Uitpakken 2011

3

Jan Storm Algemeen directeur van

Stichting Nedvang

Ed Hamming Voorzitter van

Stichting Nedvang

Ps: dit jaarmagazine van Nedvang is vanzelfsprekend gemaakt

van 100% FSC-papier bij een duurzame drukker

Dat is onze kerstkaartwens, onze stip aan de horizon. Een utopie, horen wij u denken.

Lees dan op pagina 32 hoe de gemeente Zwolle in een pilotwijk realiseerde dat restafval niet

langer de leidende afvalsoort is. Met dit en andere verhalen willen we u inspireren.

Wij, de producenten en importeurs van verpakte producten, de gemeenten en alle

materiaalorganisaties, hebben samen een verfijnd stelsel neergezet voor steeds succesvoller

reduceren, scheiden en hergebruiken van verpakkingsafval. Maar uiteindelijk draait het

natuurlijk om de cijfers (pagina 22).

En u zult zien, deze zijn uitstekend: het hergebruik van alle verpakkingsmaterialen

ligt boven de gestelde doelstellingen, zowel ten opzichte van de Europese als de Nederlandse.

En omdat we daar trots op kunnen zijn én u willen bedanken voor het samenwerken, ligt er hier

een bewaarmagazine vol inspirerende artikelen in beeld en verhaal.

Dus laat u meenemen in de denkwereld van visionaire marketeers en verpakkings-

goeroes. En geef uw ogen de kost in de rapportages over jonge ambitieuze ontwerpers met

bijzondere dromen (papier wordt weer hout, en hout wordt textiel!) die werkelijkheid en

succes worden (pagina 8 en 48)."

“ De consument van de toekomst gooit geen afval weg, maar beseft: ik gooi grondstoffen weg.”

editorial

4

321

papier

kunst stof

glasPAG. 18Fair Trade = duurzaam....en hun fl essen dus vederlicht

PAG. 20Een kringloop van glazen verpakkingen

PAG. 28In beeldzeeftrommel van 12 bij 4

PAG. 30Een kringloop van kunststof verpakkingen

PAG. 6

PAG. 16

PAG. 16

“ We doen het samen met de Nederlandse gemeenten, producenten en importeurs van verpakte producten, de materiaal- en uitvoeringsorganisaties en de afvalbedrijven”

PAG. 8Ontwerplabel Vij5maakt van papier weer hout

PAG. 12Een kringloop van papieren verpakkingen

uitpakken2011

5

43 5kunst stof

blik

hout

PAG. 36Volop uitdaging voor research & development

PAG. 40Een kringloop van metalen verpakkingen

En vErdErPAG. 14 Kort: de 5 stromen in het nieuws

PAG. 22Ed Hamming & Jan Storm buigen zich over de cijfers

PAG. 32Gemeente Zwolle neemt de proefscheiden = halen, restafval = brengen

PAG. 42Dubbelinterview met Friesland Campina over duurzaamheid

PAG. 52Verpakkingen ontwikkelen:keuzes, dilemma’s en afwegingen

PAG. 55Aangepakt 2011:de 9 preventie nominaties

PAG. 58Colofon

PAG. 28In beeldzeeftrommel van 12 bij 4

PAG. 30Een kringloop van kunststof verpakkingen

PAG. 48Zo zacht als houtHouten doeken, plaids en bekleding

PAG. 50Een kringloop van houten verpakkingen

PAG. 26

PAG. 46

PAG. 34

Hergebruik loont en slim verpakken

is afvalpreventie

Nedvang: Nederland Van Afval Naar Grondstof

uitpakken2011

66

verpakkingen van papier en karton gaan opnieuw de kringloop in. dat geldt voor 90%.

8

Krantenpapier, gemaakt van hout, wordt om-gevormd tot een nieuw soort hout: KrantHout. Mieke Meijer bedacht tijdens een opdracht aan de Design Academy Eindhoven dat het mooi zou zijn om van papier weer hout te maken. “Uren achter elkaar zat ik krantenpagina’s één voor één in te smeren met lijm. En rolde deze daarna zo strak mogelijk op. Na dagenlang rollen ontstond uit een stapel oude kranten de eerste papieren stam,” vertelt Mieke. Zaag je deze door, dan zie je de lagen krantpapier, net als de jaarringen bij een boom. Als je goed kijkt, ontdek je hier en daar zelfs nog een letter. Materiaal met een verhaal dus.

UpcyclingGoede ideeën eindigen al te vaak op de plank. Dat lot dreigde ook voor KrantHout. Mieke behaalde haar module en het idee ging terug de kast in. Totdat haar weg en die van ontwerplabel Vij5 elkaar in 2007 kruisten. Arjan Raadshoven en Anieke Branderhorst, de oprichters van het label, waren direct razend

KrantHout: hout wordt papier en papier weer houtDe krant van gister is geen afval, maar een

waardevolle grondstof. 90% van het papier

en karton dat we gebruiken, wordt

ingezameld en hergebruikt. Hiermee

besparen we jaarlijks 8,5 miljoen bomen.

Bij KrantHout zijn de rollen omgedraaid.

enthousiast toen ze KrantHout in het portfolio van Mieke zagen. Arjan: “Vij5 is constant op zoek naar producten die worden gekenmerkt door eenvoud en het gebruik van bestaande elementen. Upcycling past daarbij. En dat we hiermee ook nog eens een nieuw materiaal op de markt zetten, is gewoon gaaf. Maar we zijn wel eerlijk over duurzaamheid: het is geen randvoorwaarde, maar als we de keuze heb-ben, maken we bewust de juiste. Anieke vult aan: “Daarom gebruiken we ook een lijmsoort zonder oplosmiddelen en weekmakers. Op die manier kunnen we ons restmateriaal weer terug de cyclus inbrengen. We hopen natuur-lijk dat onze ontwerpen een eindeloos leven hebben. Zo niet, dan kan het product gewoon bij het oud papier. We halen het dus maar tijdelijk uit de cyclus van papierrecycling.”

Krant van gisterHet ontwerpduo heeft niet de illusie om een grootschalig alternatief te worden voor het materiaal hout noch voor papierrecycling. Aniek: “We laten zien hoe een materiaal-overschot iets waardevols kan worden door het op een andere manier te gebruiken. Want ondanks proefprints en misdrukken tot een minimum worden beperkt - door steeds efficiëntere druktechnieken - blijft er voor ons ruim voldoende materiaal beschikbaar.” Het Eindhovens Dagblad levert Vij5 desgewenst een pallet met kranten van gister. En daar kunnen ze voorlopig mee vooruit. Het volume van Kranthout blijft ongeveer gelijk aan het volume van de oude kranten. ›

Jonge ontwerpers aan het woord

HEt tEAm KrantHout is ontworpen door Mieke Meijer tijdens haar studie aan de Design Academy Eindhoven. Ontwerplabel Vij5 bestaat

uit Arjan Raadshoven en Anieke Branderhorst. Zij ontdekten Mieke’s KrantHout en hebben het doorontwikkeld en op de markt gebracht.

9mieke meijer (ontwerp materiaal KrantHout), Arjan raadshoven en Anieke Branderhorst (ontwerplabel vij5)

10

“ Tijdens mijn studie zat ik urenlang krantenpagina’s met lijm te besmeren, en rolde ze daarna zo strak mogelijk op. Vij5 en ik hebben dit proces geautomatiseerd.”

Met een twistDesignlabel Vij5 ontwikkelt zelf producten met een twist, legt Arjan uit. “Het pragmatische karakter staat bij ons voorop, maar we geven hierop net even een andere manier invulling aan.” Zo ontwikkelden ze de FlexVaas, die zich aanpast aan het boeket in plaats van andersom. De basisvorm en drie verschillende opzetstukken verwissel je simpel door de sluiting geïnspireerd op de bekende weckpotklem. Aniek: “Maar KrantHout is echt een nieuw materiaal, waarmee alles mogelijk is. We wilden de mogelijkheden breed onderzoeken en niet beperken tot onze eigen ideeën. Daarom vroegen we een aantal ontwerpers met het materiaal aan de slag te gaan. De prototypes presenteerden we in 2011 tijdens een designbeurs in Milaan.”

Van monnikenwerk naar massa?Bladzijde voor bladzijde aan elkaar rollen is monnikenwerk. Dat proces heeft Vij5 geautomatiseerd. Stapels kranten gaan een ingenieuze machine in. Wat daar binnen precies gebeurt, is geheim. En dat zal voorlopig ook zo blijven, want de machine is afgeschermd door een massieve container. Maar één ding is zeker: aan de andere kant komen er rollen, of zoals ze zelf zeggen, stammen KrantHout uit. Arjan: “We willen geen Ikea-leverancier worden. Maar we willen wel graag grote orders aankunnen in de nabije toekomst. Daarom zijn we druk bezig het proces meer te automatiseren en versnellen. ‹

KrAntHout Het materiaal heeft veel overeenkomsten met de eigenschappen van massief hout. Het kan gezaagd,

gefreesd en geschuurd worden en is te behandelen als gebruikelijke houtsoorten. Van een afstand lijkt de

structuur van een doorsnede ook sprekend op jaarringen en houtnerven van een boom.

mieke meijer

11

sAmEnwErKEn In opdracht van Vij5 en Mieke heeft een groep getalenteerde jonge Nederlandse ontwerpers geëxperimenteerd met KrantHout.

Hiervan zijn o.a. het kastje Framed van Breg Hanssen en het krukje United van Tessa Kuyenhoven het resultaat.

FrAmEd door BrEG HAnssEnBreg Hanssen is gefascineerd door de kleur van het

materiaal KrantHout, of zoals hij zelf zegt ‘de niet-kleur’. om deze eigenschap te benadrukken kiest hij ervoor

KrantHout te verwerken in een meubel waarbij hij combineert met sterke ‘wel-kleuren’. Een aardig detail: de repeterende maatvoering van de kast is gebaseerd

op het tabloidformaat van het Eindhovens dagblad.

unitEd door tEssA KuyEnHovEntessa verbindt natuur en cultuur door KrantHout om een houten stam heen te laten ‘groeien’. door gebruik te maken van een houtdraaitechniek komen de schoonheid en overeenkomsten van de materialen samen in een spannende wisselwerking.

Kastje Framed bestaat uit zo’n

10 tot 15 pakken papier

de kern van

deze stam van

KrantHout is van

echt hout

imA

GE

Co

urt

Esy

oF

vij

5

imA

GE

Co

urt

Esy

oF

vij

5

“ De papierlagen lijken verrassend veel op de jaarringen en houtnerven van een boom. Als je goed kijkt, kun je zelfs letters ontdekken.”

Jonge ontwerpers aan het woord

imA

GE

Co

urt

Esy

oF

vij

5

mieke meijer

wegen kwaliteitscontrole

99%water

pulp

Vullen verpakking

Producent/importeur brengt zijn product met deverpakking op de markt.

Een inzamelingsbedrijf Een inzamelingsbedrijf transporteert het ingezamelde transporteert het ingezamelde papier en karton.papier en karton.

Bedrijven en huishoudens scheiden oud papier en karton van het overige afval.

Inzamelen

Productie

Grote rollen papier of pallets met vellen karton zijn het halffabrikaat voor de papier-en kartonverwerkende industrie.

12


99%water

pulp

Oudpapieronderneming Oudpapieronderneming Oudpapieronderneming Oudpapieronderneming

Het papier wordt gewogen, Het papier wordt gewogen, gezuiverd en tot balen verwerkt gezuiverd en tot balen verwerkt om te kunnen leveren aan deom te kunnen leveren aan depapier- of kartonfabriek.papier- of kartonfabriek. balenpers

Verwerking

In de papierfabriek worden de balen vermalen totpapierpulp.

De pulp wordt De pulp wordt De pulp wordt opgelost in water.opgelost in water.opgelost in water.

Verschillende zeeftechnieken zeeftechnieken zuiveren de pulp.

Een serie Een serie Een serie Een serie Een serie Een serie stoom verhitte stoom verhitte cylinderscylinderscylinderscylinders verdampt het verdampt het laatste vocht uit de laatste vocht uit de laatste vocht uit de laatste vocht uit de papierbaan.papierbaan.papierbaan.papierbaan.

Het vocht wordt uit de natte papierbaan geperst.geperst.

De pulp wordt De pulp wordt De pulp wordt De pulp wordt De pulp wordt gelijkmatig op een gelijkmatig op een gelijkmatig op een gelijkmatig op een gelijkmatig op een snel roterende snel roterende snel roterende zeef gespoten.zeef gespoten.zeef gespoten.zeef gespoten.zeef gespoten.

+/- 100 meter lang

zeefrolzeefrol

inktpersrollenpersrollenpersrollenpersrollenpersrollen

6-10%water

EEn KrinGlooP vAn papieren

en kartonnen

verpakkingen

14

Kort nieuws

Friends of Glass lanceerde in augustus 2011 een game op Facebook: Pass the bottle. de game is bedoeld als beloning en stimulans voor consumenten om nog meer en beter glas te recyclen. Friends of Glass is een

campagne van de FEVE (de Europese Federatie van

verpakkingsglas producenten). Via social media en

interactieve campagnes wil de federatie de recycling van

glas dichterbij de consument brengen. Op Facebook telt

Friends of Glass 4.226 vrienden. Zij worden aangemoedigd

om een virtuele fles met een lekker drankje door te geven

aan hun vrienden tot de fles leeg en gerecycled wordt.

Degene die de fles recyclet, is de winnaar van het spel.

Tijdens het spel krijgen de deelnemers ook informatie over

hergebruik en over wat wel en niet in de glasbak mag. De

Nederlandse Stichting Duurzaam Verpakkingsglas steunt de

campagne. In heel Europa werden in 2009 25 miljard flessen

en glazen potten gerecycled. Sinds het recyclingsysteem

40 jaar geleden startte, wordt dit elk jaar meer. Nederland

kende in 2010 een recyclinggraad van 91% .

www.friendsofglass.com

Virtueel recyclen met Facebook-game

GlA

s

Punt vAn AAndACHt:

Houten pallets en verpakkingen worden steeds minder her-

gebruikt en vinden sneller hun weg naar de energiesector.

Was het materiaalhergebruikpercentage in 2008 nog 36%, nu

is dat teruggelopen naar 32%. Stichting Kringloop Hout is alert

op deze ontwikkeling en pleit voor herstel van het percentage

hergebruik van hout. Doordat de overheid het opwekken van

energie via biomassa subsidieert, dreigt de tussenstap van

hergebruik in het gedrang te komen. Door de subsidie kunnen

bio-energie-centrales op de markt betere prijzen bieden voor

hout dan materiaalherverwerkers. Wanneer dit niet wordt

gestopt, leidt dit in de nabije toekomst tot

tekorten voor materiaalherverwerking. De

stichting maakt zich dan ook hard voor herstel

van de voorkeursvolgorde in de Ladder van

Lansink. Niet alleen in Nederland, maar ook

in andere Europese landen worden subsidies

verstrekt aan bio-energiecentrales. Op Europees

niveau wordt druk op overheden gezet, om zo

de negatieve uitwerking van biomassa op het

materiaalhergebruik te beperken.

Hout

Stichting Kringloop Hout breekt lans voor hergebruik hout

Investeren in duurzaamheidHet Centraal Bureau levensmiddelenhandel (CBl) en de Federatie nederlandse levensmiddelenindustrie (Fnli) bundelen de krachten waar het gaat om efficiënter gebruik van grondstoffen, verminderen van voedselverspilling en het sluiten van kringlopen. de ambitie om koploper te worden op het gebied van verduurzaming in Europa valt binnen de toekomstvisie van beide organisaties. supermarkten en fabrikanten zoeken steeds naar mogelijkheden om de wens van de consument te vervullen en naar veilige en betaalbare producten van hoge kwaliteit. milieuaspecten en maatschappelijke belangen worden hierin een steeds belangrijker onderdeel. minder gebruik van energie en water evenals de inrichting van een optimaal systeem voor de recycling en het hergebruik van verpakkingsmaterialen, maken deel uit van de nieuwe aanpak waarvoor eerder dit jaar de aftrap werd gegeven.

1 PrEvEntiE

2 HErGEBruiK

3 sortErEn+rECyClEn

4 vErBrAndEn

5 stortEn

15

Met minder golfkarton meer kaas verpakken

Blik op kunstDe hergebruikmogelijkheden van blik blijken onbegrensd. Samen

met leerlingen van het Hilversumse Adriaan Holst College

construeerde architect Mart-Jan Oosterveld twee geodetische

koepels van blik. Dit gebeurde in het kader van een kunst- en

cultuurdag, die in het teken stond van duurzaamheid en recycling.

Stichting Kringloop Blik leverde 5.000 blikjes voor de koepels. Hiervan

bouwden de leerlingen twee koepels met een diameter van enkele

meters. De koepels zijn tentoongesteld op de Kerkbrink, het centrale

plein voor het Museum Hilversum. SKB wilde op deze manier

aandacht geven aan de vraag: wat gebeurt er met het blikje dat

je in de afvalbak gooit? Door dit soort acties vergroot SKB de

bekendheid van de recycling van blik via het afval. Want een blikje

in het afval wordt een constructie, een trein, brug of weer een blikje.

Consument levert graag bijdrageZoals uit de resultaten over 2010

blijkt (pagina 22), gaat het goed

met de gescheiden inzameling van

kunststofverpakkingsafval, zowel

door bedrijven als gemeenten.

Uit onderzoek blijkt dat ongeveer

²/³ van de Nederlandse bevolking

het kunststof verpakkingsafval aan

de bron scheidt: een onverwacht

goed resultaat dat in relatief korte

tijd, ongeveer twee jaar, is bereikt.

De voorzichtige conclusie is dan

ook dat de Nederlandse consument

het belang van een beter milieu en

het terugdringen van grondstoffen

niet alleen inziet, maar ook bereid

is daar zelf aan bij te dragen.

BEsPArinG vAn

117.000

KG

Kaasfabrikant Bel Leerdammer realiseerde een aanzien-

lijke besparing op de golfkartonnen displaydoos,

waar folieverpakkingen met plakken kaas in worden

verpakt. De inkoper, de verpakkingsontwikkelaar en de

leverancier van de displaydoos - Smurfit Kappa MNL -

wisten samen materiaal- en milieuwinst te boeken op

twee manieren. Eén: door een lichtere soort golfkarton

te gebruiken, waardoor 88.000 kg minder materiaal

nodig is. Twee: door het toepassen van kortere

sluitkleppen, waardoor nog eens 29.000 kg golfkarton

wordt bespaard. In totaal heeft de kaasfabrikant dus

maar liefst 117.000 kg minder golfkarton per jaar nodig.

PAPiEr

BliK

Ku

nst

sto

F

Stichting Kringloop Hout breekt lans voor hergebruik hout

16

nederlanders zamelen massaal glas in. iedere week negen miljoen kilo.

18

Paula van de Kamp, marketing manager bij Fair Trade Original, is trots op haar assor-timent wijnen. Een productlijn van twaalf soorten, waarvan een aantal biologisch, en allemaal met het Max Havelaar-keurmerk. De meeste komen uit Zuid-Afrika, een voor Nederlanders populair wijnland. Paula: “We verkochten onze wijn altijd in een mooie, hoge fles. Maar die was wel zwaar. Met 550 gram woog deze fles meer dan de gemiddelde wijnfles. Niet zo duurzaam dus. Daarom gingen we op zoek naar een lichtere fles.”

Lichter dan lichtDie lichtere fles vond ze in Zuid-Afrika. Flessenproducent Consol was daar al bezig een zeer lichte fles te ontwikkelen. “Lichter dan licht, kan ik wel zeggen. Ter vergelijking, een gewone lichtgewichtfles staat voor 450 gram. De nieuwe fles weegt nog maar 350 gram. Ze noemen dat ‘ultralichtgewicht’ en dat is bepaald geen understatement.”

De nieuwe fles van Consol is nog weer 25% lichter dan de lichtgewicht fles van 450 gram. Vergeleken daarmee komen duizend flessen overeen met een vermindering van 109 kilo CO2-uitstoot. De fabricage vergt minder grondstoffen en energie en er wordt aanzienlijk bespaard op transport.

Lokaal gebotteldDe match tussen Zuid-Afrikaanse wijnen en een fles uit Zuid-Afrika past in de filosofie van Fair Trade Original. Paula vertelt dat haar organisatie de wijnen zoveel mogelijk lokaal wil laten bottelen. “We willen waarde toe-voegen aan de lokale economie, liefst in zoveel mogelijk stappen in de productieketen. Dus bottelen we niet in Nederland, maar in het land van origine. Het feit dat de fles zoveel lichter is, scheelt enorm in de transportkosten.”

De nieuwe wijnfles kwam net op tijd in productie, vlak voor de wijnoogst van mei 2010. Inmiddels staan ze bij vrijwel alle wereldwin-kels en een aantal supermarkten in Nederland in de schappen. Voor wie twijfelt: de fles is te herkennen aan de code 1348 in het glas. ‹

Fair Trade Original vond het niet zo duurzaam dat hun

wijn in zware flessen werd verkocht. Een 35% lichtere fles

voldoet perfect en bespaart veel CO2.

Fair Trade Original zet de toon met de 1348: een ultralichtgewicht

Glas kan zoveel lichter

mvo-ProduCtEn in duurzAmE vErPAKKinG Fair Trade Original is de handelsorganisatie achter het keurmerk Fair Trade Original.

De groothandel stelt een assortiment samen van food en non-food artikelen, gericht op steun aan de lokale economie van ontwikkelingslanden.

Daarmee geldt Fair Trade Original als een organisatie die zich pur sang bezighoudt met maatschappelijk verantwoord ondernemen.

1.000 van deze flessen besparen 109 kilo CO2

19

ondErzoEK univErsitEit twEntE Fair Trade Original wil in de toekomst alle 150 verpakte producten onder de loep nemen. Op dit

moment doet Nina Tuinte van de Universiteit Twente hiervoor een eerste aanzet tijdens haar afstudeerstage. De conclusies van

haar scriptie zullen naar alle verwachting gebruikt worden voor nieuwe stappen op weg naar duurzamer verpakken.

“We willen zoveel mogelijk waarde toevoegen aan de lokale economie. Dus bottelen we niet in Nederland, maar in het land van origine.”

Glasindustrie in ontwikkeling de glasindustrie is al jaren bezig om afvalvorming op alle fronten zoveel mogelijk te voorkomen. zo worden er al minder primaire grondstoffen gebruikt, is het verpakkingsgewicht en energieverbruik teruggedrongen en is er minder Co2-uitstoot. maar het kan nog beter. technische ontwikkelingen maken het mogelijk nog lichtere produc-ten te maken. Een voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van een wijnfles van 75 cl., met een gewicht van ongeveer 300 gram. dit is al een besparing van 30% ten opzichte van het huidige gemid-delde gewicht. verder kan de glasindustrie meer scherven hergebruiken. Elke kilo scherven vervangt het gebruik van 1,2 kilo primaire grondstof. worden er 10% meer scherven ingezet, dan leidt dit tot zo’n 5% minder Co2-uitstoot en 3% energiebesparing. om dit alles te realiseren is bron-gescheiden inzameling van groot belang. zo kan de kwaliteit van de scherven worden gewaarborgd.

Paula Kamp, marketing manager food,

in een van de vele Fair trade winkels

overslag-station

Bedrijven

Huishoudens


Overslag

Vullen verpakking


Inzamelauto’s brengen het glas Inzamelauto’s brengen het glas naar het glasrecyclingbedrijf. naar het glasrecyclingbedrijf.

Het glas wordt naar de glasbak gebracht.

Inzamelen

Productie

Bij goedkeuring gaat het glas naar de voorraad bereid glas. Hier ligt het glas tot 10 weken opgeslagen, waarbij resterende organische vervuiling verdwijnt en het glas weer als grondstof dient bij de productie van nieuw verpakkingsglas.

20

overslag-station

GlasrecyclingbedrijfGlasrecyclingbedrijfGlasrecyclingbedrijfGlasrecyclingbedrijfGlasrecyclingbedrijf

De grove vervuiling wordt De grove vervuiling wordt manueel uit de glasstroom manueel uit de glasstroom gehaald.

Een magneet verwijdert Een magneet verwijdert stukken metaal (doppen).stukken metaal (doppen).stukken metaal (doppen).

aardewerk plasticplastic

luchtventielenluchtventielenluchtventielenluchtventielenluchtventielenluchtventielenluchtventielenluchtventielenluchtventielen laserlaserlaser

Grote stukken glasGrote stukken glasworden gebroken.worden gebroken.

Bij afkeuring gaat te Bij afkeuring gaat te Bij afkeuring gaat te Bij afkeuring gaat te vervuild glas terug het vervuild glas terug het vervuild glas terug het vervuild glas terug het recyclingbedrijf in.recyclingbedrijf in.recyclingbedrijf in.recyclingbedrijf in.

Hierna volgt een automatische kwaliteitscontrole.

Een cycloon, in feite een grote gesloten stofzuiger, haalt alle kleine restvervuil-ing eruit zoals restanten van etiketten, kurken etc.

Als laatste een serie machines die de rester-ende zwaardere vervuiling als steen, aardewerk en porselein met behulp van laserherkenning uit de glasstroom blaast door aangestuurde luchtventielen.

glasbrekerglasbreker

EEn KrinGlooP vAn glazen

verpakkingen

22

Het liefst zouden Ed Hamming en Jan Storm volstaan met enkele citaten

over de hergebruikscijfers en andere resultaten van Nedvang. Al was het

maar omdat Nedvang - namens het bedrijfsleven - 'slechts' uitvoerder is

van overheidsbeleid: in dit geval vanwege de opgelegde producenten-

verantwoordelijkheid. Toch laten de voorzitter en directeur zich graag

verleiden tot commentaar op ontwikkelingen, met een doorkijkje naar de

toekomst. Het tweetal is nog steeds volop geïnspireerd door de duurzame

doelstelling, die kernachtig is vastgelegd in de naam Nedvang: Nederland

van Afval naar Grondstof. Maar ook zijn ze beducht voor het risico dat de

gerealiseerde samenwerkingsstructuur op lossere schroeven komt te staan.

Over het succes van het systeemHamming: “ik durf wel te stellen dat als je 100 mensen vraagt naar onze aanpak, er 95 zullen zijn die daar

waardering voor hebben. En dat terwijl Nedvang na de nodige voorbereidingstijd nog maar enkele

jaren effectief is, én ondanks het feit dat de organisatie zich heeft moeten bewijzen in een mijnenveld.

Ik zeg het maar ronduit; behalve dat Nedvang vele belangen moest verenigen, waren er ook de

nodige partijen die voorbarig kritiek uitten, of ons zelfs dwarsboomden. Je kunt je dus wel voorstellen

dat ik uitermate trots ben op hoe het bureau van de organisatie Nedvang heeft gepresteerd: ons

systeem is succesvol, geaccepteerd en ontwikkelt zich nog steeds. Behalve dat daarmee het

verpakkende bedrijfsleven de opdracht van de overheid uitvoert, en dus zijn afspraken nakomt, kan

onze samenleving alleen nog maar meer voordeel van de gerealiseerde structuur gaan hebben.”

storm: “op het gebied van scheiden en hergebruiken van afval staan we in Europa aan de top. In het buitenland

is ook veel interesse in onze aanpak. Deze is gebaseerd op een zeer doordacht en uitgebalanceerd

businessmodel. Het geheel vormt de basis waarop we een steeds duurzamere omgang met afval

realiseren. Dit tonen we aan met het feit dat we de wettelijke hergebruiksdoelstellingen (zie pagina

24) voorbijstreven, maar eigenlijk is dat slechts een indicator van onze resultaten. Want het gaat

uiteindelijk om het hogere doel dat zich achter die cijfers bevindt. En dat is dat afval zoveel mogelijk

weer grondstof wordt. Als we in deze fase gaan morrelen aan ons businessmodel, zal dat ons in het

maatschappelijke proces zomaar jaren kunnen terugzetten. Waardoor er sprake zou zijn van een

enorme desinvestering in een samenleving die op dit moment juist steeds sneller verduurzaamt.” ›

Citaten&Cijfers

23

jan storm is algemeen directeur van stichting nedvang

Citaten&Cijfers

Ed Hamming is voorzitter van het Algemeen Bestuur en het dagelijks Bestuur van stichting nedvang

“ Ons systeem is succesvol, geaccepteerd en ontwikkelt zich nog steeds.”

“Wie morrelt aan dit systeem zal het maatschappelijke proces jaren terugzetten.”

Hamming:

storm:

24

Verpakkingen van glasdoElstEllinGEn: 60 (Eu) En 90 (nl)Al het glasverpakkingsafval dat door gemeenten

gescheiden is ingezameld, wordt hergebruikt.

Citaten & Cijfers

Over de waarde van afvalHamming: “Dat Nedvang het hergebruik in Nederland op efficiënte wijze een flinke stap verder heeft geholpen, is

nog maar de eerste stap. Een van de volgende stappen die we moeten maken, is dat we zo goed

mogelijk omgaan met het materiaal dat we gescheiden hebben. Een belangrijk resultaat in 2011

was de opening van een hightech sorteerinstallatie in Rotterdam die volledig is afgestemd op het

Nederlandse afval (pagina 28). De installatie is er gekomen dankzij de garanties over de aanvoer die

Nedvang kan bieden. Het maakt dat we niet alleen het afval in eigen land houden, maar ook dat

we vooruitgang boeken in de knowhow over hoe we afvalstromen zo hoogwaardig mogelijk weer

kunnen gebruiken.”

storm: “de structuur en de technieken waarmee we van afval weer grondstof maken, zullen zich nog verder

ontwikkelen. Dat begint bij de manier waarop we denken over afval; zowel burgers, als overheden,

als bedrijven. Op alle fronten zie je nu veranderingen, initiatieven en innovaties. In het bedrijfsleven

wordt duurzaamheid serieuzer genomen dan ooit en neemt productontwikkeling met oog op

hergebruik een hoge vlucht (pagina 42). En bij overheden zie je zelfs dat out-of-the-box wordt

gedacht. Er wordt bijvoorbeeld geëxperimenteerd met systemen waarbij burgers afval brengen,

in plaats van dat het werd gehaald (pagina 32). Daarmee spelen deze gemeenten in op de

toegenomen motivatie van burgers. Die zich dankzij de aandacht voor scheiding, nog bewuster is

geworden van zijn eigen rol. We merken echt dat de mindset van burgers verandert. Afval is geen

afval meer. Het wordt ook in de ogen van de burger steeds meer een grondstof, iets wat van

waarde is.”

Verpakkingen van papier en kartondoElstEllinGEn: 60 (Eu) En 75 (nl)

Van al het papier dat wordt hergebruikt in Nederland,

heeft een deel gefunctioneerd als verpakking.

“ De mindset van burgers verandert. Ze snappen dat afvalstoffen grondstoffen zijn, en daarmee van waarde.”

storm:

GErEAlisEErd HErGEBruiK 2010


25

Verpakkingen van kunststofdoElstEllinGEn: 22,5 (Eu) En 38 (nl)Bron- en nascheiding bij huishoudens: kunststof verpakkingen

worden zowel gescheiden ingezameld, als uit het restafval gescheiden,

als via statiegeld (PET-flessen).

Verpakkingen van metaaldoElstEllinGEn: 50 (Eu) En 85 (nl)

Het hoeft geen betoog dat metaal uitstekend geschikt is voor productie van nieuw

metaal. Ook terugwinning na verbranding van huishoudelijk afval is relatief eenvoudig.

Overigens worden in Nederland blik, metaal van klein chemisch afval en logistieke

hulpmiddelen (zoals containers) ook gescheiden ingezameld.

Verpakkingen van houtdoElstEllinGEn: 15 (Eu) En 25 (nl)Houten verpakkingen zijn veelal verpakkingen met

transportfunctie. Behalve hergebruik is dit materiaal ook

van nut als brandstof voor energieopwekking.

Over de rol van NedvangHamming: “de hergebruikcijfers van nedvang zijn goed gefundeerd en geven een realistisch beeld. Die zijn nu

vooral nodig omdat wij - het verpakkende bedrijfsleven - verantwoording hebben af te leggen

over het gerealiseerde hergebruik. Maar Nedvang beschikt nu al over zoveel data en kennis dat

ze steeds meer een rol kan krijgen bij de ontwikkeling van beleid, zowel voor lagere overheden

als de rijksoverheid. En voor bedrijven is Nedvang een nuttige vraagbaak als het gaat om

verpakkingsstrategieën en maatschappelijk verantwoord ondernemen in het algemeen.” storm: “nu nog draait de rol van nedvang om het faciliteren en stimuleren van scheiding voor hergebruik én

om de best mogelijke registratie daarvan. Daarmee zijn we een heel eind op weg en gaat het

snel steeds beter. Behalve vanuit de gemeenten krijgen we nu ook steeds betere gegevens van

de afvalmanagementbedrijven, waardoor we cijfers kunnen matchen en verifiëren. In combinatie

met het feit dat we het nodige onderzoek uitvoeren, samen met onder meer de partner-

materiaalorganisaties, durf ik de stelling wel aan dat we een zeer betrouwbaar beeld geven

van de hergebruiks-stromen en -prestaties in ons land.” ‹

"We zijn een vraagbaak omtrentverpakkingsstrategieën en maatschappelijk

verantwoord ondernemen."

Hamming:




26

Het gaat goed met de kunststofi nzameling: in enkele jaren tijd is deze explosief gestegen.

28

imA

GE

Co

urt

Esy

oF

PHo

to r

EPu

BliC

Ingenieuze grondstoffenroute in Rotterdam

29

De eerste Nederlandse sorteerinstallatie voor kunststof verpakkingsafval staat bij SITA in Rotterdam. Dagelijks gaan er veertien vracht- wagens met aanhangwagen naar toe, gevuld met 80 kuub kunststofverpakkingsafval. De afvalzakken gaan de installatie in en een reusachtige schroef scheurt ze open. Dan begint de ingenieuze route van het verpakkingsafval over transportbanden naar verschillende scheidingspunten. Hierdoor ontstaan zes deelstromen van kunststof. Het gaat om plastic folie, flacons, PET-flessen en -bakjes en sausverpakkingen. Dan is er het plastic dat overblijft plus restafval dat te vervuild is om te hergebruiken. Het indrukwekkendst aan de sorteerinstallatie is misschien wel de enorme zeeftrommel die er al draaiend voor zorgt dat folie wordt afgezogen terwijl flesjes, flacons en bakjes in gaten in de wand verdwijnen.

Ingenieuze grondstoffenroute in Rotterdam

de enorme

zeeftrommel: een

centrifuge van

twaalf meter lang

en vier meter

doorsnede

Nieuwe sorteerinstallatie

overslag-station

Vullen verpakking


NascheidingsinstallatieNascheidingsinstallatie

Een inzamelingsbedrijfEen inzamelingsbedrijftransporteert transporteert hetingezamelde kunststof.ingezamelde kunststof.

Kunststof verpakkingen zijn gescheiden van ander afvalmateriaal.

Inzamelen

Productie

Granulaat is deGranulaat is degrondstof voor nieuwe grondstof voor nieuwe kunststof producten.kunststof producten.

Bedrijven anderscheiden zelfs folies, harde kunst-stofverpakkingen en schuimverpakkingen.

Bedrijven

Huishoudens

5. granuleren

O.a. zeeftrommels, folie/papierzuigers,O.a. zeeftrommels, folie/papierzuigers,magneten en infraroodtechnologieën magneten en infraroodtechnologieën scheiden kunststof van het scheiden kunststof van het huishoudelijk afval.huishoudelijk afval.

restafval

30

overslag-station

wegen kwaliteitscontrolekwaliteitscontrolekwaliteitscontrolekwaliteitscontrole

OverslagOverslagSorteerinstallatieSorteerinstallatieSorteerinstallatieSorteerinstallatieSorteerinstallatieSorteerinstallatie

Scheiding in grootteScheiding in grootte3 -5 fracties3 -5 fracties(afmetingen). (afmetingen).

Scheiding in soortScheiding in soortDe verpakking krijgt, afhankelijk van de kunststofDe verpakking krijgt, afhankelijk van de kunststofDe verpakking krijgt, afhankelijk van de kunststofDe verpakking krijgt, afhankelijk van de kunststofDe verpakking krijgt, afhankelijk van de kunststof-soort, een luchtstoot die hem uitscheidt.soort, een luchtstoot die hem uitscheidt.soort, een luchtstoot die hem uitscheidt.soort, een luchtstoot die hem uitscheidt.

Gesorteerde kunststoffracties worden per soort herverwerkt tot nieuwe grondstoffen voor de kunststofverwerkende industrie.Hierbij wordt gebruik gemaakt van de volgende deelprocessen:

Verwerking

De kleinste fracties worden gefilterd en als sorteerrest gefilterd en als sorteerrest afgevoerd.

trommelzeef

infrarood-herkenning

luchtstotenluchtstotenluchtstoten

2. wassen3. drogen3. drogen4. extruderen4. extruderen

1. verkleinen

nascheiding

EEn KrinGlooP vAn kunststof

verpakkingen

32

Afval steeds meer gezien als waardevolle grondstofVan afval naar grondstof, daar doen we het voor.

Maar hoe krijg je mensen zover dat ze al hun papier en

plastic apart houden? Door het systeem als het ware

om te draaien, zoals in Zwolle gebeurt. Restafval

breng je weg, papier, plastic en andere herbruikbare

grondstoffen worden netjes bij je opgehaald.

En de grijze bak? Die krijgt een nieuw leven...

de wijken zouden we kunnen gebruiken voor het

restafval, terwijl we de herbruikbare stoffen bij de

mensen thuis ophalen.” Al met al een ingrijpende

verandering in het inzamelsysteem, die grote

investeringen vraagt. “Daarom wilden we eerst

met een proef vaststellen of we hiermee wel het

gewenste effect bereiken. Met andere woorden:

hoe kunnen we gedrag zo beïnvloeden dat

zoveel mogelijk kunststof, oud papier en gft-afval

uit de grijze container verdwijnt. We hebben de

restafvalreductie ook opgenomen in onze visie

op duurzaamheid tot 2013.”

Grijs is voortaan plastic“We laten restafval niet langer de leidende

afvalsoort zijn”, legt Hans Groenhuis uit. “We

draaien het om, en leggen de nadruk op

recyclebare stromen. Omgekeerde inzameling

dus.” Om te horen hoe dat in de praktijk werkt,

nemen we contact op met Tom Horstman,

stedelijk beheerder afval en reiniging bij de

gemeente Zwolle. Horstman was wijkbeheerder

toen de proef van start ging en heeft in de wijken

Veerallee en Dieze met eigen ogen gezien hoe

omgekeerd inzamelen werkt. “We zijn hier begin

2010 gestart. Bewoners kregen een sticker op

hun grijze container om aan te geven dat deze

Wist u dat de grijze bak veelal nog voor 60%

herbruikbare grondstoffen bevat? Onderzoek

van afvalorganisatie ROVA bracht dit aan het

licht. Een slechte zaak volgens ROVA-directeur

Hans Groenhuis: “Al die waardevolle materialen

worden met het restafval verbrand. Zelfs na de

invoering van de kunststofinzameling in 2009

zagen we dat er nog steeds veel herbruikbare

kunststoffen in het restafval zaten. Dit ondanks

het enthousiasme van burgers voor de

gescheiden inzameling van deze kunststoffen.

Onze conclusie was daarom dat er meer moet

gebeuren als we in Nederland de ambitie van

duurzame samenleving willen waarmaken.”

Ingrijpende veranderingROVA nam daarom initiatieven in verschillende

gemeenten om te onderzoeken hoe ze de

hoeveelheid restafval konden verminderen.

De gemeente Zwolle had hier wel oren naar.

Volgens milieuwethouder Erik Dannenberg ligt

het voor de hand dat een dergelijke proef

in Zwolle wordt gehouden. “Wij willen een zo

hoog mogelijk hergebruik stimuleren en geen

afval op straat zien. Daarom zijn we ook al een

paar jaar bezig afvalcontainers zoveel mogelijk

ondergronds te plaatsen. Die voorzieningen in

Omgekeerd inzamelen

33

“Wij zien de bereidheid om afval te

scheiden zienderogen

toenemen.”

voortaan alleen nog maar voor plastic verpak-

kingen bedoeld is. Tegelijkertijd gaven we ze een

blauwe container voor oud papier. Daarnaast

hadden ze natuurlijk al hun groene bak voor

gft-afval. Voor het restafval plaatsten we

ondergrondse containers op een centraal punt,

die ze met een pasje kunnen bedienen.”

De rol-emmers voor papier worden eens in de

maand geleegd en voor plastic zelfs eens per

twee weken. “Zo belonen we dus het scheiden

van deze stromen. Mensen willen best afval

scheiden, maar dan moet je het ze wel

gemakkelijk maken.” Dat beeld bevestigt

Natascha Spanbroek. Als beleidsadviseur leidt

ze bij ROVA projecten op het gebied van

alternatieve inzamelmethoden. “Het is de

burger die het succes bepaalt. Daar ligt de

sleutel tot succesvol afval scheiden. Met de

traditionele inzameling boden we altijd een

hoge service op een product dat we niet willen:

restafval. Door die service nu te verschuiven

naar herbruikbare grondstoffen, zien we de

bereidheid om afval te scheiden toenemen.”

Mooie cijfersDe proef in Zwolle is een geslaagd voorbeeld,

vindt Groenhuis. De cijfers spreken wat dat be-

treft boekdelen: in de proefwijken wordt nu vijf

keer zoveel kunststof ingezameld als in andere

Zwolse wijken. Tegelijkertijd nam de hoeveelheid

restafval af met 130 kilo per huishouden. “En dat

zelfs zonder diftar. Ikzelf geloof nog meer in een

combinatie van service en belonen. Dat zal het

resultaat nog verder opvoeren. Burgers die goed

afval scheiden, zamelen grondstoffen in. Dat

mag je best belonen. De opgave is om zoveel

mogelijk grondstoffen uit de grijze container te

krijgen. “Dit succes smaakt naar meer. Ook met

de andere ROVA-gemeenten zijn we in gesprek

om per 1 januari 2012 een start te maken met

het omgekeerd inzamelen.”

De overgang naar nieuwe inzamelvormen bij

huishoudens vraagt om stevige investeringen.

“Om deze te kunnen doen is zekerheid nodig.

Zekerheid omtrent de afspraken die tussen

bedrijfsleven, ministerie en gemeenten worden

gemaakt over de inzameling van verpakkingen

na 2012”, aldus Groenhuis. “We staan als het

ware in de startblokken om nog hogere

hergebruikcijfers te realiseren. Samen met het

bedrijfsleven kunnen we dat waarmaken.”

Tom Horstman van de gemeente Zwolle is al

even enthousiast. “Binnen de gemeente vallen

de resultaten ook op. En natuurlijk, de

investeringen in ondergrondse containers zijn

hoog. Maar daar staat tegenover dat we als

gemeente steeds duurzamer worden. We zijn

daadwerkelijk van afval naar grondstof aan het

gaan. Tekenend vind ik ons nieuwe gemeentelijk

afvalstoffenplan voor 2012 tot 2016. Dat

hebben we nu dan ook officieel omgedoopt

tot Gemeentelijk Grondstoffenplan.” ‹

dE ProEF in CijFErs Eind 2010 werd de tussenbalans opgemaakt. In de proefwijken was circa 30.000 kilo aan kunststof verpakkingen opgehaald. Dat is 50 kilo per huishouden, tegen 12 kilo in de rest van Zwolle. Restafval nam af met 130 kilo per huishouden, dat is 25% minder. BRON: GRAM, FEBRUARI 2011

34

verpakkingen van blik zijn gemakkelijk te recyclen. En dat lukt in nederland ook heel goed: 88% van het geproduceerde blik krijgt een nieuw leven.

36

“de internationale blikindustrie

wisselt intensief innovaties uit.”

wAt is BliK? Metalen verpakkingen heten in de volksmond ‘blikken’ of ‘blikjes’. In 90% van de gevallen is staal het basismateriaal, maar er wordt ook blik gemaakt van aluminium. Blik wordt gebruikt

om producten veilig en lang te kunnen bewaren. Vaak is blik bekleed met een beschermlaagje, om roesten tegen te gaan en de voedselkwaliteit goed te houden.

Woep Möller is voorzitter van de blikverpa-kkingenbranche en commercieel directeur van Ardagh Packaging Group in Deventer. “Net als in andere industrieën moeten we zuinig en verantwoordelijk omgaan met grondstoffen en energie. De voortvarende en innovatieve aanpak van de blikindustrie bleek de afgelopen 15 jaar succesvol: gemiddeld 33% lichtere blikverpakkingen, een afname van het materiaalgebruik met 75% en een daling van het energiegebruik met 70%. En nog steeds zijn er voldoende uitdagingen, die leiden tot nieuwe ontwerpen of zelfs nieuwe producttechnologieën.”

Hans van der Weijde, van Tata Steel in IJmuiden, deelt het enthousiasme voor blik met Möller. Tijdens zijn studie Materiaal-kunde ontwikkelde Van der Weijde een passie voor blik en nu hij hoofd Research & Develop-ment is bij Tata Steel, is dat nog steeds zo. “Blik is gewoon een geweldig product. Het is oersterk en licht, heeft een perfecte dichtheid, valt goed vorm te geven en heeft uitermate goede eigenschappen om gerecycled te kunnen worden.” Van der Weijde doelt op het basismateriaal van blik: staal. Blik kan met ›

Het frisdrankblikje van vandaag de dag lijkt nog maar weinig op dat van

dertig jaar geleden. En de blikindustrie ziet nog steeds uitdagingen, zoals

minder gebruik van grondstoffen en energie bij de productie. Constante

research gaat hieraan vooraf. Hans van der Weijde van Tata Steel en

Woep Möller van Ardagh Packaging Group spreken met passie over blik.

Blikjes boordevol technologie

Research voor recyclingPo

rtrE

t: P

riv

éBEz

it

38

HEt mAtEriAAl Metalen verpakkingen bezitten veel goede eigenschappen: het laat geen licht of zuurstof door, het is veilig en onbreekbaar, je kunt het zonder koeling opslaan en blik valt eindeloos te recyclen. Het is dan ook ideaal materiaal voor verbetering en innovatie.

Blik bij het restafvalweinig mensen staan stil bij het feit dat blik ook wordt gerecycled. want blik hoef je niet apart te houden. door middel van magneten (staal) en eddy current-installaties (aluminium) wordt blik relatief eenvoudig gescheiden van het restafval. dat kan voor, maar ook ná verbranding gebeuren: metaal verbrandt immers niet. om consumenten te informeren wat er nu met al hun gebruikte blik gebeurt, lanceerde nedvang met de materiaalorganisatie stichting Kringloop Blik een campagne in 2010. Het recyclepercentage was in 2005 80%, inmiddels is dat 88%. daarmee evenaart Nederland de Scandinavische landen en België.

magneten vrijwel moeiteloos uit afval worden teruggewonnen. En dat is goed, want staalfabrieken hebben veel reststaal en schroot nodig voor de productie van nieuw staal. Dat scheelt grondstoffen en CO2-uitstoot. Hetzelfde geldt voor aluminium. Recycling van aluminium bespaart zelfs 95% aan energie.

FlinterdunEen frisdrankblikje wordt gemaakt uit een plaatje metaal. De wanden worden flinterdun omhoog getrokken en de opening kleiner gemaakt, waardoor een kleiner deksel nodig is. In een andere fabriek gaat de frisdrank erin en wordt er op hetzelfde moment een dekseltje op gezet. Dankzij onderzoek naar beter metaal zijn blikjes inmiddels 45% lichter dan in de jaren tachtig. Van der Weijde: “We gaan zelfs tot een wanddikte van 65 micron. Dat is flinterdun. Als je er goed bij stilstaat is het toch een wonder dat maar een op de miljoen blikjes een foutje bevat? Staal moet perfect schoon zijn om zo dun te kunnen worden. Eén microscopisch klein stukje vervuiling en een blikje kan gaan lekken.”

Onzichtbaar maar wereld van verschilArdagh heeft een blikje in productie genomen, dat aan de buitenkant nauwelijks lijkt veranderd. Toch is er een wereld van verschil. De romp en de bodem van het nieuwe blikje worden nu namelijk uit één bewerking gemaakt. Felsen en lassen hoeft niet meer. Het nieuwe blikje gebruikt minder grondstoffen en de productie kost veel minder energie. Möller wijst erop dat nieuwe ontwikkelingen vragen om nauwe samenwerking. “De blikindustrie bestaat hoofdzakelijk uit internationale concerns met meerdere vestigingen in verschillende landen. We kunnen spreken van korte lijnen voor het uitwisselen van innovaties, die we intensief stimuleren.”

Research voor recycling

39

vEElzijdiG BliK Behalve conservenbussen zijn er nog veel andere producten van blik. Denk bijvoorbeeld aan verfblikken, spuitbussen en drankblikjes. Ook voor batterijhulzen en geschenkverpakkingen wordt blik gebruikt.

Hans van der weijde:

“dankzij jarenlang

onderzoek zijn blikjes

nu 45% lichter.”

Nieuwe ontwikkelingVolgens Van der Weijde gaan de ontwikkelingen de komende jaren gewoon door. “We richten ons nu bijvoorbeeld op nieuwe sluitingen. De trend is easyopen-ends, een foliedeksel dat je er met een lipje zo aftrekt.” Blik wordt dus steeds duurzamer in het gebruik. Het devies van Van der Weijde is

dan ook: “Kom maar op met het blik. We smelten het zo om. Eventuele coatings, zoals polymeren, worden al in de afval- verbrandingsinstallatie volledig verbrand en afgevangen. Dus wij krijgen keurig schoon staal voor het bereiden van nieuw staal. Voor je het weet is jouw colablikje een trein, een auto of een batterij geworden.” ‹

Vullen verpakking


Een inzamelingsbedrijf transporteert Een inzamelingsbedrijf transporteert Een inzamelingsbedrijf transporteert het ingezamelde huisvuil naar een het ingezamelde huisvuil naar een AVI (Afval Verwerking Installatie).AVI (Afval Verwerking Installatie).

Blikjes (staal en aluminium) worden met het huishoudelijk afval ingezameld.

Inzamelen

Productie

Van de grote rollen metaal worden weer tal van nieuwe producten gemaakt, waaronder weer nieuwe blikverpakkingen.

Stalen vaten worden gecontroleerd en hergebruikt als verpakking.

40

EEn KrinGlooP vAn metalen

verpakkingen

50 gemeenten doen aan bron-scheiding en leveren direct aan de schroothandel.

AVI (scheiding)AVI (scheiding)AVI (scheiding)

Metalen worden zo veel Metalen worden zo veel mogelijk voorafgaand aan mogelijk voorafgaand aan de verbranding uit het afval gehaald.

Een magneet haalt Een magneet haalt metalen uit de as.metalen uit de as.

vloeibaar metaal

walsenwalsen

verbrandingsoven

1000 ˚C

schroot

Verwerking

Schroothandel

Het teruggewonnenmetaal gaat naar de metaalindustrie.

Het teruggewonnen metaal Het teruggewonnen metaal Het teruggewonnen metaal Het teruggewonnen metaal wordt gemengd met het wordt gemengd met het wordt gemengd met het wordt gemengd met het vloeibaar metaal.vloeibaar metaal.

kwaliteits-controlecontrole

wegenGrote rollen metaal Grote rollen metaal Grote rollen metaal Grote rollen metaal Grote rollen metaal zijn de grondstof voor zijn de grondstof voor zijn de grondstof voor zijn de grondstof voor zijn de grondstof voor zijn de grondstof voor zijn de grondstof voor zijn de grondstof voor zijn de grondstof voor nieuwe producten.nieuwe producten.nieuwe producten.nieuwe producten.

42

Het hoofdkantoor van FrieslandCampina in Amersfoort ademt een jeugdig elan. Dat

past goed bij een organisatie die formeel nog maar twee jaar oud is, al gaan de

roots terug tot 1870. In 2008 fuseerden Friesland Foods en Campina tot de huidige

onderneming. Deze fusie is ook de reden dat pas in 2010 een MVO-strategie werd

gelanceerd: “Maar deze kwam niet uit de lucht vallen”, aldus Director Sustainability

Frank van Ooijen. “Bij zowel Friesland Foods als Campina stond MVO al op de kaart.”

De nieuwe MVO-strategie van Friesland-

Campina stelt dat het bedrijf in de toekomst

alleen klimaatneutraal groeit. Vervolgens laat

de onderneming geen issue onbesproken en

etaleert een breed palet aan ambities. De

MVO-strategie is terug te voeren op vier

prioriteitsgebieden: voedingswaarde &

gezondheid; duurzame melkveehouderij;

duurzame productieketens en ontwikkeling

melkveehouderij in Azië en Afrika. Last but

not least ontwikkelde FrieslandCampina

een verpakkingsstrategie (zie kader links).

Verpakkingen worden serieus genomenPatrick Reekmans (algemeen directeur

FrieslandCampina Benelux) steekt van wal en

windt er geen doekjes om. “Natuurlijk vormen

verpakkingen bij FrieslandCampina een

serieus onderwerp. Maar dat is in de allereerste

plaats omdat verpakkingen de kwaliteit van

ons voedsel waarborgen, dat staat echt

voorop. Pas daarna hebben we aandacht

voor preventie en hergebruik. We maken er

een punt van bij onze toeleveranciers, zoals

het megaconcern Tetrapak, en zoeken

samen naar verbeteringen. ›

Zuivelproducent maakt voortdurend keuzes, en zegt:

ovEr FriEslAndCAmPinA FrieslandCampina ontstond eind 2008 door een fusie van Friesland Foods en Campina, beide ook het resultaat van meer dan honderd jaar samengaan van zuivelcoöperaties.

“wij denken in generaties”

Verpakkingsstrategie 2010:CEntrAAl stAAn dE volGEndE tHEmA’s:

› gewichtsreductie (materiaalreductie)

› meer gebruik van

monomateriaal

› meer gebruik van

hernieuwbare grondstoffen

› meer hergebruik (bijvoorbeeld recycling)

› voorkomen/elimineren ongewenste materialen

(zoals pvc)

43

Zuivelproducent maakt voortdurend keuzes, en zegt:

“wij denken in generaties”

44

Uiteindelijk zullen dat vooral verbeteringen zijn

die weinig mensen opvallen.”

Een voorbeeld hiervan is het toepassen van

langere papiervezels waardoor verpakkingen

dunner en lichter worden zonder dat de door-

laatbaarheid van licht en lucht wordt beïnvloed.

Een andere mogelijkheid is het gebruik van

biodegrable plastics. Reekmans stelt dat er vast

en zeker een nieuwe generatie verpakkingen

komt, maar kan niet aangeven wanneer.

“Op korte termijn verwachten we geen grote

doorbraken. Voor ons geen punt, we zijn ten

slotte een bedrijf dat in generaties denkt.

Op lange termijn.”

Verpakkingen temidden van vele ambities en prioriteiten Op de stelling van Reekmans dat karton-

verpakkingen nog steeds een lagere

milieubelasting hebben dan andere

verpakkingen, springt Van Ooijen in:

“Desondanks zitten we niet stil. Nog maar

kort geleden is al het papier en karton van

onze verpakkingen FSC-gecertificeerd.

Dit duurde langer dan wij wilden, simpelweg

omdat er niet voldoende FSC-materiaal

beschikbaar was. Daarnaast verminderen

we onze secundaire verpakkingen, zoals de

folies van bulkverpakkingen, en adviseren

we onze klanten over slimmere logistiek.”

“Verpakkingen, en daarmee verpakkingsafval,

maken een onlosmakelijk onderdeel uit van ons

MVO-beleid. De uitdaging zit ‘m daarbij in het

feit dat we het als FrieslandCampina niet alleen

kunnen, we moeten daarvoor echt samenwerken

met andere, vaak grotere partijen in de markt.

Een ander gegeven is dat Friesland-

Campina, naast preventie en hergebruik, vele

andere duurzame doelen heeft. Omwille van

het ene doel, bijvoorbeeld voedselveiligheid,

moet je het andere doel, dat van de lichtere

verpakking bijvoorbeeld, negeren. We moeten

prioriteiten stellen.”

Van Ooijen relativeert: “Uiteindelijk gaat het ons

eerst om de global challenges, zoals de reductie

van broeikasgassen, voedselzekerheid en de

aanpak van nutriëntentekorten. Als je beseft

hoeveel voedingswaarde melk heeft, dan snap

je waarom we ons zo hard maken voor een

thema als ondervoeding, en waarom we ons

willen inzetten om kinderen in de hele wereld

daarvoor te behoeden. Ook gaan we voor

duurzame inkoop, waarbij we grote stappen

maken zoals met duurzame cacao-, soja- en

palmolieproductie.”

LangetermijnvisieReekmans: “Wij hebben niet de illusie dat wat

we wensen, morgen gerealiseerd kan zijn. Zoals

ik al zei, denken we bij FrieslandCampina vooral

in generaties. Dat past bij onze oorsprong, het

boerenbedrijf waar behoud voor de volgende

generatie centraal staat. Het zit in ons om voor

de lange termijn te gaan: op dezelfde weg, en

met dezelfde visie. En eigenlijk is die lange-

termijnvisie ook noodzakelijk om in alle opzichten

vooruit te komen, en dat vragen we ook van de

politiek.”

Van Ooijen: “Dat geldt overigens voor meer dan

alleen het onderwerp verpakkingen: een visie die

zich meer richt op de lange termijn zou bedrijven

zeker helpen, bijvoorbeeld op het gebied van

duurzame energie.” ‹

Wij denken in generaties

FrieslandCampina: het boerenbedrijf waar behoud voor de volgende generatie centraal staat

sHu

ttEr

sto

CK

+ P

ort

rEtt

En: P

riv

éBEz

it

45

Frank van Ooijen (53)› director Corporate Communication en director sustainability FrieslandCampina

› na Politicologie in nijmegen werkzaam in de journalistiek. En via Buza (onder minister jan Pronk) naar onder meer bedrijven als unilever, nutreco en de rabobank.

› voorheen voorzitter Commissie Communicatie svm Pact, voorganger van nedvang

Patrick Reekmans (51)› Algemeen directeur Friesland Campina voor de Benelux

› vanaf "de korte broek" bij het bedrijf en diens rechtsvoorgangers

› Penningmeester en lid van het dagelijks en Algemeen Bestuur van nedvang

› lid van de Begeleidingscommissie verpakkingen

“Eind jaren ’90 wist het bedrijfsleven zich geen raad met allerlei maatschappelijke

kwesties. Pakten we het op via issuesmanagement. Nu werken we

vanuit een integrale aanpak. En beseffen bedrijven dat zij het verschil

kunnen maken voor onze aarde.”

“ Wij worden gedreven door de gedachte van shared value. We willen waarde vermeerderen door te delen. En onze waarde zit in onze melk; zeer waardevolle en rijke voeding.”

CijFErs FriEslAndCAmPinA 2010: Jaarlijkse omzet EUR 8,972 miljard • Meer dan 30 bekende merken • 19.484

medewerkers in verkoop- en productie-locaties in 25 landen • 10,3 miljardkilogram verwerkte melk • 14.829 leden van

melkveebedrijven die jaarlijks 8,8 miljard kilogram melk leveren • De op één na grootste zuivelcoöperatie ter wereld

46

Pallets, kratten en kistjes. Een derde van het verpakkingshout wordt gerecycled. En wordt bijvoorbeeld verwerkt tot spaanplaat, mdF en houtsnippers.

48

Wooden Textiles van Lenneke Langenhuijsen: het eindresultaat van een lang onderzoek op een eilandengroep in de Stille Oceaan waar ze van boombast doeken maken. Lenneke onderzocht en leerde daar de techniek. Nu onderzoekt ze de mogelijkheden van Europese boomsoorten als grondstof voor textiel. Een nieuwe rol voor dit materiaal?

De geluiden van TongaBoombast kloppen tot textiel is een eeuwenoud ambacht die wij door de opkomst van katoen weven zijn vergeten. Juist te midden van de nieuwste ontwikkelingen en massaproductie hier in het Westen, was het de oude techniek die Lenneke Langenhuijsen intrigeerde. Ze vroeg subsidies aan en vloog naar het eilandje Tonga, waar vrouwen nog dagelijks boombast kloppen. “Aan de andere kant van de wereld huurde ik een fiets op zoek naar deze ambacht. Al snel hoorde ik het typische kloppende geluid. Vanaf dat moment heb ik zes weken met de lokale vrouwen textiel geklopt. Zij hebben mij hun vak geleerd.”

HEt AmBACHt Textiel kloppen is een zwaar vrouwenambacht. Ze weken de boomschors een nacht in water, waarna ze deze urenlang uitkloppen.

De vezels van het stuk schors gaan niet stuk, maar worden door deze behandeling platter en groter. Door meerdere stukken in elkaar te kloppen ontstaat een grote,

wat stugge doek. De mensen gebruiken deze doeken voor ceremoniële bijeenkomsten, zoals begrafenissen of bruiloften.

Textiel gemaakt van boombastHout is veelzijdig. Het is de basis voor papier

en sinds mensenheugenis een duurzaam

constructiemateriaal: van hutten tot huizen.

Ook kunstenaars en handwerkers leven

zich erop uit. En voor boombast is nu een

nieuwe markt in opkomst: textiel.

Wasvoorschrift: 40 gradenIn Nederland zette Lenneke haar onderzoek voort. “Door een wasbehandeling krijgt het materiaal dezelfde soepelheid als katoen. En door de lappen te borduren behoudt het materiaal zijn stevigheid. Borduren is ook esthetisch aantrekkelijk. Er ontstaat een mooi patroon van de lengte vezels van het hout in combinatie met borduren in breedterichting. Daarbij is het hout-textiel daarna wasbaar op 40 graden. Je kunt het ook verven, laseren en printen.” Of het materiaal draagbaar is onderzoekt Lenneke momenteel. “De doeken die ik maakte hebben een afmeting van wel 1.20 bij 2 meter, zodat deze gebruikt kunnen worden als interieur-textiel. Bij borduurstudio Budel mocht ik mijn grote lappen bewerken. Voor de toekomst ben ik al op zoek naar een nog grotere machine, die lappen van wel 200 cm bij 500 cm kan borduren. Zodat ik bijvoorbeeld grote meubels kan bekleden of het textiel kan gebruiken als wandbekleding, gordijnstof of plaid.”

Oproep!De producten van Wooden Textiles zijn nu nog gemaakt van de boombast afkomstig uit de eilanden in de Stille Oceaan. Lenneke onderzoekt momenteel of er Europese boomsoorten zijn waar ze textiel van kan kloppen. “Iedereen die me kan helpen in het proces is welkom. Van biologen, wetenschappers en kenners van Europese boomsoorten en -planten. Maar ook mensen die de houtindustrie goed kennen: zoals het proces van kappen en groeien van de diverse boomsoorten. Ik wil namelijk gebruik maken van restmateriaal, zodat er geen extra boomkap nodig is.” ‹

Vers van Design Academy Eindhoven

49

“Het robuuste materiaal hout transformeert naar een flexibel en bijna zijdezacht materiaal.”

tijdens de grote jaarlijkse designbeurs in milaan, de salone del mobile, exposeerde

lenneke onder andere haar tutu, een kruk gevormd en bekleed met houttextiel

A B C

Een handelaar brengt het ingezamelde hout naarde reparateur.

Inzamelen

korte kringloopkorte kringloop

milieupark

Productie

huishoudens

bouw- en sloopbedrijvenbouw- en sloopbedrijvenbouw- en sloopbedrijven

de markt (grootgebruikers van houtenverpakkingen zoals pallets en kisten.)verpakkingen zoals pallets en kisten.)

Het transport vindt plaats per trein, boot of vrachtwagen.

De houten snippers zijngereed voor hergebruik als grondstof voor onder meer spaanplaten, houtvezelpallets,palletklossen, kratten en kisten.

50

EEn KrinGlooP vAn houten

verpakkingen

A B C

ReparateurReparateur

Hout dat met andere Hout dat met andere stoffen is behandeld om stoffen is behandeld om langer mee te gaan , langer mee te gaan , wordt niet hergebruikt wordt niet hergebruikt en dient als brandstof in en dient als brandstof in en dient als brandstof in bio-energiecentrales.bio-energiecentrales.bio-energiecentrales.

Inzamelaar/sorteerbedrijfInzamelaar/sorteerbedrijfInzamelaar/sorteerbedrijfInzamelaar/sorteerbedrijfInzamelaar/sorteerbedrijf

sorteren en scheiden op kwaliteitsorteren en scheiden op kwaliteitsorteren en scheiden op kwaliteitsorteren en scheiden op kwaliteitsorteren en scheiden op kwaliteit

Het hout wordt Het hout wordt Het hout wordt Het hout wordt Het hout wordt verkleind door een verkleind door een verkleind door een verkleind door een verkleind door een verkleind door een schredder/vermaler.schredder/vermaler.schredder/vermaler.schredder/vermaler.schredder/vermaler.

Het hout wordt op- Het hout wordt open overgeslagen.en overgeslagen.

Bewerking enBewerking enBewerking enBewerking enBewerking enBewerking enBewerking enBewerking enverwerkingverwerkingverwerkingverwerkingverwerkingverwerkingverwerkingverwerkingverwerkingverwerkingBewerking enverwerkingBewerking enBewerking enverwerkingBewerking enBewerking enverwerkingBewerking enBewerking enverwerkingBewerking enBewerking enverwerkingBewerking enBewerking enverwerkingBewerking en

Bij goede reparatie kan Bij goede reparatie kan een pallet maximaal 10 een pallet maximaal 10 jaar meegaan.jaar meegaan.jaar meegaan.

onbehandeldhouthout

(bijvoorbeeld(bijvoorbeeldpallets)pallets)pallets)pallets)

behandeldhout

(bijvoorbeeldspaanplaat)spaanplaat)

verduurzaamdverduurzaamdhouthout

Verpakkingen die niet meer te repareren zijn meer te repareren zijn meer te repareren zijn meer te repareren zijn gaan naar inzamelaar/sorteerbedrijf.

Is het hout echt niet meer als materiaal te hergebruiken, dan dient het als brandstof in het als brandstof in bio-energiecentrales.

52

Biefstuk op je hand“De beste verpakking is geen verpakking. Zoals

bij autobanden en leidingwater. Maar bijna alle

producten hebben een verpakking nodig. Om

het te kunnen gebruiken, conserveren, bescher-

men, distribueren of om de consument te infor-

meren. De tijd is voorbij dat we ons biefstukje

bij de boer halen. En dan nog zie ik niemand

een stukje vlees op zijn blote hand mee naar

huis nemen,” lacht de verpakkingsexpert. De

zoektocht naar de ideale verpakking is complex

en afhankelijk van veel aspecten. Ten Klooster

schetst een driehoek van product, verpakking en kwetsbaarheid. En legt uit dat bij een goed

ontworpen verpakking, deze driehoek statisch is

bepaald. Dat wil zeggen: als een aspect

rolAnd tEn KloostEr De drie perioden uit het leven van de filosoof Plato kenmerken de werkwijze van Plato Product Consultants: analyse , constructie en creativiteit. Daar voegde Plato PC, een ontwerpen adviesbureau voor verpakkingen, een vierde aan toe: integriteit.

Verpakkingen buitenstebinnen Méér verpakkingsmateriaal kan duurzaam zijn. En het kapje van je brood weggooien

is een zwaardere milieubelasting dan de hele zak eromheen. Verpakkingskundige

prof. dr. ir. Roland ten Klooster neemt de hele keten onder de loep.

verandert, moet een ander mee veranderen.

“Wordt het product sterker, dan is de kwetsbaar-

heid minder en worden de verpakkingseisen

lager.”

Wikken en wegen“Je kunt een product zo ontwerpen dat het

minimale verpakkingsbescherming nodig heeft.

Zoals een digitale camera van Olympus, de

Stylus 720SW, die een val van anderhalve meter

doorstaat. De hoeveelheid verpakkingsmateriaal

is hierdoor enorm verminderd. Milieutechnisch

een goede oplossing zou je denken. Maar het

extra aluminium dat in de camera is verwerkt,

vergeten we dan voor het gemak. Het zijn steeds

zorgvuldige afwegingen: een verpakking die het

Verpakkingsexpert op dreef

53

lEErstoEl “De hedendaagse maatschappij verwacht dat bedrijven rekening houden met milieutechnische aspecten.” Naast zijn

werk als consultant is Ten Klooster deeltijdhoogleraar aan Universiteit Twente waar hij de leerstoel Packaging

Design and Management bekleedt. Deze leerstoel wordt gefinancierd door het NVC met steun van 12 bedrijven.

“ Minder verpakkings-materiaal is zeker niet altijd de meest duurzame oplossing.”

milieu relatief minder belast, of het product zelf

minder kwetsbaar maken. Andere aspecten

waarbij we klanten als Nolet, Flora Holland, en

FrieslandCampina adviseren zijn onder andere

constructie, logistiek, distributie en bestel- en

stapelwijze. En natuurlijk materiaalkeuze:

dikte, type en kleur. Glimmers verkopen, maar

zijn duur en slecht voor het milieu. Nadat er

een gouden of zilveren randje is aangebracht,

worden hele foliebanen weggegooid. Maar

onderscheid in het schap is nodig, dus het

blijft wikken en wegen. Een producent van

geurverfrissers vroeg Plato PC (Ten Kloosters

ontwerpen adviesbureau) om een kleinere

verpakking te ontwikkelen. Met succes:

meer dan een derde minder materiaal. Maar

vervolgens bleek bij de verkoop dat de

consument het product in het schap over het

hoofd zag. Of een aanpassing echt werkt, kun

je pas zeggen als je de hele keten doorlopen

hebt. Van fabricage, opslag en transport, tot en

met distributie, verkoop, gebruik en recycling.”

Voedsel schadelijker dan verpakking“Minder verpakkingsmateriaal is zeker niet altijd

de meest duurzame oplossing.” Voor Milner

ontwikkelde Plato PC een nieuwe verpakking

voor de voorgesneden plakjes kaas. Het nieuwe

ontwerp bevat meer verpakkingsmateriaal,

maar is uiteindelijk wel duurzamer. Voorheen

sloot de verpakking vaak niet goed af, en werd

er alsnog een plastic zakje omheen gedaan.

Of nog erger: de kaas droogde uit en werd

weggegooid. Het beetje meer verpakkings-

materiaal wordt meer dan goed gemaakt

door het verminderen van bederf. Eén plakje

kaas weggooien betekent namelijk al meer

milieubelasting dan de hele verpakking. Dat

geldt overigens voor alle

voedingsmiddelen. Deze zijn

op gewichtsbasis vaak 8 tot

10 keer meer belastend dan

de verpakking zelf. Dus het

kapje brood dat je weggooit,

is schadelijker dan de hele

zak erom heen.” Dit klinkt

wellicht ongeloofwaardig,

maar Ten Klooster licht het verder toe: “Uit

onderzoek is gebleken dat de verpakking slechts

6% aan energie vraagt van de hele voedings-

middelenketen. Ga maar na wat groeien,

oogsten, verwerken, vervoeren, verwarmen,

koelen en ga zo maar verder, aan energie kost. ›

Verpakkingsexpert op dreef

54

De verpakking is maar een kleine schakel in

een complexe keten, maar wel een die erg

zichtbaar is en daardoor de klappen moet

opvangen.”

Sterke puddingPlato PC denkt ook mee met marketeers. Maar

wel op zo’n manier dat het werkbaar is voor

de hele keten. Ter illustratie: de consument wil

de traditionele jaren vijftig puddingvorm met

de herkenbare inkepingen en laagjes. Maar dit

esthetische aspect, vertaald in een verpakking,

zorgde er voor dat de verpakking kwetsbaar

werd en bij stapelingen bezweek. De gevolgen

van beschadigde leveringen zijn dramatisch,

voor producent én het milieu. Door een

ingenieuze oplossing konden de inkepingen

behouden blijven, maar niet meer in de

‘draagpeilers’ van de puddingbeker:

waardoor deze nu een stuk sterker is.

Advies en toekomstTen Kloosters devies: “Laat verpakkings-

ontwikkelaars en producenten vanaf het

begin samenwerken. De inhoud van de

verpakking en zelfs de smaak van het product

beïnvloeden de verpakking en andersom.

En houd bij het ontwikkelen van een verpakking

rekening met de hele keten. Nog al te vaak

wordt er voor suboplossingen gekozen. De

ene keer is meer verpakkingsmateriaal het

antwoord, de andere keer minder. We zien ook

steeds meer verpakkingen van combinaties

van materialen - die goed te scheiden zijn -

op de markt komen. Aan de buitenkant

bijvoorbeeld een kartonnetje voor de

presentatie en bescherming, waardoor de

plastic beker zelf dunner kan en geen opdruk

meer nodig heeft. En hierdoor is het recyclen

dan weer makkelijker. Die hybride oplossingen

hebben toekomst.” ‹

AArdBEi & PEEr is vErPAKKinGsKAns!Bij een vers zuivelproduct met mono-smaak, bijvoorbeeld alleen aardbeien, is het lastiger de smaak gedurende de tijd te

behouden, dan bij een combinatiesmaak. Deze is minder gedefinieerd, en daardoor wordt het product minder kwetsbaar. En dat biedt mogelijkheden voor de

verpakking. Een producent kan kiezen voor een materiaal dat meer gassen (zuurstof) doorlaat, of de houdbaarheidsperiode verlengen.

Verpakkingen buitenstebinnen

“ De verpakking is een kleine schakel in een complexe keten, maar wel erg zichtbaar en vangt daardoor de klappen op.”

55

Naast hergebruik van verpakkingsafval, moedigt Nedvang preventie aan.

We stimuleren bedrijven om verpakkingen te ontwikkelen die minder

afval opleveren. En dat gebeurt volop. Afgelopen twee jaar ontvingen we

110 inzendingen uit uiteenlopende sectoren. De genomineerden voor

Aangepakt 2011 presenteren we hier aan u. De uitreiking was op

13 oktober tijdens het Nedvang-congres.

Aangepakt 2011: verpakkingsinnovaties

uitgelicht

Douchegel van SanexDe hoeveelheid verpakkingsmateriaal toe te schrijven aan één douchebeurt daalt met 73%. Uit onderzoek blijkt dat er jaarlijks 18 miljoen liter douchegel het Nederlandse riool instroomt.

Daarom hebben de afdeling research & development en marketing van Sanex samen een

combinatie van product en verpakking ontwikkeld met een zo klein mogelijke belasting van het

milieu. Met als resultaat: Sanerx Zero% met navulverpakking. Door deze verpakking wordt 73%

op het gewicht bespaard ten opzichte van een reguliere 500 ml fles. Blijft de consument een

reguliere hervulbare verpakking navullen, stijgt het besparingspercentage alleen maar verder.

Kaas van Westland Kaasspecialiteiten Dezelfde hoeveelheid met kaas belegde boterhammen maar

dan met 65% minder verpakkingsmateriaal. Consumenten vinden een milieuvriendelijke verpakking belangrijk, zo leerde Westland uit

marktonderzoek. Maar versheid, smaakbehoud en gebruikersgemak stonden voor Westland

voorop. Dus de nieuwe verpakking moest lekdicht zijn en de consument moet de kaas makkelijk

in en uit de verpakking kunnen nemen. De ontwikkelde vouwtechniek met goede sluitmethode

(envelopverpakking) voldoet aan alle eisen. Maaslander kaas behoudt zijn smaak en versheid.

En tegelijk is de nieuwe verpakking minder diep, waardoor er ruimte in het schap van de

supermarkt wordt gewonnen. Het bedrijf bespaart hiermee op jaarbasis 141.000 kg plastic.

56

Glasreiniger van Diversey Een nieuw verpakkingsidee bespaart 98% kunststof en voorkomt onnodig watervervoer. De voormalige flacon van kunststof met een inhoud van 750 ml is vervangen door een pouch

van 1,5 liter. Dit idee, geïnitieerd door de marketing- en verkoopafdeling van Diversity, is in

drie jaar tijd gerealiseerd. De gebruiker voegt nu zelf water toe aan het geconcentreerde

product. Dit leidt niet alleen tot verpakkingspreventie. In de hele keten besparen producent

en gebruiker onnodige kosten voor transport en opvang, en wordt het milieu minder belast.

Vaatwastabletten van AH puur&eerlijkVerpakken van lucht is teruggedrongen door de blokjes als suikerklontjes te verpakken. Om vaatwastabletten onder het label van AH puur&eerlijk te voeren, moest niet alleen

het product, maar ook de verpakking het milieu aantoonbaar minimaal belasten.

De inkoper van de vaatwastabletten onderzocht hoe soortgelijke producten verpakt worden.

En hoe je het verpakken van lucht vermijdt. De manier waarop suikerklontjes verpakt zijn,

inspireerde hem. Het resultaat: een compacte minimalistische verpakking van gerecycled

materiaal. De onderdelen van de verpakking zijn gescheiden af te danken en geschikt

voor hergebruik. Het volume van het verpakte product is ten opzichte van andere aanbieders

van vaatwasblokjes (bij dezelfde hoeveelheid) zo’n 40% verlaagd. Er wordt nu onderzocht of

deze verpakking ook toegepast is voor andere AH huismerk vaatwastabletten.

Wijnflessen van Fair Trade OriginalEen lichtgewicht wijnfles van 350 gram in plaats van 550 gram.

Fair Trade Original is doortrokken van duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord

ondernemen en haalt haar wijn onder andere uit Zuid-Afrika. De lokale wijnproducent

ontwikkelde samen met een flesproducent een lijn van ultralichtgewicht wijnflessen.

De voormalige fles met schroefdop woog voorheen minimaal 550 gram. De wijn die nu

geïmporteerd wordt, zit in flessen die nog maar 350 gram wegen.

PlantBottle® fles van Coca-Cola Een fles die tot 22,5 procent gemaakt is van planten.

Coca-Cola introduceerde in juni 2011 de zogeheten PlantBottle® fles in Nederland en

België. Deze fles vervangt alle reguliere 500 ml PET-flessen. Ondanks de nieuwe PET-fles

is gemaakt van o.a. gras, schors en maïsbladeren, ziet deze eruit als een reguliere

PET-fles. De PlantBottle® heeft een kleinere ecologische voetafdruk en bestaat daarnaast

nog steeds voor 25% uit gerecycled plastic en is ook gewoon volledig recyclebaar.

Aangepakt 2011: de genomineerden

57

PU-schuim van SoudalMinder verpakkingsmateriaal en productverlies: win-winsituatie voor hele keten én het milieu. PU-schuim is bedoeld om iets af te dichten en zwelt direct op nadat het de flacon verlaat.

De nieuwe metalen spuitbus met inhoud van 500 ml levert dezelfde opbrengst als de 750ml

metalen spuitbus voorheen. Het bedrijf sleutelde aan het product en wijzigde de adapter

zodanig dat nu precies de gewenste hoeveelheid materiaal wordt opgebracht. De afdeling

marketing en verkoop van PU-schuim zette zich hier voor in om klanten het wegsnijden van

overtollig schuim te besparen en productverlies te voorkomen. En op jaarbasis wordt door

deze innovatie aanzienlijk minder verpakkingsmateriaal per meter afdichting gebruikt.

Scheerapparaten van PhilipsPhilips zet zich in voor het terugdringen van kunststof als

verpakkingsmateriaal in de hele Nederlandse markt. Zo vond het bedrijf een mogelijkheid om het kunststof verpakkingsmateriaal van

scheerapparaten, die vanuit een vitrine verkocht worden, weg te laten.

Voor bepaalde winkelketens waar de verpakking diefstalveilig moet zijn,

is weglaten geen optie. Wel lukte het om 48% maagdelijk PET in de oude

productverpakking terug te brengen tot 13% in de nieuwe. Minimaal 50%

van de toegepaste kunststof bestaat uit post consumer gerecyclede content.

Kleurpasta van Global Paint ProductsHet verpakkingsgewicht van één liter kleurpasta is gereduceerd van 270 gram tot 7 gram. Het Color Matching System van Global Paint Products maakt precies de kleur in de

hoeveelheid die de klant wil. Maar uit onderzoek van de verfproducent bleek dat de

huidige werkwijze leidde tot gemiddeld 6% productverlies. Daarom bedachten marketeer

en inkoper samen een schenkzak, in plaats van de traditionele pastapot, die de kans op

knoeien vrijwel uitsluit. Deze verpakking dringt de hoeveelheid verpakkingsmateriaal

voor één liter kleurpasta enorm terug. Ook zorgt de nieuwe verpakking voor minder:

verpakkingenbelasting, ruimte tijdens transport, transportbewegingen en CO2-uitstoot.

Tot slot: het verpakkingsafval is na gebruik minimaal, de schenkzak laat zich simpel oprollen.

Preventie is een individuele verplichting voor bedrijven die verpakte producten op de markt brengen.

Nedvang stimuleert dit en ondersteunt ze hierbij.

winnaar Aangepakt

2011

58

BEstuur nEdvAnG

Hamming, P.E. (heer) – voorzitterRaad Nederlandse Detailhandel

Korte, j. de (heer) – vice-voorzitterCBL/PLUS Retail

reekmans, P. (heer) – Penningmeester FNLI/Friesland Campina

meijer, C. (heer)CBL/Albert Heijn B.V.

loo, G. van (heer)FNLI/Vrumona

Bieze, F.o. (heer)MKB/Bieze Food Groep B.V.

Brandt, w.F. (heer)FNLI/Unilever Nederland Holdings B.V.

Brouwer, A. (heer)VMK/Gildepak

doel, K. van den (heer)CBL

Faber, K.w.t. (heer)Stichting Kringloop Hout/Faber Halbertsma Groep

jong, m. de (heer)FIAR/Philips Consumer Electronics

Pille, G. (heer)Stichting Duurzaam Verpakkingsglas/O-I B.V.

seegers, r. (heer)FNLI/Coca Cola Enterprises Nederland B.V.

Kauw, P. (heer)Stichting Kringloop Blik/Ball Packaging Europe B.V.

loudon, H.A. (heer)BVNL/Tata Steel Europe

vermeulen, H. (heer)PRN/Smurfit Kappa

Buijtenen, P.m.A.w. van (heer)VNO-NCW, Kon. Metaalunie/Crawford B.V. – Cardo Door B.V.

Hoogstraaten, P.E. (mevrouw) CBL/Vakcentrum Levensmiddelen

tweebeeke, F.A. (heer) Vlehan/BSH Huishoudapparaten B.V.

slootweg, d. (heer) CBL/Deli XL

uitGAvE

Stichting Nedvang (Nederland van afval naar Grondstof)

ConCEPt , tEKst En E indrEdACtiE

Intervolvement Communications, Haarlem

Art dirECt ion & vormGEvinG

Charlotte Lokin, Haarlem

tHEmA PAPiEr & KArton

tekst: Esther Vliege

tHEmA GlAs

tekst: Sieto Flink

omGEKEErd inzAmElEn

tekst: Sieto Flink

Fr iEslAndCAmPinA:

tekst: René de Boer

tHEmA Hout

tekst: Esther Vliege

FotoGrAFiE

Merlijn Doomernik (tenzij anders vermeld)

5 Kr inGloPEn

Schwandt Infographics

duurzAAm druKwErK

Damen GrafiamAAtsCHAPPEl ijKE AdviEsrAAd

De heer M.J.D. Jansen (voorzitter)

De heer dr. A.G.W.J. Lansink

De heer mr. A.B. Holtkamp

De heer prof. dr. E. Worrell

De heer drs. F.W. Weisglas

De heer dr. A. Peper

Colofon

Uitpakken 2011

Documents

Transcript of Uitpakken 2011