Turkije: de schatkamer van het noordwesten

288
rond Thracië en Gallipoli, van Bursa naar Pergamon, van İzmir naar İznik Turkije : de schatkamer van het noordwesten

description

“Turkije: de schatkamer van het noordwesten: rond Thracië en Gallipoli, van Bursa naar Pergamon, van İzmir naar İznik” is het tweede deel in een reeks van inspirerende reisgidsen over de rijke cultuur van Turkije. Net als het eerste deel (“Turkije: waar Europa begon...”) worden drie reizen gemaakt; rond Thracië en Gallipoli, van Bursa naar Pergamon en van İzmir naar İznik. “Waar kun je oog in oog staan met het Paard van Troje, mysterieuze hunebedden ontdekken en het graf van Ajax bezoeken? Alle wegen leiden misschien naar Rome, maar de meeste liepen toch eerst door Turkije...” valt te lezen op de cover van dit handzame, maar tegelijkertijd lijvige werk.

Transcript of Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Page 1: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

rond

Thr

acië

en

Galli

poli,

van

Bur

sa n

aar

Perg

amon

, van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije: d

e sc

hatk

amer

va

n he

t noo

rdw

este

n

rond Thracië en Gallipoli, van Bursa naar Pergamon, van İzmir naar İznik

Turkije:de schatkamer

van het noordwesten

Turkije: de schatkamer van het

noordwestenEuropa is nauw verbonden met de vroegste geschiedenis van Turkije.

In een drietal reizen verkennen we het land dat zoveel meer te bieden heeft dan zon en zee. Waar kun je oog in oog staan

met het Paard van Troje, mysterieuze hunebedden ontdekken en het graf

van Ajax bezoeken? Alle wegen leiden misschien naar Rome, maar de meeste

liepen toch eerst door Turkije...

Page 2: Turkije: de schatkamer van het noordwesten
Page 3: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Turkije: de schatkamer

van het noordwesten

rond Thracië en Gallipoli van Bursa naar Pergamon

van İzmir naar İznik

Page 4: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Eerste editie gepubliceerd in 2015 door TV Culture voor het Ministerie van Cultuur enToerisme van de Republiek Turkije.

Copyright © Ministerie van Cultuur en Toerisme van de Republiek Turkije / TV Culture

All rights reserved. No part of this book may be reprinted or reproduced or utilised in anyform or by any electronic, mechanical, or other means, now known or here-after invented,including photocopying and recording, or in any information storage or retrieval system,without permission in writing from the publisher or author.

Disclaimer: De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij de onafhankelijke auteursen samenstellers. Het Ministerie van Cultuur en Toerisme van de Republiek Turkije is nietaansprakelijk voor de actualiteit, juistheid, volledigheid of kwaliteit van de verstrekteinformatie en onderschrijft derhalve niet noodzakelijkerwijs de opinies en meningen die indit boek zijn vastgelegd.

Auteur: Wolter Braamhorst Redactie: Eray Ergeç Foto’s: Wolter Braamhorst & Eray Ergeç

Omslagfoto: Fresco, Uşak MuseumGeproduceerd door TV Culture, Schiedam, Nederland Ontworpen door MYRA, Istanboel, Turkije Gedrukt bij DeckersSnoeck / Graphius Group in Gent, België

Library of Congress Cataloging-in-Publication Data:Braamhorst, Wolter (text), Braamhorst, Wolter & Ergeç, Eray (photography)TV Culture / Ministerie van Cultuur en Toerisme van de Republiek TurkijeMain title: Turkije: de schatkamer van het noordwesten (Turkey: Treasures of the North West)Subtitle: rond Thracië en Gallipoli, van Bursa naar Pergamon, van İzmir naar İznik (Around Thrace and Gallipoli, From Bursa to Pergamon, From İzmir to İznik)Keywords: Archaeology – Turkey – Ancient Civilisations Language: Dutch

284 pagina’s

ISBN/EAN 978-90-820971-3-9

Page 5: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Turkije: de schatkamer

van het noordwesten

rond Thracië en Gallipoli van Bursa naar Pergamon

van İzmir naar İznik

Wolter Braamhorst

Fotografie: Wolter Braamhorst & Eray Ergeç Redactie: Eray Ergeç

Page 6: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Acropolis van Pergamon

Page 7: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

WELKOMMet veel plezier presenteren wij het tweede deel van een reeks reisboeken waarin we u meenemen naar de meest bijzondere plaatsen in Turkije. Veel toeristen die Turkije bezoeken worden in eerste instantie aangetrokken door zon, zee en strand en wij van het Ministerie van Cultuur en Toerisme en het Turkse Verkeersbureau in Den Haag kunnen dat natuurlijk alleen maar aanmoedigen, want Turkije heeft op dat gebied heel veel te bieden. Maar er is meer. Veel meer. Turkije is een schatkamer vol verrassende ontdekkingen voor de culturele bezoeker.

In deze reeks alternatieve reisboeken willen we vooral die plaatsen laten zien, niet alleen om u over te halen om ook het achterland te verkennen, maar vooral om te laten zien hoe nauw de rijke en veelzijdige geschiedenis van Turkije is verbonden met die van de rest van Europa. Het eerste deel, getiteld Turkije: waar Europa begon..., richtte zich vooral op de oudste culturen die in Turkije hun sporen hadden nagelaten. We reisden langs de oudste bouwwerken ter wereld in Göbekli Tepe in het oosten van Turkije en liepen door de antieke straten van Romeinse steden als Aphrodisias en Hiërapolis in het zuidwesten. We verkenden het Eiland van de Amazones in de Zwarte Zee en trokken langs Hittitische steden en spectaculaire natuurgebieden. De indrukwekkende beelden van Nemrud, het woonhuis van Maria en de trouwlocatie van Cleopatra; het boek liet zien dat Turkije een land

is waar legende en geschiedenis elkaar continu ontmoeten.

In dit tweede deel verkennen we het noordwestelijke deel van Turkije, een gebied zo rijk aan geschiedenis en cultuur dat het een vrijwel onmogelijke opgave is om een volledig beeld te geven van alle bezienswaardigheden. Van hunebedden tot antieke tempels, van mysterieuze eilanden tot legendarische veldslagen, van imposante kastelen tot rijke natuurgebieden, het noordwesten toont wederom aan hoeveel Turkije als vakantieland te bieden heeft.

Het noordwesten is een perfecte bestemming voor alle seizoenen en we beloven u een ontdekkingsreis die u blijvend zal inspireren en aangenaam zal verrassen.

Wij wensen u veel plezier bij het verkennen van de schatkamer van het noordwesten.

Ministerie van Cultuur en Toerisme van de Republiek Turkije

Rotsgraf in de Vallei der Phrygiërs

Page 8: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

1915 één van de zwaarste campagnes uit de Eerste Wereldoorlog uitgevoerd, rond het Gallipoli schiereiland. Maar ook de Cariërs, de Lydiërs, de Phrygiërs, de Hittieten, de Thraciërs en tientallen andere volkeren noemden deze vruchtbare valleien ooit thuis.

VOORWOORDHet noordwesten van Turkije is een historisch bijzonder rijk gebied dat nog grotendeels onontdekt is door westerse toeristen. Misschien meer dan elders is dit deel van Turkije een land van contrasten, met een voet in het verleden en een voet in de toekomst. De voordelen van de moderne wereld, van nagelnieuwe snelwegen, luxe hotels en highspeed internet worden moeiteloos afgewisseld met oude tradities, slaperige dorpjes en vergeten antieke steden. De geschiedenis van het noordwesten lijkt wel een beetje op de traditionele Turkse baklava waarin tientallen lagen van filodeeg worden afgewisseld met noten en honing. Zo is het hier met de tientallen culturen die in dit gebied hun sporen hebben nagelaten, de overblijfselen van eeuwenoude beschavingen die laag op laag de grondvesten van dit gebied vormen. En net als de traditionele baklava is de geschiedenis van dit gebied zeer rijk gevuld.

Het noordwesten is een overgangsgebied tussen het oosten en het westen, tussen Europa en Azië, en het is dan ook geen wonder dat millennia lang de ene cultuur na de andere elkaar letterlijk de tent uitvochten om het hier voor het zeggen te hebben. Vanaf hier trokken de Neolithische stammen Europa binnen, vanaf hier trokken de Perzen op om Griekenland te onderwerpen, vanaf hier trok het vroege Christendom naar het westen en vanaf hier zetten de Ottomanen de eerste stappen op weg naar een wereldrijk. Hier werd in

6

Voor

woo

rdTu

rkije

: de

scha

tkam

er va

n he

t noo

rdwe

sten

Page 9: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Onder deze glooiende, groene oceaan ligt de geschiedenis dicht aan het oppervlak. Van de tempels van het wereldberoemde Pergamon tot het mysterieuze Aizanoi, het noordwesten is een historische schatkamer waarin telkens nieuwe ruimtes worden ontdekt.

De archeologische diensten, vaak bijgestaan door internationale teams van experts, brengen zoveel mogelijk vindplaatsen in kaart en in veiligheid. Maar zelfs met de uiterste inspanningen is het een continue strijd tegen te klok. Grafrovers liggen overal op de loer en de

Wilde Paarden in het Spil Dağı Nationaal Park

Page 10: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Turkse overheid probeert zeer actief om de illegaal uitgevoerde schatten terug te vorderen. Tegelijkertijd worden zoveel mogelijk vindplaatsen gerestaureerd en voor het publiek toegankelijk gemaakt. Het harde werk en de slapeloze nachten van de archeologen hebben gelukkig veel moois opgeleverd en reizen door het noordwesten van Turkije is een ontdekkingstocht waar fraai gerestaureerde antieke steden worden afgewisseld met ontroerende ruïnes in een verwaaid vissersdorpje waar je als toerist eerder zelf de bezienswaardigheid bent. Hier kan men in een stadje waar de tijd stil lijkt te staan de fundamenten van een Griekse tempel ontdekken of tijdens een strandwandeling een Venetiaans kasteel tegenkomen. Geen stuk gerestaureerde

toeristenattracties, maar onaangetaste stille getuigen van een vervlogen tijd. Dit unieke gevoel van ontdekking staat ver af van de lange rijen toeristen die we elders in Europa gewend zijn. Een uurtje ongestoord ronddwalen door een prachtig bewaard gebleven Romeins amfitheater of lunchen in de ruïnes van een middeleeuws kasteel is in het noordwesten van Turkije een dagelijkse werkelijkheid. De plaatselijke bevolking is de toeristen niet moe, maar neemt de tijd om je gastvrij te ontvangen of de weg te wijzen. De verhalen van de mannen die in de schaduw van de bomen op het dorpsplein de uren voorbij zien trekken, zijn soms net zo sterk zijn als de thee die ze drinken. Historisch gezien niet altijd even accuraat, maar met een beetje navragen

Kerkje op het eiland Gökçeada Sprookjeskasteel in Eskişehir 8

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

enVo

orw

oord

Page 11: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

is er in vrijwel elk dorpje wel iets bijzonders te ontdekken.

De beste tijd om op ontdekkingstocht te gaan is misschien wel het voor- en naseizoen; het frisse groen van het ontluikende voorjaar of de wilde kleuren van de herfst, wanneer de dichte bossen verkleuren. De temperatuur is comfortabel, de hotels betaalbaar en de wegen en stranden zijn leger. Het noordwesten is perfect voor rondtoeren met de motor of de auto. Ook op de fiets of te voet is er veel te genieten.

Turkije is een groot land met relatief gezien weinig inwoners en dat geldt ook voor het noordwesten. De rust en ruimte die in het westen van Europa vaak moeilijk te vinden is, is in Turkije gemeengoed. Men moet er niet verbaasd van opkijken als men ‘s avonds rijdend op de snelweg zowel links als rechts van de weg geen enkel lichtje ziet branden. Dat geeft een heerlijk gevoel van vrijheid, maar het betekent ook dat enige voorbereiding verstandig is.

In elk stadje is wel een goed hotel te vinden, maar het is aan te raden om van tevoren precies uit te zoeken waar, want de internationale routeplanners zijn op de kleinere wegen soms niet te vertrouwen. De vriendelijk babbelende meneer of mevrouw stuurt je per ongeluk misschien een zandweg op die zelfs voor klimgeiten onbegaanbaar is, dus enige terughoudendheid is geboden. De wegen zijn in Turkije van uitstekende kwaliteit, ook in de minder bevolkte gebieden en de bewegwijzering

is goed. Hou er wel rekening mee dat een bord vaak staat bij de afslag en niet altijd van te voren wordt aangekondigd.

Rondtrekken door het noordwesten van Turkije is ook een culinaire ontdekkingstocht waar lokale gerechten worden bereid volgens eeuwenoude recepten. Het gebied heeft ook de beste en oudste wijngaarden van Turkije.

In de drie reizen die we uitgebreid in dit boek beschrijven zullen we veel van de archeologische hoogtepunten uit de schatkamer van het noordwesten verkennen. Dit boek is geen wetenschappelijke publicatie en hoewel we nergens de historische werkelijkheid geweld aandoen, schuren we misschien soms dicht langs de grens omdat het overgeleverde verhaal te mooi is om te negeren. Het doel van dit boek is ook niet om informatie te verschaffen over hotels, restaurants, openings- of bustijden. Wilt u de reizen die we in dit boek als leidraad gebruiken precies volgen, dan kunt u dat het beste per (huur)auto doen.

Het noordwesten van Turkije is een geweldig vakantiegebied voor zelfs de meest verwende culturele reiziger. Eilanden, meren, bergen, stranden, gezellige dorpjes, fascinerende steden en culturele schatten van wereldniveau, het noordwesten heeft het allemaal. Turkije: één land maar met duizenden verrassende bestemmingen. Het noordwesten wacht op uw ontdekking. U zult er geen spijt van krijgen.

De samenstellers

Page 12: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

10

Inho

ud

WELKOM 4

VOORWOORD 6

HOOFDSTUK 1: HET VOELBARE VERLEDEN: ROND THRACIË EN GALLIPOLI 12

Rumeli Feneri 14

Kıyıköy 30

Edirne 54

Enez 80

Gallipoli 92

HOOFDSTUK 2: LAND VAN MEREN EN EILANDEN: VAN BURSA NAAR PERGAMON 126

Mudanya 128

Bursa 138

Marmara eiland 168

Troje 182

Assos 196

Pergamon 206

Turk

ije: d

e sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Archeologisch en Ethnografisch Museum, Edirne

Page 13: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

INHOUDHOOFDSTUK 3: GODEN EN GOUD: VAN İZMİR NAAR İZNİK 218

İzmir 220

Kula 238

Phrygische vallei 248

Aizanoi 262

İznik 270

VERANTWOORDING 280

NOTITIES 282

Page 14: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Tussen de Zwarte Zee, de Egeïsche Zee en de Marmara Zee ligt het groene en uitgestrekte Thracië.

Het is een vrijwel onontdekt vakantieland met antieke steden, gezellige havenplaatsen en diepe bossen. En op het schiereiland Gallipoli komt de

recente geschiedenis heel dichtbij.

RUMELİ FENERİKUMKÖY

KIYIKÖY

VİZE

KIRKLARELİEDİRNE

KARAAĞAÇ

ENEZ

KEŞAN

GALLIPOLI

ŞARKÖY

MÜREFTE

GAZİKÖY

TEKİRDAĞ

Page 15: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

rond Thracië en Gallipoli

Het voelbare verleden:

Page 16: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

14

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

enRo

nd T

hrac

ië e

n Ga

llipo

li

Page 17: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Rumeli Feneri

Een kruispunt van wegen. Dat is de beste manier om het Europese deel van Turkije, dat eindigt bij Istanboel, te omschrijven en misschien wel te begrijpen. Als we de klok terug zouden kunnen draaien, zouden we reizen door een groene, heuvelachtige streek waar drukke handelsroutes zich als stenen rivieren door diepe wouden van loof- en pijnbomen een weg banen. Het is een gebied waar veel geschiedenis samenkomt en overal vinden we de sporen terug van een voelbaar verleden. Het wordt omringd door drie zeeën. In het noorden de ontembare Zwarte Zee waar witte wolken langs de hemel razen en de horizon ver is, in het zuiden de blauwe Egeïsche Zee en in het oosten de snelstromende Marmara Zee met de Bosporus en de Dardanellen, die Europa van Azië scheiden. Tussen deze drie-eenheid ligt een fascinerende streek, nog onaangetast door het massatoerisme.

Detail kasteel van Rumeli Feneri

Page 18: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De oplossing was snel gevonden. Sarı Saltuk Han werd zorgvuldig verplaatst en als je nu de 30 meter hoge toren wilt beklimmen ligt de heilige tevreden op de benedenverdieping, waar hij in zijn kleurrijke tombe de eeuwige rust heeft hervonden. De vuurtoren staat op een flinke klif en is de hoogste in heel Turkije.

De toren wordt nu gerestaureerd en na de beklimming van de 104 soms zeer nauwe treden, word je beloond met een schitterend uitzicht. Naast de toren bevindt zich de plaatselijke reddingsbrigade en de trotse

We beginnen de reis ten noorden van Istanboel en reizen langs de Bosporus omhoog. Het is verrassend hoe snel de drukte en het lawaai van de miljoenenmetropool verstommen in de bossen en dromerige vissersdorpjes. De eerste stop is Rumeli Feneri, een dorpje gebouwd rondom een vuurtoren op de hoek tussen de Bosporus en de Zwarte Zee. Het is rustig in de smalle, oude straatjes. Hier stond al eeuwenlang een vuurtoren om de schepen langs de Bosporus te leiden maar de huidige achthoekige witte toren stamt uit 1856 en werd gebouwd door de Fransen om doorvaart van Engelse en Franse schepen

te helpen tijdens de Krimoorlog. Dat ging niet zonder slag of stoot, want tijdens de bouw bleef de toren maar instorten. De dorpelingen wisten het zeker, het lag niet aan de technische kennis van de ingenieurs, maar aan de legende van de heilige Sarı Saltuk Han wiens rust door de bouw was verstoord. De 13de-eeuwse Turkse volksheld - die overigens ook op minstens tien andere plaatsen in de Balkan en Turkije ligt begraven - duldde geen enkel gebouw dat zou uitrijzen boven zijn verwaarloosde graftombe.

Pasgetrouwden genieten van het uitzicht op de vuurtoren

Het graf van Sarı Saltuk Han

16

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 19: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De vuurtoren

Page 20: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

zeelieden hebben uit eerbied voor hun geschiedenis de kantoren omgebouwd tot een impromptu reddingsmuseum met antieke apparatuur van een 19de-eeuws mechanische schoonheid. Reddingswerker Fuat Uçar leidt ons met trots rond langs de met veel liefde uitgestalde voorwerpen. Oude

krantenberichten hangen naast lampenradio’s en vergeelde gravures hebben een plaats gevonden boven de traditionele reddingskleding en antieke werp-ankers. Het museum is één van die aangename verrassingen waarvan we er in het noordwesten van Turkije veel zullen tegenkomen.

De vuurtoren

18

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 21: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Vanaf de vuurtoren kan men goed de imposante rotspartij aan de overkant van een kleine inham zien. Hier stond ooit een tempel voor Apollo die hier in een dolfijn veranderde om de legendarische Jason en de Argonauten langs de verraderlijke stromingen van de Bosporus te leiden. Nu staat er de indrukwekkend ruïne van een 18de-eeuws Ottomaans kasteel dat later door Fransen werd versterkt. Het is een ruïne zoals een ruïne hoort te zijn, groots en van een vervallen schoonheid die

uitnodigt tot poëtische overpeinzingen over de vergankelijkheid. Maar de schijn bedriegt, want zelfs tijdens de Koude Oorlog was het vanwege zijn strategische ligging nog volop in gebruik. Nu is het een geliefde picknickplaats voor dagjesmensen die de warme zomerdagen in Istanboel ontvluchten. Het fort is ook de woonplaats van de D. rotundatus, een zeldzame uitheemse slak die slechts op één andere plek in Turkije is aangetroffen.

Reddingsbrigade museum

Page 22: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

JASON EN DE ARGONAUTENHet verhaal van Jason en de Argonauten is een van de vroegste verhalen uit de wereldgeschiedenis, een legendarische overlevering vol spanning en avontuur, liefde en bedrog, vriendschap en verraad, monsters, nodeloos geweld en schaamteloos opportunisme. Overal langs de kust van Thracië komt het verhaal ter sprake en daarom is een korte uitleg opportuun. De Argonauten zijn een soort Who’s Who van de mythische Griekse oudheid. Het verhaal is zeer ingewikkeld en bestaat in vele versies. Met excuses aan de classici, gaat het ongeveer als volgt...

De koningszoon Jason probeert zijn afgenomen troon terug te winnen van zijn verraderlijke stiefoom. Die zegt daar wel oren naar te hebben maar alleen als Jason hem het mysterieuze Gulden Vlies brengt. Jason neemt de uitdaging aan, verzamelt om zich heen een groep van vrijwilligers uit heel Griekenland en trekt er op uit met het speciaal voor de reis ontworpen schip de Argo. Jason en de Argonauten speelt zich af in de generatie vóór de grote helden van de Trojaanse oorlog als Achilles en

Ajax. Het is dan ook geen toeval dat de vaders van deze mythische mannetjesputters Argonauten waren. Aan boord treffen we ook veel andere legendarische helden aan als Herakles, Theseus, Castor en Pollux en zelfs de hoogbejaarde Orpheus. Orpheus is voor ons extra interessant omdat hij uit Thracië kwam. Door zijn magische stem en talent voor de lier had hij de wilde Thraciërs cultuur en beschaving bijgebracht, hun geleerd steden te bouwen en landbouw te bedrijven. Hij stopte de mensenoffers en bloedwraak en voerde wetten en reguliere godsdienst in. Is in de legende van Orpheus de overgang gevangen waarin mensen voor het eerst het land begonnen te verbouwen en vaste nederzettingen begonnen te stichten?

Maar terug naar Jason en zijn Argonauten. Na veel omzwervingen en avonturen weet hij het Gulden Vlies te bemachtigen dankzij de hulp van de dochter van de eigenaar, de heks Medea die door Eros stapelverliefd op Jason was geworden. Jason keert terug, de stiefoom wordt verwijderd en ze leefden nog lang en gelukkig, ware het niet dat Jason verliefd wordt op een andere vrouw. Nooit verstandig als je vrouw een heks is en bij het haastig gesloten huwelijk krijgt de nieuwe bruid een giftige jurk die haar in vlammen doet opgaan. Medea vermoordt ook nog haar kinderen en start een nieuwe leven als magisch adviseur van diverse heersers. Jason is door zijn verraad niet langer de lieveling van de goden, verliest alles en sterft eenzaam en alleen als zijn trouwe schip de Argo uit het droogdok losschiet en hem verplettert.

20

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 23: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Ook het nabij gelegen vissersdorpje Kumköy mag zich op zomerse bezoekers uit Istanboel verheugen, maar buitenlandse toeristen treft men er nog nauwelijks aan. Het aangenaam gelegen Zwarte Zee-badplaatsje, dat ook bekend staat als Kilyos, heeft gezellige visrestaurantjes en intieme hotels, maar kan ook bogen op een lange geschiedenis die pas duidelijk wordt als men het dorpje wat beter verkent.

Page 24: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Naast de restanten van een oud aquaduct en een antieke weg vinden we op de heuvel ook het Kilyos Kalesi, het Kilyos Fort. Misschien is het Byzantijns, misschien Genuaans van oorsprong. In ieder geval heeft Sultan Mahmut II zijn handtekening (tuğra) boven de poort achtergelaten. Tijdens de Krimoorlog was het een hospitaal. Het fort staat op de nominatie om opgeknapt te worden maar ook in zijn huidige, oorspronkelijke staat is het een ontroerend bouwwerk dat door

de lokale katten is geadopteerd als woonplaats.

De weg naar de volgende bestemming, het vissersdorp Kıyıköy, voert langs diepe bossen en kleine natuurlijke vennetjes. Onderweg van Bahçeköyde naar Kemerburgaz passeren we een 16de-eeuws viaduct waar nog meer dan 100 meter van over eind staat. Het bouwwerk werd ontworpen door de legendarische Sinan, de meest beroemde architect van het

22

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 25: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Ottomaanse Rijk wiens naam we in de reis door het noordwesten van Turkije nog veel zullen tegenkomen. Hij was verantwoordelijk voor veel van de centrale bouwwerken in de pleisterplaatsen die langs de lange weg naar Wenen lagen. Onderweg komen we veel traditionele geiten- en schaapskuddes tegen, maar ook duizenden zwarte buffels. Hun boter en yoghurt zijn een delicatesse die men in de dorpjes zo bij de boer kan kopen.

Mimar Sinan’s viaduct

Zwarte buffel

Page 26: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Het is de moeite waard om tijdens de reis te stoppen bij één van de unieke meertjes die het gebied rijk is, bijvoorbeeld bij het Blauwe Meer (Mavi Göl) in de buurt van het dorpje Safaalan.

Het is een uniek natuurgebied met hoge rietkragen, zuivere bronnen en vissers die geduldig op karpers jagen.

24

Turk

ije: d

e sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

enRo

nd T

hrac

ië e

n Ga

llipo

li

Page 27: Turkije: de schatkamer van het noordwesten
Page 28: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

26

Turk

ije: d

e sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

enRo

nd T

hrac

ië e

n Ga

llipo

li

Page 29: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Het ecosysteem rond de vennetjes is prima voor paddenstoelen en kruiden

Page 30: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Dit is een regio waar fraaie rivieren zich door groene valleien een weg naar de kust banen. De rivieren lopen direct uit op het strand van de Zwarte Zee en zorgen voor een uniek ecosysteem en een geweldige kampeer- of logeerbestemming.

Bahçeköy rivier

Zo leidt een zijweg langs de Bahçeköy rivier naar Çamlıköy, een strand dat al in de oudheid bekend was onder de naam Kastro. Het is nu een Nationaal Park en camping en het is er goed toeven. Aan de ene kant de brede rivier met op de achtergrond

28

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 31: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

dichtbegroeide heuvels waar reeën, wilde zwijnen en zelfs wolven nog alle ruimte hebben. Aan de andere kant een 2,5 kilometer lang strand. Hier hoeft de aloude vakantiediscussie van bergen of zee niet gevoerd te worden, want je hebt het hier allebei.

Je kunt kamperen langs het strand van de Zwarte Zee of in een blokhut langs de rivier. Er is zelfs een restaurant. Hier kan je makkelijk een weekje de wereld vergeten.

Het strand van Çamlıkoy

Çamlıkoy

Page 32: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Kıyıköy

De Byzantijnse stadspoort van Kiyiköy

30

Turk

ije: d

e sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

enRo

nd T

hrac

ië e

n Ga

llipo

li

Page 33: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Als je door de stadspoorten van Kıyıköy rijdt, is het meteen duidelijk dat we hier te maken hebben met een antieke stad, vermomd als een rustig vissersplaatsje aan de Zwarte Zee. De klassieke stedenbouwers moeten hebben gedacht dat hun wensdromen waren verhoord toen ze deze locatie vonden. De stad ligt op een hoge klif die uittorent boven de Zwarte Zee.

Page 34: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Ottomaanse huizen

32

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 35: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Aan beide zijden van de goed verdedigbare rots stromen rivieren (de Kazandere en de Pabuçdere) vanuit het vruchtbare achterland de zee in. Er is een natuurlijke haven, tal van zuivere bronnen en er zijn spectaculaire uitzichten om ook de filosofen en dichters voldoende stof tot nadenken te geven. Dit was ooit Salmydessos, een stad die in de oudheid veel

groter en beroemder was dan Kıyıköy nu. Het was de stad van de blinde

koning Phineus die dag in, dag uit werd gemarteld door

harpijen, legendarische roofvogels met menselijke gezichten. Zij stalen zijn eten en besmeurden hem met hun drek. Het waren Jason en zijn Argonauten

die de grijsaard wisten te bevrijden. Als dank wees de koning

hen de veilige weg langs de kust.

De blinde Phineus wordt gered door Jason van de harpijen (gravure naar Abraham van Diepenbeeck)

Een harpij

Page 36: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De legende geeft al een beetje aan dat Salmydessos een beruchte stad was. Enkel ervaren zeelieden konden veilig zijn haven bereiken langs de verraderlijke kliffen. De stad stond in de oudheid bekend als de boze stiefmoeder van de scheepvaart. De inwoners verdienden goed bij door met bakens en lichtsignalen de koopvaardijschepen te laten geloven

dat ze al bij de Bosporus waren aangeland en hen zo op de rotsen te laten lopen. Al in de 7de eeuw v.Chr. geeft de dichter Archilochos een gruwelijke recensie van Salmydessos en haar inwoners als hij een vriend vervloekt die het tafelzout niet doorgeeft. In een wat vrije vertaling gaat het ongeveer als volgt...

34

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 37: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

“Laat hem maar schipbreuk lijden bij Salmydessos en laten de goddeloze Thraciërs met hun hoog opgestoken haar hem naakt naar binnen sleuren, waar hij slavenbrood zal eten en eindeloze ellende zal ondergaan. Laat zijn lichaam bevriezen in de koude

golven, laat hij klappertandend op de rotsen liggen, als een hond, met zijn gezicht in het zeewier en het slijm, waar de zee op de kliffen beukt. En het zal een eer zijn om daar bij te zijn en voldoening te krijgen voor zijn verraad.”

Panorama westelijke poort van Kiyiköy

Waar de rivier en het strand samenkomen

Page 38: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

36

Turk

ije: d

e sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

enRo

nd T

hrac

ië e

n Ga

llipo

li

Page 39: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Archilochos was geen perfecte tafelheer, maar het huidige Kıyıköy is gelukkig een vredig en zonnig dorpje met een aantal mooie Ottomaanse huizen, prachtige stranden en een prettige sfeer. Muren uit de Byzantijnse periode omringen nog altijd een groot deel van de stad en vanaf de terrasjes die als arendsnesten langs de rots hangen heeft men een fraai uitzicht op de haven en het strand. Sportievelingen kunnen langs de oude trappen richting

de haven lopen. Aan de andere kant van de berg vinden we een heilige rotsbron waar de Byzantijnse keizer Justinianus in de 6de eeuw het St.Nicolaas klooster liet uithakken. Het een bijzonder serene plek op de rand tussen de rivier en het strand. Lopend door de donkere onverlichte galerij naar de bron is het niet moeilijk je voor te stellen hoe de Orthodoxe monniken hier hun sobere leven leidden.

Page 40: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

38

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 41: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Het uitzicht vanaf de stad

Page 42: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Haven

Brug over de rivier op het strand

40

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 43: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Camping

Bij de monding van de rivier naast het rotsklooster is een aangename camping met kleurrijke chalets die zowel aan de rivier als aan de zee liggen. De omgeving nodigt uit tot lange wandelingen en ook voor zeevissen is men hier op de juiste plek.

En de kans dat de harpijen de vangst wegvangen is gelukkig klein, maar de meeuwen moet je in de gaten houden.We volgen de weg richting Edirne maar onderweg zijn er nog veel stops te maken.

Page 44: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Vize is een mooi gelegen stad waar de tijd langzaam verstrijkt. Niet voor niets is de gemeente onderdeel van de internationale ‘Cittaslow’ beweging die het langzame toeristische genieten voorstaat. Het is gebouwd rond natuurlijke bronnen en genoemd naar de waternimf Byzia. In de Romeinse tijd werd bronwater vanaf

hier naar Istanboel vervoerd langs een meer dan 200 kilometer lange waterweg waarvan nog altijd sporen zijn terug te vinden in het landschap. Boven de stad torent een plateau van witte rotsen uit dat een beklimming meer dan waard is. Een lokale archeoloog legt uit dat op dit plateau een Neolithische stam een nederzetting

Het bergplateau en het uitzicht over de vallei bij Vize

De Acropolis van Vize

42

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 45: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

had. Het was een verstandige keuze, want vanaf hier kan men de wijde omgeving in de gaten houden. En als we de schapenherder kunnen geloven, kun je op een heldere dag hier van de Zwarte Zee naar de Egeïsche Zee kijken...

Van het kasteel en de acropolis van Vize is niet veel meer over. Ooit

stonden de zware muren rond de hele stad, maar nu zijn er slechts een paar stukken muur en een wachttoren over die teruggaan tot de Byzantijnse periode. De 19de-eeuwse huizen in de omgeving zijn echter opvallend stevig gebouwd en het is duidelijk dat de stenen van de antieke fortificaties ijverig werden hergebruikt.

Neolithische sporen op het bergplateau

Page 46: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Halverwege de heuvel vinden we de Kleine Hagia Sophia, een Byzantijns kerkje uit de 6de eeuw. Een kapel is gewijd aan de Heilige Maria de Jongere, niet de moeder van Jezus, maar een Armeense heilige uit Vize die leefde in de 9de eeuw. Na haar overlijden werd ze een ware wonderdoener en haar graf werd een drukbezocht pelgrimsoord. Later

werd de kerk omgebouwd tot moskee, maar vanaf de 20ste eeuw veranderde het gebouw langzaamaan in een ruïne waarin de elementen vrij spel hadden. Diverse goedbedoelde restauraties hebben met moderne bouwmaterialen geprobeerd de oude luister te herstellen. Met beperkt succes, maar het gebouw is toch nog altijd de moeite van een bezoek waard.

De Kleine Hagia Sophia

44

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 47: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

In Vize vinden we ook het enige Romeinse theater dat in Thracië is gevonden. Zittend op de goed bewaard gebleven tribune is het duidelijk dat er in de nabije omgeving nog meer van de oude stad te vinden zal zijn. Veel van de schitterende vondsten die hier uit de grond zijn gekomen hebben hun weg gevonden naar het stadsmuseum van het nabijgelegen Kırklareli, ons volgende reisdoel. Het antieke theater van Vize

Page 48: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Vincent van Gogh zou er slapeloze nachten van hebben gekregen. Driekwart van alle zonnebloemen in Turkije groeien hier in de provincie Kırklareli. Als ze in juli in volle bloei staan lijkt het alsof de aarde is veranderd in een diepgeel bos van wuivende zonnen. Heuvel na heuvel gloeien de metershoge planten in de avondzon. Het is een spectaculair gezicht.

De stad zelf valt ook niet tegen. Het is een gezellige, levendige stad. De oude Joodse wijk wordt driftig gerestaureerd

en krijgt langzamerhand zijn oude charme terug. De statige huizen worden weer bewoond en de wijk kent hippe cafés en aangename parken. De huidige Joodse gemeenschap is minuscuul, maar de oude, vervallen synagoge wordt teruggebracht tot haar oude luister. Het is een trend die overal in Turkije post begint te vatten. Oude traditionele wijken worden herontdekt en het culturele erfgoed wordt gerestaureerd en herbestemd. Dat deze trend niet helemaal nieuw is blijkt uit het charmante oude gemeentehuis,

46

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 49: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Nieuw restaurant

Gerestaureerde villa

Page 50: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Reconstructie van Neolithische hutten

Panoramisch uitzicht ten noorden van Kirklareli

48

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije: d

e sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 51: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

dat lang geleden werd omgebouwd tot archeologisch museum. Niet alleen vinden we hier de belangrijkste vondsten uit Vize en andere naburige steden, het is ook een belangrijk centrum voor Neolithische opgravingen. Net buiten de stad is een dependance gevestigd, het Aşağı Pınar openlucht museum, met vondsten die 8.200 jaar oud zijn. Overal in dit gebied zijn grafheuvels teruggevonden die laten zien hoe centraal deze streek was in de Neolithische beschaving van Europa.

Het archeologisch museum

Page 52: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Schaapskudde in de buurt van Sazara

50

Turk

ije: d

e sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

enRo

nd T

hrac

ië e

n Ga

llipo

li

Page 53: Turkije: de schatkamer van het noordwesten
Page 54: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

We rijden een klein stukje terug om via Üsküp en Sazara (genoemd naar Julius Caesar die hier zijn kamp had opgeslagen) naar de grotten van Dupsina te rijden. Het is een ontspannen weg met frisse weidevelden, klaterende beken, stille kreken en uitgestrekte wouden. Hier zou men best een tijdje schaaphoeder willen worden tussen de groene heuvels en de vriendelijke vergezichten. De grotten zelf liggen ver weg van de bewoonde wereld in een groot natuurgebied. De miljoenen jaren oude spelonken vormen een spectaculair wonder van de natuur dat kilometers lang voortduurt. Er is een nat en droog gedeelte, maar beide zijn goed ontsloten en makkelijk begaanbaar. Er is gekozen voor een

Ingang van de Dupsina grotten

sobere licht-aanpak, waarbij de schitterende steensculpturen nog beter tot hun recht komen. Her en der fladdert een vleermuis voorbij, maar in de winter is de natte grot voor het publiek gesloten om de tienduizenden vleermuizen die hier dan nestelen wat rust te gunnen.

We moeten dezelfde weg terugrijden, maar dat is geen straf.

52

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 55: Turkije: de schatkamer van het noordwesten
Page 56: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De volgende stop is de legendarische Thracische stad Edirne, gelegen langs de doorgaande routes naar Griekenland, Bulgarije en de rest van Europa. Het was een van de eerste grote steden die door de Turken werd veroverd, in 1361, lang voordat Constantinopel onder de voet werd gelopen. Bijna een eeuw lang was Edirne de hoofdstad van het Ottomaanse Rijk en nog altijd heeft de stad een charmante grandeur. Er is aan de bouwwerken en de lange geschiedenis van Edirne weinig provinciaals. Het is niet een stad om even doorheen te rijden. Men moet voor Edirne rustig de tijd nemen want ook in de buitenwijken van de stad val je van de ene verbazing in de andere. Hoewel de nederzetting teruggaat tot de vroege Neolithische periode, bloeide de stad als nooit tevoren toen ze door de Romeinse keizer Hadrianus was herdoopt tot Hadrianapolis. Toch is het Edirne van vandaag vooral een Ottomaanse stad met talloze mooi bewaard gebleven historische gebouwen die aantonen hoe belangrijk de stad was en is.

Edirne

54

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije: d

e sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 57: Turkije: de schatkamer van het noordwesten
Page 58: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

56

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 59: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Het is moeilijk om door Edirne te wandelen en de Selimiye Moskee (1567-74) te missen. Het gebouw staat op de UNESCO Werelderfgoedlijst en wordt gezien als het hoogtepunt van de Ottomaanse architectuur. Het is niet alleen een moskee, het is een uitgebreid complex aan gebouwen met zelfs een ingebouwde winkelstraat. De ranke minaretten zijn de slankste die tot dan toe waren gebouwd en reiken de lucht in met een breekbare fragiliteit. Maar niets is minder waar want in het ontwerp werd er zelfs rekening gehouden met aardbevingen. Het is aan te raden om in een wijde cirkel om het complex heen te lopen en te zien hoe het gebouw vanuit elke hoek harmonie en elegantie uitstraalt. Het complex werd dan ook ontworpen door de beroemde Ottomaanse architect Sinan. Hijzelf noemde de Selimiye Moskee zijn meesterwerk. De immense koepel zou in grootte zelfs de Hagia Sophia in Istanboel overtreffen.

Interieur Selimiye Moskee

De beroemde koepel van de Selimiye Moskee

Page 60: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

MİMAR SİNAN

Sinan (1490-1588) was de beroemdste architect van het Ottomaanse Rijk en een man die de wereld heeft verrijkt met talloze bouwkundige hoogstandjes. Een kleine 200 van zijn creaties staan nog altijd overeind, van Bosnië-Herzegovina tot aan Jordanië, en behoren tot de top van de Ottomaanse architectuur. Als jonge ingenieur reisde hij veel en hij raakte geïnspireerd door de antieke bouwkunst. ‘Ik aanschouwde de monumenten, de grote klassieke overblijfselen en van elke ruïne heb ik iets geleerd, van elk bouwwerk heb ik iets opgestoken.’ In Thracië vinden we overal gebouwen van hem terug, van moskeeën tot viaducten, van scholen tot paleizen. Hij staat bekend als Mimar Sinan Ağa, maar Mimar betekent gewoon architect en Ağa is een eretitel. Sinan was zijn aangenomen naam toen hij zich op jonge leeftijd bekeerde tot de islam. Sinan was niet alleen een van de meest succesvolle architecten aller tijden, hij was ook uitzonderlijk in zijn persoonlijk leven. Zo dicteerde hij aan het eind van zijn leven een aantal autobiografische geschriften aan zijn vriend Mustafa Sa’i Çelebi, een befaamd dichter en schilder. Autobiografische geschriften waren tot dan toe ongekend voor een architect. Maar dankzij deze boeken hebben we een uniek inzicht in hoe zijn bouwwerken werden ontworpen en uitgevoerd.

58

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 61: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Standbeeld van architect Mimar Sinan met zijn

meesterwerk op de achtergrond

Page 62: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Selimiye Moskee

60

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 63: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Er zijn inmiddels heel wat wetenschappelijke en minder wetenschappelijke artikelen verschenen die in detail omschrijven welke koepel nu eigenlijk een paar centimeter groter is en waarom. Laten we het erop houden dat de overspanning van de koepel van de Selimiye Moskee heel groot is en het een geweldige ervaring is om er recht onder te staan. De moskee is een oase van licht die haar zware pilaren en dakconstructies draagt met openheid en lichtheid. De decoraties zijn verrassend en de sfeer uitbundig. Dit is geen sobere moskee, maar een kleurrijk feest van tegels en kalligrafische voorstellingen.

De ranke minaretten

Page 64: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Eski Cami, de oude moskee

Het interieur van de Eski Cami Het interieur van de Eski Cami De koepel van de Eski Cami

62

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 65: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Heel anders is de sfeer in de oude 15de-eeuwse moskee die in de schaduw van de Selimiye ligt, de Eski Cami. Dit vroeg-15de-eeuwse gebouw nodigt in zijn eenvoud uit tot reflectie en bespiegeling en is veel meer bescheiden dan de creatie van Sinan. Om de hoek zijn oude winkelpassages en kleine restaurantjes die allemaal de beroemde gegrilde lever serveren, een lokale specialiteit.

Page 66: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De gerestaureerde synagoge

64

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 67: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Behalve indrukwekkende moskeeën hebben in Edirne ook andere religies hun sporen nagelaten. De zogenaamde Italiaanse kerk is recent gerestaureerd en is nu in gebruik als lagere school. Ook de uit 1907 stammende synagoge, één van de grootste uit Europa, is volledig gerestaureerd. Ze tonen aan hoezeer Edirne op een kruispunt van wegen en culturen ligt. Italiaanse kerk

Archeologisch en Ethnografisch Museum van Edirne

Terracotta beeldje uit de 6de eeuw v.Chr., gevonden in Enez

Slangenarmband

de kunstenaar de figuren een grote uitdrukkingskracht meegegeven die de eeuwen kan overbruggen. En een bronzen slangenarmband zou zo weer in productie kunnen worden genomen voor een gothic festival. Het museum heeft zo talloze kleine objecten die extra aandacht van de bezoeker verdienen.

Maar Edirne heeft de bezoeker meer te bieden. Het heeft een uitzonderlijk archeologisch museum met een collectie kleine grafvondsten. Een man op een paard of misschien een ezel van terracotta kijkt ons vol zelfvertrouwen aan. Het beeldje is meer dan 2500 jaar oud, maar met een subtiele draai van de klei heeft

Page 68: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Rondom het paleis lag oorspronkelijk een natuur- en jachtgebied dat bekend stond als het Kippenbos. Eieren waren een belangrijk ingrediënt van de mortel die men gebruikte voor de bouwwerken van de stad en dus waren er duizenden kippen nodig. Tegenwoordig is er geen kip te zien, want de paleistuinen zijn nu een onderdeel van de buitenwijken van de moderne stad.

Toegangspoort van het Ottomaanse paleis van Edirne

Als we rondom de stad rijden komen we veel uitzonderlijke gebouwen tegen. Van een van de meest indrukwekkende Ottomaanse paleizen (alleen het Topkapipaleis in Istanboel was groter) is weinig meer over. Om de vijand buiten de deur te houden, blies de Turkse gouverneur in 1878 het munitiedepot op en daarmee ook het paleis. De paleiskeukens zijn recentelijk gereconstrueerd, maar het is moeilijk om je de rest van het reusachtige paleis voor te stellen.

De hamam van het paleis

De gerestaureerde keukens

66

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 69: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Behalve een klein badhuis en twee bruggen staat één gebouw van het paleis nog fier overeind; de Toren van Gerechtigheid (Adalet Kasrı) waar volgens de overlevering Sultan Süleyman de Grote zijn wetten schreef. Het is een indrukkende vierkante toren die uitkijkt op het moderne worstelstadion van Edirne.

De Toren van Gerechtigheid

Page 70: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De worstelsport (yağlı güreş) waarbij geoliede strijders proberen elkaar eronder te krijgen is een van Turkije’s meest geliefde sporten. Worstelen is al inspannend genoeg, maar als de deelnemers van top tot teen zijn ingesmeerd met olijfolie wordt het een uitdaging van Olympische proporties. De sport zou geïntroduceerd zijn in Edirne door de volksheld én worstelaar Sari Saltuk Han, die we al eerder tegenkwamen onder de vuurtoren van Rumeli Feneri. Het jaarlijkse Kırkpınar worstelfestival in eind juni duurt

drie dagen en de winnaar krijgt een gouden riem. Het wordt al sinds de 14de eeuw gehouden en is daarmee een van de oudste sportcompeties ter wereld. Vroeger kon de glibberige strijd dagen duren maar vandaag de dag is er een maximum van 40 minuten per wedstrijd.

In 2012 zijn de tradities rond yağlı güreş opgenomen in de UNESCO-lijst van immaterieel erfgoed. Edirne is bovendien een European Destination of Excellence (EDEN).

Kampioenen bij het worstelstadion68

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 71: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Naast de toren, aan de andere kant van het riviertje, is een vrij bescheiden monument dat de belegering van Edirne in 1913 herdenkt. Het is een belangrijke plaats van herinnering en herdenking.

Als we verder rond de stad reizen worden we zo nu en dan verrast op een spectaculair uitzicht op de Selimiye Moskee. Pas van een afstand valt op hoe hoog de moskee boven de stad uitsteekt en hoezeer het gebouw de skyline van de oude stad bepaalt.

Behalve eeuwenoude bruggen, moskeeën en woonhuizen, is een van de meest opvallende gebouwen aan de rand van de stad het 15de-eeuwse Sultan Bayezid II ziekenhuis complex. Standbeeld ter nagedachtenis

van de slag bij Edirne

Het Sultan Bayezid II ziekenhuis

Page 72: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Binnenhof in het ziekenhuis

Oorspronkelijk namen de doktoren alle zieken onder hun hoede, maar later specialiseerden zij zich op de geestelijke gezondheidszorg. Terwijl men elders in Europa de geesteszieken nog opsloot en vastketende in

Interieur van het ziekenhuis

70

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 73: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

vochtige kelders, behandelden de vooruitstrevende artsen van het hospitaal in Edirne hun patiënten met muziek-, water-, licht- en aromatherapie. De kamers waren akoestisch zo ontworpen dat je de

muziek en het geluid van het water uit de fonteinen overal kon horen. En de behandeling was nog gratis ook. Daarnaast was er een medische opleiding, één van de eerste van de moderne tijd. Het prijswinnende medische museum dat nu in de gebouwen is gevestigd, laat zeer aanschouwelijk zien hoe de patiënten toen werden behandeld.

Reconstructie van een leslokaal

Instructieve medische illustraties

Page 74: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De 17de-eeuwse brug over de Tunca rivier met de Selimiye Moskee in de verte

72

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 75: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Als we verder de stad uit trekken, komen we bij de 17de-eeuwse brug over de Tunca rivier, het geesteskind van architect Sedefkar Mehmet Aga, die ook de wereldberoemde Blauwe Moskee in Istanboel bouwde. Het was geen goedkope onderneming want kwade tongen beweerden dat de brug zoveel zilver en goud had gekost dat ze net zo goed het edelmetaal direct als de dam in de rivier hadden kunnen gooien.

Page 76: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Direct daarna passeren we een andere klassieke brug over de legendarische Hebros rivier (tegenwoordig Meriç rivier). De 19de-eeuwse Meriç brug is meer dan 263 meter lang, 7 meter

breed en heeft 12 bogen. En hij wordt nog altijd gebruikt. De Hebros rivier is de legendarische grensrivier tussen Turkije en Griekenland en al in de Griekse oudheid werd haar schoonheid geroemd. De dichter Alcaeus schreef meer dan 2600 jaar geleden: “Hebros, jij mooiste rivier van allemaal, je stroomt langs Ainos (nu Enez) in een bruisende zee, dwars door het Thracische land, en de vele meisjes die hun mooie dijen wassen met hun zachte handen, worden door jou betoverd als ze je heerlijke water gebruiken als een kostbare zalf.”

De rivier is ook nauw verbonden met de legende van Orpheus en Eurydice.

De stenen brug leidt in de richting van het beminnelijke Karaağaç, dat is gebouwd op de resten van de antieke stad Orestiada (genoemd naar Orestes, de zoon van Agamemnon, de held van de Trojaanse oorlog). Het is een prettige

Het voormalige station van Karaağaç

Oude stoomtrein bij het Karaağaç station

74

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 77: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

buitenwijk met fraaie villa’s en leuke restaurantjes. In het centrum van het dorpje ligt het Karaağaç treinstation. Het is nu een universiteit, maar de bouwstijl en de antieke stoomlocomotief verraden de geschiedenis van het gebouw. Het grensstation van de Oriënt Express werd in korte tijd populair onder diplomaten, kunstenaars en de Europese elite.

Er waren tientallen restaurants, hotels, danszalen en bioscopen voor de Duitse, Italiaanse en Franse bezoekers. Het station werd al in 1914 gebouwd, maar door de oorlog werd het pas in 1923 in gebruik genomen.

De lange 19de-eeuwse brug over de legendarische

Hebros rivier

Terrasje aan de Hebros rivier

Page 78: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Terrasje in Karaağaç

76

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije: d

e sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 79: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

In 1971 werd het spoor verlegd en veranderde Karaağaç in een aangenaam forenzendorp. In de hele omgeving rond Edirne liggen kastelen, rotskloosters, oude dorpjes en antieke wegen en bruggen. Dit is een gebied dat door de eeuwen heen door veel verschillende volkeren werd overheerst, verdedigd en verloren. Maar we kunnen hier nog veel verder terug in de tijd. In deze grensstreek met Bulgarije en Griekenland vinden we

ook veel sporen van een Neolithische beschaving. Turkije is geen land van hunebedden, maar we treffen er één aan naast het archeologisch museum in Edirne. Om een hunebed te zien op zijn oorspronkelijke locatie kunnen we naar Lalapaşa reizen, ten noorden van Edirne. En als we goed opletten, vinden we in de hele streek sporen van de vroegste bewoners terug; rond de kerkhoven van dorpjes in de wijde omtrek bijvoorbeeld. De vroegste

Hunebed in de buurt van Lalapaşa

Megalieten in het landschapMegalieten op een oud kerkhof Ottomaans graf leunend tegen een staande steen

Page 80: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Rotsklooster uit de 6de eeuw in Sinanköy, ten noorden van Edirne

78

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 81: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

culturen plaatsten staande stenen, soms wel drie meter hoog, op voor hen belangrijke plaatsen. Vaak hadden ze een diepe betekenis en hielden ze verband met de stand van de zon en de maan en het verloop van de seizoenen. We vinden de stenen in grote aantallen terug op oude Ottomaanse begraafplaatsen, want een heilige plek is een veilige plek. Als de Neolithische steenvelden niet waren gebruikt als kerkhoven, waren ze er waarschijnlijk niet meer geweest, maar een oude begraafplaats mag in Turkije nooit verstoord worden. In dit gebied lijkt elk kerkhof wel Neolithische wortels te hebben. Het is een bijna magische ervaring om naast de oude, soms vervallen graven met hun herkenbare tulbanden, cirkels van stenen te zien, soms gecentreerd rond een oude, verwrongen eik die de eeuwen heeft getrotseerd.

Staande steen met kruisteken

Page 82: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Bewoner van het riviermoeras

De langste stenen brug ter wereld in Uzunköprü

80

Turk

ije: d

e sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

enRo

nd T

hrac

ië e

n Ga

llipo

li

Page 83: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Van Edirne is het een kleine twee uur rijden naar Enez, het antieke Ainos. Onderweg komen we de langste stenen brug ter wereld tegen, in Uzunköprü, dat toevallig ook ‘lange brug’ betekent. Hier stond niets in de 15de eeuw en de drassige en vaak buiten zijn oevers tredende Ergene rivier kostte de Ottomaanse veroveraars heel wat hoofdbrekens. Om naar de Balkan te kunnen optrekken hadden ze een betrouwbare verbinding nodig en zo werd in 1443 de 1392 meter lange brug geopend. Met zijn 174 bogen is het nog altijd een indrukwekkend bouwwerk en het is fascinerend dat na 500 jaar de brug nog altijd goed functioneert.

Enez

Page 84: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De weg naar Enez gaat door een indrukwekkende laagvlakte. Afgezoomd door hoge bergkammen geeft dit vruchtbare landbouwgebied een indruk van oneindigheid. Vroeger graasden hier de paarden van het Ottomaanse leger. Een deel van de vlakte, rondom het Gala Meer, is

nog in haar oorspronkelijke staat en nu een natuurgebied van meer dan 6000 hectare. Het is een uitgestrekt terrein dat uitnodigt tot wandelen of mountainbiken. Vroeger was hier een steengroeve, maar nu is het een natuur-oase, waar meer dan 130 soorten vogels leven. De zwarte ibis

Koe aan de wandel door het Gala Meer

82

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 85: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

en de aalscholvers zijn makkelijk te spotten en ook de Kroeskoppelikanen, die met een spanwijdte van drie meter tot de grootste vliegende vogels ter wereld behoren, landen hier graag. Ze hebben ook een goed gehoor, dus een verrekijker is geen overbodige luxe.

De Dalyan baai onder de heuvel waarop Enez is gebouwd, is een unieke lagune waar flamingo’s het voor het zeggen lijken te hebben. Als feestelijk geklede obers lopen ze parmantig in grote groepen rond.

Gala Meer

Flamingo’s in de Dalyan baai

Page 86: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Bij de baai vinden we ook een kleine Byzantijnse grafkapel, die nu wordt gebruikt als laatste rustplaats van Has Yunus Bey, de 15de-eeuwse Ottomaanse veroveraar van Enez. Hier zijn we op een steenworp afstand van de grote attractie van Enez, de burcht. Het is een complex waarvan nog veel overeind staat.

De geschiedenis van Enez (Ainos) gaat zo’n 6000

jaar terug. De strategisch gelegen rots met een veilige haven en een vruchtbaar achterland, was een

aantrekkelijke plaats voor een nederzetting.

De ruïnes verraden een opeenstapeling van culturen,

van de resten van een antieke tempel tot de indrukwekkende

Grafkapel van Has Yunus Bey, de veroveraar van Enez

84

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 87: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

muren en zijbeuken van de Fatih Moskee, ooit een belangrijke Byzantijnse kerk. We herkennen de brede verdedigingswerken uit de tijd dat de stad eigendom was van een Genuaanse familie, maar we zien ook de funderingen van middeleeuwse huizen en fiere Ottomaanse stadspoorten.

De indrukwekkende resten van de Fatih Moskee

Interieur van de Fatih Moskee

Detail Fatih Moskee

Detail van de Genuaanse geschiedenis van de fortificaties

Page 88: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De citadel van Enez is een geliefde trouwfoto-locatie

86

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

enRo

nd T

hrac

ië e

n Ga

llipo

li

Page 89: Turkije: de schatkamer van het noordwesten
Page 90: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Antieke zuil voor een poort van de citadel

88

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 91: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Dorpswinkel in KocaçeşmeMunt van Alexander de Grote, gevonden in Enez

Wie de scepter ook zwaaide over Enez, de stad verdiende goed aan de uitvoer van graan, zout en ingezouten vis, olie en wijn. Het is moeilijk voor te stellen, zittend op het aangename, slaperige stadspleintje van het moderne Enez, dat hier niet alleen Alexander de Grote maar ook de Perzische koning Darius ooit rondliep.

Nu is Enez vooral bekend om zijn onbedorven stranden en natuurgebieden. Rijdend langs de dorpjes die vooral bestaan uit laagbouw vakantiehuizen is het duidelijk dat deze kust geliefd is bij Turkse toeristen, maar de rustige stranden en het prachtige achterland van de Thracische Egeïsche Zeekust wachten nog op de ontdekking van westerse toeristen.

Overal is het de moeite waard om even van de hoofdweg via Keşan naar Gelibolu (Gallipoli) af te wijken.

Het is een gebied waar de geschiedenis soms diepe sporen heeft nagelaten, maar tegelijktijd ook een streek met heerlijke stranden en dromerige vissersdorpjes. Net voor we het Gallipoli schiereiland binnenrijden, dat als een versteende, slapende draak tussen de Egeïsche Zee en de Dardanellen in ligt, vinden we Kocaçeşme, een van die vele kleine, vergeten dorpen langs de kust. Hier is het massatoerisme heel ver weg, maar de uitzichten over de Egeïsche Zee zijn er niet minder om.

Het Egeïsche Zee-strand bij Enez

Page 92: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De haven van Kocaçeşme

90

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 93: Turkije: de schatkamer van het noordwesten
Page 94: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

GallipoliHet Gallipoli schiereiland heeft een bijzondere, nee, een unieke plaats in de Europese geschiedenis. Hoe ver we ook teruggaan in de tijd, altijd waren er volkeren die de strategische ligging van het gebied tussen West en Oost wilden uitbuiten in hun veroveringsplannen. De Perzen trokken van het Oosten naar

92

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 95: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De Haven van Gelibolu

(Gallipoli)

het Westen, Alexander de Grote trok van het Westen naar het Oosten. Maar welke kant er ook werd opgetrokken, de geschiedenis van Gallipoli leest als een eindeloze roman over militaire krachtmetingen. Het dieptepunt is waarschijnlijk de Gallipoli Campagne in 1915.

Page 96: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Daarover straks meer, maar laten we eerst stilstaan bij de antieke stad zelf. Gelibolu is een aantrekkelijke havenplaats met leuke visrestaurants, gecentreerd rond de haven. In de oude verdedigingstoren is tegenwoordig het Piri Reis Museum gevestigd. De beroemde 16de-eeuwse Ottomaanse navigator en zeekaartenmaker werd hier geboren en zijn kaart uit 1513 waarop delen van Zuid-Amerika en wellicht Antarctica te zien zijn, is wereldberoemd. De kaart zou de kustlijn van de zuidpool laten zien zonder ijs. Een wonderlijke toeval, een geïnspireerde gok of vergeten kennis uit Atlantis? De speculaties gaan vandaag de dag nog altijd door.

Een middeleeuwse toren, nu het Piri Reis Museum

Het kleurrijke standbeeld voor Piri Reis in de haven van Gelibolu

Piri Reis’ beroemde kaart uit 1513

94

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 97: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Vanaf de haven staan we oog in oog met een van de meest beruchte waterwegen uit de geschiedenis: de Dardanellen, ook bekend onder de naam Hellespont of Çanakkale Boğazı. De Hellespont heeft niets met de hel te maken, al denken sommige zeelieden daar anders over, maar met het meisje Helle uit een antieke legende. Ook dit verhaal is weer nauw verbonden met Jason en de Argonauten. Het voert te ver om de uitgebreide geschiedenis hier uit de doeken te doen, maar Phrixus en zijn tweelingzusje Helle werden ooit gered van hun boze stiefmoeder door een vliegende gouden ram, het dier dat later het Gulden Vlies zou leveren. Boven de Dardanellen verliest Helle haar grip en valt in het water en verdrinkt, vandaar de Hellespont. Het water van de Dardanellen is meer te vergelijken met een brede rivier dan met een zee. Het stroomt door de straat van de Zwarte Zee via de Bosporus en de Marmara Zee naar de het basin van

Phrixus en zijn tweelingzusje Helle, die in de Hellespont (nu Dardanellen) verdronk

de Egeïsche Zee. Maar er is ook een onderstroom die de andere kant op stroomt. Het kan er behoorlijk spoken en tegelijkertijd is het een van de drukste en belangrijkste vaarwegen in de wereld met 50.000 schepen per jaar. Voor de landen aan de Zwarte Zee is het de enige toegang tot de Middellandse Zee.

Satellietfoto met in het midden het Gallipoli schiereiland en de Dardanellen

Page 98: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Lord Byron, dichter en avonturier

De overkant is verraderlijk dichtbij. Op een zonnige, kalme dag lijkt het voor een ervaren zwemmer goed te doen. Misschien wordt dat het beste verwoord in de legende van Hero en Leander. Hero woonde in een toren in het plaatsje Sestus aan de Europese kant en Leander in de antieke stad Abydos aan de Aziatische kant. Elke nacht zwom hij de Dardanellen over, geleid door het licht in haar toren. Maar op een stormachtige nacht waaide haar licht uit, Leander raakte de weg kwijt en verdween voor altijd in de golven. Aangetrokken door de heroïsche romantiek van het verhaal zwom de 19de-eeuwse dichter Lord Byron in 1810 ook de Dardanellen over.

Al een paar duizend jaar wordt er ook over een brug gedacht. Misschien gebeurt het binnenkort echt, want de plannen liggen er. De Perzische keizer Xerxes bouwde 2500 jaar geleden al vanaf Abydos een pontonbrug om zijn troepen snel naar Europa te kunnen verplaatsen. Maar de brug was nauwelijks af of hij werd alweer door een storm verwoest. Xerxes accepteerde zijn nederlaag, maar niet zonder slag of stoot. Hij veroordeelde de zeestraat tot 300 zweepslagen en stuurde zijn soldaten het water in om tegen de golven te schreeuwen en ze met gloeiende ijzers te bestraffen. Het lijkt

er echter niet op dat de Dardanellen hun lesje hebben geleerd.

Het was deze zeestraat die ook in de Gallipoli Campagne van 1915 een doorslaggevende, dodelijke rol zouden spelen. De Gallipoli Campagne is een gecompliceerd conflict waarover bibliotheken zijn volgeschreven. Maar we ontkomen niet aan een schets van de achtergronden om het belang van het Gallipoli schiereiland te kunnen begrijpen. In de Eerste Wereldoorlog had het Ottomaanse Rijk zich aan de zijde van de Duitsers geschaard, om de Engelsen, Fransen en Russen controle over de regio te

Op het engste punt van de Çanakkale Boğazı (Dardanellen) ligt het fort van Kilitbahir

96

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 99: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

ontzeggen. De Dardanellen waren de sleutel tot Istanboel en de Zwarte Zee en de toenmalige Minister van Marine van Groot-Brittannië, Winston Churchill, besloot de zeestraat aan te vallen met een vloot van, laten we zeggen, tweederangs schepen omdat de nieuwste schepen in West-Europa werden gebruikt tegen de Duitsers. Het leek een succes te worden, maar de Ottomanen verdedigden zich met hand

en tand en het kleine schip Nusrat, een replica is nog altijd te zien in het marine oorlogsmuseum in Çanakkale, legde tot diep in de nacht in het donker de laatste 26 mijnen die de aanvalsmacht teveel zouden worden. De verliezen waren zo groot dat het bevel werd gegeven om de vloot terug te trekken. Ze besloten tot een aanval met grondtroepen via het Gallipoli schiereiland, een dramatische keuze, zo zou blijken.

Het oorlogsschip Nusrat, nu te bezoeken in het Marine Museum in Çanakkale

Monument op de berg bij de boot van Gallipoli

naar Çanakkale

Page 100: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

98

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

enRo

nd T

hrac

ië e

n Ga

llipo

li

Page 101: Turkije: de schatkamer van het noordwesten
Page 102: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De Lancashire Fusiliers vlak voor hun landing

Militair kamp in ANSAC Bay met de zogenaamde Sfinx op de achtergrond

Seddülbahir fort bij Helles Punt in het zuiden van het Gallipoli schiereiland

100

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 103: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Een maand lang werden in Egypte daarvoor plannen gesmeed door de geallieerde troepen, onder hen ANSAC (Australian and New Zealand Army Corps) en bataljons uit diverse andere Engelse en Franse koloniën. Het gaf de Ottomanen een maand om extra voorbereidingen te treffen tegen de inmiddels uitgelekte aanval.

Op 25 April was het zover. De Engelsen en Fransen landen op Helles Punt in de buurt van het Seddülbahir fort in het uiterste zuiden en de ANSAC troepen bij Kabatepe aan de westkant van het

schiereiland. Om van het strand naar het binnenland te komen moet men eerst een redelijk steile klif op zien te komen.

De Sfinx tegenwoordig

Page 104: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Veel soldaten komen niet verder dan de eerste paar meter. Als je nu staat op de stranden waar de landingen werden uitgevoerd, is het niet moeilijk je de wanhoop van de vaak jonge militairen voor te stellen. Voor velen was het de eerste keer dat ze hun moederland hadden verlaten en nu stonden ze daar, in het vroege ochtendlicht, vrijwel zonder hoop op overleven. Ook aan Turkse kant was het zwaar. Het 57ste Infanterie Regiment onder leiding van Kemal Atatürk - die later de vader van de Turkse Republiek zou worden – heeft te weinig manschappen en te weinig ammunitie om de ANSAC-ers tegen te houden. Hij sprak de legendarische woorden: “Ik geef jullie niet een order om te vechten, maar om te sterven.” Alle mannen in het regiment verloren hun leven of raakten gewond om zo tijd te winnen voor de hulptroepen. Nog altijd

De hele wereld vocht in Gallipoli. Indiase troepen (29th Indian

Infantry) in de loopgraven

Turkse troepen in de loopgraven

102

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 105: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

is er - als teken van respect - geen 57ste Infanterie Regiment in het Turkse leger. Kort gezegd was de aanval op het Gallipoli schiereiland een totale

SEYİT ONBAŞIToen de geallieerde vloot een Ottomaanse kraan waarmee granaten in kanonnen werden getild hadden vernietigd, waren de Turkse linies kwetsbaar. Met de moed der wanhoop droeg Seyit Onbaşı drie van deze granaten, die 215 kilo wogen, naar de kanonnen en slaagde erin de HMS Ocean ernstig te beschadigen. Na de Eerste Wereldoorlog werd hij een bekende oorlogsheld. Zijn beeld staat aan de kust in de buurt van het 15de-eeuwse Kilitbahir kasteel.

Het monument voor Atatürks’ 57ste Infanterie Regiment

mislukking. Als je de rapporten, brieven en de ooggetuigenverslagen leest wordt duidelijk dat hier acht maanden lang de poorten naar de hel wijd openstonden.

Page 106: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Turks herdenkingsmonument

Het Soefi-centrum in de stad Gallipoli. Hoewel de aanhangers van Soefisme niet vochten in Gallipoli, ondersteunden ze de troepen met muziek en dans.

104

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 107: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Turkse glazen graven met tientallen namen per steen Gemenebest graven in ANSAC Bay

De strijd was soms zo hopeloos dat de strijders van beide zijden elkaar hielpen om de gewonden te redden en de doden te bergen. Het is een geschiedenis van heldenmoed en diep menselijk lijden. De campagne is de geschiedenis ingegaan als één van de gruwelijkste en meest nutteloze campagnes ooit. De geallieerden trokken zich uiteindelijk terug en de

Ottomanen behaalden de overwinning. Aan beide kanten waren er heel veel slachtoffers gevallen. De Gallipoli Campagne was voor alle betrokkenen een nachtmerrie geweest. Kemal Atatürk – die de verschrikkingen zelf had meegemaakt - heeft het misschien wel het beste samengevat toen hij al in 1934 schreef:

Page 108: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Lone Pine begraafplaats

106

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 109: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De beroemde speech van Atatürk in steen

gevangen

Het monument voor Atatürk staat naast het monument voor de Nieuw-Zeelanders

“Die helden die hun bloed vergoten en hun leven verloren...Jullie liggen nu in de grond van een bevriende natie. Rust daarom in vrede. Er is geen verschil tussen de Johnnies en de Mehmets die hier zij aan zij liggen in ons land. Moeders, die jullie zonen uit verre landen hierheen hebben gestuurd, droog jullie tranen. Jullie zonen liggen nu in onze schoot en hebben vrede gevonden. Toen zij hun leven hebben gegeven in dit land, zijn ze ook onze zonen geworden.”

Page 110: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Detail Gemenebest begraafplaats

108

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 111: Turkije: de schatkamer van het noordwesten
Page 112: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De Gallipoli Campagne wordt met een gruwelijke directheid gevangen in het dagboek van de Australische verbindingsofficier Ellis Silas:

3 mei 1915

Dageraad. Oh God, slechts 250 over van ons bataljon. Er is een onophoudelijke stroom van gewonden en velen zijn overleden op de weg terug naar beneden... Het zien van die fijne, stoere mannen die de linies proberen aan te vullen en enkele momenten later terugkeren, vreselijk verminkt en onder het bloed, ik denk niet dat ik ooit in staat zal zijn om dit te vergeten, het is verschrikkelijk.

Een arme man, een Nieuw-Zeelander, rende langs me, onder het bloed en ijlend. Hij zoende iedereen die hij passeerde, terwijl het bloed van hem afspatte. Sommigen liepen langs me, happend naar levensadem en zwegen dan voor altijd. Ik denk niet dat we de Ridge veel langer kunnen vasthouden en - om de zaken nog ingewikkelder te maken – vuren onze eigen kanonnen op ons. Zal de stroom van gewonden nooit ophouden ? Ze hebben mij bevolen om wat te rusten, wat ik doe op een heuvel die in handen is van onze mariniers. Ik lig in de zon, maar slapen kan ik niet.

ANSAC soldaat redt een gewonde kameraad

110

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 113: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Meer dan 120.000 jongens en mannen verloren hun

leven in Gallipoli, er vielen drie keer zoveel gewonden en

er overleden ook nog veel soldaten aan besmettelijke ziektes. De Gallipoli Campagne was een laatste overwinning van het Ottomaanse Rijk, maar tegelijkertijd was het ook het beginpunt van wat de Turkse Republiek zou worden. In Turkije wordt Gallipoli herdacht op 18 maart. Voor Australië en Nieuw-Zeeland werd de opoffering van hun soldaten tijdens de Gallipoli Campagne onderdeel van hun nationale identiteit en de imposante viering van ANSAC Day elke 25ste April is daar het levende bewijs van.

De locaties waar de strijd werd gevoerd, zijn uitgegroeid uit tot pelgrimsoorden. Het strand bij Kabatepe (ANSAC Bay), de

uitstekende rots die de baai overziet (The Sfinx), de heuvel van de

eenzame pijnboom (Lone Pine); het zijn allemaal legendarische plaatsen van herdenking

geworden. Elk jaar worden de monumenten door tienduizenden mensen uit de hele wereld bezocht.

Gallipoli Museum

Soldatenschoenen

Verroest revolver

Het nu vredige dorpje Seddülbahir

Page 114: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Franse begraafplaats Grafstenen met korte epigrafen

De laatste rustplaats van Moussa Koné, een soldaat uit Ivoorkust112

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 115: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Met deze geschiedenis in het achterhoofd is een bezoek aan Gallipoli een indrukwekkende en onvergetelijke ervaring. Op het strand bij de ruïnes van het Seddülbahir kasteel of ANSAC Bay hoor je alleen de vogeltjes en het ruisen van de wind en golven.

Vrijwel het hele schiereiland is een nationaal park en dat betekent dat er behalve de meer dan 80 herdenkingsmonumenten alleen natuur is. Er wordt niet gebouwd en de paar dorpjes die al op het schiereiland lagen, zijn bevroren in de tijd. Standbeeld bij het Martelaren Monument

Het Çanakkale Martelaren Monument is vanaf de wijde omgeving

te zien

Page 116: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

114

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 117: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Het indrukwekkende Çanakkale Martelaren Monument

Page 118: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Gemenebest begraafplaats bij Seddülbahir

Rust en stilte heersen in de uitgestrekte groene valleien en op de witte stranden van Gallipoli. In het park is een modern museum gevestigd dat het conflict voor de bezoeker met interactieve hulpmiddelen toegankelijk maakt. Het zou een aantal dagen kosten om alle monumenten te bezoeken en de meeste touroperators bezoeken alleen de meest bekende locaties. Veel van

de bezoekers lopen in stilte langs de lange rijen graven, misschien op zoek naar een familielid of een landgenoot. De monumenten zelf zijn van een eenvoudige, maar indrukwekkende architectuur. De vaak clichématige inscripties op de stenen benadrukken het onpeilbare leed waarvoor eigenlijk geen troost bestaat, de clichés waarop we terugvallen als woorden tekort schieten.

Lone Pine begraafplaats met uitzicht over het schiereiland116

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 119: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Monument in de stad voor de gevallen Senegalese soldaten

Het bezoeken van Gallipoli is een uiterst persoonlijke ervaring, die het hart opent voor bespiegeling en herdenking. Het is vrijwel onmogelijk om onberoerd te blijven in de vredige rust van het schiereiland. Het is een ervaring om nooit te vergeten. Sommige van de graven liggen direct aan zee, dicht bij de plek waar de soldaten zijn gevallen. Andere liggen op heuvels te midden van de groene akkers, plaatsen die ooit belangrijk waren in de strijd. Het voornaamste Turkse monument is een reusachtig open stenen bouwwerk omringd door een bos met graven van glas. Het verdriet van de Engelsen en Fransen, de Australiërs en Nieuw-Zeelanders is in een serie strakke, architectonische gebouwen gevangen. En overal namen, eindeloze rijen namen; Engelse en Franse namen, Turkse namen, Afrikaanse namen, Aziatische namen. Een hele wereld van namen die nu in vrede wordt herdacht.

Collectief graf van de onbekende soldaat

Page 120: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Vredige zonsondergang Gallipoli

118

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije: d

e sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 121: Turkije: de schatkamer van het noordwesten
Page 122: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Van het indrukwekkende Gallipoli Schiereiland volgen we de weg langs de Dardanellen en de Marmara Zee naar boven. Het natuurschoon is hier overweldigend. Şarköy is een leuk kustplaatsje met een achterland van zonnebloemen en olijfboomgaarden. De lange stranden en de eethuisjes

met verse vis maken het voor de Turken een gewild vakantieoord. Het is hier in de zomer wel tien keer drukker dan in de winter. Maar misschien zijn juist de herfst en het voorjaar de beste momenten om deze rijke kuststreek te bezoeken.

Sarköy strandpier

Sarköy strandterras

120

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 123: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Op weg van Şarköy naar Tekirdağ komen we veel oude vissersdorpjes tegen. Ook de wijnbouw is hier goed vertegenwoordigd. In Mürefte bijvoorbeeld maakt de Aker familie

al drie generaties lang wijn op de traditionale manier. Hun ‘wijnhuis’ is uitgegroeid tot een museum waar oude familiefoto’s worden afgewisseld met allerhande gereedschappen en antieke wijnvaten.

Wijnvaten in Mürefte

Aker wijn Aker familie museum

De kustlijn in buurt van Mürefte

Page 124: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De wijn fermenteert in grote roestvrijstalen vaten en het proces kan in de gaten gehouden worden door ramen die op patrijspoorten lijken. En dat blijkt te kloppen, want het zijn de patrijspoorten van het stoomschip

Rindjani dat in 1907 door de Rotterdamsche Lloyd was gebouwd en in 1926 aan Turkije werd doorverkocht en werd omgedoopt tot de Ankara. Toen de Ankara werd ontmanteld, kocht de familie Aker een aantal van de water-

122

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 125: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

en dus ook wijndichte patrijspoorten. De geschiedenis van het toeval wandelt soms langs een kronkelig pad...

De weg van Şarköy naar Tekirdağ is een zeer aangename en rustige kustweg.

Vanaf het plaatje Gaziköy is er een nieuwe weg aangelegd op de flanken van de indrukwekkende Ganos Berg, die met één been in de Marmara Zee staat. Spectaculaire en soms letterlijk adembenemende vergezichten

Vissershut bij Gaziköy

Page 126: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

wisselen elkaar af. Bij het lieflijke valleidorpje Uçmakdere buigt de weg af naar het binnenland en komen we bij Tekirdağ. Het is een drukke havenstad met charmante oude wijken

Door Mimar Sinan ontworpen moskee in Tekirdağ

Interieur Namık Kemal Museum

Kleurrijke stadbussen van Tekirdağ

Namık Kemal

Het gezellige Namık Kemal Museum

met Ottomaanse huizen. Zoals vrijwel alle steden in dit gebied was ook Tekirdağ een belangrijke antieke stad (Rhaedestus). Nu is er nog een mooie door Sinan ontworpen moskee

124

Rond

Thr

acië

en

Galli

poli

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 127: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

en een interessant museum in het woonhuis van Namık Kemal, de 19de-eeuwse dichter, schrijver en politiek activist die de Turkse leider Atatürk mede inspireerde tot het oprichten van een democratische Turkse Republiek. Het is ook de plek bij uitstek om Raki te drinken, Turkije’s nationale sterke drank die hier wordt gestookt. Ook moet men de beroemde pittige, gegrilde balletjes proberen waar de stad om beroemd is, de Tekirdağ köftesi, gevolgd door de lokale, zoetige halva met kaas. Raki from Tekirdağ

Als we verder langs de kust richting Istanboel rijden, langs een aaneenschakeling van badplaatsjes, laten we langzaam het rustige Thracië achter ons, een rijk en verrassend gebied waar het verleden nog altijd voelbaar aanwezig is.

Page 128: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Mysterieuze eilanden, verdwenen antieke steden en stille meren; een reis langs de kust van de Marmara Zee, de Dardanellen en de Egeïsche Zee levert

veel verrassingen op.

MUDANYA

BURSA

KARABİGA

ÇANAKKALE

AYVALIK

PERGAMON

BOZCAADA

GÖKÇEADA

ERDEK

ADATEPE

MARMARA EILAND

KUŞ MEER

ULUBAT MEERBİGA

LAPSEKİ

TROJE

BANDIRMA

ASSOS

CUNDA

Page 129: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

van Bursa naar Pergamon

Land van meren en eilanden:

MUDANYA

BURSA

KARABİGA

ÇANAKKALE

AYVALIK

PERGAMON

BOZCAADA

GÖKÇEADA

ERDEK

ADATEPE

MARMARA EILAND

KUŞ MEER

ULUBAT MEERBİGA

LAPSEKİ

TROJE

BANDIRMA

ASSOS

CUNDA

Page 130: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Haven van Mudanya met rechts het veerboot-hotel

128

Turk

ije: d

e sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

enVa

n Bu

rsa

naar

Per

gam

on

Page 131: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

MudanyaEen van de meest eenvoudige manieren om van Istanboel naar het zuiden te reizen is per boot over de Marmara Zee. Of je nu per fiets, motor of auto reist, in anderhalf uur word je comfortabel met één van de vele veerboten naar Mudanya aan de overkant gevaren. Onderweg is het uitzicht vaak

wijds en mooi. Mudanya zelf wordt door veel reizigers overgeslagen, maar het is zeer de moeite waard om na het afmeren een paar dagen in de omgeving van het havenplaatsje te blijven hangen. Sterker nog, afmeren is misschien niet eens nodig, want in de haven ligt een 50 jaar oude veerboot die door bekwame architecten is omgetoverd in een bijzonder hotel, het enige historische botel van Turkije.

Page 132: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Wapenstilstand Museum

Mudanya’s claim to fame is de belangrijke wapenstilstand die in 1922 werd gesloten tussen Italië, Frankrijk en Engeland en wat in 1923 de Republiek Turkije zou worden.

De leider van de Turken, de latere President Mustafa Kemal Atatürk, koos het goed bereikbare Mudanya uit als plaats van handeling. In zekere zin begon hier een nieuwe tijd die in de

130

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 133: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Vrede van Lausanne (1923) bevestigd zou worden. Het withouten gebouw waar geschiedenis werd geschreven is nu een museum. Net als veel van de andere kleurrijke houten huizen van

Mudanya ligt de villa direct aan zee, met terrassen die boven de branding zweven.

Page 134: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Het geeft een heerlijk vakantiegevoel om door de oude straatjes van de havenstad te flaneren en in een van de vele restaurantjes een visje te verschalken, verrijkt met de befaamde olijfolie van de streek.

Hoewel het voor de hand ligt om de vrachtwagens en de Turkse toeristen te volgen via de snelweg naar Bursa, de belangrijkste stad in de omgeving, is het aan te raden om om te rijden langs de romantische kustweg.

Visrestaurant aan de Marmara Zee

Houten villa in het oude centrum van Mudanya

132

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 135: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Al snel komen we hier pittoreske dorpjes tegen met een verrassende geschiedenis.

Veel plaatsen in dit gebied hebben een dubbele naam als gevolg van

de bevolkingsuitwisseling van 1923 tussen Griekenland en Turkije waarbij Grieken werden uitgeruild tegen Turken en andersom. Deze dramatische geschiedenis laat tot op de dag van vandaag zijn sporen na.

Restaurant in Mudanya

Page 136: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Siği (Kumyaka) heeft veel van zijn charme te danken aan de schipbreuk van de Byzantijnse keizer Constantijn Porphyrogennetos. Hij werd in 780 door een storm uit koers geblazen en door de plaatselijke monniken gered. Uit dank bouwde hij een grote kerk waar het charmante vissersdorpje Kumyaka omheen groeide. De hedendaagse ruïne is nog altijd indrukwekkend en is waarschijnlijk één van de oudste orthodoxe kerken ter wereld. Het was een beroemd

pelgrimsoord, want men was ervan overtuigd dat op deze plek geestelijke aandoeningen genezen konden worden. De vervallen kerk stond lange tijd te koop, maar de toekomst ziet er nu weer rooskleurig uit.

Iets verder langs de kust vinden we Zeytinbağı (Tirilye). Dit aantrekkelijk gelegen dorpje was in de oudheid al een centrum voor olijfolie en men kan in de directe omgeving nog steeds honderden jaren oude bomen vinden.

Kerk in Siği

Olijfolie winkeltje in Zeytinbağı

Het vissersdorpje Siği

134

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 137: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Houten huis in Zeytinbağı

Page 138: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De Ottomaanse houten huizen zijn net als de fraaie Fatih Mosque (ooit een Byzantijnse kerk) een beschermd stadsgezicht. Boven het dorpje torent de indrukwekkende ruïne van een Neoclassicistische school uit.

In veel van de dorpjes in de buurt vinden we de sporen terug van een Grieks-orthodox verleden. In Dereköyü bijvoorbeeld is een kerk/moskee uit 1857 met mooi pleisterwerk. In 1972, toen er een nieuwe moskee werd gebouwd, werd het gebouw aan zijn lot overgelaten. Het dorp heeft nu een verzoek ingediend om de kerk te restaureren.

136

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 139: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De Fatih Moskee van Zeytinbağı

De oude kerk/moskee van Dereköyü Detail oude kerk/moskee van Dereköyü

Page 140: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

En zo vinden we langzaam onze weg terug naar de vierde stad van Turkije, Bursa. Met zijn bijna drie miljoen inwoners is het een ambitieuze, gezellige stad met een bijzonder rijke en smakelijke geschiedenis. Dit was niet alleen de eerste hoofdstad van het Ottomaanse Rijk, maar ook de geboorteplaats van de İskender kebab én het historische centrum van de Turkse zijde-industrie. De stad is schitterend gelegen onder de Uludağ, letterlijk de grote berg.

Bursa

Zicht op Bursa vanaf de stadsmuren met de Uludağ in de verte

138

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 141: Turkije: de schatkamer van het noordwesten
Page 142: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Uludağ in de winter

De Engelse reiziger en historicus A.W. Kinglake (1809- 1891) schreef over de Uludağ: “Ik keek nog verder en hoger, en zag in de hemel een zilveren wolk die vast en stil in de wind hing... als een teken en een statement – bijna een roep van de verwaarloosde goden – dat ik de besneeuwde kroon van de Olympus van Mysia aanschouwde en op waarde schatte.”

140

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 143: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

En dat is niets teveel gezegd. Deze enorme bergketen heeft zoveel geschiedenis dat een naam niet genoeg is. Als Olympus van Mysia was het één van de heilige berggebieden van de klassieke oudheid. In de Middeleeuwen trokken kluizenaars en monniken – waaronder de beroemde profeet en wonderpriester St.Joannicus van de berg Olympus – zich hier terug. Nog altijd wordt de naam Keşiş Dağı, de Monniken Berg, door de plaatselijke bevolking gebruikt. De kluizenaars moesten de wilde bergen nog met ezeltjes of te voet beklimmen, maar tegenwoordig is het Uludağ Nationale Park met een comfortabele kabelbaan bereikbaar. De plaats waar de middeleeuwse monniken in stilte baden voor een korte winter, is nu een van de meest populaire wintersportgebieden van Turkije.

Maar ook in andere jaargetijden valt er veel te genieten.

Het park is een waar roofvogelparadijs met gieren en adelaars en in de bossen heeft het wild vrij spel.

De vruchtbare vallei aan de voet van de

berg nodigde al in de oudheid heersers uit om er een stad te stichten en Prusias, zoals Bursa lange tijd heette, was al duizenden jaren geleden een

belangrijk handelscentrum. Het was op de suggestie van de beroemde legerleider Hannibal (247-183 v.Chr.) - die van de Alpen en de olifanten - dat koning Prusias hier een ommuurde stad besloot te bouwen. Waarschijnlijk zijn die muren de fundamenten van de huidige Byzantijnse en Ottomaanse stadswallen die nog altijd een deel van Bursa beschermen.

St.Joannicus van de berg Olympus

De antieke muren van Bursa

Page 144: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Er is in Bursa erg, erg veel te zien, maar laten we er een paar hoogtepunten uitlichten. Boven op de heuvel, (Tophane Meydanı) met een prachtig uitzicht over de stad, vinden we een fraaie, vroeg 20ste-eeuwse klokkentoren en een tweetal eenvoudige stenen paviljoens.

Dit zijn de laatste rustplaatsen van de eerste Sultans van het Ottomaanse Rijk; Sultan Osman Gazi (1258 - 1324) en zijn zoon Orhan (1281 - 1359). Sultan Osman Gazi stichtte in 1299 het naar hem genoemde Ottomaanse Rijk dat meer dan 600 jaar zou bestaan. Het wereldrijk strekte zich uit van het zuiden van Oman tot aan de poorten van Wenen, van de grenzen met Iran tot Marokko. En het begon allemaal ooit hier, in Bursa. Het is dan ook geen wonder dat Bursa vooral een Ottomaanse stad is met prachtige moskeeën, badhuizen en markten.

De klokkentoren

De laatste rustplaats van Sultan Osman Gazi

De tombe van Sultan Osman Gazi

Detail tombe Sultan Osman Gazi

142

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 145: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Het oudste badhuis (Eski Kaplıca) van Bursa stamt nog uit de Byzantijnse tijd. Hier voelt de geschiedenis letterlijk als een warm bad. De bron moeten we zoeken op de heuvels van de Olympus berg waar het 90 graden warme water in een grot ontspringt. Het dorpje bij de bronnen is een prettige plek om in de koelte van een eeuwenoude monumentale boom een middag door te brengen. De bronnen zelf zijn afgesloten voor het publiek. Nog altijd is het water uit de warme en koude bronnen van de berg van levensbelang voor de stad en de plaatselijke militairen nemen hun beschermende taak dan ook serieus.

Het oudste hamam van Bursa (Eski Kaplıca) Interieur van de hamam

Detail stoombad hamam

Page 146: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Alle kebabzaakjes in de wereld hebben veel te danken aan İskender Efendi uit Bursa, die in 1867 besloot om de horizontale grill te vervangen door een verticale spies die van de zijkant verwarmd kon worden. De İskender kebab was geboren. En natuurlijk is het restaurant van zijn erfgenamen dé plaats om echte kebab te eten. Het dun gesneden gegrilde lamsvlees ligt in een rijke tomatensaus op een bedje van klein gesneden pitabrood met boter en yoghurt.

144

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 147: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Monumentale boom, Olympus berg

Page 148: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De laat 14e-eeuwse Ulu Moskee heeft maar liefst twintig koepels en zelfs een fontein

in het midden van de gebedsruimte. Liefhebbers van kalligrafie

kunnen hier hun hart ophalen, want de beste kunstenaars

uit het Ottomaanse Rijk creëerden hier 192

verschillende panelen van een verbluffende

schoonheid.

Ulu Moskee exterieur

146

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 149: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Met de ebbenhouten preekstoel van de Ulu Moskee is iets vreemds aan de hand. Op de zijpanelen is volgens sommige onderzoekers ons zonnestelsel afgebeeld. Zelfs Pluto zou niet ontbreken. De zogenaamde mimber is gemaakt in 1402, maar liefst honderden jaren voordat Galileo zijn ontdekkingen deed. En Pluto werd pas in 1930 ontdekt.

Ulu Moskee interieur

De fontein in het midden de moskee

Tegenwoordig zit de preekstoel achter glas, maar op deze foto uit 1880 is ons zonnestelsel met de zon en de negen planeten goed te zien. Pluto staat aan de linkerkant in een afzonderlijk vak.

Page 150: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De Zijde Bazaar (Koza Han) uit de 15de eeuw moest ooit geld opbrengen voor de Bayezid moskee in Istanboel. Nu is het dé plek om een zijden sjaal te kopen in een van de vele winkels. De zijde-industrie was - en is deels nog steeds - de basis van het economische succes van Bursa.

Schitterende kalligrafie in de Ulu Moskee

Zijde uit Bursa

De zijderupsen op de moerbeibomen van omringende dorpen zorgen voor de hoogste kwaliteit zijde, die vervolgens via de kledingfabrieken van Bursa over de hele wereld worden verkocht. De zijderups is zelfs te herkennen in de moderne trams van de stad.

148

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 151: Turkije: de schatkamer van het noordwesten
Page 152: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De Ottomaanse Irgandı brug stamt uit 1442 en ligt iets buiten de stad. Deze kanariegele bebouwde brug ligt in het midden van een uitgestrekt park. De brug zelf is een centrum voor de creatieve industrie.

Volgens de overlevering schoot tijdens het regime van Orhan Gazi, de zoon van de oprichter van het Ottomaanse Rijk, de bouw van een moskee in Bursa niet op. De bouwvakkers werden afgeleid door de vrolijke verhalen van hun collega’s Karagöz en Hacivat.

De ateliers op de Irgandı brug

150

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 153: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Irgandı brug

Page 154: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De Sultan kon er niet om lachen en liet de entertainers executeren. De geliefde komieken werden echter niet vergeten en staan aan de basis van het beroemde Karagöz en Hacivat

schimmenspel. De geestige avonturen van de eenvoudige Karagöz en de sjieke Hacivat

worden geprojecteerd met behulp van kleurrijke poppen

van doorzichtig kamelen- of buffelleer. Voor de komst van de radio en televisie

waren hun optredens een geliefde afleiding, vooral tijdens de Ramadan. Nu hebben de beide heren in

Bursa een leuk en vrolijk museum.

Karagöz en Hacivat

152

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 155: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Kılıç Kalkan Museum

In 2009 is het schimmenspel opgenomen in de UNESCO-lijst van immaterieel erfgoed.

Tijdens de belegering in 1326 van het toen nog Byzantijnse Bursa toonden de Ottomaanse soldaten hun expertise met het zwaard en schild in luidruchtige en atletische dansen.

Page 156: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Het deed het moreel van Byzantijnze soldaten niet veel goed. 600 jaar later herontdekte en reconstrueerde de Turkse folkloristische danser Mustafa Tahtakıran (1906-1973)

deze symbolische zwaardgevechten. Zijn dansgroep werd een internationale sensatie. Tot in de jaren 80 werden staatshoofden en toeristen ontvangen met deze ‘gevechten’.

Mustafa Tahtakıran (2de van rechts) in 1926

Atatürk Museum

154

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 157: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Maar wat was bedoeld als een schouwspel van gratie en behendigheid werd in toenemende mate door sommige toeristen als bedreigend ervaren. Het zwaarddansen vond een nieuw leven als theatervoorstelling. De geschiedenis van de dans (kılıç kalkan) heeft nu een eigen museum (Kılıç Kalkan Evi).

De stad heeft nog meer boeiende en bijzondere musea. Het Atatürk museum is een mooie witte villa met stijlkamers en een aangename tuin. Het Anatolisch Rijtuigen Museum is gevestigd in een oude zijdefabriek die werd verbouwd door de Turkse auto fabrikant Tofaş.

Stijlkamer in het Atatürk Museum

Tuinhuisje Atatürk Museum

De Murat, ooit Turkije’s meest populaire auto

Gerestaureerde zijdefabriek, nu het Anatolisch Rijtuigen Museum

Page 158: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Het allereerste exemplaar – met chassis nummer 0000001 – van Turkije’s meeste populaire auto ooit, de Murat 124 uit 1971, is hier te zien.

Het complex bevat meerdere musea, waaronder een boeiend vormgegeven Klokkenmuseum, dat is gehuisvest in een Ottomaanse hamam.

Interieur Anatolisch Rijtuigen Museum Klokkenmuseum

Koekoeksklokken in de antieke hamam

156

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 159: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Net buiten de stad vinden we het dorpje Cumalıkızık dat op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staat. En niet zonder reden. Een wandeling door het bijzonder charmante dorp

met houten vakwerkhuisjes in alle kleuren van de regenboog is een

ware ontdekkingstocht, zeker als we de onvermijdelijke

toeristenkraampjes voorbij zijn.

Straatje in Cumalıkızık

Page 160: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Straatje Cumalıkızık

Ottomaanse slaapkamer in het museum in Cumalıkızık

Gölyazı eiland gezien vanaf het meer

Tamme kastanjes

158

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 161: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Ook de vergeten gehuchten in de omgeving zijn een bezoekje waard. Dit is een gebied van bergstroompjes en frisse bossen, een prima voedingsbodem voor tamme kastanjes en zoete frambozen.

Het Uluabat Meer (Apolyont Meer) is niet ver van Bursa en is zonder meer een openbaring. Aan de zuidrand van het uitgestrekte meer met de grootste waterlelie-velden van Turkije, ligt Gölyazı, in de oudheid bekend als Apollonia ad Ryndacum. Als dit sprookjesachtige eilanddorp elders in Europa had gelegen, hadden de toeristen in de rij gestaan, maar hier is het gelukkig nog niet druk. Volgens de overlevering was hier ooit een prachtige vallei waar een prinses woonde die weigerde te trouwen met de prins uit een naburig koningshuis. Haar vader steunde haar en bouwde een kasteel op

De antieke fundamenten van de stad

Gölyazı eiland gezien vanuit de lucht

een hoge berg om haar te beschermen. De vader van de prins pikte de weigering niet en verlegde de loop van de rivier zodat het hele koninkrijk onder water kwam te staan. Alleen het kasteel kwam er nog bovenuit. Zo ontstond het Uluabat Meer en het eilandstadje Gölyazı.

Page 162: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Tja, een hoge berg strookt niet helemaal met de de waarheid, want het meer is maar drie meter diep. Maar legende of niet, Gölyazı is in ieder geval meer dan 2000 jaar oud. Hier stond ooit een grote tempel voor Apollo en overal zijn de resten van de gigantische muren te zien die het eiland ooit omringden. Veel van de woonhuizen hebben zware, stenen fundamenten die een dankbaar hergebruik van de oude fortificaties verraden. In de 14de eeuw, toen de Ottomanen het hele gebied aan het veroveren waren, werd het eiland een toevluchtsoord voor Christenen. Op de

naburige eilandjes werden kloosters en kerken gebouwd, die inmiddels tot ruïnes zijn vervallen.Gölyazı is tegenwoordig een dromerig boerenplaatsje omringd door een meer dat glimt als een matte spiegel. In de vroege ochtendnevel lijkt het meer oneindig en hoor je alleen meerkoeten en tafeleenden. Het is zeer aan te raden om een boot - bestuurd door een van de dorpsvrouwen - te huren en het Uluabat Meer en al zijn eilandjes te ontdekken. En natuurlijk in een van de vele restaurantje de lokale snoek of karper te proberen.

Het Uluabat Meer is een vogelparadijs, onder andere voor aalscholvers

Het rondvaren van bezoekers is een welkome bijverdienste voor de dorpsvrouwen

In Gölyazı betekent kip op tafel soms iets heel anders

160

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 163: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Het Uluabat Meer in de vroege ochtend

Page 164: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Net buiten het eiland vinden we de St. Pantaleon Kerk, genoemd naar de patroonheilige van artsen en vroedvrouwen uit İzmir. Het is een prachtig voorbeeld van

In het Uluabat Meer ligt ook het Nailbey Eiland, genoemd naar Ziya Nail Dölen (1886-1950), een uit Bulgarije afkomstige avonturier die in de jaren 40 het eiland met zijn Byzantijnse ruïnes kocht. Deze Turkse Robinson Crusoe leefde meer dan tien jaar op het eiland en zette zich met hart en ziel in voor zijn ‘Gelukkige Eiland’.

Griekse architectuur. Bij de brug naar het eiland staat een monumentale boom, die volgens de overlevering huilt om het leed van de wereld.

St.Pantaleon Kerk

De huilende boom van Gölyazı

162

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 165: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Zestig kilometer naar het westen ligt een ander uitgestrekt meer, het Kuş Meer (Manyas Meer). Kuş betekent vogel en dat geeft al aan waarom we dit meer niet mogen missen. Het is een zogenaamd Ramsar-natuurgebied, een watervogelgebied van internationale betekenis. Prof. Curt Kosswig (1903-1982), een wetenschapper die in de jaren 30 voor de Nazi’s was gevlucht, zag voor het eerst het belang van het Kuş Meer in. Mede dankzij zijn inspanningen is het nu een beschermd natuurgebied met een tentoonstellingsruimte waar op video-schermen de vogels live gevolgd

kunnen worden. Vlakbij is een uitkijktoren waar de honderden pelikanen, flamingo’s, ibissen en lepelaars met verrekijkers kunnen worden bestudeerd.

Lepelaar

Uitkijktoren Kuş Meer

Prof. Curt Kosswig en zijn vrouw

Flamingo’s en pelikanen in het Kuş Meer

Page 166: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Als we via het vriendelijke Bandırma naar het noorden rijden komen we op het legendarische Kapıdağ schiereiland. Dit schitterende natuurgebied verdient het om ontdekt te worden. In het mythische verleden trokken de Argonauten hier tegen legendarische monsters ten strijde en Alexander de Grote veroverde het in 334 v.Chr. op de Perzen. Hier verkent de Marmara Zee gedurende de dag het diepblauwe spectrum in al haar facetten. Stille stranden, diepe wouden en slaperige vissersdorpjes verraden weinig van het roemruchte verleden. Toch lag hier ooit de wereldstad Cyzicus. Van weinig antieke steden is zo weinig over als van Cyzicus, maar toch is het een bezoek meer dan waard.

De beroemdste schilderes uit de oudheid kwam ook uit Cyzicus. Lala van Cyzicus (1ste eeuw v.Chr.) schilderde op ivoor en huid en maakte vooral schilderijen van vrouwen en zelfportretten waarbij ze gebruik maakte van spiegels. De galerieën van Rome hingen vol met haar werk. Vooral haar miniatuurtjes waren in trek bij de Romeinse elites.

De ruïnes van Cyzicus

Een fragment van één van de pilaren van de tempel van Hadrianus

Schilderij uit Pompeii van een schilderes, misschien Lala uit Cyzicus

De ruïnes van Cyzicus

164

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 167: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De naam Eudoxus van Cyzicus (2de eeuw v.Chr.) zou een stuk bekender moeten zijn. In opdracht van farao Ptolemeus VIII van Egypte ontdekte hij de handelsroutes naar India. Nadat hij van zijn tweede reis naar India terugkwam, ontdekte hij langs de kust van Oost-Afrika de resten van een schip dat volgens hem uit Cádiz in Spanje was gekomen. Hij besloot daarop om ook rond Afrika heen te varen. De eerste keer moest hij door de slechte weersomstandigheden terugkeren, maar zijn tweede poging is misschien wel geslaagd. Het ligt echter voor de hand dat zijn gedurfde reis op de bodem van de oceaan is geëindigd. Wat er ook met hem gebeurd is, Eudoxus van Cyzicus is zonder meer een van de belangrijkste ontdekkingsreizigers.

De stad ligt een kleine honderd meter van de weg tussen Bandırma en Erdek. Hier hebben we onze fantasie hard nodig om ons een levendige stad voor te stellen. Naast een zuivelboerderij ontdekken we muren en stenen, heel veel stenen. Duizenden jaren lang werden de resten van de stad gebruikt om andere steden en dorpen op te bouwen, eerst door de Byzantijnen,

De Eudoxus Krater op de maan, genoemd naar de ontdekkingsreiziger uit Cyzicus

Een fragment van een van de pilaren van de tempel van Hadrianus

Page 168: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Het Zeytin eiland in de haven van Erdek in de avond

Het Zeytin eiland wordt een archeologisch park

166

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 169: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

later door de Ottomanen. De tempel van Hadrianus, met de langste zuilen uit de klassieke oudheid, werd omschreven als een achtste wereldwonder. In 1444 stonden er nog 31 zuilen overeind, maar nu vinden we slechts brokstukken terug.

Van Cyzicus rijden we verder naar Erdek, een gezellige havenplaats waar de veerboten naar de eilanden van de Marmara Zee vertrekken. In de haven van Erdek ligt het mysterieuze eilandje Zeytin, dat bijna te klein lijkt voor een indrukwekkende geschiedenis. Recente opgravingen hebben echter de fundamenten van de zeer omvangrijke

Byzantijnse Moeder Maria kerk blootgelegd met onder andere een schitterend bewaard gebleven wit marmeren doopbad. In het hart van het eiland vinden we natuurlijke warme bronnen die al in de oudheid bekend waren. De Turkse schrijver en reiziger Evliya Çelebi schreef in 1631 over het eilandje: “Aan de westkant van de stad ligt een piepklein eilandje - zo groot als een tafelkleed - met hete bronnen. De temperatuur is zo hoog dat je je er niet in kunt onderdompelen.” Binnenkort wordt Zeytin’s archeologisch park voor het publiek geopend.

De duizenden jaren oude bronnen in het midden van het eilandje

Het witmarmeren doopbad opgegraven op Zeytin eiland.

Page 170: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Marmara eiland

De veerpont naar Marmara eiland vaart via het mooie Paşalimanı eiland en het toeristische Avşa eiland alvorens op Marmara eiland aan te meren. Marmara verdient, net als de andere eilanden in de Marmara Zee, veel meer aandacht van de internationale reizigers.

Villa op Avşa eiland Paşalimanı eiland

168

Turk

ije: d

e sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

enVa

n Bu

rsa

naar

Per

gam

on

Page 171: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Marmara stad

Page 172: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Marmergroeve

Marmara eiland

Het is een geweldige plek waar je rustig een week kunt doorbrengen met prachtige stranden en bossen en een zeer rijke geschiedenis. Dit is het antieke Proconnesus, het marmer eiland. Veel van de topstukken uit de klassieke oudheid werden gemaakt met het marmer van Marmara eiland, de naam verraadt het al. Dit eiland ligt nu buiten de toeristische routes, maar in de oudheid lag het in het centrum van de wereld. Voor de Romeinse keizer Constantijn de Grote bijvoorbeeld was het Marmara eiland een geliefd vakantieoord. Zijn hovelingen en opvolgers bouwden er in de 4de eeuw overal paleizen, natuurlijk van marmer.

Dat is misschien ook wel de reden waarom er van al deze lustoorden niet veel meer over is. De eilandbewoners leven al duizenden jaren van het marmer en het is zonde om het niet te hergebruiken en te verhandelen. Nog steeds verdient het eiland zijn boterham met marmer. Vrachtwagens lijken door te buigen onder het gewicht van de reusachtige blokken marmer terwijl ze de veerpont opkruipen.

Er zijn nog altijd 25 marmergroeven die vooral aan de noordkant van het eiland zijn geconcentreerd.

170

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 173: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Onafgemaakt klassiek beeld in het openluchtmuseum

Antieke graven

Er is een openluchtmuseum ingericht naast een antieke begraafplaats waar je onafgemaakte marmeren beelden en zuilen kunt bewonderen.Maar steen is niet ieders passie en

Marmara eiland heeft ook hun veel te bieden. Het binnenland is een rijke afwisseling van bossen en bergen en de stranden behoren tot de mooiste van Turkije.

Schiereiland met dubbele stranden

Page 174: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Houten huis in een van de haventjes van het eiland

De haven van Marmara stad

172

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 175: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Ruïne van een Genuees kasteel

Ruïne van een oude windmolen

Er zijn Byzantijnse kerken, oude Griekse dorpjes, restanten van windmolens en zelfs een Genuees fort. En de verse olijfolie en zwaardvis en natuurlijk de aubergine met gesmolten kaas geven ook de culinaire bezoeker veel om te ontdekken.

De veerboten naar de eilanden zijn puur praktische vervoersmiddelen, maar de vergezichten zijn zo betoverend dat de reis voelt als een dure cruise. Terug in Erdek, vervolgen we onze weg naar Çanakkale via een route die ons van de ene antieke stad

Page 176: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

174

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije: d

e sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 177: Turkije: de schatkamer van het noordwesten
Page 178: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

naar de andere voert. Veel van deze ooit legendarische steden zijn veranderd in kleine dorpjes of vissersplaatsen, maar de archeologische vondsten wijzen op een glorieus verleden. In tegenstelling tot elders in Turkije moet onze verbeelding overuren maken, want de fysieke restanten zijn op het oog weinig indrukwekkend. De steden van de oudheid werden hier gezien als gratis bouwmateriaal. Stenen pakken is goedkoper dan stenen hakken. De fraaie koepels van de Byzantijnse kerken, de zware middeleeuwse stadsmuren en de fundamenten van moskeeën in de verre omgeving blijken te rusten op antieke zuilen en stenen.

Maar het zou zonde zijn om toch niet een paar van deze antieke heiligdommen en steden aan te doen. De wegen slingeren aangenaam door een fraai landschap langs de kusten van de Marmara Zee en de Dardanellen. Zo is daar Priapos (Karabiga), wellicht de geboorteplaats van één van de meest opzienbarende goden uit de oudheid. Priapus was een nogal onooglijke god met een uitzonderlijk actieve geslachtsdrift. Zijn beeltenissen en amuletten vinden we in de hele antieke wereld terug. Zelfs archeologen uit de 21ste eeuw krijgen rode koontjes als ze over deze vruchtbaarheidsgod moeten uitweiden, maar Priapus was ook de beschermer van zeelieden en dat was in de Dardanellen en de Marmara Zee geen overbodige luxe.

Zijn beeldjes stonden vaak in huis of in de tuin en volgens

sommigen is hij de verre voorouder van onze tuinkabouter met zijn baard, mopsneus en Phrygische rode

muts. Het huidige Karabiga is nog altijd een havenplaats.

Op de heuvel staat de ruïne van een oud kasteel, maar van de uitbundige antieke stad is

weinig meer terug te vinden. In het museum van Çanakkale zijn wel de vele schitterende voorwerpen en beelden te zien die in Priapos werden opgegraven.

Biga is een leuk provinciestadje, sinds de oudheid beroemd om zijn heilzame bronnen. Van Parion (Kemer) is ook niet veel meer te zien.

Is Priapus de voorouder van onze tuinkabouter?

Sensationele bronzen vaas uit Parion, archeologisch museum van Çanakkale

De ruïne van een Byzantijns kerkje

176

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 179: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Volgens sommige archeologen is dit de locatie van het graf van de Trojaanse prins Paris, die we zo bij Troje uitgebreid zullen ontmoeten. Verder langs de kust vinden we Lampsacus (Lapseki). Hier stichtte de beroemde filosoof Epicurus in de 4de eeuw v.Chr. een school. Het was een rijke stad van denkers en wetenschappers.

Later was het ook een stad van heiligen en martelaren. St.Tryphon bijvoorbeeld is hier geboren en getogen. Nog verder naar het zuiden zijn de

Dardanellen op hun smalst. Hier lag ooit Abydos (Nara Burnu)

een mythische stad die we uitgebreid tegenkwamen in onze reis door Thracië.

Het fort van Nara Burnu stamt uit de 15de eeuw, de tijd van Mehmed II de Veroveraar. Hij bouwde overal langs de

Dardanellen fortificaties die de tand des tijds prima hebben doorstaan.

Alexander (Paris) met zijn Helena (Jacques-Louis David, 1788)

In dit gebied groeien volgens sommigen de beste olijven van Turkije

Oude gravure van Abydos (Olfert Dapper, 1681)

Epicurus (341-270 v.Chr.)

Page 180: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

In Çanakkale liet hij het zeer solide Çimenlik Fort bouwen. Tegenwoordig is het een Marine Museum met veel aandacht voor de Gallipoli Campagne. Hier ligt ook de replica van de mijnenveger Nusrat afgemeerd, die we al eerder tegenkwamen. Çanakkale is een buitengewoon aangename havenstad met boulevards en gezellige winkelstraatjes. Het Marine Museum ligt aan het einde van een oude wijk met schilderachtige straatjes, een historische klokkentoren en terrasjes aan het water met uitzicht over de Dardanellen. Aan de overkant van de zeestraat is één van Mehmed II’s andere kastelen goed te zien, het Kilitbahir Fort.

Ontplofte duikboot in het Marine Museum

Çimenlik Fort De klokkentoren van Çanakkale

Boekwinkel in het oude centrum van Çanakkale

Kilitbahir fort

178

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 181: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Aan de andere kant van de haven vinden we een stukje Hollywood. Het paard dat werd gebruikt voor de film Troy (2004) was een cadeautje van de producers en kijkt nu uit over de

baai. Het geeft al een beetje aan dat we hier dicht in de buurt komen van de legendarische stad Troje. Ook in het Archeologisch Museum, dat binnenkort een nieuwe huisvesting krijgt, heeft de stad een prominente plaats. Veel van de vondsten uit Troje en

het rijke achterland zijn hier tentoongesteld; een gebeeldhouwde centaur uit Priapos bijvoorbeeld en een schitterend bewaard gebleven standbeeld van Keizer Hadrianus die Troje in het jaar 124 v.Chr. bezocht.

Restaurantje in het oude centrum

Centaur uit Priapos, archeologisch museum van Çanakkale

Beeld van keizer Hadrianus, gevonden in Troje, archeologisch museum van Çanakkale

Het reusachtige paard uit de film Troy

Page 182: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De vulkaan in het hart van het eiland

Gökçeada eiland

Het schitterende binnenland van het eiland

180

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 183: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Overal op het eiland vinden we deels verlaten dorpjes

Maar voordat we Troje bezoeken gaan we op een verkenningstocht naar Turkije’s grootste eiland Gökçeada (Imbros). Je kunt zowel van Çanakkale als van het Gallipoli schiereiland de ferry nemen. Wat een geweldige ontdekking is dit eiland. Waar te beginnen? Bij de reusachtige uitgebluste vulkaan die boven het landschap uittorent? Bij de ruïnes van een verwaaid fort dat de zeewinden al eeuwen trotseert of het gezellige dorpsplein van het hoofdplaatsje Çınarlı? Bij de vergezichten vol wilde bloemen en meren? Het eiland heeft tijdens haar lange geschiedenis, die tot de prehistorie teruggaat, veel zware tijden gekend, waaronder de bevolkingsuitwisseling tussen de Grieken en Turken in 1923. De ruïnes van de oude Griekse dorpjes, die tegen de bergen lijken aangeplakt, worden nu huisje voor huisje, kerkje voor kerkje opgeknapt en aan de vergetelheid ontrukt. Het is een bijzondere ervaring om door deze spookstadjes te lopen. Maar niet alleen het binnenland is ontroerend mooi, ook de stille baaien en brede stranden zijn zeer de moeite waard. Gökçeada is een zonnige droom in de azuurblauwe armen van de Egeïsche Zee.

Orthodox kerkje

Meer op Gökçeada

Fortificaties op Gökçeada

Gökçeada is een echt

bloemeneiland.

Page 184: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Troje Terug op het vasteland voert de reis naar Troje (Ilium), langs glooiende heuvels en bloeiende velden. Troje staat natuurlijk op de Werelderfgoedlijst van UNESCO en een bezoek is voor iedereen die in de klassieke oudheid is geïnteresseerd een geweldige belevenis. Hoe zat het

ook alweer? Het draait allemaal om de Trojaanse prins Alexander,

die ook wel Paris wordt genoemd.

De legendarische blinde dichter Homerus, die de Ilias en de

Odyssee zou hebben geschreven

182

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 185: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De godinnen Hera, Aphrodite en Athena vragen hem te bepalen wie er eigenlijk het knapste is. De dames proberen één voor één de prins om te kopen en Aphrodite komt met het beste aanbod; Helena, de mooiste vrouw ter wereld. Paris reist naar Sparta in Griekenland waar de netjes getrouwde Helena met haar man, koning Menelaos, en haar

dochtertje woont. Aphrodite houdt zich aan haar belofte. Helena wordt smoorverliefd op Paris en samen vluchten ze terug naar Troje. Dat pikken de Grieken niet en de koning en zijn broer Agamemnon roepen alle helden van Griekenland, waaronder Odysseus, Achilles, Patroklos en Ajax, op om Troje een lesje te leren.

Kunstzinnige verbeelding van de Trojaanse Oorlog (Domenico

Tiepolo, 1773)

De tragische dood van koning Priamus van Troje (Tadeusz Kuntze 1756)

Page 186: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De legendarische muren van Troje

Detail Paard van Troje

184

Turk

ije: d

e sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

enVa

n Bu

rsa

naar

Per

gam

on

Page 187: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De Trojaanse oorlog was het gevolg. De slotfase van de oorlog is het onderwerp van de Ilias van de dichter Homerus (8ste eeuw v.Chr.), samen met de Odyssee een van de belangrijkste literaire erfenissen van de klassieke oudheid. Troje werd uiteindelijk ingenomen door middel van een list, het befaamde Paard van Troje, een legende die u overigens tevergeefs in de Ilias zult zoeken en die we voornamelijk aan de Romeinen te danken hebben. Er zijn bibliotheken volgeschreven over de Trojaanse Oorlog en de dunne grens tussen mythe en werkelijkheid, maar laten we eens kijken wat we er vandaag de dag nog van terug kunnen vinden.

Troje steekt uit boven een grote vlakte die uitkijkt over de Dardanellen. Er is eigenlijk niet één Troje, maar

De Griekse held Achilles verzorgt zijn vriend Patroklos

een opeenstapeling van steden die in

duizenden jaren op en door elkaar zijn heen gebouwd. Hier lopen mythe en historische

werkelijkheid dwars door elkaar

heen en misschien is dat wel helemaal niet zo

erg. De Trojaanse oorlog wordt tegenwoordig gedateerd rond de 12de eeuw v.Chr., het zogenaamde Troje VI of VII. Óf de mythische strijd hier heeft plaatsgevonden, kan niet worden bewezen, maar belangrijk is dat men dácht dat het zich allemaal hier had afgespeeld. Troje is misschien wel de oudste toeristenplaats ter wereld, want al duizenden jaren komen mensen – waaronder Alexander de Grote en Keizer Augustus - van heinde en ver om deze wereld van superhelden te verkennen.

De ruïnes van Troje

Page 188: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Het Paard van Troje

Typerend voor Troje zijn de diverse lagen van de stad die op en naast elkaar bestaan

Noem de naam Heinrich

Schliemann (1822-1890) in een gezelschap van

archeologen en de rapen

zijn gaar. Schliemann is

één van de meest controversiële schatgravers uit de 19de eeuw. Maar wat je ook van de man mag vinden, hij had passie en doorzettingsvermogen. Hij wilde aantonen dat Troje echt had bestaan en ontdekte vervolgens in de buurt van Hisarlık de resten van een antieke stad. Hij was ervan overtuigd dat dit de stad was van Priamus en Paris. En toen hij ook nog een goudschat vond, wist hij het helemaal zeker. Achteraf bleek dat de stad (Troje I & II) en de goudschat van ver voor de Trojaanse oorlog stamden.

De zogenaamde schat van Priamus

Het Paard van Troje

186

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 189: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Lopend door de de ruïnes van de stad - of liever gezegd steden – kun je je fantasie de vrije loop laten. Zijn dit de stadsmuren waar Hector, de legendarische Trojaanse held, zijn stad tegen Achilles verdedigde? Is dit de plek waar Paris Achilles’ hiel met een

De heilige bron van Troje

Romeins theater in Troje

Fragment van wat ooit een marmeren plafond was

Troje tijdens de opgravingen van Schliemann

pijl doorboorde? Zag koning Priamus hier ooit zijn stad in vlammen opgaan voordat hij op het altaar van Zeus werd vermoord? En rende hier ooit Aeneas – de Trojaanse held en latere stichter van Rome – toen hij de stad op het nippertje ontvluchtte?

Page 190: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Ook in de omgeving is de mythe van Troje nooit ver weg. Het dorpje Kumkale is een typisch Turks dorpje met oude mannen die in de schaduw van het dorpsplein hun thee drinken. Maar als we beter kijken zien we dat Kumkale hoog boven het landschap is uitgetild. Dit is een plek die al duizenden jaren wordt bewoond. Als we verder op onderzoek uitgaan, ontdekken we antieke pilaren en muren en net buiten het dorpje de door de tijd vergeten graftombe van de Griekse held Ajax.

Voetbalclub Ajax uit Amsterdam werd opgericht door jongens van de HBS die tijdens de geschiedenisles het verhaal van Trojaanse oorlog hadden gehoord. Net als veel voetbalclubs grepen ze terug op het mythische verleden om de club direct een legendarische status mee te geven. De ‘echte’ Ajax was een Griekse held uit de Trojaanse oorlog. Na de dood van Achilles werd diens beroemde harnas geschonken aan de grootste, nog levende Griekse held. Ajax was ervan overtuigd dat hij dat was, maar zijn medestrijders gaven de wapenuitrusting aan Odysseus. Dat nam Ajax niet goed op en hij ging volledig door het lint. In een wakende droom vermoordde hij al zijn kameraden, maar bij het ochtendgloren bleek dat hij een schaapskudde had afgeslacht. Dat werd hem teveel en hij stortte zich uit schaamte op zijn zwaard.

De grafheuvel van Ajax

Detail graftombe van Ajax

Oude gravure van Ajax’s tombe

Het oude en nieuw logo van voetbalclub Ajax

188

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 191: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Bovenop zijn grafheuvel, of tumulus, kunnen we de hele omgeving overzien. In de richting van de rusteloze Dardanellen ligt de grafheuvel van Achilles. Daartussen ligt een vruchtbaar laagland waar rode pepers en mais worden verbouwd. In de tijd van de Trojaanse oorlog was hier water, de monding van de Scamander rivier. Langs de kust treffen we oude begraafplaatsen en een voor het publiek afgesloten fort aan dat misschien wel ouder is dan de Ottomaanse muren doen geloven. De graven van Achilles en Ajax zijn nu

De grafheuvel of tumulus van Achilles De grafheuvel van Festus, de onfortuinlijke secretaris van keizer Caracalla

Ruïnes van een Ottomaans fort in de buurt van Troje Op de vruchtbare vlakte van de Scamander rivier worden rode pepers verbouwd

grotendeels vergeten, maar in de oudheid waren het ware pelgrimsoorden.

De Romeinse keizer Caracalla (211-217) bijvoorbeeld was zo geraakt door het verhaal van de verdrietige held Achilles die voor zijn gesneuvelde vriend Patroklos een graftombe liet bouwen, dat hij hetzelfde wilde meemaken. Zijn oog viel op de vrijgemaakte slaaf Festus die zijn agenda bijhield. Festus werd vergiftigd en vervolgens met veel bombarie en gehuil door Caracalla in een grafheuvel begraven. Ook deze tombe is op de Trojaanse vlakte van ver te zien.

Page 192: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Van de Trojaanse vlakte kunnen we bij Geyikli met de boot naar het eiland Bozcaada (Tenedos). De geschiedenis van dit voortreffelijke vakantie-eiland bewijst dat een strategisch ligging de inwoners weinig rust heeft gebracht.

De romantische fortificaties van het eiland Bozcaada

Door de millennia heen kende de stad vele bovenbazen; het Perzische rijk, de Grieken, het rijk van Alexander de Grote, het koninkrijk Pergamon, het Romeinse rijk, het Byzantijnse rijk, de Republiek Venetië, het Ottomaanse

De ruïnes van Alexander TroasHet fundament van een van de vele tempels

190

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 193: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

rijk en zelfs het Russische rijk. Het werd verschillende malen met de grond gelijk gemaakt. Maar tegenwoordig is het een vredig eiland met voortreffelijke stranden en misschien wel het helderste water van de Egeïsche Zee.

Als we langs de kust van Bozcaada naar beneden rijden, wisselen groene heuvels en akkers elkaar af. De

stranden zijn schitterend. Je zou er een eindeloze reeks vakantie-oorden voor het massatoerisme verwachten, maar niets is minder waar. Dit is een streek die op ontdekking wacht. Overal blijft het gevoel dat we hier door een heel oud bewoond gebied rijden. De warme bronnen die hier te vinden zijn, trokken al in de oudheid klandizie. Verscholen in de bossen en valleien zie je de resten van antieke steden. Alexander Troas bijvoorbeeld was een belangrijke, onafhankelijke stad. Vanaf hier vertrok de apostel Paulus naar Europa. De drukke stad had vele bewonderaars waaronder de schatrijke mecenas Herodes Atticus en de Romeinse keizers Augustus en Hadrianus. De romantische ruïnes liggen over een groot gebied verspreid en geven aan hoe imposant de stad ooit geweest moet zijn.

Het ziet er niet fris uit, maar dit is één van de vele geneeskrachtige bronnen in het gebied

Detail Alexander Troas

Page 194: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Dalyan, de oude haven van Alexander Troas, is nu een charmant vissersdorpje. Vlakbij is een zoutmeer (Dalyan Tuz Gölü) dat door duinen van het strand wordt gescheiden. Het levert prachtige vergezichten op. Verder naar het zuiden, bij Gülpınar,

staat het Apollo Smintheus heiligdom. De tempel is zo oud dat hij al in de Ilias wordt genoemd. De overlevering vertelt dat het muizen waren die de plaats aangaven waar de tempel moest worden gebouwd (sminthos betekent muis). Het was een van de belangrijkste waterorakels van de oudheid. Apollo Smintheus, de Muizengod, kon zowel de pest veroorzaken als genezen. Geen wonder dat pelgrims vanuit de hele wereld naar het heiligdom kwamen om uitbraken van de gevreesde ziekte te bedwingen. De hedendaagse ruïnes zijn schitterend gelegen tussen de heuvels waar nog altijd veel waterbronnen te vinden zijn.

Het vissersdorpje Dalyan

Het zoutmeer bij Dalyan

192

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 195: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Dan voert de weg verder naar Assos. Hoog langs de kust staan schaapskooien die zo uit de oertijd lijken te komen. De diertjes hebben het getroffen, want de zonsondergangen zijn hier spectaculair.

Schaapskooien

Eén van de mooie zandstranden tussen Dalyan en Assos

Page 196: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Het heiligdom van de Muizengod

194

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 197: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Detail Apollo Smintheus heiligdom

Page 198: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De tempel van Athene op de acropolis van Assos

196

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 199: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

AssosEén blik op Assos en het is duidelijk waarom deze stad zo bijzonder is. Het is een reusachtige rotspunt die de Egeïsche Zee in steekt en uitzicht geeft over de wijde omgeving. Het is dan ook geen wonder dat hier al millennia lang de ene beschaving na de andere hun steden hebben gebouwd.

Page 200: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De stad beleefde één van zijn hoogtepunten in de 4de eeuw v.Chr. toen de befaamde Aristoteles

hier een filosofieschool begon. Hij trouwde zelf met

Pythia, het nichtje van de heerser. De goed bewaarde stadsmuren

stammen nog uit deze tijd. De tempel van Athene op het topje van

de berg is zelfs ouder, uit circa 530 v.Chr., het is

Model van de tempel van Athene

Uitzicht op het achterland

De beroemde filosoof Aristoteles werkte en trouwde in Assos

een uitzichtpunt dat ‘s avonds of in de vroege ochtend onvergetelijk is. Aan de ene kant kijk je diep het heuvelachtige binnenland in en aan de andere kant zie je het eiland Lesbos (Midilli in het Turks) liggen.

De indrukwekkende antieke weg in Assos

198

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 201: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Het amfitheater met het eiland Lesbos op de

achtergrond

Page 202: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Halverwege de heuvel zien we de resten van tempels, het marktplein en het zeer goed bewaard gebleven theater. Wat moet het een belevenis zijn geweest om hier voorstellingen mee te maken van de klassieke toneelstukken met muziek, dans en acteurs in kleurrijke maskers, terwijl de ondergaande zon het best mogelijke decor vormde.

De ruïnes van het oude Assos zijn nu onderdeel van het

gezellige, toeristische dorpje Behramkale, maar het oude haventje van Assos, helemaal onder aan de berg, ademt een heel eigen sfeer uit. Hier, precies op deze plek, ontmoette de apostel Paulus, net terug uit Alexandrië, de evangelist Lucas. Paulus had vanaf Alexander Troas niet de boot genomen, zoals gebruikelijk was, maar was helemaal komen lopen. Waarschijnlijk voelde hij

Apostel Paulus aan de wandel (Bartolomeo Montagna 1450-1523)

De oude haven van Assos

Oude herberg

200

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 203: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

de behoefte om in stilte te kunnen bijkomen van zijn lange reis. Het was en is een schitterende, meerdaagse wandeling.

Het antieke haventje van Assos is een pittoreske verzameling zandkleurige gebouwen die strak tegen de berg aan gebouwd is en wordt omringd door prachtige baaien. Vooral in het voor- en najaar, als er weinig toeristen zijn, is het een magische plek om een paar dagen te logeren in een van de oude herbergen.

Een van de vele katten van Assos

Baai van Assos

Terrasje in de haven

Page 204: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Het historische dorpje Adatepe

Uitzicht vanaf het Altaar van Zeus

202

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 205: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Als we verder langs de kust rijden, duiken we wederom diep de mythologie van de oudheid in. Bij het beschermde, historische dorpje Adatepe komen we het Altaar van Zeus tegen, de plek waar oppergod Zeus als het ware audiëntie hield. Hij kon in elk geval een goed uitzicht waarderen, want als je – na een aangename wandeling door de bossen – het rotsplateau bereikt, kun je de hele kustlijn zien liggen.

In de verte wordt de horizon beheerst door de Ida Berg, de plek waar dezelfde Zeus ooit de knappe Ganymedes ontvoerde. Dit enorme bergmassief is ook de plek van Cybele, de oergodin die teruggaat tot het allervroegste begin van de menselijke geschiedenis.

Het oude centrum van het havenstadje Ayvalık heeft slingerende antieke straatjes met houten huisjes en een mooi herstelde pier. De restaurants met heerlijke vis, vers uit de netten van de vissersboten die ernaast liggen afgemeerd, zijn een heerlijke plek om de dag af te sluiten.

De mysterieuze Ida Berg

Granaatappelwinkeltje

De pier van Ayvalık

Page 206: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

En de vis is natuurlijk gegrild met

verse knoflook en de beste olijfolie uit de streek. Dit is

ook de stad van de granaatappel

en in de vele kleine cafeetjes worden de

vruchten vers geperst. Het is heerlijk om in de schaduw van de overhangende wijnranken met een glas granaatappelsap het drukke leven van dit vissersdorp aan je voorbij te zien trekken. Vergeet niet wat jam en siroop in te slaan.

Oude olijfpers op een boerderij in de buurt van Ayvalık

Baai bij Ayvalık archipel

Gerestaureerde windmolen en museum op Alibey eiland

Knoflook, heel veel knoflook

204

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 207: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Vanaf Ayvalık kun je met een brug via het Lale eiland naar het Alibey (Cunda) eiland. Het is een archipel waar elke bocht in de weg een nieuwe verrassing oplevert. Lange baaien met witte stranden, authentieke dorpjes en kerkjes, en fraai gerestaureerde windmolens. In één van de windmolens is door de welgestelde Koç familie een bibliotheekmuseum ingericht met een terras dat over de archipel uitkijkt. Het hele eiland ademt een comfortabele rust uit, alsof de tijd hier langzamer verstrijkt en als je al geen levensgenieter bent, dan word je er hier wel één.

Restaurantje Alibey eiland

Terras bij de windmolen

Windmolen met terras

Typisch visserswoninkje op Alibey eiland

Page 208: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De tempel van Athene

206

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 209: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

PergamonHet archeologische hoogtepunt van dit gebied is Pergamon (Bergama). De stad staat toeristisch altijd een beetje in de schaduw van Efeze, maar Pergamon is werkelijk spectaculair. De antieke ruïnes, die op de UNESCO Werelderfgoedlijst staan, bestaan eigenlijk uit drie delen.

Page 210: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De acropolis van Pergamon

De tempel van Athene

208

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 211: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Bovenop een steile berg vinden we de acropolis met tempels en het steilste theater ter wereld. Beneden vinden we de oude stad met een prehistorische grafheuvel, de resten van stadsmuren en een Egyptische tempel, en net iets buiten de stad vinden we het Asklepion, één van de meest vooraanstaande ‘ziekenhuizen’ uit de antieke wereld.

Een van de toegangspoorten tot het tempelcomplex

Page 212: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Op de acropolis stond ooit het zogenaamde Pergamon-Zeus altaar uit de 2de eeuw v.Chr. Het gebouw met een spectaculair gebeeldhouwd reliëf waarop de strijd der Giganten, de strijd tussen chaos en orde, als een stripverhaal wordt verteld, is nu

het hoogtepunt van het Pergamon Museum in Berlijn. Misschien waren de afbeeldingen van deze griezelige, wilde reuzen wel de reden dat Pergamon in de bijbel de stad van de duivel wordt genoemd. Maar ook zonder de Giganten is de acropolis van Pergamon

Het wereldberoemde Altaar van Pergamon, nu in het Pergamon Museum in Berlijn

Het steilste amfitheater uit de antieke wereld

Ruïnes van de stadsmuren

210

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 213: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

een belevenis. De meeste gebouwen zijn uit de tijd van Eumenes II die de stad in de 2de eeuw v.Chr. regeerde. Naast het steile theater bouwde hij ook een bibliotheek, bijna net zo groot als de legendarische bibliotheek van Alexandrië. De 200.000 geschriften

op papyrus en vellum werden later door Marcus Antonius aan zijn bruid Cleopatra geschonken. Tijdens het Romeinse rijk werd de stad nog verder uitgebreid en verfraaid.

De ruïnes van de antieke stad zijn een oase voor zangvogeltjes

De kabelbaan bespaart een klim naar de acropolis

Detail tempel van Athene

Detail amfitheater

Page 214: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

In de benedenstad lag een heiligdom voor de Egyptische goden Isis en

Sekhmet. Tegenwoordig is het gebouw bekend als de

Rode Basilica (Kızıl Avlu), maar in de vroege oudheid was hier een tempel. Met zijn genezende bronnen was het een belangrijk pelgrimsoord.

Het is dan ook niet verbazingwekkend dat toen de eerste Christenen ten tonele verschenen, de concurrentie tussen de jonge en de millennia oude religie gewelddadig werd. In 92 werd Antipas, de eerste bisschop van Pergamon, door een woeste menigte in een reusachtige wierookbrander van de god Apis levend verbrand. Maar uiteindelijk zouden de Christenen hier de overhand krijgen. Maar veel van de eeuwenoude rituelen bleven in een christelijk jasje voortbestaan. De Rode Basilica is een van de zeven kerken die in de Openbaring van Johannes worden genoemd. De kerk en de tempel zijn in 2014 in hun oude luister hersteld.

De Rode Basilica

Het gerestaureerde beeld van de Egyptische godheid Sekhmet

212

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 215: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De andere genezende bronnen van de stad vinden we in het Asklepion, het heiligdom van

Asklepius, de god van de

genezing. Overal in de antieke oudheid vinden we deze heiligdommen, die eigenlijk een soort sanatoria waren. Hier kwamen de zieken genezing zoeken in de heilige, warme bronnen. Ze hoopten dat de godheid in hun dromen zou verschijnen om te vertellen hoe ze weer gezond konden worden. Het Asklepion van Pergamon had zijn naam en faam vooral te

danken aan één man, Aelius Galenus (129-wrs.216), de beste dokter uit de klassieke oudheid.

Het Asklepion is een prachtig bewaard gebleven complex van gebouwen. Het was eigenlijk een

soort mini-stad waar de patiënten alles konden vinden wat ze nodig hadden, van genezende bronnen

en tempels tot winkels en theaters.

Pilaar met de staf van Asklepion. De stok met de slang kennen wij als de esculaap, die nog altijd door dokters en de Wereldgezondheidsorganisatie wordt gebruikt.

Het Asklepion

Page 216: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Galenus was zijn tijd ver vooruit en tot in de 19de eeuw waren sommige van zijn ontdekkingen nog altijd relevant. Hij was geboren in Pergamon, werkte in de tempel van Asklepius, trok vervolgens de wijde

wereld in en kwam op zijn 28ste terug naar zijn geboortestad. Hij werd de arts van de gladiatoren van de provinciale hogepriester. In die positie kon hij alles wat hij op zijn omzwervingen had geleerd in praktijk brengen: een uitgekiend dieet, fitness training en goede wondverzorging. Het lukte hem om veel van de gladiatoren in leven te houden, soms zelfs met ingewikkelde operaties. Hij zag ook het belang in van wat wij tegenwoordig psychotherapie zouden noemen. Hij vond dat elke arts ook een beetje filosoof moest zijn en schreef er een boek over; “Dat de beste arts ook een filosoof is.” Er zijn overigens weinig mensen die zoveel geschreven, of liever gezegd gedicteerd hebben als Galenus. Hij liet meer dan 500 verhandelingen na, waarvan een groot aantal de eeuwen hebben overleefd. Als dertiger trok Galenus naar Rome waar hij de dokter van de keizerlijke hofhouding werd. Galenus leefde in een tijd van een verschrikkelijke pandemie, de Antonijnse Plaag. Hij maakte de gevolgen ervan van nabij mee, want zelfs keizers zoals Licius Verus ontsprongen de dans niet. Er vielen misschien wel 5 miljoen doden en de economische, militaire en sociale gevolgen waren niet te overzien. De pandemie, waarschijnlijk de pokken, veranderde de antieke wereld voor altijd. De zogenaamde tunnel van genezing

214

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 217: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De zogenaamde tunnel van genezing

Er zijn in het huidige Bergama nog veel andere bezienswaardigheden, want ook in de Ottomaanse tijd was de stad belangrijk. De mooie bazaar, de moskeeën en de recent gerestaureerde synagoge kunnen de concurrentie met de antieke ruïnes moeilijk aan, maar ze zijn allemaal zeer de moeite van een bezoek waard.

Het amfitheater van het Asklepion

Detail van de tempel van Telesphorus

Het cirkelvormige behandelcentrum, ook bekend als de tempel van Telesphorus

Page 218: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Pergamon heeft een heel mooi achterland van groene heuvels en meren. Her en der in het landschap ziet men de sporen van de geschiedenis, een Romeins aquaduct of een nog altijd goed te gebruiken Ottomaanse brug.

De gerestaureerde synagoge van Bergama

De baai van Foça

Detail van de synagoge

Traditioneel stenen huis

216

Van

Burs

a na

ar P

erga

mon

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 219: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Ten zuiden van Pergamon rijden we verder in de richting van de miljoenenstad İzmir, maar niet voordat we nog even langs Foça zijn gereden, een prettige badplaats met stevige, zandstenen gebouwen. In deze mooie baai met witte stranden en de blauwe Egeïsche Zee kunnen we rustig nagenieten van deze reis langs eilanden, meren en antieke steden.

Foça is een romantisch dorpje met een prachtig strand

Een perfecte plek voor de lunch

Page 220: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Een reis van İzmir naar İznik voert ons dwars door het binnenland van West-Turkije. Het is een

ontdekkingstocht langs mysterieuze antieke steden en zwarte lavavelden en we bezoeken zelfs een

Nederlands-protestants kerkje.

ÇEŞME

MANİSA

ULUBEY

UŞAK

SALİHLİ

KULA

EŞME

AIZANOI

ALAŞEHİR

AFYON

KÜTAHYA

ESKİŞEHİR

SÖĞÜT

İZNİK

İZMİR

Page 221: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

van İzmir naar İznik

Wonderen van steen:

ÇEŞME

MANİSA

ULUBEY

UŞAK

SALİHLİ

KULA

EŞME

AIZANOI

ALAŞEHİR

AFYON

KÜTAHYA

ESKİŞEHİR

SÖĞÜT

İZNİK

İZMİR

Page 222: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

İzmir

Haven van Mudanya met rechts het veerboot-hotel

Toen onze prehistorische voorouders dwars door Anatolië naar het westen trokken op zoek naar een nieuwe toekomst, streken ze uiteindelijk neer in de baai van İzmir. Het was een voor de hand liggende keuze. De baai ligt aan het einde van zo’n 40 kilometer diepe inham, veilig en beschut. Aan de noordkant

220

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 223: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

dat uitnodigt om alles achter je te laten en te gaan schilderen of boeken te gaan schrijven. Misschien wel over windsurfen, want het Çeşme schiereiland met zijn vele stranden en baaien is een van de beste surfbestemmingen in de wereld. Ook de temperatuur is hier, zelfs in de winter, zeer aangenaam.

de vriendelijke heuvels rond Foça, aan de zuidkant het geweldige Çeşme schiereiland met charmante vakantiestadjes als Çeşme en Alaçatı. Çeşme is een echt mediterraan havenstadje met een fort, gebouwd in 1508 door Sultan Bayezid II. Alaçatı is een vakantiedroom gevangen in steen met zijn nauwe straatjes en kleurrijke huisjes. Het is een stadje

De haven van Çeşme

Windsurfen in de buurt van Alaçatı.

Page 224: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

İzmir is een moderne miljoenenstad met een zeer bewogen en lange geschiedenis. Het oude Smyrna is al duizenden jaren een centrum van de wereldhandel. Hier kwamen de zwaarbeladen karavanen vanuit het verre oosten aan om overgeladen te worden op schepen naar Europa en de Nieuwe Wereld. Zout en zijde, katoen en de beroemde Angorawol uit Ankara, olijfolie en Arabische gom, een keur aan kleurstoffen en verfproducten; in Smyrna werd alles verhandeld en doorverkocht. Een van de belangrijkste koopwaar is tegenwoordig wat minder legaal dan toen. Veel Europese bedrijven vestigden zich in Smyrna om de lucratieve opiumhandel in goede banen te leiden. Ook de Nederlanders beproefden hun geluk in deze internationaal georiënteerde Ottomaanse stad. Hoewel ze na al die eeuwen het Nederlands enigszins zijn verleerd, wonen hun nazaten nog altijd in İzmir en voelen zij zich nog altijd

zeer verbonden met de Nederlandse cultuur. Een van de meest fascinerende plekken in İzmir is het 17de-eeuwse Nederlands-protestante kerkje.

De ingang van de Nederlands-protestante kerk in İzmir

Grafstenen in de tuin de van de kerk

222

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 225: Turkije: de schatkamer van het noordwesten
Page 226: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Het interieur van de kerk verraadt Nederlandse en Grieks-orthodoxe invloeden

Herdenkingssteen voor Karel Beukema, die een fonds voor het behoud van het kerkje oprichtte

Tegenwoordig wordt het kerkje gebruikt door de Grieks-orthodoxe gemeenschap van İzmir

224

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 227: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Sint Polycarpus (ca. 69-155) uit Smyrna was een kerkvader, die nog door de apostel Johannes zelf was opgeleid. Als 86-jarige werd hij opgepakt en, omdat er geen wilde dieren voor handen waren, op de brandstapel gezet. Maar ook dat had niet het gewenste resultaat, want de vlammen deerden de heilige niet en uiteindelijk moesten de Romeinse soldaten hem met speren vermoorden. De grote gemeenschap in Smyrna die door Polycarpus werd geleid, was één van de beroemde 7 kerken die in de Openbaring van Johannes worden genoemd.

Het is nog altijd Nederlands eigendom maar, bij gebrek aan protestanten, in bruikleen gegeven aan de Grieks-orthodoxe gemeenschap. Het gebouw lijkt zo uit een Nederlands dorpje te zijn getransporteerd. Tijdens de zondagse lunch tonen de trotse huurders hun mooie kerkje en tuin. Het terrein bevat een grote collectie grafstenen, een afspiegeling van de Europese gemeenschap die hier leefde en werkte.

Ooit was er een kerkhof voor buitenlanders vlak in de buurt. De lichamen werden elders begraven, maar de monumentale stenen kwamen in de tuin van de Nederlands-protestante kerk terecht. Wat lijkt op een begraafplaats is dus eigenlijk, oneerbiedig gezegd, een opslagplaats. Het is fascinerend om langs de stenen te lopen en je het leven voor te stellen van de Nederlanders die,

ver van huis, in İzmir hun laatste rustplaats hebben gevonden. Kapitein Cornelis Teves uit het Friese Akkrum bijvoorbeeld, die met zijn brik Johanna de wereldzeeën over voer. Of de in 1755 geboren Rotterdammer Guillaume Hoeting, die hier als tussenhandelaar zijn brood verdiende.

Een jonge vrouw die direct na aankomst overleed, een kindje dat aan een ziekte bezweek; honderden

levensverhalen, vergeten tranen en verwaaide dromen, voor altijd gevangen in deze groene oase in het midden van een moderne wereldstad. Het van oorsprong sobere kerkje is tegenwoordig een stuk kleurrijker door de Grieks-orthodoxe elementen die er door de gelovigen in werden aangebracht. In de buurt vinden we ook andere kerken, die nog altijd in gebruik zijn. De oudste is de Sint

Polycarpus kerk uit 1620. De grafsteen van kapitein

Cornelis Teves

Page 228: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De beroemde klokkentoren van İzmir

Opium wordt er niet meer verhandeld, maar İzmir is nog altijd de internationale handelsstad van Turkije. Er is veel te zien en te doen en er heerst een dynamische sfeer. De promenades en de oude haven zijn omgetoverd tot een aaneenschakeling van wandel- en fietspaden, restaurantjes en winkels.

De beroemde klokkentoren is ‘s avonds een ontmoetingsplek voor jong en oud. De oude binnenstad met zijn nauwe straatjes en mini-winkeltjes is goed voor uren wandelplezier.

De laatste tijd is er veel aandacht voor de antieke stad die nog altijd deels begraven ligt onder de binnenstad.

226

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 229: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De agora van İzmir

Page 230: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Oude, slecht uitgevoerde restauraties worden nu in marmer hersteld. Het antieke Smyrna was, net als İzmir tegenwoordig, een internationale handelsstad en kenniscentrum. Het werd in de 2de eeuw door een aardbeving grotendeels vernietigd. Keizer Marcus Aurelius (121-180), die was opgeleid door filosofen uit de stad, bouwde de stad weer op. De Romeinse agora is één van de best bewaarde marktplaatsen uit de oudheid.

228

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 231: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Timoer Lenk of Tamarlane (1336-1405) was een Mongools-Turkse veroveraar die grote delen van de toen bekende wereld onder de voet liep. Hij trok dwars door Anatolië heen en veroverde uiteindelijk Smyrna op de kruisridders die zich daar hadden verschanst. In sommige delen van de wereld wordt Timoer Lenk gezien als een meedogenloze barbaar, in andere (waaronder Oezbekistan) wordt hij gezien als een cultuurminnende held. Het kan verkeren. Na zijn dood viel zijn rijk, dat zich uitstrekte van Tibet tot de westkust van Turkije, binnen een aantal jaren uiteen.

Standbeeld van Timoer Lenk in Oezbekistan

Een ondergrondse winkelpassage

Page 232: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Klassieke zuilen en oude muren vinden we op veel plaatsen in Turkije terug, maar de ondergrondse winkelpassage van Smyrna is uniek in de wereld.

Het Fluwelen Kasteel

In de verte zien we het Fluwelen Kasteel (Kadifekale), waar ooit de oude acropolis van de stad was.

De avond valt in de haven van İzmir

Plein bij de boulevards

230

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 233: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Niet ver van İzmir vinden we de stad Manisa, fraai gelegen tussen de Spilbergen en de Gediz rivier. De stad van de Şehzades, de Ottomaanse prinsen die hier veelal werden opgeleid, heeft zoals alle steden in deze omgeving een geschiedenis die heel ver teruggaat. Het archeologisch museum van de stad heeft een schitterende collectie objecten.

De mooiste monumenten van Manisa stammen vooral uit de Ottomaanse tijd. In de sobere Oude Moskee (Ulu Cami)

Manisa staat vol met Ottomaanse monumenten, zoals dit Sufi gebedshuis

De Oude Moskee wordt ondersteund door oude zuilen

De Mesir-pasta uit Manisa is nog altijd zeer populair

worden de koepels ondersteund door hergebruikte zuilen uit de Byzantijnse of Romeinse tijd. De 16de-eeuwse Muradiye moskee is een ontwerp van de befaamde Mimar Sinan. De stad, die zich comfortabel heeft genesteld tegen de groene flanken van de Spilbergen, was in de oudheid bekend als Magnesia ad Sipylum. Waarschijnlijk werden hier stenen gevonden die een mysterieuze aantrekkingskracht op metaal hadden. Ons woord ‘magneet’ komt in ieder geval uit dit deel van Anatolië.

In Manisa was eveneens een beroemd psychiatrisch ziekenhuis gevestigd, een van de eerste in zijn soort. Merkez Efendi (1463-1552) ontwikkelde een bijzonder geneesmiddel waar iedereen baat bij had. Zijn Mesir-pasta, waarin 41 soorten kruiden waren verwerkt, werd een groot succes.

Muradiye moskee

Page 234: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Niet alleen werden de geesteszieken er rustig van, onvruchtbare vrouwen werden zwanger en oudere mannen noteerden een ander voordeel. Nog altijd is de pasta in de vorm van pastilles te krijgen in de gezellige winkelstraatjes van Manisa. En nog steeds worden de snoepjes elk jaar vanaf de minaret van de Mesir Moskee over een juichende menigte uitgestrooid. Deze festiviteiten staan zelfs op de UNESCO lijst van immaterieel erfgoed. De Mesir Moskee staat ook bekend als de Sultan Moskee en werd in 1522 gebouwd voor Ayse Hafsa Sultan, de moeder van Suleyman de Prachtlievende.

De omgeving van Manisa is fantastisch. Het nationale park van de Spilbergen is het waard om meerdere dagen te verkennen. In de Ottomaanse tijd werden de paarden in de winter vrijgelaten. Op een gegeven moment kwamen ze niet meer terug en de nu wilde paarden zijn een van de grote attracties van het natuurgebied.

Zicht op Manisa vanaf de Spilbergen

Entree tot het archeologisch museum van Manisa

232

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 235: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De Tarzan van Manisa (Ahmet Bedevi (1900-1963)) was een uit Bagdad afkomstige soldaat. Hij settelde zich in Manisa dat in de Grieks-Turkse oorlog in de jaren 20 van de vorige eeuw vrijwel volledig was verwoest. Bedevi was een pionier van de Turkse natuurbescherming. Hij liep rond in zijn korte broek en probeerde de bevolking bewust te maken van het belang van natuurbehoud. De Spilbergen zijn tegenwoordig een belangrijk natuurgebied en zijn standbeeld heeft een prominente plaats in de stad

Page 236: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Een kleine honderd inheemse plantensoorten, waaronder de Manisa tulp, zijn op de hellingen van de imposante bergen te vinden, maar het is verstandig om een neiging tot plukken te onderdrukken. Duizenden Euro’s boete zijn namelijk geen uitzondering.

De geschiedenis van de Spilbergen en Manisa gaat, zoals gezegd, ver terug. Aan de voet van het bergmassief zou de stad Tantalus hebben gelegen. Hier vinden we de Huilende Rots,

Tantalus in het Zwarte Meer

Het zwaar geërodeerde beeld van de oermoeder Cybele

Marmara Meer

een natuurlijke steenmassa die in bepaald licht een huilende vrouw zou voorstellen, Tantalus’ dochter Niobe. In de bergen bevindt zich een bijna vierduizend jaar oud rotsreliëf van de godin Cybele en verborgen in de heuvels ligt het Zwarte Meer

234

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 237: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Pausanias (110- ca.180) was misschien wel de voorloper van alle reisschrijvers. Niet alleen beschreef hij de monumenten en bezienswaardigheden, hij had ook aandacht voor rituelen en lokale geschiedenis. Zijn Beschrijving van Griekenland is nog altijd een belangrijke bron voor archeologen. Hij werd waarschijnlijk in Manisa geboren.

(Karagöl). Dit is niet zomaar een fijne picknickplaats, maar de locatie van een wereldberoemde legende. Tantalus was een zoon van Zeus, maar hij misdroeg zich op gruwelijke wijze. Misschien serveerde hij zijn eigen zoon aan de goden of was hij een dief van goddelijke geheimen of objecten, in ieder geval straften de goden hem. Hij stond tot zijn middel in het water van het Zwarte Meer met eten en drinken net buiten zijn bereik. Het water trok zich terug als hij probeerde te drinken en de takken van de fruitbomen veerden omhoog als hij probeerde een vrucht te plukken; de zogenaamde ‘Tantaluskwelling’.

Via Turgutlu en Ahmetli is het de moeite waard om om te rijden langs het schitterende Marmara Meer en via Bintepeler met zijn vele graftombes ofwel tumuli naar het klassieke Sardis te rijden.

In het eerste deel van deze serie, getiteld Turkije: waar Europa begon... stonden we al uitgebreid stil bij dit gebied. En recent hebben archeologen hier een nederzetting uit de bronstijd gevonden die nog groter dan Troje zou zijn.

In de 6de eeuw v. Chr. was deze streek het hart van het Lydische Rijk dat grote delen van Anatolië in handen had.

Page 238: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Hier vinden we de grootste grafheuvel ter wereld, de tumulus van Alyattes II, gebouwd door de rijkste man ter wereld, Croesus. Hier werd de befaamde Karun goudschat gevonden. De overblijfselen van de legendarische stad Sardis stammen vooral uit de Romeinse tijd, waarbij met name het mooi bewaarde gymnasium en de tempel van Artemis opvallen. Sardis en Bintepeler staan op de voorlopige Werelderfgoedlijst van UNESCO.

Salihli was ooit een dorpje onder de rook van het antieke Sardis, maar bloeide op na het verval van de oude metropool. Dit aangename stadje lag ooit langs de antieke ‘snelweg’ naar het hart van het Perzische rijk. Het duurde een maand of drie om de hoofdstad Persepolis vanaf hier te bereiken. De stad ligt op de kruising van vier riviertjes en in de buurt vinden we veel warme bronnen waar het goed toeven is. Wederom is het een goed idee

Het antieke Gymnasium van Sardis

De grafheuvels van Bintepeler

236

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 239: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

om iets om te rijden, via Alaşehir. Dit gebied, in de schaduw van de Bozbergen (Bozdağ), is het oorsprongsgebied van de Sultana rozijn. Ook kersen – Turkije produceert de meeste kersen ter wereld – worden hier op grote schaal verbouwd, evenals de heerlijke Bozdağ aardappelen. De bergketen is een geweldig gebied voor wandelen, skiën of bergbeklimmen.

Op de hellingen van deze berg voerde de god Pan een muzikale strijd tegen de god Apollo. Pan speelde op de door hem uitgevonden panfluit, Apollo op zijn gouden lier. Zelfs de dieren uit het bos luisterden mee. Maar wie speelde het beste? Iedereen stemde op Apollo, alleen koning Midas vond Pan beter. Apollo kon de kritische noot niet waarderen en veranderde Midas’ oren in die van een ezel.

Alaşehir was in de oudheid bekend als Philadelphia, de stad van de broederliefde. De stad was gesticht in 189 v.Chr. door koning Eumenes II van Pergamon voor zijn geliefde jongere broer. Van de antieke stad is weinig meer terug te vinden, maar de warme bronnen die de stad ooit beroemd maakten, zijn er nog altijd. Van de basiliek van Sint Johannes, die ooit het centrum van de stad vormde, zijn de reusachtige beuken nog over. Ook dit was één van de kerken die in Openbaring werden genoemd.

Bergbeklimmen is populair in de Bozbergen

De zware muren van de Johannes basiliek in Alaşehir

Page 240: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

KulaDoor de heuvels rijd je van vergezicht naar vergezicht naar Kula. Het is een klein, grotendeels onontdekt provinciestadje met een rijke geschiedenis. De oude binnenstad met zijn nauwe straatjes en meer dan 800 monumenten is verrassend leuk en gezellig. Maar de grootste attracties liggen net buiten de stad.

Pitloze druiven voor rozijnen

Gerestaureerde Ottomaanse herberg in Kula

238

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 241: Turkije: de schatkamer van het noordwesten
Page 242: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Het Kula Vulkaanpark is onderdeel van het UNESCO Global Geopark Network. Wetenschapper en coordinator Erdal Gümüş vertelt enthousiast over hoe Katakekaumene, de naam waaronder het gebied ook bekend staat, de stappen heeft gezet om door UNESCO te worden erkend. Het is een rijk geologisch, maar ook historisch gebied. De horizon is bezaaid met perfect conische bergen die nog het meeste lijken op een verzameling antieke grafheuvels na een hevige brand.

Het Kula Vulkaanpark

Maar weinig planten kunnen aarden in de lavavelden

Erdal Gümüş in de antieke rotsgraven, waarover nog maar weinig bekend is

240

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 243: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Strabo (64/63 v.Chr. – 24 n.Chr.) is een beroemd geograaf uit de oudheid, geboren in het hedendaagse Amasya. Hij was de eerste die schreef over Katakekaumenē, het vulkanische gebied rond Kula. Vrij vertaald vertelt hij ons het volgende:

“…Hier zijn geen bomen, alleen wijngaarden waar ze de Katakekaumenē wijnen produceren, die niet onderdoen voor andere kwaliteitswijnen. De grond is met as bedekt en zwart van kleur, alsof het bergachtige en rotsachtige landschap uit vuur is ontstaan. Sommige stellen dat deze aslanden het gevolg zijn van blikseminslagen en ondergrondse ontploffingen en twijfelen er niet aan dat het legendarische verhaal van Typhon* zich ooit in deze streek afspeelde...”

*Typhon is het grootste en gevaarlijkste monster uit de antieke mythologie. Zijn naam betekent zoiets als de rookmaker, de verbrander. Hij had geen hoofd maar een honderdtal vuurspuwende drakenkoppen. Het is niet moeilijk je voor te stellen hoe een vulkanisch gebied met lavastromen en vuurhaarden je op zo’n idee kunnen brengen...

Page 244: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Ze zijn bijna te mooi om natuurlijk te zijn, maar toch is dat het geval. Het gebied is al meer dan 10.000 jaar inactief, maar het zal nog heel lang duren voordat de antieke lavastromen zijn geërodeerd tot vruchtbare grond. Het is niet de enige stenen attractie in de omgeving. Vlak in de buurt vinden we duizenden jaren oude rotsgraven. Ook ligt vlakbij een soort mini-versie van de befaamde door de wind geërodeerde rotsen van Cappadocië, waarvan de bijzondere vormen de verbeelding prikkelen. En dan hebben we het nog niet over de prehistorische rotsschilderingen, de watervallen en de warme bronnen. Kula is echt een stad om meerdere dagen door te brengen.

Bijzondere rotsformaties in de buurt van Kula

242

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 245: Turkije: de schatkamer van het noordwesten
Page 246: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Van Kula is het niet ver naar Uşak, de beroemde tapijtstad. De zuiver wollen vloer- en wandkleden van deze stad zijn wereldberoemd.

Tapijt museum van Uşak

Op het schilderij De Ambassadeurs (1533) van Hans Holbein de Jongere is een tapijt uit Uşak te zien

Modern Uşak tapijt

244

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 247: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Op veel klassieke Europese schilderijen vinden we de tapijten met de herkenbare motieven terug. Het tapijtmuseum van Uşak laat niet alleen antieke kleden zien, maar ook moderne variaties ontworpen door Turkse kunstenaars.

Het archeologisch museum van de stad is beroemd vanwege de fel betwiste Karun-schat uit de 6de eeuw v.Chr. met honderden waardevolle voorwerpen.

Klassieke wollen Uşak tapijten

Detail van een gouden armband en een halsketting uit de Karun schat

De schat van Karun, de Turkse naam voor Croesus, kwam uit de graftombe van een prinses, werd het land uit gesmokkeld en kwam vervolgens terecht in het Metropolitan Museum in New York.

Page 248: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Een jarenlange juridische strijd was het gevolg. De schat kwam uiteindelijk terug naar Turkije en is nu te bewonderen in de

nieuwe Uşak Museum.

Het plaatsje Eşme, een kleine 70 kilometer ten zuidwesten van Uşak, is te bereiken via prachtige valleien en bergkloven. Bij Ulubey vinden we het op een na langste ravijn ter wereld. Alleen de Grand Canyon in de Verenigde Staten is groter. Het is een sensationele ontdekking en westerse toeristen komt u hier nauwelijks tegen. Uit Eşme komen de beste Kilim tapijten van Turkije en misschien wel de wereld. De kleden worden door grappige, grafische motieven als ‘voet van de jakhals’, ‘kikkertje’ en ‘dansende schoondochter’ gekenmerkt.

Het archeologisch museum van Uşak heeft een mooie collectie

Bijzondere tapijt motief uit Eşme

De ravijnen van Ulubey

246

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 249: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

We trekken nu langzamerhand het rijk van de Phrygiërs binnen. De Phrygiërs waren een volk uit centraal Anatolië dat meer dan 3000 jaar geleden in dit gebied de dienst uitmaakte. Later werden ze onder anderen door de Lydiërs, de Perzen en de Romeinen ingelijfd en de precieze grenzen zijn soms moeilijk te trekken. Laten we de gedetailleerde discussies overlaten aan de archeologen en ons richten op wat er allemaal te ontdekken is in dit gebied vol spectaculaire bezienswaardigheden.

Afyonkarahisar, dat letterlijk ‘opium zwart kasteel’ betekent, verwijst zowel naar de opium die hier ooit op grote schaal werd verbouwd als het imposante

Detail van het kasteel

Het kasteel van Afyonkarahisar

kasteel dat hoog boven de stad uittorent. Er wordt hier nog altijd papaver verbouwd voor puur medische toepassingen. De stad zelf is schitterend gelegen tussen hoge puntrotsen. De Hittieten hadden al ontdekt dat de centrale rots een perfecte locatie voor een verdedigingswerk was en dat waren de Phrygiërs, de Lydiërs, de Perzen, de Macedoniërs, de Romeinen, de Byzantijnen, de kruisvaarders, de Tartaren, Seltsjoeken en de Ottomanen met hen eens. Nog altijd is het kasteel het centrale ijkpunt van de stad. Het stadje zelf is een gezellige uitvalsbasis om de omgeving te verkennen. Vergeet niet de pompoen in siroop te proberen of de pittige runderworstjes.

Page 250: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Het Aslantaş rotsgraf wordt door leeuwen bewaakt

248

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

enVa

n İz

mir

naa

r İzn

ik

Page 251: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Phrygische vallei

Van Afyonkarahisar gaan we naar het noorden over de provinciale weg naar Eskişehir. De weg voert ons langs opvallend veel kuuroorden. Een paar dagen bubbelen in de warme bronnen van de streek en vervolgens skiën of wandelen in de bergen bij Gediz; het kan hier zonder enige moeite. Langzaamaan verandert het landschap en rijden we via een nauwe kloof de Phrygische vallei binnen. Wat een geweldige plek om te voet, met de fiets of met de motor of auto te ontdekken. Er zijn lange wandelpaden uitgezet die van het ene archeologische hoogtepunt naar het andere voeren en zelfs deels de antieke wegen volgen. Hier is zoveel te zien. Laten we beginnen bij de Aslantaş en Yılantaş rotsgraven.

Page 252: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Eigenlijk zijn dit maar twee graven in een enorme rotsgraven-wand die oprijst uit het landschap als een aanzwellende golf van steen. Aslantaş is een tien meter hoog graf dat wordt bewaakt door twee indrukwekkende leeuwen. Yılantaş betekent slangensteen omdat de lokale boeren een slang zagen in een gevallen grafornament. Als we echter zijwaarts kijken, zien we de slang veranderen in een leeuw. Deze monumentale graven zijn slechts een voorproefje van wat ons te wachten staat in de rest van de vallei.

Een deel van het Yılantaş rotsgraf blijkt geen slang, maar een omgevallen leeuw

Eén van de vele bijzondere ontdekkingen van de Phrygische vallei; een rotsgraf is geërodeerd tot een televisie van steen

Een rotsgraf in Kümbet

250

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 253: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Het gaat hier niet om één of twee monumenten; met een beetje speurwerk kunnen we overal ruïnes van de Phrygische beschaving ontdekken. Het slaperige dorpje Kümbet bijvoorbeeld is gebouwd rondom een mysterieuze rots vol met sporen van een lange geschiedenis. Een boer toont ons een 2500 jaar oud monumentaal graf, versierd met leeuwen, dat hij heeft ingericht als schuur. Bovenop de heuvel vinden we de resten van trappen en gebouwen en in de verte zien we overal rotsgraven en de resten van fortificaties.

Het hoogtepunt is de Stad van Midas (Yazılıkaya), gelegen in een gebied vol bizarre rotsformaties die zo uit een fantasy-boek lijken te komen.

Bijzondere rotsformaties in de Stad van Midas

Page 254: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

252

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 255: Turkije: de schatkamer van het noordwesten
Page 256: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De witte rotsen vol gaten en graven lijken bijna niet echt. Soms zijn ze het gevolg van natuurlijke erosie, soms het gevolg van menselijk handelen. Wie er ook de hand in had, het resultaat is een sprookje. De bijzondere rotsformaties van Cappadocië zijn wereldberoemd, maar de Phrygische vallei doet er zeker niet voor onder. Een sculptuur van een vogel of een speling van de natuur?

De ontdekkingen in de Phrygische vallei zijn voor altijd verbonden met de Nederlandse archeologe en avonturier Emilie Haspels (1894-1980). Haar invloed op de Turkse archeologie is zeer groot geweest en de legendarische Turkse archeologe Halet Çambel (1916-2014) was haar leerling en vriend. Haspels was al in 1937 aan het graven in de Stad van Midas en zou haar hele leven blijven publiceren

over haar ontdekkingen. Ook schreef ze over haar leven op het platteland van Turkije in de jaren 30,40 en 50, toen deze streek nog heel ver van de bewoonde wereld was verwijderd. In de jaren 60 werd ze hoogleraar Klassieke Archeologie aan de Universiteit van Amsterdam

en directeur van het Allard Pierson Museum, maar haar naam is voor altijd verbonden aan de spectaculaire ontdekkingen in de Stad van Midas.

254

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 257: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Een indrukwekkend grafmonument in de Stad van Midas

Het Phrygische schrift

Page 258: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Eén enorme uitgehakte rotswand trekt vooral de aandacht. Langs de randen kunnen we het antieke schrift van de Phrygiërs ontdekken. De tekst verwijst naar de legendarische koning Midas, die alles wat hij aanraakte in goud veranderde. Tot zijn verdriet betekende dat ook zijn familie, vrienden en zijn eten en drinken. Hoewel dit rotsgraf alleen al genoeg zou moeten zijn om de Phrygische vallei wereldberoemd te maken, is er nog veel meer. In Gerdekkaya bijvoorbeeld ontdekken we een spectaculair tempelvormig graf en overal in de beboste valleien steken vreemde rotsformaties boven de bomen uit. Het ontdekken van de Phrygische vallei is een echt avontuur.

Als we verder in de richting van Eskişehir naar het noorden rijden komen we het bijzonder charmante Seyitgazi tegen. Het stadje is genoemd naar Seyyid Battal Gazi, een mysterieuze held en heilige uit de

Het tempelgraf van Gerdekkaya

Bijzondere rotsfomaties in de buurt van Kümbet

De lange tombe van Seyyid Battal Gazi

256

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 259: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Het fraaie gebouwencomplex van Seyitgazi

vroegste jaren van Islam, die hier in het jaar 740 gesneuveld en begraven zou zijn. Battal Gazi is de hoofdpersoon in tientallen Turkse verhalen en legenden. Zijn graf is een fraai complex van gebouwen op een heuvel die over het stadje en de omgeving uitkijkt. Het is opvallend dat zijn graftombe maar liefst 8 meter lang is. Hij zou zó lang zijn geweest dat men zijn benen zelfs hadden moeten ombuigen om ze in het graf te laten

passen. Het pelgrimsoord werd gefinancierd door Ümmühan Hatun, de moeder van de sultan Aláeddin Keykûbad, die in 1204 in een droom op de laatste rustplaats van Battal Gazi was geattendeerd. Zij betaalde de rekening met een van haar zeer kostbare oorbellen en begroef de andere ergens onder een zuil. Geen wonder dat de tombe door de jaren heen zeer te lijden heeft gehad van schatgravers.

Page 260: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Straatje in het oude deel van Eskisehir

258

Turk

ije: d

e sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

enVa

n İz

mir

naa

r İzn

ik

Page 261: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Eskişehir is ondanks zijn rijke geschiedenis een van de meest moderne steden van Turkije. Het is een echt universiteitscentrum en de jonge bevolking en de

Otttomaans hotel in de binnenstadInterieur Cartoonmuseum

De rivier van de stad

stedelijke vernieuwing hebben Eskişehir laten uitgroeien tot een hippe en vrolijke stad.

De rivier werd grondig schoongemaakt en er

werden wandelpromenades aangelegd.

Page 262: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Glaskunst museum

De citadel van Kütahya

Eti Archeologisch Museum

Tegenwoordig kan men zelfs per Venetiaanse gondel de stad verkennen. Of men kan te voet ronddwalen door het oude centrum (Odun Pazarı) met zijn kleurrijke huizen en een groot aantal musea.

Het cartoonmuseum is een typisch voorbeeld van een modern Turks museum. Evenals het fraaie museum voor hedendaagse glaskunst, dat is gevestigd in een oude Ottomaanse villa. Het nieuwe Eti Archeologische Museum laat de lange geschiedenis van de stad zien.

260

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 263: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Een van de vele honderden keramiekwinkeltjes van Kütahya

Voordat we verder naar het noorden reizen, bezoeken we eerst Kütahya, een aangename stad met een leuk oud centrum en een bijzondere Bijzantijnse citadel die ooit vol met woonhuizen stond.

De stad is vooral beroemd om haar keramiek. Het was een van de belangrijkste Ottomaanse centra voor aardewerk en de tegels, vazen en ornamenten uit Kütahya zijn overal ter wereld terug te vinden.

Page 264: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De tempel van Zeus met het reliëf dat wellicht Cybele voorstelt

262

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 265: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

AizanoiHet doel van de reis is het dorpje Çavdarhisar en de spectaculaire ruïnes van de antieke stad Aizanoi. Het is alsof we steeds verder terugreizen in de tijd.

Page 266: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

We beginnen met de oude Ottomaanse boerderijen die al eeuwen onveranderd langs de Kocaçay rivier staan. Een troep ganzen zit slaperig tussen de lange, houten vakwerkhuizen te wachten tot hun waakzaamheid gewenst is. Een eenzame ezel wandelt langs een rij Phrygische graven. Een ronkende tractor geeft aan dat ook hier de tijd niet stil staat, maar de boer rijdt wel over een brug die al zo’n 2000 jaar dienst doet. Tussen de boerderijen door vinden we een Romeins bad met een schitterend bewaard gebleven mozaïekvloer. Het Macellum, een rond

gebouwtje waarvan de fundamenten nog altijd te zien zijn, was ooit een levendige markt en de aanpalende zuilengalerij was ooit de ingang tot een winkelcentrum. Het Romeinse theater annex amfitheater van Aizanoi ligt vergeten in het open veld. Het is prachtig bewaard gebleven en tussen de verzakte tribunes door is een gevelsteen te zien waarop een leeuw een stier aanvalt. In de verte is het heiligdom van Zeus te zien, de reden waarom pelgrims hier al duizenden jaren naartoe trekken. De tempel is in een uitzonderlijke conditie en stamt

Ottomaanse boerderij met ganzen

Romeinse brug De mozaïekvloer van een badhuis uit de Romeinse tijd

264

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 267: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De ronde markt van de stad waar verse producten werden verkocht: fruit, groenten, brood, vlees en natuurlijk garum saus, een sterke vissaus die overal in de antieke wereld zeer geliefd én berucht was. Op de muren hing het Edict van Diocletianus (284-305) waarin maximumprijzen waren vastgesteld voor alle handelswaar.

waarschijnlijk uit de eerste eeuw n.Chr.. Onder de tempel wacht een verrassing. We bevinden ons in het gebied waar al sinds de oertijd de moedergodin Cybele wordt vereerd en het indrukwekkende keldergewelf onder de tempel was wellicht ooit haar heiligdom. De locatie

van de tempel van Zeus was namelijk al ver voor onze jaartelling een heilige plaats. In de stilte van het vroege ochtendlicht is het niet moeilijk om je voor te stellen hoe hier duizenden jaren geleden een van de oudste godinnen ter wereld werd aanbeden en geëerd.

De promenade naar de stad

Page 268: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Het amfitheater van Aizonoi was een multifunctioneel cultureel centrum

Zijaanzicht van de tempel Achteraanzicht van de tempel

266

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 269: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Rondom de tempel stond ooit een groot complex aan gebouwen waar de gelovigen zich konden vergapen aan de woning van de goden. In het heilige der heiligen mochten alleen de priesters en de ingewijden komen. Op de wanden van de tempel zijn mysterieuze ingekraste tekeningen te zien, die nog het meeste lijken op prehistorische rotsinscripties. Ze zijn gemaakt in de 13e eeuw door de Çavdar-Tartaarse troepen die hier gelegerd waren.

Kleine uitgekraste voorstellingen, gemaakt door de Tartaren

Page 270: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De antieke stad Aizanoi en haar authentieke Ottomaanse omgeving staan op de voorlopige Werelderfgoedlijst van UNESCO.

Via Eskişehir rijden we terug naar het noorden naar Söğüt. Söğüt is tegenwoordig een rustig provinciestadje, maar ooit speelde het een belangrijke rol in de wereldgeschiedenis. Hier werd door Osman Gazi rond 1300 het Ottomaanse

De ondergrondse gebedsruimte, wellicht veel ouder dan de tempel van Zeus

De tombe van Ertuğrul Gazi in Söğüt

268

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 271: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Interieur van de tombe van Ertuğrul Gazi

Miniatuur van Osman Gazi, de stichter van het Ottomaanse rijk

rijk opgericht, een sultanaat dat tot in de jaren 20 van de 20ste eeuw zou blijven bestaan. Het was zijn vader Ertuğrul Gazi die de voorbereidingen in gang had gezet. Binnen een aantal jaren veroverde zijn zoon de eindbestemming van onze reis, het antieke Nicea, nu bekend als İznik. Ertuğrul Gazi ligt in Söğüt begraven. De tombe van zijn zoon werd verplaatst naar Bursa.

Page 272: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

270

Turk

ije: d

e sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

enVa

n İz

mir

naa

r İzn

ik

Page 273: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

İznikİznik ligt vredig aan het 38 kilometer lange en schitterend gelegen Meer van İznik. In de antieke tijd was het meer veel leger en de stad veel voller. Nu passen de inwoners met gemak binnen de stadsmuren, maar ooit was Nicea, zoals İznik voor de Ottomaanse verovering heette, een metropool. Wat een stad om te verkennen! De antieke muren omringen haar nog altijd en overal zijn de ruïnes van de oude wereld de zien.

De muren van İznik

Page 274: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Hier werd de grootste astronoom en sterrenkundige uit de oudheid geboren. Hipparchus (ca.190 - ca.120 v.Chr.) berekende zonsverduisteringen, de afstand tot de maan en de lengte van het jaar. Hij zat er maar 6,5 minuut

Het Meer van İznik

Yeşil Cami (rechts) en het archeologisch museum

272

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 275: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Detail van de Atheense School van Raphael (ca.1510) met Hipparchus die een sterrenbol vasthoudt. Raphael schilderde zichzelf naast de sterrenkundige.

naast. Hij catalogiseerde 850 sterren en vond en passant de driehoeksmeting uit. Niet alleen in de klassieke oudheid maar ook tijdens de Romeinse en Byzantijnse periode was de stad een centrum van religie en wetenschap. De huidige stad en omgeving zijn zeer de moeite waard om te verkennen.

Page 276: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

İznik is ook beroemd of misschien wel berucht vanwege de twee christelijke concilies die er werden gehouden. Het Concilie van Nicea in 325 was georganiseerd door keizer Constantijn in zijn vakantiepaleis aan de oever van het meer. Tot dan toe waren de doctrines van het Christendom nog niet erg duidelijk uitgewerkt. Op het programma stond onder andere de Paasberekening en de vraag of Jezus en God één waren of dat de zoon uit God was voortgekomen. Het waren fundamentele vragen die vergaande gevolgen zouden hebben voor de ontwikkeling van de kerk en de vervolging van andersdenkenden. Een Tweede Concilie van Nicea werd bijeengeroepen in 787. Daar moesten de bisschoppen besluiten of afbeeldingen van Christus, Maria en de heiligen eigenlijk wel waren toegestaan. Er werd uiteindelijk besloten dat afbeeldingen wel vereerd (douleia) maar niet aanbeden (latreia) mochten worden, een subtiel verschil dat tot de Reformatie telkens weer de kop zou opsteken.

Concilie van Nicea (Bernard Picart, 1704)

In de stad is het oorspronkelijke rechtlijnige stratenpatroon nog goed te herkennen. Overal komen we monumenten tegen. De Byzantijnse Hagia Sophia stamt uit de 4de eeuw en werd recent

gerestaureerd en weer voor het publiek toegankelijk gemaakt. De 14de-eeuwse Groene Moskee (Yeşil Cami) met zijn minaret met kleurrijke tegeltjes is een van de vroegste Ottomaanse moskeeën.

Hagia Sophia

274

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 277: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Tegenover de moskee vinden we het İznik Museum. In een deel van een oud badhuis wordt nu het beroemde İznik aardewerk verkocht. Bij recente opgravingen zijn de ovens

ontdekt waarin het steengoed werd gebakken. De traditie gaat tot diep

in de oudheid terug, maar het hoogtepunt lag tussen de 15de en de 17de eeuw. İznik aardewerk uit het Louvre in Parijs

Page 278: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

De oude aardewerk ovens zijn recent opgegraven

276

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 279: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Het aardewerk, dat losjes was geïnspireerd op Chinees porselein, werd een wereldwijde sensatie. Overal komen we voorbeelden van het İznik aardewerk tegen, van Ottomaanse moskeeën en paleizen tot Europese kastelen en buitenhuizen. Lange tijd werd in Europa gedacht dat de verschillende vormen van het aardewerk - van kobaltblauwe borden tot kleurrijke bloemenvazen – uit diverse landen kwamen. Boeken werden volgeschreven over de precieze verschillen tussen al deze vormen van aardewerk, maar tegenwoordig weten we dat ze allemaal het gevolg waren van de creativiteit van de handwerkslieden uit İznik en Kütahya. İznik staat op de voorlopige Werelderfgoedlijst van UNESCO.

Moderne İznik kan van aardewerk en koper

Retro İznik koffiekopjes

Moderne İznik tegel

Van de stad loop je zo naar het park aan het meer. Hier is het uitzicht schitterend, met rietkragen tegen het silhouet van de bergketen die het meer omzoomt. Ook buiten de stad vinden we de sporen van de ooit zo belangrijke stad terug. Tussen de kweeperen, tomaten en olijfbomen vinden we een 12 meter hoge gedenksteen (Dikili Taş). In de heuvels zijn graftombes, heilige bomen en mysterieuze trappen te vinden. Alles wijst erop dat dit pittoreske landbouwgebied ooit de buitenwijk van een wereldstad was.

Page 280: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Het is zeer de moeite waard om helemaal rond het Meer van İznik te rijden. Overal biedt de weg mooie vergezichten en indrukwekkende rotspartijen. Hoe we ook rond het meer rijden, we komen altijd bij de snelweg naar de havenstad Yalova waar we eenvoudig en comfortabel de veerboot terug kunnen nemen naar Istanboel. Monumentale boom

Tomatenboeren in de buitenwijken van het antieke Nicea

Het Meer van İznik

278

Van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

en

Page 281: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

Gedenksteen uit het antieke Nicea

Page 282: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

VERANTWOORDINGDit boek kwam tot stand met steun van het Ministerie van Cultuur en Toerisme van de Republiek Turkije. Veel dank gaat uit naar Kıvılcım Neşe Akdoğan, die leiding geeft aan het Turks Verkeersbureau in Den Haag. Haar adviezen en steun waren onmisbaar voor het slagen van dit project. Wij danken ook de vele musea, instellingen en archeologische opgravingen die ons zo hartelijk hebben ontvangen en

bereid waren hun schatten met ons te delen. We danken Enis Tataroğlu, de voormalig directeur van het Turks Verkeersbureau, voor zijn steun tijdens het opstarten van deze serie en Hilal Can, eveneens van het Turks Verkeersbureau, voor haar steun en enthousiasme.

Niet alle foto’s in dit boek zijn door ons gemaakt. Enkele musea, locale toeristenafdelingen en websites stelden fotografisch materiaal aan ons beschikbaar. Een paar foto’s komen van Wiki Commons*.

280

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

enVe

rant

woo

rdin

g

Page 283: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

OVER DE SAMENSTELLERS

Wolter Braamhorst is cultuurhistoricus en werkt meer dan twintig jaar in (internationale) communicatie.

Eray Ergeç heeft meer dan 15 jaar ervaring in educatieve en interculturele projecten.

TV Culture is een adviesbureau gespecialiseerd in communicatie strategie en creatieve concepten.

*Dank aan Bicounet, Julian Nitzsche, Andreas Trepte, OscarKosy & QuartierLatin1968

Het boek werd naar het Turks vertaald door İclal Akçay en Erhan Gürer. Alex Donks en Fadime Örgü waren onze proofreaders.

Het boek werd ontworpen bij MYRA in Istanboel (Rauf Kösemen, Damla Özlüer, Gülderen Rençber Erbaş, Tülay Demircan). Het boek werd gedrukt bij DeckersSnoeck in Gent, onderdeel van de Graphius Group. Wij zijn hen allen zeer erkentelijk voor hun inzet en enthousiasme.

Page 284: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

NOTITIES

282

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

enNo

titie

s

Page 285: Turkije: de schatkamer van het noordwesten
Page 286: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

284

Turk

ije:

de sc

hatk

amer

van

het n

oord

west

enNo

titie

s

Page 287: Turkije: de schatkamer van het noordwesten
Page 288: Turkije: de schatkamer van het noordwesten

rond

Thr

acië

en

Galli

poli,

van

Bur

sa n

aar

Perg

amon

, van

İzm

ir n

aar İ

znik

Turk

ije: d

e sc

hatk

amer

va

n he

t noo

rdw

este

n

rond Thracië en Gallipoli, van Bursa naar Pergamon, van İzmir naar İznik

Turkije:de schatkamer

van het noordwesten

Turkije: de schatkamer van het

noordwestenEuropa is nauw verbonden met de vroegste geschiedenis van Turkije.

In een drietal reizen verkennen we het land dat zoveel meer te bieden heeft dan zon en zee. Waar kun je oog in oog staan

met het Paard van Troje, mysterieuze hunebedden ontdekken en het graf

van Ajax bezoeken? Alle wegen leiden misschien naar Rome, maar de meeste

liepen toch eerst door Turkije...