Uitnodigingsplanologie, de succes- en faalfactoren · 2018-11-09 · Uitnodigingsplanologie begint...

LANDWERK #4 / 2014 11 10 | LANDWERK #4 / 2014

Door peter prins

Enkele jaren geleden is de term uitnodigingsplanologie geïn-troduceerd als volgende stap in de lijn van legitimatie-, toelatings- en ontwikkelingsplanologie. Een eenduidige definitie van uitnodi-gingsplanologie is de afgelopen jaren nog niet echt ontstaan maar de belangrijkste kenmerken zijn volgens mij:• Een actieve uitnodiging van de overheid – meestal een gemeen-

te – aan ondernemers en burgers om een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van een gebied.

• Een overheid die beleidsruimte biedt in ruil voor de ontwik-kelkracht die ondernemers en burgers met zich mee brengen.

• Uitnodigingsplanologie biedt vooral kansen in gebieden of pe-rioden (crisis) waar die ontwikkelkracht niet voor het oprapen ligt.

• Verleiden, faciliteren en verbinden zijn bepalende factoren voor een succesvolle implementatie van uitnodigingsplanologie.

VerleiDenUitnodigingsplanologie begint in mijn ogen met de kunst van het verleiden: laat zien dat je aantrekkelijk bent en maak je beoogde partner duidelijk dat je hem/haar aantrekkelijk vindt. Bij gebieds-ontwikkeling kan het verleiden wel eens wat langer duren en begint het met de uitnodiging om eens goed naar het gebied te kijken. Dat is op Eiland van Schalkwijk gedaan met een fotowedstrijd. De bewoners zijn uitgenodigd om zelf het mooiste plekje van het Ei-land in beeld te brengen. Dat heeft niet alleen een serie prachtige foto’s opgeleverd maar ook een begin van trots en het besef dat het Eiland veel kwaliteiten heeft die de moeite van het beschermen en ontwikkelen waard zijn. Ook de naam voor het gebied Eiland van Schalkwijk biedt - in ieder geval voor mij - veel ruimte voor inspi-ratie en dagdromen over schatten die nog ontdekt kunnen worden. Een eerste indruk is belangrijk, maar daarna worden, net als in de

De opening van het streektransferium Linielanding was voor mij een mooie aanleiding om met een aantal vakgenoten eens een rondje te maken over het Eiland van Schalkwijk (gemeente Houten). Tot begin 2010 ben ik projectleider geweest van de structuurvisie en de voorbereiding van de toepassing van uitnodigingsplanologie. Ik was benieuwd naar de resultaten en de succes- en faalfactoren als het Eiland van Schalwijk wordt afgezet tegen bijvoorbeeld mijn ervaringen als programmaregisseur op de Vlagheide in Brabant (zie ook Landwerk nr. 3 juni 2012). In een interview heb ik mijn analyse op basis van documenten en eigen ervaring gespiegeld aan de verantwoordelijke wethouder in Houten Herman Geerdes.

Uitnodigingsplanologie, de succes- en faalfactoren

“quote.”

Verslag van een rondgang over het Eiland van Schalkwijk

Landwerk nr.4-2014_Totaal.indd 10 9/11/2014 12:14:02 PM


“quote.”

Een fort op het eiland van Schalkwijk

Eiland van Schalkwijk

Een groot deel van het landelijk gebied van de gemeente Houten bestaat uit Het Eiland van Schalkwijk (3000 ha). Schalkwijk maakt deel uit van de Nieuwe Hollandse Wa-terlinie. Jarenlang waren de ontwikkelingsmogelijkhe-den op het Eiland beperkt tot de agrarische sector met af en toe wat ruimte voor recreatie en enkele woningen bij de kernen Schalkwijk en Tull en ’t Waal.

Met de afronding van de VINEX-taakstelling kwam het Eiland in beeld als recreatief uitloopgebied voor Houten, Nieuwegein, Culemborg en Vianen. Sinds 2007 werkt de gemeente Houten actief aan de duurzame ruimtelijke ontwikkeling van het Eiland van Schalkwijk. Projectont-

wikkelaars hadden op dat moment als een grondpositie van 800 ha (€240 mln.) ingenomen met het oog op de verwachte ontwikkeling van ‘Schalkstad’. Die grondpo-sitie had een verlammend effect op de ontwikkeling van de agrarische sector en daarmee op de bredere ruimte-lijke ontwikkeling van het Eiland.



liefde, ook bij uitnodigingsplanologie de nieren nog wel een paar keer geproefd. De vraag is dan concreet, hoe verleidelijk ben je als overheid en welke ontwikkelingsruimte heb in de aanbieding?Voor het Eiland van Schalkwijk is dat na een interactief planpro-ces vertaald in een structuurvisie. De structuurvisie is een aan-trekkelijk document dat vorm geeft aan ontwikkeling gericht op landbouw, recreatie, leefbaarheid, natuur, landschap, water en duurzame ontwikkeling. Het is echter de vraag of de uitvoerige beschrijving van de kwaliteiten van het Eiland, de hoge ambities qua duurzaamheid in combinatie met een gedetailleerd beoorde-lingskader voldoende uitnodigend is voor ondernemers en burgers. Het aantal ingediende projecten (ruim 40) lijkt overtuigend. Maar drie jaar na de vaststelling van de structuurvisie is er nog maar een beperkt aantal projecten gerealiseerd. Bovendien heeft het plan-vormingsproces 4 jaar geduurd. Al die tijd was er geen ruimte om initiatieven van burgers en ondernemers te honoreren.De rondgang over het Eiland laat vooral zien dat een aantal agra-rische bedrijven weer gelooft in de toekomst. Qua woningbouw zijn enkele kleinere pijplijn-projecten gerealiseerd. Daarnaast is er – met een stevige overheidsbijdrage – geïnvesteerd in herstel van elementen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Maar van de initiatieven van ondernemers en burger is nog maar weinig gere-aliseerd. Mijn ervaring op de Vlagheide is dat de eenvoud van en beleidsruimte in een beoordelingskader uitnodigend werken en relatief snel kunnen leiden tot uitvoering van een substantieel aan-tal projecten.

faciliterenEen belangrijke stap na de eerste uitnodiging is het faciliteren. Maatschappelijke ontwikkelingen en opleiding hebben er toe geleid dat meer ondernemers en burgers bereid en in staat zijn hun ei-gen ruimtelijke ontwikkeling vorm te geven. Maar de praktijk leert dat het belangrijk is deze initiatiefnemers te faciliteren. Ze komen terecht in een wereld van plannen en procedures die de meesten vreemd is. Dat faciliteren gaat verder dan uitleggen hoe de plannen bedoeld zijn en welke procedures gevolgd moeten worden.De essentie bij uitnodigingsplanologie is dat de ontwikkelkracht van initiatiefnemers voor de projecten in een onderhandelingsspel op basis van gelijkwaardigheid wordt verbonden aan de doelen die de overheid (bij voorkeur interactief) voor het gebied heeft gefor-muleerd. Daarin ligt een belangrijke metamorfose voor de betrok-ken overheid verscholen bij de implementatie van uitnodigingspla-nologie. En daar lijkt ook een knelpunt te zitten in de benadering op het Eiland van Schalkwijk. De hoge ambities en het uitvoerige beoordelingskader maken de ruimte voor het onderhandelingsspel tussen overheid en initiatiefnemers beperkt. Bovendien opereren de belangrijkste intermediairs – de gebiedsmanagers – vanuit het gemeentehuis in Houten. Ik had als programmaregisseur op de Vlagheide een vrijere rol en kon daardoor in het spel ook af en toe ruimte creëren aan de zijde van de overheid. Het kan natuurlijk zo zijn dat de hoge ambities voor het Eiland van Schalkwijk een langere aanloop vragen en op termijn leiden tot een hoogwaardiger resultaat. De tijd zal het le-ren. Parallel is op het Eiland van Schalkwijk in ieder geval voor één project (Duurzame stal, gebroeders Uijttewaal) ook gekozen voor de inzet van een onafhankelijk gebiedsmakelaar.

Blokhovense Wetering

KANAALDIJK OOST

KAAIDIJK

OOSTROMSDIJKJE

ACHTERDIJK

BURGWEG

WERKH

OVEN

SEWEG

SCHOUDERMAN

TEL

WAALSEWEG

LEKDIJK

BLASE

NBURG

SEW

EG

BEUSICHEMSEWEG

JHR. RAMWEG

LEKDIJK

WAALSEWEG

TETWIJK

SEW

E G

MARCKENBURGSPAD

WICKENBURGHSPAD

ACH

TERD

IJK

KORTE UITWEG

LEKDIJK

SPOO

RDIJK

TRIP

LANGE UITWEG

LEKDIJK

SCHALKW

IJKSEWEG

PROVINCIALEWEG

NEEREIND

TETWIJKSEW

EG

ZUWEDIJK

TUURDIJK

WICKENBURGSEWE G

BEUSICHEMSEWEG

ACHTERDIJK

ACHTERDIJK

GRO

ENEW

EG

POTHUIZERWEG

SCHEIDINGSWEG

VEERW

EGLEKDIJK

HOEVENWEG

NIJENSTEINSEWEG

LEKDIJK

LEKDIJK

TIEN

DWEG

HOOGDIJK

KAPELLEWEG

NA

CHTD

IJK

TUURDIJK

LEEMKOLKWEG

HOLLENDE WAGENWEG

WAT

ERTO

REN

WEG

BREEDE STICH

T

BREE

DST

EEG

DIEFD

IJK

PRIJSSEWEG

LANGE D

REEF

LEKDIJK

LANGE MEENT

HU

IBER

TLAA

N

BEUSICHEMSEDIJK

ACHTE

RWEG

LANGE DREEF

WEIDSTEEG

LEKDIJK WEST

LEKDIJK

ACHTERWEGKANAALDIJK ZUID

WAIJENSEDIJK

KNOES

TERW

EG

HEEMSTEEDSEKANAALDIJK

KOPP

ELD

IJK

LANGE WEG

VUILCOPSE- KANAALDIJK

OVEREINDSEWEG

TWEE

DE

VELD

HEE

MST

EED

SE-

WEG

RAVENSWADE

MARSDIJK

TURE

LUU

RWEG

OUD

WU

LFSE

WEG

FORT

WEG

RIJS

BRUG

GERW

EG

MARSDIJK

RIJNSEWEG

RIJSENBURGSE-

L

AAN

ODIJKER

WEG

HOOFDSTRAAT

SINGEL

SINGEL

LANGBROEKERDIJK

JACHTRUSTLAAN

BROEKWEG

HOGELANDSEW

EG

TIENDWEG

RIETDIJK

MO

LEN

SPO

OR

HOGE WOERD

ELPAD

MOLENHOEFLAAN

OVEREIND

GROENEDIJKJE

GED

EKTE

GEM

EEN

SCH

APS

WEG

NACHTDIJK

HO

EKSE

DIJK

LANGE UITWEG

MER

EVEL

DSE

-

ELPAD

LAGEDIJK

OU

DE

WEG

KONINGSWEG

OVEREIND

SCHALKWIJKSE-WETERING

KANAALDIJK ZUID

FECT

IOPA

D

KANAALDIJK OOST

GOYERDIJK

GOILBERDINGERDIJK

Gebied in ontwikkeling

RONDWEG

RONDWEG

DE STAART

DE REDE

UTRECHTSEWEG

RONDWEG RONDW

EG

RONDWEG

LEKDIJK

GRAAF V LYNDEN V SANDENBURGWEG

WERKHOVENSEWEG

ACHTERDIJK

WATERLINIEDOK

LAAG

RAVE

NSE

WEG

WAT

ERLI

NIE

WEG

HOUTENSEWEG

HOUTENSEWEGLEKDIJK W

EST

UTRECHTSEWEG

KRUISWEG

VEERWEG

beperkt toeg.voor auto’s

NS Station Castellum

NS StationHouten

Fort Everdingen

Liniepont (voet/�etsveer)(seizoen)

Fort Het Werk a.d. Korte Uitweg

Recreatiegebied Everstein

Lunet De Snel

Camping De Boomgaard

VoormaligeWatertoren

LandgoedWickenburgh

Fort ´t Hemeltje

Tunnel

Tankstation

Kasteel Heemstede

Fort Vechten

Kasteel Beverweert

Kasteel Hardenbroek

Camping De Kroon

Camping De Vliert

Speelbos Nieuw Wulven

Voorm. Fort´t Spoel

Dagrecreatie

Fort Het Werk a.d. Waalsewetering

Voorm. Plofsluis

Veerpont

OpenluchtzwembadEverstein

RecreatieplasLaagraven

Toren Vuylcop

Marckenburg

Kasteeltuin Jhr. Ram

toekomstigeRecreatieplas

´t Waal

Makeblijde

Brink

Ruïne KasteelWulven

De Speelheuvel

Fort Werk aan de Groene Weg

Weerdenburg

HorecaPaviljoen

De Toekomst

Heemtuin

InformatiecentrumNieuwe Hollandse Waterlinie

Recreatieplas

Koppelbrug

(toekomstig)

(toekomstig)

(toekomstig)

Tankstation

Veerpont

Camping ‘t Veerhuis

Camping De Hoge Kuil

Camping Prinsenhof

POLDER BLOKHOVEN

POLDER VUYLCOP

STEENWAARD

VLOWIJKERPOLDER

BUITEN-

WAARD

REDICHEMSEWAARD

POLDER

REDICHEM

GOILBERDINGER EN EVERDINGER WAARDEN

POLDER

VUYLCOP

H E T E I L A N D V A N S C H A L K W IJ K

MOLENBUURT

BOS NIEUW WULVEN

´t Waal

RAAPHOFDE WOERD

Imkerspark

Park De Koppel

Kooikerspark

Voetbal

VoetbalTennis

Tienhoven

Goilberdingen

Dwarsdijk

Den Oord

Honswijk

Vechten

Schalkwijk

‘t Waal

Tull

Hagestein

Everdingen

‘t Goy

Werkhoven

Odijk

CULEMBORG

Driebergen-Rijsenburg

HOUTEN

BunnikUTRECHT

N409

N410

N229

N410

N229

N408

N225

A12 E35

A12 E35

A27

E311

A12 E35

A2

A12E35

A2

KNOOPPUNTLUNETTEN

VERKEERSPLEINLAAGRAVEN

28 NIEUWEGEIN

27 HAGESTEIN

29 HOUTEN

18 HOOGRAVEN

19 BUNNIK

20 DRIEBERGEN

OOSTROMSDIJKJE

BBBBBBBEUUUSSSSSSSIIIICCCCCCCCCCCHHHHHHHHHEEEEEEEMMMMMMMMMMMMMMSSSSSSEWWWWWWWWEEEEEEEGGGGGGGGGGG

TTUUURDIJJKKKK

WWICKKENBBURGSEWWEWEEE

WE

WWE

W

GE GE

BBBBBBBBBBEEEEEEEEUUUUUUUUUSICCHEMSEWEG

TTTTTTTTTTIIIIIEEEEEEEEENNNNNNNNNN

DDDDDDDDDDDWWWWWWWWWWWWWWEEEEEEEEEGGGGGGGGGG

HOOGDIIJJKKKKK

KKKAPELLLLLLLEEEEEEWWWWWWWWWWWWWWEEEEEEEEEGGGGGGGGG

NA

CA

CA

HTTD

IJJIJIKK

TUURDIJK

LEEMKOLKWWEEGG

HOLLENDE WAWAWGENWEG

WWWWWWWWWWWWWWAAAAAAAAAATTTTTTTTTATAATAATAATA

EEEEEEERTO

RRRREEEEEEEEENNNNNNNNN

WWWWWWWWWWEG

JACHTRUSTLAAAN

HOGELANDSEW

EG

TIENDWEG

RIETDIJK

GGGGGRRROOEENEDIJKJE

NNNACHTDIJK

GOYERDIJKK

DDE STATAT AAAA RT

DDDDDDEEEE RREEDDEEEE

RROONNDDWWEEGGGG RRROONNNDDDWW

EEGG

RRRRROOOONNNNDDDDWWWWEEEEGGGG

GGGGGRRAAF VLYLYL NDEN

V SA

WERKHOVENSEWEG

NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum

VVVVVVVVVVVVVVoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeVoormaligeVVoormaligeVVoormaligeVWWWWWWWWWWWWWW

oormaligeW

oormaligeoormaligeW

oormaligeatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertoren

LandgoedLandgoedLandgoedLandgoedLandgoedLandgoedLandgoedLandgoedLandgoedLandgoedLandgoedLandgoedWWWWWWWWWWW

LandgoedW

LandgoedickenburghickenburghickenburghickenburghickenburghickenburghickenburghickenburghickenburghickenburghickenburghickenburghLandgoedickenburghLandgoedLandgoedickenburghLandgoedLandgoedickenburghLandgoedLandgoedickenburghLandgoedLandgoedickenburghLandgoedLandgoedickenburghLandgoed

Weerdenburgeerdenburgeerdenburg

(toekomstig)(toekomstig)(toekomstig)(toekomstig)(toekomstig)(toekomstig)(toekomstig)(toekomstig)(toekomstig)(toekomstig)(toekomstig)

(toekomstig)(toekomstig)(toekomstig)(toekomstig)

(toekomstig)(toekomstig)

VoetbaloetbaloetbaloetbalVoetbalV

‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t GoyD‘t GoyDI‘t GoyIJ‘t GoyJ

Werkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhoven

N229

HOEVENWEG

NIJENSTEINSEWEG

LLEEKKKDDIIJJKK

LEKDIJK

BBREEDE

STICHT

EG

DIEF

DIJK

LANGEDDDDDDDD

RRRRRRR

D

R

DEEEEFF

LLEEKKDDIIJJKK

HU

IBBER

TLLLLAAAAAAAAA

NN

BEUEUE SICHEMSEDIJK

ACHTE

RWWWWWWWWWWWWRWREEEEEEEEEEGGGGGGGGGGGG

LLLAANNNGGGEEE DDRREEF

WEIDSTTEEG

LEKDIJK WWEESSTT

GGOILLLBBEERDINGEERRDDIIJJKK

VEEEERWEGGGG

Fort EverdingenFort EverdingenFort EverdingenFort EverdingenFort EverdingenFort EverdingenFort EverdingenFort EverdingenFort EverdingenFort EverdingenFort EverdingenFort Everdingen

Liniepont (voet/�etsveer)Liniepont (voet/�etsveer)(seizoen)

Recreatiegebied EversteinRecreatiegebied EversteinRecreatiegebied EversteinRecreatiegebied EversteinRecreatiegebied EversteinRecreatiegebied Everstein

DagrecreatieDagrecreatieDagrecreatieDagrecreatieDagrecreatieDagrecreatieDagrecreatieDagrecreatie

eerponteerponteerpont

OpenluchtzwembadOpenluchtzwembadOpenluchtzwembadOpenluchtzwembadOpenluchtzwembadOpenluchtzwembadOpenluchtzwembadEversteinEverstein

OpenluchtzwembadEverstein

OpenluchtzwembadOpenluchtzwembadEverstein

Openluchtzwembad

Camping De Hoge KuilCamping De Hoge KuilCamping De Hoge KuilCamping De Hoge KuilCamping De Hoge KuilCamping De Hoge KuilCamping De Hoge KuilCamping De Hoge KuilCamping De Hoge Kuil

REDICHEMSEREDICHEMSEWAARDWAARDW

POLDER

REDICHEMREDICHEM

GOILBERERE DINGERERE ENENE EVEVEV RERE DINGERERE WAWAW ARDENENE

TTTTTTTTTTTTienhovenienhovenienhovenienhovenienhovenienhovenienhovenienhovenienhovenienhovenienhovenienhoven

GoilberdingenGoilberdingenGoilberdingen

HagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagestein

EverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingen

CULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGA2

27 HAGESTEIN

Stuw- en sluizencomplexHagestein

Dagrecreatie Heulse Waard

LEK

JachthavenVeerpont

LEKK

ANAA

L

Voorm. Plofsluis

Goyerbrug

Hagesteinsebrug

MuseumDijkmagazijn De Heul

Schalkwijksebrug

LEK

LEK

Steenwaard

Schalkwijkse Wetering

Kromme Rijn

Kromme Rijn

Oude Kromme Rijn

LEK

AMSTERDAM - RIJNKANAAL

Langbroeker Wetering

Inun

datie

kana

al

Casp

ergo

uwse

wet

erin

g

Rodenbergse Vaart


Kerkelandse Weterin

g


AMSTERDAM - RIJNKANAAL

Houtensebrug

OSSENWAARD

Recreatieterrein ´t Waal

Fort Honswijk

0 500 meter250

3

18

16

30

9

10

8

1

4029

12

7

21

13

1514

Duurzaam Wonen en Rijden

Algenkwekerij

Toekomst voor Boeren

Wickengaard

Waterkrachtcentrale Hagestein

Windmolens Goyerbrug

Grindwinning en natuurontwikkeling buitenwaard

Het Wapen van Schalkwijk

Werk a/d Korte Uitweg

Recreatieve inrichting (Werk aan de Groeneweg)

Recreatieve inrichting (Waalsebos/Verdronkenbos)

Forten Honswijk en Everdingen

Aanlegplaats voor de pont Groeneweg en wandelpad in de uiterwaarden

Duurzame en verbrede landbouw/recreatieveontwikkeling Lunet a/d Snel

Recreatieve routes Polder Blokhoven

Waterberging Polder Blokhoven

Lunet aan de Snel

Recreatieplas Tull en ’t Waal

Het Gebouw

Landlust

Rozenhoeve / Artists in residence

Recreatief knooppunt Tull en ‘t Waal

Streektransferium

Paragliding

Vergader / workshopruimte

ZA

CH

TE

PR

OJE

CT

EN/L

OC

AT

IES

HA

RD

E P

RO

JEC

TEN

/LO

CA

TIE

S

GER

EALI

SEE

RD

NatuurLandschapWater

RecreatieWoningbouwDuurzame energie

LandbouwCultuurhistorieMilieu

3

18

28

31

32

16

30

9

10

8

35

36

1

25

20

22

23

40

12

7

21

13

15

14

17

2

3

11

18

16

9

10

8

1

19

5

6

27

4

12

7

13

15

14

37

28

30

26

34

32

35

33

36

25

27

20

38

22

23

40

24

29

21

39

31


Algenkwekerij


Wickengaard













Lunet aan de Snel


Het Gebouw

Landlust



Streektransferium

Paragliding


ZA

CH

TE

PR

OJE

CT

EN/L

OC

AT

IES

HA

RD

E P

RO

JEC

TEN

/LO

CA

TIE

S

GER

EALI

SEE

RD




3

18

28

31

32

16

30

9

10

8

35

36

1

25

20

22

23

40

12

7

21

13

15

14

17

2

3

11

18

16

9

10

8

1

19

5

6

27

4

12

7

13

15

14

37

28

30

26

34

32

35

33

36

25

27

20

38

22

23

40

24

29

21

39

31


Algenkwekerij


Wickengaard













Lunet aan de Snel


Het Gebouw

Landlust



Streektransferium

Paragliding


ZA

CH

TE

PR

OJE

CT

EN/L

OC

AT

IES

HA

RD

E P

RO

JEC

TEN

/LO

CA

TIE

S

GER

EALI

SEE

RD




3

18

28

31

32

16

30

9

10

8

35

36

1

25

20

22

23

40

12

7

21

13

15

14

17

2

3

11

18

16

9

10

8

1

19

5

6

27

4

12

7

13

15

14

37

28

30

26

34

32

35

33

36

25

27

20

38

22

23

40

24

29

21

39

31

© Gemeente Houten

GEREALISEERDHARDE (lopende) INITIATIEVENInitiatievenoverzicht Eiland van Schalkwijkjuli 2014

Geïnventariseerde initiatieven op het Eiland van Schalkwijk.



VerbinDenNaast het verleiden en faciliteren is het van belang te komen tot een daadwerkelijke verbinding van de ontwikkelkracht van de ini-tiatiefnemer aan de doelen voor de beoogde gebiedsontwikkeling. Dan gaat het niet alleen om de feitelijke ‘verbinding’ bij de start van de planologische procedures in de vorm van een realisatieovereen-komst. Verbinden is vooral ook een proces, zowel van de initiatief-nemers met de overheid, de initiatiefnemers onderling maar ook met de andere maatschappelijke organisaties en andere belang-hebbenden in het gebied. Het gaat om het bouwen aan vertrouwen en draagvlak. Een effectieve gebiedsorganisatie is daarbij een belangrijk hulp-middel. Hoe dat eruit ziet, is sterk cultureel en situationeel be-paald. De wijze van samenwerking van overheid met maatschap-pelijke organisaties kan per provincie sterk verschillen. Op de Vlagheide is vooral het onderlinge contact van de initiatiefnemers van doorslaggevend belang geweest. Dit was belangrijk om de moed erin te houden en heeft concreet geleid tot een aantal toe-ristische arrangementen en de oprichting van de Vereniging Vlag-heide, die nu het initiatief heeft in de gebiedsontwikkeling.Daarnaast is communicatie van groot belang om nieuwe initiatieven te genereren, vertrouwen te winnen en met goede voorbeelden te laten zien dat de beoogde ontwikkeling kans van slagen heeft. Dat laatste is ook van groot belang voor de relatie met de projectont-wikkelaars. Zolang er geen andere ontwikkeling zichtbaar en over-tuigend gestalte krijgt, nemen de meesten hun verlies en wachten rustig op nieuwe initiatieven voor de ontwikkeling van ‘Schalkstad’.

Mentaal eiGenaarSchapOp het vlak van de gebiedsorganisatie is voor het Eiland van Schalkwijk een bijzondere keuze gemaakt. De provincie Utrecht, gemeente Houten en het Hoogheemraadschap stichtse Rijnlan-den voeren een paar keer per jaar bestuurlijk overleg. De overige maatschappelijke organisaties, bewoners en gebruikers hebben formeel geen plek in de gebiedsorganisatie die besluitvorming voor de verschillende projecten voorbereid. Qua communicatie is er veel geïnvesteerd in het interactieve planproces, projectenmarkten en digitale nieuwsbrieven. Maar sinds de vaststelling van de structuur-visie in 2011 is het in mijn beleving een beetje stil.Het is mijn ervaring op onder andere de Vlagheide dat de vertegen-woordiging van maatschappelijke organisaties en initiatiefnemers in de gebiedsorganisatie – mits serieus ingevuld – sterk bijdraagt aan de betrokkenheid bij en het mentaal eigenaarschap voor de gebiedsontwikkeling. Natuurlijk roept dit fenomeen vragen op over de democratische legitimatie. Daar ligt dan ook een wezenlijke taak voor de betrokken bestuurders om enerzijds optimaal gebruik te maken van de input vanuit het gebied en anderzijds te bewaken dat voldoende ruimte overblijft voor de formele besluitvorming door college en gemeenteraad. In termen van verbinding is het bij uitno-digingsplanologie zonder meer van belang om de ambtelijke orga-nisatie, het college en de gemeenteraad te betrekken bij dit nieuwe spel dat uitnodigingsplanologie heet.Op dat vlak heeft de gemeente Houten een belangrijke slag ge-slagen in de betrokkenheid van de ambtelijke organisatie. De af-zonderlijke afdelingen krijgen in principe één keer gedurende een beperkte periode de gelegenheid voor hun bijdrage aan een inte-grale beoordeling van een nieuw initiatief. Dan helpt het wel dat er

Succes en faalfactoren uitnodigingsplanologie:Verleiden• Een uitnodigende rol voor de overheid• Beleidsruimte voor ondernemers en burgers

Faciliteren• Gelijkwaardigheid van partners bij gebiedsontwikkeling• Onafhankelijke procesbegeleiding en ondersteuning bij de match

tussen ontwikkelkracht en gebiedsdoelen

Verbinden• Gebiedsorganisatie die partijen en organisaties verbindt, onderling en aan de beoogde ontwikkeling (mentaal eigenaarschap)• Communicatie• Vastleggen van afspraken



een gebiedsmanager is die dit proces met gezag weet te bewaken. Daarmee wordt in ieder geval voorkomen dat een initiatief vrijblij-vend van het ene naar het andere bureau wordt geschoven met steeds weer vragen om aanvullend onderzoek. Het is in de praktijk ook vaak de periode voorafgaand aan de formele besluitvormings-procedure die bepalend is voor de doorlooptijd van nieuwe initi-atieven. Het zou mooi zijn als de nieuwe Omgevingswet ook daar nog een voorziening zou weten te treffen om hier paal en perk aan te stellen. Verder heeft uitnodigingsplanologie geen wettelijke on-dersteuning nodig. Het is een andere manier van werken die vooral een uitdaging vormt voor de ruimtelijke professionals, hun colle-ga’s, bestuurders en gemeenteraadsleden. Uitnodigingsplanologie vraagt om sturing op hoofdlijnen en de kunst van het loslaten.

het beelD Van De wethouDerHerman Geerdes is sinds april 2010 als wethouder verantwoor-delijk voor de gebiedsontwikkeling op het Eiland van Schalkwijk. Terugkijkend is hij zonder meer tevreden over de resultaten die tot nu toe bereikt zijn, zeker in het licht van de complexe opgave die er op het Eiland ligt. De grote grondpositie van projectontwikkelaars speelt bij vrijwel alle substantiële projecten een rol. Inmiddels is er bij een aantal wel de bereidheid om grond beschikbaar te stellen, bijvoorbeeld voor recreatieve routes of de agrarische ontwikkeling, maar dan graag in ruil voor concrete ‘rode’ ontwikkelingsmogelijk-heden op het Eiland of elders. Dat is een onderhandelingsspel dat tijd en geduld vraagt maar zich wel langzaam in de goede richting beweegt.Daarbij helpt het dat er voor het herstel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie geld beschikbaar is om te investeren in de kwaliteiten van het gebied en de randvoorwaarden voor particuliere initiatieven zoals routestructuren en verbindingen. Ook verwacht Geerdes veel van het streektransferium, een plek waar automobilisten kun-nen ‘overstappen’ om vervolgens te voet, kano of fiets het gebied te bezoeken. Heel concreet heeft het transferium al geleid tot de oprichting van een coöperatie (Local2local) met een bundeling van producenten en leveranciers van de producten voor de supermarkt in het streektransferium.Herman Geerdes geeft toe dat hij graag meer succesvolle particu-liere initiatieven op het projectenlijstje ziet staan. Maar de praktijk is dat de regelgeving en de grondpositie op het Eiland de opgave complex maken. De lijst vertekent overigens wel enigszins omdat

de agrarische projecten worden beschouwd als ‘reguliere ontwik-keling’ en dus niet zijn meegenomen in het overzicht. Op dat vlak is nog wel het één en ander te verwachten, omdat landbouworganisa-tie LTO ongeveer twintig agrariërs op het Eiland bij elkaar heeft ge-bracht, die samen vorm willen geven aan een duurzame toekomst van de agrarische sector op het Eiland.In termen van verleiden, faciliteren en verbinden ziet de wethou-der vooral op het vlak van het faciliteren nog mogelijkheden voor verbetering. Niet door de op de stoel van de initiatiefnemer te gaan zitten, maar wel door de complexe regelgeving en bestuurlijke om-geving te vereenvoudigen en terug te brengen tot de essentie voor het betreffende project. Herman Geerdes onderschrijft de meer-waarde van een onafhankelijk gebiedsmakelaar. De gemeente heeft ook al besloten de bestaande makelaar voor de duurzame stal van Uijttewaal ook voor andere projecten in te zetten.De gebiedsorganisatie roept ook bij Herman Geerdes nog wel eens vragen op. Het ontbreken van een klankbordgroep voor het Eiland heeft te maken het bestaan van meerdere gebiedsorganisaties (Linieland, Kromme Rijn) die geografisch overlappen. Bovendien is bijvoorbeeld de dorpsraad van Schalkwijk uit elkaar gevallen en niet meer beschikbaar als vertegenwoordiging van de bewoners. De bestuurlijke en ambtelijke samenwerking met het Hoogheem-raadschap en de provincie Utrecht verloopt prima. Het helpt bij een snelle beoordeling van de initiatieven en biedt ook ruimte voor praktische oplossingen, zoals bij de parkeervoorzieningen voor de beoogde ontwikkeling van Lunet aan de Snel, onderdeel van de Wa-terlinie.

winStKort samengevat is er met de structuurvisie voor het Eiland van Schalkwijk een ambitieuze stap gezet richting de beoogde ruimte-lijke ontwikkeling op basis van uitnodigingsplanologie. Waarschijn-lijk is er in het tempo van de uitvoering nog winst te behalen door meer beleidsruimte te bieden via sturing op hoofdlijnen. Daarnaast zouden initiatiefnemers en overheid op basis van gelijkwaardigheid kunnen samenwerken met een onafhankelijke procesbegeleider. De behoefte aan ondersteuning neemt toe met de hoogte van de ambities. Tenslotte lijkt er meer ruimte voor betrokkenheid van de actoren vanuit het gebied door deze ook in de formele gebiedsorga-nisatie een eigen plek en verantwoordelijkheid te geven.

Peter Prins (PRINS Projectmanagement) was projectleider voor de structuurvisie op het Eiland van Schalkwijk en programmamanager voor de uitvoering van het Masterplan Vlagheide, in beide gebieden is uitnodigingsplanologie toegepast.


Uitnodigingsplanologie, de succes- en faalfactoren · 2018-11-09 · Uitnodigingsplanologie begint...

Documents

Transcript of Uitnodigingsplanologie, de succes- en faalfactoren · 2018-11-09 · Uitnodigingsplanologie begint...