Uitleg gezegde (wg-ng-wwu)

Er zijn drie soorten gezegdes:

1. werkwoordelijk gezegde (wg)

2. naamwoordelijk gezegde (ng)

3. werkwoordelijke uitdrukking (wwu)

Uitleg gezegde (wg-ng-wwu)

Omdat het werkwoordelijk gezegde (wg) het meest voorkomt,

ga je er altijd eerst van uit, dat je met een wg te maken hebt.

In een wg moet altijd een zelfstandig werkwoord (zww) voor-

komen. Dit is een werkwoord met een duidelijke betekenis.

Wel: gaan, lopen, verven, fietsen, leren, pakken, vertrouwen.

Niet: zijn, willen, kunnen, moeten, hebben, blijven, worden.

Een zww is heel vaak te herkennen, doordat je er ik ga voor

kunt zetten.

In een wg komen alleen werkwoorden voor, en de woorden

zich en te (Hij loopt zich te schamen).

voorbeelden

Hij heeft haar toen zien lopen.

Heeft zien lopen is het wg.

Hij wilde niet, dat zij zich zou ergeren.

Wilde is het wg in de eerste zin.

zich zou ergeren is het wg in de tweede zin.

Uitleg gezegde (wg-ng-wwu)

Als er geen zww in een zin voorkomt, ga je kijken of het een

naamwoordelijk gezegde (ng) is.

Dat moet aan drie voorwaarden voldoen:

1. er moet een naamwoord (zn of bn) in voorkomen

2. er moet een koppelwerkwoord (kww) in voorkomen(zijn, worden of blijven)

3. het naamwoord moet iets van het onderwerp zeggen.

voorbeeldenZij wil later advocaat worden.

wil advocaat worden is het ng.

Na die griep bleef hij nog lang koortsig.

bleef koortsig is het ng.

bleef is het wg, want blijven = zich bevinden.

Na die griep bleef hij nog lang thuis.

Uitleg gezegde (wg-ng-wwu)

De kww zijn en blijven kunnen ook zww zijn.

Als ze zww zijn, kun je ze vervangen door zich bevinden.

Met die betekenis kunnen ze natuurlijk nooit in een ng staan!

Als een zin al duidelijk genoeg is, laten we het kww soms weg.

In de zin Hij lijkt ziek staan geen zww en kww.

Toch is het een ng, want het kww zijn is weggelaten: Hij lijkt

ziek te zijn.

Uitleg gezegde (wg-ng-wwu)

Het derde soort gezegde is de werkwoordelijke uitdrukking

(wwu). Zo’n gezegde lijkt op een wg, maar je voelt al snel aan

dat er iets niet klopt. De betekenis is vaak figuurlijk.

Heel vaak neemt zij hem in de maling.

Het wg zou hier neemt moeten zijn. Maar dat kan natuurlijk

niet, want zij neemt niets! En als je vraagt, waar zij mee bezig

is, antwoord je toch niet: “met nemen”?

Zij is bezig hem in de maling te nemen. We noemen in dit

geval neemt in de maling een wwu.

voorbeeldenHij verkoopt haar knollen voor citroenen.

verkoopt knollen voor citroenen is de wwu.

Zij hield hem voor het lapje.

hield voor het lapje is de wwu.

gaf op zijn donder is de wwu.

Zij gaf hem terecht op zijn donder.

Al na een kwartier had zij het eerste hoofdstuk helemaal gelezen.

uitlegantwoord

wg = had gelezen

Al na een kwartier had zij het eerste hoofdstuk helemaal gelezen.

had gelezen is het wg, want lezen is een zww (ik ga lezen).

Staat in een vragende zin de persoonsvorm altijd vooraan?

uitlegantwoord

wg = staat

Staat in een vragende zin de persoonsvorm altijd vooraan?

staat is het wg, want staan is een zww (ik ga staan).

Doe die deur eens even achter je dicht!

uitlegantwoord

wg = doe dicht

Doe die deur eens even achter je dicht!

doe dicht is het wg, want dichtdoen is een zww (ik ga dichtdoen).

Had jij dit antwoord van haar verwacht?

uitlegantwoord

wg = had verwacht

Had jij dit antwoord van haar verwacht?

had verwacht is het wg, want verwachten is een zww (ik ga (iets) verwachten).

Daar wordt op de deur geklopt!

uitlegantwoord

wg = wordt geklopt

Daar wordt op de deur geklopt!

wordt geklopt is het wg, want kloppen is een zww (ik ga kloppen).

Hadden ze me dat maar iets eerder verteld!

uitlegantwoord

wg = hadden verteld

Hadden ze me dat maar iets eerder verteld!

hadden verteld is het wg, want vertellen is een zww (ik ga vertellen).

Als je het mij vraagt, bedoelen ze precies hetzelfde.

uitlegantwoord

wg = vraagt en bedoelen

Als je het mij vraagt, bedoelen ze precies hetzelfde.

vraagt is het wg, want vragen is een zww (ik ga vragen).

bedoelen is het wg, want bedoelen is een zww (ik ga bedoelen) (wel wat vreemd…).

Toen ze die boom hadden omgezaagd, zagen ze pas, dat er een schat onder lag.

uitlegantwoord

wg = hadden omgezaagd, zagen en lag

Toen ze die boom hadden omgezaagd, zagen ze pas, dat er een schat onder lag.

hadden omgezaagd is het wg, want omzagen is een zww (ik ga omzagen).

zagen is het wg, want zien is een zww (ik ga zien).

lag is het wg, want liggen is een zww (ik ga liggen).

Het is gemeen, als je zonder bewijs zegt, dat zij het heeft gedaan.

uitlegantwoord

ng = is gemeen

wg = zegt en heeft gedaan

Het is gemeen, als je zonder bewijs zegt, dat zij het heeft gedaan.

is gemeen is het ng, want zijn is een kww, gemeen is een bn en zegt iets van het on.

zegt is het wg, want zeggen is een zww (ik ga zeggen).

heeft gedaan is het wg, want doen is een zww (ik ga (iets) doen).

In de vakantie zie je vaak, dat mensen naar het buitenland gaan, omdat het weer daar warmer is.

uitlegantwoord

wg = zie en gaan

ng = warmer is

In de vakantie zie je vaak, dat mensen naar het buitenland gaan, omdat het weer daar warmer is.

zie is het wg, want zien is een zww (ik ga (iets) zien).

gaan is het wg, want gaan is een zww (heeft als betekenis vertrekken).

warmer is is het ng, want zijn is een kww, warmer is een bn en zegt iets van het on.

Zij blijven de hele vakantie in Nederland, omdat volgens het KNMI het hier ook warm wordt.

uitlegantwoord

wg = blijven

ng = warm wordt

Zij blijven de hele vakantie in Nederland, omdat volgens het KNMI het hier ook warm wordt.

blijven is het wg, want blijven is een zww (blijven betekent hier zich bevinden).

warm wordt is het ng, want worden is een kww, warm is een bn en zegt iets van het on.

Als je daar je rijbewijs wilt verliezen, hoef je alleen maar dronken achter het stuur te gaan zitten.

uitlegantwoord

wg = wilt verliezen en

hoef te gaan zitten

Als je daar je rijbewijs wilt verliezen, hoef je alleen maar dronken achter het stuur te gaan zitten.

wilt verliezen is het wg, want verliezen is een zww (ik ga verliezen).

hoef te gaan zitten is het wg, want zitten is een zww (ik ga zitten).

Er wordt blindelings van uitgegaan, dat het waar is, wat ze daarover verteld hebben.

uitlegantwoord

wg = wordt uitgegaan

en verteld hebben

ng = waar is

Er wordt blindelings van uitgegaan, dat het waar is, wat ze daarover verteld hebben.

wordt uitgegaan is het wg, want uitgaan is een zww (ik ga uit).

verteld hebben is het wg, want vertellen is een zww (ik ga vertellen).

waar is is het ng, want zijn is een kww, waar is een bn en zegt iets van het on.

Wie dat heeft gezegd, is niet bekend, maar je kunt het wel raden.

uitlegantwoord

wg = heeft gezegd

en kunt raden

ng = is bekend

Wie dat heeft gezegd, is niet bekend, maar je kunt het wel raden.

heeft gezegd is het wg, want zeggen is een zww (ik ga (iets) zeggen).

kunt raden is het wg, want raden is een zww (ik ga (iets) raden).

is bekend is het ng, want zijn is een kww, bekend is een bn en zegt iets van het on.

Wie je vertrouwt, vertel je het, maar dat lijkt me logisch.

uitlegantwoord

wg = vertrouwt

en vertel

ng = lijkt logisch

Wie je vertrouwt, vertel je het, maar dat lijkt me logisch.

vertrouwt is het wg, want vertrouwen is een zww (ik ga (iemand) vertrouwen).

vertel is het wg, want vertellen is een zww (ik ga vertellen).

lijkt logisch (te zijn) is het ng, want zijn is een (weggelaten!) kww, logisch is een bn en zegt iets van het on.

Wil je het meisje van wie je dit hebt gehoord, mijn hartelijke groeten doen?

uitlegantwoord

wg = hebt gehoord

en wil doen

Wil je het meisje van wie je dit hebt gehoord, mijn hartelijke groeten doen?

wil doen is het wg, want doen is een zww (ik ga (iets) doen).

hebt gehoord is het wg, want horen is een zww (ik ga (iets) horen).

Ik wou dat ik twee hondjes was, dan kon ik samen spelen.

uitlegantwoord

wg = wou en

kon spelen

ng = twee hondjes was

Ik wou dat ik twee hondjes was, dan kon ik samen spelen.

wou is het wg, want willen is een zww (heeft hier als betekenis wensen).

kon spelen is het wg, want spelen is een zww (ik ga spelen).

twee hondjes was is het ng, want zijn is een kww, hondjes is een zn en zegt iets van het on.

einde