VERSLAG EXPERTISEDAG ERFGOEDBEURS DE WALLEMOTE IZEGEM. Aanwezig waren drie voorname kunst experten met name: Frederik Cnockaert conservator restaurateur kunstvoorwerpen, Bruno Speybrouck Antiquair, en dr. René Leclercq geschiedkundige. De opkomst was goed en het aanbod overtrof de verwachtingen. Volgende opmerkelijke stukken werden er aangebracht: KUNST OF KITSCH? In de marge van de “erfgoedbeurs” die doorging in het Kasteel Wallemote te Izegem op 17 november 2012, was er ook gelegenheid persoonlijke bezittingen te laten bespreken en evalueren door drie experten, die elk op hun domein toelichting gaven bij de aangeboden stukken. Zoals dat meestal het geval is was er heel wat variatie in het aanbod. gaande van reissouvenirs over erfstukken tot persoonlijk verworven stukken en van curiosa tot echte (historische of kunsthistorische) voorwerpen. Naast de (handels)waarde was het voor de bezitters meestal ook belangrijk te vernemen wat de aard en de betekenis was van hun meegebracht bezit. Vaak komt de handelswaarde in dat geval zelfs op de tweede plaats. Zo werden er heel wat gouden voorwerpen ter expertise aangeboden. Voor de waardebepaling van goud is de naam van de ontwerper een belangrijk element. Wie “mooie” gouden stukken bezit die herkomstig zijn van een anonieme of onbekende goudsmid moet er zo mee rekening houden dat dergelijke stukken buiten de goudprijs meestal geen toegevoegde waarde vertegenwoordigen. Voor de bepaling van de goudprijs dient dan ook rekening te worden gehouden met de aard van de goudlegering (24,1 8.14.12 of zelfs 9 karaat). Hetzelfde geldt voor de waardebepaling van de edelstenen waarbij -voor diamant bij voorbeeld- wordt rekening gehouden met de grootte, de kleur. de helderheid, de eventuele inclusies of de aard van het slijpsel. Maar is deze waarde wel van belang wanneer het gaat om erfstukken? Zo werd een familiejuweel getoond met daarbij een foto van de grootmoeder of overgrootmoeder die dit stuk droeg. Bij dergelijke stukken, verbleekt de eventuele geldelijke waarde bij de sentimentele en (familie)historische waarde. Dat “waarde” erg relatief is, bleek ook bij het voorleggen van een aantal oude 16de, 17de en 18de eeuwse boeken. De oudste, een “Cruydtboek” van Rembert Dodoens uit 1590 was echter in dergelijke lamentabele staat dat het maar een fractie vertegenwoordigde van de prijs die voor een goed exemplaar zou moeten worden neergeteld. Oudheid en goede staat van een boek zijn evenmin een garantie voor een goede marktwaarde. Zo werd een boek aangeboden in goede staat en degelijk ingebonden dat bestond uit Latijnse teksten van kerkvaders. Voor dergelijk boek is de handels- of veilingwaarde zeer beperkt, gewoon omdat er -op dit ogenblik- geen belangstelling voor bestaat. Het meest interessant aan dat boek was de kaft die bestond uit perkament met 15de eeuw handschrift (eveneens Latijnse teksten, zonder verluchting). Daar het hier wellicht ook ging om “gewijde” teksten die later van geen nut meer werden beschouwd (want de boekdrukkunst was intussen uitgevonden!) is het belang hiervan ook relatief. Het zou wel interessant zijn voor de eigenaar de teksten te laten onderzoeken en, wie weet (l), misschien blijkt dan de kaft van het boek meer waard dan het boek zelf. Wij kregen ook een mooi genealogisch boek te zien over “oude Friese adelyke en aanzienlijke families" uit 1760. Het bevond zich in uitstekende staat en achteraan waren 450 wapenschilden van de betreffende families ingekleurd. Dergelijk boek (waarvan de waarde

geschat werd tussen 1200 en 1500 Euro) is exemplarisch voor de relativiteit van “waarde”: om te beginnen was dit het eerste deel van twee, samen zouden zij meer dan het dubbele waard zijn, het ging ook over “Friese families", waarvoor hier ter plaatse weinig belangstelling bestaat, maar waarbij de kans bestaat dat op een veiling in Nederland een zeker in Friesland— het hoge toppen zou kunnen scheren wanneer één van de afstammelingen van een in het boek voorkomende familie absoluut dergelijk boek in zijn bezit wil. Interessant als curiosum was een voorloper van een “stripboekje “De avonturen van Mijnheer Prikkebeen” (geschat op 400 Euro). Het betrof echter reeds de 6de druk en was ook niet in een echt perfecte staat. Een eerste druk en in goede staat zou wellicht een veelvoud vertegenwoordigen van de vooruitgeschoven schattingsprijs. Ook heel wat schilderijen werden ter bespreking aangeboden gaande van op doek gekleefde reproducties tot schilderijen die konden geklasseerd worden als “vervalsing”. Een voorbeeld hiervan was een “stilleven” getekend Corot. “Le père” Corot was een Franse schilder (1796 -1875) die als de voorloper geldt van het Frans impressionisme. Het is een grote naam in de Franse en in de internationale schilderkunst en zijn werk wordt dan ook aan respectabele prijzen afgehamerd. Het probleem met deze schilder is echter dat er ook een veelvoud aan vervalsingen geproduceerd werd. Na vluchtig onderzoek bleek het werk ten onrechte de naam “Corot” te dragen. Ook heel wat schilderijen van plaatselijke of onbekende meesters werden voorgesteld. Voor schilders “met een naam” kan men in het algemeen stellen dat de “waarde” afhangt van de markt en deze markt kan zowel naar boven als naar onder evolueren. Wat vandaag goed in de markt ligt kan morgen uit de gratie van publiek en verzamelaars verdwenen zijn. Onbekende schilders, waarvoor geen markt bestaat (of die niet “ontdekt” werden) hebben dan ook geen marktwaarde, hoe goed geschilderd het werk misschien is, hoe aantrekkelijk het onderwerp ook moge zijn. Belangrijk voor de eigenaars is, in dat geval, het genot dat zij zelf van dit kunstwerk hebben dat hun woonkamer of een andere kamer opbeurt. Ook kwamen heel wat beelden aan bod. Een mooi houten beeld (notelaar) met de voorstelling van een staande “Sint Anna-ten-drieën" (Sint-Anna met Maria en het kind Jezus) uit de late 17de eeuw (wellicht Antwerps: geen merktekens) was ongetwijfeld een mooie vondst. Het beeld was afgeloogd, met in de diepe plooien nog resten van polychromie en vertoonde ook een aantal mankementen met daarbij nog wormgaten. Het fijne snijwerk maakte echter veel goed, te meer omdat, door het ontbreken van de polychromie , de gelaatstrekken en het plooienspel nog beter tot hun recht kwamen (geschatte waarde 3.000 Euro). Heel anders was het gesteld met een houten beeld met de voorstelling van “Job op een mesthoop”, dat zeker niet dezelfde kwaliteiten vertoonde en eerder kon gerekend worden tot de volkskunst. Dit soort beelden, waarschijnlijk afkomstig uit een landelijke kerk of kapel, werd meestal gesneden door een plaatselijke kunstenaar. Het is dan ook moeilijk de ontstaansperìode te situeren, daar dergelijke beeldsnijders vaak werkten in een stijl die vaak reeds lang achter de rug lag. Met enige omzichtigheid zou men voor dit beeld een periode tussen eind 17de en midden 18de eeuw kunnen situeren (geschatte waarde 650 Euro). Met meer elegantie was dan weer een “Maria met kind” (gesneden in lindehout), dat eveneens uit het eind van de 17deeeuw, begin 18 de eeuw kan stammen. Het was wit overschilderd (eind l8de eeuw of zelfs begin 19 e eeuw?) De geschatte waarde hiervan bedraagt zowat 600 Euro. Een heel ander soort beeld zijn de bronzen beelden. Vaak zijn dergelijke beelden niet echt in brons gegoten (brons is een legering van koper met zowat 10% tin). maar bestaan zij uit

zogenaamd “kunstbrons” ( gemeenzaam gekend onder de benaming “zamac‘" Zink, Antimonium, Mangaan, Cuprum- in het Engels spreekt men dan van “spelter”). Het gewicht van een beeld verraadt al dadelijk het verschil tussen brons en dergelijke “zamac”: brons voelt zwaar aan, “zamac” is veel lichter (dergelijke kunstbrons kan overigens niet gerepareerd worden). Een dergelijk beeld in kunstbrons werd voorgesteld. Niet alleen was het geen brons, maar erger nog ging het om een” na-geut” (surrnoulage): de matrijs voor dit beeld werd genomen van een reeds gegoten beeld waardoor de oorspronkelijke fijne arceringen en lijnen vervagen. (geschatte waarde 260 euro; een oorspronkelijk brons zou een veelvoud van deze prijs waard zijn). Bij het kopen van bronzen beelden dient men derhalve niet alleen te kijken naar de naam van de kunstenaar (maar pas op: er bestaan heel wat kunstenaarsfamilies, waarbij de ene vertegenwoordiger al meer gewaardeerd wordt dan de andere), maar daarbij moet men ook kijken of men wel met echt “brons te maken heeft en of het hier niet om een “na-geur” gaat. Een heel ander domein is porselein en aardewerk. Dit bestrijkt een uitgebreid terrein over vele eeuwen (en zelfs millennia), gaande van zuiver gebruiksvoorwerpen tot siervoorwerpen allerhande. De stukken die hier getoond werden waren dan ook zeer divers. Zo waren er een porseleinen fruitpersje in de vorm van een “pierrot”, waarschijnlijk van Engelse makelij (geschat op zowat 180 Euro), een porseleinen inktpot met zandstrooier, versierd met een meisje met hond geschat op 160 Euro), een “horlogehouder” met gekleurde figuren uit Staffordshire (geschat op 300 Euro, een drinkkan in de vorm van een mannetje (een “Jacquot”), typisch voor sommige ateliers uit Noord-Frankrijk (“faiences du Nord”), eind 18de eeuw, begin 19de ( in deze staat —kraken, schilfers- geschat op 180 Euro). Voor al deze voorwerpen uit de 18d‘3 en 19de eeuw bestaan er heel wat verzamelaars. Zoals het meestal het geval is wordt de prijs ervan bepaald door de staat en door de zeldzaamheid. Dergelijke (vaak naïeve) “postuurkes” zouden meestal tot “kitsch” kunnen worden gerekend. Ze werden vaak in een oneindig aantal exemplaren voortgebracht en ondergingen het lot van veel aardewerk en porselein, zij braken of werden weggegooid toen ze uit de mode waren. De overgebleven exemplaren krijgen nu een zekere status als relicten uit het verleden. Men moet ze dan ook bekijken in de geest van de tijd waarin ze werden voortgebracht. Een uitschieter was een beeldje in beschilderd terracotta (wellicht Engels) met de voorstelling van een “King Charles” hondje, dat ongetwijfeld als zuiver siervoorwerp werd gecreëerd. Ondanks een gebroken pootje werd het toch nog op 750 Euro getaxeerd. Ook een vaas (één exemplaar van twee) in biscuit (mat porselein) gemerkt “Royal Dux”, met art nouveaux kenmerken kwam aan bod (geschat op 100 Euro). In dit verband kan er opgewezen worden dat vazen vaak per twee werden verkocht (een op elke hoek van de schouw), zodat één exemplaar per stuk minder waard is dan beide samen (dit geldt zeker voor Chinese vazen). Het domein van de gebruiksvoorwerpen waarvoor in mindere of meerdere mate belangstelling voor bestaat als verzamelobject is nog veel uitgebreider. Het zijn voorwerpen die gewoon werden gemaakt om te dienen in de huishouding of in het werk. Ze hadden geen zuiver artistieke bedoeling alhoewel ze door de vormgeving wel een artistiek karakter konden krijgen. Hierover uitweiden zou ons te ver brengen. Toch kan er hierbij ook op gewezen worden dat ook hier modetendensen bestaan die de belangstelling voor één of andere soort van die voorwerpen kan doen toenemen of doen afnemen (wat dan ook een rol speelt in de prijsbepaling). Zo is de laatste decennia de belangstelling voor (19 de eeuws) koper en tin enorm afgenomen, wat dan ook geleid heeft tot de ineenstorting van de prijzen. Hetzelfde gaat overigens grotelijks op voor zilverwerk (voor zover niet voortgebracht door gerenommeerde goud- en zilversmeden). Bij deze gebruiksvoorwerpen was er een mooi en vroeg fototoestel in mahoniehout en leder, met

“Zeiss” lens dat werkte met glasplaten. Voor deze vroege fototoestellen is er zeker belangstelling als verzamelobject. De mate van belangstelling bepaalt dan ook de waarde (geschat op zowat 550 Euro). Ook een plooibaar instrumentje met een combinatie van verrekijker, kompas en spiegeltje (misschien voor trekkers of‘ ontdekkingsreizigers) is zo een stuk waar gespecialiseerde verzamelaars belangstelling voor kunnen hebben (taxatie 125 Euro). Ook oorlogssouvenirs waren talrijk aanwezig, gaande van bajonetten (in feite verboden wapens!) en ander oorlogstuig tot meer zeldzame stukken of voorwerpen die een zeker historisch belang kunnen opwekken. Zo was er een fotoalbum met foto’s uit de eerste wereldoorlog gemaakt door een Duits onder officier tijdens zijn verblijf in het kasteel van Ingelmunster. een miniatuurvliegtuigje gemaakt uit een kogelhuls en ander materiaal (zogenaamde “loopgravenkunst”) met op de vleugel de vermelding “souvenir de Bousinghe”, een kaart van het front in de Westhoek, strooibriefjes bestemd voor Duitse soldaten met een oproep de strijd te staken of een pamflet van tijdens de Duitse bezetting onder wereldoorlog II. Voor al die zaken is er een gespecialiseerde markt, waarbij de belangstelling wellicht zal toenemen in de aanloop van de geplande herdenkingsfeesten rond de oorlog 1914-1918. Dit is slechts een greep uit de vele stukken die ter beoordeling werden voorgelegd. Wat was nu “kunst" en wat was nu “kitsch”? Hier dient gezegd te worden dat de scheidingslijn tussen kunst en kitsch in wezen flinter dun is. Iedereen kent de beeldjes van de Eiffeltoren die wellicht met miljoenen als reissouvenir vanuit de “lichtstad” worden meegenomen. Iedereen is er eveneens van overtuigd dat deze voorwerpen tot de kitsch moeten gerekend worden. Maar stel dat Wim Delvoye nu een Eiffeltorenbeeld zou ontwerpen, eventueel met gotische of andere (sier)elementen in verwerkt, dan wordt dat opeens kunst. De enorme blinkende voorwerpen in felle kleuren van Jeff Koons, die in feite een referentie vormen naar bepaald houten speelgoed worden geprezen als grote kunst. Was de reeks van diezelfde kunstenaar gewijd aan de pornoster “la Cicciolina” (waarmee hij een tijdlang optrok) kunst of was het eerder kitsch? Zijn een schedel bezet met edelstenen of een lichtarmatuur bezet met kevers (die na een tijd zullen vergaan) kunst of kitsch‘? Zijn bepaalde beeldjes uit de “art nouveaux” niet eerder kitsch dan kunst? Is de zoveel geprezen “fruitpers” van Philip Starck kunst of (moeilijk te bedienen!) kitsch? Men kan de voorbeelden tot in het oneindige doortrekken. Bij al deze voorbeelden zal men wijzen op de bepalende artistieke toets van de kunstenaar; In dezelfde lijn ligt de waardebepaling van een werk. Een “Rembrandt”, die door één of andere commissie wordt gedeclasseerd tot een werk van een leerling van deze grootmeester, verliest plots een aanzienlijk deel van zijn (markt)waarde- Toch blijft het hetzelfde schilderij waarvoor iedereen voordien in extase zat naar te kijken. Het omgekeerde doet zich evenzeer voor, waarbij een anoniem werk wordt opgewaardeerd, soms tot ongekende hoogten. Soms wordt meer gekeken naar een handtekening dan naar het kunstwerk zelf. Van een kunstenaar die goed in de markt ligt wordt een middelmatig werk zelfs hoog geprijsd. De tijdsgeest bepaalt vaak wat als “kunst” wordt aangezien en wat “kitsch” is. Soms terecht, soms ten onrechte. Meer dan ooit wordt “kunst” bepaald door een kleine groep mensen die een enorme invloed hebben op de kunstwereld en op de “smaak” van de mensen en bijgevolg ook op de handelswaarde van kunstvoorwerpen - Nota Bene Kitsch, volgens van Dale: “schijnkunst al wat niet echt van sentiment of niet werkelijk artistiek is, maar pretendeert het te zijn” groetjes Frederik Cnockaert Kunstrestauratie Kerat Hoogweg 42 te 8940 Wervik Tel. 056 22 67 97

GSM 0495 51 33 87 email; info@kerat.be site; www.kerat.be Een schilderij “Stilleven met perziken” getekend C. COROT. (1796-1875) Het doek draagt de stempel van de bekende schilderszaak SENNELIER in Parijs die doeken en verf leverde aan bekende impressionisten en expressionisten. Helaas bestond deze zaak nog niet bij het overlijden van Corot. Sennelier startte zijn zaak pas in 1887 dus kan dit schilderij ook niet toegeschreven worden aan deze schilder.

Een prentenboek “De avonturen van Mijnheer Prikkebeen”. Wordt aanzien als het eerste Nederlandse stripverhaal. De eerste gekuiste versie werd uit het Duits vertaald in 1858 door Mr.J.J.A. Goeverneur. Dit boek is de 6° druk en niet in perfecte staat. Waarde 400€.

Een petroleum lantaarn van de “Keystone Railroad” “The Casey Wick Raiser” uit 1902. Een dergelijke lantaarn werd recent verkocht voor 180,00$.

Een fruitpersje in porselein waarbij de pers bestaat uit het hoofd van een clown “Pierrot”. Waarschijnlijk van Engelse makelij. Hiervoor bestaan er verzamelaars. Geschatte waarde: 180€.

Een inktpot in porselein met zandstrooier. Het deksel versierd met een meisje met een hond. Zeer apart. Waarde: ongeveer 160€.

Een gezeten hondje “King Charles” in beschilderd terracotta, ongeveer 28 Cm hoog, waarschijnlijk Engels, een pootje gebroken. Maar toch ongeveer 750€ waard.

Een drinkkan in de vorm van een gezeten mannetje “Jacquot” genoemd,Noord Franse faience, eind 18° - begin 19° eeuw. Waarde: ongeveer 180€.

Een wapenboek over de adellijke families uit Friesland, met ongeveer 50 zeer mooie platen met wapenschilden origineel ingekleurd met waterverf, gedateerd 1760. Waarde: ongeveer 1.200 à 1500€.

Een houten beeld van Sint Job op de mesthoop, volkskunst, Vlaams of Noord Frans te dateren rond 1700, waarschijnlijk uit een landelijke kapel. Waarde: 650€.

Een groot blikken petroleumvat beschilderd als een blik “Campbell” soep. Refereert naar de schilderijen van Andy Warholl en de consumptie maatschappij, echter ontbreekt het zegelmerk op de doos. Waarde: 300 €.

Een totaal plooibaar instrumentje bestaande uit een verrekijkertje kompas en spiegeltje. Waarschijnlijk bedoeld voor ‘survival’ of landelijke uitstappen. Waarde: 125€.

Een Bijzonder mooi en vroeg fototoestel “DRP” in mahoniehout met koper en leder, voorzien van een “ZEISS” lens. Professioneel instrument, werkt met glasplaten. Waarde, moeilijk te bepalen. Waarschijnlijk ongeveer 550€.

Een oud gedrukt boek “Cruydenboeck” van Rembertus DODOENS (Mechelen 1518 –Leiden 1585) Dodoens studeerde in Leuven geneeskunde, aardrijkskunde, kosmografie latijn en Grieks. Was in 1541Stadsgeneesheer van Mechelen, 1575-1578 Lijfarts van Keizer Philips II van Oostenrijk, 1582 Leerstoel aan de Universiteit van Leiden. Het eerste Cuydenboeck verscheen in 1554. De eerste drukken waren in het Nederlands. Later in het Latijn, met aanvulling van Clusius ( Charles L’Ecluse). Een Gaaf exemplaar uit die periode kost algauw 3 à 4000€. Dit exemplaar is gedateerd 1590, dus best vroeg, maar is

onvolledig en in slechte staat. De eigenaar kocht het voor ongeveer 50€. Huidige waarde: ongeveer 550 €.

Houten beeld “Sint Anna ter Drieën” Vlaanderen 17° eeuw, (breuken en mankementen) Waarde: 3.000€.

Vitrinekast met klok. Volgens de eigenaars gemaakt in Mechelen door Jef Casteels. Zeer mooie kwaliteit. In Luikse Régènce stijl . Enkele kleine raampjes zijn beschilderd, maar de kwaliteit hiervan is alles behalve. De klok is ouder en alhier gemaakt in de 18° eeuw. Waarde: 2500€.

Een miniatuur vliegtuigje uit de eerste wereldoorlog, gemaakt van Belgische kogels en stukken munitie. Met opschrift “Souvenier de Boezinghe” en twee namen van soldaten. Zeer zeldzaam. Waarde ongeveer 480€.

Een beeld “Maria met Kind” in lindenhout. Vlaanderen eind 17°- begin 18° eeuw. Wit overschilderd. Waarde: 600€.