U kunt het Memorandum hier openen

Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum

Dokter Sanodreef 4

B-2440 Geel

tel +32-(0)14-57 91 11

fax +32-(0)14-58 04 48

[email protected]

www.opzgeel.be

Psychiatrische Gezinsverpleging

Memorandum

Kwaliteitsvolle, betaalbare geestelijke gezondheidszorgin het hart van de maatschappij

mei2014

Memorandum Psychiatrische Gezinsverpleging OPZ Geel

1

Naar een aangepast wettelijk en financieel kader voor de Psychiatrische Gezinsverpleging, aansluitend bij de vernieuwde organisatie van de geestelijke gezondheidszorg.

Heden worden in België grootscheepse veranderingen in de GGZ1 geïmplementeerd. Sleutelwoord hierbij is “vermaatschappelijking van zorg”, waarbij een kader voorzien wordt om ambulante zorg daar waar mogelijk te prefereren boven residentiële zorg. Psychiatrische Gezinsverpleging is een systeem waarin 3 polen van belang zijn: - de cliënt, die nood heeft aan een aangepaste zorgvorm o.w.v. een psychiatrische problematiek; - het pleeggezin dat deze cliënt “huisvest” en samen met hem/haar het gezinsleven deelt; - het professioneel team dat een behandeling biedt aan de cliënt en tevens het pleeggezin begeleidt / coacht. Hoewel zodoende de zorg voor psychisch erg kwetsbare mensen in de Psychiatrische Gezinsverpleging opgenomen wordt in en door de maatschappij, neemt binnen de huidige GGZ-vernieuwingen de Gezinsverpleging toch een geïsoleerde plaats in. Niet alleen voor wat betreft de locatie (Gezinsverpleging bestaat slechts in 2 beperkte regio’s: in het Geelse in de provincie Antwerpen en in de regio rond Lierneux in de provincie Luik), maar ook voor wat betreft regeling en organisatie. Meer zelfs; al jaren heeft de Psychiatrische Gezinsverpleging te kampen met een ontoereikende financiering, die, in vergelijking met gelijkaardige zorgvormen, ver beneden de financiering van deze zorgvormen is en waardoor de situatie op dit moment zonder overdrijven precair kan genoemd worden.

Ter illustratie: - Het forfait per ligdag in de Psychiatrische Gezinsverpleging bedraagt heden 47,00 €. Dit forfait komt zowel vanuit inkomsten van RIZIV-middelen als vanuit de persoonlijke bijdrage van de cliënt. Hiermee moeten alle kosten voor de begeleiding en behandeling van de cliënt betaald worden, alsook alle medische kosten, alle extra ondersteunende voorzieningen zoals dagactiviteitencentra en de onkostenvergoeding aan het pleeggezin. - De totale kost (gemeenschap + cliënt)2 van: een bed in psychiatrisch ziekenhuis (A of T) bedraagt…………….. 280 € een Sp bed chronisch ………………………………………………….280 € een bed in een RVT ……………………………………………….…..110 € een bed in een PVT ……………………………………………….…. 125 € een plaats in Beschut Wonen ………………………………………....90 € een plaats in een nursingtehuis gehandicaptenzorg …………….... 180 €

1 Afkortingen en verklarende woordenlijst in bijlage 1 p.25.

2 Cijfers gerelateerd aan ligdagprijs BFM OPZ Geel


2

Ondanks de creativiteit die het OPZ Geel aan de dag gelegd heeft met voortdurende aandacht voor onder meer efficiëntiewinst en de talrijke genomen initiatieven om het tij te doen keren, mag het duidelijk zijn dat het wettelijk bepaalde forfait voor de Psychiatrische Gezinsverpleging van 47 € absoluut niet meer in verhouding staat tot de aangeboden zorg. Psychiatrische Gezinsverpleging, weliswaar op een sterke traditie gebouwd, is vandaag een modern uitgebouwd concept dat een bijzondere meerwaarde kan betekenen in de actuele vormen binnen het GGZ-aanbod, aansluitend bij de principes van “vermaatschappelijking van zorg” en deze van “stepped care”. Het OPZ Geel heeft de laatste jaren de werking en organisatie van de Gezinsverpleging geactualiseerd en uitgebreid met nieuwe doelgroepen. Hiertoe werd een wetenschappelijk onderbouwde methodiek geïntroduceerd en er werd sterk geïnvesteerd in het uitbouwen van een nieuwe visie: de “herstelgedachte”, die algemeen aangenomen wordt binnen de GGZ . Als partner van “Netwerk GGZ Kempen” heeft het OPZ Geel inmiddels reeds 2 jaar ervaring met de uitvoering van het psy 107 verhaal. Vanuit deze expertises, maakt het OPZ Geel zich sterk dat de Psychiatrische Gezinsverpleging een maatschappelijk relevante en economisch verantwoorde zorgvorm kan zijn voor mensen met een psychiatrische problematiek, ook voor andere doelgroepen. Maar voor deze verbreding en verbetering en om een zekere flexibilisering binnen het systeem toe te laten, is het huidig wettelijk kader dat de Psychiatrische Gezinsverpleging bepaalt (nl. het K.B. van 10 april 1991), een te strak keurslijf, waardoor inventiviteit en uitbreiding naar andere werkvormen vaak niet mogelijk blijken. Dit huidig wettelijk kader laat ook moeilijk alternatieve vormen toe. Daarom wil dit rapport een pleidooi zijn om de Psychiatrische Gezinsverpleging in de toekomst een stevige verankering binnen de GGZ te bezorgen. Een uitgebreide verantwoording daartoe en suggesties werden hierin opgenomen. Alle achtergrond-informatie, die ook de evolutie van het proces ter vernieuwing verduidelijkt, is eveneens terug te vinden in dit rapport. Vanuit de stellige overtuiging dat een sterk merk een absolute meerwaarde kan betekenen in het GGZ landschap, durft het OPZ Geel te hopen dat in het volgende regeerakkoord deze tekst mee opgenomen wordt:

“De wettelijke bepaling i.v.m. de organisatie van de Psychiatrische Gezinsverpleging wordt geactualiseerd, inpassend in het totale GGZ-beleid, zodat deze flexibel toegankelijk is voor mensen met een psychiatrische problematiek en naast de andere bestaande GGZ zorgvormen een volwaardige, kwalitatieve plaats kan innemen als specifieke en gespecialiseerde vorm vanuit het stepped-care principe. Hiertoe wordt een aanpassing van het financiële kader voorzien, die in proportie staat tot de aangeboden zorg.”


3

Inleiding………………………………………………………………………………………………..4

1. Sterktes van de Gezinsverpleging………………..…………..…………….………...……..6 2. Overzicht van initiatieven die door het OPZ Geel reeds genomen werden om het systeem te actualiseren….……………………….……………………………………………9 2.1.Naar een verregaande vernieuwing van de werking via een reorganisatie Gezinsverpleging in 2011…………………………………………………..…….……..…….9 2.2.Verdere verfijning en bijsturingen in de werking in de loop 2012 – 2014…….…... .10 2.3.Project kinderen/jongeren met dubbelproblematiek in zorggezinnen. 2009………..11 2.4.Kennisdeling van de expertise met Psychiatrische Gezinsverpleging……….….… 11 2.5.Uitwisseling met Pleegzorg Vlaanderen…………………………...………………...……12 2.6.Verschillende rapporten samen gesteld en overlegd met overheidsinstanties……12 3. Naar een Gezinsverpleging in een nieuw kader; consolidatie voor de komende jaren………………………………………………………………………………………………..13 3.1.Realistische mogelijkheden tot inhoudelijke verbreding en innovatie………………13 3.1.1.Aansluiting Psychiatrische Gezinsverpleging in het psy 107-verhaal…………….13 3.1.2.Stepped-care: gezinsverpleging als een onmisbaar zorgaanbod tussen residentiële behandeling en zelfstandig wonen……………………………………….15 3.1.3.Differentiatie, flexibilisering, uitbreiding doelgroepen……………………………….15 3.1.4.Alternatieve vormen………………………………………………………...………………16 3.1.5.Opwaardering statuut pleeggezinnen……………………………………………………16 3.1.6.Expertisedeling als bijdrage bij de verdere vermaatschappelijking van zorg buiten de 2 regio’s rond Lierneux en Geel…………………………………………...…17 3.2.Voorwaarden……………………………………………………………………………………18 3.2.1.Financiële middelen…………………………………………………………………………18 3.2.2.Wettelijk kader……………………………………………………………………………….20 4. Casuïstiek…………………………………………………………………………………………24 4.1. Jef, 7 jaar………………………...……………………………………………………………..24 4.2. Rudy, 26 jaar…………….……………………………………………………………………..25 4.3. Pierre, 65 jaar……..…………………………………………………………………………...25 Besluit………………………………………………………………………………………………..27 Bijlage 1: Afkortingen en verklarende woordenlijst……………………………………..….28 Bijlage 2: Cijfers huidig aantal cliënten en pleeggezinnen en evolutie………………….31


4

Inleiding.

___________________________________________________________________

In opdracht van de FOD, heeft het LUCAS-instituut onder leiding van prof. C. Van Audenhove in 2010

de Geelse Gezinsverpleging doorgelicht en bestudeerd waar en in welke mate dit eeuwenoude

systeem van zorg in de maatschappij, kan aansluiten bij de huidige ontwikkelingen in de GGZ.

Een aantal aanbevelingen werd hier ter conclusie geformuleerd. Het OPZ Geel heeft de voorbije jaren

dan ook rekening gehouden met de resultaten uit dit onderzoek en haar beleid hierop afgestemd. Er

werden duidelijk inspanningen geleverd om deze exclusieve zorgvorm aan te passen aan de moderne

inzichten en ontwikkelingen. Zo werden er een verregaande herstructurering en aanpassingen in de

werking van de Gezinsverpleging ingevoerd. Het herstelgericht denken werd geïntroduceerd. Een

project om met kinderen en jongeren in zorggezinnen te werken werd geïmplementeerd vanuit de

expertise met Gezinsverpleging voor volwassenen. Kennis werd gedeeld via diverse fora.

Verantwoordingen en informatie over deze initiatieven komen in dit rapport uitgebreid aan bod. Om

een goed inzicht te hebben in de Psychiatrische Gezinsverpleging en om te duiden op welke terreinen

het reeds zijn degelijkheid en waarde heeft bewezen, wordt het systeem eerst toegelicht. Hier wordt

vooral de klemtoon gelegd op het maatschappelijke karakter van het systeem.

Een aantal aanbevelingen in het LUCAS rapport handelen ook over het regelgevende kader en de

financiering. Ondanks de diverse pogingen van het OPZ Geel om deze toestand te verbeteren, werd

hierin echter tot op heden geen resultaat geboekt. Ook om verdere innoverende initiatieven te nemen

en alternatieve mogelijkheden te exploreren, mits flexibilisering en verbreding, zijn de regelgeving en

de te beperkte middelen grote hindernissen. Toch blijft het OPZ Geel ervan overtuigd dat

Gezinsverpleging een zeer waardevol en modern systeem kan zijn te midden van de andere woon- en

begeleidingsvormen voor psychisch kwetsbare mensen. Er liggen zeker nog heel wat kansen tot

innovatie. Hierbij wordt gedacht aan volgende initiatieven:

- Aansluiting Psychiatrische Gezinsverpleging in het psy 107-verhaal

- Stepped care; Gezinsverpleging als een onmisbaar zorgaanbod tussen residentiële

behandeling en zelfstandig wonen

- Differentiatie, flexibilisering, uitbreiding doelgroepen

- Alternatieve vormen

- Opwaardering statuut pleeggezinnen

- Expertisedeling als bijdrage bij de verdere vermaatschappelijking van zorg buiten de 2 regio’s

rond Lierneux en Geel

Er wordt verder meer gedetailleerd ingegaan op de hoger genoemde voorwaarden die tot op heden

een ernstige hindernis vormen; met name het financiële en het wettelijke kader. Met de nodige

verantwoording worden voorstellen geformuleerd die vanuit de verschillende werkgroepen in het OPZ

Geel op tafel gebracht werden. Zo mag blijken dat, zelfs bij een forse verhoging van de huidige


5

financiering (vb. op het niveau van Beschut Wonen brengen), Psychiatrische Gezinsverpleging nog

steeds een relatief goedkope zorgvorm blijft in vergelijking met andere zorgvormen die zich richten tot

deze doelgroepen. Ook zorgeconomisch blijft het dus een zeer interessant systeem.

Het is duidelijk dat het OPZ Geel niet is blijven stil zitten. Mede dank zij de ervaring die inmiddels

opgedaan is binnen het Netwerk GGZ Kempen, is er binnen het OPZ Geel ook meer inzicht gekomen

in de huidige visie van de GGZ en is het helder geworden waar de linken kunnen liggen met de

Psychiatrische Gezinsverpleging.


6

1. Sterktes van de Gezinsverpleging.

___________________________________________________________________

Gezinsverpleging is een zorgvorm waarbij een persoon met een psychiatrische problematiek in een

pleeggezin woont. Het systeem is gebaseerd op drie polen: de cliënt, die in en samen met een

pleeggezin het dagelijkse leven deelt, waarbij beiden worden begeleid door een multidisciplinair team.

Vanuit de sterke verankering van dit systeem in de gemeenschap wordt dit model in het

Wereldgezondheidsrapport van de World Health Organization (2001, p.58) vernoemd als best

practice: “One of the best examples of how communities can become carers of the mentally ill is to be

found in the Belgian town of Geel, the site of what is undoubtedly the oldest community mental health

programme in the western world”.

De naturel van het pleeggezin als medium.

Het gezin is de hoeksteen van onze samenleving. Bij vermaatschappelijking van zorg is het dus een

logische stap om eveneens beroep te doen op deze “hoeksteen”. Voordelen van het wonen in een

pleeggezin, ondanks de beperkingen ten gevolge van het psychisch disfunctioneren, zijn:

- het pleeggezin biedt continuïteit (steeds dezelfde zorgverstrekker, dag en nacht),

- de cliënt krijgt (terug) een identiteit door sociale rollen op te nemen, door een plaats en een

functie te krijgen in het pleeggezin,

- het sociaal milieu wordt niet artificiëel gecreëerd,

- de “normaal-functionerenden” nemen geen professionele, officiële of medische houding aan

tegenover de cliënt,

- er is geen sterke polarisatie waardoor sociale inclusie bevorderd wordt, niet alleen binnen

het gezin maar ook binnen de bredere gemeenschap,

- er ontstaat een wederzijdse affectieve band, de groep waarin de cliënt zich beweegt is rijker

qua dimensies en functies dan in een residentieel milieu (Roossens, 2001): dit voorkomt

vereenzaming,

- individuele aandacht, vaste zorgfiguren en normalisatie zijn hier vanzelfsprekend,

- de cliënt krijgt een nieuwe start en kan het falen uit het verleden achter zich laten. Hierdoor is de

kans op herstel aanzienlijk groter,

- ….

Een professionele ondersteuning en begeleiding.

Gezinsverpleging is meer dan alleen pleegzorg:

- een multidisciplinair team, onder leiding van een psychiater, begeleidt en behandelt de cliënt en

neemt de algemene zorgcoördinatie op.


7

- ook het pleeggezin kan rekenen op professionele steun en advies; het begeleidend team biedt

antwoorden op vragen van pleeggezinnen die voortkomen uit de pathologie van de cliënt.

- een permanente back-up is mogelijk vanuit het Psychiatrisch Ziekenhuis; 24/24, 7/7 staan

professionelen klaar om bij crisis, te interveniëren en indien nodig een residentiële opname te

garanderen.

Een hele gemeenschap is vertrouwd met het systeem;

Omgaan met psychiatrische cliënten is in Geel aanwezig en de omgevingscultuur is gunstig.

- psychiatrie is niet vreemd voor de burgers, men weet dit doorgaans te plaatsen.

- gemakkelijker toeleiding naar vrijetijdsactiviteiten en aansluiting bij verenigingen zoals in sport- en

culturele verenigingen; inclusie en integratie.

- inmiddels is er ervaring in het implementeren van het systeem buiten Geel; in de randgemeenten

van Geel wonen sinds een tiental jaren ook pleeggezinnen en cliënten. Mits de nodige

randvoorwaarden3 kan er ook buiten Geel gesensibiliseerd worden voor dit systeem.

Traditie als grote troef.

De jarenlange ervaring biedt uitgebreide expertise.

- werken met diverse doelgroepen in verschillende tijdsgeesten en modellen, binnen verschillende

wettelijke kaders en middelen, hebben heel wat know how opgeleverd.

- deze zorgvorm is door de eeuwen heen overeind gebleven, ondanks soms moeilijke

omstandigheden en met soms zeer grote aantallen cliënten.

Een zorgvorm die zich situeert tussen de ambulante en residentiële zorg.

- het begeleidend team is een ambulant mobiel team dat langdurige zorg “aan huis” biedt; intensief

daar waar moet, ondersteunend daar waar kan.

- zorg op maat; er wordt aangepaste zorg geboden afhankelijk van de nood en de vraag van de

cliënt, zijn familie, pleeggezin en/of team.

- de residentie en mogelijkheid tot opname is nooit veraf; een opname in de op dat moment meest

aangewezen unit, beantwoordend aan de zorgnood, is steeds gegarandeerd.

Maatschappelijke voordelen.

Vanuit zorgeconomisch perspectief is Psychiatrische Gezinsverpleging een waardevol model: het

combineert de zorg door professionelen met de inzet van vrijwilligers. Dit laatste, de inzet van

vrijwilligers, zorgt ervoor dat cliënten maximale aansluiting vinden bij de maatschappij, hetgeen de

3 Randvoorwaarden zijn: Bereikbaarheid pleeggezin op haalbare afstand en nabijheid psychiatrisch

zorgcentrum / Inzetbaarheid reguliere eerstelijnsdiensten (op voorwaarde dat deze kosten dan niet moeten gedragen worden door de instantie die de Psychiatrische Gezinsverpleging organiseert) / Referentiepersoon die cliënt, vanuit een multidisciplinair team, individueel begeleidt / Bed op recept / Psychiatrische crisisinterventie 24/24 7/7 / Hedendaagse modaliteiten van samenwerking met pleeggezin (garantie overname van zorg, financiële vergoeding afgestemd op aangeboden zorg, sociaal rechtelijk statuut) / Op indicatie vlotte toegang tot een DAC of andere dagopvangfaciliteiten.


8

zorg niet alleen goedkoper maakt maar ook effectiever dan de residentiële variant. Bovendien kunnen

mensen met een zodanig complexe problematiek en waarvoor nergens een aanbod bestaat toch een

plaats vinden in Gezinsverpleging.

=> Deze sterktes bieden de ideale fundamenten om van Gezinsverpleging een

vooruitstrevende zorgmodule te maken die een absolute meerwaarde betekent in het GGZ-

landschap en die ook vanuit het stepped care principe een zorgeconomische aanbeveling

verdient.

Omdat in Gezinsverpleging het gezin een belangrijke rol toebedeeld wordt, en omdat “het gezin” niet

exclusief tot de Geelse regio behoort, maken we ons sterk te stellen dat deze zorgvorm zonder veel

artificiële ingrepen, maar mits de noodzakelijke randvoorwaarden (zoals ondermeer de verankering

met een psychiatrisch zorgcentrum), kan geïmplementeerd worden elders in Vlaanderen - België.

Tenslotte zien we allerlei initiatieven in Europa op gang komen, die sterk vergelijkbaar zijn met de

Psychiatrische Gezinsverpleging. Hiermee wordt bewezen dat in het buitenland, in de zoektocht naar

ambulante, kwaliteitsvolle zorg, Gezinsverpleging als één van de mogelijkheden ontdekt werd. Niet

zelden heeft de Geelse Gezinsverpleging hier als model gestaan en als beste praktijk gefunctioneerd

of is minstens inspirerend geweest.

Voorbeelden zijn: - “Betreutes Wohnen in Familien” over gans Duitsland verspreid

- Evenals in Oostenrijk en Zwitserland

- Diverse initiatieven van Accueil Familial Thérapeutique, verspreid over heel

Frankrijk.

- Diverse initiatieven van L’Inserimento Eterofamiliare Supportato di Adulti

sofferenti di disturbi psichici, verspreid over heel Italië.

- “Shared lives” over het Verenigd Koninkrijk verspreid.


9

2. Overzicht van initiatieven die door het OPZ Geel reeds genomen werden

om het systeem te actualiseren.

___________________________________________________________________

2.1. Naar een verregaande vernieuwing van de werking via een reorganisatie Gezinsverpleging

in 2011.

Vanuit de overtuiging dat de werking van Gezinsverpleging nood had aan aanpassingen en

vernieuwingen, werden er in de loop van 2011 enkele grondige hervormingen uitgevoerd. Hierbij werd

rekening gehouden met de adviezen van prof. Van Audenhove in de LUCAS studie:

De mobiele teams werden opgesplitst volgens doelgroepen (Ouderen, Volwassenen en Jongeren)

zodat specifieke zorgbehoeften als een evidentie opgenomen worden door het team dat hierin

gespecialiseerd is. Ook bij transfer naar een residentiële unit komt de cliënt in de voor zijn

zorgbehoeften meest aangewezen unit terecht binnen de divisie volwassenen, ouderen of jongeren.

Nieuwe mobiele teams werden samengesteld zodat meer multidisciplinair kan gewerkt worden. Men

leert van mekaar, teamleden zijn complementair, complexe begeleidingen kunnen met meer

teamleden worden “gedragen”.

Aan elke cliënt werd een referentiepersoon toegekend. Deze “case-manager” is de directe

aanspreekpersoon voor de cliënt en wordt toegekend vanuit de specifieke behoeften van de cliënt.

Deze case-manager volgt het parcours naar herstel van de cliënt, ongeacht in welke zorgvorm hij/zij

zich bevindt.

In deze mobiele teams werd een wetenschappelijk onderbouwde methodiek geïntroduceerd: nl. de

F-ACTmethodiek. Zo wordt er voortaan op een gestructureerde manier gewerkt en vanuit een

bepaalde visie. Moeilijker lopende begeleidingen worden door meerdere teamleden samen

opgenomen. Het team heeft zicht op de werking van elke case-manager. Shared case-load zorgt voor

continuïteit. Het hele team is verantwoordelijk voor elk dossier

De hersteltheorie werd geïntroduceerd bij de medewerkers. De mobiele teams benaderen de cliënt

vanuit deze herstelgedachte. Dit vormt tevens een belangrijke basisattitude in de adviezen naar het

pleeggezin toe.

Er werd een onderbouwd, gestructureerd model ontwikkeld om kandidaat-pleeggezinnen te screenen.

Een screeningsteam behandelt de aanvraag. Dit screeningsteam is evenwichtig samengesteld vanuit

elk mobiel team, vanuit verschillende disciplines. Het kandidaat-pleeggezin wordt op die manier

benaderd vanuit verschillende invalshoeken. De bevindingen van de diepte-interviews worden

onderling besproken en voorgelegd aan de psychiater. Deze verplichting tot onderlinge reflectie levert

een genuanceerd beeld van het pleeggezin op waarin de sterktes en zwaktes in kaart gebracht

worden.

De kennis van dit profiel is uiteraard erg belangrijk i.f.v. de matching. Ter voorbereiding van de

matching gebeuren er verschillende overlegmomenten binnen het team. De cliënt en het kandidaat-


10

pleeggezin worden hierbij betrokken. Er wordt een antwoord gezocht i.f.v. de verschillende

levensdomeinen van de cliënt in de nieuwe woonsituatie (vb. rond dagbesteding, vrije tijd, enz….). De

cliënt wordt hierop voorbereid en verschillende contacten tussen cliënt en pleeggezin gaan vooraf

aan de uiteindelijke matching.

Met alle pleeggezinnen werd een samenwerkingsovereenkomst afgesloten. In deze overeenkomst

worden de wederzijdse engagementen van OPZ Geel en de pleeggezinnen opgesomd. Het

pleeggezin verklaart zich met de ondertekening van deze samenwerkingsovereenkomst akkoord met

de engagementen die zij aangaan tegenover de cliënt en het begeleidend team.

=> Met deze hervormingen gebeurden er een aantal realisaties die de Gezinsverpleging in de

actuele GGZ brengt. De werking is nu gedeeltelijk vergelijkbaar met de werking van de

ambulante mobiele teams in de psychiatrische thuiszorg; de samenwerkingsrelatie tussen het

begeleidend team en het pleeggezin blijft specifiek.

2.2. Verdere verfijning en bijsturingen in de werking in de loop 2012 – 2014.

Deze reorganisatie heeft ongetwijfeld een grote impact gehad op de cliënt, het pleeggezin en de

medewerkers. Daarom werd er na een jaar werking een grondige evaluatie gedaan die werd gevolgd

met een aantal bijsturingen en verfijningen om de kwaliteit van zorg te kunnen blijven garanderen.

Organisatie somatische zorgverlening:

Vertrekkend vanuit de holistische mensvisie, betekende dit dat de zorg voor psychiatrische,

somatische en sociale / existentiële zorgvragen voortaan maximaal werd geïntegreerd in de mobiele

teams Gezinsverpleging. Hierdoor wordt er op zorgvragen een meer coherent antwoord gegeven en

verkleint de kans op mogelijke fouten. Voor de dagelijkse verpleegtechnische handelingen ten huize

van het pleeggezin wordt voortaan beroep gedaan op de eerstelijnszorg. Hiermee wordt er nogmaals

meer aangesloten bij de normaliserende en integrerende principes.

In de organisatie van de Gezinsverpleging neemt de dagbesteding en de arbeidszorg een belangrijke

plaats in. Om tot een efficiëntere organisatie te kunnen komen en om een betere, aangepaste zorg te

kunnen bieden, werd er besloten om de verschillende DAC’s onder te brengen op slechts 2 locaties:

één voor de doelgroep ouderen en één voor de doelgroep volwassenen. In deze moderne,

aangepaste locaties bestaat bovendien de mogelijkheid om te differentiëren in kleinere deelgroepen.

Voor de groepen volwassenen wordt er geen onderscheid meer gemaakt of de cliënt in een

pleeggezin woont, of thuis of zelfstandig woont waardoor de cliënt zich niet meer in een exclusieve

status bevindt en dus destigmatiserend werkt.


11

2.3. Project kinderen/jongeren met dubbelproblematiek in zorggezinnen. 2009.

Mede vanuit de expertise met Gezinsverpleging voor volwassenen, werd in 2009 een nieuw

werkterrein verkend: kinderen en jongeren met een complexe en langdurige zorgvraag. Meestal gaat

het over kinderen en jongeren met een verstandelijke beperking en een psychiatrische problematiek

waardoor de ontwikkeling in ruime mate gehypothekeerd wordt en waarbij een residentiële

begeleiding zich opdringt. Het groepsleven legt echter extra druk op deze kinderen/jongeren waardoor

opname in een voldoende ondersteund pleeggezin het verschil kan maken. Het valt voor dat de zorg

voor deze doelgroep dermate belastend is, dat het principe van gedeelde zorg toegepast wordt (zorg

delen met het natuurlijke gezin, het pleeggezin en een semi-residentiële zorg behoren tot de

mogelijkheden. Alhoewel er op beperkte schaal gewerkt wordt (10 à 12 plaatsen) kende dit project

reeds heel wat succeservaringen4. Voor deze doelgroep werd er een samenwerkingsakkoord

afgesloten met de Pleegzorgdienst van de provincie Antwerpen (zie ook punt 2.5.: uitwisseling met

pleegzorg).

2.4. Kennisdeling van de expertise met Psychiatrische Gezinsverpleging;

De belangrijkste initiatieven in de afgelopen 10 jaar zijn:

2004: bijdrage Vlaams GGZ congres, Leuven met een lezing rond Gezinsverpleging.

2005: organisatie congres: “Balanced care; vernieuwende visies op psychiatrische

rehabilitatie“, in Geel.

2008: bezoek aan “Betreutes Wohnen in Familien” in Ravensburg, Duitsland

2008: bijdrage aan de Fachtagung van BWF: “Familien im Mittelpunkt” in Thübingen,

Duitsland,

2010: bijdrage congres “Luoghi da Abitare-Rehabilitare” in Carpi, Italië

2010: bijdrage Europees Congres Pleegzorg Vlaanderen, in Leuven.

2012: integraal hoofdstuk “Psychiatrische pleegzorg OPZ Geel: een innoverende klassieker” in

boek “Op weg met pleegzorg, kansen en risico’s”, Vanderfaeillie, Van Holen, Vanschoonlandt,

Acco, Leuven.

2014: organisatie symposium “Vermaatschappelijking van zorg: Gezinsverpleging als

inspirerend model”, in Laakdal.

Daarnaast hebben verschillende medewerkers een bijdrage geleverd via een workshop aan diverse

studiedagen of via een artikel aan (vak)tijdschriften of via een presentatie op causeriën of seminaries

in diverse psychiatrische ziekenhuizen en aanverwante verenigingen (o.a. Similes).

4 Rapport van het project psychiatrische pleegzorg voor kinderen en jongeren kan opgevraagd worden

bij het OPZ Geel.


12

2.5. Uitwisseling met Pleegzorg Vlaanderen (en meer bepaald met Pleegzorg Provincie

Antwerpen) om psychiatrische pleegzorg in te passen als een therapeutische pleegzorgmodule voor

de doelgroep kinderen en jongeren.

Gezinsverpleging werd in het Vlaams decreet pleegzorg opgenomen met erkenning van de

specificiteit ervan. Een volledige inpassing in het modulaire kader van pleegzorg bleek op dit moment

niet mogelijk vandaar dat werd bepaald dat OPZ Geel voor Gezinsverpleging een

samenwerkingsovereenkomst dient af te sluiten met de pleegzorgdienst van de provincie waarin zij

actief is. Deze samenwerking is thans het meest concreet voor het project kinderen/jongeren.

Contacten rond het samenwerken op vlak van werving, communicatie, screening, expertisedeling zijn

lopend. 2014 wordt gebruikt om onderling af te toetsen hoe er structureel kan samen gewerkt worden

en op welke terreinen.

Er werden voorafgaand uitwisselingsstages georganiseerd voor de medewerkers van OPZ Geel en

van Pleegzorg Antwerpen. De vormingsmomenten voor pleeggezinnen zullen wederzijds open gesteld

worden.

2.6. Verschillende rapporten samen gesteld en overlegd met verschillende overheidsinstanties. Vanaf 2002 tot heden werden talrijke rapporten samen gesteld en ter bespreking voorgelegd aan de

verschillende Federale Ministers van Volksgezondheid en Vlaamse Ministers van Welzijn,

Volksgezondheid en Gezin. Er werden hiervoor meermaals contacten gelegd met Lierneux. Alle

administratieve en politieke stakeholders werden hierbij betrokken (van FOD inspecteurs, federale

directies over RIZIV-verantwoordelijken tot ministriële kabinetten). In 2012 gebeurde er, op vraag van

de Raad van Bestuur van het OPZ Geel, een extra overlegronde met de Vlaamse partijvoorzitters.

Op vraag van OPZ Geel werd een “zorgeconomisch onderzoek psychiatrische pleegzorg” gedaan aan

de hand van bevraging pleeggezinnen door David Larmuseau. In 2009 werden de resultaten van dit

onderzoek voorgelegd aan de directie van de FOD Volksgezondheid. Bevindingen uit dit onderzoek

werden telkens mee opgenomen in de daarop volgende rapporten over de situatie van de

Psychiatrische Gezinsverpleging.


13

3. Naar een Gezinsverpleging in een nieuw kader; consolidatie voor de

komende jaren.

___________________________________________________________________

3.1. Realistische mogelijkheden tot inhoudelijke verbreding en innovatie.

De huidige werking van Gezinsverpleging, komt in vele zaken overeen met de werking van de mobiele

teams, georganiseerd vanuit de psy 107. Er zijn echter ook grote verschillen; Gezinsverpleging is een

aparte zorgvorm die ergens tussen de residentiële zorg en de ambulante zorg staat. Gezien de

doelgroep; mensen met een langdurige en complexe psychiatrische problematiek, is dit ook

verantwoord. Het systeem zou echter, mits een aantal aanpassingen, voor een bredere doelgroep

nuttig kunnen zijn en een mooi alternatief kunnen bieden in de stepped care principes.

Meer concreet wordt er gedacht aan volgende thema’s:

3.1.1. Aansluiting Psychiatrische Gezinsverpleging in het psy 107-verhaal

Er zijn vele gelijkenissen tussen de principes van art. 107 en de Psychiatrische Gezinsverpleging,

maar er zijn ook vele verschillen:

In functie 2 – begeleiding vanuit een ambulant mobiel team met de nodige flexibiliteit, waarbij de zorg

“ten huize van de cliënt” gebeurt door een individuele begeleider en waarbij “de context” betrokken

wordt als “zorgpartner” en de sterke link met de eerstelijnszorg een troef is.

Gezinsverpleging steunt op het multidisciplinair team en werkt hierbij vanuit dezelfde

methodiek als de mobiele teams in de psychiatrische thuiszorg (de F-ACTmethodiek). De

“context” is hier niet de eigen familie, maar het pleeggezin. De band met de eerstelijnszorg is

in principe wel mogelijk, maar aangezien de wettelijke bepalingen stellen dat de zorg voor de

cliënt in Gezinsverpleging integraal moet opgenomen worden door de organisatie, betekent dit

dat ook het OPZ Geel deze eerstelijnshulp moet bekostigen.

Vanuit de psy 107principes is het de bedoeling om zoveel mogelijk opnamevermijdend te

werken. Gezien de ernstige pathologie van de doelgroep in Psychiatrische Gezinsverpleging

(mensen met meestal een complexe problematiek vanuit de psychiatrische, sociale en soms

ook mentale problemen zodat het functioneringsniveau ernstig afgenomen is) zou het zeker

verantwoord zijn om, naar analogie van de mobiele teams in de psychiatrische thuiszorg,

eveneens een crisisteam te installeren. Deze pathologie verantwoordt ook de nood aan het

integraal zorgaanbod.

In functie 3 – rehabiliterende ondersteuning; vnl. op het domein van de daginvulling, sociale

contacten, vorming en vrijetijdsbesteding.

De mogelijkheid tot daginvulling wordt in verschillende studies rond Gezinsverpleging als

noodzakelijke voorwaarde benadrukt. Dit als ondersteuning van de pleeggezinnen en ter


14

rehabiliterende zorgvoorziening voor de cliënt. Deze voorzieningen zijn echter beperkt

aanwezig in het GGZ-landschap. Volgens de huidige wettelijke bepalingen, maar ook vanuit

de absolute noodzaak, organiseert het OPZ Geel de voorzieningen rond dagbesteding zelf.

Het OPZ Geel heeft hierin een jarenlange expertise en was zelfs voorloper in Vlaanderen in

deze (het eerste DAC in Vlaanderen werd gestart in het OPZ Geel in 1978). Ook voor wat

betreft toeleiding naar vrijetijdsclubs (sport- en culturele verenigingen) kan OPZ Geel rekenen

op een ruim wervingsgebied. Daarnaast treden cliënten soms gemakkelijk mee in sociale

verenigingen, zoals een gepensioneerdenvereniging, samen met het pleeggezin. OPZ Geel is

vertegenwoordigd in het provinciaal overlegplatform rond arbeid en arbeidsbegeleiding. Tot op

heden is zij genoodzaakt alle alternatieve arbeidsvoorzieningen zelf te organiseren, alsook de

arbeidsbegeleidingen, met het voordeel dat ook hierin ruime expertise werd opgebouwd.

In functie 4 – mogelijkheid tot residentiële behandeling indien nodig.

Ook weer vanuit verschillende studies en tevens vanuit de wettelijke bepaling, is het

noodzakelijk dat de mogelijkheid bestaat dat de cliënt kan worden opgenomen in een

Psychiatrische Ziekenhuis; deze garantie dient permanent te bestaan. Ook de mogelijkheid tot

crisisinterventie dient permanent voorzien te zijn. De residentiële opname dient ook ter

observatie en voorbereiding vooraleer de stap naar het wonen in een pleeggezin gezet wordt.

De cliënt verblijft in de meest geschikte unit van het psychiatrisch zorgcentrum i.f.v. zijn

zorgnood op dat moment.

In functie 5: de diverse woonvoorzieningen.

Naast de voorzieningen van PVT en Beschut Wonen, kan Psychiatrische Gezinsverpleging

gezien worden als een volwaardige, alternatieve woonvorm.

Het is dus duidelijk dat er vele gelijkenissen zijn, maar ook vele verschillen. Om meer in te

passen in het huidige GGZ-landschap zou het mooi zijn om de Psychiatrische

Gezinsverpleging meer te kunnen integreren in de art. 107 principes. Gezien de doelgroep

(mensen met een ernstige pathologie waardoor er complexe en veelvuldige en langdurige

problemen bestaan) en gezien het specifieke model waarbij een derde een belangrijke rol

speelt (met name het pleeggezin) zal enige differentiatie met ambulante werking in de

psychiatrische thuiszorg echter nodig blijven; een intensievere zorgbenadering (en dus ook

omkadering) blijft wellicht noodzakelijk.

Bovendien mag niet uit het oog verloren worden dat tot op heden de art. 107 principes enkel

gelden voor de doelgroep 18 – 65 jarigen. Gezinsverpleging volledig laten opgaan in art. 107

bepalingen, zonder exclusieve, specifieke bepalingen, zou betekenen dat er geen kader meer is

voor de min-achttienjarigen en de ouderen!


15

3.1.2. Stepped care; Gezinsverpleging als een onmisbaar zorgaanbod tussen residentiële

behandeling en zelfstandig wonen

In de “stepped care principes” kan Gezinsverpleging als volwaardige zorgvorm geplaatst worden

naast het zorgaanbod van een PVT en het Beschut Wonen.

Binnen het Netwerk GGZ Kempen werd inmiddels een “woonzorgoverleg” opgestart; hierin

participeren verschillende PVT’s uit het arrondissement Turnhout, Beschut Wonen Kempen en

Psychiatrische Gezinsverpleging. Op regelmatige tijdstippen worden alle woonzorgvragen voor

volwassenen samen besproken en de principes van stepped care vindt zo een eerste implementatie.

Mits de nodige flexibilisering en differentiëring van het aanbod zou binnen de Psychiatrische

Gezinsverpleging nog een breder gamma aan zorg kunnen aangeboden worden. Waar aanvankelijk

de cliënt in een erg beschermend milieu kan opgenomen worden, kan hij/zij groeien naar meer

zelfstandigheid via een vorm van “proefstudio” waarbij het pleeggezin een meer toeziende rol krijgt.

3.1.3. Differentiatie, flexibilisering, uitbreiding doelgroepen

Met de opsplitsing van de mobiele teams en de aangepaste werking van deze teams i.f.v. een

bepaalde doelgroep werd er in 2011 een eerste stap gezet naar differentiëring binnen de

Psychiatrische Gezinsverpleging. Een volgende stap is echter om binnen die doelgroepen meer

diverse doelgroepen te kunnen benaderen. Zo worden tot op heden meestal mensen aangemeld (niet

zelden na een lange tocht in diverse zorgvoorzieningen) die een complexe en zware pathologie

hebben en die vaak op geen enkele plek de zorg krijgen waaraan zij nood hebben. Het systeem van

Gezinsverpleging zou ook een nuttige zorgvorm kunnen zijn voor andere pathologieën zoals

beginnend dementerenden, mensen die slechts kunnen functioneren in een prikkelarm milieu maar nu

aangewezen zijn op het leven in groep, e.a.….

Het huidige systeem wordt nog al te vaak gezien als een permanente woon- en zorgvorm voor langere

tijd; doelgroepen die baat hebben bij deze zorgvorm voor tijdelijke of beperkte duur (vb. enkele dagen

in de week) zouden moeten kunnen een plaats krijgen in een pleeggezin. Het principe van gedeelde

zorg zou ook kunnen geïntroduceerd worden bij de doelgroepen volwassenen en ouderen, vanuit de

ervaring binnen de doelgroep kinderen en jongeren; hier werd het concept van gedeelde zorg immers

in de praktijk succesvol omgezet in verschillende formules. Voor de doelgroep volwassenen en

ouderen komen hier echter heel wat praktische problemen bij kijken; ook hier is de wettelijke

omschrijving een beperking.

De intensieve zorg die geboden wordt vanuit een ambulant systeem en mits de vlotte toegang tot de

residentiële zorg, moet hierbij steeds de kracht blijven; dit maakt van de Psychiatrische

Gezinsverpleging de unieke meerwaarde in het stepped care aanbod.

Bovendien kan Gezinsverpleging hierin het verschil maken en een maatschappelijke bijdrage leveren

voor mensen die nu nergens terecht kunnen en/of nu een hoge maatschappelijke kost betekenen (vb.


16

de jongere met dubbelproblematiek in een MPI-internaat of de bejaarde in een WZC) en bovendien

niet de meest aangewezen zorg krijgen.

3.1.4. Alternatieve vormen

Aansluitend bij differentiatie en flexibilisering, kunnen er concreet een aantal alternatieven voorgesteld

worden:

- “Zorghotelhuis”;

Wordt gezien als een pleeggezin dat enkel voorziet in de opvang van cliënten die tijdelijk een andere

woonst nodig hebben omdat het eigen pleeggezin niet kan zorgen voor de cliënt (vb. wegens ziekte of

vakantie) of waar de cliënt kan verblijven in afwachting van een (nieuw) pleeggezin. Dit vraagt veel

meer flexibiliteit aan het gezin, want er zal een grotere doorstroming zijn. Crisissituaties komen hier

niet voor in aanmerking. Om dit type gezinnen hiervoor te motiveren, zouden zij op extra

ondersteuning moeten kunnen rekenen (vb. door “tijdelijk verblijf” als nieuwe component in te voeren).

Een voorwaarde zou kunnen zijn dat één partner niet uit werken gaat en patiënten gedurende de dag

in het gezin kunnen verblijven indien nodig. Het gezin voorziet een prikkelarm milieu.

- Type “annex”;

Naast de meer gekende vorm van Gezinsverpleging zouden aanpassingen aan de vorm kunnen

ingevoerd worden, mits het 'familiaal samenleven' aanwezig blijft zodat er een binding is tussen gezin

en cliënt. Hierbij wordt gedacht aan een “annex”; t.t.z.: cliënt woont in een meer afgebakend deel van

het huis of in een dichtbijgelegen pand (vb. in de tuin). Voorwaarden om de “binding” met het

pleeggezin te behouden zijn dat de maaltijden samen gebruikt worden.

- Cliënt is familielid van minstens tweede graad.

Naar analogie van de reguliere pleegzorg, zouden familieleden (broers, zussen, grootouders, tantes,

nonkels,…) een familielid met psychiatrische problematiek kunnen opvangen als pleeggezin en binnen

het systeem van Gezinsverpleging. Mits deze omkadering kan de zorg thuis volgehouden worden.

Een deontologisch aandachtspunt is waakzaam te zijn voor louter financiële motivaties; het kandidaat-

pleeggezin moet, zoals gebruikelijk, uitgebreid gescreend worden, rekening houdend met het feit dat

het opvolgen en sturen van het gezin en de cliënt wellicht moeilijker en gevoeliger is wanneer er een

familiale band is.

3.1.5. Opwaardering statuut pleeggezinnen

Pleegzorg in het kader van Psychiatrische Gezinsverpleging richt zich tot een specifieke doelgroep

van pleeggezinnen. Deze gezinnen zijn niet dadelijk vergelijkbaar met de gezinnen waarop pleegzorg

zich doorgaans richt. Het opnemen in het gezin van mensen met een (ernstige) psychiatrische

problematiek vraagt een meer dan gemiddeld engagement van pleegouders. Het is dan ook logisch


17

om daar dan een aangepaste vergoeding tegenover te stellen. In het rapport van D. Larmuseau wordt

de zorg die pleeggezinnen bieden, ontleed. Hierin wordt duidelijk dat de aangeboden zorg niet in

verhouding staat met de huidige onkostenvergoeding. Ook in het rapport van prof. C. Van Audenhove

wordt voorgesteld om extra aandacht te geven aan een degelijke onkostenvergoeding voor de

pleeggezinnen.

De voorbeelden in het buitenland tonen eveneens aan dat een hogere vergoeding haast een evidentie is ter

compensatie van de zorg aan de doelgroepen binnen de Psychiatrische Gezinsverpleging..

Bovendien wordt de Psychiatrische Gezinsverpleging geconfronteerd met een gemiddeld zeer hoge

leeftijdspopulatie van de pleeggezinnen en blijft nieuwe instroom beperkt. Om een goede matching te kunnen

verwezenlijken is het ideaal om over een pool van pleeggezinnen te beschikken met zeer diverse profielen.

Bij uitbreiding van doelgroepen en pathologieën van cliënten is dit zeker een must. Om deze pool groter te

maken is het echter noodzakelijk om het statuut van pleeggezin aantrekkelijker te maken.

Hierbij wordt gedacht aan een statuut dat vergelijkbaar is met dat van onthaalouder. Waarom kan het

engagement van een pleeggezin in Psychiatrische Gezinsverpleging niet beschouwd worden als een

soort van thuiswerk met sociale inslag?

Als profiel denken we dan o.a. aan:

- jonge gezinnen waarbij één van de partners ervoor kiest om de professionele loopbaan (gedeeltelijk) te

onderbreken om de zorg voor de eigen kinderen op zich te nemen.

- 50-plussers die hun professionele loopbaan geleidelijk aan wensen af te bouwen zonder al te groot

financieel verlies.

- gepensioneerden uit de sociale sector die hun ervaring verder wensen in te zetten.

- personen die niet op de arbeidsmarkt actief zijn maar wel een sociaal engagement willen aangaan

Hierbij valt tevens de maatschappelijke impact op; bepaalde mensen nemen een sociale rol op die minimaal

vergoed wordt, en die een alternatief biedt voor werkloosheid of vroege pensionering.

Gezinsverpleging heeft op deze manier zowel een economisch voordeel als een realisering van

kwaliteitsvolle zorg in een thuismilieu.

3.1.6. Expertisedeling als bijdrage bij de verdere vermaatschappelijking van zorg buiten de

2 regio’s rond Lierneux en Geel.

Psychiatrische Gezinsverpleging kan een zorgvorm zijn die in een modern kader breder uitgedragen

kan worden dan Lierneux en Geel en zo ruimer dan in deze twee regio’s mee kan bijdragen aan

de verdere vermaatschappelijking van de zorg en opnamevermijdend kan werken.

De Gezinsverpleging te Lierneux en Geel kan met andere woorden gezien worden als twee proef-

projecten op het vlak van vernieuwing, die bovendien hun degelijkheid en sterkte bewezen hebben,

maar op een meer actuele basis georganiseerd dienen te worden. Op basis van deze ervaringen en

de bevindingen in de praktijk, dient vastgesteld te worden dat dit model zowel waarde heeft in


18

stedelijke, als rurale omgevingen. Opnieuw pleit de brede inzetbaarheid van het model in het voordeel

van het systeem Gezinsverpleging.

3.2. Voorwaarden.

In alle denkpistes en pogingen om hoger genoemde thema’s uit te werken, botsen we steeds op twee

onoverkomelijke hindernissen, nl. het wettelijk kader dat de werking van Gezinsverpleging bepaalt en

de ontoereikende financiering. Tot op heden is de organisatie en de regeling voor Psychiatrische

Gezinsverpleging gebaseerd op het KB van 10 april 1991 (KB houdende vaststelling van de normen

waaraan de functie Psychiatrische Gezinsverpleging moet voldoen om te worden erkend). Naast de

algemene bepalingen, schrijft deze wet architectonische, functionele en organisatorische normen

voor. Dit KB regelt ook de vergoeding (forfait per ligdag), en dit zowel voor de instelling als voor de

pleeggezinnen.

3.2.1 Financiële middelen.

Situering huidige situatie.

Het forfait per ligdag in de Psychiatrische Gezinsverpleging bedraagt heden 47,00 €. Dit forfait komt

zowel vanuit inkomsten van RIZIV-middelen als vanuit de persoonlijke bijdrage van de cliënt. Hiermee

dient de totale zorg van de cliënt betaald te worden, zoals in het hoger genoemd KB voorzien. D.w.z.:

- alle personeelskosten van het ambulant team dat de cliënt en het pleeggezin begeleidt en van alle

nevendiensten als omkadering van de zorg voor de cliënt (= dagactivering, medische ondersteuning,

somatische zorg, ook aan huis, hygiënische zorgen, arbeidszorg, vrije tijd en sport,…),

- alle werkingsmiddelen voor levering van zorg en omkadering (administratie, gebouwen, vervoer,

omkadering en producten somatische zorg, medicatie,…)

- de onkostenvergoeding van het pleeggezin (a rato gemiddeld 20 € per dag)

Analyse;

- Een eenvoudige telling levert volgend resultaat:

Personeelskost van het ambulant team dat de cliënt en het pleeggezin begeleidt +

onkostenvergoeding aan pleeggezin = huidig forfait. Voor alle overige kosten werkt men op dit

moment deficitair; m.n. alle personeelskosten van de nevendiensten als omkadering van aangeboden

zorg, alle werkingskosten, medicatie, somatische zorg, hygiënische zorgen, enz….kunnen niet meer

bekostigd worden vanuit het forfaitair bedrag.

- Financiële vergelijking Gezinsverpleging met andere zorgvormen.

Het is duidelijk dat de cliënten die in het systeem van Gezinsverpleging verblijven, nood hebben aan

zorg. Wanneer deze cliënt geen systeem van Gezinsverpleging voorhanden zou hebben, dienen we


19

te kijken welke alternatieven in aanmerking zouden kunnen komen. Gezien de complexe en

meervoudige zorgvragen en de beperkte aanwezigheid tot afwezigheid van een eigen

maatschappelijk of familiaal steunsysteem, is het enige alternatief voor deze doelgroepen een

residentieel aanbod. Deze oplossing kan variëren van algemene hospitalisatie in een psychiatrisch

ziekenhuis, over PVT tot Beschut Wonen.

Eveneens dient vastgesteld te worden dat van al deze zorgvormen, die met een brede kijk als

alternatief kunnen dienen, de Gezinsverpleging zeer goedkoop en structureel ondergefinancierd is.

Alternatief Kostprijs overheid Kostprijs patiënt TOTAAL5

Psychiatrisch ziekenhuis (A- of T-bed) 250,00 € 30,00 € 280,00 € 100%

Sp-bed chronisch 250,00 € 30,00 € 280,00 € 100%

RVT 55,00 € 55,00 € 110,00 € 39%

PVT 95,00 € 30,00 € 125,00 € 45%

Beschut Wonen 55,00 € 35,00 € 90,00 € 32%

Nursingtehuis gehandicaptenzorg 150,00 € 30,00 € 180,00 € 63%

Gezinsverpleging huidig 22,00 – 42,00 € * 5,00 tot 25,00 € * 47,00 € 17%

Gezinsverpleging aangepast 58,00 – 78,00 € * 5,00 tot 25,00 € * 83,00 € 30%

* De eigen bijdrage van de patiënt binnen gezinsverpleging varieert van 5,00 tot 25,00 euro naargelang de opnameduur. Daardoor varieert ook de bijdrage van de overheid voor een ligdag in gezinsverpleging. De totale kostprijs per ligdag blijft hierdoor evenwel op hetzelfde niveau.

- Ondanks forse bezuinigingen en besnoeiingen op diverse terreinen, kunnen de kosten onmogelijk

volledig gedekt worden met het huidig forfait. De reeds zo lang gehoopte verhoging van de

onkostenvergoeding aan pleeggezinnen kon nog steeds niet gerealiseerd worden.

Voorstellen en motivatie tot meer middelen om;

1. Werkingskosten te dekken en meer ademruimte te hebben voor flexibilisering

en alternatieven

In bovenstaande tabel staat een redelijk voorstel tot aangepast forfait om Gezinsverpleging te

bekostigen. Hierin is tevens duidelijk dat, in verhouding tot andere zorgvormen, Gezinsverpleging in

staat is om een antwoord te bieden aan de complexe zorgvragen waarnaar reeds werd verwezen, en

dit binnen een relatief gunstig financieel kader.

2. Pleeggezinnen een hogere onkostenvergoeding te bieden.

Zoals hoger reeds beschreven staat de vergoeding aan pleeggezinnen niet meer in verhouding tot de

aangeboden zorg. De vergoeding zoals vermeld in het bijna 25 jaar oude KB is zelfs niet meer

representatief voor de reële kosten die een pleeggezin heeft i.f.v. de hotelkost aan de inwonende

cliënt. (zie studie D. Larmuseau 2009). Dit heeft ook zijn weerslag op de recrutering van gezinnen.

Vergelijkingen met alternatieve zorgvormen in het binnenland geven eveneens een schrijnend

verschil: => In het woonzorgdecreet, recent goedgekeurd door de Vlaamse overheid, wordt voor

5 Cijfers gerelateerd aan ligdagprijs BFM OPZ Geel


20

24uurs-opvang van een oudere persoon in kortverblijf aan het gastgezin 30 euro per dag

uitgekeerd.

=> Tegenover het aanbieden van dagbesteding in het kader van de zorgboerderijen staat een

vergoeding van 40 euro per dag (belastbaar bedrijfsinkomen)

=> Voor 24-uurs opvang bij onthaalouders ligt de vergoeding op 25,81 euro

Ook in internationaal perspectief ligt deze vergoeding aan de lage kant (cijfers dateren van 2010).

=> Italië: tussen de € 1 000 en € 1 300 per maand, Oostenrijk: tussen € 840 en € 920 per maand,

Duitsland: € 798 per maand, € 1082 voor psychogeriatrie (verhogingen mogelijk afhankelijk van

zorgzwaarte – toelage varieert van € 200 tot € 600), voor JUMEGA-project in Duitsland

(Pleegzorg voor gedragsmoeilijke jongeren) bvb. ontvangen pleeggezinnen enkel voor de

begeleiding van een jongere onder meer een belastingvrije vergoeding van € 920 per maand.

=> In het Verenigd Koninkrijk werkt men o.a. met een zelfstandigenstatuut.

=> In Frankrijk zijn pleeggezinnen in Accueil Familial Thérapeutique werknemers.

Een uitgebreid rapport met alle nuttige cijfers en berekeningen, ter motivatie van een verhoging van

de financiële middelen werd opgesteld in samenwerking met “Placement Familial Lierneux” en

voorgelegd op het Kabinet van Minister Onckelinkx op 11 april 2014. Dit rapport kan in het OPZ Geel

opgevraagd worden.

3.2.2. Wettelijk kader.

Situering huidige situatie

De Psychiatrische Gezinsverpleging wordt bepaald volgens het KB van 10 april 1991. Deze wet werd

geschreven op basis van de situatie in 1991 waarbij de zeer specifieke vorm van Gezinsverpleging

duidelijk omschreven en bepaald werd en dit binnen de Gezondheidszorg . In 1991 was deze

wettelijke bepaling alleszins (en eindelijk) een zeer goede ondersteuning van een systeem dat reeds

eeuwen bestaat, en bood op dat moment ook heel wat garantie op een kwaliteitsvolle zorg.

Anderzijds stellen we nu vast dat deze bijna 25 jaar oude wet niet mee geëvolueerd is met de

veranderingen in de GGZ en dus niet meer compatibel is met bestaande toestanden en nieuwe

zorgvormen in de GGZ.

Analyse:

Zoals hoger beschreven liggen er vele opportuniteiten die rond het gezinsverplegingssysteem of

vanuit de expertise met dit systeem kunnen ontwikkeld worden, doch de wettelijke bepalingen zorgen

hierbij voor een keurslijf.

Voorbeelden van belangrijke hindernissen of verouderde bepalingen zijn:

Vanuit de kenletters, gebruikelijk in GGZ, wordt de doelgroep eerder eenzijdig gedefinieerd als

“chronische psychiatrie en plus achttienjarigen”.


21

Vanuit de kenletters kan er geen daghospitalisatie in Psychiatrische Gezinsverpleging

gerealiseerd worden.

De zorgvorm wordt eerder als langdurig en permanent omschreven.

De kamer van de cliënt dient tot de woning te behoren waardoor permanent toezicht van het

pleeggezin mogelijk is (en dus verwacht wordt).

De bepalingen van de hele reeks voorzieningen en randvoorwaarden binnen een beperkt

budget.

Toegang tot de eerstelijnshulp is in principe niet verboden, maar de kost moet wel gedragen

worden door het OPZ Geel, gezien de “integrale zorgverlening” door de wet bepaald in

tegenstelling tot de situatie in een PVT of Beschut Wonen.

Vanuit deze wettelijke bepaling van integrale zorgverlening, werd er door het OPZ Geel, naast

de psychiatrische zorgverlening ook een uitgebreide eerstelijnsdienstverlening opgezet

(huisartsen, kiné, verpleegkundige zorg aan huis, enz…). Omschakeling is daardoor moeilijk

geworden. Vanuit de teams kan hiertoe aangespoord worden, doch de financiële

consequenties blijven voor rekening van het OPZ Geel: de betaalbaarheid van het totale

zorgpakket (en dus inclusief alle eerstelijnshulp) is onmogelijk te dragen binnen het forfaitair

bedrag.

Bovendien is het aangeboden “all-in” pakket in strijd met de integratiebevorderende principes.

De normering van de begeleidende teams, zonder specifiëring van (moderne)

beroepsgroepen.

Maximum aantal toegelaten cliënten per gezin.

Kortom: differentiatie en flexibilisering, bij alternatieve vormen, bij logische inpassing in psy 107 en als

stepped care model zijn moeilijk inpasbaar in dit wettelijk kader en soms zelfs in strijd ermee. Hierdoor

kunnen gewenste evoluties niet doorgevoerd worden.

Voorstellen:

Een aanpassing van de huidige wet.

De huidige wet veronderstelt dat de cliënt in Gezinsverpleging “opgenomen” is in een psychiatrisch

ziekenhuis. Dit hospitalisatiestatuut biedt een grote garantie op een kwaltiteitsvolle ondersteuning en

is, gezien de zorgzwaarte van de doelgroep, de ernstige pathologie en het gering maatschappelijk en

familiaal kader waarin de cliënt zich meestal ook wel bevindt, verantwoord. Er zijn echter ook nadelen

verbonden aan dit hospitalisatiestatuut (dit kan o.a. een belemmering zijn voor de cliënt op zijn/haar

weg naar verzelfstandiging). Toch heeft een interne studie aangetoond dat dit hospitalisatiestatuut niet

in strijd hoeft te zijn met de herstelgedachte. Ook stellen we vast dat er vooralsnog in het reguliere

aanbod onvoldoende garanties zijn voor het aanbieden van de voor deze populatie nodige zorg.

Andere aanpassingen op verschillende terreinen zijn:

- Doelgroep; er is steeds een psychiatrische problematiek, al dan niet in combinatie met

andere stoornissen, al dan niet in acute of meer gestabiliseerde vorm. De kenletter T zou

moeten verdwijnen, gezien de diversiteit van de doelgroepen en ook de leeftijd (ook kinderen).


22

- Terminologie dient aangepast: vb. “Hospitalisatievorm” en “Psychisch gestoorde patiënt”

dient vervangen te worden met “zorgvorm” (=algemener en breder) en met “mensen met een

psychiatrische problematiek”.

- Omschrijvingen moeten dynamischer, gedifferentieerder (naar doelgroep, frequentie,….),

flexibeler.

- Er dient een formule gezocht zodat er beroep kan gedaan worden op de eerste lijnszorg

zonder extra kost voor het OPZ Geel6

- In de omschrijving van Psychiatrische Gezinsverpleging dient duidelijk te zijn dat het over

meer gaat dan louter “behandeling”. Ook de definitie van “huisvesting” dient herschreven

(studio annex,…).

- Ten gevolge van de zware zorgbehoeften en ernstige pathologie van de cliënt, dient de

noodzakelijke randvoorwaarde van garantie tot residentiële opname (het zgn. “bed op recept”)

behouden te blijven in de wettelijke bepalingen, alsook de omkadering die hiervoor nodig blijkt.

Deze omkadering te voorzien van een zeker contingent maar niet exclusief voor

Gezinsverpleging. Voorkeur om aan te sluiten bij bestaande kenletters, diensten,

doelgroepgericht, pathologiegericht, leeftijdsgericht zoals een moderne organisatie van

psychiatrische dienstverlening.

- Een andere noodzakelijke randvoorwaarde is de voorziening tot daginvulling, arbeidszorg,

vrije tijd, ontmoetingsruimten, enz… Bepalingen hier rond (architecturaal, personeelsbezetting

en werkingskosten) dienen verder gespecifiëerd te worden.

- Er is ook een voorkeur om enkele minimale bepalingen rond voorwaarden van profiel

pleeggezin te noteren en de inhoud van het contract tussen organiserende instantie en

pleeggezin (de zgn. samenwerkingsovereenkomst). Ook de voorwaarden van de woonst van

het pleeggezin dient opgenomen te worden in de wet, maar met ruimte voor nieuwe

woonvormen zodat hier ook flexibiliteit mogelijk is (vb. kangoeroe wonen, wonen met toezicht)

- Bij de bepalingen van de teams kan meer aansluiting gevonden worden bij de bepalingen

van de mobiele teams in de psy 107 en met de nadruk op het multidisciplinaire karakter en het

principe van gezamenlijke verantwoordelijkheid en zorg delen, alsook om te omschrijven op

welke ondersteunende diensten zij moeten kunnen rekenen (raadplegingen, bezoeken,

dossiervoering, 24/24 beschikbaarheid….).

- De huidige personeelsnormering vraagt om een herdefiniëring wat betreft kwalificaties

(inclusief BBT en BBK).

- Belang van relatie tussen haalbaar werkingsgebied en verankering met aanwezigheid van

een psychiatrische zorgcentrum binnen die haalbare regio dient eveneens vermeld.

- Overgangsmaatregelen dienen uiteraard eveneens bepaald te worden zodat er tijd is om te

herorganiseren.

6 Verantwoording waarom kost aanbod integrale zorg onmogelijk kan gedekt worden met het wettelijk

bepaald forfait uitgebreid terug te vinden in financieel rapport, 2014, opgesteld samen met ISOSL-CHS Lierneux en op te vragen in OPZ Geel.


23

Een aantal zaken zijn nog vaag en nieuwe vragen rijzen hierbij, zoals ondermeer de relatie met het

decreet rond pleegzorg en de kost en organisatie van vervoer van cliënten. Maar het is de wens om

een wettelijk kader te vinden dat het midden houdt tussen de bestaande (en verouderde) wet en een

hedendaagse invulling;

a. Zodat de kwaliteit van het zorgaanbod in Psychiatrische Gezinsverpleging gegarandeerd blijft.

b. Aansluitend bij het psy 107-verhaal en met meer flexibiliteit zodat ook met andere

doelgroepen en/of binnen andere systemen kan geëxploreerd worden.

Kern van de wet dient evenwel te zijn:

- zorg die opgenomen wordt in en door de maatschappij

- zorgvorm waarbij het gezin een belangrijke component blijft

- met een professionele ondersteuning vanuit het psychiatrisch zorgcentrum dat

permanent en in de buurt blijft.

Uiteraard is het OPZ Geel vanuit haar expertise, bereid om mee te werken aan het herschrijven van

dit wettelijk kader en dient dit eveneens in overleg te gebeuren met de collega’s van Lierneux.


24

4. Casuïstiek.

___________________________________________________________________

Met een beeld wordt theorie vaak zoveel duidelijker. Daarom volgen hieronder de verhalen van Jan,

Rudy en Pierre die na heel wat problemen terecht kwamen in de Psychiatrische Gezinsverpleging.

Via deze casussen vanuit elke doelgroep (kinderen, volwassenen en ouderen) worden de krachtlijnen

uit dit document ondersteund; de probleemstelling, de aanpak en methodiek en de resultaten op korte

termijn bewijzen de uniciteit van de Psychiatrische Gezinsverpleging.

4.1. Jan, 7 jaar.

De problematiek van Jan bestaat uit een autismespectrumstoornis en matig verstandelijke beperking.

Er is ook sprake van aangeleerde hulpeloosheid. Daarnaast werd hij gedurende het eerste levensjaar

verwaarloosd. Voor Jan werden mogelijkheden tot hechting gezocht en middelen om het uitdeinen van

de problematiek te vermijden via een stabiele, stimulerende en individuele benadering. Gezien het

chronische karakter was het belangrijk om in te grijpen op latentieleeftijd om een mogelijke escalatie

van gedragsproblemen te vermijden.

Voor de ouders geldt een beperkte draagkracht in verhouding tot de grote draaglast die dit kind

meebrengt. Het centrale begeleidingsthema is omgaan met frustratie en grenzen en het voorkomen

van regressie.

Verloop: Jan verbleef op de kinderafdeling (K-dienst) van het OPZ Geel vanwege psychische

decompensatie in de thuissituatie met overschreden draagkracht van het gezin. Diagnosestelling was

nodig. Tijdens de opname zagen we een jongen die regelmatig in crisis verkeerde, zeer moeilijk

verstaanbaar was en zich verbaal amper kon uitdrukken. Er waren zware eetproblemen en meer dan

eens agressieve uitvallen. De ouders waren steeds betrokken bij hun kind, maar er werd toch beslist

om residentiele hulpverlening te installeren gezien de moeilijke thuissituatie. Bovendien stelden de

begeleiders van het K-team vast dat Jan duidelijk beter functioneert in een voorspelbare prikkelarme

(gezins)omgeving dan binnen een leefgroep. Het natuurlijke gezin stemde in met de alternatieve piste

van een verblijf tijdens de week in een zorggezin in plaats van in een MPI. De weekends zou Jan

doorbrengen bij zijn ouders. Naast een verblijf in het zorggezin werd van bij de start ook een semi-

internaat in een MPI geïnstalleerd waardoor tegelijkertijd toegang tot vakantiewerking voorzien werd.

Met deze formule krijgt Jan een duidelijke structuur waarbij een optimale, gedeelde zorg verwezenlijkt

wordt tussen de natuurlijke context, het zorggezin, MPI en OPZ Geel. Jan krijgt individuele

begeleiding in het MPI en de school. Het multidisciplinaire team van het OPZ Geel focust op de

psychiatrische en gedragsproblematiek. Via een regelmatig consult bij de kinderpsychiater van dit

team, regelmatige huisbezoeken aan het pleeggezin en de ouders en frequente contacten tussen alle

betrokkenen wordt de meest evidente aanpak en begeleiding specifiek voor dit kind ontwikkeld. Na


25

deze formule 2.5 jaar consequent toe te passen is er een positieve evolutie voor alle betrokken

partijen: Jan eet normaal, crisismomenten zijn sterk verminderd en de ouders hebben weer meer grip.

Het huidige plan wordt aangehouden.

4.2. Rudy, 26 jaar.

Rudy bleek als vijftienjarige een eerste consult bij een kinderpsychiater nodig te hebben.

Verschillende psychiatrische hospitalisaties volgden naar aanleiding van automutilatie, fugues en

godsdienstwanen.

Thuis wonen werd na enkele jaren onmogelijk. Pogingen tot Beschut Wonen mislukten vanwege het

zwakke functioneringsniveau als gevolg van de ernstige psychiatrische stoornis. Als jongvolwassene

werd Rudy aangemeld voor Psychiatrische Gezinsverpleging.

Zijn diagnose: schizofrenie, paranoïde type en een borderline persoonlijkheidsstoornis, zwak begaafd,

laag functioneringsniveau. Het begeleidingsplan omhelst een individuele begeleiding, psychiatrische

behandeling, ondersteuning en therapeutische opvolging, onderhoud contact met familie,

dagactivering en wooncomfort.

Na een korte observatie- en voorbereidingsperiode in het OPZ Geel werd Rudy opgenomen in een

pleeggezin. Hij woont daar permanent, nu reeds vijf jaar. Gedurende de eerste jaren in het pleeggezin

werd hij nog driemaal voor korte tijd opgenomen in een residentiele unit van het OPZ Geel omwille

van een psychische decompensatie. De eerste zorg van het team bestaat erin om samen met het

pleeggezin, de cliënt zelf en zijn ouders zijn broze psychische evenwicht te behouden: een

voorwaarde om, zij het stap voor stap, aan het vergroten van de zelfstandigheid en zelfredzaamheid

te werken. Hierbij wordt geen termijn bepaald: er wordt geen enkele tijdsdruk gelegd, noch op de

cliënt, noch op het pleeggezin. Inmiddels blijken de frequente en langdurige hospitalisaties die Rudy

kende voor zijn verblijf in een pleeggezin, beëindigd te zijn. Het pleeggezin geeft aan dat zij hun weg

gevonden hebben in het samenleven met deze jonge man en in het omgaan met zijn soms bizar

gedrag. Rudy voelt zich beter, kent langere periodes van psychisch evenwicht en ervaart een

verminderde lijdensdruk.

Hij ontwikkelt stilaan een eigen netwerk via de contacten binnen het pleeggezin en binnen het

dagcentrum waar hij een aangepaste daginvulling vindt. Psychiatrische opvolging blijft gegarandeerd

vanuit het multidisciplinair team.

4.3. Pierre, 65 jaar.

Pierre heeft steeds bij zijn ouders gewoond. Hij deed allerlei eenvoudige klusjes in het bedrijf van zijn

ouders. Na stopzetting van dit bedrijf werden verschillende pogingen ondernomen om hem in te

schakelen in een aangepast arbeidscircuit waar meermaals conflicten volgden door de te hoge


26

werkdruk. Het overlijden van beide ouders leidde tot onaangepast gedrag, alcoholisme en

verwaarlozing. De in de buurt wonende broer bood maximale ondersteuning maar de toestand

escaleerde.

Een opname in de psychiatrie, afdeling psychosezorg, volgde wanneer duidelijk werd dat de man

dacht ‘afgeluisterd te worden’ en bizar gedrag vertoonde.

Zijn diagnose: psychose en een lichte verstandelijke beperking.

Bij opname in een psychiatrische setting verminderden de symptomen rond de paranoia. Door het

beperkte verstandelijke niveau was het aangewezen om een aangepaste begeleiding te zoeken op

het vlak van wonen.

Pierre werd twee jaar geleden aangemeld voor Psychiatrische Gezinsverpleging. Het begeleidings-

plan is gebaseerd op de ervaring van destijds: zolang Pierre bij zijn ouders woonde en werkte, bleken

er immers geen problemen te zijn. Structuur, een aangepaste daginvulling en toezicht waren voor hem

fundamentele behoeften. Het pleeggezin moest deze zaken zeker garanderen. Na een korte

observatieperiode in het OPZ Geel ging Pierre wonen in een pleeggezin in Geel. Dit pleeggezin heeft

al drie generaties pleegzorgervaring. De vrouw des huizes, weduwe sinds twee jaar, biedt van bij het

begin heel wat structuur. Zij vindt het vooral belangrijk dat ‘alles op uur en tijd’ gebeurt en dat alles er

netjes uitziet. Pierre wordt mee ingeschakeld in het tuinwerk, hij vindt dit een aangename job. De

pleegzorgster neemt hem mee naar diverse activiteiten in de buurt. Voor de vrienden en kennissen

van de pleegzorgster is hij een bekend gezicht geworden. De cliënt en zijn situatie in het pleeggezin

worden van nabij opgevolgd door zijn persoonlijke begeleider uit het multidisciplinair team. Ook de

psychiatrische opvolging blijft een noodzaak (medicatie en eventueel herkennen van prodromen of

symptomen).

Heden is de situatie vrij stabiel. Pierre heeft een eigen plek gevonden en een nieuwe rol. Het contact

met de broer verloopt vlot.


27

Besluit.

Dit rapport toont aan dat er momenteel heel wat opportuniteiten liggen om de sterktes van het

gezinsverplegingssysteem binnen te loodsen in de geestelijke gezondheidszorg anno 21ste

eeuw. Er

zijn duidelijke raakvlakken van het huidig systeem Gezinsverpleging met de ontwikkelingen binnen

GGZ en zorginnovatieve initiatieven. Bovendien biedt Psychiatrische Gezinsverpleging een

maatschappelijk en zorgeconomisch voordeel.

Overtuigd van het sterk merk dat de Gezinsverpleging blijft, MAAR mits een nieuw regulerend en

financieel kader, kan zij een unieke zorgvorm blijven die niet alleen evenwaardig staat naast de

andere initiatieven waarbij gemeenschapszorg en maatschappelijke integratie van mensen met een

langdurige en complexe psychiatrische problematiek de doelstelling is, maar die ook een surplus

betekent in het zorgaanbod voor deze doelgroepen.


28

Bijlage 1: Verklarende woordenlijst en lijst met afkortingen.

BBT: Bijzondere beroepstitel BBK: Bijzondere beroepsbekwaamheid

Beschut Wonen: zorgvorm waarbij een huisvesting aangeboden wordt in combinatie met begeleiding

aan mensen met een psychiatrische problematiek. Meestal is deze huisvesting een

gemeenschapshuis, waarbij elke bewoner een eigen kamer heeft. Er is geen inwonende begeleider;

de begeleiding gebeurt op maat, individueel en ook voor de groep bewoners, maar steeds vanuit het

doel om een maximale ontwikkeling van de persoonlijke zelfstandigheid van de bewoner te bereiken.

BFM: Budget Financiële Middelen

Case manager: persoonlijke begeleider – referentiepersoon die vanuit het team aan cliënten wordt

toegewezen, op basis van zijn competentie en caseload. De case manager geldt als eerste

aanspreekpersoon voor de cliënt en zijn steunsysteem (in dit geval=het pleeggezin)

DAC: Dagactiviteitencentrum

F-ACT methodiek: Functie-Assertive Community Treatment methodiek . Deze methodiek werd

uitgewerkt voor langdurig zorgafhankelijke cliënten (Mulder & Kroon, 2005; Van Veldhuizen, 2007). De

nadruk ligt op de behandeling en management van ziekte, praktische hulp bij het dagelijkse leven,

rehabilitatie en ondersteuning bij herstel. De hoofddoelen van F-ACT zijn de zeven c’s: cure, care,

crisisinterventie, community support, cliëntdeskundigheid ondersteunen, controle, check. Het

multidisciplinair team werkt -indien nodig- als transdisciplinair team en neemt gezamenlijk de

verantwoordelijkheid van de complexe casussen. Het F-ACTteam werkt dus met twee werkwijzen,

namelijk: individueel casemanagement door het multidisiciplinair team en intensieve teamzorg op

indicatie. Enerzijds werken de teamgenoten als persoonlijke begeleider (of ‘case manager’) van de

cliënten. Anderzijds nemen ze ook deel aan de ‘shared caseload’.

FOD: Federale Overheidsdienst

GGZ: Geestelijke Gezondheidszorg

Herstelgedachte / herstel: Visie, gebaseerd op het perspectief van de cliënt. Herstel wordt hier

gedefinieerd als ‘het ervaren van een bevredigend, hoopvol en betekenisvol leven, ondanks de

beperkingen van je ziekte'. Het gaat dus niet om genezing of een eindstadium van het

genezingsproces. Het betreft een aanhoudend proces van verandering, waarbij allerlei subjectieve

factoren een rol spelen, zoals persoonlijke groei, hoop en autonomie (Meehan e.a., 2008). Bij deze

definitie van herstel spelen verschillende concepten een belangrijke rol: empowerment, hoop en

optimisme, tevredenheid met het leven, het herwinnen van zelfrespect, verbondenheid met anderen,


29

sociale relaties en sociale steun (Jacobson & Greenly, 2001; Van Gestel-Timmermans, Brouwers, &

Van Nieuwenhuizen, 2012)

Hospitalisatiestatuut: de cliënt in Psychiatrische Gezinsverpleging is gehospitaliseerd volgens het

KB dat de Gezinsverpleging organiseert en bepaalt. Dit betekent “integrale zorg” en dus niet alleen de

zorg rond de psychiatrische problematiek wordt aangeboden, maar er dient ook een antwoord

gegeven op alle andere zorgnoden zoals somatische zorg, hygiënische zorgen, daginvulling, enz….

ISOSL-CHS Lierneux – placement familial; Psychiatrische Gezinsverpleging georganiseerd vanuit

het Centre Hospitalier Spécialisé de la Province de Liège te Lierneux – Intercommunale de soins

specialisés de Liège.

Kenletter A (of A bed): normering bij wet vast gelegd voor (neuro)psychiatrie voor observatie en

behandeling voor volwassen patiënten in een psychiatrisch ziekenhuisbed (eerder kortdurende

zorgvorm – acute pathologie)

Kenletter Sp: normering bij wet vast gelegd voor hoog gespecialiseerde zorg in behandeling en

revalidatie alle aandoeningen (behalve palliatieve zorg)

Kenletter T: normering bij wet vast gelegd voor (neuro)psychiatrie voor behandeling voor volwassen

patiënten in een psychiatrisch ziekenhuisbed (eerder langdurige zorgvorm – chronische pathologie)

LUCAS: Interdisciplinair kennisentrum van de KU Leuven op het gebied van zorg en welzijn

(www.kuleuven.be)

Matching: voor een bepaalde cliënt, met zijn/haar specifieke zorgbehoeften en wensen het meest

geschikte pleeggezin zoeken en dezen samen brengen / de afstemming tussen de vraag van de

patiënt en het aanbod van de pleeggezinnen.

MPI: Medisch Pedagogisch Instituut; een dienstverleningscentrum in Vlaanderen voor personen met

een lichamelijke en/of mentale beperking, meestal kinderen en jongeren.

Netwerk GGZ Kempen: Netwerk Geestelijke Gezondheidszorg Kempen bundelt in het

arrondissement Turnhout de krachten van 5 actoren (Beschut Wonen Kempen, GGZ Kempen, OPZ

Geel, PAAZ Turnhout en PVT Salto) in het kader van psy 107 om een beter antwoord te kunnen

bieden op de toenemende vraag naar geestelijke gezondheidszorg (www.ggzkempen.be)

OPZ Geel: Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum te Geel (www.opzgeel.be)


30

PPA: Pleegzorg provincie Antwerpen: In navolging van het Vlaams pleegzorgdecreet van 2012 en

de uitvoeringsbesluiten hiervan van 2013, werken de verschillende pleegzorgdiensten van de

provincie Antwerpen samen. PPA is een daartoe nieuw opgerichte VZW die de dienst voor pleegzorg

in de provincie Antwerpen uitmaakt.

(www.pleegzorgprovincieantwerpen.be)

Psy 107 (of Art. 107): de nieuwe regelgeving van de Federale Overheid waarin het zorgaanbod in de

geestelijke gezondheidszorg voor mensen tussen de 18 en 65 jaar opgedeeld wordt in vijf functies.

Functie 1 = preventie, screening, diagnose; functie 2 = ambulante behandeling acuut en chronisch;

functie 3 = rehabilitatieteams rond herstel en sociale inclusie; functie 4 = residentiële behandeling

acuut en chronisch; functie 5 = wonen. (www.psy107.be)

PVT: Psychiatrisch verzorgingstehuis

RIZIV: Rijksdienst voor ziekte en invaliditeitsverzekering

RVT: Rust- en verzorgingstehuis (meestal ouderen)

Shared case-load: Volgens Mulder & Kroon is binnen de werking van een F-ACTteam voor deze

doelgroep de individuele begeleiding voor 10 à 20% van de cliënten niet intensief genoeg. Zij hebben

meer hulp nodig dan één casemanager kan bieden. Voor deze groep wordt de Functie-ACT ingezet;

m.a.w. het hele team biedt teamzorg volgens het ACT-principe van shared caseload.

Similes: vereniging voor familieleden en nabijbetrokkenen van mensen met een psychiatrische

problematiek. Deze hulpgroep verenigt familieleden en helpt om de zorg voor en de lasten ten gevolge

van de zieke te dragen.

Stepped care: of “getrapte zorg”: die zorg aanbieden die voor een bepaalde hulpvraag op dat

moment de meest effectieve zorg is; stappenplan van steeds intensievere vormen van zorg, waarbij

het niet de bedoeling is om alle stappen te doorlopen, maar juist met zo weinig mogelijk stappen

resultaat te boeken.

Vermaatschappelijking van zorg: zorgaanbod in en door de maatschappij; streven om

zorgbehoevende mensen zoveel mogelijk deel uit te laten maken van de samenleving, maar ook de

omkadering voorzien waardoor ernaar gestreefd wordt om de zorg zoveel mogelijk aan te bieden in de

samenleving en dus buiten de muren van een instituut of ziekenhuis.

WZC: Woon- en zorgcentrum voor ouderen

http://www.psy107.be/


31

Bijlage 2: Cijfers huidig aantal cliënten (per doelgroep) en pleeggezinnen en evolutie.

(cijfers van 12 maart 2014)

Slide 1

Slide 2


32

Slide 3

Slide 8


33

Slide 4

Slide 5


34

Slide 1

Slide 2


35

U kunt het Memorandum hier openen

Documents

Transcript of U kunt het Memorandum hier openen