TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler...

86
TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse politiek Hitler Vrede van Versailles Herbewapening TOETS 1177 BRON I Hitler tot zijn generaals, 3 februari 1933 (volgens aantekeningen van een adjudant). "Naar buiten: strijd tegen Versailles. Gelijke rechten in Genève; maar doelloos als het volk er niet voor wil vechten. Uitzien naar bondgenoten (...) Hoe moet de verkregen politieke macht gebruikt worden? Nu nog niet te zeggen. Misschien verovering van nieuwe exportmogelijkheden, misschien - beter nog - verovering van nieuwe levensruimte in het oosten en een niets en niemand ontziende germanisering hiervan. Het is duidelijk dat pas met politieke macht en strijd de huidige economische toestanden kunnen worden veranderd. Wat nu gedaan kan worden, zijn alleen maar lapmiddelen." BRON II Cartoon uit het Franse blad 'Le Canard enchainé', 1933. 1 In de redevoering tot zijn generaals (I) stelt Hitler dat hij "strijd tegen Versailles" wil voeren. Noem uit de periode 1933-1939 vier voorbeelden dat hij die strijd ook inderdaad gevoerd heeft. 2 In zijn redevoering (I) maakte Hitler ook reeds het andere doel van zijn buitenlandse politiek bekend. Welk doel was dat? Toon je antwoord vanuit de tekst aan. 3 Leg uit dat in de ogen van Hitler dit tweede doel pas bereikt kon worden, als de "strijd tegen Versailles" gewonnen was. 4 Zowel Hitler (I) als de Franse cartoon (II) geven aan op welke wijze Hitler zijn buitenlandse politiek voerde. Leg uit wat de cartoon daarover duidelijk wilde maken. 5 Hoe moet je het verschil tussen de cartoon (II) en de woorden van Hitler zelf (I) verklaren?

Transcript of TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler...

Page 1: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Buitenlandse politiek Hitler

Vrede van Versailles

Herbewapening

TOETS

1177

BRON I

Hitler tot zijn generaals, 3 februari 1933 (volgens aantekeningen van een adjudant).

"Naar buiten: strijd tegen Versailles. Gelijke rechten in Genève; maar doelloos als het volk er niet voor wil

vechten. Uitzien naar bondgenoten (...) Hoe moet de verkregen politieke macht gebruikt worden? Nu nog niet te

zeggen. Misschien verovering van nieuwe exportmogelijkheden, misschien - beter nog - verovering van nieuwe

levensruimte in het oosten en een niets en niemand ontziende germanisering hiervan. Het is duidelijk dat pas met

politieke macht en strijd de huidige economische toestanden kunnen worden veranderd. Wat nu gedaan kan

worden, zijn alleen maar lapmiddelen."

BRON II

Cartoon uit het Franse blad 'Le Canard enchainé', 1933.

1 In de redevoering tot zijn generaals (I) stelt Hitler dat hij "strijd tegen Versailles" wil voeren. Noem uit

de periode 1933-1939 vier voorbeelden dat hij die strijd ook inderdaad gevoerd heeft.

2 In zijn redevoering (I) maakte Hitler ook reeds het andere doel van zijn buitenlandse politiek bekend.

Welk doel was dat? Toon je antwoord vanuit de tekst aan.

3 Leg uit dat in de ogen van Hitler dit tweede doel pas bereikt kon worden, als de "strijd tegen Versailles"

gewonnen was.

4 Zowel Hitler (I) als de Franse cartoon (II) geven aan op welke wijze Hitler zijn buitenlandse politiek

voerde. Leg uit wat de cartoon daarover duidelijk wilde maken.

5 Hoe moet je het verschil tussen de cartoon (II) en de woorden van Hitler zelf (I) verklaren?

Page 2: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG

Oorzaken Herstelbetalingen

Ruhrbezetting

TOETS

1174

BRON

Spotprent van Jacques Nam in 'L'Echo de Paris', 1923.

1 Naar aanleiding van welke gebeurtenis heeft Nam de spotprent gemaakt? Leg je antwoord uit door de

prent te beschrijven.

2 Beoordeel of de spotprent van Nam beschrijvend, analyserend of commentariërend van karakter is. Leg

je antwoord uit.

Page 3: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Verdrag van Versailles

Saarland

Remilitarisatie Rijnland

Optreden Engeland/Frankrijk

TOETS

997

BRON I

Duits verkiezingsaffiche, april 1938.

1 Het Duitse verkiezingsaffiche speelt in op de gevoelens dat er in Versailles onrecht is begaan. Maak van

twee van de genoemde feiten, namelijk "1935 Saargebiet heimgeholt" en "1936 Rheinland vollständig

befreit!", duidelijk dat de woordkeus een wel zeer eenzijdige interpretatie van de betreffende bepaling

uit het verdrag van Versailles laat zien.

2 Hitler pocht in het affiche dat hij tussen 1933 en 1938 het Verdrag van Versailles steeds verder

ongedaan gemaakt heeft. Leg nu uit waarom Engeland en Frankrijk in deze periode niet ingegrepen

hebben.

Page 4: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Vrede van Versailles

Herstelbetalingen

Frans-Duitse vijandbeelden

TOETS

982

BRON I

Briefkaart uit Frankrijk, 1920.

BRON II

Affiche uit Duitsland, waarschijnlijk in 1919 of 1920

verschenen. Het onderschrift luidt: 'Wenn auch entwaffnet

und gefesselt – Am Himmel leuch’t ein Hoffnungsstrahl, Es

naht die Stunde der Erlösung Germanias am Marterpfahl.'

1 Welke oproep ging er van de Franse

briefkaart (I) uit met betrekking tot de

Vrede van Versailles in het algemeen? Leg

je antwoord uit.

2 Over welke bepaling uit het Verdrag van

Versailles ging de briefkaart (I) – gelet op

jaar van verschijnen en tekst – in het

bijzonder? Leg je antwoord uit.

3 Het Duitse affiche (II) spreekt zowel een

oordeel over de Vrede van Versailles als

een verwachting met betrekking tot de

toekomst uit. Maak dat duidelijk door het

affiche te beschrijven.

4 In beide affiches (I, II) komt een duidelijk

beeld met betrekking tot de vijand naar

voren. Leg uit dat de affiches over en weer

dat vijandbeeld bevestigd hebben. Twee

antwoorden dus.

Page 5: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Verdrag van Versailles

Isolement Duitsland

Verdrag van Rapallo

Verdrag van Locarno

TOETS

1176

BRON I

Spotprent van David Low over het Verdrag van

Locarno, 1925. Van links naar rechts: Briand,

Chamberlain, Stresemann.

BRON II

Briand tot de Volkenbond, ter gelegenheid van de

toetreding van Duitsland, 1926.

"Is het geen adembenemend schouwspel dat,

nauwelijks enkele jaren na de gruwelijkste oorlog,

die de mensheid ooit gekend heeft, te zien hoe

diezelfde volken, die zo wreed tegen elkander zijn

opgetreden, zich nu in deze vredelievende

vergadering verenigen? Welk een hoop voor de

volken! Ik zie de moeders, die na deze dag hun oog

zullen laten rusten op hun kinderen zonder hun hart

te voelen ineenkrimpen uit angst voor de oorlog.

Mijne heren, vrede voor Duitsland en voor Frankrijk,

dat wil zeggen: er is een einde gekomen aan de serie

droevige en bloedige botsingen, waarvan de

bladzijden der geschiedenisboeken vol staan; er is

een einde gekomen aan een lang verwachten, dat

nooit bevredigd scheen te worden. Geen oorlog

meer, geen brutale oplossingen voor onze geschillen.

Stellig zijn die niet verdwenen. Maar voortaan zal

het recht zegevieren."

1 De ondertekening van het Verdrag van Locarno wordt wel eens 'de tweede ondertekening van

Versailles' genoemd. Waardoor staan beide verdragen in rechtstreeks verband met elkaar?

2 In welk opzicht is het Verdrag van Locarno fundamenteel anders dan het Verdrag van Versailles?

3 In 1922 sloten Duitsland en de Sovjetunie het Verdrag van Rapallo. Leg de betekenis van dit verdrag

voor de naoorlogse veiligheidspolitiek van Frankrijk uit. Beschrijf daartoe eerst op welke wijze

Frankrijk na de Eerste Wereldoorlog zijn veiligheid trachtte te verzekeren. Ga vervolgens na welke

invloed 'Rapallo' op de veiligheidspositie van Frankrijk uitoefende.

4 Leg uit dat zowel 'Rapallo' als 'Locarno' er op gericht waren Duitsland uit zijn isolement te halen.

5 Beoordeel zowel voor het Verdrag van Rapallo als voor het Verdrag van Locarno of Duitsland er in

geslaagd is uit zijn isolement te geraken. Leg in beide gevallen je antwoord uit.

6 Welk oordeel heeft Low (I) over het Verdrag van Locarno? Leg je antwoord uit.

7 Ga na of de woorden van Briand (II) het oordeel van Low (I) over 'Locarno' ondersteunen. Leg je

antwoord uit..

Page 6: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Verdrag van Locarno

TOETS

981

BRON

Uit het dagboek van de Engelse ambassadeur in Berlijn, Lord d'Abernon:

"23 maart 1925, Berlijn. Frankrijk zal allengs de voordelen van deze politiek inzien, vooropgesteld dat wij er ons

zonder aarzeling en zonder terug te krabbelen voor inzetten. Ongetwijfeld zou het Frankrijk beter uitkomen als het

op een of andere anti-Duitse manier veiligheid zou kunnen krijgen, maar zodra het begrijpt dat zo'n plan niet op

Engelse steun hoeft te rekenen, zal het tot het wederzijds veiligheidsverdrag bekeerd worden en daarin de garantie

voor zijn veiligheid vinden. Welke van beide plannen het meeste voordeel brengt, hoeft hier niet nader uitgelegd te

worden. Het ene kan de morgenschemering van een nieuwe dag betekenen, het andere het zekere voortduren van

de nacht vol bittere gevechten. Stresemann, die aanvankelijk ontmoedigd was door de koele ontvangst van zijn

voorstellen in buiten- en binnenland, zal met het oog op de plotseling verworven steun van Chamberlain zijn

vroegere kalmte terugkrijgen en de onderhandelingen met volle energie voeren. Het is alleen de vraag of de

publieke opinie hem zal volgen."

1 Over welk "wederzijds veiligheidsverdrag" heeft D'Abernon het in zijn dagboek? Maak daarbij aan de

hand van de inhoud van het verdrag duidelijk dat het inderdaad om 'wederzijdse veiligheid' ging.

2 Op de dag dat D'Abernon het bovenstaande in zijn dagboek schreef, was het "wederzijds

veiligheidsverdrag" nog niet gesloten. Leg aan de hand van de woorden van D'Abernon uit dat in feite

Engeland Frankrijk tot het verdrag overgehaald heeft.

3 Waarom zou het "wederzijds veiligheidsverdrag" door de publieke opinie in Duitsland wel eens

verworpen kunnen worden, zoals D'Abernon vreest?

Page 7: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Briand-Stresemann

Ruhrbezetting – Inflatie

Pact van Locarno

TOETS

1175

BRON I

Briand naar aanleiding van de toetreding van Duitsland tot de Volkenbond, 1926.

"Wat betekent nu deze dag voor Duitsland en voor Frankrijk? Ik zal het u zeggen: het is nu uit met die lange

reeks van smartelijke en bloedige conflicten die de bladzijden van onze geschiedenis besmeuren, het is nu uit met

de oorlogen tussen ons, uit met de lange rouwsluiers. Van nu af zullen er geen oorlogen, geen oplossingen van

conflicten met bruut geweld meer zijn. Ik weet dat er ook nu op meerdere punten verschil van mening tussen

onze landen bestaat, maar in de toekomst zullen wij die – precies als tussen particuliere personen – voor de

rechtbank tot een oplossing brengen. Daarom zeg ik: weg met geweren, weg met machinegeweren, kanonnen.

Vrij baan voor verzoening, arbitrage en vrede."

BRON II

Stresemann in een rede ter gelegenheid van de uitreiking van de Nobelprijs, 1927.

"De historicus ziet nog steeds de afloop van de oorlog voor Duitsland vaak alleen maar als een verloren gaan van

gebiedsdelen, als een verlies van de mogelijkheid in koloniën werkzaam te zijn, als een verloren gaan van staats-

en volksvermogen. Hij ziet vaak het zwaarste verlies, dat Duitsland bovenal geleden heeft over het hoofd. Dit

zwaarste verlies bestond naar mijn mening daarin, dat die intellectuele en ambachtelijke middengroep, die

traditiegetrouw draagster van de staatsgedachte was, haar volledige toewijding aan de staat in de oorlog met het

volledige verlies van haar vermogen betaalde en geproletariseerd werd. In hoeverre de staatsraison ertoe bevoegd

was dit offer van een hele generatie te vragen, - het offer, dat daarin bestond, dat het door de staat uitgegeven

geld waardeloos werd en wel zonder schadeloosstelling -, daarover heerst tot op heden nog onenigheid van

geest."

1 De rede van Briand (I) verwijst voortdurend naar het Verdrag van Locarno. Geef een argument voor en

een argument tegen de stelling dat Briand met de laatste twee zinnen van zijn rede het Verdrag van

Locarno juist typeert.

2 Briand (I) stelt dat "ook nu" nog een aantal meningsverschillen tussen Frankrijk en Duitsland bestaat.

Geef daarvan twee voorbeelden, steeds met een uitleg.

3 Stresemann stelt in zijn rede (II) dat ten gevolge van de afloop van de Eerste Wereldoorlog de

middenklasse van het Duitse volk geruïneerd en geproletariseerd werd. Leg uit waar Stresemanns

woorden betrekking op hebben door eerst aan te geven bij welke gelegenheid de Duitse middenklasse

geruïneerd en geproletariseerd werd en vervolgens duidelijk te maken wat het staatsraison was, dat dit

offer van de middenklasse vroeg.

4 Stresemanns woorden (III) kunnen beschouwd worden als een waarschuwing dat verklaringen als die

van Briand (II) veel te optimistisch waren. Leg dat uit.

Page 8: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Verdrag van Versailles

Dawes-plan/Locarno

Appeasement-politiek

TOETS

986

BRON

Omstreeks 1930 werd in Frankrijk met onderstaande tekening reclame

gemaakt voor het rattenbestrijdingsmiddel 'Magnerforte-pasta, de enige die

onmiddellijk alle knagers vernietigt'. Boven de tekening staat: 'De kaas. Sinds

28 juni 1919, de datum van de ondertekening van het Verdrag van Versailles,

zijn achtereenvolgens vier-en-twintig inter-Geallieerde Conferenties gehouden

om 'definitief' de politieke en economische problemen als gevolg van de oorlog

te regelen.'

1 Leg uit welke van het

Verdrag van Versailles

in de tekening wordt

uitgebeeld.

2 Ga na of je de stelling

kunt verdedigen dat de

tekenaar voor zijn

opvatting gedacht kan

hebben aan:

a het Dawes-plan;

b het Verdrag van

Locarno.

Leg in beide gevallen

je antwoord uit.

3 Geef een argument

voor én een argument

tegen de stelling dat de

tekenaar in de tweede

helft van de jaren '30

waarschijnlijk de

appeasement-politiek

gesteund heeft.

Page 9: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Verdrag van Locarno

Positie Frankrijk

Erfüllungspolitik

TOETS

980

BRON

Enkele artikelen uit het Verdrag van Locarno, 1925.

"Art. 1 De hoge contracterende partijen waarborgen individueel en gezamenlijk het behoud van de territoriale

status-quo: de grenzen tussen Duitsland en België, tussen Duitsland en Frankrijk, en de onschendbaarheid van

bovengenoemde grenzen zoals ze vastgelegd zijn door of in uitvoering van het vredesverdrag ondertekend in

Versailles op 28 juni 1919 (…)

Art. 2 Duitsland en België, en eveneens Duitsland en Frankrijk, verbinden zich wederzijds ertoe geen enkele

aanval of inval te ondernemen en in geen enkel geval hun toevlucht te nemen tot de oorlog (…)"

1 Maak duidelijk dat uit bovenstaand fragment blijkt dat het Verdrag van Locarno de veiligheid van

Frankrijk moest vergroten.

2 Leg uit waarom Frankrijk voor 1925 voor zijn veiligheid niet langer vertrouwde op respectievelijk de

Verenigde Staten en Groot-Brittannië. Twee antwoorden dus.

3 Duitsland voerde in de tijd van 'Locarno' de zogenaamde 'Erfüllungspolitik'. Maak duidelijk wat onder

deze politiek verstaan moet worden als je kijkt naar de Duitse motieven om het Verdrag van Locarno te

sluiten.

Page 10: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Dawes-plan

Economische wereldcrisis

TOETS

989

BRON

De Duitse minister van buitenlandse zaken Stresemann over het Dawes-plan, 14 november 1928.

"Ik zou U willen vragen bij Uw beoordeling van de economische situatie van Duitsland en ook van de andere

hiermee samenhangende problemen uit te gaan van de gedachte dat wij in Duitsland de afgelopen jaren van

geleend geld geleefd hebben.

Als eens de crisis ons bereikt en de Amerikanen hun kortlopende kredieten terugvragen, dan zijn we bankroet. Wat

we aan belastingen heffen, heeft de grens bereikt van wat een staat sowieso kan doen. Ik weet niet waar nieuwe

belastinggelden vandaan gehaald kunnen worden. De statistieken tonen hoeveel de steden gebruikt hebben, hoeveel

de industrie gebruikt heeft, hoeveel geld we überhaupt opgenomen hebben om ons staande te houden. Wij zijn niet

alleen in militair opzicht ontwapend, wij zijn ook in financieel opzicht ontwapend. Wij hebben generlei middelen

meer."

1 Stresemann waarschuwt voor de nadelige consequenties van het Dawes-plan. Leg eerst uit dat het Dawes-

plan in 1924 opgesteld was om Duitsland te hulp te komen.

2 Ontleen aan de bron welk risico het Dawes-plan volgens Stresemann met zich meebracht. Verwijs in je

antwoord naar de tekst van de bronI.

3 De door Stresemann gevreesde crisis brak in oktober 1929 uit. Waarom had de economische crisis in veel

landen ook gevolgen voor de positie van de parlementaire democratie?

Page 11: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Vrede van Versailles

Opkomst Hitler/NSDAP

Oorzaken Tweede Wereldoorlog

Stunde Null

Ontwikkeling Duitsland na 1945

TOETS

1608

BRON

In juni 1919 schreef de Nederlandse krant 'Algemeen Handelsblad' het volgende over het Verdrag van Versailles

(bewerkte tekst).

"De aan Duitsland opgelegde vredesvoorwaarden zijn zo hard, zo vernederend, dat ook degenen die maar de

geringste verwachting van een 'rechtvaardige vrede' hebben, diep teleurgesteld moeten zijn.

Heeft Duitsland werkelijk zo'n 'vrede' verdiend? Iedereen weet hoe wij de misdaden hebben veroordeeld, die

Duitsland tegen de menselijkheid heeft gepleegd. Iedereen weet wat wij dachten van de invasie in België, van de

onderzeebootoorlog, de Zeppelin-raids.

Onze mening over de honger naar macht en verovering van Duitsland is algemeen bekend. Maar een veroordeling

van oorlogsdaden moet niet gelijk staan met een voortdurende veroordeling van een volk. In weerwil van alles

wat zij hebben gedaan, is het Duitse volk een groot en nobel volk.

De vraag is niet of de Duitsers door een intellectuele groep naar hun ondergang zijn geleid of dat zij

medeplichtigen aan de wandaden van hun leiders zijn – de vraag is of het in het belang van de mensheid is, of het

enige zin heeft om een volk te straffen op de manier waarop de regeringen van de Entente Duitsland wensen te

kastijden (...)

De financiële last is zo zwaar dat zonder overdrijving gesteld kan worden dat Duitsland verlaagd wordt tot

economische slavernij. De Duitsers zullen hard en onophoudelijk voor vreemde meesters moeten werken, zonder

enige kans op persoonlijk gewin of enig uitzicht op herwinning van vrijheid of economische onafhankelijkheid.

Deze aan de Duitsers aangeboden 'vrede' mag in de vorm verschillen van die welke de oude Romeinen aan

onderworpen volkeren oplegden, maar zeker niet in essentie. Deze vrede is een aanfluiting van de beginselen van

president Wilson. Hierop vertrouwend aanvaardde Duitsland de vrede. Dit vertrouwen is op zo'n manier

beschaamd dat we de huidige gebeurtenissen beschouwen als een diepe vernedering, niet alleen voor alle bij dit

vredesaanbod betrokken regeringen en naties, maar voor de gehele mensheid.

Deze voorwaarden zullen nooit vrede brengen. Alle Duitsers moeten het gevoel hebben dat zij het zware juk

wensen af te werpen dat hun door de Entente met haar mooie praatjes is opgelegd, en wij vrezen heel erg dat die

gelegenheid zichzelf spoedig zal voordoen (...) Geketend en geknecht zal Duitsland altijd een bedreiging voor

Europa blijven (...)

Wij begrijpen de bittere gevoelens van de landen van de Entente. Maar dat maakt deze vredesvoorwaarden niet

minder verkeerd, minder gevaarlijk voor de wereldbeschaving of minder een belediging jegens Duitsland en

jegens de mensheid."

1 Het artikel uit het Algemeen Handelsblad zou je kunnen beschouwen als een voorbeschouwing op de

geschiedenis van Duitsland en Europa tussen 1919 en 1945. Maak dat duidelijk door

- eerst uit te leggen welke relatie bestaat tussen het Verdrag van Versailles en de opkomst van

Hitler en de NSDAP;

- vervolgens (aan de hand van een citaat uit de bron) aan te geven hoe de verwachting van het

Algemeen Handelsblad werkelijkheid werd en

- ten slotte te verklaren hoe deze verbinding tussen 'Versailles' en Hitler voor de Duitsers in 1945

leidde tot 'Stunde Null'.

2 Maak met twee concrete voorbeelden duidelijk dat na 1945 met betrekking tot Duitsland niet de fouten

werden gemaakt, die (volgens het Algemeen Handelsblad) in 1919 met het Verdrag van Versailles wel

zijn gemaakt.

Page 12: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Appeasement-politiek

Anti-communisme

Spaanse Burgeroorlog

TOETS

1622

BRON

In 1938 werd in de Verenigde Staten het pamflet 'How

Communism Works' verspreid. Hieronder staat het

omslag van dit pamflet.

1 Leg uit wat we verstaan onder de 'appeasement-politiek'.

2 Welke visie hebben de schrijvers van 'How Communism Works' op het communisme? Leg je antwoord

uit met een beschrijving van de bron.

3 Hoewel het pamflet in de Verenigde Staten verscheen (en niet in Europa), kun je met de verkondigde

opvatting wel een motief duidelijk maken waarom de 'appeasement-politiek' werd gevoerd. Toon dat

aan.

4 Volgens een plakker op de bron is het pamflet uitgegeven door de 'Catholic Library Service'. Leg uit

waarom je uit een dergelijke hoek dit pamflet kunt verwachten.

5 Het omslag van het pamflet refereert wat Europa betreft met name aan Spanje. Geef aan waarom dat

begrijpelijk is, zowel vanuit het perspectief van de 'appeasement-politiek' als vanuit de visie van de

Rooms-Katholieke Kerk.

Page 13: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

As Rome-Berlijn

Sovjetunie

TOETS

1256

BRON

Russische spotprent over de 'As Rome-Berlijn'.

1 Dateer de spotprent zo nauwkeurig mogelijk. Leg je antwoord uit met behulp van de prent.

2 Leg uit dat je de prent kunt gebruiken bij een bespreking van de buitenlandse politiek van de

Sovjetunie in de jaren dertig.

Page 14: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Brits/Frans/Russisch overleg

Duits-Russisch non-agressiepact

TOETS

1266

BRON

Cartoon uit het Franse blad 'Le Petit Bleu', 1939.

1 Leg uit dat de cartoon over de

gebeurtenis gaat, die meteen

een einde maakte aan de in

1939 plaats vindende

Brits/Frans-Russische onder-

handelingen.

2 Beoordeel of de cartoon

beschrijvend, analyserend,

commentariërend of propa-

gandistisch van karakter is.

Leg je antwoord uit door een

beschrijving van de tekening.

Page 15: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Appeasement-politiek

Conferentie van München

Hitler-Stalin Pact

Houding Japan

TOETS

1002

BRON

Hitler in een toespraak tot de opperbevelhebbers van het leger, de vloot en de luchtmacht, 22 augustus 1939.

"Het was me duidelijk dat het vroeger of later tot een conflict met Polen moest komen. Ik nam het besluit reeds in

het voorjaar, dacht echter dat ik me eerst gedurende enige jaren tegen het Westen zou keren en dan pas tegen het

Oosten. Maar de tijdsvolgorde laat zich niet vastleggen. Men mag ook niet de ogen sluiten voor gevaarlijke

situaties. Ik wilde eerst met Polen tot een aanvaardbare verhouding komen, om eerst tegen het Westen te strijden.

Dit in mijn ogen sympathieke plan kon echter niet uitgevoerd worden, omdat de situatie wezenlijk veranderd is.

Het werd mij duidelijk dat bij een conflict met het Westen Polen ons zou aanvallen (...) De tegenstander had nog

hoop dat Rusland als vijand zou optreden na de verovering van Polen. De tegenstanders hebben geen rekening

gehouden met mijn grote besluitvaardigheid. Onze tegenstanders zijn kleine wormpjes. Ik zag hen in München."

1 Geef uit de jaren 1935-1936 twee voorbeelden van Engelse 'appeasement-politiek'. Maak bij beide

gebeurtenissen/feiten duidelijk dat Engeland inderdaad 'appeasement-politiek' voerde.

2 Over Engeland en Frankrijk zei Hitler in zijn toespraak tot de generaals: "Onze tegenstanders zijn kleine

wormpjes. Ik zag hen in München. Leg uit tot welke overeenkomst Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië

en Italië op de conferentie van München (september 1938) gekomen waren.

3 Waarom zal Hitler tot bovenstaand oordeel ("kleine wormpjes") over de houding van Engeland en

Frankrijk op de conferentie van München gekomen zijn?

4 Hitler hield zijn toespraak tot de generaals om hen van het Duits-Russische niet-aanvalsverdrag op de

hoogte te stellen. Leg uit waarom de conferentie van München (september 1938) voor Stalin mede de

aanleiding vormde dit niet-aanvalsverdrag te sluiten.

5 Ontleen aan Hitlers woorden waarom hij dit niet-aanvalsverdrag voor Duitsland noodzakelijk achtte.

Verwijs in je antwoord naar de bron.

6 In zijn toespraak suggereert Hitler al dat het Duits-Russische niet-aanvalsverdrag voor de rest van de

wereld een grote verrassing zal zijn. In welke zin voelden Engeland en Frankrijk zich door dit verdrag

bedrogen?

7 Leg uit waarom de Japanse regering tegenover Duitsland duidelijk liet merken over het Duits-Russische

niet-aanvalsverdrag verontwaardigd te zijn.

Page 16: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Sudetencrisis

Conferentie van München

Appeasement-politiek

TOETS

1082

BRON I

In de vroege ochtend van 30 september

1938 stuurde de Franse minister-

president, Daladier, vanuit München het

volgende telegram naar de Franse

minister van Buitenlandse Zaken,

Bonnet. Benes was de Tsjechoslowaakse

minister-president, Ashton Gwatkin was

een Britse diplomaat, Mastny een

vertegen-woordiger van de

Tsjechoslowaakse regering, die bij zijn

aankomst in München door de Duitse

geheime politie meteen gearresteerd en

in een hotel opgesloten werd.

"ALSTUBLIEFT stuur Praag met de

grootste spoed het volgende bericht:

De tekst van de overeenkomst die

vannacht is gesloten door de vier

Mogendheden in München is door de

Britse Eerste Minister en de heer

Daladier meegedeeld aan de heer

Mastny. Deze zal vanmorgen om 6 uur

per vliegtuig naar Praag vertrekken.

De heer Ashton Gwatkin, die de heer

Mastny vergezelt, zal u, tegelijk met de

Franse tekst van dit document, de

bijgevoegde kaart geven.

U dient met de meeste spoed met de

heer Benes in contact te treden om zijn

instemming te garanderen. Ik verzoek u

hem te laten weten dat ik aan het eind

van deze onderhandelingen diep

getroffen ben - en hem te verzekeren dat

het niet mijn keuze was dat er geen

vertegenwoordiger van

Tsjechoslowakije aanwezig was. Ik

twijfel er niet aan dat, hoe pijnlijk de

offers ook mogen zijn die door de

huidige situatie zijn opgelegd, de heer

Benes het met mij eens zal zijn dat het

van het hoogste belang is om, door voor

de toekomst de essentiële voorwaarden

te waarborgen die zijn land in staat

stellen het geloof in zijn toekomst te

behouden, het Tsjechoslowaakse volk te

behoeden voor de afschuwelijker

beproeving van de oorlog."

BRON II

Cartoon van de Britse tekenaar David Low, gepubliceerd op 8 juli

1938. Op de stenen staat: 'Anglo-French Security System', 'French

Alliances in Eastern Europe', 'Poland', 'Rumania', en

'Czechoslovakia'.

1 Het telegram van Daladier aan Bonnet (I) werd verstuurd,

enkele uren nadat Duitsland, Italië, Groot-Brittannië en

Frankrijk overeen gekomen waren dat Tsjechoslowakije het

Sudetenland aan Duitsland moest afstaan. Leg uit dat je

a in dit telegram kunt achterhalen welk motief Frankrijk

had om met deze 'overeenkomst van München' in te

stemmen en

b kunt stellen dat Daladier over de toekomst van

Tsjechoslowakije veel te optimistisch was.

2 Je kunt stellen dat David Low met zijn tekening (II) laat zien

dat hij al op 8 juli (dus meer dan twee maanden voor de

conferentie van München) voorzag hoe het met

Tsjechoslowakije zou aflopen. Maak dat duidelijk door de

prent te beschrijven.

3 Waarom zou het volgens Low een ramp zijn als

Tsjechoslowakije in de machtssfeer van Hitler-Duitsland zou

komen? Verwijs in je antwoord naar bron II.

Page 17: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Appeasement-politiek

Sudeten-crisis

Conferentie van München

TOETS

1704

BRON I

Op 22 september 1938 had de Britse minister-president Chamberlain in Bad Godesberg een onderhoud met Hitler

over de Sudeten-kwestie. Hieronder staan enkele fragmenten uit het verslag dat Chamberlain van dit gesprek liet

maken.

"Hij zei dat hij vanaf zijn jeugd geheel in beslag was genomen met de rassenleer en dat hij voelde dat de Duitsers

één waren, maar dat hij een onderscheid had gemaakt tussen het mogelijke en het onmogelijke en dat er plaatsen

zijn waar Duitsers wonen, waarvan het niet mogelijk is om ze binnen het Reich te brengen; maar waar ze langs de

grens liggen, is het een andere zaak, en hijzelf maakt zich zorgen om tien miljoen Duitsers, van wie er drie miljoen

in Tsjechoslowakije wonen. Daarom was hij van mening dat deze Duitsers in het Reich moesten komen. Zij

verlangden daar naar en hij was vastbesloten dat ze daarin moesten komen (…)

Dus zei ik: 'Wacht even; er is één punt waarover ik duidelijkheid wil en ik zal uitleggen waarom: u zegt dat de drie

miljoen Sudeten-Duitsers in het Reich opgenomen moeten worden; zou u daarmee tevreden zijn en is er niets meer

dat u wilt? Ik vraag u dat omdat er veel mensen zijn die denken dat dit niet alles is; dat u Tsjechoslowakije wilt

ontmantelen.'

Hij hield toen een lange rede; hij was uit op een eenheid van het ras en hij wilde niet een heleboel Tsjechen, alles

wat hij wilde waren Sudeten-Duitsers."

BRON II

Naar aanleiding van de Sudeten-crisis verscheen in een Amerikaanse krant onderstaande cartoon. De maker is

niet bekend; de man op de tekening is Chamberlain, minister-president van Groot-Brittannië.

Page 18: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

BRON III

De Amerikaanse krant 'Pittsburgh Post-Gazette' publiceerde op 5 oktober 1938

deze cartoon, getekend door Cyrus Hungerford. Op de cape, die de kappersklant

om heeft, staat: 'Chamberlain's British Lion'.

1 Leg uit wat we verstaan onder de 'appeasement-politiek'.

2 Noem twee motieven van de Britse regering om deze 'appeasement-politiek' te voeren.

3 Ga na of Chamberlain al tijdens zijn gesprek met Hitler in Bad Godesberg op 22 september (I), dus nog

voor de conferentie van München, bereid was om in de Sudeten-kwestie aan de eisen van Hitler tegemoet

te komen. Leg je antwoord uit.

4 Beide spotprenten (II, III) gaan over het optreden van de Britse minister-president Chamberlain in de

Sudeten-crisis. Leg van beide bronnen afzonderlijk uit welk oordeel de tekenaar over dit optreden heeft.

Leg steeds je antwoord uit met een bespreking van de bron.

Page 19: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Buitenlandse politiek Hitler

Niet-aanvalsverdrag Duitsland-Polen

Anschluß Oostenrijk

TOETS

1180

BRON I

Fragment uit een toelichting op het NSDAP-programma.

"1. Stichting van een afgeronde nationale staat, die alle Duitse stammen omvat. Allen die van Duitsen bloede

zijn, of ze nu onder Deens, Pools, Tsjechisch, Italiaans of onder Frans staatsgezag leven, moeten in één Duits

Rijk verenigd zijn. - Wij eisen niet meer en niet minder dan wat in het belang van onze vijanden verlangd werd -

het zelfbeschikkingsrecht van de Duitsers om te behoren tot het moederland - tot het Duitse vaderland.

Wij doen van geen enkele Duitser afstand in Sudeten-Duitsland, in Elzas-Lotharingen, in Polen, in de

Volkenbondskolonie Oostenrijk en in de staten die uit het oude Oostenrijk zijn voortgekomen. Maar deze eis is

gematigd en mist nochtans elke neiging tot imperialisme, het is de simpele en natuurlijke eis die ieder krachtig

volk als iets vanzelfsprekends formuleert en goedkeurt."

BRON II

Uitspraken van Hitler op een bespreking met alle opperbevelhebbers, 1939.

"Toen ik in 1933 aan de macht kwam, lag een periode van de zwaarste strijd achter mij. Alles wat er daarvoor

was, had afgedaan. Ik moest alles opnieuw reorganiseren, van de organen van het volk af tot aan het leger toe.

Eerst binnenlandse reorganisatie, opruiming van de kentekenen van het verval en van de defaitistische geest,

opvoeding tot heldhaftigheid. In het kielzog van de binnenlandse reorganisatie stelde ik mij de tweede opgave:

bevrijding van Duitsland uit de internationale bindingen. Twee bijzondere feiten moeten hier op de voorgrond

geplaatst worden: het uittreden uit de Volkenbond en het afzeggen van de ontwapeningsconferentie. Het was een

zwaar besluit. Het getal der profeten die verklaarden dat het tot een bezetting van het Rijnland zou leiden, was

zeer groot, het getal der gelovigen was zeer gering. Ik zette mijn plan door, gedekt door de natie die gesloten

achter mij stond. Daarna bevel tot bewapening."

1 Welke twee doelstellingen bepaalden Hitlers buitenlandse politiek na 1933?

2 In hoeverre kun je deze doelstellingen in bron I terugvinden? Verwijs in je antwoord naar de tekst.

3 Toon aan dat je in de bronnen I en II alle elementen van de tactiek, die Hitler tegenover Engeland en

Frankrijk toepaste, terug kunt vinden. Verwijs in je antwoord steeds naar de tekst van een of van beide

bronnen.

4 In 1934 sloten Duitsland en Polen een niet-aanvalsverdrag. Wat valt je op als je dit feit vergelijkt met

hetgeen in (de toelichting van) het NSDAP-programma (I) vermeld staat?

5 Hoe moet je het sluiten van het niet-aanvalsverdrag tussen Duitsland en Polen uitleggen? Geef die uitleg

voor Duitsland en voor Polen afzonderlijk.

6 In bron I wordt Oostenrijk een 'Volkenbondskolonie' genoemd. Welk argument had Hitler om deze term

met betrekking tot Oostenrijk te gebruiken?

7 Ga na of bij de poging tot 'Anschluss' in 1934 inderdaad bleek dat Oostenrijk een 'Volkenbondskolonie'

(I) was. Leg je antwoord uit.

Page 20: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Duits-Poolse crisis 1939

TOETS

1262

BRON

Spotprent in het Franse blad 'La Victoire', 1939.

1 Leg uit dat de spotprent de Duits-Poolse crisis van 1939 probeert te beschrijven.

2 Beredeneer welk standpunt de tekenaar zelf in deze crisis innam. Leg je antwoord uit met een

beschrijving van de bron.

3 Waarom kun je stellen dat de prent slechts de aanleiding, niet de oorzaak van deze crisis aangeeft?

Page 21: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Buitenlandse politiek Hitler

Verdrag van Versailles

TOETS

1183

BRON

Cartoon uit het Franse blad 'Le petit bleu', 1935.

1 Leg uit waarom het Verdrag van Versailles een belangrijke rol in de buitenlandse politiek van Hitler

speelde.

2 Noem drie feiten waarmee de tekenaar van de prent zou kunnen aantonen dat zijn weergave van de

situatie juist is. Let op het jaartal! Leg steeds je antwoord uit.

Page 22: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Vrede van Versailles

Appeasement-politiek

Conferentie van München

TOETS

1186

BRON I

Uit een memorandum van Lloyd George, 26 maart 1919.

"Men kan Duitsland zijn koloniën afnemen, zijn bewapening

terugdringen tot een zuivere politiemacht en zijn vloot

reduceren tot een van de vijfde rang. Dat blijft allemaal gelijk.

Als het land zich door de vrede van 1919 onrechtvaardig

behandeld voelt, zal het de middelen vinden om wraak te nemen

op zijn overwinnaars.

Onze voorwaarden mogen hard zijn, zelfs onbarmhartig, maar

ze kunnen tegelijkertijd zo rechtvaardig zijn dat het land

waaraan ze worden opgelegd innerlijk voelt dat het geen recht

tot klagen heeft. Maar onrechtvaardigheid en aanmatiging

getoond in het uur van de overwinning zullen nooit vergeten en

vergeven worden.

Om die reden ben ik er fel op tegen meer Duitsers aan het

Duitse staatsgezag te onttrekken dan strikt noodzakelijk is. Ik

kan mij nauwelijks een geredere oorzaak voor een toekomstige

oorlog voorstellen dan wanneer het Duitse volk, dat

ongetwijfeld bewezen heeft een der sterkste en machtigste

volken der wereld te zijn, omgeven wordt door een aantal staten

bestaande uit volken waarvan vele in het verleden nog nooit een

eigen regering bezeten hebben maar onder wie zich een groot

aantal Duitsers bevindt die hereniging met hun vaderland zullen

eisen."

BRON II

Uit een rede van Churchill in het Lagerhuis, 14 maart 1938.

"De draagwijdte van de gebeurtenissen van 12 maart kan niet

overschat worden. Europa ziet zich gesteld voor een plan van

agressie dat zorgvuldig uitgedacht en chronologisch berekend is

en dat stap voor stap ten uitvoer wordt gelegd en er bestaat nog

maar één keuze, niet slechts voor ons maar ook voor andere

landen: óf zich als Oostenrijk onderwerpen óf doeltreffende

maatregelen nemen zolang er nog tijd is om het gevaar te keren,

en voor het gevaar niet gekeerd kan worden, er tegen op te

treden. Blijven wij verder de gebeurtenissen afwachten –

hoeveel van onze hulpmiddelen die ons nu nog voor onze

veiligheid en het behoud van de vrede ter beschikking staan

laten wij daarmee verloren gaan? Hoeveel vrienden zullen zich

van ons verwijderen, hoeveel mogelijke bondgenoten zullen wij

de een na de ander in een gruwelijke afgrond zien verdwijnen?

Hoe vaak nog zal de bluf succes hebben vóórdat de achter die

bluf steeds groeiende kracht tot een werkelijkheid is

aangegroeid? Waar zullen wij staan over twee jaren als het

Duitse leger ongetwijfeld veel groter zal zijn dan het Franse en

als alle kleine landen uit Genève zijn weggevlucht om de steeds

groeiende macht van het Nazi-systeem hulde te brengen en zo

gunstig mogelijke voorwaarden voor zichzelf te verwerven?"

BRON III

Amerikaanse spotprent, 1930. Het onderschrift

luidt: 'The Source.'

BRON IV

Franse spotprent, 1938.

Page 23: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

1 Zowel Lloyd George (I) als de Amerikaanse spotprent (III) geven een beoordeling van het Verdrag van

Versailles. Ga van elk van beide na of deze beoordeling juist is. Leg steeds je antwoord uit.

2 Welke politiek wordt door Churchill in zijn rede in het Lagerhuis (II) gehekeld? Toon je antwoord

vanuit de tekst aan.

3 Zowel Lloyd George (I) als Churchill (II) waarschuwen voor een toekomstige oorlog met Duitsland,

maar verschillen van mening over de politiek die gevoerd moet worden om die oorlog te voorkomen.

Noem dat verschil en geef daar vervolgens een verklaring voor.

4 Dateer de Franse spotprent (IV) zo nauwkeurig mogelijk. Leg je antwoord uit door de prent te

beschrijven.

5 Beoordeel of Churchill (II) en de Franse spotprent (IV) tot een zelfde of tot een verschillende analyse

van de Engels-Franse politiek met betrekking tot Duitsland komen. Leg je antwoord uit.

Page 24: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Frans-Russische betrekkingen

Sudetencrisis

Non-agressiepact

TOETS

943

BRON

De Russische maarschalk Worosjilow tegen een Franse diplomaat, 22 augustus 1939.

"Reeds verscheidene jaren lang is er sprake geweest van militaire samenwerking met Frankrijk. Het is nimmer

zover gekomen. Verleden jaar, toen Tsjechoslowakije bezig was ten onder te gaan, verwachtten wij een teken van

Frankrijk, doch er gebeurde niets. Onze troepen stonden gereed. De regeringen van Frankrijk en Engeland hebben

de politieke en militaire besprekingen thans ál te zeer op de lange baan geschoven. Daarom moet de mogelijkheid

dat zich op politiek terrein zekere gebeurtenissen voordoen, niet uitgesloten worden geacht."

1 Worosjilow besprak met de Franse diplomaat de betrekkingen tussen Frankrijk en de Sovjetunie

gedurende de jaren '30. Waarom streefde de Sovjetunie in die jaren naar "militaire samenwerking met

Frankrijk"?

2 Leg uit waarom Worosjilow met betrekking tot de ondergang van Tsjechoslowakije kon zeggen dat de

Sovjetunie wachtte op "een teken van Frankrijk, doch er gebeurde niets".

3 Volgens Worosjilow bestond de mogelijkheid dat er "zich op politiek terrein zekere gebeurtenissen

voordoen". Leg uit dat de gebeurtenis waar Worosjilow over sprak een reactie op de Franse houding in de

Tsjechische crisis genoemd kan worden.

Page 25: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Anti-communisme

Appeasement-politiek

TOETS

998

BRON

Frans affiche, in 1937 verschenen.

1 Leg uit welke boodschap het affiche wil uitdragen. Toon je antwoord aan met twee beeldelementen uit de

bron.

2 De 'appeasement-politiek' mocht ook in Frankrijk op aanzienlijke steun rekenen. Leg eerst uit wat we onder

deze politiek verstaan en beredeneer vervolgens hoe dit affiche aan deze steun bijdroeg.

Page 26: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Buitenlandse politiek Hitler

TOETS

1185

BRON

Cartoon van de Nederlandse tekenaar Louis Ramaekers, 1933.

1 Geef een argument voor en een argument tegen de stelling dat al in 1933 Hitler een duidelijk andere

buitenlandse politiek voerde dan de regeringen van de Weimar-republiek.

2 Ramaekers wilde met zijn prent een oordeel geven over Hitlers buitenlandse politiek in het jaar 1933.

Welk oordeel was dat? Leg je antwoord uit door de prent te beschrijven.

Page 27: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Buitenlandse politiek Hitler

Vrede van Versailles

Appeasement-politiek

Conferentie van München

TOETS

1178

BRON I

Sir Robert Vansittart, de Britse ondersecretaris van Buitenlandse Zaken, mei 1933.

"Het huidige regime in Duitsland zal, in zijn vroegere en huidige vorm, een Europese oorlog ontketenen op het

ogenblik dat het zich daar sterk genoeg voor acht. Zijn enige vrees is dat het zal worden aangevallen voordat het

gereed is. Intussen zal het voortgaan met te pogen anderen te bedriegen en in slaap te wiegen om de artisjok des te

beter, blad voor blad, te kunnen opzuigen. Dat is grof, maar we hebben te maken met zeer grove mensen, die aan

weinig anders denken dan aan brute kracht en militarisme, en kletsen met dit doel voor ogen."

BRON II

William Astor, Conservatief lid van het Lagerhuis, oktober 1938.

"Een groot aantal mensen voelt er niets voor te worden gemengd in een ruzie in Oost-Europa. Het is denkbaar dat

men aan het begin van een oorlog geestdrift kan opbrengen voor een strijd die niet de onze is, maar het zou

moeilijk zijn het land in een moderne oorlog verenigd te houden, als de soldaten wisten dat hun vrouwen en

kinderen leden, gebombardeerd en wellicht vergast werden. Het is het diepe gevoel van pacifisme - het verlangen

buiten ruzies te blijven - dat het volk van dit land bezielt en dat beperkingen aan het uitbreiden van onze

verplichtingen oplegt."

1 Vansittart (I) stelde dat Duitsland er op uit was een Europese oorlog te ontketenen. Leg uit dat die oorlog

in de ogen van veel Duitsers bedoeld was om 'de schande van 1918' uit te wissen.

2 Toon met behulp van twee voorbeelden aan dat Hitlers politiek er aanvankelijk inderdaad op gericht was

oorlog te voorkomen, zoals Vansittart (I) in 1933 reeds voorspelde.

3 Vansittart (I) vergeleek Hitlers buitenlandse politiek met het blad voor blad opzuigen van een artisjok.

Maak met behulp van vier voorbeelden uit de periode 1934-1939 (in de juiste chronologische volgorde!)

duidelijk dat deze vergelijking opgaat.

4 Waarom kun je stellen dat de woorden van Astor (II) over de 'psychologie van de appeasement-politiek'

gingen?

5 Spoedig na 'München' ging Engeland wel over tot het "uitbreiden van onze verplichtingen" (II). Welke

twee gebeurtenissen gaven Engeland daar aanleiding toe? Leg je antwoord uit.

Page 28: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Appeasement-politiek

Conferentie van München

TOETS

1278

BRON I

De Britse minister-president Chamberlain in een toespraak tot het Britse volk, 27 september 1938.

"Hoezeer we ook mogen sympathiseren met een kleine natie die door een groot en machtig buurland belaagd wordt,

wij kunnen het niet onder alle omstandigheden op ons nemen het hele Britse Rijk in een oorlog te betrekken, alleen

ter wille van haar. Als we moeten vechten, dan moet dat om belangrijker zaken dan deze. Ik ben zelf een man van

de vrede tot in het diepst van mijn ziel. Een gewapend conflict tussen volkeren is voor mij een nachtmerrie; maar

als ik ervan overtuigd was dat een bepaald land van plan was de wereld door angst voor zijn legermacht te

overheersen, dan zou ik van mening zijn dat dat tegengehouden moet worden. Onder zo'n heerschappij zou het

leven van mensen die geloven in de vrijheid niet waard zijn om geleefd te worden; maar oorlog is iets vreselijks en

het moet ons zeer duidelijk zijn, voor we daar toe overgaan, dat het werkelijk de grote zaken zijn die op het spel

staan en dat de roep om voor hun verdediging alles te riskeren, na afweging van alle consequenties,

onweerstaanbaar is.

BRON II

Churchill in het Lagerhuis-debat na afloop van de Conferentie van München, 5 oktober 1938.

"Wanneer ik denk aan de oprechte hoop op een duurzame vrede die nog bestond voor Europa in het begin van 1933

toen de heer Hitler voor het eerst aan de macht kwam, en aan alle gelegenheden om de groei van de nazi-macht te

stoppen, die men voorbij liet gaan, wanneer ik denk aan de geweldige bondgenootschappen en hulpkrachten die

zijn verwaarloosd of verspild, dan kan ik niet geloven dat dat ergens in de hele loop van de geschiedenis zijn

weerga vindt. Wat dit land betreft moet de verantwoordelijkheid gelegd worden bij diegenen die de onbetwiste

leiding over onze politieke aangelegenheden hebben. Zij hebben noch Duitsland de herbewapening belet, noch

onszelf op tijd herbewapend (...) Zij lieten na bondgenootschappen en verbonden te sluiten die vroegere fouten

hersteld zouden kunnen hebben, en lieten ons dus op dit beslissende uur zonder een afdoende nationale defensie of

een doeltreffende internationale veiligheid."

1 Chamberlain hield zijn toespraak (I) toen de Sudetencrisis op zijn hoogtepunt was. Leg uit welke politiek

Chamberlain in de Sudetencrisis voerde. Gebruik een zinsnede uit zijn woorden om je antwoord te

verduidelijken.

2 Beoordeel aan de hand van zijn woorden (I) of Chamberlain een juiste analyse van de Duitse buitenlandse

politiek had gemaakt. Leg je antwoord uit.

3 In het Lagerhuisdebat van 5 oktober 1938 gaf Churchill zijn visie op de Conferentie van München. Leg

aan de hand van Churchills woorden (II) uit wat we onder het 'trauma van München' verstaan.

4 Ontleen aan zijn rede (II) of Churchill de Engelse politiek ten opzichte van de Sovjetunie in de jaren dertig

verstandig vond. Leg je antwoord uit.

Page 29: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Remilitarisatie Rijnland

Appeasement-politiek

TOETS

993

BRON

Cartoon van David Low, 1936. Op de ruggen rechtsonder staat respectievelijk: 're-armament', 'Rhineland

.fortifications', 'Danzig'; op de rug linksboven staat: 'boss of the universe'

1 Low maakte de cartoon naar aanleiding van de remilitarisatie van het Rijnland ('Rhineland fortifications').

Leg van twee gebeurtenissen na 1936 uit dat ze de visie van Low op de internationale verhoudingen (zoals

die uit prent I blijkt) bevestigen.

2 Vanaf welke gebeurtenis klopt de visie van Low op de internationale verhoudingen niet langer? Leg je

antwoord uit.

3 Bepaal van de cartoon of ze beschrijvend, analyserend of commentariërend van karakter is. Leg je

antwoord uit.

Page 30: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Japanse politiek

China

TOETS

991

BRON

Uit een verklaring van de Japanse regering, 1938.

"Wat Japan nastreeft is de instelling van een Nieuwe Orde, waardoor de veiligheid en de duurzaamheid van de

verhoudingen in Oost-Azië wordt gegarandeerd. Daarin ligt het einddoel van ons militaire optreden. Deze Nieuwe

Orde heeft zijn grondslag in de drievoudige verbondenheid van Japan, Mantsjoekwo en China, gericht op

wederzijdse hulpverlening en samenwerking op politiek, economisch, cultureel en ander terrein. Het is de taak van

de Nieuwe Orde de internationale gerechtigheid te verzekeren, het gemeenschappelijk afweren van het

communisme te garanderen, een nieuwe cultuur in het leven te roepen en nauwe economische samenwerking in

geheel Oost-Azië te verwerkelijken."

1 De Japanse verklaring is enerzijds heel duidelijk over de Japanse doelstellingen, anderzijds worden

bepaalde doeleinden ook verhuld. Geef van beide twee voorbeelden. Verwijs in je antwoord naar de tekst.

2 Welke binnenlandse ontwikkeling in China was voor de Japanse regering aanleiding geweest deze

verklaring uit te geven. Licht je antwoord toe.

3 Waarom deed het Westen nauwelijks iets tegen het militaire optreden van Japan tegenover China?

Page 31: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Conferentie van München

TOETS

1188

BRON III

Amerikaanse spotprent, 1938.

1 Bepaal door een beschrijving van de prent naar aanleiding van welke gebeurtenis deze gemaakt is.

2 De prent oefent scherpe kritiek uit. Beoordeel voor welke twee landen deze kritiek vooral bedoeld is.

Leg je antwoord uit.

Page 32: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

''

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Appeasementpolitiek

Conferentie van München

Hitler-Stalin Pact

TOETS

983

BRON I

Cartoon op de voorpagina van het satirische

Franse blad 'Le Rire' van 26 mei 1939. Het

onderschrift luidt: 'Hij heeft al drie kleine

landen verslonden en hij houdt niet op met het

verslinden van de kaart!'

BRON II

Sovjet-Russische cartoon uit 1938. Op het vlaggetje staat:

'Naar het Oosten!', op het gerecht 'Tsjechoslowakije'.

1 Op welke politiek oefent bron I kritiek uit? Leg je antwoord uit door de prent te beschrijven.

2 In welke historische context moet de Franse spotprent (I) geplaatst worden? Leg je antwoord uit met twee aan

bron I ontleende elementen.

3 De Russische spotprent (II) oefent kritiek uit op dezelfde politiek als bron I. Leg eerst uit dat deze kritiek

inhoudelijk heel anders is en vervolgens waardoor dat verschil veroorzaakt werd.

4 Waarom kun je stellen dat de Sovjet-Russische cartoon (II) in zekere zin al een verklaring geeft voor het non-

agressiepact dat de Sovjetunie eind augustus 1939 met Duitsland sloot.

Page 33: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Appeasement-politiek

Non-agressiepact Hitler-Stalin

TOETS

1707

BRON I

Op 16 april 1939 stelde de Sovjetunie aan

Groot-Brittannië en Frankrijk voor om een

militair bondgenootschap te sluiten.

Winston Churchill, lid van het Britse

parlement, drong er op 4 mei in een

toespraak bij de Britse regering op aan dit

aanbod te aanvaarden.

"Er zijn al tien of twaalf dagen verlopen

sinds het Russische aanbod werd gedaan.

Het Britse volk, dat thans, onder opoffering

van een gerespecteerde, ingewortelde

gewoonte, het beginsel van militaire

dienstplicht heft aanvaard, heeft, in

verbinding met de Franse Republiek, een

recht om een beroep op Polen te doen om

geen obstakels te leggen op de weg van een

gemeenschappelijk belang. Niet alleen

moet de volledige samenwerking van

Rusland aanvaard worden, maar de drie

Baltische staten, Litouwen, Letland en

Estland moeten ook meedoen (…)

Er kan geen oostelijk front tegen de Nazi-

agressie in stand gehouden worden zonder

de actieve hulp van Rusland. Russische

belangen zijn diep bezorgd in het

tegenhouden van Herr Hitlers plannen met

betrekking tot Oost-Europa. Het moet nog

mogelijk zijn om alle staten en volkeren

van de Oostzee tot aan de Zwarte Zee

bijeen te brengen in één hecht front tegen

een nieuwe gewelddaad van een invasie.

Zo'n front, indien gemaakt met de juiste

instelling en met vastberaden en

krachtdadige militaire afspraken, kan

wellicht, gecombineerd met de macht van

de Westelijke mogendheden, Hitler,

Goering, Himmler, Ribbentrop, Goebbels

en co. confronteren met krachten, die het

Duitse volk slechts met tegenzin wil

uitdagen."

BRON II

In 1939 werd in de Verenigde Staten deze cartoon van Herblock

gepubliceerd.

Page 34: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

BRON III

Cartoon van de Amerikaanse tekenaar Roger Armstrong uit 1939.

1 Wat verstaan we onder de 'appeasement-politiek'?

2 Ga na of Churchill zich in zijn rede van 16 april 1939 (I) een voor- of een tegenstander van de

'appeasement-politiek' toonde. Neem in je antwoord ter ondersteuning een zin uit bron I op.

3 Leg uit dat het niet-aanvalsverdrag tussen Duitsland en de Sovjetunie een einde maakte aan de

pogingen van Groot-Brittannië en Frankrijk om de agressieve politiek van Duitsland te stoppen.

4 De beide spotprenten (II, III) zijn gemaakt naar aanleiding van het niet-aanvalsverdrag tussen

Duitsland en de Sovjetunie. Zet de beide prenten in de juiste historische volgorde door duidelijk te

maken wat de beide tekenaars over dit verdrag willen vertellen.

Page 35: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Aanval op Polen

Kenmerken fascisme

TOETS

1264

BRON

Hitler tot de staf van de 'Wehrmacht', 22 augustus 1939 (volgens het verslag van een adjudant).

"Niemand weet hoe lang ik nog leef, daarom het conflict beter nu (…) Nu is de waarschijnlijkheid nog groot dat

het westen niet ingrijpt. Wij moeten met meedogenloze vastberadenheid het waagstuk op ons nemen (…) De

tegenstander had nog de hoop dat Rusland als tegenstander zou optreden na de verovering van Polen. De

tegenstanders hebben geen rekening gehouden met mijn grote besluitvaardigheid. Onze tegenstanders zijn kleine

wormpjes. Ik zag ze in München (…) Ook als in het westen oorlog uitbreekt, blijft vernietiging van Polen op de

voorgrond staan (…) Ik zal propagandistische aanleiding tot de oorlog geven, onverschillig of die geloofwaardig

is of niet. De overwinnaar wordt er later niet naar gevraagd of hij de waarheid heeft gezegd of niet. Bij het begin

en het voeren van de oorlog komt het niet op het recht aan, maar op de overwinning. Hart sluiten tegen

medelijden. Bruut optreden."

1 Hitler probeerde in de bijeenkomst van 22 augustus 1939 zijn generaals en admiraals ervan te overtuigen

dat Polen kon worden aangevallen. Welke twee argumenten gebruikte Hitler daarvoor? Toon je antwoord

vanuit de bron aan.

2 Waarom zijn de woorden van Hitler typerend voor de fascistische manier van buitenlandse politiek

voeren? Haal twee voorbeelden uit de bron ter ondersteuning van je antwoord.

Page 36: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Buitenlandse politiek Hitler

Volkenbond

TOETS

1182

BRON

Cartoon uit het Engelse blad 'Evening Standard', 1933. Op het apparaat rechtsonder staat: 'Economic sanctions

hydrant'.

1 Welke politiek voerde Hitler met betrekking tot de Volkenbond? Leg je antwoord uit.

2 Beoordeel of de tekening van David Low in de 'Evening Standard' beschrijvend, analyserend of

commentariërend van karakter is. Leg je antwoord uit door de prent te beschrijven.

Page 37: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Buitenlandse politiek Hitler

Versailles/Locarno

Houding Engeland/Frankrijk

TOETS

1184

BRON I

Twee fragmenten uit Hitlers 'Mein Kampf'.

"De buitenlandse politiek van de volkse staat heeft tot

taak op deze planeet voor de bestaanszekerheid te

zorgen van het in de staat verenigde ras, doordat zij

een gezonde, levensvatbare, natuurlijke verhouding

maakt tussen de omvang en de groei van het volk

enerzijds en de omvang en de kwaliteit van het land

en de grond anderzijds (...) Nu word ik slechts geleid

door het nuchtere inzicht dat men verloren gegane

gebieden niet door de welbespraaktheid van geslepen

parlementaire kletsmeiers terugkrijgt, maar met een

geslepen zwaard moet veroveren, dus in een bloedige

strijd."

BRON II

Hitler in zijn zogenaamde 'Friedensrede' tot de

Rijksdag, 17 mei 1933.

"Het is in het belang van allen dat de hedendaagse

problemen op een verstandige en vreedzame manier

opgelost worden (...) De toepassing van wat voor

geweld dan ook in Europa zou geen gunstig effect op

de politieke en economische toestand hebben (...) Het

uitbreken van zo'n grenzeloze gekte zou

noodzakelijkerwijs moeten leiden tot de ineenstorting

van de huidige sociale en politieke orde (...)

Aan de andere kant kan de uitsluiting van een groot

volk niet voortdurend worden volgehouden, maar

moet daar eens een eind aan worden gemaakt. Hoe

lang denkt men zo'n onrechtvaardigheid een grote

natie op te kunnen leggen? (...) Als Duitsland gelijke

rechten eist die alleen verwezenlijkt kunnen worden

als andere volkeren ontwapenen, dan heeft zij het

morele recht dat te doen, omdat zijzelf de bepalingen

van de verdragen heeft uitgevoerd."

BRON III

De Engelse minister-president Baldwin in een

verkiezingstoespraak, 1935.

"Vrees niet en versta uw regering niet verkeerd als zij

zegt, dat zij aandacht heeft voor onze verdediging (...)

Ik geef u mijn woord dat er geen omvangrijke

bewapening zal komen."

1 Leg uit welke doelen van Hitlers buitenlandse

politiek je in bron I terug kunt vinden.

Verwijs in je antwoord steeds naar de tekst.

2 Welk verschil bestaat er tussen de fragmenten

uit 'Mein Kampf' (I) en Hitlers 'Friedensrede'

(II)?

3 Welk motief had Hitler om in 1933 in zijn

'Friedensrede' zo'n andere toon aan te slaan

dan hij in 'Mein Kampf' had gedaan?

4 Hitler stelde in zijn 'Friedensrede' (II) dat

Duitsland de "bepalingen van de verdragen"

had uitgevoerd. Welke twee verdragen

bedoelde Hitler?

5 Maak aan de hand van bron II duidelijk wat

Hitler met zijn opmerking over de uitvoering

van de "bepalingen van de verdragen" wilde

bereiken.

6 Hitlers 'Friedensrede' (II) was in de eerste

plaats tot Engeland en Frankrijk gericht. Leg

uit dat Hitler in deze rede probeerde in te

spelen op de gevoelens die bij veel Engelsen

en Fransen leefden. Gebruik citaten uit de

tekst om je antwoord aan te tonen.

7 Beoordeel aan de hand van bron III of Hitler

deze gevoelens - voor wat Engeland betreft -

goed had ingeschat. Leg je antwoord uit.

Page 38: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Anti-communisme

Appeasement-politiek

TOETS

984

BRON I

In de jaren '30 in Frankrijk verschenen affiche.

BRON II

In 1936 in Spanje verschenen affiche. Op het affiche

staat: 'El Comunismo destruye la familia'.

1 Met welke argumenten/motieven proberen de affiches I en II tegen het communisme te waarschuwen?

Leg beide antwoorden uit door de affiches te beschrijven.

2 Leg uit wat we onder de 'appeasement-politiek' verstaan.

3 Waarom kun je stellen dat de aantrekkingskracht van affiches als bovenstaande in de West-Europese

samenlevingen voor een deel de populariteit van de appeasement-politiek verklaart?

Page 39: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Buitenlandse politiek Hitler

Appeasement-politiek

TOETS

995

BRON

Hitler in een rede in het 'Berliner Sportpalast', 26 september 1938.

"Ik heb maar weinig te verklaren: ik ben de heer Chamberlain dankbaar voor zijn inspanningen. Ik heb hem

verzekerd dat het Duitse volk niets anders dan vrede wil; maar ik heb hem ook duidelijk gemaakt dat ik me niet

achter de grenzen van ons geduld terug kan trekken. Ik heb hem verder verzekerd en herhaal het hier dat er –

wanneer dit probleem opgelost is – voor Duitsland in Europa geen territoriaal probleem meer bestaat!

En ik heb hem verder verzekerd dat op het moment waarop Tsjechoslowakije haar problemen oplost – dat wil

zeggen waarop de Tsjechen met hun andere minderheden tot overeenstemming zijn gekomen, en wel vreedzaam en

niet door onderdrukking - , dat ik dan helemaal niet meer in de Tsjechische staat geïnteresseerd ben. En dat wordt

hem gegarandeerd! Wij willen helemaal geen Tsjechen!

Maar evengoed wil ik nu tegenover het Duitse volk verklaren dat met betrekking tot het Sudetenduitse probleem

mijn geduld nu op is. Ik heb de heer Benesj een aanbod gedaan dat niets anders is dan de verwezenlijking van

hetgeen hij zelf reeds aanvaard heeft. Hij heeft nu de beslissing in eigen hand! Vrede of oorlog! Of hij zal dit

aanbod accepteren en de Duitsers nu eindelijk de vrijheid geven, of wij zullen deze vrijheid zelf nemen!"

1 Leg uit waarom Hitlers rede (I) kenmerkend is voor de politiek die hij in de jaren '30 tegenover Engeland

en Frankrijk voerde. Verwijs in je antwoord naar de bron.

2 De Britse minister-president Chamberlain voerde tegenover Hitler de zogenaamde 'appeasement-politiek'.

Wat verstaan we onder deze politiek?

3 Ga na of je kunt stellen dat Hitlers woorden (I) Chamberlain overtuigd kunnen hebben van de juistheid

van zijn 'appeasement-politiek'. Leg je antwoord uit.

Page 40: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Appeasement-politiek

TOETS

1257

BRON I

Spotprent van David Low, 1938.

BRON II

Spotprent van David Low, 1938. Op de prent staan

Chamberlain en Mussolini afgebeeld.

BRON III

Franse spotprent naar aanleiding van de conferentie

van München, 1938. Het onderschrift luidt: 'Pas de

fleurs, s.v.p.'. Op de prent staan Daladier,

Chamberlain, Hitler en Mussolini.

1 Kies uit de bronnen I, II en

III de spotprent die naar jouw

mening het scherpst de

appeasement-politiek veroor-

deelt. Beargumenteer je

antwoord door de prent van je

keuze te beschrijven.

Page 41: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Buitenlandse politiek Hitler

Appeasement-politiek

TOETS

1179

BRON

Franse spotprent.

1 Leg uit wat we verstaan onder de 'appeasement-politiek'.

2 Dateer de spotprent zo nauwkeurig mogelijk. Leg je antwoord uit aan de hand van de prent.

3 Bepaal of deze spotprent in de argumentatie van de voor- of juist van de tegenstanders van de

'appeasement-politiek' paste. Leg je antwoord uit.

Page 42: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Duits-Russisch non-agressiepact

TOETS

1263

BRON

Amerikaanse spotprent, 1939.

1 Over welke gebeurtenis gaat de prent? Leg je antwoord uit door een beschrijving van de bron.

2 Waarom kun je de prent kenmerkend noemen voor de Westerse reactie op de afgebeelde gebeurtenis?

Leg je antwoord uit.

Page 43: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Appeasement-politiek

Conferentie van München

Hitler-Stalin Pact

Aanval op Polen

TOETS

1000

BRON I

Hitler in een toespraak tot zijn militaire commandanten, 22

augustus 1939 (volgens de aantekeningen van een van hen,

admiraal Canaris).

"De vijand hoopte op iets anders, dat Rusland onze vijand

zou worden na de verovering van Polen. De vijand hield

geen rekening met mijn grote doelgerichtheid. Onze vijanden

zijn kleine wormpjes. Ik zag ze in München.

Ik was ervan overtuigd dat Stalin het Engelse aanbod nooit

zou aanvaarden. Rusland heeft er geen belang bij om Polen

in stand te houden, en Stalin weet dat het het einde van zijn

regime zou betekenen, ongeacht of zijn soldaten als

overwinnaars of als verslagenen uit een oorlog zouden

komen (...) Ik ging stapsgewijs de nieuwe politiek tegenover

Rusland voeren. In samenhang met het handelsverdrag

raakten we in politieke gesprekken. Voorstel voor een non-

agressiepact. Toen kwam een veelomvattend voorstel van

Rusland. Vier dagen geleden nam ik een bijzondere stap, die

ertoe leidde dat Rusland gisteren antwoordde bereid te zijn

tot ondertekening. Er is persoonlijk contact met Stalin tot

stand gebracht. Overmorgen zal Von Ribbentrop het verdrag

sluiten. Nu bevindt Polen zich in de positie waarin ik het

wilde hebben."

BRON II

De Britse premier Chamberlain in een brief aan Hitler, 23

augustus 1939.

"Uwe Excellentie zal bereids kennisgenomen hebben van

bepaalde maatregelen, die door Zijner Majesteits regering

werden getroffen en die hedenavond in de pers en door de

radio bekendgemaakt worden. Deze stappen zijn naar de

mening van Zijner Majesteits regering noodzakelijk

geworden door de troepenbewegingen, die uit Duitsland

worden gemeld en door het feit, dat naar het schijnt de

aankondiging van een Duits-Sovjetrussisch verdrag in

sommige kringen in Berlijn als een aanwijzing wordt

opgevat, dat een interventie van de zijde van Groot-

Brittannië ten gunste van Polen geen mogelijkheid meer is,

waarmee noodzakelijk rekening moet worden gehouden. Een

ernstiger fout zou niet begaan kunnen worden. Van welke

aard het Duits-Sovjetrussisch verdrag ook zal zijn, het kan

geen verandering brengen in de Britse verplichtingen

tegenover Polen, die Zijner Majesteits regering herhaaldelijk

in het openbaar duidelijk uiteengezet heeft en die zij

vastbesloten is, na te komen."

1 In zijn toespraak tot de militaire

commandanten (I) concludeerde Hitler:

"Nu bevindt Polen zich in de positie

waarin ik het wilde hebben." Leg uit

waarom het Duits-Russische niet-

aanvalsverdrag de positie van Polen

uitermate verzwakte.

2 Waarom kwam het Duits-Russische niet-

aanvalsverdrag voor velen als een

volslagen verrassing?

3 In zijn toespraak (I) haalde Hitler ook de

conferentie van München aan. Welke

politiek voerden Engeland en Frankrijk

in de tijd van 'München' tegenover

Duitsland? Leg daarbij de term "kleine

wormpjes" uit, waarmee Hitler het

optreden van Engeland en Frankrijk

karakteriseerde.

4 Ga aan de hand van bron II na of

Engeland ten tijde van de Poolse crisis

nog dezelfde politiek voerde als ten tijde

van 'München'. Citeer een zin uit bron II

om je antwoord te verduidelijken.

5 Zowel de conferentie van München als

het Duits-Russische niet-aanvalsverdrag

hebben het wantrouwen tussen het

Westen en de Sovjetunie versterkt. Leg

dat voor beide gebeurtenissen

afzonderlijk uit.

Page 44: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Buitenlandse politiek Hitler

TOETS

1181

BRON

Cartoon uit het Franse blad 'L'ami du peuple', 1933.

1 Leg uit wat de tekenaar van de prent uit 'L'ami du peuple' duidelijk wilde maken.

2 Beoordeel of de tekenaar van de prent een juiste visie gaf. Leg je antwoord uit.

Page 45: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Conferentie van München

Churchill

Appeasement-politiek

TOETS

996

BRON I

Churchill in een rede tot het Engelse parlement, 3 oktober 1938.

"In de eerste plaats wil ik iets zeggen waarvan niemand nota wenst te nemen of dat iedereen wenst te vergeten, dat

echter toch geconstateerd dient te worden, nl. dat wij een totale, door niets verzachte nederlaag hebben geleden en

dat Frankrijk daarbij nog meer geleden heeft dan wij.

Ik waag mij aan de voorspelling dat Tsjechoslowakije zich niet verder als een onafhankelijke staat zal kunnen

handhaven. Ik ben ervan overtuigd dat U zult beleven dat Tsjechoslowakije na enige tijd, die misschien jaren,

mogelijk echter slechts maanden kan duren, door het Naziregime verslonden zal worden. Wij staan voor een ramp

van de ergste omvang, die over Engeland en Frankrijk is gekomen. Daarvoor mogen wij niet de ogen sluiten. Wij

moeten erop voorbereid zijn dat alle staten van Midden- en Oost-Europa onder zo gunstig mogelijke voorwaarden

als zij kunnen bedingen, met het zegevierende Nazirijk tot overeenstemming zullen komen. Het systeem van

verdragen in Centraal-Europa waarop Frankrijk voor zijn veiligheid steunde, is weggevaagd en ik zie niet hoe het

opnieuw opgebouwd kan worden."

BRON II

Bevel ('geheime Kommandosache') van Hitler aan de Duitse legerleiding, 21 oktober 1938.

"De toekomstige opdrachten van het leger en de daaruit voortvloeiende voorbereidingen voor de oorlogvoering zal

ik later in een instructie vastleggen.

Tot deze instructie van kracht wordt, moet het leger te allen tijde voorbereid zijn op de volgende zaken:

1. Beveiliging van de grenzen van het Duitse Rijk en bescherming tegen verrassingsaanvallen vanuit de lucht.

2. Vernietiging van het restant van Tsjechië.

3. Annexatie van het Memelgebied.

(…)

Ad 2. Vernietiging van het restant van Tsjechië. Het moet mogelijk zijn het restant van Tsjechië te allen tijde te

verslaan, wanneer dit een vijandige politiek jegens Duitsland zou gaan voeren."

1 Churchill uitte in zijn rede (I) felle kritiek op het akkoord van München. Hoe kwam Churchill tot de

overtuiging dat 'München' ertoe zou leiden dat de overige staten van Midden- en Oost-Europa tot een

akkoord met Duitsland zouden proberen te komen?

2 Waarom zouden akkoorden tussen Duitsland en Midden- en Oost-Europese staten vooral voor Frankrijk

rampzalig zijn? Verwijs in je antwoord naar de tekst van bron I.

3 Welke conclusie kun je trekken als de rede van Churchill (I) leest in relatie tot bron II? Leg je antwoord

uit.

Page 46: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Politiek Sovjetunie

Appeasement-politiek

Poolse kwestie

TOETS

1265

BRON I

Fragment uit een rede van Stalin op de partijdag van de Communistische Partij te Moskou, 30 maart 1939.

"Neem Duitsland. Men liet toe dat Duitsland Oostenrijk in bezit nam, ondanks de verplichting Oostenrijks

onafhankelijkheid te verdedigen. Men liet toe, dat Duitsland Sudetenland nam; men liet Tsjechoslowakije in zijn

noodlotsuur alleen, ondanks alle verplichtingen. En daarna begon men luid in de pers te klagen over de zwakte van

het Russische leger, de demoralisering van onze luchtmacht, de onlusten in de Sovjetunie. Men stookte daarmee de

Duitsers op verder naar het Oosten te marcheren, men beloofde Duitsland een gemakkelijke en fraaie buit en men

vorderde bijna: begin nu de oorlog tegen de Sovjetunie en alles zal goed zijn."

BRON II

Uit een gesprek van de Franse minister van buitenlandse zaken Bonnet met de Britse zaakgelastigde, 19 augustus

1939.

"Het zou fataal zijn als de onderhandelingen met Rusland zouden mislukken tengevolge van een Poolse weigering.

De Polen verdedigen een onhoudbaar standpunt toen zij de enige doeltreffende hulp in het geval van een Duitse

aanval afwezen. De Britse en de Franse regering zouden in een bijna onmogelijke positie komen, als wij onze

landen moesten vragen oorlog te voeren om Polen te verdedigen, terwijl het deze hulp had afgewezen."

1 Welke landen bedoelde Stalin in zijn rede (I) met "men"? Leg je antwoord uit.

2 Welke politiek stelde Stalin in zijn rede (I) aan de kaak? Toon je antwoord aan met behulp van zijn

woorden.

3 Leg uit waarom Engeland en Frankrijk in de zomer van 1939 onderhandelingen met de Sovjetunie wilden

voeren (II).

4 Leg uit waarom deze onderhandelingen tussen Engeland/Frankrijk en de Sovjetunie mislukt zijn. Betrek

de woorden van Stalin (I) in je antwoord.

5 Bonnet (II) stelt dat de onderhandelingen met de Sovjetunie ten doel hadden de positie van Polen te

versterken. Wat bedoelde Bonnet precies met die "enige doeltreffende hulp"? Leg je antwoord uit.

6 Leg uit waarom Polen juist die "enige doeltreffende hulp" (II) reeds had afgewezen.

Page 47: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Conferentie van München

TOETS

1187

BRON I

Hitler tot de Rijksdag, 26 september 1938.

"En ik heb Chamberlain verder verzekerd dat ik op het moment dat Tsjechoslowakije zijn problemen oplost –

dat wil zeggen een regeling tussen de Tsjechen en hun minderheden tot stand gekomen is, en wel op een

vreedzame en niet op een gewelddadige wijze – in de Tsjechische staat helemaal niet meer geïnteresseerd

ben. En dat garandeer ik. Wij willen helemaal geen Tsjechen."

BRON II

Churchill tot het Lagerhuis, 3 oktober 1938.

"Ik waag mij aan de voorspelling dat Tsjechoslowakije zich niet verder als een onafhankelijke staat zal

kunnen handhaven. Ik ben ervan overtuigd dat u zult beleven dat Tsjechoslowakije na enige tijd, die

misschien jaren, mogelijk echter slechts maanden kan duren, door het Naziregime verslonden zal worden.

Wij staan voor een ramp van de ergste omvang, die over Engeland en Frankrijk is gekomen. Daarvoor mogen

wij niet de ogen sluiten. Wij moeten erop voorbereid zijn dat alle staten van Midden- en Oost-Europa onder

zo gunstig mogelijke voorwaarden als zij kunnen bedingen, met het zegevierende Nazirijk tot

overeenstemming zullen komen. Het systeem van verdragen in Centraal-Europa waarop Frankrijk voor zijn

veiligheid steunde, is weggevaagd en ik zie niet in hoe het opnieuw opgebouwd kan worden."

1 Hitler stelt in zijn rede (I): "Wij willen helemaal geen Tsjechen." Churchill (II) denkt daar blijkbaar

anders over. Bespreek of de twijfel van Churchill ten aanzien van de belofte van Hitler terecht was.

Leg je antwoord uit.

2 Verklaar waarom de Engelse publieke opinie veel meer geloof hechtte aan de woorden van Hitler (I)

dan aan die van Churchill (II).

3 Churchill (II) voorspelt dat na 'München' de overige staten in Midden- en Oost-Europa tot een

akkoord met Duitsland zullen proberen te komen. Op welk argument baseerde Churchill deze

voorspelling?

4 Waarom zou het voor Engeland en vooral Frankrijk een "ramp van de ergste omvang" zijn als tussen

de Midden- en Oost-Europese staten en Duitsland akkoorden tot stand zouden komen?

Page 48: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Spaanse Burgeroorlog

Appeasement-politiek

TOETS

990

BRON II

Frans affiche. Rechtsonder staat: 'En verité je vous le dis:

celui qui fait faire cela n'est pas avec moi mais contre moi'.

BRON I

Uit het Rooms-Katholieke 'Haarlems Dagblad',

1939.

"Vanaf februari 1936 tot juli 1936, toen generaal

Franco een einde ging maken aan het

Marxistische wanbeheer, verkeerde geheel het

land in een toestand van latente revolutie. Thans

is komen vast te staan, dat het aantal slachtoffers

der Jezuïetenorde tot begin 1938 niet minder dan

117 bedroeg, waarvan 73 paters, 3 scholastieken

en 41 leekenbroeders. Tal van andere leden der

Sociëteit zijn spoorloos verdwenen. Het is

onmogelijk om alles te vermelden, wat deze

moedige belijders van Christus geleden hebben.

Vóór zij werden neergeschoten, moesten zij

allerlei mishandelingen verduren en de

vreselijkste Godslasteringen aanhoren. Zeer

merkwaardig is ook hierbij weer het feit, dat de

woede der communisten zich speciaal richtte

tegen paters en broeders, die zich de grootste

verdiensten hadden verworven op het gebied der

jeugdorganisatie, sociale bonden, gebied van

onderwijs en liefdadigheid."

1 De Spaanse Burgeroorlog heeft de

gemoederen ook buiten Spanje hevig bezig

gehouden. Leg uit dat het 'Haarlems Dagblad'

(I) van een zeer eenzijdige visie op de

Spaanse verhoudingen blijk geeft. Toon je

antwoord met een voorbeeld uit de tekst aan.

2 Wiens optreden wordt door het Franse

affiche (II) gehekeld? Leg je antwoord uit

door een beschrijving van het affiche.

3 De Engelse politiek met betrekking tot de

Spaanse Burgeroorlog kun je een voorbeeld

van 'appeasement-politiek' noemen. Leg dat

uit door te beschrijven welke politiek

Engeland in de Spaanse Burgeroorlog

voerde. Geef daarbij ook een uitleg van deze

politiek.

4 Maak een analyse van de gevolgen van de

Engelse politiek in de Spaanse Burgeroorlog

voor de verhoudingen in Europa in het

algemeen.

Page 49: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

As Rome-Berlijn

Beleid Roosevelt

TOETS

1255

BRON I

Mussolini in een rede tijdens een bezoek aan

Duitsland, 28 september 1937.

"Duitsland en Italië streven hetzelfde doel na op het

gebied van autarkie in economisch opzicht: zonder

economische onafhankelijkheid wordt de politieke

onafhankelijkheid van een natie twijfelachtig. Een volk

dat militair gezien zeer sterk is kan het slachtoffer

worden van een economische blokkade. Dit gevaar

hebben wij van zeer dichtbij leren kennen toen 52 te

Genève vergaderende landen de misdadige sancties

tegen Italië aannamen, sancties die bijzonder scherp

toegepast werden maar die toch hun doel misten, ja die

het fascistische Italië zelfs in de gelegenheid stelden de

wereld te bewijzen hoe sterk zijn weerstandsvermogen

was. Ondanks alle pressie heeft Duitsland zich niet bij

die sancties aangesloten. Dat zullen wij nooit vergeten.

Dat was het tijdstip waarop voor het eerst duidelijk de

noodzaak aan het licht trad dat het nationaal-

socialistische Duitsland en het fascistische Italië samen

moesten gaan. Hetgeen nu over de hele wereld bekend

staat als de as Berlijn-Rome ontstond in de herfst van

1935 en heeft in de laatste twee jaren zowel voor de

steeds sterkere toenadering tussen onze twee volken

als in het belang van de toenemende politieke

versterking van de vrede in Europa, grote dingen tot

stand gebracht."

BRON II

Roosevelt in zijn 'Quarantaine-Speech', 5 oktober

1937.

"De vredelievende naties moeten zich gezamenlijk

inzetten tegen die schendingen van verdragen en tegen

die aantasting van elementaire gevoelens van

menselijkheid welke tegenwoordig een toestand van

internationale anarchie, van internationale instabiliteit

veroorzaken, waaraan men niet kan ontkomen alleen

door zich afzijdig te houden of zich neutraal op te

stellen. Het lijkt helaas waar te zijn dat de epidemie

van rechteloosheid in de wereld zich uitbreidt. Maar

bedenk dit wel! Als een besmettelijke lichamelijke

ziekte zich begint te verspreiden, stelt de samenleving

een quarantaine in van de patiënten en houdt zich

daaraan om de gezondheid van de samenleving te

beschermen tegen de verspreiding van de ziekte.

Oorlog is een besmetting, of hij openlijk verklaard

wordt of niet."

BRON III

Franse spotprent.

1 Mussolini (I) stelt dat de toenadering tussen Italië

en Duitsland in de herfst van 1935 begonnen is.

Laat nu aan de hand van twee gebeurtenissen zien

dat vóór de herfst van 1935 de verhoudingen

tussen beide landen nog slecht waren.

2 Waardoor is in 1935 de toenadering tussen Italië

en Duitsland begonnen? Leg je antwoord uit.

3 Zowel Mussolini (I) als de Franse spotprent (III)

geven een karakterisering van de Duits-Italiaanse

verhouding na 1935. Beoordeel welke bron het

karakter van deze verhouding het beste weergeeft.

Leg je antwoord uit vanuit beide bronnen!

4 Roosevelts 'Quarantaine-Speech' (II) noemt

Duitsland en Italië niet, maar is wel duidelijk

tegen onder andere deze twee landen gericht. Leid

dat uit de woorden van Roosevelt af.

5 Leg uit waarom Roosevelt (II) zo voorzichtig is

om Duitsland en Italië niet bij name te noemen.

Twee redenen noemen.

Page 50: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Appeasement-politiek

TOETS

1272

BRON

In 1937 won de Amerikaanse tekenaar C..D. Batchelor de 'Pulitzer

Prize' met deze cartoon. Het onderschrift luidt: 'Come on in, I'll treat

you right. I used to know your Daddy'.

1 Leg uit wat we verstaan onder

de 'appeasement-politiek'.

2 Waarom kun je de tekening

van Batchelor goed gebruiken

om de 'appeasement-politiek'

uit te leggen?

3 Hoe moet je verklaren dat deze

prent – gelet op de toekenning

van de prestigieuze 'Pulitzer

Prize' – in 1936/37 op zoveel

bijval kon rekenen?

Page 51: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Appeasement-politiek

Verhouding Duitsland - Sovjetunie

TOETS

1001

BRON I

Hitler tot de Rijksdag, 7 maart 1936.

"Als mij nu echter van de kant van mijn buitenlandse tegenstanders wordt voorgehouden dat ik toch deze

samenwerking met Rusland afwijs, dan moet ik daar het volgende tegenoverstellen: ik wijs en wees die niet af met

Rusland, maar met het bolsjewisme met zijn aanspraak op wereldheerschappij. Ik ben Duitser. Ik heb mijn volk lief

en ben er aan gehecht. Ik weet dat ik alleen dan gelukkig kan zijn, wanneer dat volk naar zijn aard en op zijn

manier kan leven. Ik wil niet dat op het Duitse volk, dat niet alleen huilen, maar zijn hele leven lang ook hartelijk

lachen kon, de huiveringwekkende communistische internationale haatdictatuur zal neerdalen."

BRON II

Chamberlain in een toespraak tot het Duitse volk, 4 september 1939.

"Hij gaf zijn woord dat hij zich aan het Verdrag van Locarno zou houden; hij brak het. Hij gaf zijn woord dat hij

niet de wens noch het plan had Oostenrijk te annexeren; hij brak het. Hij verklaarde dat hij de Tsjechen niet in het

Rijk zou opnemen; hij deed het wel. Na München gaf hij zijn woord dat hij verder geen territoriale eisen in Europa

had; hij brak het. Hij gaf zijn woord dat hij geen Poolse provincies eiste; hij brak het. Hij heeft u jarenlang

bezworen dat hij de doodsvijand van het Bolsjewisme is; hij is nu zijn bondgenoot. Verbaast het u dat voor ons zijn

woord nog niet het papier, waarop het geschreven is, waard is?"

1 In zijn rede tot de Rijksdag (I) keerde Hitler zich vooral tegen de Sovjetunie. Leg uit dat Hitler nog in

datzelfde jaar 1936 ook daadwerkelijk duidelijk maakte een anti-Russische politiek te voeren.

2 Maak met twee voorbeelden duidelijk dat Stalin al voor 1936 op de anti-Russische politiek van Hitler

probeerde in te spelen.

3 Je zou kunnen stellen dat Chamberlain in zijn toespraak van 4 september 1939 (II) het mislukken van zijn

'appeasement-politiek' toegaf. Leg uit wat we onder 'appeasement-politiek' verstaan.

4 In welke zin probeerde Hitler in zijn toespraak tot de Rijksdag (I) op de 'appeasement'-gevoelens bij veel

Engelsen in te spelen?

5 Maak duidelijk dat de gebeurtenis die de aanleiding tot Chamberlain's toespraak (II) vormde, inderdaad

het definitieve einde van de 'appeasement-politiek' was.

6 Toch had de Britse regering al eerder in 1939 duidelijk gemaakt dat 'appeasement' zijn grenzen had. Naar

aanleiding van welke gebeurtenis was dat? Geef daarbij aan waarom juist deze gebeurtenis Engeland van

politiek deed veranderen. Verwijs in je antwoord naar de woorden van Chamberlain.

Page 52: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Non-agressiepact Hitler-Stalin

TOETS

928

BRON

Fragment uit de radio-toespraak, die Stalin twee weken na de Duitse inval in de Sowjetunie hield, 3 juli 1941.

"Men kan de vraag stellen, hoe het kon gebeuren, dat de Sovjetregering met zulke plegers van meineed en

monsters als Hitler en Ribbentrop een niet-aanvalsverdrag heeft kunnen sluiten? Is hier van de zijde der

Sowjetregering geen fout gemaakt? Natuurlijk niet! Een niet-aanvalspact is een vredespact tussen twee staten. Zulk

een pact heeft Duitsland ons juist in 1939 aangeboden. Kon de Sovjetregering zulk een aanbod afslaan? Ik denk,

dat niet één vredelievende regering een vreedzame schikking met een naburige staat kan weigeren, zelfs als aan het

hoofd van deze staat zulke monsters en menseneters staan als Hitler en Ribbentrop. Zulks natuurlijk onder één

beslissende voorwaarde, nl. dat deze vreedzame schikking direct noch indirect afbreuk doet aan de territoriale

onschendbaarheid, onafhankelijkheid en eer van die vredelievende staat. Zoals bekend was het niet-aanvalspact

tussen Duitsland en de USSR inderdaad zulk een pact.

Wat was het voordeel van het niet-aanvalspact met Duitsland? Wij bewaarden de vrede voor ons land gedurende

anderhalf jaar en daarmee de mogelijkheid onze krachten voor te bereiden op de afweer."

1 In zijn beschouwing over het Duits-Russische niet-aanvalsverdrag ging Stalin niet in op de toenmalige

verhouding van de Sovjetunie met Engeland (en Frankrijk). Leg uit dat juist de politiek van Engeland (en

Frankrijk) voor Stalin één van de hoofdmotieven is geweest om het niet-aanvalsverdrag met Duitsland te

sluiten.

2 Waarom zal Stalin de toenmalige verhouding met Engeland in zijn radiotoespraak van 3 juli 1941 niet ter

sprake gebracht hebben?

3 Stalin noemde één concreet voordeel voor de Sovjetunie van het niet-aanvalsverdrag met Duitsland. De

Sovjetunie ontleende aan dit verdrag echter nóg een concreet voordeel. Welk voordeel was dat?

4 Waarom zal Stalin het in vraag 3 aan de orde gestelde voordeel in zijn rede van 3 juli 1941 niet genoemd

hebben?

Page 53: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Frans-Russische relatie

Anti-Kominternpact

Remilitarisatie Rijnland

Verdrag van Locarno

TOETS

992

BRON

Uit een memorandum van Duitsland aan de regeringen van Frankrijk, Engeland en Italië, 7 maart 1936:

"Frankrijk heeft de voortdurende aanbiedingen van vriendschap en de vredelievende garanties van Duitse zijde

beantwoordt door een militair verbond met Rusland te sluiten dat rechtstreeks tegen Duitsland gericht is. Daardoor

heeft het verdrag van Locarno elke betekenis verloren en heeft praktisch opgehouden te bestaan. In het belang van

het natuurlijk recht van een volk op beveiliging van zijn grenzen en ter beveiliging van zijn mogelijkheden tot

verdediging, heeft de Duitse Rijksregering vanaf vandaag de volledige en onbeperkte soevereiniteit van het Rijk in

de gedemilitariseerde zone van het Rijnland weer op zich genomen."

1 In het Duitse memorandum wordt Frankrijk verweten een bondgenootschap met Rusland gesloten te

hebben. Leg uit dat juist de machtsovername door Hitler voor beide landen het motief vormde voor dat

bondgenootschap.

2 In welke zin kun je het Anti-Kominternpakt als het Duitse antwoord op het Frans-Russische

bondgenootschap beschouwen?

3 Leg uit waarom Hitler de remilitarisatie van het Rijnland rechtvaardigde met een verwijzing naar het

verdrag van Locarno (dat door het Frans-Russische bondgenootschap zijn betekenis verloren zou hebben).

4 Beoordeel of Hitlers stelling nemen in deze juist is, met andere woorden of Frankrijk door het

bondgenootschap met Rusland inderdaad het verdrag van Locarno ondermijnde. Leg je antwoord uit.

Page 54: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Non-agressiepact

TOETS

942

BRON I

Cartoon, die op 27 augustus 1939 in de 'New York

Times' verscheen. De groep linksonder stelt

aanhangers van het communisme voor, de groep

rechtsonder volgelingen van het nationaal-socialisme.

BRON II

Cartoon, die in het najaar van 1939 in een Zwitserse

krant verscheen. Het onderschrift luidt: 'Der nächste,

bitte'. In de deuropening staat Stalin. Onder op het

bord staat: 'Täglich unengeltliche Amputationen'.

BRON III

In een Franse krant

verscheen in 1939

onderstaande spotprent,

met van links naar rechts

Goering, Stalin en Hitler.

In de prent staat: 'Welnu, je

geeft ze ons, je roebels, niet

waar?'.

Page 55: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

1 Leg uit waarom het non-agressiepact tussen Duitsland en de Sovjetunie Hitler in staat stelde Polen aan te

vallen.

2 Leg uit waardoor het non-agressiepact voor de buitenwereld als een volslagen verrassing kwam.

3 Je kunt stellen dat de tekenaars van de drie cartoons (I, II en III) ieder op hun eigen wijze hebben proberen

te verbeelden dat er verbaasd en geschokt op het non-agressiepact werd gereageerd. Toon dat aan.

Page 56: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Hitler-Stalin Pact

Aanval op Polen

TOETS

994

BRON I

Cartoon uit 1939, getiteld 'Polka'.

BRON II

Cartoon van de Amerikaanse tekenaar Herblock, 1939.

1 De cartoons I en II zijn beide in 1939 verschenen. Bepaal de juiste volgorde door aan de hand van een

beschrijving van de prent na te gaan naar aanleiding van welke concrete gebeurtenis elk van beide

gemaakt is.

2 Bepaal van bovenstaande cartoons (I, II) of ze beschrijvend, analyserend of commentariërend van karakter

zijn. Leg steeds je antwoord uit.

Page 57: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken

Appeasement-politiek

TOETS

32

BRON I

Op 6 december 1938, ruim twee

maanden na de Conferentie van

München over de Sudetencrisis, sloten

Duitsland en Frankrijk onderstaand

verdrag.

"De heer Georges Bonnet, Minister van

Buitenlandse Zaken van de Franse

Republiek en de heer Joachim Von

Ribbentrop, Minister van Buitenlandse

Zaken van het Duitse Rijk,

OPTREDEND namens en in

opdracht van hun respectievelijke

Regeringen, hebben overeenstemming

bereikt over de volgende punten op hun

vergadering in Parijs op 6 december

1938:

(1) De Franse Regering en de

Duitse Regering delen volledig de

overtuiging dat vreedzame en

vriendelijke betrekkingen tussen

Frankrijk en Duitsland een van de

wezenlijke elementen vormen van de

stabilisatie van de toestand in Europa en

van het bewaren van de algemene vrede.

Dientengevolge zullen beide Regeringen

zich met al hun macht inspannen om de

ontwikkeling van de betrekkingen tussen

hun landen in deze richting te

verzekeren.

(2) Beide Regeringen komen

overeen dat geen enkele kwestie met een

territoriaal karakter tussen hun landen in

onzekerheid blijft en erkennen de grens,

zoals die momenteel tussen hun landen is

getrokken, plechtig als blijvend.

(3) Beide Regeringen zijn

besloten om, zonder afbreuk te doen aan

hun bijzondere betrekkingen met andere

Mogendheden, over alle kwesties van

belang met betrekking tot hun beider

landen contact met elkaar te houden en

om over te gaan tot wederzijdse

beraadslaging voor het geval

verwikkelingen, die uit deze kwesties

voortvloeien, zouden dreigen te leiden

tot internationale moeilijkheden."

BRON II

Onderstaande spotprent verscheen in 1941 in een Amerikaanse

krant. Op het mannetje in het midden staat 'The Appeaser'. De

tekening is waarschijnlijk gemaakt naar aanleiding van het

optreden van Charles Lindbergh, een bekende tegenstander van

Amerikaanse deelname aan de Tweede Wereldoorlog; je kunt de

prent echter ook in algemene zin gebruiken voor het verschijnsel

'appeasement'.

1 Leg uit dat Groot-Brittannië en Frankrijk in de jaren dertig

tegenover Duitsland een 'appeasement-politiek' voerden.

2 De Conferentie van München, waar Groot-Brittannië en

Frankrijk akkoord gingen met de afstand van het

Sudetenland door Tsjechoslowakije aan Duitsland, geldt

als hét voorbeeld van 'appeasement'. Beoordeel nu aan de

hand van de tekst van bron I of Frankrijk ruim twee

maanden later nog steeds deze politiek met betrekking tot

Duitsland voerde. Ondersteun je antwoord met twee aan

bron I ontleende argumenten.

3 Leg met behulp van een beschrijving van bron II uit hoe de

tekenaar destijds over de 'appeasement-politiek' dacht.

Page 58: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Non-agressiepact DU-SU

Buitenlandse politiek Stalin

Totalitaire staat

TOETS

1735

BRON

De Duitse ambassadeur in de Sovjetunie stuurde op 6 september 1939 onderstaand telegram naar het Ministerie

van Buitenlandse Zaken in Berlijn.

"Aangezien bezorgdheid over een Duitse aanval de houding van de Sovjet-bevolking de laatste jaren in sterke

mate heeft beïnvloed, is het sluiten van een non-agressiepact met Duitsland over het algemeen ontvangen met

grote opluchting en dankbaarheid.

De plotselinge verandering evenwel in de politiek van de Sovjet-regering, na jaren van propaganda gericht tegen

Duitse agressors, wordt nog steeds niet goed door de bevolking begrepen. De verklaringen dat Duitsland niet

langer een agressor-staat is, kunnen rekenen op aanzienlijke twijfel. De Sovjet-regering doet alles om de houding

van de bevolking hier tegen Duitsland te veranderen.

De pers is alsof zij veranderd is. Aanvallen op het gedrag van Duitsland zijn niet alleen volledig opgehouden,

maar de weergave van gebeurtenissen op het gebied van de buitenlandse politiek is in buitengewone mate

gebaseerd op Duitse rapporten. Verder is anti-Duitse literatuur uit de boekhandel verwijderd etc.

Het begin van de oorlog tussen Duitsland en Polen heeft de publieke opinie hier krachtig beïnvloed en nieuwe

vrees opgewekt dat de Sovjetunie in de oorlog getrokken zou kunnen worden. Jarenlang tegen Duitsland

verspreid wantrouwen kan niet zo snel ongedaan gemaakt worden. Door de bevolking wordt de vrees tot

uitdrukking gebracht dat Duitsland zich, nadat zij Polen verslagen heeft, zich tegen de Sovjetunie zou kunnen

keren. De herinnering aan de kracht van Duitsland in de Grote Oorlog is nog alomtegenwoordig."

1 In het telegram wordt gesignaleerd dat de Sovjet-bevolking moeite heeft de verandering in de

buitenlandse politiek van de Sovjetunie, zoals duidelijk geworden in het met Duitsland gesloten non-

agressiepact, te begrijpen. Leg eerst precies uit welke verandering in de buitenlandse politiek van de

Sovjetunie hier bedoeld wordt en maak daarna duidelijk waarom de Sovjet-bevolking deze verandering

maar moeilijk kon begrijpen.

2 In een totalitaire dictatuur als de Sovjetunie beheerste de staat alle informatie aan de bevolking. Ontleen

aan de bron welke bepalingen uit het non-agressiepact met Duitsland blijkbaar wel aan de bevolking

waren meegedeeld en welke niet. Leg je antwoord uit.

Page 59: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Politiek Roosevelt 1937-1941

Neutrality Act

Quarantaine Speech

Cash-and-Carry Clause

Lend-Lease Act

Atlantic Charter

TOETS

913

BRON

Roosevelt in een toespraak op 29 december 1940.

"Als Groot-Brittannië ineenstort, zullen de As-mogendheden het Europese, het Aziatische, het Afrikaanse en het

Australische continent beheersen. Van dat ogenblik af zullen die mogendheden enorme vloten en legers naar ons

werelddeel kunnen zenden. Het is niet overdreven te zeggen dat wij alleen in Amerika voor de muil van een kanon

zouden leven. Wij moeten wapens en schepen produceren met alle energie waartoe wij in staat zijn en met alle

hulpbronnen waarover wij beschikken. Wij zullen het grote arsenaal der democratie zijn."

1 Een paar dagen na deze toespraak (10 januari 1941) diende Roosevelt de Lend-Lease Act bij het Congres

in. Waarom kun je Roosevelts toespraak van 29 december 1940 als een aankondiging van deze wet

beschouwen?

2 Welke reden zal Roosevelt gehad hebben om de Lend-Lease Act officieel 'Act to Promote the Defense of

the United States' te noemen?

3 Schrijf een kort, samenhangend betoog, waarin je uitlegt dat er een bepaalde ontwikkeling te vinden is in

het rijtje: Neutrality Act, Quarantaine Speech, Cash-and-Carry Clause, Lend-Lease Act, Atlantic Charter.

Page 60: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Atlantic Charter

Houding Stalin

Poolse kwestie

TOETS

1006

BRON I

Aantekeningen van Roosevelts adviseur Charles Bohlen van een gesprek tussen Roosevelt en Stalin, 1 december

1943.

"Hij zei dat hij het persoonlijk eens was met de opvattingen van maarschalk Stalin over de noodzaak van het

herstel van de Poolse staat, maar dat hij graag zou willen zien dat de oostgrens verder naar het Westen verschoof

en dat de westgrens zelfs zou verschuiven tot de rivier de Oder. Hij hoopte echter dat de maarschalk zou begrijpen

dat hij (...) hier in Teheran niet kon meebeslissen over dit punt, ook niet in de komende winter en dat hij

publiekelijk niet kon deelnemen aan wat dan ook voor een overeenkomst op dit ogenblik."

BRON II

Roosevelt in een rede tot het Amerikaanse parlement (Congres), 1 maart 1945.

"Ik ben van de Conferentie van Jalta teruggekeerd met het vaste geloof dat we een goede start gemaakt hebben op

weg naar wereldvrede (...) Het moet een vrede zijn, die wordt gedragen door de gezamenlijke inspanning van de

gehele wereld. Er kan niet meteen overal volmaakte vrede zijn. Maar er kan - en er zal - vrede komen die zijn

grondslag vindt in de goed gefundeerde en rechtvaardige principes van het 'Atlantic Charter' (...) Wij zullen de

verantwoordelijkheid voor wereldwijde samenwerking hebben te aanvaarden, of wij zullen de

verantwoordelijkheid voor nog een wereldconflict op ons moeten nemen."

1 In zijn rede tot het Congres (II) stelde Roosevelt dat het 'Atlantic Charter' het uitgangspunt voor het

scheppen van een vreedzame wereld moest worden. Noem drie verschillende punten uit het 'Atlantic

Charter'.

2 Leg aan de hand van deze drie punten uit dat het 'Atlantic Charter' zich tegen de politiek van Duitsland en

Japan richtte.

3 Je zou kunnen stellen dat Churchill en Roosevelt met het 'Atlantic Charter' (augustus 1941) de strijd tegen

Duitsland rechtvaardigden. Leg nu in dit verband uit dat de betrokkenheid van Roosevelt bij het opstellen

van het Handvest aan de ene kant opmerkelijk, aan de andere kant verklaarbaar was.

4 Stalin heeft enige weken later de uitgangspunten van het 'Atlantic Charter' aanvaard. Welk voorbehoud

maakte Stalin echter? Leg daarbij uit waarom in Stalins ogen dit voorbehoud niet in strijd was met de

uitgangspunten van het Handvest.

5 Waarom zullen Roosevelt en Churchill dit Russische voorbehoud niet zonder meer verworpen hebben?

6 In Roosevelts gesprek met Stalin (I) kwam de Poolse kwestie aan de orde. Leg precies uit waarom in de

jaren 1939-1941 tussen de Geallieerden een Poolse kwestie was ontstaan.

7 Beoordeel of Roosevelt met zijn opmerkingen tegenover Stalin (I) zich wel of niet aan de bepalingen van

het 'Atlantic Charter' hield. Om de vraag goed te kunnen beantwoorden moet je dus eerst nagaan hoe

volgens Roosevelt de kwestie van de Poolse grenzen opgelost moest worden.

8 Welke twee gebeurtenissen in verband met de Poolse kwestie hebben in de jaren 1943-1944 de

verhouding tussen de Geallieerden onderling nog meer op de proef gesteld? Leg in beide gevallen je

antwoord uit.

Page 61: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorlog in Azië

Japanse oorlogsdoelen

Propaganda

TOETS

1623

BRON

Op kinderen gerichte Japanse oorlogspropaganda.

1 Welke boodschap wilde deze tekening aan de Japanse kinderen verkondigen? Toon je antwoord aan met

twee beeldelementen uit de bron.

2 In welk opzicht komt de tekening overeen met de werkelijk door Japan gevoerde politiek, in welk opzicht

juist niet? Toon je antwoorden aan vanuit de bron.

3 Op de tekening staat geen datum/jaartal vermeld. Probeer op basis van de tekening zo nauwkeurig

mogelijk te bepalen wanneer deze tekening gepubliceerd is. Leg je antwoord uit.

Page 62: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorlogseconomie

Rol van de vrouw

Verenigde Staten

TOETS

1555

BRON

In het tijdschrift 'Life' verscheen in januari 1943 deze advertentie

voor 'Hinds', een lotion om handen zacht en soepel te houden

1 Waarom kun je deze advertentie gebruiken om de rol

van de vrouw in de Tweede Wereldoorlog uit te

leggen.

2 Ga na of uit deze advertentie blijkt dat het denken

over de rol van de vrouw in de maatschappij ook

veranderde als gevolg van de oorlog. Ontleen aan de

bron twee argumenten om je antwoord te

ondersteunen.

3 Je kunt stellen dat 'Hinds' met deze reclame ook de

Amerikaanse oorlogsinspanning wilde ondersteunen.

Ontleen aan de bron twee argumenten voor deze

stelling.

4 Het kwam veel vaker voor dat bedrijven tijdens de

Tweede Wereldoorlog in hun reclames een

patriottische toon aansloegen. Leg uit dat ze daarbij

ook een commercieel doel voor ogen hadden.

Page 63: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorlogspropaganda

Rol van de vrouw

TOETS

1003

BRON I

Propaganda-affiche van het

Amerikaanse leger uit de Tweede

Wereldoorlog.

BRON II

Amerikaanse cartoon uit de Tweede Wereldoorlog.

BRON III

Fragment uit de terugblik van een vrouwelijke

arbeider op haar ervaringen in een oorlogsfabriek in

Californië.

"Voor mij was het werken in de oorlogsindustrie het

begin van mijn emancipatie als vrouw. Voor de eerste

keer in mijn leven merkte ik dat ik iets anders met

mijn handen kon doen dan een taart bakken. Ik merkte

dat ik bepaald geen twee linkerhanden had, dat ik het

in me had om met ontwerpen en meetinstrumenten om

te gaan en dat ik vindingrijk genoeg ben om

vaardigheden te ontwikkelen die anders zijn dan de

rollen die vrouwen in die tijd gewoonlijk speelden. Ik

begon me steeds meer bewust te worden dat ik de

enige vrouw in deze machinefabriek was en dat ik de

door de mannen uitgelokte uitdaging aanging, wat mij

in mijn ambities sterkte en mij dwong mezelf te

bewijzen. Dit, samen met mijn activiteit in de

vakbond, gaf me een hoop zelfvertrouwen."

1 Naast het vijandbeeld speelt in

oorlogspropaganda ook het zelfbeeld een

belangrijke rol. Maak dat met behulp van

een beeld- én een tekstelement uit bron I

duidelijk.

2 Bovenstaande bronnen (I, II, III) geven

een beeld van de gevolgen van de

Tweede Wereldoorlog voor de positie

van vrouwen in de Verenigde Staten.

Maak dat duidelijk en verwijs in je

antwoord naar alle drie bronnen. Trek

tenslotte ook beknopt een vergelijking

met de Eerste Wereldoorlog.

Page 64: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorlogseconomie

Totale oorlog

TOETS

27

BRON

Tijdens de Tweede Wereldoorlog verscheen onderstaand propaganda-affiche in Groot-Brittannië.

1 Leg uit dat je bovenstaand affiche kunt gebruiken om aan te tonen dat in Groot-Brittannië in de

Tweede Wereldoorlog sprake was van een oorlogseconomie.

2 De Tweede Wereldoorlog was een voorbeeld van een totale oorlog. Ontleen aan de bron twee

argumenten voor deze stelling.

Page 65: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Rol van vrouwen

Verenigde Staten

TOETS

1260

BRON I

Op 30 juli 1943 vierde deze tekening de eerste verjaardag van de 'Women Accepted for Volunteer Emergency

Service' ('WAVES'), de geheel uit vrouwen bestaande divisie van de Amerikaanse marine ('US Navy').

Page 66: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

BRON II

Wervingsaffiche van de 'Women Accepted for Volunteer Emergency Service'.

1 Welke verandering vond tijdens de Tweede Wereldoorlog in de positie van de vrouw? Leg ook uit wat

daarvan de precieze oorzaken waren.

2 Geef een argument voor en een argument tegen de stelling dat uit bron I blijkt dat de WAVES de emancipatie

van de vrouw bevorderden. Leg je antwoorden uit met verwijzingen naar de tekening.

3 Beoordeel of het affiche om nieuwe WAVES te recruteren (II) wel of juist niet laat zien dat het zelfbewustzijn

van Amerikaanse vrouwen tijdens de Tweede Wereldoorlog was toegenomen. Leg je antwoord uit.

Page 67: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorlogspropaganda

TOETS

948

BRON I

Propagandaposter uit de Verenigde

Staten, verschenen in de Tweede

Wereldoorlog.

BRON II

Propagandaposter uit Groot-Brittannië, verschenen in de Tweede

Wereldoorlog.

BRON III

Propagandaposter uit de Verenigde Staten, verschenen in de Tweede

Wereldoorlog.

1 Ontleen aan elk van de drie posters

(I, II, III) voor welk concreet doel

propaganda gemaakt wordt. Leg

steeds je antwoord uit.

2 Effectieve propaganda doet een

beroep op de gevoelens van de

mensen op wie zij gericht is. Bepaal

van elk affiche (I, II, III)

afzonderlijk op welke gevoelens een

beroep gedaan wordt. Leg steeds je

antwoord uit door aan te geven met

welke woorden/beelden deze

gevoelens aangesproken worden.

Page 68: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Propaganda

Geallieerde oorlogsdoelen

Totale oorlog

Oorlogseconomie

TOETS

1708

BRON I

Brits affiche uit de Tweede Wereldoorlog, jaartal

onbekend.

BRON II

Amerikaans affiche uit de Tweede Wereldoorlog,

jaartal onbekend.

1 Welke van de twee affiches (I, II) is het meest geschikt om te illustreren waarom de Geallieerden de

strijd met Nazi-Duitsland aanbonden? Leg je antwoord uit.

2 Welk van de twee affiches (I, II) is het meest geschikt om te illustreren met welke middelen de

Geallieerden de oorlog voerden? Leg je antwoord uit.

Page 69: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Propaganda

Totale oorlog

Geallieerd bondgenootschap

Geallieerd wantrouwen

TOETS

1705

BRON I

Van 1941 tot 1947 verscheen in de Verenigde Staten

het stripblad '4 Favorites'. Hieronder staat het

omslag van de uitgave van augustus 1943. Een 'war

bond' is een oorlogslening. Linksonder staan de

Japanse keizer Hirohito, Hitler en Mussolini. 'Der

Fuehrer's Face' was in die tijd een populair liedje.

BRON II

Op 17 juni 1942 verscheen in de Sovjetunie dit affiche,

met de titel 'Donderslag'.

1 Leg van beide bronnen (I, II) afzonderlijk uit waarom je ze kunt gebruiken om het begrip 'totale oorlog'

uit te leggen.

2 Geef een argument voor de stelling dat het Russische affiche (II) wil benadrukken dat de Geallieerden

samen tegen Nazi-Duitsland strijden.

3 Geef een argument voor de stelling dat het Russische affiche (II) juist het verschil in strijdvaardigheid

tussen de Geallieerden wil benadrukken.

Page 70: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorlogspropaganda

Totale oorlog

Eerste Wereldoorlog

TOETS

1004

BRON I

Canadese propagandaposter, 1943.

BRON II

Australische propagandaposter, 1943. De afkorting

staat voor 'Women’s Australian Auxiliary Air Force'.

BRON III

Russische propagandaposter, jaartal

onbekend. De tekst luidt: 'Voor het bloed

en de tranen van onze kinderen – dood

aan de fascistische invallers!'

1 Oorlogspropaganda probeert een beroep te doen op

bepaalde waarden of te appelleren aan bepaalde gevoelens.

Ga van elk van deze drie propagandaposters (I t/m III)

afzonderlijk na welke waarden/gevoelens in het geding zijn.

Laat daarbij steeds zien waaraan je jouw antwoord ontleent.

2 Leg het begrip 'totale oorlog' uit en toon aan dat in elk van

de vijf posters (I t/m III) steeds een ander aspect van de

totale oorlog voorkomt.

3 Welke van de door jouw genoemde aspecten van de totale

oorlog waren ook in de Eerste Wereldoorlog al aan de orde?

Page 71: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Overheidsfinanciën

Oorlogsleningen

Distributie/prijscontrôle

Propaganda

TOETS

1543

BRON I

Affiche uit 1942, uitgegeven door het Amerikaanse

'Department of the Treasury'.

BRON II

Affiche uit 1944, uitgegeven door het Amerikaanse

'Office of Price Administration'.

1 Leg uit dat de Tweede Wereldoorlog op financieel gebied grote consequenties had, zowel voor de overheid

als voor particulieren. Twee antwoorden dus.

2 Leg met behulp van de beide bronnen (I, II) uit hoe de Amerikaanse overheid de financiën van

respectievelijk de overheid en particulieren op orde probeerde te houden.

3 Met welke argumenten probeerde de Amerikaanse overheid in bovenstaande affiches (I, II) de bevolking

over te halen mee te werken aan haar financiële (oorlogs-)beleid?

4 Beredeneer dat de boodschap van affiche II mede bedoeld was het in affiche I gevraagde gedrag bij de

Amerikanen te bewerkstelligen.

Page 72: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Totale oorlog

Propaganda

TOETS

1542

BRON I

Amerikaanse propagandaposter uit 1944.

BRON II

Amerikaanse propagandaposter uit 1945.

1 Laat aan de hand van de bronnen I en II zien wat we verstaan onder een 'totale oorlog'.

2 Waarom speelt juist in een totale oorlog propaganda zo’n belangrijke rol?

3 Kies een van beide bronnen (I, II) om aan te tonen dat in de oorlogspropaganda de werkelijkheid van de

oorlog vaak niet aan de orde komt.

4 Welke manieren gebruiken de makers van de bronnen I en II om het gewenste gedrag van de doelgroep te

bewerkstelligen? Geef per bron een antwoord.

Page 73: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Totale oorlog

TOETS

111

BRON I

Gedeelte van een rapport van de Engelse regering uit 1941 over het bombarderen van Duitse steden door de

Engelse luchtmacht (R.A.F.).

BRON II

Foto van Hamburg na een bombardement door de

R.A.F. op 28 juli 1943.

1 Bepaal op basis van de bronnen

I en II of Engeland in de

Tweede Wereldoorlog een

totale oorlog voerde. Leg je

antwoord uit; zorg er voor dat je

het begrip 'totale oorlog'

duidelijk maakt en informatie

uit beide bronnen verwerkt.

Page 74: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Propaganda

Ideologische oorlog

TOETS

1258

BRON I

Amerikaans propaganda-affiche.

BRON II

Brits propaganda-affiche.

1 Leg uit welk doel elk van beide affiches wilde bereiken; maak je antwoord steeds duidelijk met een

beschrijving van de bron.

2 Propaganda is vooral effectief als op bepaalde gevoelens een beroep gedaan wordt. Ga bij elk van beide

affiches na welke gevoelens dat zijn. Leg steeds je antwoord uit.

3 De Tweede Wereldoorlog wordt wel de eerste ideologische oorlog genoemd. In hoeverre vind je daarvan

iets terug in deze affiches? Leg je antwoord uit.

Page 75: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Oorlogspropaganda

Totale oorlog

Eerste Wereldoorlog

TOETS

1005

BRON I

Britse propagandaposter, jaartal onbekend.

BRON II

Franse propagandaposter, jaartal onbekend. De tekst

luidt: 'De vijand.. luistert uw vertrouwelijke

gesprekken af.'

BRON III

Amerikaanse propagandaposter, jaartal onbekend:

1 Oorlogspropaganda probeert een beroep te doen op

bepaalde waarden of te appelleren aan bepaalde

gevoelens. Ga van elk van deze drie

propagandaposters (I t/m III) afzonderlijk na welke

waarden/gevoelens in het geding zijn. Laat daarbij

steeds zien waaraan je jouw antwoord ontleent.

2 Leg het begrip 'totale oorlog' uit en toon aan dat in

elk van de vijf posters (I t/m III) steeds een ander

aspect van de totale oorlog voorkomt.

3 Welke van de door jouw genoemde aspecten van de

totale oorlog waren ook in de Eerste Wereldoorlog al

aan de orde?

Page 76: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Totale oorlog

Propaganda

Rol van de vrouw

TOETS

1115

BRON I

Affiche voor de 'Auxiliary Terri-torial Service',

de vrouwen-afdeling van het Britse leger.

BRON II

Brits propaganda-affiche uit de Tweede Wereldoorlog.

1 Kies uit de bronnen I en II welke het best het begrip 'totale oorlog' illustreert. Leg je antwoord uit.

2 Leg met behulp van de bronnen I en II uit dat de Britse propaganda in de Tweede Wereldoorlog

enerzijds aansloot bij de (in de tijd van de wereldoorlogen) heersende opvatting over de rol van de

vrouw, anderzijds ook aan deze opvatting tornde.

Page 77: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Propaganda

Eerste Wereldoorlog

Totale oorlog

Oorlogseconomie

TOETS

233

BRON I

In de Tweede Wereldoorlog verscheen in de Verenigde Staten de volgende advertentie.

Page 78: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

BRON II

In Groot-Brittannië verscheen in de Eerste Wereldoorlog onderstaand affiche. De voornaam 'Fritz' gebruikten de

Britten om Duitsers in het algemeen aan te duiden.

1 De bronnen I en II zijn voorbeelden van oorlogspropaganda. Ga per bron na op wie de propaganda gericht

is en wat de makers wilden bereiken.

2 Leg uit dat je met de Amerikaanse advertentie (I) het begrip 'totale oorlog' duidelijk kunt maken.

3 Leg uit dat je met behulp van het Britse affiche (II) kunt uitleggen dat de oorlog ingrijpende gevolgen had

voor de economie.

Page 79: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Ideologische oorlog

Duitse aanval op Sovjetunie

TOETS

1267

BRON

Advertentie in 'De Telegraaf', 1941.

1 Leg uit dat de advertentie duidelijk maakt dat de Tweede Wereldoorlog een ideologische oorlog was.

2 Toon aan dat de advertentie onjuiste informatie bevat over het doel van de Duitse aanval op de

Sovjetunie.

3 Met welke bedoeling gaven de Duitsers juist deze reden voor de aanval op de Sovjetunie in de advertentie

op?

Page 80: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Geallieerd bondgenootschap

Conferentie van München

Duitse aanval op Sovjetunie

TOETS

1279

BRON

Amerikaanse cartoon, 1941. De titel luidt ' Unexpected Guest'.

1 De Koude Oorlog kan niet begrepen worden zonder de relaties tussen de Sovjetunie en de West-

Europese staten tijdens het Interbellum te kennen. Leg uit dat de Conferentie van München zeer

belangrijk is geweest voor de ontwikkeling van de verhouding tussen de Sovjetunie en de West-

Europese mogendheden.

2 In de Tweede Wereldoorlog vormden Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en de Sovjetunie het

Geallieerde bondgenootschap. Maak duidelijk dat de bron laat zien dat dit bondgenootschap niet

vanzelfsprekend was. Laat in je antwoord goed uitkomen naar aanleiding van welke gebeurtenis de prent

getekend is.

Page 81: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Wantrouwen Geallieerden

Tweede Front

Conferentie van München

Duits-Russisch non-agressiepact

Onvoorwaardelijke overgave

TOETS

1269

BRON I

Boodschap van Stalin aan

Churchill naar aanleiding

van het Amerikaans/Britse

besluit (op de conferentie van

Casablanca in 1943) om een

invasie in Frankrijk tot 1944

uit te stellen.

"U zegt dat u begrip heeft voor

mijn teleurstelling. Ik moet u

zeggen dat het hier niet

bepaald gaat om de

teleurstelling van de Sovjet-

regering, maar om het behoud

van het vertrouwen in haar

geallieerden, een vertrouwen

dat onderworpen is aan

ernstige spanning. Men moet

niet vergeten dat het gaat om

het redden van miljoenen

levens in de bezette gebieden

van West-Europa en Rusland

en om het verminderen van de

enorme opofferingen van de

Sovjetlegers, waarmee

vergeleken de opofferingen

van de Brits-Amerikaanse

legers onbeduidend zijn."

BRON II

Cartoon van David Low, 1943. De titel luidt: 'Basic Winstonese.'

1 In zijn boodschap (I) stelde Stalin de kwestie van het vertrouwen tussen de Geallieerden aan de orde. Leg uit

waarom de conferentie van München (1938) en het non-agressiepact tussen Duitsland en de Sovjetunie (1939)

gedurende de Tweede Wereldoorlog zo'n zware hypotheek op dit vertrouwen gelegd hebben.

2 Wat bedoelen we in de Tweede Wereldoorlog met de kwestie van het 'tweede front'? Verwijs in je antwoord naar

de bronnen I en II.

3 Leg uit waarom de beslissing van Roosevelt en Churchill om de invasie uit te stellen Stalin niet alleen

teleurstelde (I), maar ook uitermate wantrouwig maakte.

4 In Casablanca hadden Roosevelt en Churchill ook besloten van Duitsland en Italië de onvoorwaardelijke

overgave te eisen. Waarom heeft bij dit besluit de kwestie van het vertrouwen tussen de westelijke Geallieerden

en de Sovjetunie ongetwijfeld ook een rol gespeeld?

Page 82: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Opstand Warschau 1944

Geallieerde samenwerking

Geallieerd wantrouwen

TOETS

1709

BRON I

Kaart van het zomeroffensief in 1944 van het

Russische Rode Leger. Warszawa is de

Poolse naam voor Warschau.

-------- Frontlijn 15 juli 1944

- - - - Frontlijn 1 augustus 1944

Opmarsrichting Rode Leger

BRON II

Op 3 augustus 1944 gaf het opperbevel van het Poolse

ondergrondse leger 'Armia Krajowa' onderstaande

proclamatie uit, waarvan hieronder de belangrijkste delen

staan.

"Polen! De gewapende strijd voor de bevrijding van de

hoofdstad is begonnen (…) Drie dagen van strijd met de

bezettingsmacht hebben ons grote tactische en morele

successen gebracht. De strijdkrachten van Armia Krajowa

hebben het grootste deel van de hoofdstad veroverd, de

tegenstand van de vijand gebroken en tegelijkertijd in elk

Pools hart enthousiasme voor de strijd en geloof in het succes

ervan losgemaakt (…)

Wij zullen meer dan één obstakel tegenkomen op de weg naar

volledige bevrijding, maar de verenigde krachten van het

gehele Poolse volk, onder de Poolse regering in Londen (…)

en de commandant van Armia Krajowa, zullen deze

overwinnen, net zoals zij vandaag de weerstand van de vijand

in de straten van Warschau breken.

Alle werkers, of zij nu boeren, arbeiders of intellectuelen zijn,

vechten samen voor een democratisch Polen, een Polen van

sociale rechtvaardigheid, een Polen van het volk. Lang leve

een onafhankelijk Polen!"

BRON III

Deze poster verscheen in Warschau tijdens de opstand tegen

de Duitsers. Het opschrift luidt: 'Wij zijn niet alleen'.

Page 83: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

BRON IV

Op 1 augustus 1944 stuurde de Britse minister-president Churchill onderstaande boodschap naar de

Russische leider Stalin.

"Op dringend verzoek van het Poolse Ondergrondse Leger droppen wij, afhankelijk van het weer, ongeveer

zestig ton materieel en munitie in het zuidwestelijke deel van Warschau, waar volgens zeggen een Poolse

opstand in een heftige strijd tegen de Duitsers is verwikkeld. Er wordt ook gemeld dat zij een beroep doen op

Russische hulp, die naar het schijnt heel dichtbij is. Ze worden aangevallen door anderhalve Duitse divisies.

Dit kan uw operatie ondersteunen."

BRON V

Op 15 augustus 1944 stuurde de Russische onderminister van Buitenlandse Zaken, Vyshinsky, deze boodschap

naar de Amerikaanse ambassadeur in Moskou, Harrison.

"De regering van de Sovjetunie kan er natuurlijk geen bezwaar tegen maken dat Engelse of Amerikaanse

vliegtuigen wapens in de buurt van Warschau droppen, aangezien dit een Amerikaanse en Britse

aangelegenheid is. Maar zij maakt resoluut bezwaar tegen Amerikaanse en Britse vliegtuigen die, na wapens in

de buurt van Warschau gedropt te hebben, op het gebied van de Sovjetunie willen landen, aangezien de

regering van de Sovjetunie zichzelf niet wenst aan te sluiten, direct of indirect, bij het avontuur in Warschau."

1 Leg met behulp van bron I uit waarom het Poolse ondergrondse leger 'Armia Krajowa' de datum van

1 augustus 1944 uitkoos om in Warschau een opstand tegen de Duitse bezetters te beginnen. Je

antwoord moet twee argumenten bevatten.

2 In bron II staat dat de opstandelingen in Warschau "meer dan één obstakel [zullen] tegenkomen op de

weg naar volledige bevrijding" van Polen. Leg uit dat deze opmerking geïnterpreteerd kan worden als

vijandig tegenover de Sovjetunie. Ondersteun je antwoord met twee andere opmerkingen uit bron II.

3 Je kunt de bronnen III, IV en V gebruiken om aan te tonen dat al tijdens de opstand van Warschau

(zomer 1944) de tegenstelling tussen de Westelijke Geallieerden en de Sovjetunie zichtbaar werd.

Laat dat zien door:

eerst duidelijk te maken waarom het affiche (III) aantoont dat de opstandelingen in Warschau er

van uitgingen dat de Geallieerden nog goed samenwerkten;

wat de achtergrond was van de hulp die juist Groot-Brittannië aan de Poolse opstandelingen

wilde geven (IV) en

ten slotte uit te leggen waarom de boodschap van Vyshinsky (V) het wantrouwen van de

Verenigde Staten en Groot-Brittannië jegens de Sovjetunie versterkte.

Page 84: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Wantrouwen Geallieerden

Tweede Front

Conferentie van München

Opstand in Warschau

TOETS

1268

BRON I

Stalin in een onderhoud met

Churchill, 13 augustus 1942.

"Wanneer gaan jullie nu

eindelijk eens vechten?

Willen jullie ons al het werk

laten doen, terwijl jullie

toekijken? Of zijn jullie

misschien helemaal niet van

plan ooit nog te beginnen? Je

zult zien, het valt best mee,

als je eenmaal bezig bent!"

BRON II

Italiaanse spotprent. Het onderschrift luidt: 'Churchill tot de huisknecht: "Geef

die kaart met de invasieplannen maar aan de voddenman mee".'

1 De kwestie van het Tweede Front heeft de verhoudingen tussen de Geallieerden in de Tweede Wereldoorlog

in hoge mate beïnvloed. Leg aan de hand van zijn woorden (I) uit in welke zin Stalin de Westelijke

Geallieerden met betrekking tot het Tweede Front wantrouwde.

2 Beoordeel of de Italiaanse spotprent (II) de feiten met betrekking tot het Tweede Front juist weergeeft. Leg

je antwoord uit.

3 De verdenkingen ten opzichte van het Westen, die Stalin in zijn gesprek met Churchill (I) naar voren bracht,

waren niet nieuw. Leg uit dat de conferentie van München voor Stalin aanleiding was geweest dezelfde

verdenkingen te koesteren.

4 Welke gebeurtenis was voor de Westelijke mogendheden overigens aanleiding geweest de Sovjetunie van

hetzelfde soort motieven te verdenken? Leg je antwoord uit.

Page 85: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

""

TWEEDE WERELDOORLOG Geallieerde bezetting Duitsland

Denazificatie

Rol van de kerk

TOETS

1013

BRON I

Affiche, dat door de Geallieerden in 1945/46 in Duitsland

verspreid werd.

BRON III

Op 19 oktober 1945 gaf de 'Rat der

Evangelischen Kirche Deutschland' de

volgende verklaring uit, die bekend werd onder

de naam 'Stuttgarter Schuldbekenntnis'.

Hieronder staat een fragment.

"Met groot verdriet zeggen wij: door ons is

oneindig leed over vele volkeren en landen

gebracht. Wat wij onze gemeentes vaak betuigt

hebben, dat spreken wij nu uit in naam van de

gehele Kerk: weliswaar hebben wij jarenlang in

naam van Jezus Christus gestreden tegen de

geest, die in de nationaal-socialistiche

geweldheerschappij zijn meest verschrikkelijke

uitdrukking gevonden heeft, niettemin klagen

wij onszelf aan, dat wij niet moediger beleden,

niet trouwer gebeden, niet vrolijker geloofd en

niet meer brandend liefgehad hebben."

BRON II

Affiche, dat in de jaren na de Tweede

Wereldoorlog in Duitsland verspreid werd.

1 Leg uit waarom de Geallieerden

na de Duitse capitulatie de

soevereiniteit over Duitsland in

handen kregen.

2 Je kunt de twee affiches (I, II)

zien als de uitwerking van een

besluit dat de Geallieerden namen

met betrekking tot hun bestuur

over Duitsland. Leg dat uit door

beide affiches te beschrijven.

3 Leg uit dat de 'Stuttgarter

Schuldbekenntnis' (III) paste in

het Geallieerde beleid met

betrekking tot het verslagen

Duitsland.

4 Beoordeel op grond van je kennis

van de rol van de Evangelische

Kerk in Nazi-Duitsland of de

'Stuttgarter Schuldbekenntnis'

waarachtig is. Leg je antwoord uit

en nuanceer dat zo nodig.

Page 86: TWEEDE WERELDOORLOG TOETS Buitenlandse politiek Hitler ...histoforum.net/toetsmateriaaltijdvakken/Tweede Wereldoorlog.pdf · Vrede van Versailles TWEEDE WERELDOORLOG Oorzaken Buitenlandse

TWEEDE WERELDOORLOG Geallieerd wantrouwen

Kwestie Tweede Front

TOETS

1706

BRON I

Op 30 mei 1942 vond in Washington een

ontmoeting plaats tussen de Amerikaanse

president Roosevelt en de Russische

minister (volkscommissaris) van

Buitenlandse Zaken Molotov. Op 11 juni

gaf het Witte Huis daarover een officiële

persverklaring uit. Onderstaand een

fragment uit deze verklaring.

"Gedurende de gesprekken werd volledige

overeenstemming bereikt met betrekking

tot de dringende taken om een tweede front

te maken in Europa in 1942. Bovendien

werden de maatregelen besproken om de

leveringen van vliegtuigen, tanks en andere

soorten oorlogsmaterieel van de Verenigde

Staten aan de Sovjetunie te vermeerderen

en te versnellen. Evenzo werden de

fundamentele problemen besproken van de

samenwerking tussen de Sovjetunie en de

Verenigde Staten om na de oorlog vrede en

veiligheid te waarborgen voor de

vrijheidslievende volkeren. Beide partijen

verklaren met voldoening dat hun

opvattingen over al deze vraagstukken

dezelfde zijn."

BRON II

Een aantal dagen later maakte de regering

van de Sovjetunie in een persverklaring het

telegram openbaar dat minister van

Buitenlandse Zaken Molotov na afloop van

het gesprek van 30 mei 1942 aan president

Roosevelt had gestuurd. Over de inhoud

van dit gesprek staat daarin het volgende.

"Alvorens naar mijn land terug te keren

maak ik van de gelegenheid gebruik

tegenover u, meneer de president, mijn

grote voldoening tot uitdrukking te

brengen die ik voel met het hebben bereikt

van volledige overeenstemming met

betrekking tot de dringende taken,

verbonden met het maken van een tweede

front in Europa in 1942, ten einde de totale

nederlaag van Hitler-Duitsland te

bespoedigen en met betrekking tot de

samenwerking van onze landen in de na-

oorlogse periode in het belang van alle

vrijheidslievende volkeren."

BRON III

In oktober 1942 werd in de Sovjetunie deze cartoon gepubliceerd.

Rechtsboven op de kaart staat: 'Kaart oostelijk front'. Achter de

tafel zit de Britse minister-president Churchill (van wie bekend

was dat hij een zware drinker was), tegenover hem een rij Britse

generaals met de namen: 'Niet-nodig-om-haast-te-maken', 'Laten-

we-wachten', 'Moeten-we-wel-risico's-nemen', 'Wat-als-ze-ons-

verslaan' en 'Wat-als-het-verkeerd-gaat'.

1 De bronnen I en II vormen beide de weergave van een gesprek

tussen de Amerikaanse president Roosevelt en de Russische

minister van Buitenlandse Zaken Molotov. Je kunt deze

bronnen gebruiken om duidelijk te maken dat er

meningsverschillen/wantrouwen tussen de Geallieerden

bestonden. Licht dat toe door:

- eerst duidelijk te maken dat uit de bronnen blijkt dat het

maken van een tweede front voor de Sovjetunie

belangrijker was dan voor de Verenigde Staten;

- vervolgens uit te leggen waarom beide bronnen

verschillen op het punt van de wapenleveranties aan de

Sovjetunie en

- ten slotte uit te leggen waarom er een belangrijk verschil

is in de teksten over de rol van de Verenigde Staten en de

Sovjetunie in de tijd na de Tweede Wereldoorlog.

2 Ga na of de spotprent (II) de opvattingen van de Sovjet-

regering met betrekking tot het tweede front weergeven. Leg

je antwoord uit met berhulp van een beschrijving van de prent.