ie dat per-

sone na hom coe l~om nie .

Was dit dle geleentheid? Is jy sek-r? -- Ja .

Nou hoekom het jy hierdie mense saamgevat? - - R~becca het

vir'my kom kuier en ek moes toe' nn !::Dhraim toe guan o Ek kan

llonkc)rn Idf;, \1!:1I1l. 111(:1. ,jOL1 Vt'y(~I' Ill!t jy nou rn()~ lIic~r In r(;i;llr1fJ file

dat jy brinfJ; nle ander mensa soontoc :lit~? -- Ek is/r:;ewoond daar-

lo1aar hi(;rrli' is j.)u vryer. ll,. ,-'j.:r,:.1 hec jy toe nie daar vl<.:g-

gebly dan nif' . Tot hulle P,.:~111)P het? -- Ons sou dit oplos 3

later.

[,la' r / ...

. ,. •

- :8- HE v LD1 ,)1',

:!ao.r hy n,·t dan vir jOl .. uitdruklik g(',se jy moenle mense brinl

nie. Dan moe t ,iY nou mas n ie mense nn hom toe va t. n ie? -- In Mens

moet foute he.

Hoekom mag jy nie mense bring daar na hom toe nie, wat is

die reda? -- Hy wil nie he nle.

Hoekom?----Ek weet nie . Die hof moes hom gevra het .

Maar ek vra vir jou. [jy het sel<er vir jou 'n rede gegee en

gese hoekom mocot Jy nie mense no.. hom toe bring nie . -- Hy het

net vir my gese hy wil nie dat mense hom moet kom sien nie .

Kom sien nLe. Jy het nou vir die hoE weer bevestig do..t II

hulle was verlede jaar by jou, dit is 1976, n~? -- Wie?

Na Ephraim toe? -- Ja .

~ou ek wil jou nounet herinner aan wat jy gister vir die

hof g se het, coe jy van hierdie insident gepraat het toe jy en

die vier mense soon toe gegaan het, toe hy jou ultgeroep ~n ges&

het hoekom brin~ jy vreemde mense soontoe . I~ het vir j u voor­

ges@ jy moet dit nie doen. Toe se jy v'r die hof . Hierdie be-

langrike stuk hier. "Die doel van hierdie besoek W3.S om vir horn

te se dat ek van voornemens is om vir verdere studies na buite

die Republiek te gaan. Ek sou weer terugkeer huis toe na my

studies voltooi is." So, jy het ook gister vir die hof verte1

dat jy het dit verlede jaar, toe jy saam net hierdie vier mense

by daardie plek was, het jy vir hom vertel dnt jy wil buitekant

toe' gnan om te s tndeer. Via t is nou d':'e v'narhe 1 d? 1'18 tnon h(;::;

,lv Vil' dlt! IHlI' W':": elit: \11."\[: in 1"J7:i, l~l~~I:(;r hr:t; jy vir dir; hot'

d 1e ... :aarhe i d? -- 'l'r,e ons, hi ·rd it, r t")0P p["'r~:;one, na Ephraim tou

gep,nrm hot. \'.'<I~ dit in lQ76. Ons !)I!v diW.r' g(;J~aan. om hier'die

rede, ons h:>t gaan praat oor my studi(~~:: wat ek moes voortsit .

Dit is 'n anngeleenth('id wot ,)ns d~.k\'':t~lC; besprcel< het .

·'fielr .iy h't netJ",)u vir .lie h',j F~·:;)C. julIe het eli t ni<.:: in

21

- ' J- 131·;EJr.,:I.IIIGtJl·:

gevra hf-1t, v.'tt: Ln tlan dif> v,'J.:trhcld. -- Bop,in van 19'/b. Ek het . nie mt-:; hierdLf> pc!'sone in 1(',75 no Erhraim toe geg~,m nie . Ek

het in 1976 no. Ephraim Bahula gegaan.

Nie in 1975 nie? - - Ek het nie met die persone in 1975 Hegnon

nie . Ek hot In 1976 J~eRnon , J.1:J.nr ons het hierdLe tlOngeleenthel.d

'bespreek in 1 75 . Ek hob,lis (lit dat ok in 1975 met hulle na l3ahu1

toe ge ,Qaan . Waarom vra jy nou hierdie vrae do.t ons om daardie

rede n~ hom toe gegaan het?

Asseblief antwoord net my vraag . Wat is die waarheid? Het

Jy verlede jaar met die doel, spesifiek met dle doel na Bahula

geg,an, saam met hierdie maats van jou, om te bespreek dat jy die

land uitgaan, jn of nee? In ,

So, dan het jy ~ leu en vir die hor vertel toe jy netnou ges@

het dut; hierdLe bespreking van die skoolganery in die buiteland

is in 1975 bespreek. vias dit In leuen gev,'ees? -- Ons het .. ""'at

~il u h@, hoe moet ek d' t verduidelik?

WeI, die een oomblik dan s@ jy vir die hof di~ dinge ~as

bespreek in 1975 en nou, die volgende oomblik , s@ jy dit was be-

spreek in 1976. Een van hulle moet die onwaarheid wees? Mnr . U lag .

die aanklaer, ,jy moet my asseblief mooi verstaan . Dit ie.- nie 2 /

belaglik nie . £1- en Ephraim Bahu1a he t hierdie aangele'en theld

om buitekant die Hepubliek te ~aan studeer , h~t ons begin bespr~e)

Ek het met hierdi~ persone in 1976 na Bahula toe gegaan

r'1aar'. ons het 8.1 clie tyd gepraat van hierdic aangeleenthetd . Dit

v.'as ni0 di/~ CI'I'Stp ke 'r nie . lly hl"t rv)k '1'1n r1i~ hoI' vcrduLc..Iclik .. ..... ,.

!let jy kl'lar f'.r~Clnt;Vloord? -- Jo., ·"!k het In Verd\lir]~1ikLnr,

p,cgce.

hy ge ... :ees -- Ja.

Sy S8 jul1e 11't dnnr }J,cgaan mt~ liLe ~~pesLfLekc doel no. hier-

die man om hull) tP kl'Y dat: jy

j ; l f

~ " .

-' )0- I3ESKUL HGDl'

D~t ~,e Lehlonoholo )')k. -- Nec.

:,'rtt-'l hlllie Ipuens? -- ,;a .

Hoekom? Kan jy enlge reel!:: g~e? Hulle het Jaardie leuens

vertel .

Kan jy dan vir ons se hoekom hu~ jy soontoe gegaan? -- Na

Bahula?

Ja? lIoeveel kere moet; ek verduidelik .

Gee vir my die rede? - - 2k het na Ephraim Bahula toe gegaan

as ons oor aangeleenehede gaan ges Is om studies voort te sIt ,

buitekant hi€~rrtic land .

Was dit die rede hoekom jy soontoe ge~aan het, die doel,

die hele rede? ' -- Ja . maar dit is ~ ding wat ons tevore 01 dik -

wels bespreek het.

Jy sien, ,,'ant netnou toe ek jou gevret h~t oor hie r dle pas-

poart en daardie tipe dinge , toe het jy vir die hof ~es~ dat

jy het dit nie bespreek met hom nn at jy c1iepasp::>ort gekry het

nie . Dle is dqarom dat ek jou vra, daaro~ het e k jou so omslagtis

ge vra van die hale . . wie almal ap hierdie fleleentheld in 1976

gegaan het . -- V/at se u nou?

Ek se dot netnou toe ek jou gevra he~ of hi erdie kwessie

v an die skoolbesoek in die buiteland, of die studi es voortsit in

dIe buiteland , of die gesp r ek plaasgevlnd het.voo r of nadat jy

die paspoort [wkry he;:;, toe het jou an':\':oord vanself gekom : "Di:

is n'i nou bespreek nie m<ltlr ciit i" in Iq75 besp r ee l<. " - - Jfl .

50 , d.1.n hel;,iy 'n ll' \j('n V(;I~t'~l hil' .... :· ? -_. \vitL roc' lcul:n~j I1<'L

uk h Lor v(:r ,(' 1 ?

Tne jy vir my ~e5e het dal: by 'J.e~(·(·nt!lelrl toe jy aansoek

r. 'd I f' n h (' t vir' 'n

h~t~ ~ns dit nie

p:wpn. J't l.!ll

oor mfl /[21<001 tc: 0r~n~ nic, nec jy oak nie onr 6k001

m·t; hnm r.epr::tat nLt· . - - Nee. 'lit · ... ·1: h\·sprl~ek .

L::::tat ck rlt t karl: I"n ;;cl.a;": ik ['Jr. ".lU ;l;F'1: \vat julIe he!;pre '

..

' •• 1 , '

- 01- BESKULDIGDF

Ons h' ':: ,nie onr rnilii.pr(~ ')plr;iding p,epra::l.t nie . Ek Vleet niks van

milic~re opleidlng nie .

Ek wil dit ook net vir jou in ~le wye dan stel : Jy vertel ~

klomp leuens h ierso by die hoC . Die Ceite van die saak is, dnt

jy was ontevredc met die polisie gewees . Ontevrede met die toe-- - .

stand in die land. En het die mense opgestook om saam met jou

te g~an vir milit§re opleiding om dan teen die polisie te kom

baklei as julIe terugkom . -- Ek het niemand aangemoedig om mi -

lit@re opleiding te gaan ontvang nie en ek weet niks van mili -

t§re opleiding nie . Ek het nie no. Bahula toe gegaan om te gesel~

oor milit§re npleLding nie, of na enige ~nder persoon nie .

Met die oog op~hierdie dinge, om voorbereiding te tref, dat

,iY h ierdic m.,") ,~~ V·1n .jOLl snl snnmvCl · , h" t jy 'n pnspoort f,ann I<ry

om dnar reel Lnf,!; te p:aan tref vLr verhlyf dPlar en hulle vercl ')'

uitneem vir milit@re opleiding . -- Nee, ek ontken soiets .

Oit is die rede wat jy vir hullo ges~ het? Nee, dLt i'

nie die rede nie . Ek weet niks daarvan nie .

Het jy niks vir hulle gese da~ jy ~ paspoort gekry het om

Botswana toe te gaan nie? - - Hulle het gesien ek het planne in 2

ander lande .

HOF (O~DUIDELIK): Daar die ander twee Herman en ONHOORBAA~ het

hulle ~eweet .iY het ~ pnspoort vir Bots~nna? Rebecca is 'n

vriend van my . Toe ek die pnspoorL gnan vat , ek haar ges§ ek

gaan no. die Hnntoesqkekommissnris om 'n paspoort te gaan vat .

AANKLAf-:H (rHF J rJ rUKROFOOI'J) U!/HOORtlA/I, ~ ~a , dit het ek gese .

Wunnt'cr h'[; jy VL1~ hull\~ p;cs0:' -- Ht..;b cca het el< vertel t:;()t~

ck di t gaan u i. t;neem he t . Tl)t~ ek d i·~ pasf;,oor t gaan haa 1 by

J v

die/ ...

-1.)2-

die fJ·lT.toesakl~kommissaris.

~n rli Ander? -- 1976.

BESKULDIGDE

ladat Jy die paspoort ultReneem het of voor dit? -- Toe ek

dit gRan uttn0em.

Is dit reg. dot jy net vir hierdie vier mense vertel het,

of he t j y -v i r rn e e r ve r tel? - - D i tis die per son e wa t e k k an 0 n t­

hou wat ek ges@ het.

Is dit net die vier? -- Ek kan nie die ander onthou nie .

Jy moes tog ~ spesia1e rede gehed het om vir hulle te vertel.

hoekom? -- Hulle was afwesig van die skool en die volgende dag 1

het ek hulle vertel toe ek van die Bantoesakekommissaris af kom .

Die recte wanrom ek a.fwesig wns, orndat pk 'n paspoort gnan neem

he t.

So, dis net vir hulle drie. Jou drie klasmaat het toe sek r

vir jou gevra waar was jy die vorige dag en toe vertel jy vir

hulle? -- Ja .

Niemand anders vertel toe nie? -- Wat ek kan onthou . Dis net

wat ek kan ontl1ou.

Nou hoe sou Lehlonolo daarvan g0weet het? Hoe sou hy daar­

van ~e~eet het? -- Ek weet nle.

Stem jy saam, hy kon net by jou gehoor het? -- Ek weet nie,

ek .... ,onder sell'.

~Iy he t d it by jou gehoor . Jy hI) t aan hom gese jy he t die

paspoort gekry om Botswana toe te gnan .

En dll, .iy (1'1;.l.r hy jou vricndir ~',\1 hly claar Ln Botsv;run? --

Ncr:,

E:n oat,jy clan Rrtl rei-:linp,s trei' riaarsl) vir hulle vir verblyf'

cn verrl re v~rvocr vir mi11t0re opluidin~ . -- Nee .

Onthou Jy rht Lchl()nol·, hc·t vir Ij'e hal vertel hoedat jy hy

hom gekom h t. ter~yl hy ko r~n~ gul~us he~ . Is dit re~? -- Ja.

Ek het toe vir ie h.)[ p;cc:e di': is In lL ucn.

- 103- I3ESKdLDIGJF

":r, dn t; jy tOt} vi r' h0m f~\;:~~ he t: 'Kyk, daarso hoe sleg word I

die S\';lrl: Si<001.kincif'r'n b8hand 1", en hier i.s hy In :n:1n en hy k:1n

nie eers gaan help nie . Hy moet g~~n vir militere opleiding .

El<skuus?

Jy se, hy is ~ mnn en hy moet gaan vir milit§re opleiding .

Nee.

Stem jy saam met die getuLes, of betwis jy dit, dat die

meeste getuies n~dat jy gearresteer is, het hulle orals gevlug?

- - Of hulle gevlug het, ~f hulle gearresteer is, ek was in heg-

tenis .

Jy sal dit nie betwis as hulle se hulle het almal gevlug

nadat jy gearresteer was nie, verskillende plel<ke toe? or die

meeste van hulle? -- Hoe sal ok dit kan betwis, ok was mos in

I egtenis .

Ja, so hulle moes ~ rede gehad het waarom hulle gevlug hew

nadat jy goarrestecr was, is dit reg? -- Ek ~eet nie hoekom hulle

gevlug het nie .

Die rede ~as , hoekom hulle gevlug het , omdat hulle saam m t

jou gewerk het, dat hulle wou gegann het vir milLtere opleidin~.

lIulle het geweet, nou is jy gevang. nou is hulle in die moeilik-

heid . -- Ek ~eet nie van soiets nie .

En geweet het dat al manier wat die polisio van hulle sal

~eet. is jy is nou gevang en nou gaan jy vir hulle uitbring? - -

Nee:

I{et jy nie' hullr; n:tme vir dic' pol.i:-ii.l! r.(:f~e(! nif'? -- Ilullu

llet jy n~8 vir hulle r.('~·2 dat r.it;rdie vriendt:'; van jou .. !'h)Ll,

ho"'k0rr,. as hUll/~ net JOu vri.enrie in, hOt kom dink jy sal die poli-

Ek WF!CC nie .

n nr .iy het. hulle name "'IJ)1,t:.e, i~, dtt reg? -- Ja .

En,' ...

,.

"1. 04-

t1 t n r, j y he t h u 11 e n am gPo g e a, i s d i t reg? J a .

En toe het hull almal ~evlu~ gehad? -- Ek wee~ nie, ek ~as

in hegtenis.

Ja, en hulle moes rede gehad he~ om te vlug? -- Moet ek die

rede no m of moet ..

S ~em_ jy_ S8.am, hulle moes rede F-{ehad het om te vlug mens vlup

mos nic vornict nio? -- Moet ok vir use. ek weet dat hulle ge­

vlug het a1 dan nio?

HOF: As dit sou blyk dat hulle gevlug het ONHOORBAAR -- Ek weet

nie hoekom hierdic vraag aan my gevra word nie, Edelagbare. Op 1

watter manier dit gevra word nie. Ek verstaan dit nie goed nie.

I.nd1cn (l1L so blyk, uat llUll gnvlur. het nadat jy

gearrest 0 r is, dnn is daar seker ~ rede? Ek weet nie of daar

~ rede is ni 9 , E d~le .

AANKLAER: Ek ~il dit aan jou stel: Die reda hoekom hulle gevlug

het, was omdat hulle geweet het hulle ~as gewillig om seam me

jou te gaan vir milit@re Op10iding . -- Dit is ~ rede wat u noem.

En wat mecr is, dit is die rede ",,oat hulle gee hoekum hlJlle

gevluR het. -- Ek weet nio d aryan .

En wet meer is, hulle het ~ lan~ tyd gevat, hulle het nie

bymekaar weggekruip nie, hulle he t op verski.Llende plekke gaan

wegkruip ook. Weet jy dit? Jy sal nio s~ry daarteen nie? -- Hoe

kan ek dit betwis, ek was in hegtenis.

En toe hull. gearrestecr is, was hulle ook nie bymekaar

~lanr;eh0u r;~"!I~p.r3 nie I heel ter:1al verskill(~r.d vanrne;kaar. lIu Ll e

Di L('hlohonolo, Ilerm'll1

en Lucns he t ek by , d i<' S n tr:11 e- cronk ges ien , Ek Vlee t n ic v:a,'lr

hulle aangehGu ~,'lS nic.

Weee jy V!:lar R be~ca C1anp'chnu '~,'t[)? -- Ek v:eet nie .

1!laar \Ala,) jy ;1i1.r1$;Cn()U? -- 0, ,k d L Sl~;J ::r" 1 ~ gevangenis.

So. rl Le TIPI.;;(! kon 1"K r' 'n storil' opg''!:1l'1flk h~t:. teen jOll nie',

-" , 5-

Wan hll1le kon ni(; bymeJ{Qar ultgek0rn het nie .-- Moet ek se hulle

he t 'n ~ cori (' 'IP r;emaClk a1 nan Tl ie?

Ek stel dit ann j0U : Daar was nie vir hulle ~ geleentheid

nie . Hulle was so apart .. Rebecca , byvoorbeeld was te Har tebees ­

pooredam aangehou gewees as ek reg onthou? Steven Mamabolo , op

'Halfweghuis, heeltemal uitmekaar uit? - - Maar , wat moet ek nou

se?

En e k stel dit aan jou, hulle kori nie ~ storie opgemaak het

teen jou nie . -- Maar die getuienis hat hulle hie r in die hof ge -

gee het, is leu.ns. 1

En dae jy was die groot brein agter hierde hele storie , wat

die Klomp mense oorgehaal het om seam met jou te gaan vir militer€

opleiding . -- Nee.

Dankie .

HOF VERDAAG HOY HERVAl

CAESERINA MOTSOKWANE MAKBOERE, verklaar onder eed (deur tolk)

KRUISONDERVRAGING DEUR AANKLAER VOORTGESIT : Ky k, hierdie vriendill

van jou i n Botswana. is sy daarso in Botswana? -- Haar huis is in

Botswa na maar k weet nie waar is sy op die oomblik nie .

Bet sy in Botswana daar die tyd gewoon, verlede jaar? -- Sy ?

het skoolgegaan hy die Technical High School en op va ka nsie het

sy na Botswana gegaan .

Wat is h3ar neam? tiiriam Ralefc:tle .

Het jy vir jou ander maats W8.t in die klagstaat genoem word,

Rebecca en die ~nder , vertel v~n hnnr? Bulle ken h"iar .

Hoe ken hulle hear? -- /-krman, Lucao en Frans , hulle is my

klaRmaats .

.In? ~'li l~i~un is ook Iny kla"'rnQac .

Ja? Rchr~cco. 1.5 'n fam II i( ~ l iel V'Hl my .

Ie- Rebeccn 'n f'1mlliel id vitn j(IU? - - Vr10nd .

Hoekorn LJ jy d'HI 'n f'lmil leI id? -- IIee, ek het verkeerd ge -

milak . Sol ..

"

- 106-

So . Rebecca i~ ~ vricnrlin van jou . Het jy vir hoar vertel waar

dt~ een vandaan kom? -- Wie waarvandaan korn?

rHriam? -- ffullc wee t .

Hoe weet sy, sy is mas nie ~ vriend van Miriam nie? -- Hoe

sal e I< d i t v.' e f' t ?

Jy hat ~esB hulle weet sy korn van Botswana af, dis wat ek

nOu vir jou vra en probeer v.1.sstel?

se: "Hoe weet hulle?"

Ja, ek 'vleet, maar ek sal

So, jy het vir die hof ~ stelling gemaak sander dat jy ~eet

dot, Jy ctLe b,;tsis het orn soiets tc f;.;c? -- Omuat Miriam hulle my

vriend is, en hulle gepraat het van wat pk vir Miriam gaan s@,

di t is 'n leuen .

FI< vra nLe vir jou dit nie . Ek vra vir jou, hoe het Rebecca

RcweeL dat Mi riam uit Botswana uit kom? -- Ek 'vleet nie .

So. jy Inn n ie se d3. t sy gewee t het I'Ti riam is 'n in .... oner van

Botswana nie? -- Ek sal nie kan 'vleet nie w nt ek weet nie hoe

het sy p,eweet nie.

Is dit nle so dat jy vir haar gese het nie? - ­

wil se ek dra al hierdie nuus aan ander mense oor .

Die aanklae

Antwoord net my vraag. -- Nee, ek hat haar nie gese nie .

Jy het haar nie gese nie? -- Nee .

Sy cn Miriam is nie vriende nie? -- N e .

So, sy sal nie 'vleet waar korn Miriam vandaan nie? - - Ek weet

nie 'want sy hot hi~r in dle ~of genoem dat ek ~es@ hat dot Miriam

van Ootsw<1nll !<f)rrt. (~l< \,.'f~ct nip vrtn ~,0iets niL; .

i\nt\t!oord %tar net my vrn.ilp, . Ell V'rL (T:()cr is, ;Uriom is TILe

eers Ln dieselfde skool as cy ni~? --

~j(). dis 110r~ 'nt ~r rede hnc\(ollI 'Lri'lm vlr haar heeltem."ll on-

bckand Ls, ls d L t n'i.e so []j.e? Is d it reg? -- S tel die vraag

weer? Ek/ ...

. '

-107- BESKULDIGDI'

Ek se. :li ri am is nie eers in diesel fde skool as Rebecca n ie .

Dis nClg meer rede waarom nsy nie vir Rebecca sal ken en weet waa

sy vandaan kom nie? Tensy jy natuurlik vir haar vertel het.

Ek het nie gese Miriam kom van Botswana af nie, ek het nie vir

Rebecca soiets vertel nie.

Nou,- Lehlonoholo, is is nie meer in die skool nie? -- Nee.

Hy is nie op skoal ni.e.

Hy is nie 'n k1asmaat van jou nie? Nee .

Hy is nie In klasmaat van Miriam nie?

Is dit reg? -- Ja.

Hy kom nie in aanraking met haar nie . Is dit reg? -- Ek

woon nie langs Miriam-hulle nie . (GETUIE WYS MET VINGERS LA~GS­

MEKAAR) Ek woon nie met Lehlohonolo langsmekaar nie. Ek weet

nie van daarrlie dingo nie .

Maar tog het hierdie man kom vertel hier in die hor dat jy

gaan na daardie vriendin toe am plek te Raan kry daarso . So, dit

moet iets wees wat hy te hore gckom het? -- Nee .

Stem jy saam. nat al wnar hy van kon gehoor het dat sy ~

Botswana-persoon is, is van jou af? -- Nce .

Dit is soos hy hier vir die hoE ver tel het? -- Dis ~ lauen.

En dat jy vir hom vertel he~, dut hierdie persoon, wat in

Botswana woon, sal vir jou verbly gee, jy g~an vir haar kuier

en dnt jy gaun daarso re~l vir hulle vir verblyfplek en vervoer

dat hulle soontoe kom? -- Dit is ~ leuen .

Ja .

Voor al hierdie maats van jou? -- Ja .

Ek stel nit ;'lan jou d;lt hierdit:: storie van jou dat die

polisie van jou 'n getuie "':au gem'lak he t , is ook onwaarheid?

Oit is die waarheid .

Teen wie wou hulle jou n g~~ui maak? -- Steve Nkosi se 3l

1

· .108 -

r·laar jy ,.'ce': mos niks \:;.rJ Steve Nkosl af nie ?

niks van die milit~re opleLcting nie .

BESKLJ L HvDJ·

Ek keet

Jy weet DOS niks van Steve Nkosi af nie? -- Ek weet niks van

mi11t@re 0 1e{ding nie .

Hoekom antwoord jy nie my vraag nie? Weet j y van Steve Nkos

af, of weet jy nie van hom af nie? -- Ek weet net dat Steve Nk05i

'n onderwyse r is .

Wau die p01isie jou getuie maak ~mdat jy weet hy is ~ onder­

wyser, moet jy gaan getu1enis gee, hy is ~ onderwyser? -- Nadat

hulle vi r Steve gearresteer het .

Antwoord net my vraag . Dis a1 ~at jy weet van Steve Nk08i

is dat hy is ~ onderwyser en toe wou die polisle jou ~ getuie

maak net dat jy moet s@, hy is ~ onderwyser . - - Dat ek moet

met alles instem .

I

Instem? Wat instem? - - Dinge wat hu11c my sou voorsS in ver­

hand me t S cave Ikosi .

Het hu1le jou voorgesS, of sou hu11e jou voorse? -- Hulle

sou my voors@ .

So, hu1le het jou n1ks voorgese nie? Ek wil vir die aan-

kIaer verduide1ik , Ede1agbare . Laas janr in Novembermaand ek

W:lS gearresteer en el< was by New Lock-tronk . Kapteln Vo.n der

Mcrwe het gekom, hy was met ~ sekuritcitsbeampte van ~ Bantu .

Steve was gearresteer en hullc het vir my ges@ hy wil nie die

waarheid praat nie . Hy het gcs@ ek moet s6 dat h~ vir my ~

brlcf ~eskryf hnt.

2

Wat 'Ie brief? -- !JnL ck mo~t e;G Steve hel: vir rny'n brief r,cp;c '

om rniJ.i.tere op1eidinp, tc p;aan ont'l"lnp, . j··lnl' . Van dcr r<1erwE' hel: Ir'),

voor~'s8 om dit tP s0 .

~I.' P. lil'tt ons nt:t duideliKh.id kry . J [5'1 nou mnr . Van (]E:r

;ler,,:e het vir' JOI] voorf~ese ... ·It: se p:,;tuienLs moet jy :cen Steven 3

Hkosi gee?

het/ ...

- 109- BEShuLOICDE

vn.n Steve .

Het hy jou voorg~s§, ja of nee? Ja .

Nctnou to~ ek dit vir jOll vra, het jy ges§, nee, hullc het

nie vir jou v00rges§ nie, en vir hierdie hof ~ doelbewuste

leuen vortel . -- Dit is die waarheid .

Kan jy nounet vir die hor verdui~elik hoe kan Lwoe dinge

gelykertyd die waarheid wees. Luister nou mooi . Die een oomblik

dan s§ jy vir die hof die polisie het jou nie voorges§ wat se ge - l

tuienis moet jy gee nie . Het jy so ge e, j::1 0[' nee? --

Het jy so gese? Laat k vir u vertel .

!let jy ... so r;l! se , jy sal nctnou ~ kans kry om te ve rtel . --

Ja. eJ{ het so w"se .

En nou tet jy weer omgedraai en ~§ jy die polis~e het jou

voorgese wat moet jy teen Steven getuig . Is dit so? -- Ja.

So. dis ~wee verskillende dinge , stem jy saam? -- Dit is

twee dingo .

Wat teenstrydig is teenmekaar? -- Hulle is verskil len d om

hierdie r ede . 2 (

Ek sal nou by jou rede kom. Ek sal jou ~ geleentheid gee

om te verduidelik. Ek wil net dit duidelik k~y . -- Ek sal mos

ver~eet , u praat van baie dinge . Laat ek nou eers praat .

. Laatk nou my vraag stel aan jou . Jy stem saam, een van

h\111(~ moet 'n 1 (~ tt(\n "vIC(·~ ; . -- Ill.c .

l10u vc'rduidcl LV. vir di.(' rlof dil] ·,t -''; I "trydif~11(:de "If t tr:(:n -

mckatl.r staan. wat jy nOtm t vir ell· h)C g~~tuLr; , hoc Kan jy hullt~

vl'rso,;n? -- Di(: c(!r(;tt~ I"en : ~:~rt(' L , '!m del' I~ 'r"v!c I C~ my gos ":

ck moet vonr d i e ()C v:Jn Stev' .s§ . ~)'--l;';" h':t vi r my 'n brief r..W'\! ,

ell dat Stay moet inste:n . Die l;\·;ecde ding : llulle rial vir my 30

~etui nis ~ee \'.'~t el~ movt p,cr' tc·'n St; ve . Dit is ~\oi"e dinr;e.

~ree/ ..

0-

Nee. jy het nag nie my , 'aag geantwoord nie. Ek wil van jou ,

'n verduldeliking he hoekom jy se dat twee absoluut t· en strydige

stellings nie teenst rydi~ is nie . Luister mooi . Die een oomblik

het jy vir die hof voll~dig hier verL~l Jut die polisie het vir

jou niks voorgese wnt se valse getuienis of getulenis moet jy

. teen Steve_ Nk.0s~ p;ee ni.e . Die volgende oomblik toe draai jy net

~o om en toe s~ jy, nee, hulle he t vir j ou 'n hee 1 temal s iste-

matiese stel getuienis gegee wat jy moet gee oor ~ brief en nl

da~rdie tipe dinge. dat hy ~ brier nan jou geskryf het dat jy

moet Raan vir militer oplcidin~ . Nou, een van hullc is ~ leuen . l

Watter een is ~ leuen? Ja, hierdie dinge is Ieuens . Hulle

sou my die gutuienis gegee het wat ek moes gee teen Steve . Hul-

Ie het ook my gese hoe moet ek praat in verband met Steve . Soos

riie ,p.;ptuienir- '. 'It ek Jdoet se, soos ek nou hier getuienis aflg .

Mnr . Van der M0rwe het gese, ek moet ~o praat dat Steve moet in-

stern .

So, dan he~ jy vir die hof ~ leuen vertel toe jy gese het,

hulle het nie vir jou so gese nie? -- Watter leuens het ek vertel?

Ek verduidelik mos.

Net soos hierdie leuen wut jy vir die hof vertel het, is jou r

hele getuienis hier by die hof ~ Ieue~. Ek se oak die ge-

tuies wat hier getuig het, het leuens vertel.

Jou getulenis, dis ~ volle leuen van begin tot end . -- Ek

het pie leuens vertel nie .

Webster r·lashinLni, het ,iy enig~ mlJcilikheid met hom? -- Nee,

En hy. ne t 500[; jy. was ook verb i~cl om cks::lmen I.e skry 1'? --

Ja .

Hy \I.as 001< 'n mnn vlilt on'::evrede \ .. "!~ en dcelp;eneer'! het <1'1n cli!:':

onluste? Snnm m~t my? 3[

J:l, ~;artm me t j C)\ I onk? -- r'ref' .

Er:/ .. .

... 1-

En dis di.r~ rede ~'aarom Jul le vcrbied ',I,"as am ev. c 8.men te

::;kryf. -- f-Jee.

Was dit ni~ omdat jy de~lgenee~ het aan die onluste dat jy

verbied was nie? -- Nee .

So , jy verander jou getuienis nou weer? - - Ek het vir die

. hof ~ rede gegee hoekom mnr . Spies my verbied het am my eksamens

af te 16 .

Omdat jy deelgeneem het aan die onluste? Oit het jy netnou

gese . -- Moet ek instem, u forseer my am in te stem?

Maar dit is mas die waarheid? Oit is In leuen .

Oit is wnt jy netnou gese het . - - Mnr . die Aanklaer, ~il u

he dat ek moet met alles instem wat u my se?

Ek se net vir jou, dit is wet jy netnou in die hor getuig

het . Moet ek ook se Webster was ook betrokke in hier

E1< pro.a t nou van j ou . "loenie die vraag on twyk nie .

u het oak vir hom genoem .

Antwoord nou maar net my vr~ag. Wat is u vran&?

Manr

Ont jy nou jou getuienls verander . Oqt jy nou se , is die

rede, jy is nie verbied om eksamen te skryf nie en dat jou deel-

1

name in die onluste was nie die red nie . Soos in my gedag- 2(

te. ek het mos a,m die hof verduidelik hoekom hulle lOy verbied

het om eksamens af te Ie .

As jy nie wil antwoord nie, los dit uie . -- Ek het dit be­

antwoord .

En l,.,rrbsccr [,I'shinin i wac' oak genrrcHt .. er gewc\.::r in daardie

tyd vnn dLe ()nlust(~, Ls dit reg?

arresteer .

-- In OktolJcrmaand v!o.s hy w:!-

Jly \'las r.~arres!.,ec;:;r vir sy {e,:1U!lIl'~ in die onluste 'n toe U:;

hy vryp;elrl'1t op In stadium er ';;oe i!'~ , Y ' .. t;:er later 0, arresteer.

is dit ren? -- Olt is nuus vir my . OiL is nu~c nuus ,

El n<ldn: hy ont.'. aan is, het Jy ·1< nrl. hom toP :?;err;;u:m en

hnrn/ . . ,

- ' 12- BESKULDIGDE

hom t)C 00k 1'.' gann cr, vir h( ... m r;ese dn.c hy n10et saamgaan vir mi1i-

tcre 0pleid Lnr. do.t ,julIe hi~ I'die po i isip. wac hom so sleg behandel

kan kom baklcl . -- Nee .

Ja, hy s6 so? -- Ek wee~ nie van soiets nie .

Hy het hier aan die hof gese dat jy het na hom toe ge kom en

hom probeer werf am te gaan vir militere op1eid i ng en dat hy vir hy het sy

jou ges~ het dac hy stel nie be1ang daarin nie, / eie p1anne? - -

Ek weet niks van militere opleiding nie. . Ek het nog niemand ge -

konsulteer in vcrband met militcre opleiding nie .

r o , hy vo~tel ank ~ leuen? Ja . 1

Hoekom, wat se~rede het hy om vir jou in die moeilikheid

te bring. want hy het dan sy eie re~lings getref om te gaan vir

mili tere opleiding, hoekom sou hy dan teen jou 'n leuen vertel?

- - Hoekom het u nie vir hom gevra hoekom hy so ~ leuen vertel

nie .

Ek vra vir jou, weet jy van en1ge rede? -- Hy het leuens

vertel, dis leuens .

Weet jy hoekom? -- Moet ek elke mens se ..

So, jy weet van geen rede hoekom hy jou valslik in die

moeilikheid sal bring nie? Die getuienis wat hy hier afgele 2'

het, is ONHOORBAAR daarom w'l u he ek moct me·t allcs instem "'.'at

ek nie van wect nie . En ek sal nie instem nie .

Ek wil net he jy moet my vraag antwoord . Wil jy nie my

vranr: uni: v/oord nir'? -- Wntt'r vr,lag I)('l; u my f,LVr:1?

Ek se. VJ 'C I: .jy Vil.n en Lp;p reda hI) k()m hy lcucns teen jau s.'1l

vertel? Ek wce t v.'!.n r;cen r(!(le ni,· .

En jy hel; ook ' .. /cbster sc naam 0.0.11 dil' palLs i e verska.f i<;

dit reg? F.k?

Ja? £k is vcrbaas .

Is jy netsa verbn.as tiat hicedif: ancJE'r mt.nse 00\<, Rebecca, 3(

"n Frans ek vergf!f't, Hcrmn y, pn a1 o£l"rrii": nense v./at in <lie

i ()

..

8ES KUL;) IGD t, , : 1 3-

hull' hicr 0'!ge(; het, in O!LUIDELIK ~ngels, is alles leuens,

concerning mi.it~ry trainin g , is all lies .

Jy wil nie my vraag we e ~ antwourd nie , is dit reg? -- Ek s@

vir u, dLt is Ieuens .

My vrauR is nie , wat 15 waar 0 1 wat is Ieuens nie . Ek vra

vir jou, was-di-t net so In verrassing vir jou, of was dit om:aac,

dnt hierdie mense gearreste e r was, of so ~ verrassing vir jou dnt

hulle gearresteer was , soos Webster? -- Moet ek dan weet hoekom

is hulle gearresteer?

Hot jy nie hulle name ReB'e nie? Ek het hierdie name .. I e

HOf : Kan die hof net ~ oomblikkie met die getuie praat .

Antwoord net hierdie vraag, asseblief? Gee die tolk r,eleentheld

am die vrang oar te tolk aan rlie hof . Sly maar kalm, dnar is

niks om oor opgpwon~e te raak nie . "Tnr. i\anklaer , begin weer

voor . Herhaa.l n(\t d Le vraa r~ -lssebl i '1', drlt ons kan kyk of E;y

sal antwoorct.

AANKLAER: Met ander woorde , jy het nie hierdie name van die

vriendu van jou. wat in die klagsta.at genoem is, Rebecca, Hcrm<l.n,

Frans , Steven, s e name genoem nie? Jy wa5 net so verbaas toe

hulle gevang is? -- Ek het hulle gegee .

En ook Webster sin? -- Nee, Webster is voor my gearresteer .

Voordat ek gearresteer is .

0, jy weet hy is gearrestecr . fetnou hct jy dan nie geweet

n ie '. Laat ek vir u verduidelik .

Vl.rdllitlcl il<l:\r1L (Ok h(){\l~ . -- [J 11 ( ; (: [1. ' ~ ,0 Weh<,;t(~r Wrl;; p;ear(;;.-

Ja. -- Toe se ("I< v ,ir u dlt is nul.lS vir my dD.t \vebster ge-

Dut hy vryr;(·l::1.at "'l:l~;' 1\1 W:1t ek p,e\::eet hct , was

da t hy in Ol<tohE.:Y'':'1aandp;earr-:s c(::(!r i c- .

En jy? -- ;~5s tl~ Ol-tnbcr, 3

Wanneor was hy gearres cor . :it..'br; tr:r? -- 14rJc 01<tobcr .

':1::\ . I , ..

• -I L4- BESKULLJIGDE

','/as jy. toe in ( .. lame lodi? -- J a .

Ilockom wan hy r;e'lrreste e r? In die kJaskamer .

Hoekom? - - Wat sal ek v ~r die h ef sa?

Vir sy de'lname aan die onluste , nie? -- Hulle is bly as ek

so be .

Vias d-i t -s') -gewees? -- Ei< weet nie . Daa rom is ek bly as ek

dit hoor .

Is jy bly? -- Ek is bly , want u ~a my s o .

Is jy bly omdat hy gear l'e steer is vir sy deelname aan die

onluste? - - Ekskuus? l(

HOF KOM TUSSENBEI : Mnr . die Tolk, die getuie gee die tolk nie

behoorlike geleentheid om di e vraag oor te t o lk aan haar nie .

Sy begin sommer antwoo r d nadat die staatsaanklaer die v r aag ge-

stel het . Ek neem aan dat d ie getuie weet wa t die v r aag is .

Antwoord asseblie~?

GETUIE: Ek wi1 h@ dit moet he rhaal word .

HOF : Die moeilikheid is, jy l ui~tcr nie na di e vrae nie. of jy

wil nie luister nie . Ek het a lreeds aan jou Rcs6, bly kalm ~n

luister na die vraag en as d ie staatsaanklaer klaar die vraa1

gevra het, en die tolk dit a an jou oor~et0lk het , dan ant~oo~d

jy die vraag . Dit is baie e cnvoudig .

GETUIE : Dankic, Edelagbare . Ek vra drinkwater , Edelagbare .

Gf:::TUIE Sf::: VERSOEK WORD TOEGE STAAN . Op jou stelling :

AAJKLAER : My vraag is dan ne t : ; Is jy dan bly omdat Webster ge-

ilrresteer is? Vi.r sy dceln.::J.me ill die \)nlu~tc? - - Nee, el< is nie

hly nit: . .

Haar ,jy 11 t p,ewcct hy v'o r cl W~."1r·J',·~;teer vir sy deelnamc in

die onluste? -- Ek waet nie waarom hy gearresceer is nie .

En dit is onlustL' V"l.arao J jy oo:~ cI(;e:'l~en~em hct?

Ek v:eet nie hoekr)In hy gearrc, .. ~eer i(; , ie .

"'n snDm T.ct ")~l drt~r(lan nee 1 y, cell lw;;, ~"Il nit:! vir j0U onnadip:

- . 5- GESKULDIGDE

in d L (> 'o'"e iIi ,< h e L d h r >'"1 r. n i ('.., - - J <1.

D~U1I<l e J l'de1. f,bnI'e .

HOI' : I,vanneer hot jy laa:ste me c Ephraim ,r;<:prant in verbana met die

opleiding in Engeland? -- Die Sondag toe ek na hom toe gegaan

het . Ek en Leh1ohonolo en Re be cca en ~ ander Bantoeseun , Edel ­

agbare .

Wanneer v!FtS di t? -- Di t was op In Sondag .

Wanneer? -- 1976 .

\vatter ma'lnd? Septemb e r, EdelagQare .

Vroeg of laat in Septembe r? -- Ek onthou net dat dit in

Septemhermaand was .

Watter datum h~t jy die paspoort gekI'Y, nou wee r ? -- Die

artiende .

W.:ltter maand? - - Die ng e i e nde het hull c di t vir my gep:ee.

Van watter rnaand? - - Se ptembermaand .

Het jy me~ Ephraim cepran t voar of na d ie datum wat jy daar­

die paspaort gek~y het? -- Om my studies buite die Repub1iek te

gaan voortsit?

Ja? - - Voor dit, het on s a1 dikwels oor hierdie aangeleent ­

heid gesels .

Hoe lank het jy hierdie paspoort in jou besit gehad? -- Nee

in Septembermaand en in Oktobc rmaand was ek i n hegtenis geneem .

Toe is dit geneem? -- J

Dit is nou op die 25ste van Oktober toe jy p:earresteer is?

V,'lnciaL,ly die par,poort gck ry het, tot; JY arrcstU(Jr 1[;, heL

,iy nie weer me::: Ephraim gepraa t n i~ J o,)I' die opleiding , die

vcrr!l;re sturiicf' in Ellgeland ni\~ ? -- 10 k hm nie..! meer unthou nie .

Dit is nou nie heeltemn l. duideli.:< \'if' die hof nie , V:<l.nt jy

het nou-nou vir die hof gese. <lat jy het laaGcc met Ephraim gc-

praat oar jnu Vl r rek n,1. En~p: ,lnd '.tir '/t:!'u"-'rc sturii(' s voordat

,

- l l6- BESKULDIGDE

jy die paSpO()l'~ gekry he t. .ou het on~ in bcsonderhede ingegaan

van Vianneer jy die paspoor~ gekry he'.:, cn hoe lank d'.. t in jou

besit was, en nou s§ jy, jy )nthou nie daarvan nie . -- Ek het

die sank so vcrstaan: Nada t ek die paspoort uitgeneem het, het

ons vo()rtgep,aan om tc gesel s oar my studies in Engeland.

Is dLt jou -verduidellk i ng? Ek het dit so verstaan .

Ii. dit jou vcrduidellk i ns;? Ja.

Wat se studies is jy van voornemc om in Engeland voort te

sit? -- ~ Graad, Edelagbare .

Wat se grand is dit? -- BCom.

By watter universiteit? -- Cambridge of enige ander univer­

siteit, Edclagbare.

Vertel nou vir die hof meer. Wat se reeling het jy gehad

vir j o u studies daarso? -- Ek het nog nie reelings getref nie .

;·1aar, jy gaan neem 'n pa ', f)tJ()rt ul t met die oog daarop om na

Engelnnd toe to ~aan vir jou verdere studies? -- My paspoore hot

'Enr;eland n Lo vcre trf?k nie .

Hackom het jy dan nie ~ paspoort vir Snr;eland uitgeneem nie?

1

Neighbouring countries se paspoort het ek geneem. Edelagbarc. ?

Nouo maar presies. Nou kan die hof glad nie verstaan nie.

As jy na Engeland toe wil gaan vir verdere studie, waarom neem

jy dan 'n paspoort ui t vir "ne i ghbouring countries"? Waarom nie

een vir Engeland nie? -- On s moes finale reelings tref.

,Wat se finale reEHings? - - Ons moet die aangeleenth id mooi

1)('nrH'pr;k.

1"I:J.ar ltf)':k ' )ffl 11'; 1, Jy In P:I:; [lI)()r, ';11' dl,r; "nr;Jf~ht)(Ju(·l.nJ~ "f)llfil.,'lr;:

lant uLtncem. <"\3 JOu uitf?Lnd' l ik'" clo(']. '",oa<> oln na Enp;eland toe oe

gaan vir vcrclcr·J s':udie? -- l( i orcHl' fJ t,poort vir die "ncighbourinf

countries" hct ek uLt(,:cneem "GIlt ,~k ('1. :.1y vadE:'r moes na Lesotho 30

toe gegaRn het in De;,eml,erm2.~ I

Wntter pluk in Le~otho? -- ~aseru . By my Duma .

1.1<1 t /

-117-

Wnt is jnu ouma SP. naamt -- Dina Mananetsi .

Waar hly 5y in Maseru? -- Op die plaa s , maar ~k was nog

nooit daar nie .

Was jou pc al daar? Ek was seker nog jonk gewees toe hy

daar geeaan het

'het In paspoort .

Maar ek was nog nie daar nie. My vader

In Desembermaand moes ons na Lesotho toe gaan .

Is daar iets wat jy wil byvoeg by jou getuienis voortspruit ­

end uit die kruisondervraging deur die staatsaanklaer? -- Ek het

nou alles vergcet wat hy my gevra het . Wat die aanklaer my ge-

vra het . 1

Dink ~ bietjie na, is daar iets wat jy wil byvoeg, wat jy

wil verduidelik wat aan jou gevra is . -- Ek vra die hof se toe-

stemming, gister het ek vir die hOI versoek om Lekgotlo te roep.

~k wil sekere vrae vir hom vra , Edelagbare .

Ons sal daarby kom, ons wil net eers -jou getuienis afhandel .

Dit is a] wat ek vir dic hof wil vra .

Dan is jy ontslaan as ge t uie, jy kan maar alstaan.

HOF AAN BESKULDIGDE: Is daar getuies wat die beskuldigde wil

roep? Ons sal nou-nou korn by die predikant, maar is daar ander

getuies wat sy wil roep?

DESKULDIGDE : Nee. Edelagbar c .

HOF : Daar is die versoek aan d ie hof dat jy d~e getuie , Lekgotlo,

wil herroep. Kan jy net vir d ic hof nnndui , jou redes wanrom jy

hom wil herroep?

DF:SKULDIGDE :

my en daarna he t hy 'n pr0kureu r bek () m vir my . Edelagbare .

HOF : Wil jy hom daaromtrent o ndervra?

I1ESKULDIGDF. : Ja, I·:(klaf~hn.re, el< v'L1 hom vra hockom het hy 'n

prokureur vir my ~eJ<ry .

HOF: Wat is dle standpunt wat die ~:aa~ inneem hie~, mnr . die

1\ ankl ;).(" r :

1\/\ KLAFH: Ed!!lnp-hnTP. ck V.C' ': ni~ 0::" cU,' .!"l:levant is in hierdit"

"I Co

2

" , .

-lJ 1-

die h~f meeg0 1 '01 het, rtit i ' eintlik haar brocr wat hom opdrag

g0p,ee hot orn ';c versKyn namens haar .

HOF : Mlsl<i.cn rnol2c OriS in all e geval maar hoor wat die posisie

is, want die beskuldigde h et nou vandag vroee r i n ha'ar ge t u ienis

te kenne gegee dat Lekgotlo het homself voorgedoen as haar broer .

. REELHJGS liORJ). GETREF O~ GETU I E TE HERROEP

ITOP : Die hcsl<uldlgde het aan.r;edui dat sy eerwaar de Lekgotlo wil

he r roep .

AANKLAER DEEL HOF r,tEE OAT rilNR . W. SERfTI NaG TEENWOORDIG IS

DESKULDIGDE s 'rEH IN DAT MNR . SERI'J'I GEROEP ':IOHD AS GETUIE H

WILLY LEGOAGE SERITI, states under oath :

EXAfUNATION BY ACCUSED : Who informed you to come and tes tify

here ?

r;OUH'l':' Inlo~'m c d you to come and testify?

to court and ~ o come and g i ve ev idence ?

Or asked you to come

WITNESS : The police informed me today, at about I think, it was

s hortly before one .

ACCUSED : (TO WI TNESS) INAUDIBLE -- On the 18th of August .

COURT : To gi ve evidence on the 18 th OI~ Augus t? -- No,

ACCUSED : No, to be my l awyer . 20

COURT : I n other words , wh o gave you instruction s to appear on

beh al f nf the accused , v:as it on the 18-+::h of Augus t, Hr . Se r i ti?

That is ri p;ht .

,Who gave you instructi o~ s to C0mc and appear on behalf of

tile nC(;l t scd? - - Ynur \·/or~ i hLp. I n Lhr; 1'/ t;}\ I )f J\Uf~U;jl;, at about

5 . 15 in I:hr. af tc' rn c)()n . ;.. c r La i n ;;;cn t l ( ~ nw j , hi; i.s a rt.: v ercncJ . r

have Just for;Yotten his name .

I, revF! r enrl? Yes , he is a re1 c r e nd , ~ave me instruc t ions

on bcha.l f of the a.ccused . I\. 'tbou :.. 5 . 15 in the afternoon .

His nam!~ Y O ll cannot r C"h)mbc'r'? -- fIo , Y \) \ll~ ',I!or.,hip . 30

I\ CCUSI'D TO \\II 'L'NE. S : 12 that no.; the n~ '.'ercnd J<gotlisile Lcl<,r:otlll?

\ .

-ll~· SERI"l

What did he say to you~ -- He said ~o me that ~here is a

' .... oman who has been charv,ed, "nd the case has been .pos tpone d to

the 18th 01 August. That I must appear in this matter and ask

lor a postponement and he would come either in the 18th in the

alternoon or the 19th lor the purposes of cover .

. COURT: For purposes of wha~? -- Cover, fees, for my fees, Your

vlorship .

ACCUSED TO WITNESS Did he not tell'you that he gave evidence

in connection with me? -- No, that I heard from you, after I had

had a consultation ~lth you on the 18th . I

I want now to inform this court that this Reverend in­

struct d this lawyer to appear for me.

COURT: Any further questions?

!ICCUSED: No, I: h;)vc no fur the;r que s t ions.

CROSS-EXMHNA'l'IOfJ BY PROSECUTOR : Ho quos tions.

COURT: Did you know this Reverend previously . -- Your Worship, I

did not know him . I was seeing him ~or the first time . In fact

the day he came to my office he was looking for another attor­

ney . Then I told him that I was also an attorney then that is

how I came to get instructions . He did not even know my name . 2l

Then he asked me ~hether I W~5 free the following day or not. I

told him I am free :for the whole day on the 18th . I would take

the matter on that day .

, Did this pcrcion Introduc'1 himr;L lf Dy that name, as the

Hr.v<Jruncl 1.(lqro·Llo? -- T ~Wl TI ed: :;Ul' '' . I!(~ to le! m/; he wau r·1r . 1.(:k-

f~() t.1 (J, hI; d f cl II') L I,t: I I III,: th.lI. h· ' ' .. 'J' : 1 r'f; VI : t'l : lltJ .

Did you learn from the ~c CUSLJd that this person was a

reVL!rl!nd? -- Th'lt il; rip;ht .

RE-EXAHINATTO r !.rl hi=: L form y)U v/he ther he \ J.S re-

l.:1ted :;0 J1ll, or not? -- That "our ','d)r:.;h:p, l annot I'CmC:71bcr . 3

Didn ' t he> in r (1d ul.,;t.:; hil".- .'11' '1.'; r'~' cldr':l' broche:r? -- I

-120 SER L'l ~

COURT: Any fur:her question~!

ACCUSED TO WI'i'lTESS: As far as I can remember, he informed the

court that when he approached you, hd introduced himself as my

elder brother .

COURT : Are you cross-examining your own witness now?

ACCUSED : Yeu informed the court that my brother gave you in ­

structions . This Lcl<got10 approached you and said he was my

brother? -- Hc may have said that but at the moment I can ' t rememb

Thank you, Your Worship.

COURT : The witness is discharged, thank you, Mr . Seriti .

flO FURTHER QUESTIONS

HOF VERNEEril VA',) 13ESI\ULDIGDE OF SY NOG DS LEKGOTLO \nL ROEP

AS GETTJIE

u~S~ULDIGDE BE/ESTlG OAT DIT DIE GEVAL IS

SAAK WORD UITGESTEL TOT 3 OKTOBER 1977

AESKULDIGDE IN HEGTENtS

HOF Vl~RDAAG 1'0'[ 3 . 10.1977

HOF HERVAT OP : . 10.1977

AANKLAER ROEP ~) AAK Err DEEL HO I- NEE DA'l' GETUIE BESKIKBAAR IS

1

IIOF AM! BESKULDIGDf: f3eskuldiWlc, i'" (lit; Ilie p,etuil! vlat jy p.i1n- ;),

soek gedoen het wnt teruggeroep moet word? -­

BESKULDIGDF.: In, dit is . Ed lar,bare.

JUSTUS KGOTSILE LEKGOTLO, vcrklaar onder eed (deur talk)

ONDERVRAGING DEUR RF.SKULDIGDE: Edel r gbare, ok wil hierdie ge­

tui . pk noem sy naam, Rever0nd JustU G Kgotsile Lek~otlo, vra,

hoekom het hy vir my verdcdining flesoek?

HOF: Ek vIiI net eers Ir:l, is eli t s o: rjat u ",)rleg gepleee he t

met dl' bcskulrlip,rlc St' verded:r>;inp;, n~[',sv(>rtcenv,.oordiging? -­

Dit is my dians, Eclelar,barl', roy plip . :'1. , 'n pt.;rsoon van B. P . A.

Ju, het jy toe ReRaan na die pr0kureur, ~nr . Serlti, om 30

die .be~kulc1if'.de toO verdedig? -- Ek h~l. na t".ct! gegaan. Die

- 121- LEKGOI ..... O

een St' nanm i. r; Ch;uncha. t i. D j: twc >de cen is mnr . Se r it i .

Dil' rUld( r [wrr;('()n het Jy lie (j;\~r f~ll<ry nie , .l~j dit rc[~?

Ek het hom p,ekry maar toe se ny ek moet die persone vra van B . P . A .

om ~ ander per~oon te kry , te beveel om hierdie saak te verdedig.

Die vrnafl van die he~kulcti~de is hoekom het jy dit gedoen?

-- Ek sal \ferdllidelik . Ek h t vir die hof p;ese rlit is my plig.

Sedert die stU (id nte my gekies het om vir hulle te verteenwoordig,

die B . P .A. van Mamelodi . Elke persoon' wat rearresteer is, word

ek meep,deel in verband met hom . Dan skakel ek die prokureur van

die B . P . C. en dan skakel ek die kantore van die B . P.A . Ek doenle

dleselfde met al die persone wat gearresteer is .

of ek u vraag volledig beantwoord het nie .

Nog vr'H'. bpf:kul eli ede?

Ek weet nie

,;I':GI'ULDICDE AAN GE'l'lIIF. : Hoekom het hulle my nie [;ebontak voor

dit nie? - -Ek kon haar nie kontak nie . Ek moet net die prokur,~r

die opdrag gee. As hulle my ges~ he t, die mense van B . P . C . het

gese ons moet haar verdedig, ... anloen ek di t ek so di t gedoen het

v()or die saak aankom . Ek wa~ toe by die hor die dag van die vcr­

hoor en ek hat toe uit~cvind ~y is nie verdcdip, nie. Ek het on­

middellik Geskakel vir Chamchati en ek kon hom nie vind nid. Ek 2l

het toe die B . P.A . geskakel . . Hulle het toe vir my meegedeel dat

Seriti is beskikbanr . Ek is toe nn Seriti toe. Op diesellde

dag het Seriti na haar toe gegnan, die bcskuldigde, en met haar

gepraat. Ek was baie spyt dat sy nie verdedig was nie want

01< W()U rrehnd hl..!t f:y m(){'t v(,rd,)dir: v:ord .

Hnr . ~;cri t;i lj(~t vi.r dLe: t.oj' f)'( ·p.(:(k cl (be jy vir hom f~(~r;r>r(;(;k

h(:t op die 17de I\ur~ur;cus rn dn.t jy elir: 18de vir hom V.ear sou

sp rcc I< om sy k,;, " ;l' kOIT! u i t:v inrl . l~. dit !~o? -- Ek \-'eet nie.

danr was nnder redes. F.k k; n n' c cl ~e vraap, m00i versto.o.n nit; .

f.lnr . Seriti hct ~ese op I~e i'jdt: h~~t rnn' . Lekgotlo vir hom 3

gekont3.k? -- Oit is f>') .

\'olr;~ns/.

,.

-122 . LEKGO'j.'LO

Vo1gens mnr . Seriti het u ges@ u sal die volgende dag, die

lade, vir hom kom, die gelde ~om re~mnak, finansie~l? Korrek?

Nee, nie korrek nie. Ek betqal nie . Die kantore van die B . P . A.

be taul . ' J-Iy het gese ek sal moet toestemmings bring om a1 die

verklarinRs ui~ te roik, te koop van a1 die verklarings van R160

'om die notul~ van die saak behoorlik tc kon studeer. Oat hy

vir ons a1mal kan roep en dat hy behoorlik vir haar kun verdedig

hier in die hef . Maar die tyrl was te'kart , ons het nie daarln

geslaag nie . Hy het ons toe meegedeel, mnr . Seriti, dat hy ~

beperkte tyd gel<ry het by die tlO1' . Op die Dond\..:rdug is dl t die

einde is dit d'e laaste dug wat hulle vir hom gegee het . Hy

noem dLt in Engels "dead line" om hicrdie verklarings te onder­

saek . Mnr . Seriti kon toe nie hierdie verklarings in hierdie

S ak moot s tlldec>r n Le, hy hot In beperkte tyd p;ehad OPl die ver­

klarlngs to stud~er .

Wat jy nau s~, jy het dit vortel dcur mnr. Seri~i, of nie?

Hy het my gese en ek is toe nn Johannesburg om met die mense

te gaan praat van die D. P . A. sodat hulle die geld kan stuur, die

RI60 am hierdie aang leentheid in arde te bring . Ek het probeer

am hierdie pe r'Gore te kon tak soclat haur sank behoorl ik kon v(~r­

hoar word. Maar Illes wat ek nou ~evra het oor haar geld , het

nog nie tot op datum gekom nie . Toe haar saak begin nie .

I Hot mnr . Seriti ~cse. die 17de of nn die lade? -- Na di

lade' . 'roe ck hom ontmoet fl' t, WOll, ok uitvind hoe h t hy met

,jC)U r;cpran. _ by r! i (\ S'_'n l, r:11c JJ,('v.'1nr, .!n in .

:~'l:lr, (!k ',:il dll, :t:)fl ,j',1) t:!,';l, mrlr' , :;(: rLLI, ))';l, nil; vir di t ,

hor soiets meer:edc~l nie . -- Ek was nie hier nie, ek kan nie 5e

nie .

Dit is bev.ys drt:" rJ:W,r i. ... naLe letli:T1f:. intussen? -- Ek woet

ni . v;'nt is 10111..)05 d:wr nie. ,!'l'1r 8~~ ~'0 vir j~u nou, onG \::U

elie verklarinas konp van 0.1 d~e notul ' in vt~rband m't hierclie

saal</ ., .

l(

· . -123-

s ak en di~ nan Seriti ~0rhan J~~ sodat Seriti dlt kon bestudeer

en vir ]ou b~ho rlik kan verde lig . Is dit leuens?

t·!3.ar Seri 1;1 he t v:r die [,of mee$! deel dat die persone wat

vir hom konsul~eer het, jy het jou aan hom voorgestel as my broer .

-- Ja, maar ek is jou Ouboet, ~eet jy dan nie daarvan nie? Jou

Ouboet is n-ie -jou Ouboet omdat di t jou bloedbroer is nie, ek is

jou Ouboet omdat ek ouer as jy is .

Ek vcrstnnn dit nie . P'lnr. SeritL hct die hof meegedeel Lint

jy nie gelnteressecrd was In hierdie saak nie . Jy het ges@ dnt

jy sou hom die volgendc dag kontak cn jy het nie? -- Ek verstaan 1

nie .

Mnr . Seriti het die hof meegedeel dat jy nie geInteresseerd

was in hierdie saak nie . Jy het daar vir hom ges@ jy sou hom die

~ulgendc dag kontak en jy het nie gekom nie.

HOF : Daar is nle ~oiets nie, dat mnr. Seriti ges@ het dat die ge­

tule nie gelntere-seerd is in d'e saak nie . Dis ~ verkeerde stel­

ling wat aan die getule gemaak word .

BESKULDIGDE : Mnr. Seriti het ges@ (lie mense v.at hom gekontak het

wys nie dat hul:e getnteresseerd is in hierdie saak nie .

HOF : Dat hulle belanR het by die saak nie. Dis ~ afleiding wat ?

hy gemaak het. Di~ getuie kan nie kommentaar lewer oor mnr . Seriti

s afleidings nio . Wat is die vraag?

RESfJULDtGDE AI\N GF.'l'UIE: Jy is lid van die B. P . I\ . Het jy nie hier

die saak geneem soos ~ persoon wat aan diG B . P . A. behoort nie?

Ek stem saam met jou maar jy h.t nie 01 my moeite in kennis geneem

\t,'flt ek ,edoen het in verband flct ~iDU ~ ar.l.k nif', want ,jy is in

he~tenis en ek is buitekant en ~k hunt00r nie die gelde nic . Di~

p:('lcle .".ord hant:eer dellr dil1 k'.l. ':;.)()r . As l~1< ic r.:elrle r;ehad het,

hi r in rii.e Prf::f~()ria-tal< dan S HJ ek 'n -ejt; < ui geskryf het, diesel 'u

dug hier in Precoria, 'n riit In;ehaTldi!~ ft:t vir jou verdedigin~~, 30

eodat jou sank kon benin, SOd3~ jy gOCid verdediging ~on kry om

("'ll f;e ,,"lp soth:': dip s<l:lk be~:')rlik vt!rhoor kon v:orrl . Ek \/oel

"

- 12 -

oak pynlik as jy soiets s8.

Maar, mnr. Lekgotlo , die aanklaer het vir jou op twee ge -

lecnthede hier uitgejaag uit die getuiebank .

HOF : Dit is no so nie . Daar bestaan nie soiets nie. Die getuie

is nooit uit die getuiebank uitgejaag nie .

BESKULDIGDE :- Hy is twee maal ontslaan .

HOF : Hy was nie ontslaan nie . Die hof het gelas dat hy afstaan

as getuie . Jy moet net seker maak d~t jy die regte stellings

aan die getuie maak . Jy moenie die verkeerde stellings maak

nlo. Dio ho~ InnL dlt nie too nl . Wet is die vrnng nou?

BESKULDIGDE : Ek verstaan .

GETUIE : Sy wou seker weet, Edelagbare, hierdie beskuldigde,

hoekom is ek die eerste keer ontslaan en gevra om te wag wen

weer vir die tweede maal geroep om te ko~ getuig . Dit was in

verband met twee verklarings . Die eerste verklaring wat hier

in die hof gelees was, het ek nie geteken nie . En die t~eede

verklaring wat hulle aan my gelees het, en toe se ek : ':Ja , dit

is my verklaring, want my handtekening het daar op gestaan" .

Maar die verklaring waaroor hierdie saak gegaan het, daar was niE

my handtekening op nie . Sy vertel die waarheid .

Dit is pynlik vir jou want die verklaring wat hier voor die2

hof gelees was, is nie dinge wat jy gese het nie. --

TOLK DEEL HOF MEE DAT GETUIE SY VERTOLKING WIL KORRIGEER

EN VERSOEK BESKULDIGDE OM KORTER VRAE TE STEL

Wat veroorsaak het dnt ~nr . Lekgotlc, die getuie voor die

hof . vir my 'n prokureur gaan soek he t, is dat hy het die ver-

klaring gehoor hier j n die hof . -- fIe", ek het geslen daar is

nlornand wuL vir JOll v'rdcdip; nie . t\ :.; l' k B 0 \', eel: 11 e t s y V!:.t S n l C

verdedig nie, dan sou eh verdediging vir haar gaan soek .

ONHOORBAAR [.lay she repeat the sta-cement again .

ONHOORBAAR Ons doen dit met ctl die ander kinders wat

gearresteer word . i tis n i e i.... ~' h' at, i v 'HI (j j , J( r k'lll v 'I' " 1 nie. a~' J' " , .'

-12~-

van die B.P.A. is nie . As jLl1e weet daar is iemand gearresteer

dnn moet julIe vir hom In prokcreur soek.

HOF: Die getuie het mos gese, hy was nie bewus daarvan dat jy nie

~ raadsman gehad het nie en toe hy hie~ in die hof korn getuienis

afle . toe sien hy jy het nie ~ raadsrnan nie en toe hy nou weg is

van die ho~ d~ardie dag, toe het hy gegaan en stappe gedoen om

vir jou ~ raadsman te bekom? Wat is jou probleem .

GETUIE: En v~~r hierdie saak aankom , Edelagbare , het ek met

Chamchetti ook gepraat. Hulle het my na die B . P . C. gestuur.

B . P . C . het toe versuim om hom te se hy moet die saaJ< neem . Met 1

ander woord, voordat ek kontak met ~ prokureur gekry het vir haar.

HOF: Enige verdere vrae?

BESKULDIGDE: Geen verdere vrae .

J.<RUIf'ONDERVRJ,GI!'/G DEUR AANKLAER: Hierdie Chamchetti wa t jy van

prant, 1s hy ~ prokureur? -- Ja.

En jy se jy het hom gekontak voordat hierdie saak va~ haar

~ aanvang geneem het? -- Ja .

En toe het hy gese jy moee na die B . P . C. gaan? -- Ja, dat

die B . P . C. vir hom moet versoek om hierdie saak te verdedig.

Jy het die toe ook gedoen en na die B . P.C. gegaan? -- Ja .

Wie is B.P.C.?

sulke aangeleenthede.

~ Organisasie wat help in verband met

Waarvoor staan B . P . C.? Black People's Convention .

,B . P . A: is ook genoem, wat is dit? -- Black Parents ' Associatil

lIOF : Het u vir uself aan mnr. Seri ti vo(, rgestel as beskulcllgde se

h"'li'I'7 -- /': /( /11'1111111' 11I!'!'}',r"",1 dr,1. ('1< 'II 1 ) 1"(·dll~I'I11 . • /~ "I" I"'I,tI /."I(}~.,I

van Mamelodi 14706 is . Hy het ook my telctbonnommer geneem . Ek

is Lekgotlo en sy is ook ~ ander persoan maa r sy is my suster .

U bedoel eintlik in ~ godsdienstige sin beskou u hear as u

suster? -- Ja, Edele.

Het/ .. .

,. LEKGO ;LO

Het jy dit aan mnr. Ser ly i laat b1yk d~t jy nader hom in

jou hoedanir;heirl as 'n lid van die Bl<1ck Parents · l.ssociation?

Ek het h om mecgedeel dat 8k Interim Chairman is van die B. P . A.

En het jy aan hom laa~ blyk dat jy nader hom in daardie

hocdanigheid? -- Ja, dit is my werksaamhede .

Het-jy-hom eese dit is in daardie hoedanigheid dat jy hom

nader in verhnnd mpt die verteenwoordiging van die beskuIdigde?

Ja .

Was die verstandhouding toe, dat jy sou verdere stappe neem

m fondse beskikbaar te stel vir hom om te ver~kyn ten behoewe

van die beskuldi~de? Hy het self die kantoor gebel .

If/atter kantof')r is dit nou wat hy r;ebel he t? -- ELP . A .

In my teenwoordip,heid . Hy het toe vir hulle meegedeel : Hier is

n predikant. Lel-gotlo, hy praat in verband met 'n saak wat nie

verdedig is ni.e en v:at se julIe daaroTTltrent? Hulle het gese hy

moct probeer :111es vnt hy kan doen . Instruksi.es was nie deur

my gegee nie . di.e kqntoor het vLr hom die instruksies Rogee ,

per tekfoon. in my teenwoordigheid . One is toe daar ultmekaar

en hy hct vir my mt::egedeel dA.--C hy vir die beskuldigde Baan cpreek

GEIN VERDER~ VRAE

1101" : 1:-; dni1r vcrdcl"e gutuLc ;; W;lt elL b(!<ikuld1nde \f/!.l rocf)?

BESKUI.DIGDE :

110F: Slui t sy dil..' s.:lak vir die v urdedivinp;?

BESKULDIGDE: Ja , Edelagbare .

SAAK VIR BESKULDIGDE

AANKL/\lm LEWER DE'l'OOG OP ~lERIE'l' VATI :-;f,AK EN VRA VIR SKULDIG-

l3ESKULDIGDE SPRFEK if F TOE

HOF : Sy het qehoor dnt daar is ~ he~n0~ v' n rtic Staat d3t die

hot haar skuldi~ moet bevin1 . Sy h ~ nou die geleentheid om aan3'

die 1-" .. )1 te se? 0 r die llo1~ h;-nr skuld i p. moe t bevi nd of n ic en wa c

- 127 -

1l1<S I<U L1) U;/))'; :

Dat ek mense gC\':erf hat .. om mi~iter_e .0pleLding te ondergaan . My

bewysboek, op daardie datum het ek vorms ontvang in verband met

my nie bewysboek nie, paspoort . Soos ek voorheen vir die hof

-verrtuidelik het was ek voornemens om met my pa na Lesotho te

reis . Die aangeleentheid da t ek 'n paspoort sou gekry he t om na

Lesothn toe te gaan, ontken ek.

nOF : Om nA. Lesotho toe te gaan?

TOLK: Botswana , Edele . 1

HOF : Het die getuie gepraat van Lesotho, mnr . die Tolk, die

boskuldigde, het sy gepraat van Lesotho aanvanklik? Gaan maar

voort .

BESKULDIGDE : Die paspoort wat ek met my pa uitgeneem het na

Lesotho , toe. Die aangaleenthede wat hulle hier gcmeld het voor

die hof dat ek paspoort ultgeneem het na Botswana toe, ontken ek.

Ek ontken ook getuienis dot ek na r·1amelodi toe gegaan het

am 'n vergaderinp; by te v.'Oon .

Ek ontken oak dat ek na Ephraim Dahula toe gegRan het , ~

aanp,eleentheid am my in staat te stel on na Botswana toe tc reis . .

Ek ontken ()ok dat:: e . vir training sou gegaan het:: omdat hulle

my geweicr he~ am my eksamens af t o l@. (BESPREKnrG TUSSEN TOLK

EN BESKULDIGD F: - rHE IN llIKROFOON)

1I0F : f'lnr . die Tolk, dit lyk my daar i e; 'n tcreg\llysin/~ na die be-

."

" I'~ k L~, nip na hom om to f~ann prant i.n v( rband met oks'-1.mon~ nic,II

'fOLK: 'Iilitero ..

1l1':SI<uLDICDE KO:l TUS~ENllr;:I

HOI" : iln.ni m: l~n dLc :olk in clio 1'\.., ' 1,' vnl nie . Jy ."11 'r. k·lIi' ..

kry om ie ts ",; Sf}, os .iV i.e t.;::.. v.'il p~, Il<::!..:;kuldlgde . 3C

Mnr . T ~ lk, laat ok net bietjl hoar , ~at was die woord wat

.. -128-

gebruik was "Sha"'hugo"? En \' ; ... 1:: be tekl:n die ","oord "Shashugo",

"eksamens , Goed. nou besku1digde jy he': jou verspreek .

BESKULDIGDE: Ek het na Bahula gegaan omdat ek gehoor het dat ek

nie toegelant sou word om eksamen te skryf nie . Ek ontken dat

ek in vcrband met miltt-re op eiding gegann het .

Ek vra ekskuus omdat ek u in die rede geval het, Edelagbarc .

HOF: Nee, goed . Gaan maar nan dit is ~ ding van die verlede .

Nop; iets?

J3ESKULDIGDE : Dis al .

HOF : Die aspek van die aansoek om paspoor t, v;il die hof net na 1

kyk, as daar ~ noodsaaklikheid mag wees om ~ getuie daaroor te

roep maar die Beskuldigde sal ook ~ geleentheid gebied ~ord vir

verdere betoog aan die hOI daarop , as dit so ON!lOORBAAR

110 F VER0AAC .

HOF HERVAT.

AANKLAER DEEL 1l0F IlEF. DAT '] MJPTENAAH VAN DIE DF.'l'ROKKE D ..... PAR'l'E-

MENT TEEN\'/OOrWIG IS Or,1 GETUIEtIIS orE LEvIER Iff VERI3AND HET

AMPTELIKE PASPOOR'l'E

JAN LODEWYK SERFO~TEIN, verklaar onder ~ed.

HOF : Mnr . Serfontein, is U in diens van die Deparcement van Bantee

administrasie? -- Ja .

Watter afdeling? -- Paspoort en reisdokumente .

In watter hoedanigheid is u daar in ciiens? -- Ek is in be-

heer' van die uttreikinr: van paspoorte en reisdokumente .

eli uitreikinR van p3spoort en res~dokumcnte? -- In .

j,.:-m ck nl.! die p:)~;pourt kry, riil; \'a~ lJH/YS'TUK 1, mnr . die

/\Qnklaer . (AA GE'J'UIF:) Die p'3.spoort, dE','/YSS"UK 1, sal u r.et

d,"larrn kyk en vir die hor 5e ur die p'l~'poorc uitgereil' if' no

aanl0.Lrlinp; von 'n ann~o0k VI<1t inrredLE:r: "Ls hy u Afdeli p,?

..

."

-- Dit 1yk I~r' my rlti;r ir; hyv )f.r:inr:~~ in (jil~ o00.kic bYf~evocg vlat

n ie op die onrspronkl i.ke aansockvorm '1,;.5 nie . Di t .i.s soos di t

vir my lyk .

Kan ons net eers hoar . He t u onde rs teunen de dokumen te vi r

die uit r eiking van BEWYSSTUK ,die nansoek dokumente? -- Ja .

Het ~ d~t daar v~~r u ? -- Ja .

Kan u vir die hof s§ , na aanleiding van daardie dokumente

'tin t u daar vonr u he t, is di t In <1:1nsoek \\Ia tinged ien is deur d ii'

beskuldigde vir ~ paspoort?

hier is doodgptrek .

Die van lyk my , verskil . Maar

Is daar ~ foto aan die aansoekvorm vasgeheg? -- Ja , dis

korrek .

Is dit van die beskuldigde? -- Ja .

Sal u dan net vir die hof s§ ~at die ~aam van die appl i kant

is op daardie ~orm? -- Caeserine Makhoere .

J

Die 't,'oondadres? -- P . 5194 , .18. ilaG traa t, r,1ame lod i , Pre tor i a .

En se di t YJaarheen die applikant \·.'il reis , het die beskuldip;­

de ges€! , waarh,.en wil sy reis. -- Lesoth r ), Botswana en Mala'tli .

Is dit op di aansoek gese? -- Ja, die is gese hier op die

i1l'lnsoekv orm .

Lesotho, Bot",v'8,na en Malav!i? -- Ja .

En is die docl van die annsoek claar r;eno~m? -- Ja , dit is

besoek" .

, Is dit op enige plek in daardie nansoekvorm genoem, wie

hesock gaan word en by v/i'l t tor pi e k d i, pc r~;I)on besock ~t.lan \-Iord?

-- Ja, di.t if:; h'w,r ('om en riie p1.ck l:' , :Iasc;'u .

AANKLAER DEf.L 1I0F MEr; OAT DAAR IS I jJ [o(l'I'OSTAAT VAN BEh'YSSTUK

II0t,' VI~H\"'YS NA OOrtSPfWNKI. rKE ; 1'.11'1' [i'h;I,'lfdJiH ~ -10110 AS 13f.lvY~):;'1'UK 1\

Hal" Ald'l CE'I'OlE : Dit 1yk my (h~ hi"'r hy ie l'lnde wat bCSOl::( v,orl ,

is Rhodesi ' ; Ot)k ingesluit? - - Ja , hy L:.. by~evoeg .

J[ier in riLe knn lyn. i.~ '1i::.. '/(;) j, lerst:~l om In hnndtekenin,fr

te W""('>f! wn~ (i"lnrsQ n--:ngebrillP iG. hrUHlt'?kcl in!; 'van applil<nnt?

- 13U-

Dit ly~ vir my soos "Swaziland" v,rat daar ingevoeg is .

S~aziland? -- Ja .

lyk di t so . Hier vlord aangedui do. t die duur van die besoek sal

twee jaar wees? -- Ja , dis reg .

Ilier fs 001< 'n sertLfikaat van die vader, van die beskuldigde,

dat hy sy toestemming gee tot die besoel< in verband met die pas-

poort . Laat die beskuldigde net die d6kument sien, asseblief?

DEWYSSTVK WORD AAN BESKVLDIGDE GETOON

o~nERVRAGIJG OEVn AANKLAER : Ek dink ek het iets .

'fOLK KOr·, '['USSENIlF. [ : BESKVLOH;DF BEVESTIG AANSOEK

A~NKLAER: U het net hierso ~es§, di~ naam lyk soos Caeserine

Makoene . Ek wil net h§ u moet kyk op bladsy 2 van hierdie aan-

soek, dnar staan die volle naam in drukskri:f IICaeserine ll, en a~

ek die s1<rLf hierso lees , lyk dit SO')5 "fllakhoere ll maar nie

"!>1akoene" ni~ cn net onder, die naam v:at daar by kom, is

lIf·l0 tsokwane " ? Kyk J net daar, bo <lan d Le bl adsy? - - Di e IIMakhoert>"

is doodgetrek en toe is die "i'Iakoene" a~terna .

Kyk. as jy hom spel soos hy geskryf is, is daar nie net ~

"h'l ui tgelaat: nie. -- Di t lyk so .

Die van daar is dus I'Makhoerc II en nie "Makoene" nie? Stem

u suam? -- Ja, ek stem saam .

En dan word daar ~ nnam net d~~r onder Rcgee , die naam waar-,

onrIer sy bekend is, lIHotsokwane", stem u saam? -- Ek 3aam .

VolrJ'n:: l,inrrfjr- doi<urnf'nl; knn U V'1.:i!'Jt c' l of die pcrsoon, ek

prnat nou or)r al[~elll(.:n(! tnlLgt.;Lnf~, oj r:y ~llll:(:n r~ou reis, 'n oj'

. sy saam met iemand sou reis, cou dlar ~ aAntckening gewees het

as sy saam rnr.:t lr-m'Hhl sou r'is? -- D;wr sou nie In ui.1ntekenin,p,

Kyk. as di, In pcr~)'1(Jn Ls V!;1t nie minrierjari

ni I<:.tn hu 11 e saam me t h:1.a l~ re i :

man.T' dnn \>Io1"rl (lit: op hflar v{Jrm en ") (iie rcisdokumcnt Cl:1.ngedul.

/I,G sy self 'n minderjar'lp,e c;ou r(~":l)es het? - - D' n kan sy '0

! ra .

-i3l-

HU'"lr gebuortedaturn .. !or(~ 'In.arop aanRef~ee. wat is di t? --.

., Okl-obcr 1955 .

lIOf' : En1gc vrac d(!ur beskul dir,dc?

lIOF VERWYS J/\ HEVJYSS'['UK' : Die fotostatit;sc afdruk is ook op elke

b1adsy gesertifiseer as ~ ware afdruk van die oo r sp r onkl ike , deur

die Ran toe_sa~ekommi ssari s van Pretoria . D1 e hof he t hulle verge l~,

en die hor is tevrede dat die fotostatlese afdrukke korrek is .

Onder die omstandighede sal die fotostatiese afdruk dan by die

rekord van die saak ingelyf word en die oorspronklike daar van

word dan weer terughesorR nan mnr . Serfontein van die Bantoe-

sake administrasie. vir bewaring deur sy Departement .

KRUISONDERVRAGING DEUR BESKULDIGDE : Geen vrae .

' GEEN VERDERE VRAE

HOF: Is dnnr onlgc verderc botoog wat die beskuldigde wil lewer

nnn die hoC no nnnleidin~ van hLerdl retuLe wnt deur die hoi

opgcroep is?

BESKUJ.DIGDE : Geen betoog .

HOF VERDAAG TOT ?~ OKTOBER 1977

DESKULDICDR IN HRGTENIS

REDS VIR U 1'1'S'1'£L - DIE HOF SAL UI'l'SPHAAK or DA!\RDIE DATU~1 GEE

HOF HERVAT OP 24 OKTOBER 1977

U ITS P R A !\ K

HOF : VOlgens die klagstaat is die br skuldigde , ~ Bantoevrou ,

21 jaar oud . Dit word die besku1di~dc ten laste gel§ dat sy die

"P Iller (bt !lLe heskuldL~(lc cncr"yd:.; r';p(hJ(~ , Inr,C"wi1Lir, en/of

stnppc gedoen het om oplcidinr tc 0n.V'"lng ~at vnn nut ~ou knn

v;ees vir In persoon \!'It die inp;cvaarc- telling van die h3.ndi1~,1V;ing

van w·t en nr~n hLnnc die ~cpuh1Lck v~n Suid- Afrika beoog .

Voort~

.. -1.3~

Voor.ts \',0rd c1it; n0k bev'(' ~r dr1t die besl<uldigde sekere

person> 111tgt~1,)I<, Qangef'tip:. bevccl. nanger-ai, ao.ngemo dig 01'

verkry het am opleiding,van die aard 5005 reeds genoem, te onder-

r,aan met diescl1'de doel.

Die beskuldigde het op hierdie annklag ONSKULDIG gepleit .

Met die uitsondering van een versl<yning deur mnr . SERIT~,

he t 0 ie he sku J d igde deurgaans se 11' haar verdediging behart i g.

Deurdat die weergawes van oie staatsgetuies aan die een-

kant en di~ van die beskuldigde aan die ,anderkant, radikaal bots'1

is die vraag wat beslis moet word feitlik uitsluitlik di~ van

geloofwaardigheid.

In bre~ trekke kom die getuienis wa~ deur die Staat aange-

hied ' is daarop neer dat die bpskuldigde die handelinge begaan

het ~aarvan in die aanklng gewag gemaak word . Beskuldir,de sou

tclkemale laat blyk het dat sy ontevrede is met die optrede van

<lie pol isie I:yd ns die nnlustc \I.at cy(lens 1976 voorgc'kom het.

Op p;rond van hnar on tevredenhe i d he t d Le [Jeskuldip,de me t die

s~r1ntsgetuies onderhandel en hulle aangestig en aangemoedig am

die Republiek van Suid-Afrik, te verlaat en am milit@re opleldinp;2

in die bui:eland te ondergaan. Terselfdertyd sou hulle Jan van

Wflpens voor'" i('n v,'ord wnarmee hulle dn.n na die flepubl ic'!k van Suid-

Afrika sou terur:keer en teen dLe poli.~;lc ver; . . Uit hoo1'de ch,n.r-

v.,n r1at die h'lndhnwLnr: van v:e!: en o"do::: 'n funksie van die polisi'

is, sou wcerstand tr:en di,e pol is Le-0ptr'L;de noo(jwend Lg tot lIevolg

h~ dat die effcktLev.e uitvocring van I Ler it..! funksie in gevaar

[;ec;tel kon word.

Dit is pchierlend dat die hor d~~r~ce rekcning hou dat die

staat!'Jf,etuier:. nl. liE Hf·1MJ NTLA'l'LENG. LUCAS I\[CIlAB/,Ll':NG j FR/\NS

MODIHA. REI3ECCA RASEROKA DA HEL Lf·.' IJ.O~IO!rOLO I/!I\TLATS I en 3r

IJEI.SO 1 STEPHEN :1.Aj·,ll\!lnLO almal nor!'; nkr)rr:stir; di/! oer',lLnp.s vrm

/1 r t ike 1. 204 van VIe': S] / 1 7 7 ! ~~ rn cd e n 1 i 'I t i Q 'j S n C v: a a r sku is . {..I 1 ) r,

I, •

-l3J U I'l'SPH/IAK

Cetuienis van hierdie getuie::- ",orej oorv.ecg in die lig van die

moontlikheid rtnt hulle ten koste van die waarheid mag getuig

ten cLnde !lul1e vryl.".ltLng uit rw.nhouding te bev.er kstellig en

hullesel:£' -oak van hierrtie oortredings van die \"et te ve r ontsK:uldir

Di t is ev,eneens nC)ucisaukl ik om dilarmee rekening te hou (iut

met die ultsondering van frnns Modiba . dle ander getules waarVln

reeds gewag gemaak is, vOlgcns getuieni~, hulle bereidwillig

verklaar het om met die beskuldigde se skema van milit8re op -

leiding en haar verklaarde doelste11ings saam te werk . Dit b1yk

uit die getuicnis v~n daardie staatsgetuies, wat in aanhouding

verkeer het. rl~t hulle op verski1lende plekko by verskillende

polisiekantore ~angehou is . Hulle het dus nie die geleentheid

gehad 0m met mekaar oorlep; te pleeg in vp.rband met die getuienis

vlat hulle arge e het nie. (Slcn S v ISIAIL AND O"jiERS 1965 (1)

S J\ 4116 (N)

IIERt<TAN N'l'LA'l'LEI\JC sowe 1 as LUCAS f'JCHABALE G he t ge tu ig do. t

hulle vir Rebecca Raseroka lE;<2r ken het naaat beskuldigde hull~

aan mekaar voorgestel het . Op haar beurt bevestig !"{ebecca !-tulle;

getuienis dat ~ie bekendstellin~ pl~asgevind het toe beskuidLgde,

Herman en Lucas na 11amelodi Eoerskonl [',p.1wm het om 'n studente -

vo rg~de r inp; hy to v.'oon .

,le150n l·Tamabnlo "vas nil~ 'n leerl inr; by die Vlakl'ontein Tep;-

nlr'r;(' 1I,)(!rnJ{IJ',1 V ',Tlf' flir' br.! · (\lldlffdt! ':P Vrlll rli,t! .'lnrler Lt[1a~[;­

fl('I,1j I,':. 1-1;(1 ,,:,-rl i ' J 1"'('1.1 rll~': \ I:. (I t, ..

v () 1 ~ c n ~; [) . t n L i! 1 L e h 1 0 h ()' I I) 1 0 v tl ~ . Ii' n i erne (' r 0 p .. k 0 .) ~ J 1 i e

tvn tydc rlat hy dLL~ r;o~;prt)k rn\~t die 1)(':.]( Irligd(' in Verb~l(1 met

mil i ,c r e , p 1 (~ i rl i n r, rr~; h n d II e:" n i (> •

Hierdi .r~cspn>k hpt d~n ook in F~jll!'~ in verski11ende UI!I- 31

standighede p. -w.srr,evinrj a~ v.at dLe (1('V'11 v,-lS met die ndp.r

___ J .'~_"""",,,,-__

-134 UITS? ?/\Id{

'dEDSTER Mi\SHlIfITJI het g" ;uig d1. t: (iie besKuldigde hom genader

het met die voorsteJ dnt hy saamgaan n3 Bots~ana o~ opgelei te

~ord sodut hy rinn kan terugk )m en teen die polisie veg . Volgcns

Mash inini hf~ t hy r;e\''1eLcr om be ~ l~el< te word . Hy kan dus noul iks

as ~ medepllgtige bestcmpel ~ o rd . Sy r;etulenis word onrter~erp

'aan riie maatstar wat geld in verband met die getu i enis van In

enkcl getuie. dit i s nl . , da ~ die getuienis duidclik en hevredlg­

end sal vees in aIle ~esenlike opsigt~ en ook dat die hor tev r ede

is dat dlt die wanrheid is bo enige redelike t~y fel .

Dit i. insigp.;ev.end do.t d .·e beskuldlgde p,et~ig het dat sy 1

deur die pollsie ondervr1. i s omtrent wic haar vriende is en dnt

sy t o e die verskillende getuies se name v.rstrek het . DIykbaar

het dit die nanhoudinrr van die getuies tot gevolg gehad . Indien

die verhoudin ~ ~at daRr tussen die beskuldigde en die staats­

getules bestaan hct , in oor~eging geneem wQrd, is dit moeilik om

to begryp v.narom die getuies nou juis die beskuldigde vRlsllk by

die saak sal hctrek en terselfder ~yd hull~ ~ie betrokkenheid

daa r by aan die k:lak 1:. te 1 .

Daar kan e gter nie nagelaat word nie om die moontlikheid ~e

oo r weeg dat die staatsgetuies die beskuldigde valsIik maR betrek ~

ten einde die idcntiteit van die vlare boosdoener te ve r be r g .

Indicn a1 rlie om1igge nde omstandi~hede in oorwegtng ~eneem

word. is rtie ho i van nordeel dat so ~ moontlikheid met veilighcid

ui~gesk<lkel ka rl v.ord . Enige risiku \'\' n t; daar nan di p,etuienis

vcr100p van die r;et)curde b~vF'stig vmrd. (S ! en S v ! {LAPE7.U LU

A 10 OTHERS 1965 (4 ) A 1\31l (A) by 11110) .

\'/-1 is~aar het; dir- fit!'1rtt; p('f)t)l'~m .: i n vprhanrl m .~ die l.anhie l-

ing V3.n dlc f~ ) tui e Tli: v ;m Jll,;'1'US L1~r:CO ' I ' L ') ondr~rvind . 131ykb:l1.r

het . die inrtruk by rlil' s taClt;~;'lanklaer I lli .s:.1.; n ci;J.t d':'e getuie

1 f

Collection Number: AD2021

SOUTH AFRICAN INSTITUTE OF RACE RELATIONS, Security trials 1958-1982

PUBLISHER: Publisher:- Historical Papers, University of the Witwatersrand Location:- Johannesburg ©2012

LEGAL NOTICES:

Copyright Notice: All materials on the Historical Papers website are protected by South African copyright law and may not be reproduced, distributed, transmitted, displayed, or otherwise published in any format, without the prior written permission of the copyright owner.

Disclaimer and Terms of Use: Provided that you maintain all copyright and other notices contained therein, you may download material (one machine readable copy and one print copy per page) for your personal and/or educational non-commercial use only.

People using these records relating to the archives of Historical Papers, The Library, University of the Witwatersrand, Johannesburg, are reminded that such records sometimes contain material which is uncorroborated, inaccurate, distorted or untrue. While these digital records are true facsimiles of the collection records and the information contained herein is obtained from sources believed to be accurate and reliable, Historical Papers, University of the Witwatersrand has not independently verified their content. Consequently, the University is not responsible for any errors or omissions and excludes any and all liability for any errors in or omissions from the information on the website or any related information on third party websites accessible from this website.

This document is part of a private collection deposited with Historical Papers at The University of the Witwatersrand by the Church of the Province of South Africa.