DIT IS EEN COMMERCIELE BIJLAGE VAN MUSEUM TWENTSEWELLE BIJ NRC HANDELSBLAD

07 THE PASSION IN ENSCHEDE

Turkse topstukken in Enschede: expositie over 3.000 jaar Turkse cultuur.

The Passion in Enschede laat het beste van de stad zien. Hoofdrolspeler Jim de Groot en lokale cultuurmakers over het effect van het Bijbelse televisiespektakel.

De eerste tentoonstelling in Nederland van de Frans-Zweedse schilder Alexander Roslin is een geweldig succes. Nog slechts vier weken te zien in Rijksmuseum Twenthe.

… in de stadjes Diepenheim en Ootmarsum. En geniet van het cultuurlandschap rond Denekamp en in de Zoutmarke.

TWENTE LAAT DE KUNST SPREKEN

KADINLARGODINNEN - HAREM - MACHT

15.3 T/M 16.8.2015

02 KADINLAR 09 ALEXANDER ROSLIN

NOG T/M 12 APRIL 10 PROEF DE KUNST & CULTUUR …

2

REIS DOOR HET RIJKE TURKSE VERLEDEN

MUSEUM TWENTSEWELLE, VAN 15 MAART TOT 16 AUGUSTUS 2015

Kadınlar is het Turkse woord voor vrouwen. In de expositie staan tien inspirerende vrouwen uit het rijke Turkse verleden centraal. Zij vertegenwoordigen opeenvolgende historische periodes: het Phrygische en Lydische koninkrijk ten tijde van de klassieke oudheid, het Byzan­tijnse Rijk, het Seltjoekse Rijk, het Ottomaanse Rijk en de Turkse republiek. Voor de ingang van Museum

MUSEUM TWENTSEWELLE LAAT BEZOEKERS EEN REIS MAKEN DOOR 3.000 JAAR TURKS-

ANATOLISCHE GESCHIEDENIS. DE EXPOSITIE KADINLAR: GODINNEN - HAREM – MACHT

TOONT VERRASSENDE TOPSTUKKEN DIE NIET EERDER IN NEDERLAND TE ZIEN ZIJN

GEWEEST. GEBRUIKSVOORWERPEN, MUZIEKINSTRUMENTEN, ICONEN, SCHILDERIJEN,

MINIATUREN, TEXTIELVOORWERPEN, SIERADEN EN JUWELEN, AFKOMSTIG UIT

BEKENDE MUSEA IN TURKIJE EN ANDERE LANDEN.

DRIE TOPSTUKKENVOOR DE EXPOSITIE KADINLAR HEEFT MUSEUM TWENTSEWELLE IN TOTAAL ZO’N 180 OBJECTEN IN BRUIKLEEN GEKREGEN VAN MUSEA IN TURKIJE EN DAARBUITEN. DE VOLGENDE DRIE TOPSTUKKEN MAG JE VOLGENS GASTCONSERVATOR LOTJE DE LUSSANET ZEKER NIET MISSEN:

TwentseWelle staat vanaf half maart een 4 meter hoog eigentijds beeld van de Oermoeder. Het is letterlijk het boegbeeld van Kadınlar. Binnen heeft het museum rondom tien historische vrouwen unieke objecten verzameld. De expositie telt 130 bruiklenen van elf Turkse musea, waar­onder Topkapı Palace Museum, Museum van Turkse en Islamitische Kunst, Pera Museum en Museum van Anatolische

Beschavingen. Ook zijn er 50 objecten te zien in bruikleen van andere Europese musea (o.a. Berlijn, Athene, Venetië en Wenen).De expositie is samengesteld door gast­conservator en beeldend kunstenares Lotje de Lussanet in samenwerking met auteur Henk Boom en Museum TwentseWelle. ‘Deze tien vrouwen hebben de wereld geïnspireerd of doen dat nog steeds. Ze

hebben het verschil gemaakt. Met dit project willen we het beeld dat veel mensen in Nederland van Turkije hebben, nuanceren. Als museum zijn we in staat om mensen van verschillende culturen bij elkaar te brengen’, zegt directeur Kees van der Meiden van Museum TwentseWelle.

Een gouden ketting met eikels, een mogelijke verwijzing naar vrucht-baarheid, uit het eerste millennium voor Christus. Gevonden in Gordion, de oude hoofdstad van Phrygië (ten zuidwesten van Ankara) en zetel van de legendarische koning Midas. Bruikleen van het Museum voor Anatolische Beschavingen in Ankara.

Miniatuur van de favoriete concubine van de sultan met vrouwen uit de harem, ca. 1590. De keizerlijke harem werd geleid door de valide sultan, de moeder van de regerende sultan. Bruikleen van de Oostenrijke Nationale Bibliotheek, Wenen.

Laarsjes van zijde, rode satijn en gouddraad, 19e eeuw. Deze werden in de Ottomaanse tijd gedragen bij een rode bruidsjurk. In bruikleen van het Topkapı Paleis Museum, Istanbul.

3

HET ROZENDAAL 11, ENSCHEDEKIJK OOK OP TWENTSEWELLE.NL

Onderdeel van de expositie is ook de MagicCarpet, een continu veranderend lichtspel op de grond geïnspireerd op patronen van het aloude Turkse vloerkleed. De MagicCarpet is speciaal voor dit project ontwikkeld door het Enschedese bedrijf 100%FAT.

De tien vrouwen van de expositie Kadınlar: godinnen - harem – macht beslaan een periode van 3.000 jaar Turks-Anatolische geschiedenis.

Cybele was in de periode 800­400 voor Christus de moedergodin van de Phrygiërs, een volk dat in centraal Anatolië leefde. Artemis van Ephesus was de vruchtbaar­heidsgodin van rond 500 voor Christus tot 400 na Christus. Maria (ca. 15 voor Christus ­ ca. 50 na Christus) kreeg in 431 tijdens het concilie van Ephese (Turkije) de titel Theotókos, of Moeder van God. Ze zou de laatste jaren van haar leven in Ephese hebben doorge­bracht.Theodora (497­548 na Christus) was keizerin in het Byzantijnse rijk en had grote invloed op haar echtgenoot keizer Justinianus.

Het naar Nederland halen van de Turkse kunstschatten is een langdurig proces geweest. Niet alleen moesten de musea in Turkije worden bewogen om een deel van hun collectie tijdelijk af te staan, ook de formele toestemming van de Turkse autoriteiten kostte de nodige tijd.

In totaal zijn gastcurator Lotje de Lussanet en Museum TwentseWelle bijna vier jaar bezig geweest om van alle partijen in Turkije goedkeuring te krijgen voor de bruikleen van 180 objecten. Pas enkele weken geleden, toen er definitief groen licht kwam, was duidelijk dat de tentoon­stelling kon opengaan.De bemoeienis van de Nederlandse ambassade in Ankara en het Nederlands Consulaat­Generaal in Istanbul heeft daarbij zeker geholpen, zegt directeur Kees van der Meiden van Museum TwentseWelle. ‘We liepen tegen obstakels aan, zoals verzekeringen en garantverklaringen. De ambassade heeft ons heel erg geholpen. En dat geldt ook voor de Turkse ambassade in Den Haag, het ministerie van Cultuur in Ankara en de Turkse musea.’De expositie is steeds meer gaan leven bij ambassadeur Ron Keller in Ankara. ‘Ik vind het een baanbrekend project. Het verhaal van Turkije is nog niet eerder verteld in deze vorm’, aldus Keller. ‘Te vaak wordt de geschiedenis verteld aan de hand van manne lijke leiders. Deze tien vrouwen waren hun tijd ver vooruit. Ik denk dat de tentoonstelling een nieuw licht werpt op dit deel van de wereld. Zelfs voor mij. Eigenlijk zou de expositie straks ook in andere landen te zien moeten zijn. Inclusief Turkije, omdat de aanpak zo baanbrekend is.’Op zaterdag 14 maart zal Keller, samen met de Turkse ambassadeur in Nederland Sadık Arslan, in Enschede de officiële opening van Kadınlar verrichten. ‘Ik heb de afgelopen periode bewondering gekregen voor de wilskracht van TwentseWelle. Men is tegen alle aanvankelijke weerstanden en problemen toch doorgegaan. Ik hoop nu dat deze tentoonstelling bij bezoekers de ogen opent en het onderling begrip tussen beide culturen versterkt.’

AMBASSADE OPENDE DEUREN VOOR TURKSE KUNSTSCHATTEN

Extra oogje in het zeilDe Turkse autoriteiten gaan niet over één nacht ijs, voordat ze hun kunst­schatten enkele maanden in bruikleen geven. Ze willen dat de objecten goed verzekerd zijn tegen eventuele schade of diefstal. Voor elke bruikleen moest dus de verzekerde waarde worden vastgesteld en een bijbehorende verzekering worden afgesloten.Ook het vervoer naar Nederland vraagt speciale aandacht. De afgelopen weken is een medewerker van Twent­seWelle in Turkije geweest om te assisteren bij het inpakken van de kwetsbare objecten en het afhandelen van de administratie. De Turkse overheid heeft een official benoemd die erop moet toezien dat alles gebeurt volgens de regels. Deze official reist met de objecten in het vrachtvliegtuig van Istanbul naar Maastricht mee. Hij blijft de eerste maand in Enschede om toezicht te houden op de objecten. Elke maand komt een nieuwe medewerker vanuit Turkije over naar Twente om het stokje over te nemen.

Melike Mama Hatun was een Seltsjoekse prinses en stamleidster eind 12e eeuw. Mihri Hatun was dichteres in de tweede helft van de 15e eeuw. Kösem Sultan (1589­1651) had als moeder van Sultan Murad IV en Sultan Ibrahim I veel status en autoriteit binnen het Ottomaanse rijk. Dilhayat Kalfa (ca.1710 ­ ca. 1780) was een componiste die werd opgeleid in de harem. Zij componeerde muziek die nog steeds in concertzalen wordt uitgevoerd. Halide Edib Adıvar (1884­1964) was schrijfster in de jaren dat Mustafal Kemal Atatürk aan de macht kwam. Zij rebel­leerde van meet af aan tegen sociale onrechtvaardigheden. Halet Çambel (1916­2014) was één van de meest vooraanstaande archeologen die Turkije heeft gekend. Ze werd in 2004 onderscheiden met de Prins Claus Prijs.

TIEN VROUWEN: 3.000 JAAR TURKSE CULTUUR

Romeins marmeren beeld uit de 2e eeuw v. Chr. met Artemis, afkomstig van het Ephesus Museum in Selçuk. De talloze borsten (of mogelijk stierentestikels) duiden op vruchtbaarheid.

Miniatuur uit circa 1460, afkomstig van de Nationale Bibliotheek Marciana in Venetië. Twee geliefden zitten onder een koepel die met sterren is beschilderd. De maan met een menselijke gezicht komt op aan de linkerzijde.

Gouden sieraad voor het haar uit de 17e eeuw, afkomstig van het Topkapi Paleis Museum in Istanbul.

Vruchtbaarheidsbeeldje van gebakken klei uit ca. 6200 v. Chr., afkomstig van het Archeologisch Museum in Iznik.

Oorbellen van goud, rode steen en almandijn uit de 4e-6e eeuw, afkomstig van het Bode Museum in Berlijn.

4

ZONDAG 15 MAART KERMESMuseum TwentseWelle verandert in een échte Turkse markt, een zogeheten ‘Kermes’. Er zijn kramen met onder andere henna­schilderen, Ebru (papiermarmeren), Turkse hapjes, kelims (tapijten) en andere Turkse gebruiksvoor­werpen.Sehvar Besiroglu speelt op oude Turkse instrumenten composities van Dilhayat Kalfa, een van de tien geportret­teerde vrouwen in de tentoonstelling. Esin Çelebi Bayru gaat in een lezing in op het immense erfgoed van Mevlana Rumi en de plaats van de vrouw hierin. Rumi was de leidende figuur van de soefibeweging in het middeleeuwse Konya.

ZONDAG 29 MAART MUZIEKVioliste en zangeres Müge Alpay brengt, begeleid door gitaar en drum, eigen composities ten gehore. De in Nederland geboren Alpay (1984) trad eerder op in o.a. de Heineken Music Hall en op het North Sea Jazz festival.

DONDERDAG 9 APRIL LEZING Archeoloog Annet van Wiechen gaat in op de Ottomaanse borduurkunst, een kunstvorm die je in elk Turks museum tegenkomt.

DONDERDAG 16 APRIL FILM EN DISCUSSIE Indringende fragmenten van de documentaire ‘Ode aan de eerste generatie’, gemaakt Meral Uslu, Gülsah Dogan en Gulay Orhan, Turkse vrouwen uit de 2e generatie. Filmmaker/journalist Özkan Gölpinar praat met deze filmmakers over hun werk en gaat in op hun visie op Turkije, Nederland, henzelf en hun rol in de wereld.

DONDERDAG 16 APRIL OPENING FOTOTENTOONSTELLING Ruud Spaargaren maakte indringende portretten van eerste generatie Turken in Enschede e.o. Hij voorzag deze van objecten en uitspraken, die kenmerkend zijn voor de belangrijke veranderingen in hun leven. Te zien van 17 april t/m 16 augustus.

ZATERDAG/ZONDAG 18 EN 19 APRIL KINDERWEEKENDMuseum TwentseWelle staat een heel weekend in het teken van kinderactiviteiten.

Er zijn optredens van Theater Sonnevanck met de voorstelling Kereltje – Keloğlan in Nederland (4+) Een muzikale voorstelling over slim zijn als je niet groot bent, optimisme en vertrouwen op absurde kansen. Kereltje

MUSEUM VAN DE VINDINGRIJKHEIDMuseum TwentseWelle is het museum waar de vinding­rijkheid van de mens op allerlei manieren centraal staat. Het Grote Verhaal, de hoofdtentoonstelling van het museum, legt verrassende verbanden tussen toen en nu. In het Paviljoen is ieder jaar een andere expositie te zien. Momenteel is het ingericht als Wunderkammer, geïnspi­reerd op het boek Horizon City van Jaap Scholten. Het boek gaat over de zucht naar avontuur, naar schoonheid of naar technische vooruitgang, maar is ook een aangrij­pend portret van de gesloten rangen en de introversie binnen twee Twentse fabrikantenfamilies. Kunstenaar Rommert Boonstra verbeeldt deze thema’s in de expositie op zijn eigen manier. Hij creëert poëtische scenes met objecten uit de collectie van het museum en van vele bruikleengevers. Vanaf 19 april is in Museum TwentseWelle ook een tijdelijke expositie te zien in het kader van het project Mix Match Museum. Zes musea in Nederland stelden objecten beschikbaar voor het samenstellen van een nieuwe verrassende tentoonstelling door bezoekers van de bijbehorende website. Zes inzendingen worden uitgevoerd in de deelnemende musea. In Museum TwentseWelle gaat het om de expositie van Eva Bleeker met twaalf objecten rondom het thema Moderniteit en Vooruitgang.

Museum TwentseWelle is gevestigd in een voormalige textielfabriek, waarin oude en moderne architectuur op een verrassende manier zijn geïntegreerd. Het museum­gebouw ligt midden in de jonge wijk Roombeek, die (op loopafstand van de Enschedese binnenstad) werd gebouwd op de plek waar in 2000 een vuurwerkfabriek ontplofte. Museum TwentseWelle maakt deel uit van Roombeek Cultuurpark, een samenwerkingsverband met Rijksmuseum Twenthe, TETEM Kunstruimte, Concordia film theater expositie en Artez, academie voor art & design.

‘ZIJ WAS EENS…’ PRIKKELT FANTASIEIn aansluiting op de expositie Kadınlar laat ook TETEM kunstruimte zich inspireren door de vrouw, of beter gezegd: door de volksverhalen, sprookjes en kunstwerken waarin de vrouw een bepaalde rol speelt. De tentoonstel­ling ‘Zij was eens…’ laat (beeld)verhalen zien waarin fantasie en werkelijkheid naadloos in elkaar overlopen. De Turkse sprookjes laten kinderen en volwassenen op een fantasierijke manier de rol van de vrouw verkennen. Een kunstmatige intelligentie­installatie daagt bezoekers uit om tikkertje te spelen en hun eigen rol in een interac­tief spel te ontdekken. Te zien is werk van de kunstenaars Marina Abramovic, Marlene Dumas, Esiri Erheriene­Essi, Lilith Love, Sarah Mapie en Sanja Medic. De curatoren zijn Erwin Adema en Ella Buzo.

‘Zij was eens…’ is open voor publiek t/m 26 april in TETEM kunstruimte, Stroinksbleekweg 16 in Enschede (naast Museum TwentseWelle). Openingstijden: elke dag van 11.00­17.00 uur. De toegang is gratis.

MEER INFORMATIE OP: WWW.TETEM.NL.

TIEN TURKSE VROUWEN VAN NUIn Museum TwentseWelle staat vijf maanden een grote tent, waarin aandacht is voor tien eigentijdse vrouwen van Turkse komaf. Tien inspirerende vrouwen die in korte clipjes vertellen over hun verleden, over de obstakels die ze soms moesten overwinnen, en over wat ze hebben bereikt of nog willen bereiken. Vier van hen wonen in Turkije: volleybalster Neslihan Demir (vlaggendraagster namens Turkije tijdens de Olympische Spelen van 2012), de eerste vrouwelijke dirigent van Turkije Inci Özdil, balletdanseres/choreograaf Zeynep Tanbay en filosofe Ioanna Kuçuradi. De zes andere vrouwen leven in Nederland en Duitsland, maar hebben Turkse ouders en/of zijn geboren in Turkije: cabare­tière/actrice Funda Müjde, ondernemer Melek Usta, zangeres Karsu Dönmez, journalist Fidan Ekiz, de Duitse weten­schapper Aylâ Neusel en ondernemer Müfide Halaceli.

– Keloglan in Nederland is een coproductie met de Nederlandse Reisopera.

Er zijn workshops waarin kinderen een kledingstuk van plastic of Ebru­kunstwerken (een techniek waarbij kleurig papier wordt gemaakt met patronen van water­verf) kunnen maken.

ZONDAG 26 APRIL MASTERCLASS TURKSE MUZIEKCengiz Tutar, docent en begenadigd speler op de saz (Turkse luit), geeft in een masterclass aan de hand van demonstraties en audio­ en filmfragmenten een beeld van de geschiedenis en instrumenten in de Turkse muziek.

ZATERDAG 9 MEI WORKSHOP TURKS VILTENMarijke Meeuwsen van Wolwerk neemt bezoekers in de workshop mee in de wereld van het vilten. De techniek van het vilten is door de Turkmenen (en later door alle Turkse volkeren waaronder de Kirgizen) over de wereld verspreid.

ZONDAG 10 MEI WORKSHOP TURKSE TAPIJTENDeskundige Babai geeft een workshop over de achter­grond, onderhoud en restauratie van Turkse tapijten. Deelnemers mogen hun eigen tapijt meenemen.

DONDERDAG 21 MEI DISCUSSIE NIEUWE GENERATIE TURKSE VROUWENAan de hand van theater, film en fotografie gaat journa­list/filmmaker Özkan Gölpinar in gesprek met twee krachtige Turkse vrouwelijke actrices, Nazmiye Oral en Meral Polat. Het gesprek gaat onder het motto ‘Ik wil van mezelf zijn, maar niet meer zonder jou’, over de emanci­patie van een nieuwe generatie jonge Turkse vrouwen.

ZONDAG 14 JUNI HAARMODESHOWHairstyliste Müfide Halaceli geeft een show met histori­sche haardracht van vrouwen in het Ottomaanse rijk.

ANATOLISCHE KEUKENVerder organiseert Museum TwentseWelle op een nader te bepalen datum een culinair weekend met kookdemon­straties gebaseerd op de Anatolische keuken.

VOOR INFORMATIE OVER OPENINGSTIJDEN, AANVANGS-TIJDEN, ENTREEPRIJZEN EN AANVULLINGEN OP DIT PROGRAMMA: WWW.TWENTSEWELLE.NL.

ACTIVITEITENAGENDA KADINLAR

HET ROZENDAAL 11, ENSCHEDEKIJK OOK OP TWENTSEWELLE.NL

Tekst: Marco KrijnsenFotografie: Anina Romita, Hüsne Afsar

Zangeres Karsu Dönmez

Lilith Love

5

Het duurt even voor Jim de Groot de Bijbelpassage heeft teruggevonden die hem, zoals hij het zelf omschrijft, “omver kreeg.” Al bladerend vertelt hij dat hij er een beetje uit is, nu hij net weer heeft gespeeld in de musical Rent. ”Oh, hier!”, onderbreekt hij zichzelf opgetogen. “Ik zet m’n duim in de Bijbel en daar hebben we het.”Het is het Hooglied, het oudtestamentische boek dat onverbloemd de liefde tussen man en vrouw bezingt. Voor de een pure Bijbelse poëzie, die volgens de ander moet worden uitgelegd als een ode aan de liefde tussen Jezus Christus en de mensen die in hem geloven. De Groot: “Nou denk jij natuurlijk meteen, ah, een atheïst die valt voor de seks. Maar ik ben er als tekst­dichter echt van onder de indruk. Het is expliciet en afgezien van al te lyrische passages toch heel mooi opgeschreven. Hier, dit bedoel ik: ‘Je laat m’n hart sneller kloppen, met één blik van je ogen.’ Als je het daar laat stoppen heb je eventueel een liedje. Maar dan komt er nog dit achteraan: ‘Met een kraal van je ketting.’ Dat je met het allerkleinste zo het allergrootste kunt beschrijven. Prachtig.”

Open armenEigenlijk wil hij zichzelf geen atheïst meer noemen, al was het maar omdat hij heeft gemerkt dat die term niet eenduidig is. De kritiek na zijn ontboezeming in de talkshow van Eva Jinek laat hem koud, zegt hij. “Wat ik van huis uit heb meegekregen is te geloven in mijn eigen kracht en karakter. En open te staan voor alles en iedereen. Zo wil ik nu best Jezus met open armen ontvangen.” Dat is wederzijds, denkt hij. “Jezus vindt het goed dat ik dit doe.”Het is wat hij zichzelf steeds voorhoudt, vertelt De Groot. En verder wil hij zich vooral niet vastpinnen op een karakterise­ring van ‘zijn’ Jezus. De dvd’s van de vorige

Passions heeft hij niet afgespeeld. “Syb van der Ploeg had de eerste keer ook geen voorbeeld. Maar ik heb wel talloze andere vertolkingen gezien en daarvan spraken de meer ingetogen benaderingen me het meest aan. Acteurs die zichzelf zijn, en niet Jezus spelen.”

KwetsbaarDat hij werd uitverkoren heeft hemzelf misschien nog wel het minst verbaasd. “Ik begrijp heel goed dat ze mij hebben gebeld. Serieus, als je mij naar een geschikte kandidaat had gevraagd zou ik ook bij mij zijn uitgekomen. Omdat ik me kwetsbaar durf op te stellen. Open en eerlijk ben over mijn talenten én tekortkomingen. Die misschien zelfs wel etaleer, en er gebruik van maak.” Het zijn eigenschappen die hij in de mens Jezus zegt te herkennen. “Ik zie hem als een man die altijd de rug recht

GEEN JEZUS VOLGENS HET BOEKJEMET THE PASSION IN ENSCHEDE BEGINT VOOR JIM DE GROOT NIEUWE FASE IN ZIJN CARRIÈRE

WAT HIJ VOORAL NIET WIL IS JEZUS SPÉLEN. JIM DE

GROOT HEEFT ZICH GRONDIG VOORBEREID OP ZIJN

HOOFDROL IN HET BIJBELSE TELEVISIESPEKTAKEL THE

PASSION, MAAR HOOPT TIJDENS DE LIVE-UITZENDING

VANUIT ENSCHEDE ZOVEEL MOGELIJK ZICHZELF TE

BLIJVEN. “IK BEGRIJP HEEL GOED DAT ZE MIJ HEBBEN

GEBELD.”

hield, ook wanneer hij bloot stond aan de grootste kritiek. En hij bleef altijd in gesprek. Maar nu leg ik mezelf misschien toch al weer teveel op karaktertrekken vast. Wat ik straks in Enschede hoop te bereiken is totale rust en controle tegelijk. Zodat het me kan overkomen.”

InternetpriesterWaar hij wel van stond te kijken: dat hij voor EO en KRO een acceptabele hoofd­rolspeler was. “Met het wilde leven dat ik achter de rug heb had ik dat niet verwacht. Maar de vergeving wordt echt omarmd, ha ha.” De omroepen zorgden er op zijn verzoek ook voor dat hij ter voorbereiding een week in een klooster kon doorbrengen en brachten hem in contact met Nikolaas Sintobin, die als internetpriester wel gewend is om onorthodoxe wegen te bewandelen. Sintobin begeleidde De Groot in diens verkenning van de Bijbel. Onder dat wat hij zijn ‘wilde leven’ noemt

JIM DE GROOT (1972)Acteur, zanger en muzikant. Speelde in musicals, waaronder Hair, Fame, Rent, Rocky over the rainbow, The Wiz en The Blues Brothers, bij toneelgezelschap Het Vervolg in Mensch, durf te leven! en bij Toneelgroep Amsterdam in Carmen. Verder speelde hij gastrollen in televisie­series en enkele films. In 2008 bedacht en speelde hij met het Matangi Quartet de muziektheater­voorstelling De Kleine Man. Recent speelde hij opnieuw in de musical Rent, die later dit jaar wordt hernomen. Jim de Groot is een zoon van zanger Boudewijn de Groot.

had Jim de Groot al eerder een streep gezet. In 2011 liet hij zich opnemen vanwege psychische problemen, waarbij ook zijn cocaïneverslaving een rol speelde. “Het gaat nu heel goed. Ik merk dat de inspiratie blijvend terug is. Het is lang geleden dat ik zo druk was als nu en het bevalt me prima. De sfeer in het team van The Passion is gemoedelijk en relaxed.” Het momentum van The Passion wordt benut voor de presentatie van een EP met een handvol nieuwe nummers van zijn hand, waarna later dit jaar een album volgt. “Allemaal liedjes die ik in de afgelopen vier jaar heb geschreven, vanaf het dieptepunt bergopwaarts.”

Nieuwe faseZo begint in Enschede een nieuwe fase in zijn carrière, terwijl hij nu nog geen beeld heeft bij die Twentse stad. “Ik ken Hengelo en Almelo beter, misschien omdat ik daar vaker heb gespeeld. Maar ik ben dol op de mensen in die omgeving en de prettige sfeer. Ik ben er nog nooit poeha tegen­gekomen.” Zijn ouders zijn er ook bij op Witte Donderdag. ‘Veel geluk, we komen naar Enschede’, liet vader Boudewijn weten, direct nadat het nieuws van Jim’s rol bekend was geworden. Jim de Groot lacht wanneer hij vertelt wat het commen­taar van zijn moeder was. “Stop met roken. Nu is het moment.”

THE PASSION LIVE EN OP TV The Passion, donderdag 2 april vanaf 20.25 uur op het Van Heekplein in Enschede. Ook op de Oude Markt is de show via grote schermen te volgen. Tegelijkertijd begeeft de processie met 700 deelnemers zich richting binnen-stad. Het evenement wordt vanaf 20.25 uur live uitgezonden op NPO1. Het evenement is een samenwerkingsverband van EO, KRO, Nederlands Bijbel genootschap, de Protestantse Kerk in Nederland en Jong Katholiek.

Op www.passion-enschede.nl is alle informatie te vinden over praktische zaken rondom The Passion, zoals (openbaar) vervoer, parkeren en overnachten.

6

Dat er op veel fronten werd ingespeeld op de komst van The Passion naar Enschede heeft Wilja Jurg niet echt verbaasd. “Enschede is goed te mobiliseren. Er is een actieve culturele sector en ook andere partijen komen graag in de benen voor iets wat ze als een verrijking zien.” Zelf zag ze de kansen vooral in de enorme impact van het evenement, dat vorig jaar in Groningen 20.000 bezoekers en 3,2 miljoen tv­kijkers trok. “Ik moet bekennen dat ik The Passion nog nooit had gezien. Maar toen eenmaal bekend werd dat Enschede de locatie zou zijn werd me wel duidelijk hoe groot en belangrijk dit voor veel mensen is.”

Een niet te negeren signaal, wat haar betreft: “Als je voelt dat iets in de stad zo sterk leeft heb je als culturele instelling daar iets mee te doen. Er bleken genoeg aanknopingspunten te zijn, ik werd van idee naar idee geleid.”, aldus Jurg, die het randprogramma mede coördineert. Voor haar is het geen vraag wat een platform voor professionele hedendaagse kunst te zoeken heeft bij een bijbels muziekspek­takel. “Wij doen niet anders dan peilen wat er buiten onze muren leeft. Dat bepaalt niet rechtstreeks wat er in de tentoonstellingen is te zien, maar wel onze thema’s.”

De respons op de initiatieven heeft Jurg wel verrast. Samen met de Nederlandse Reisopera organiseert TETEM Kunstruimte onder meer zangworkshops die onder de

titel Passion4all een videocollage naar het voorbeeld van We are the world moeten opleveren. Jurg: “Er doen 950 mensen mee, van kleuter tot hoogbejaard, via scholen, zorginstellingen en kinderopvang tot en met een kerkkoor. Dat krijgen we niet in één videoclip, dus er komen er nu twee.”

Kleinschaliger maar zeker zo bijzonder is de ontmoeting tussen twee generaties syrisch­orthodoxe Enschedeërs. Zorgcen­trum De Posten heeft een speciale dagop­vang voor suryoye ouderen en basisschool Meckelenburg heeft veel leerlingen met die achtergrond. Voor het eerst gaan ze nu samen in gesprek over wat Pasen voor hen betekent, terwijl ze ondertussen samen paaseieren beschilderen. Ook dit wordt op video vastgelegd.

The Passion bleek een katalysator voor nieuwe verbanden tussen cultuur, onder­wijs en welzijn in Enschede, stelt Jurg vast. “Ik had bijvoorbeeld nog nooit met de directeur van zorgcentrum De Posten om tafel gezeten. Alle contacten zullen zich verder ontwikkelen en leiden tot duur­zame relaties, daarvan ben ik overtuigd.”

DE RESULTATEN VAN ALLE ACTIVITEITEN WORDEN VAN 3 TOT EN MET 6 APRIL GEPRESENTEERD IN TETEM KUNSTRUIMTE, GEVESTIGD IN ROOMBEEK CULTUURPARK IN ENSCHEDE.

WWW.TETEM.NL

VOOR ENSCHEDE IS THE PASSION MEER DAN EEN EENMALIG SPEKTAKEL. EEN ROYAAL RANDPROGRAMMA ZORGDE VOOR NIEUWE VERBINDINGEN IN DE STAD. HET EFFECT IS BLIJVEND, WEET DIRECTEUR WILJA JURG VAN TETEM KUNSTRUIMTE ZEKER. ”IK HAD NOG NOOIT MET DE DIRECTEUR VAN HET VERZORGINGSHUIS AAN TAFEL GEZETEN.”

FOTOGRAFIE, RAP, KUNST, POËZIE, THEATER, LIEDKUNSTThe Passion krijgt in Enschede een vertaling in een uitgebreid randprogramma. Met inbreng van onder meer Rijksmuseum Twenthe, Wilminktheater en Muziek­centrum, Culturele Zondag, Poppodium Atak, Bibliotheek, Theater Concordia, Nederlandse Reisopera en TETEM Kunstruimte. Ook kerkgenootschappen spelen met bijeenkomsten in het op het evenement. Daarnaast zijn er tal van spontane initiatieven, bijvoorbeeld voor ‘processies’ vanuit omliggende plaatsen naar Enschede.

VOOR MEER INFORMATIE: WWW.PASSION-ENSCHEDE.NL

THE PASSION INSPIREERT ENSCHEDE

Pasen begint dit jaar in Enschede. Althans, voor de paar miljoen mensen die kijken naar het live televisie­spektakel The Passion. En voor de naar verwachting 20.000 bezoekers die er zelf bij willen zijn op Witte Donderdag 2 april. In de stad zelf is met vereende krachten gezorgd voor een

culturele omlijsting. Die ademt de geest van The Passion in het klein.Ook zonder tv­camera’s blijft Pasen in Twente zichtbaar als vanouds. Door de paasvuren, het vlöggeln in Ootmarsum en paasstaakslepen in Denekamp. Spring­levende tradities, die hand in hand gaan

KOM MET PASEN GENIETEN IN ENSCHEDEmet een eigentijds aanbod aan cultuur. Kunst, natuur en gastvrijheid: dat is Twente naar goed paasgebruik. Dit jaar nog meer dan anders. Ook dankzij bijzon­dere tentoonstellingen in Museum TwentseWelle en Rijksmuseum Twenthe. Met Pasen of later deze lente: Welkom!

WWW.PASSION­ENSCHEDE.NL WWW.UITINENSCHEDE.NL

Passie. Een woord dat niet meteen in je opkomt als je denkt aan de inwoners van Enschede. Toch zit er meer in de bevolking van deze stad. Ondernemerschap. Creativi­teit. De wil om te groeien. Om te ontdekken en te innoveren. En juist daarom is willen de mensen, bedrijven en organisaties zich verbinden. Want hier weet men: als je vooruit wilt komen, doe je dat samen. Als kunst en ouderenzorg. Als onderwijs en bedrijfsleven. Als welzijn en cultuur. Zo ontstaat groei van binnenuit. In de aanloop naar The Passion zijn er

LOFZANG OP DE PASSIEHoe de mensen in Enschede hun passie voor verhalen op allerlei manieren uitdrukken

allerlei initiatieven geboren uit passie. Enschedeërs tonen het allermooiste dat uit hun handen, kelen, denken en doen is ontsproten. Inspiratie bloeit op als je je openstelt voor wat niet dagelijks aan je netvlies voorbij trekt. Creativiteit ontwik­kelt zich als je onalledaagse dingen doet met mensen die nieuw voor je zijn. Zo ontstaan nieuwe verhalen. Het is één grote lofzang op de gezamenlijk­heid en de verbinding. Soms klinkt die letterlijk uit vele kelen ­ van jong en oud. Soms in beelden ­ klein, groot, bewegend of verstild. De passie verbindt. Daaruit is alles geboren wat je komende maanden in Enschede kunt zien en kunt horen.Tekst: Melle Dotinga

7

IntimiteitOoggetuigen van Golgotha is nu onder­deel van het randprogramma bij The Passion, maar is in haar intimiteit het tegenovergestelde van dat evenement. Hans Vos: “Hier is niks gelikts aan.” Over het bijbelse muziekspektakel zijn de meningen verdeeld. De een vindt het camp, een ander is er trots op dat het zich in Enschede afspeelt, een derde heeft het nooit gezien. De Haan is na een keer voor de tv ­ nota bene tijdens een paasretraite in een klooster ­ milder gestemd geraakt: “Ze weten de banaliteit zo in te dammen

dat je met een gerust hart kunt kijken.”Zelf werkt hij nu aan een nieuwe voorstel­ling die een Enschedese kersttraditie moet worden. “Het is een prachtige manier om het Evangelie nog eens ondersteboven te zetten.”

OOGGETUIGEN VAN GOLGOTHA, WOENSDAG 1 APRIL OM 20.30 UUR IN THEATER CONCORDIA IN ENSCHEDE.WWW.CONCORDIA.NL

KIJK OOK OP UITINENSCHEDE.NL

Tekst: Ingrid Bosman

MET JE NEUS BOVENOP GOLGOTHAENSCHEDEES DOCUDRAMA INTIEME PENDANT VAN THE PASSION

Hij kan ze bijna dromen, de negen monologen plus die ene dialoog tussen God en zijn zoon die samen het mozaïek van de voorstelling vormen. Schrijver en dichter Bert de Haan zette zich een jaar of zeven geleden op verzoek aan een toneel­tekst voor Pasen. Hij begon met twee zinnen die hij lang geleden had opgeslagen. ‘Jezus jongen, ben jij dat?’ ‘Ja, pa.’ Ze zouden ooit op een absurde komedie uitdraaien, vermoedde De Haan, “zoiets als Monty Python in de hemel.”Na een nacht doorschrijven lag er Oogge­tuigen van Golgotha. De kruisiging, gezien door de ogen van mensen die erbij waren. Van Judas, Maria en Simon tot de ‘hoofdman over honderd’, de Romeinse centurion. Elk jaar voert het Enschedees Vrije Toneel het stuk uit, in een kerk, klooster of theater in stad en regio. Sinds vorig jaar is het een vaste traditie rond Goede Vrijdag in het Enschedese theater Concordia, wel de mooiste bonbonnière van Nederland genoemd.

OntredderingDat het publiek steeds geraakt de zaal verlaat komt doordat ‘Ooggetuigen’ zo dichtbij komt, denken de makers. Programmeur Roswyde Burgman van theater Concordia: “We zouden allemaal die ooggetuigen kunnen zijn.” Het stuk is de makers zelf ook dierbaar geworden. Schrijver De Haan: “Je ziet gewone mensen die in gewone taal vertellen over wat hen is overkomen. Je voelt de ontred­dering van mensen die iets hebben gezien dat niet voor hun ogen bestemd leek, en hun angst voor wat er nog komen gaat.” Zoals Simon, die wordt verscheurd door wanhoop en euforie tegelijk. De Haan: “Hij heeft het kruis moeten dragen, z’n kop knalt uit elkaar, hij is bang dat ­ie gek aan ’t worden is”. Of de soldaat, die de

MET HUN PERSOONLIJKE VERSLAG MAKEN ZE JE ONHERROEPELIJK TOT DEELGENOOT. NEGEN ‘OOGGETUIGEN VAN GOLGOTHA’ VERTELLEN IN DE GELIJKNAMIGE VOORSTELLING HUN VERHAAL OVER DE KRUISIGING VAN JEZUS CHRISTUS. EEN ENSCHEDESE TRADITIE ROND GOEDE VRIJDAG, DIE HET SPEKTAKEL VAN THE PASSION SPIEGELT IN MINIATUUR. “DIE BLOEDVLEKKEN WAS JE ER TOCH ZO UIT?”

BOEK NU!Kom rond Pasen overnachten in Enschede en geniet van The Passion, maar ook ons rijke aanbod aan cultuur, winkels en horeca. Vijf aantrekkelijke cadeaus liggen dan voor u klaar bij één van onze mooie hotels, om uw verblijf nog aangenamer te maken. Voor meer informatie: www.passion­enschede.nl. Deze actie is geldig voor overnachtingen in de periode van 30 maart tot en met 6 april 2015.

Welke cadeautjes kunt u verwachten?• Welkomstdrankje• De Twentsche Courant Tubantia • Rondleiding door de wijk Roombeek

met haar bijzondere architectuur• 2e entreekaartje gratis bij Rijksmuseum

Twenthe of Museum TwentseWelle• Fietsroutekaart – Rondje Enschede

BOEK NU EEN ARRANGEMENT MET VELE EXTRA’S

lendendoek van Jezus bij zijn vrouw inlevert en bijna terloops vraagt: “Die bloedvlekken was je er toch zo uit?”De live­muziek van drie profs uit de gelederen van het Valerius Ensemble versterkt het effect, ook doordat de zes acteurs en actrices zich in de improvisaties laten meenemen. Klarinettist André Kerver: “Het wordt een soort filmmuziek.” Op een religieuze lading is de groep niet uit. Martijn van Wees: “Het is net als met de Matthäus Passion. Zo religieus als wat, maar voor mij telt toch vooral het drama. Dat is gewoon een kunstwerk.”

De acteurs van ‘Ooggetuigen van Golgotha’, met in hun midden schrijver Bert de Haan.

8

ALEXANDER ROSLIN 1718­1793 PORTRETTIST VAN DE ARISTOCRATIESchoonheid, rijkdom, macht en aanzien: de Zweedse schilder Alexander Roslin wist feilloos de heersende klasse van zijn tijd weer te geven. Als reizende portretschilder trok hij in de tweede helft van de 18de eeuw langs de Europese machtscentra om vorsten, vorstinnen en andere leden van de hoge adel en aristocratie in hun meest prachtige uitdossingen weer te geven. De tentoonstelling Alexander Roslin (1718-1793). Portrettist van de aristocratie geeft een prachtig beeld van een keerpunt in de geschie­denis. De portretten van Roslin zijn persoonlijke docu­menten van een tijd die ten einde loopt. Een tijd van mateloze macht en diepe armoede, van schoonheid en van gruwelijkheid. Een overspannen tijd misschien. Een tijd die met de revolutie als een zeepbel uiteen spatte en Europa voorgoed veranderde.

DE ALLEREERSTE ROSLIN TENTOONSTELLING IN NEDERLAND IS

VANAF HET BEGIN EEN ONGEKEND SUCCES. DE REACTIES VAN DE

BEZOEKERS UIT BINNEN- EN BUITENLAND ZIJN LOVEND, MEN

HEEFT DE SCHILDER EN ZIJN PRACHTIGE PORTRETTEN IN HET

HART GESLOTEN. MAAR AAN AL HET GOEDE KOMT EEN EINDE ZO

OOK AAN DEZE TENTOONSTELLING, 12 APRIL IS ALWEER DE

LAATSTE DAG!

hun status. Sommigen verloren zelfs letterlijk hun hoofd onder de guillotine of kwamen anderszins op geweldda­dige wijze om het leven. Dat Roslin zelf, als representant van de gehate klasse van het Ancien Régime, wonderwel de Revolutie overleefde komt waarschijnlijk omdat hij niet van Franse komaf was.

Leefwereld van de geportretteerdenDeze eerste Roslin­tentoonstelling in Nederland is voor het Nederlandse publiek niet alleen een unieke kans om kennis te maken met het prachtige oeuvre van Alexander Roslin, maar neemt de bezoekers ook mee in de wereld van de geportretteerden. Hun fascinerende, soms dramati­sche en altijd persoonlijke verhalen ­ inclusief intriges op politiek en moreel gebied ­ vormen de leidraad door de tentoonstelling. De geportretteerden, hun luxueuze leefwereld en de ingrijpende gebeurtenissen om hen heen worden tot leven gebracht door voorwerpen uit hun entourage zoals kostuums, japonnen en meubilair. Zo wordt een intrigerend beeld gegeven van een klasse en een levensstijl die ten tijde van Roslin de climax beleefde, juist voordat de ondergang kwam. We komen dicht op de huid van de kunstenaar en zijn clientèle.

Internationale bruiklenenIn totaal zijn in de tentoonstelling ruim dertig werken uit diverse internationale collecties te zien. Als enige museum in Nederland bezit Rijksmuseum Twenthe twee portretten van Roslin. De fijn geschilderde en gracieuze portretten van het Franse echtpaar Marie Romain Hamelin en Marie Jeanne Puissant vertegenwoordigen ook een type dat uniek is in Nederlandse, museale collecties.Speciaal voor deze tentoonstelling heeft RMT zestien topstukken uit de Roslin­collectie van het Nationaal­museum in Stockholm in bruikleen, waaronder Portret van Gustaaf III en De dame met de voile, dat door de beroemde Franse criticus Denis Diderot werd omschreven als ‘très piquante’. Daarnaast zijn er uit de collectie van het Nationaalmuseum portretten te zien van het Zweedse vorstenhuis, zoals dat van de Zweedse koning Gustav III (1775) en diens dominante moeder Lovisa Ulrika, prinses van Pruisen, koningin van Zweden (eveneens 1775). Ook leden van het Franse koningshuis en andere aan de Roi

Als geen ander wist Roslin hun ijdelheid te strelen zonder de

werkelijkheid geweld aan te doen.

NRC **** citaat: ‘Het is een smaakvol ingerichte en informatieve presentatie van verfijnde, onweerstaanbaar aantrekkelijke portretten..”

gelieerden zijn prominent vertegenwoordigd, onder wie Louis­Philippe de Bourbon (1725­1785), hertog van Chartres, later hertog van Orléans. De aristocratie is ruim aanwezig, zoals met de prachtige portretten van de Baron en Barones de Neubourg­Cromière (1756). Een van de hoogtepunten van de tentoonstelling is de duo­opstelling van het portret van prinses Hedvig Elisabet Charlotta van Zweden en de originele bruidsjurk die zij op haar portret draagt.

PartnersDeze tentoonstelling wordt mede mogelijk gemaakt door: Nationaalmuseum Stockholm, RMT Vrienden, Prins Bernhard Cultuurfonds (Nieske Fonds), Mond­riaan Stichting, VSBfonds, SNS Reaalfonds.

Rijkdom en decadentieLe Chevalier Roslin, zoals hij wel werd genoemd, vereeu­wigde de heersende klasse op het hoogtepunt van haar rijkdom en macht. Hij was de chroniqueur van de rijkdom en de decadentie van de late 18de eeuw. Maar dit uiterlijk vertoon was, zo blijkt achteraf, ook een laatste stuipstrek­king van een klasse die spoedig haar macht en aanzien zou verliezen. Het waren roerige tijden: er heerste politieke en sociale onrust en deze bereikte een hoogtepunt met de Franse Revolutie in 1789. Vele door Roslin geschilderde aristocraten verloren toen hun hoge posities en daarmee

VOLKSKRANT **** citaat ‘…de perfecte Roslinintro­ductie, voilá. Je hebt het gevoel dat je hem een beetje leert kennen.’

NOG MAAR TE ZIEN

T/M 12 APRIL!!!!

9

TWENTE BIËNNALE 2015 Sublime Landscapes in Gaming en Metamorphosen vormen samen de aftrap van de Twente Biënnale 2015. De Twente Biënnale (28 mei t/m 7 juni) onderzoekt dit jaar onder de titel Metamorf de veranderende rol van de kunstenaar. Deze beperkt zich tegenwoordig niet alleen meer tot de traditio-nele beeldende disciplines; ook de grenzen tussen traditionele rollen als ‘autonoom’ en ‘toegepast’ vervagen. Dit zijn twee ontwikkelingen waarvan zowel Sublime Landscapes in Gaming als Metamorphosen getuigen.

DIERSCHILDERIJEN VERZAMELD DOOR G.J. VAN HEEK JR. 21 APRIL T/M 16 AUGUSTUS 2015

Imponerende olifanten, angstaanjagende tijgers en aangrijpende jachttaferelen. De verzameling dierschilderijen van Gerrit Jan van Heek jr. (1880­1958) zijn getuigenissen

van zijn drie passies: natuur, de jacht en kunst. Gedreven door zijn liefde voor de jacht en de natuur bracht deze Twentse textielbaron een zeer imposante verzame­ling dier­ en natuurschilderijen van begin 20ste eeuw bijeen. De collectie bevat een groot aantal meesterwerken van de vier pioniers van het genre: Bruno Liljefors, Richard Friese, Wilhem Kuhnert en Carl Rungius en is daarmee de belangrijkste verzameling dierschilderijen uit de 20ste eeuw wereldwijd. In de tentoonstelling De Woudloper wordt een groot deel van deze collectie voor het eerst sinds twintig jaar in samenhang getoond.

Familie Van HeekGerrit Jan jr. was nauw verbonden met de geschiedenis van Rijksmuseum Twenthe: zijn oudste broer Jan Bernard nam het initiatief tot de oprichting van RMT met de schenking van zijn collectie schilderijen uit de 17de en 19de eeuw aan de Staat. Zijn andere broer Jan Herman werd de eerste

directeur en verrijkte het museum in dertig jaar tijd met een onschatbare collectie middeleeuwse werken. Als jongste broer schonk Gerrit Jan jr. in de jaren veertig en vijftig zijn verzameling dierschilde­rijen én een nieuwe museumvleugel.

LASONDERSINGEL 129-1317514 BP ENSCHEDE

RIJKSMUSEUMTWENTHE.NL

METAMORPHOSENOVIDIUS EN DE HEDENDAAGSE KUNST T/M 4 OKTOBER 2015

SUBLIME LANDSCAPES IN GAMING T/M 16 AUG 2015

Vanaf de Oudheid tot vandaag de dag zijn schilders, beeldhouwers, theatermakers en schrijvers gefascineerd door het meester­werk Metamorphosen van de Romeinse dichter Ovidius. Ook zijn motto – Alles verandert, niets vergaat­ was en is een inspiratiebron voor velen. In de heden­daagse kunst, mode, theater, dans en (pop)muziek zijn vragen rondom verandering, identiteit en ongrijpbaarheid zelfs actueler dan ooit.

In de tentoonstelling Metamorphosen worden deze thema’s belicht aan de hand van vier categorieën: Mens & Dier, Mens & Techniek, Mens & Natuur en Man & Vrouw. Oude werken van Ovidius van de afdeling Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam vormen de inleiding van de tentoonstelling, werken die lange tijd de standaard waren in het kunstonderwijs. Zo ook de grote gipsen uit het Allard Pierson museum die als studiemateriaal dienst deden en nu in het museum de Oudheid verbinden met het Heden.

Ruim twee eeuwen geleden werd in de schilderkunst het sublieme landschap geboren: voorstellingen van oneindige uitzichten over bergtoppen, wilde zeeën en donkere wouden waarbij de kijker wordt overweldigd door gevoelens van gevaar, schoonheid en nietigheid. De traditie van het sublieme bleef lange tijd voelbaar in de kunst. Hier leek een einde aan te komen halverwege de 20ste eeuw, toen veel kunstenaars zich leken af te wenden van deze romantische ‘senti­menten’. Maar het sublieme is terug in een onverwachte hoedanigheid: in gamedesign.

In de tentoonstelling Sublime Landscapes in Gaming laat Rijksmuseum Twenthe zien hoe het sublieme landschap opnieuw opduikt in computerspellen en binnen deze discipline een geheel eigen ontwikke­ling doormaakt. De zuigende werking van het overweldigende landschap blijkt bij uitstek geschikt om de gamer uit de werkelijkheid te trekken en volledig mee te voeren in de nieuwe gamingwereld. Een wereld die aanvankelijk overeenkomsten

Citaten van de verhalen over mythische goden en figuren die steeds andere gedaantes aannemen worden in de museumzalen verbonden met een breed scala van hedendaagse kunstwerken. In de tentoonstelling is werk te zien van onder anderen Bart Hess, Floris Kaayk, Imme van der Haak, Jaap Drupsteen, Jacco Olivier, Jan Fabre, Johanna Schweizer, Juul Kraijer, Laura Schapendonk, Levi van Veluw, Maartje Korstanje, Sabi van Hemert, Silvia B en Stromae.

vertoont met onze natuurlijke omgeving, maar die gaande weg steeds abstracter en onbekender lijkt te worden. Het sublieme, uit de natuur ontsproten landschap lijkt zich transformeren tot een even overwel­digende, maar door technologie gedreven omgeving.

100 TOPSTUKKEN UIT DE COLLECTIE VAN RIJKSMUSEUM TWENTHE VANAF 18 APRIL 2015

Rijksmuseum Twenthe presenteert het beste uit de eigen collectie met de tentoon­stelling De Gouden Eeuw van Twente. De tentoonstelling geeft een beeld van de glorietijd van Twente aan het begin van de 20ste eeuw, toen de Enschedese textielfa­briek Van Heek & Co de grootste onderne­ming van het land was. Twente was een van de motoren van de Nederlandse economie en als er destijds een Quote 500 zou hebben bestaan, dan stond de familie Van Heek zonder twijfel in de top 10. De tentoonstelling plaatst de museumcollectie in de context van deze gouden tijd door de kunst te verbinden met hun oorspronke­lijke eigenaren, de familie van Heek en alle andere grote mecenassen die dit museum hebben gemaakt tot wat het vandaag de dag is.

Mecenassen centraalSinds de oprichting door de familie Van Heek vertrouwden veel verzamelaars hun

kunst toe aan Rijksmuseum Twenthe. Dit heeft geleid tot een brede en zeer diverse collectie waarvan in deze tentoonstelling de hoogtepunten te zien zijn. Daarbij is een hoofdrol weggelegd voor ‘zij die de kunst schonken’, met schilderkunst van Joos van Cleve, Hans Memling, Hans Holbein, Jan Steen, Willem van Mieris, Johan Barthold Jongkind, Claude Monet, Renoir, George Hendrik Breitner, Jan Sluijters, herman de vries, Karel Appel, Richard Long e.v.a.

Paradoxale werkelijkheidDe Gouden Eeuw van Twente begon halverwege de 19de eeuw, kende haar hoogtepunt rond 1910 en eindigde in de jaren zestig met de teloorgang van de textielindustrie. De industrie bezorgde de regio economische ontwikkeling en technologische voortuitgang, en fabrikan­tenfamilies vergaarden grote rijkdom. Maar de fabrieksarbeiders leefden in bittere armoede en moesten strijden voor een fatsoenlijk loon. Tegelijkertijd voelden families als de Van Heeks zich verantwoor­delijk voor de samenleving en wierpen zich op als hoeders van natuur, cultureel erfgoed en kunst in Oost­Nederland. De Van Heeks waren betrokken bij de oprichting van Overijssels Landschap en de restauratie van tal van monumenten. Hun ideaal om ‘de kunstzin en kunstliefde op te wekken bij het publiek van het oostelijk deel van ons land’ leidde in 1930 tot de oprichting van Rijksmuseum Twenthe.

BINNENKORT IN RIJKSMUSEUM TWENTHE

JAN FABRE: SKULL WITH SQUIRREL (2012)Fotografie: Pat VerbruggenCopyright: Angelos bvba

DE GOUDEN EEUW VAN TWENTE DE WOUDLOPER

10

IN HET WIEL VAN HENNIE KUIPER OVER OUDE GRONDObjectief is hij als Tukker niet, maar zijn gezag is groot. Oud-wielerkampioen Hennie Kuiper is het boegbeeld van Twente als fietsregio. Waar kun je beter de proef op de som nemen dan op zijn geboor-tegrond? Rondom Denekamp ervaar je het pure Twente, van woeste natuur tot idyllisch landgoed.

UNIEKE PAASTRADITIES

Wat hebben vrijgezelle jonge mannen en een boomstam met Pasen te maken? In Twente alles. De paasgebruiken in Ootmarsum en Denekamp bieden bezoekers een fascinerend schouwspel. Vlöggeln en paasstaak slepen halen geregeld de tv­journaals. Al zullen ze het dit jaar mogelijk moeten afleggen tegen het spektakel van The Passion in Enschede.

De inwoners van Ootmarsum en Denekamp dragen de oude paastradities met trots uit. Hoogtepunt in Ootmarsum is het vlöggeln op beide paasdagen. Acht poaskearls ­ ongetrouwde katholieke mannen gekleed in lange regenjas en gleufhoed – trekken zingend door het stadje, met een groeiend aantal mensen in een lange slinger achter zich aan. Een fenomeen, sinds vorig jaar landelijk erkend als immaterieel erfgoed.

In het naburige Denekamp zorgen twee jonge mannen ­ onder de namen Judas en Iskarioth ­ er op paaszondag voor dat de paasstaak van het landgoed Singraven met vereende krachten naar de kerk in het dorp wordt gesleept. ’s Avonds wordt de boomstam samen met het paasvuur aangestoken. WWW.OOTMARSUM-DINKELLAND.NL WWW.TRADITIESINOVERIJSSEL.NL

Een van de troeven waarmee Kuiper Twente als fietsregio aanprijst is dat je er nooit moe wordt. “Elke vijf kilometer vind je er een rustpunt.” In de omgeving rondom Dene­kamp en Ootmarsum wordt het de bezoeker met acht zogenoemde ‘vlinderpunten’ nog makkelijker gemaakt om het gebied te ontdekken. De vlinderpunten zijn gekop­peld aan bezienswaardigheden, bieden informatie over de omgeving en zijn ook onderling met elkaar verbonden. De fietser heeft keuze uit drie routes. Je moet wel heel fanatiek zijn om de tocht vanuit Denekamp niet te beginnen op het terras van Natura Docet Wonderryck Twente – een van die vlinderpunten. Het museum annex landschapscentrum fungeert na een recente uitbreiding als poort naar Nationaal Landschap Noordoost Twente. Wat in dat gebied aan natuur en cultuur op je ligt te wachten wordt je binnen én buiten het museum op een interactieve manier duidelijk gemaakt. Zelfs vanuit je terrasstoel, met zicht op de tuin, krijg je al een indruk van de verscheidenheid aan Twentse flora.

PleisterplaatsEenmaal in het zadel hoef je geen vijf kilometer tot het volgende rustpunt, het erf waar de wieg van Hennie Kuiper stond. Aan de boorden van het verstilde kanaal

Almelo­Nordhorn ligt de boerderij die nu dienst doet als pleisterplaats, met zelfgemaakt ijs en duurzame koffie. Nog steeds wordt het bedrijf gerund door Kuipersen, die bezoekers ook graag bijpraten over de agrarische activi­teiten. Hoe de streek er bij lag voordat hier de eerste grond werd ontgonnen is te ervaren in natuurgebied De Bergvennen. Woeste leegte, weldadige rust. Verderop, bij het rustieke dorp Lattrop, trekt Cosmos Sterrenwacht de blik naar boven. In het observatorium staat de grootste telescoop van Nederland; buiten in de sterrentuin drukt de melkweg haar stempel op planten en bloemen.

SprookjesachtigIn Ootmarsum rijgen galeries zich aaneen maar proef je

HUIS VOOR DE KUNST OOTMARSUM:MEER EEN THUIS DAN GALERIE Je zou er kunnen wonen. Het Huis voor de Kunst in Ootmarsum wil museum noch klassieke galerie zijn. Hier kijk je niet naar Sturm, Schelfhout, Israëls of Kaplan, maar ben je bij ze op bezoek. “Kunst vraagt om verhalen.”

Het is een in alle opzichten feestelijk portret. Al heeft haar blik nog iets terughoudends, alsof ze niet goed weet wat ze moet verwachten, toch staat Theodora Sloet van Zwanenburg in haar lichte japon te stralen. Met dank aan Georg Sturm, die vooral naam maakte met zijn decoraties en muurschilderingen in onder meer het Rijksmuseum en het Centraal Station in Amsterdam. Een meester van het platte vlak, zoals zijn vriend en bouwmeester Pierre Cuypers het graag zag. “En dan hier zoveel diepte. Je voelt het schildersplezier”, zegt conservator Jaap Nijstad van het Huis voor de Kunst.Alsof de Lochemse kunsthistoricus een oogje in het zeil houdt tot het moment dat de bewoners terugkeren, zo is de ontvangst in het monumentaal ogende pand aan het Kerkplein in kunststadje Ootmarsum. Terwijl de huis­meester koffie zet legt Nijstad in de blauwe salon uit dat het schilderij van Sturm een van de recente aankopen is van Jan Starke, die met mede­directeur Mechteld Timmer in 2013 het Huis voor de Kunst in Ootmarsum opende. Ze raakten bij een spontaan bezoek meteen in de ban van het Twentse kunststadje, dat een hoge galeriedichtheid heeft. Het is de tweede vestiging, naast Veendam, waar de Groningse zakenman speciaal een huis liet bouwen om zijn kunstverzameling te presenteren. Het accent ligt op figuratieve kunst uit de 19de en 20ste eeuw.

GastenboekBeide vestigingen zijn galeries, “maar zonder dat het er dik bovenop ligt”, zegt Nijstad. Gewone huizen met een buitengewone inhoud, zoals de eigenaren het zelf graag omschrijven. Vandaar de tapijten, haarden en antieke meubels in alle salons, waar schilderijen en sculpturen worden gepresenteerd als een particuliere collectie. Een beeld dat wordt versterkt door het porselein en zilverwerk in de kasten. In het gastenboek op de buitenmaatse secretaire in de hal wordt ‘de warme ambiance’ veelvuldig geprezen. Alleen de bescheiden prijskaartjes naast de werken duiden op commerciële activiteit.Er bungelt er ook een aan de sculptuur die Jaap Nijstad naast de koffiekopjes op de antieke eettafel zet. Een spinnende vrouw, in brons gevat door August Falise. Hij was bevriend met Georg Sturm. Nijstad: “Dat ze elkaar in Ootmarsum opnieuw ontmoeten is een mooi toeval. En voor Falise is het in zekere zin ook een thuiskomen. Hij heeft twee grote Twentse katholieken vereeuwigd, Schaepman in Tubbergen en Ariëns in Enschede.” Dat

soort verbanden doet iets voor de collectie, vindt Nijstad, die eerder bij veilinghuis Christie’s in Londen werkte. “Dit past bij deze plek, bij de herinneringen die hier leven. Kunst vraagt om verhalen. Als je dit bij het werk kunt vertellen maak je iets los. Dan begint iemand over zijn vader of groot-vader.”

Het Huis voor de Kunst biedt ook ruimte voor activi­teiten, zoals lezingen en concerten. In Veendam zijn er bijvoorbeeld al druk bezochte series met kamermuziek.

WWW.HUISVOORDEKUNST.COM

ook nog steeds de sfeer van de historische vesting die het ooit was. En aan de rand van het stadje laat het openlucht­museum Het land van Heeren en Boeren zien waar Twente die (bij)naam aan dankt. Het schuivenhuisje is de speelse naam van een monumentaal staaltje waterbeheer­sing, op de plek waar het kanaal Almelo­Nordhorn en het romantische riviertje de Dinkel elkaar kruisen. Tot slot wacht, net voor de finish in Denekamp, nog het sprookjes­achtige landgoed Singraven. Met een havezate, een watermolen en een terras pal aan De Dinkel. Je kunt er zomaar een wielerkampioen treffen.

ER ZIJN DRIE VLINDER-FIETSROUTES, VAN 36 TOT 47 KILOMETER LENGTE. MEER INFORMATIE: WWW.VLINDERPUNTEN.NL

11

Je kunt er circustheater zien en je een paar stappen verder onderdompelen in beeldende kunst. Lokt de natuur toch meer? Ook dan laten kunstenaars je in Diepenheim anders kijken.

Nu eens geen Engelse titel, maar vier Nederlandse woorden die een gedicht op zichzelf vormen. Waar de hand zingt heet de lentetentoonstelling van Kunstvereni­ging Diepenheim. Een citaat van de Zuid­Afrikaanse dichter Breyten Breytenbach, ontleend aan zijn boek Intieme vreemde. Precies die tegenstelling tussen verbin­ding en afstand spreekt ook uit het werk dat curator Arno Kramer samenbrengt. De expositie toont onder meer tekeningen, ruimtelijk werk, wandkleden, ‘borduursels’, foto­ en videokunst van 22 kunstenaars, zowel in het hoofdgebouw van de Kunstvereniging als in het even verderop gelegen Drawing Centre Diepenheim.Op de korte wandeling tussen die twee locaties passeer je ook Het Ottenhuis, een gerenoveerde stadsboerderij met nog meer tekenkunst. After Alexandria omvat werk van derdejaars studenten van kunstacademies in Belfast, Gent, Dublin, Enschede en Groningen. Uitgangspunt waren tien gedichten van de Noord­Ierse dichter John Brown, die allemaal een kleur als titel hebben. Brown is zelf actief bij het project betrokken.

Werkplaats DiepenheimVan Het Ottenhuis is het maar een paar passen naar de nieuwste aanwinst van Diepenheim als artistieke broed­plek. In Werkplaats Diepenheim kunnen makers uit alle disciplines voor korte of langere tijd een project onder handen nemen. Behalve ateliers en andere werkruimtes zijn er ook appartementen. Dit voorjaar alleen al strijken

Er wordt nog steeds zout gewonnen. Middenin het vredige landschap met natuurlijke beekjes en boeren-hoeves. In de Zoutmarke liggen de bodemschatten ook aan de oppervlakte.

In de verte torenen de bedrijfscomplexen van de Grolsche Bierbrouwerij en zoutproducent AkzoNobel. Tussen de steden Enschede en Hengelo in is de buurtschap Twekkelo zichzelf gebleven. De uitgestrekte Twekkeler Es met het Johanneskerkje, het bos van landgoed ’t Stroot, vennetjes met heiderestanten. Met het naburige Boekelo vormt dit het hart van de Twentse zoutindustrie. De boorputten liggen overal verspreid, maar worden aan het zicht onttrokken doordat er lage groene huisjes overheen staan.Zo koddig en tegelijk geheimzinnig als deze zouthuisjes ogen worden ze door niet­ingewijden nog wel eens aangezien voor kippen­ of hondenhok. In werkelijkheid markeren ze de bedrijvigheid in het gebied, die begon met de eerste zoutboring in 1919 in Boekelo. Op een paar plekken zijn nog oude boortorens te zien. Zwart, hoog en

met een zweem Saksische stijl. Twee ervan zijn tot rijksmonument verklaard.

Zee op de heideHet zout werd vroeger vervoerd via een spoorlijn die nu wordt gebruikt door Museum Buurtspoorweg in Haaks­bergen. Levende geschiedenis, want de dienst tussen Haaksbergen en Boekelo wordt onderhouden met historisch maar in perfecte staat verkerend materieel – met dank aan vele vrijwilligers. De MBS laat niet alleen zien hoe het er op het lokaalspoor aan toe ging maar ook wat deze lijnen hebben betekend voor de ontwikkeling van de regio. Nog steeds is er in Boekelo een halte Zoutindustrie, al stappen er allang geen arbeiders meer in. Deze stopplaats ligt vlakbij hotel Bad Boekelo, waar een golfslagbad met zout water – ‘de zee op de heide’ – ooit bezoekers van heinde en verre trok.Het gebied dat als de Zoutmarke onder de aandacht van de toerist wordt gebracht, laat zich ook lezen als een staalkaart van oude landschapstypen. Zoals in de buurt­schap Oele, waar het hoevenlandschap nog gaaf is en je je ondanks de nabije snelweg in een ansichtkaart waant. Hier heeft zo ongeveer elke boerderij nog haar eigen esje, een hoge akker, ontstaan doordat de grond eindeloos met mest werd opgehoogd. De trots van Oele is de watermolen. En hoewel het perceel nooit precies is gelokaliseerd kun je je toch voorstellen dat de jonge Piet Mondriaan hier inspiratie opdeed voor zijn ‘Bos bij Oele’.Vlakbij ligt het glorieuze landgoed Twickel, de plek waar de zoutlagen in de Twentse bodem in 1886 bij toeval werden ontdekt. Een zuil in het park bij het kasteel markeert de plek waar een brakke substantie naar boven kwam toen de baron van Twickel er naar water liet boren. Het Zoutmuseum in het stadje Delden brengt alle lijnen van het zoutverhaal bij elkaar. Je kunt er een zouthuisje van

beeldend kunstenaars, circusartiesten, acteurs, muziekthe­ater­makers en locatietheater­groepen in Diepenheim neer. Hun afzondering is betrekkelijk: waar mogelijk wordt het publiek een inkijkje gegund in het werkproces. Bovendien ligt alweer op een steenworp afstand een theaterzaal met binnen­ en buitenpodium, zodat voorstel­lingen meteen kunnen worden uitgeprobeerd. Is die zaal te klein? Dan worden er andere maatregelen genomen en komt er net buiten het stadje een circustent te staan. Diepenheim is wel wat gewend: in het verleden sleutelden ook groepen als The Lunatics en Dogtroep hier al aan voorstellingen. Van die ervaring maakt nu ook Circus Ronaldo dankbaar gebruik. Het Vlaamse gezel­schap maakt al sinds 1827 circustheater en werkt in Diepenheim aan de voorstelling Fidelis Fortibus. Met en kort na Pasen krijgt het publiek twee keer een voor­proefje. Voordat de productie in première gaat op het Oerol­festival op Terschelling komt Circus Ronaldo begin juni eerst nog terug in het Overijsselse festival Kunsten Op Straat, waarvan Diepenheim de thuisbasis is.Naast kunst en cultuur lonkt het landschap. Rondom Diepenheim liggen zes kastelen met bijbehorende landgoederen. De Kunstvereniging heeft daar met een

KUNST TEKENT DIEPENHEIM

TWENTS GOUD OP HET SPOOR IN ZOUTMARKE

flink aantal kunsttuinen een artistieke dimensie aan toegevoegd. Van een boomtuin en het Gazebo (hostatuin) tot een vlinder­, winter­ en seringentuin van herman de vries. Een kunstenaar als gids? Met de audiowandeling van kunstenaar Pieke Werner kun je het landschap dromen.

WAAR DE HAND ZINGT, 21 MAART TOT EN MET 31 MEI.AFTER ALEXANDRIA, TOT EN MET 19 APRILCIRCUS RONALDO, 6 APRIL (TWEEDE PAASDAG) OM 16.00 UUR EN 10 APRIL OM 19.00 UUR (TENT GROTESTRAAT)WANDELING PIEKE WERNER, GRATIS AF TE HALEN BIJ KUNSTVERENIGING OF HERBERG DE POL.

WWW.KUNSTVERENIGING.NLWWW.WERKPLAATSDIEPENHEIM.NL

binnen bekijken, er is een collectie van 2000 zoutvaatjes en natuurlijk een winkel. Met zout uit verre streken, maar ook uit Twentse bodem.

WWW.ZOUTMARKE.NL

Henk Visch - Lonely Feelings on Landing, nr. 2

Circus Ronaldo - fotograaf: Benny De Grove

KIJK OOK OP BELEEFTWENTE.NL/CULTUUR

Dit is een commerciële bijlage van Museum TwentseWelle. De inhoud van deze bijlage valt niet onder de verantwoordelijkheid van de redactie van NRC Handelsblad/nrc.next.

KIJK OOK OP BELEEFTWENTE.NL/CULTUUR

MEER WETEN? KIJK OP BELEEFTWENTE.NL/CULTUUR

Tekst: Ingrid Bosman

WAAROM CULTUUR IN TWENTE NAAR MEER SMAAKT

2 T/M 6 APRIL TWENTEMET PASEN MOET JE IN TWENTE ZIJNPasen in Twente is een aaneenschakeling van tradities. Sluit eens aan tijdens het ‘vlöggeln’ of bezoek een paas­vuur. Voor een bijzonder evenement kom je dit jaar naar Enschede: zij zijn op 2 april het decor voor ‘the Passion’.

ONTDEK ALLE ACTIVITEITEN TIJDENS PASEN IN TWENTE OP BELEEFTWENTE.NL/CULTUUR/PASEN.

27 MAART TUBBERGENKAFT BY NIGHT!Van seventies music en cabaret tot close harmony. KAFT by Night belooft opnieuw een verrassend avondfestival. Acht (kamer)ruimten in het centrum van Tubbergen zijn het podium voor tal van uiteenlopende optredens.

17 T/M 19 APRIL ALMELOHISTORISCH FESTIVAL De slag om Ruigenrode. De Napoleontische tijd herleeft in Almelo. De bewoonde kampementen zijn het decor voor historische demonstraties zoals paardenshows, een parade, historische maaltijden en als hoogtepunt de Slag om Ruigenrode.

14 T/M 17 MEI ENSCHEDETWENTS GITAAR FESTIVALVan een vrij toegankelijk buitenprogramma tot verfijnde topklasse klassieke gitaar optredens in een zaal. Tijdens de tiende editie van het Twents Gitaar Festival zijn er masterclasses, gitaarconcours en uiteenlopende gitaar­workshops.

7 APRIL T/M 31 OKTOBER DENEKAMP600 JAAR HUIS SINGRAVENIedere dinsdag, woensdag en donderdag leidt een ervaren gids u door het Huis en toont de waardevolle kunst­, antiek­ en meubelcollectie die door de laatste bewoner van het Huis bijeen gebracht is.

2 APRIL ENSCHEDETHE PASSIONDit jaar vormt Enschede het decor voor The Passion. Naast het spektakel vind je er een uitgebreid randprogramma met een Twentse knipoog. The Passion vertelt tijdens een groots en uniek muziekevenement over het lijden, sterven en de opstanding van Jezus.

5, 6, 12, 19, 26 APRIL HAAKSBERGENSTOOMTREINRITTEN MBS – BOEKELO Vanaf Eerste Paasdag is het bij Museum Buurspoorweg weer mogelijk een stukje geschiedenis binnen te stappen. Vanaf 5 april begint de stoomtrein weer te rijden en is het bijbehorende museum geopend. Ontdek het levendige museum met authentiek rijdend materieel.

TOT EN MET 25 MEI DENEKAMPEXPOSITIE MOVE IT!Test jezelf tijdens de Expositie Move it! in Wonderryck, het belevingsmuseum en landschapscentrum voor Noordoost­Twente. Startpunt om de streek te verkennen. Kom van top tot teen in beweging.

1 T/M 12 APRIL DELDENDELDEN TERUG NAAR TOEN70 jaar bevrijding. Stad Delden was een belangrijke schakel in de bevrijdingsstrijd. Delden gaat terug naar toen. Zo wordt bijvoorbeeld Porter Field, de Airstrip op Twickel, opnieuw door WW2 vliegtuigen in gebruik genomen.

18 EN 19 APRIL TUBBERGENKUNST KIJKEN Open Atelierroute. Verschillende kunstenaars laten hun werken zien op bijzondere plekken. Dit kan hun eigen atelier zijn of tentoonstellingen op favoriete plaatsen van de kunstenaars.

22 T/M 25 MEI ENSCHEDEMEMPHIS HEART ’N SOULWaan je in muziekhoofdstad Memphis. Artiesten die hart en ziel raken. Bands uit de USA, Canada, UK en Nederland brengen soul, blues, rock ’n roll, bluegrass, gospel en country ten gehore.

APRIL T/M OKTOBER HAAKSBERGENONTDEK HET LANKHEET MET DE BUURSERPOTVaar eens mee met de Buurser pot, luister naar de anekdotes van de potschippers en geniet ondertussen van de prachtige natuur rondom Haaksbergen. De historische platbodem vertrekt vanaf Landgoed Het Lankheet, een kennis­ en belevingspark met activiteiten voor jong en oud.

BLIJFT U SLAPEN?Naast grote tentoonstellingen, proef je de typische Twentse cultuur ook in tal van events en activiteiten. In de stad en tien minuten verder, op het Twentse land. Pasen, met de Passion in Enschede en de Twentse Paasgebruiken in de directe omgeving, is daar een goed voorbeeld van. Kom cultuurproeven met onze verblijfs­arrangementen en kijk voor een complete cultuuragenda op beleeftwente.nl/cultuur