Tribune - September 2008
-
Upload
sp-tribune -
Category
Documents
-
view
229 -
download
0
description
Transcript of Tribune - September 2008
2 TRIBUNE JANUARI 2008
Jaargang 44 • nr. 8 • september 2008 • Nieuwsblad van de SP • € 1.75 www.sp.nl
Dries van AgtAmbassadeur van de Palestijnse zaak
vensmiddelen besteedbaar inkomen zorgpremie loonquote brandstofprijzenZUUR
omslag_september.indd 2 29-08-2008 16:42:28
2 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
COLOFONUITGAVE VAN DE SOCIALISTISCHE PARTIJ (SP)verschijnt 11 maal per jaar
ABONNEMENT€ 5,00 per kwartaal (machtiging) of € 24,00 per jaar (acceptgiro). Losse nummers € 1,75. SP-leden ontvangen de Tribune gratis.
REDACTIERob Janssen, Daniël de Jongh
AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE:Jola van Dijk, Ronald de Hommel, Ronald Kennedy, Suzanne van de Kerk, Jeroen Kuiper, Kevin Levie, Anja Meulenbelt, Diederik Olders, Peter de Pagter, Ineke Palm, Anouk Pross Karen Veldkamp, Fetse Visser
VORMGEVINGAntoni GraciaRobert de Klerk Gonnie Sluijs
ILLUSTRATIESGideon Borman, Arend van Dam, Wim Stevenhagen
SP ALGEMEENT (010) 243 55 55 F (010) 243 55 66E [email protected] www.sp.nl
LEDEN- EN ABONNEMENTENADMINISTRATIE Vijverhofstraat 65 3032 SC Rotterdam T (010) 243 55 40F (010) 243 55 67E [email protected]
REDACTIE TRIBUNEVijverhofstraat 65 3032 SC Rotterdam T (010) 243 55 42F (010) 243 55 66E [email protected]
DE TRIBUNE IN GESPROKEN VORM Belangstellenden voor de Tribune op cd kunnen contact opnemen met de SP-administratie.
DE TRIBUNE OP INTERNETwww.sp.nl/nieuws/tribune
COVERGideon Borman / Tochtstrips
Op zaterdag 4 oktober organiseert het Comité Asbestslachtoffers haar jaarlijkse
bijpraatdag voor alle leden en belangstellenden. De bijpraatdag zal dit keer in het teken
staan van de solidariteit tussen asbestslachtoffers onderling. Onder meer SP-Kamerlid
Remi Poppe en advocaat mr. Bob Ruers geven acte de présence en verder zal er ruim-
schoots de gelegenheid zijn voor ontmoeting en uitwisseling van persoonlijke ervaringen.
De bijpraatdag vindt plaats in zalencentrum Hoog Brabant, Radboudkwartier 23 in
Utrecht (te voet drie minuten vanaf Utrecht CS) en duurt van 13.30 tot 16.45.
Meer weten?
Secretariaat Comité Asbestslachtoffers: (0229) 26 51 37
www.comiteasbestslachtoffers.nl
Zonder het te weten, houden Europese consumenten de Israëlische nederzettingen in de
bezette gebieden financieel in stand. De Israëlische nederzettingen vormen het grote
struikelblok voor een duurzame oplossing van het Israëlisch-Palestijnse conflict.
De Israëlische nederzettingen zijn door de Verenigde Naties en op grond van diverse
internationale verdragen illegaal verklaard. Om de producten toch te kunnen verkopen,
fraudeert Israël bij de invoer in Europa al jarenlang met de herkomst. Via vervalste
etiketten worden ook de Europese consumenten systematisch misleid.
PEACE Consumenten Vereniging heeft aangifte gedaan van fraude bij de invoer in
Europa. In het najaar gaat PEACE het grootwinkelbedrijf dagvaarden, vanwege de valse
en misleidende etiketten. Zij beroepen zich erop dat de herkomst onbekend is. Recente
Europese regels verplichten Europese winkeliers echter de nederzettingen-herkomst
duidelijk te vermelden op het etiket. Zodra grootwinkelbedrijven hiertoe door de rechter
worden verplicht, staken ze deze verkoop. Verkoop van deze producten gaat immers in
tegen het internationaal recht, de uitgangspunten van maatschappelijk verantwoord
ondernemen en het beleid van de Nederlandse regering en de Europese Commissie. Het
is van belang dat consumenten van zich laten horen. Stuur daarom een mail met de tekst
‘Ik steun de campagne’ naar [email protected].
Meer informatie: www.peaceconsumer.org
BIJPRAATDAG COMITÉ ASBESTSLACHTOFFERS
STOP DE VERKOOP IN EUROPA VAN PRODUCTEN UIT DE ISRAELISCHE NEDERZETTINGEN
Tribune_sept_R.indd 2 29-08-2008 16:04:11
3 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
Waterschaps-verkiezingen
Dries van Agt
Moldavië
“De romantiek hoeft niet verloren te gaan”
“Israël heeft al 39 VN-resoluties aan
zijn laars gelapt”
Wereldrecord hoge hakken lopen
EN VERDER...
4 Buurten in de Buurt
16 Koopkracht: wie wint en wie niet?
25 Feestelijke terugkeer bus 77
26 Ronald Boorsma is kritisch op de centen
IN DIT NUMMER:
12
20
6
Namens de redactie: Daniël de Jongh
8 Nieuws 27 Gespot 28 Prikbord 29 Uitgelicht 30 Theo 31 Cryptogram
PrinsesjesdagCOLOFONUITGAVE VAN DE SOCIALISTISCHE PARTIJ (SP)verschijnt 11 maal per jaar
ABONNEMENT€ 5,00 per kwartaal (machtiging) of € 24,00 per jaar (acceptgiro). Losse nummers € 1,75. SP-leden ontvangen de Tribune gratis.
REDACTIERob Janssen, Daniël de Jongh
AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE:Jola van Dijk, Ronald de Hommel, Ronald Kennedy, Suzanne van de Kerk, Jeroen Kuiper, Kevin Levie, Anja Meulenbelt, Diederik Olders, Peter de Pagter, Ineke Palm, Anouk Pross Karen Veldkamp, Fetse Visser
VORMGEVINGAntoni GraciaRobert de Klerk Gonnie Sluijs
ILLUSTRATIESGideon Borman, Arend van Dam, Wim Stevenhagen
SP ALGEMEENT (010) 243 55 55 F (010) 243 55 66E [email protected] www.sp.nl
LEDEN- EN ABONNEMENTENADMINISTRATIE Vijverhofstraat 65 3032 SC Rotterdam T (010) 243 55 40F (010) 243 55 67E [email protected]
REDACTIE TRIBUNEVijverhofstraat 65 3032 SC Rotterdam T (010) 243 55 42F (010) 243 55 66E [email protected]
DE TRIBUNE IN GESPROKEN VORM Belangstellenden voor de Tribune op cd kunnen contact opnemen met de SP-administratie.
DE TRIBUNE OP INTERNETwww.sp.nl/nieuws/tribune
COVERGideon Borman / Tochtstrips
We kennen er allemaal wel een paar.
Commerciële bladen met een hoge oplage,
die geen geld hoeven te verspillen aan
mooie kleding voor hun fotomodellen. Ze
worden immers toch wel gelezen, vanwege
de goede interviews. Wat niet wegneemt
dat de foto’s in zulke bladen wel erg in het
oog springen. Net zoiets als Prinsjesdag
dus eigenlijk. Die dag draait om de
Troonrede en de Miljoenennota. Maar het
vergt heel wat concentratie om daar de
aandacht bij te houden. Het is immers ook
de dag waarop het best bewaarde geheim
van Nederland wordt onthuld: wat heeft de
koningin dit jaar op heur hoofd? Waarna
zich meteen die andere prangende vraag
aandient: wie draagt dit jaar het meest
buitenissige hoofddeksel?
Het zijn vooral vrouwen die deelnemen aan
de jaarlijkse hoedenparade op Prinsjesdag.
Het valt daardoor wel op dat er steeds meer
vrouwelijke Kamerleden en ministers zijn.
De Troonrede wordt ook al voorgelezen
door een vrouw – en laten we niet vergeten
dat vrouwen het ook in andere sectoren van
de samenleving goed doen. Waarom heet
Prinsjesdag dan eigenlijk niet
Prinsesjesdag? Vermoedelijk is de dag
vernoemd naar de verjaardag van Willem V,
de stadhouder die naar de fles greep omdat
hij zijn functie nauwelijks aankon. Zijn
echtgenote Wilhelmina schijnt een stuk
doortastender te zijn geweest. Tel daarbij
op dat hij niet op de derde dinsdag van
september jarig was, maar op 8 maart –
internationale vrouwendag – en de
benaming Prinsesjesdag wordt alleen maar
logischer.
Hoewel, misschien zou Gewone-
Mensendag nóg beter zijn. Want uiteindelijk
gaat het natuurlijk helemaal niet om prinsen
of prinsessen, maar om de presentatie van
het kabinetsbeleid. En de gevolgen van dat
beleid worden over het algemeen vooral
gevoeld door ‘gewone mensen’. De laatste
jaren vooral in hun portemonnee, daarom
besteden we in deze Tribune uitgebreid
aandacht aan het thema koopkracht.
Tribune_sept_R.indd 3 02-09-2008 15:20:16
4 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
Niet alleen de veertig ‘prachtwijken’ van minister Vogelaar verdienen extra aandacht. Er zijn wel vierhonderd wijken die een steuntje in de rug kunnen gebruiken. Daarom zijn sinds dit voorjaar honderd-veertig SP-afdelingen op pad, dikwijls samen met Kamerleden, in het kader van de campagne Buurten in de Buurt. Van Groningen tot Vlissingen en van Maastricht tot Den Helder wordt met mensen over hun buurt gesproken. Het grootste punt van zorg onder wijkbewoners in de grote steden lijken de grootschalige sloopplannen van veelal betaalbare huurwoningen te zijn. Dit staat in schril contrast met het feit dat de bewoners in de regel juist tevreden zijn met hun wijk. Kamerlid Remi Poppe: “Tijdens wijkbezoeken valt me telkens weer op, dat in vrijwel elke sloopwijk niet de bouwkundige staat van de woningen, maar de onderhoudstoestand het grootste knelpunt is. Sloop is dan niet meer dan kapitaalvernietiging.”Tal van afdelingen komen in actie tegen sloopplannen. Ook klachten over zaken als verkeersoverlast en het gebrek aan groenvoorzieningen en speelplaatsen worden op verschillende manieren aangekaart.
Foto’s 1.2.4.6.7 Anja Meulenbelt. 3, 8 Peter de Pagter • 5, 9 fetse Visser
Buurten in de Buurt
1 2
3
5 64
Tribune_sept_R.indd 4 29-08-2008 16:05:44
5 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
Niet alleen de veertig ‘prachtwijken’ van minister Vogelaar verdienen extra aandacht. Er zijn wel vierhonderd wijken die een steuntje in de rug kunnen gebruiken. Daarom zijn sinds dit voorjaar honderd-veertig SP-afdelingen op pad, dikwijls samen met Kamerleden, in het kader van de campagne Buurten in de Buurt. Van Groningen tot Vlissingen en van Maastricht tot Den Helder wordt met mensen over hun buurt gesproken. Het grootste punt van zorg onder wijkbewoners in de grote steden lijken de grootschalige sloopplannen van veelal betaalbare huurwoningen te zijn. Dit staat in schril contrast met het feit dat de bewoners in de regel juist tevreden zijn met hun wijk. Kamerlid Remi Poppe: “Tijdens wijkbezoeken valt me telkens weer op, dat in vrijwel elke sloopwijk niet de bouwkundige staat van de woningen, maar de onderhoudstoestand het grootste knelpunt is. Sloop is dan niet meer dan kapitaalvernietiging.”Tal van afdelingen komen in actie tegen sloopplannen. Ook klachten over zaken als verkeersoverlast en het gebrek aan groenvoorzieningen en speelplaatsen worden op verschillende manieren aangekaart.
Foto’s 1, 2, 4, 6, 7 Anja Meulenbelt. 3, 8 Peter de Pagter • 5, 9 Fetse Visser
Buurten in de Buurt
2
7
883
5 6 9
Tribune_sept_R.indd 5 29-08-2008 16:07:47
6 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
ACTUEEL
Aan de waterschapsverkiezingen mogen in november voor het eerst politieke partijen
deelnemen. De SP doet niet mee. Ronald van Raak, woordvoerder Binnenlandse Zaken: “Voor waterbeleid hebben we de provincie
al, de waterschappen zijn er voor droge voeten en schoon drinkwater.”
De zeespiegel stijgt maar de SP vindt waterschaps-verkiezingen onnodig?“Het zou wel heel erg zijn als we de stijging van de zeespiegel zouden overlaten aan de waterschappen. Dat is een nationale kwestie. Daar moet de regering zich mee bezighouden.”
Maar de regering pompt toch geen polders droog?“Klopt, de waterschappen zorgen dat de pompen werken, dat er water wordt afgevoerd, dat de dijken op orde zijn. Het zijn vooral uitvoerende taken. Ze zorgen dat we droge voeten houden en dat het drinkwater schoon is. Maar het beleid is grotendeels een taak van de provincies: die maken een plan voor het drinkwater, grondwater en oppervlaktewater. En klimaatverandering is een zaak voor de regering.”
Wie zitten er eigenlijk in zo’n waterschap?“Het hoofd van een waterschap is de dijkgraaf. Die wordt bijge-staan door de heemraden, een soort wethouders. Zij vormen het college van dijkgraaf en heemraden en dat wordt bijgestaan door een algemeen bestuur van 18 tot 30 mensen. Een aantal van hen wordt gekozen door de inwoners van zo’n waterschap, de anderen zijn benoemde belangenbehartigers van boeren, bedrijven en natuurbeheerders.”
Waterschapsverkiezingen
Hoe zijn de waterschappen ontstaan?“Vanaf de twaalfde eeuw zijn we dijken gaan bouwen en water gaan wegpompen. Dat gebeurde door belanghebbenden: boeren, schippers en grondbezitters gingen samenwerken in waterschap-pen. Je had toen nog geen gemeenteraden, geen Provinciale Staten, geen nationale regering.”
Klinkt romantisch...“Ja, het heeft ook iets heel leuks. Maar er is ondertussen wel heel veel veranderd. Je had vroeger honderden waterschappen met heel verschillende taken. In de loop van de jaren zijn die waterschappen samengevoegd, we hebben er nu nog 27, en hun taken zijn steeds meer hetzelfde geworden. Het zijn dus niet meer die romantische besturen waar grondbezitters met elkaar samenwerkten om een heel uniek stukje Nederland droog te houden. De enige overgeble-ven romantiek is de naam dijkgraaf.”
Wat is er mis met de waterschapsverkiezingen?“Ze zijn absoluut niet populair. Tot nu toe konden alleen personen deelnemen. Dat waren vertegenwoordigers van boeren, bedrijven of natuurbeheerders. Maar dat wist bijna niemand: je komt ze nooit tegen, zelfs niet op televisie of in de krant. Je kreeg een brief met
Niet nodig voor droge voeten
Tribune_sept_R.indd 6 29-08-2008 16:08:20
7 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
ACTUEEL COLUMN
‘Stop de uitverkoop van de beschaving’, dat was de titel van een
manifest dat een elftal mensen, waaronder Huub Oosterhuis,
Dorien Pessers, Freek de Jonge, Bob Fosko, Arjo Klamer, Mies
Bouhuys en ikzelf, in mei 2001 publiceerden. Het manifest was
een aanklacht tegen de alsmaar toenemende marktwerking in
sectoren van de samenleving waar ze niet thuishoort. Het was
ook een pleidooi voor een publieke sector waar we trots op
kunnen zijn. Het zeven jaar oude manifest gaf blijk van een juiste
analyse en inzicht, dat kunnen we nu vaststellen. Thuiszorg,
ziekenhuizen, ouderenzorg, onderwijs, volkshuisvesting,
rechterlijke macht, arbeidsbemiddeling, politie, reclassering,
openbaar vervoer, sport- en cultuurvoorzieningen, de hele
publieke sector heeft de laatste decennia veel aan kwaliteit
ingeboet. En, een lage kwaliteit leidt automatisch tot tweedeling.
Dit schooljaar is de eerste commerciële basisschool van start
gegaan. Voor 12.500 euro per kind per jaar kunnen ouders hun
kind nu naar een private school sturen. Dat is voor acht jaar
basisonderwijs zo’n 100.000 euro lesgeld per kind. Dat is
natuurlijk alleen weggelegd voor de grootverdieners, onder wie
de mensen die beslissen over het onderwijs. Daarmee is nu ook
in het basisonderwijs de tweedeling een feit – in het middelbaar
onderwijs hadden we al privaat gefinancierde scholen.
Reeds in het begin van de jaren negentig zag ik in de Verenigde
Staten waartoe het bestaan van private schools leidt. Waren die
scholen in het begin slechts voor de happy few, dat veranderde
toen de overheid systematisch te weinig investeerde in het
onderwijs en de public schools daardoor snel in kwaliteit
achteruitgingen. Steeds meer mensen uit de middenklasse
besloten daarom hun kinderen ook naar de private schools te
brengen. Door de hoge kosten zien de ouders zich genoodzaakt
samen minimaal drie banen te nemen, waardoor ze vaak van huis
zijn, met alle gevolgen van dien.
Er wordt – ter morele rechtvaardiging – vaak gezegd: ‘Maar op
die private scholen is er meer aandacht voor de individuele
leerling, en dat is voor de kinderen die dat nodig hebben erg
belangrijk.’ Des te schrijnender, zou ik zeggen, want die extra
aandacht wordt de kinderen op de andere scholen onthouden.
Door jarenlange verwaarlozing van het onderwijs (te weinig geld,
te weinig leerkrachten, te veel ondoordachte ‘vernieuwingen’, te
grote klassen) is het algemene niveau gedaald. De Engelsen
zeggen dan: You were penny-wise and pound-foolish. Nu zoeken
de ouders die het zich kunnen permitteren een private uitweg om
beter onderwijs voor hun kinderen te krijgen. Daardoor is
tweedeling nu al vanaf vier jaar een feit, met dank aan CDA, PvdA
en VVD. Voor hun falen betaalt de jongste generatie de prijs. Het
risico is levensgroot dat de politiek verder zal gaan op deze weg:
minder geld naar onderwijs, en beter onderwijs voor wie het kan
betalen.
Jan Marijnissen
Tweedeling, nu ook vanaf vier jaar
foto’s en namen, maar je had meestal geen idee wie dat allemaal waren. Om duidelijker te maken waar je voor kiest, kunnen vanaf nu lijsten deelnemen: voor boerenbelangen, bedrijfsbelangen en natuurbeheer. Van die mogelijkheid om als lijst deel te nemen, kunnen ook politieke partijen gebruik maken. De gedachte is dat als je een meer partijpolitieke strijd krijgt, die verkiezingen interessanter worden. Maar het probleem is dat als je partijen in de waterschappen gaat kiezen, die als vanzelf politieker worden. Als je als politicus daarin gekozen wordt dan wil je ook beslissingen kunnen nemen, beleid maken.”
Welk spookbeeld doemt dan op?“Ik ben bang dat de waterschappen zich gaan opblazen en we wéér een nieuw politiek orgaan krijgen. We hebben er al zo veel. Mensen wonen in een gemeente, een regio, een provincie, een land. Moeten de waterschappen ook nog politieker worden? Nu maken provin-cies het beleid en ze houden toezicht op de waterschappen. Dat is prima. Maar als de waterschappen politieker worden en zelf meer beleid willen maken, dan gaan ze botsen met de provincie en krijg je een hoop gedoe. Dan heb je dus twee democratisch gekozen besturen die met elkaar overhoop liggen. Als SP vinden we dat de waterschappen gewoon goed hun werk moeten doen, dat zijn vooral uitvoerende taken, en het beleid gewoon bij de provincie laten. Daarom doen we niet aan die verkiezingen mee.”
Los je daarmee het probleem op?“Nee, we willen nog een stap verdergaan: de taken van de water-schappen onderbrengen bij de provincies. Inclusief het innen van de waterschapsbelasting, waaruit bijvoorbeeld dijkonderhoud betaald wordt. Bij de waterschappen zitten mensen met kennis van zaken. Die expertise kunnen we behouden en de politieke beslissin-gen leggen waar ze thuishoren: bij de provincies. Dat geeft geen democratisch probleem, want de Provinciale Staten worden gewoon gekozen.”
Is dat een haalbaar voorstel?“De SP heeft erop aangedrongen dat er na de komende water-schapsverkiezingen een uitgebreide evaluatie komt. Dan zullen we dit voorstel zeker bepleiten. Ik heb begrepen dat ook PvdA, GroenLinks, ChristenUnie en SGP er voor zijn, het is dus geen losse flodder.”
Maar hoe moet het dan met de romantiek?“Haha, de belangrijkste water-ambtenaar kunnen we wat mij betreft gewoon dijkgraaf noemen. Dat hoeft niet verloren te gaan.”
Tekst Daniël de JonghFoto JP van der Stouwe / Hollandse Hoogte
Tribune_sept_R.indd 7 29-08-2008 16:09:04
8 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
Valys te laat: geld terug
Gehandicapten die te lang
moeten wachten op aangepast
vervoer via Valys zullen geld
terugkrijgen. Dat heeft
staatssecretaris Bussemaker
toegezegd na herhaaldelijk
aandringen van de SP. De partij
ontving een stroom klachten
over het gehandicaptenvervoer,
dat is aanbesteed aan
Connexxion. Niet zelden
moeten mensen uren wachten.
Ook wordt soms een gewone
taxi gestuurd voor passagiers in
een rolstoel of scootmobiel.
Bussemaker benadrukt dat de
geld-terugregeling pas in kan
gaan bij een nieuwe aanbeste-
ding, in 2010. SP-Kamerlid
Renske Leijten duurt dat te
lang: “De staatssecretaris moet
het contract met Connexxion
nu openbreken en sociale
afspraken maken, zodat
gehandicapten en ouderen
verzekerd zijn van goed en
punctueel vervoer. Het vervoer
van onze ouderen en gehandi-
capten is te waardevol om aan
te besteden als een product.”
Connexxion, dat maandelijks
1300 tot 1800 klachten
ontvangt, heeft inmiddels wel
enige beterschap beloofd. Zo
zullen ritjes naar huwelijken en
begrafenissen met extra zorg
behandeld worden.
Foto filmvanalledag / Flickr.com
Tijd voor ‘nieuwe’ grondpolitiek
Speculanten kunnen land
verhandelen als tulpenbollen,
aldus SP-Tweede Kamerlid
Hans van Leeuwen in NRC
ROOD zoekt koppelaars
De jaarlijkse zoektocht naar de
Huisjesmelker van het jaar,
georganiseerd door ROOD en
studentenvakbond LSVB, staat
ditmaal in het teken van
koppelaars op de kamermarkt.
Steeds vaker schakelen
verhuurders ‘bemiddelaars’ in
om kamers aan de mens te
brengen. Die verdienen fors aan
de woningnood onder jongeren.
Bedragen van honderden euro’s
bemiddelingskosten zijn niet
uitzonderlijk. Ook worden soms
illegaal kamers in onderhuur
aangeboden in sociale
huurwoningen, zoals onlangs
bleek in Amsterdam.
Bemiddelingsbureau Direct
Wonen is daarvoor door de
gemeente op de vingers getikt.
Heb je ervaring met een
bemiddelaar die sleutelgeld
vraagt of veel te veel inschrijf-
geld of borg? Of heeft een
koppelaar je aan een veel te
duur, piepklein of zelfs niet
bestaand kamertje geholpen?
Nomineer deze dan als
Huisjesmelker van het jaar via
rood.sp.nl.
Brand-stof tot onderzoek
De nucleaire brandstof MOX is
efficiënter en daardoor
goedkoper dan laag verrijkt
uranium. Kerncentrale Borssele
hoopt in de nabije toekomst
dan ook over te stappen op dit
mengsel van oxides uit
plutonium, natuurlijk en
verarmd uranium. Maar is dat
veilig? Dat wil SP-Kamerlid
Paulus Jansen graag eerst van
de ministers van Economische
Zaken en VROM weten. In de
VS is namelijk al een proef met
MOX in een vergelijkbare
centrale gestaakt, omdat de
veiligheid niet gegarandeerd
kon worden. “Wat mij betreft
wordt gebruik van MOX in
Borssele alleen toegestaan als
op grond van veiligheidsanaly-
Handelsblad. Grondpolitiek is
de afgelopen twee decennia
verworden tot speelterrein van
speculanten en beleggers.
Vroeger kochten gemeenten
landbouwgrond op en verkoch-
ten die aan een bouwbedrijf of
woningcorporatie. De
opbrengst ging naar de
gemeentekas. Nu verdwijnt de
winst in de zakken van
grondspeculanten. Van
Leeuwen: “Het publieke belang
komt in het gedrang. Bovendien
betaalt de toekomstige
woningeigenaar te veel, de prijs
NIEUWS
van een nieuwbouwwoning is
immers inclusief de grond.” De
oplossing ligt voor de hand:
“Zorg dat bij een bestemmings-
planwijziging de overheid het
eerste recht heeft grond aan te
kopen tegen de oorspronkelijke
waarde, zodat de waardever-
meerdering toekomt aan de
gemeenschap. Met dat geld
kunnen we betaalbare huizen in
goede wijken bouwen.” Echt
nieuw is het plan niet, geeft Van
Leeuwen toe. De SDAP heeft
het al in 1935 bepleit. Maar wat
in het vat zit...
Het Sankt Ludwig-klooster in het Limburgse Vlodrop mag van het
Limburgse provinciebestuur gesloopt worden. Gedeputeerde
Staten heeft minister Plasterk (Cultuur) geadviseerd de monu-
mentenstatus op te heffen. Dat zou betekenen dat de huidige
eigenaar, de Maharishi-gemeenschap, het historische pand af
mag breken. De SP, die zich met andere progressieve partijen in
Limburg heeft ingezet voor behoud van het kloosterpand, is
teleurgesteld. Statenlid Thijs Coppus: “GS zegt dat het gebouw
weliswaar belangrijk is voor Limburg, maar aangezien de
eigenaar andere plannen heeft, moet iedereen zich hier maar bij
neerleggen.” Volgens hem druist het besluit in tegen de monu-
mentenwetgeving. “De deur wordt zo opengezet voor iedereen
die met een rijksmonument in zijn maag zit, het hek is van de
dam.” De SP beraadt zich op vervolgstappen.
Doek valt
Foto Hans Zwinkels
Sloophamer voor klooster Sankt Ludwig
Tribune_sept_R.indd 8 29-08-2008 16:11:02
9 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
ses blijkt dat dit veilig kan”,
aldus Jansen. Hij wijst er tevens
op dat al in 2006 een commis-
sie is aangekondigd die de
nucleaire veiligheid van
Borssele moet onderzoeken.
“Helaas zijn ruim twee jaar na
dato de leden van die commis-
sie nog altijd niet benoemd.”
Gouden papier-versnipperaar
De bureaucratie in het basison-
derwijs is enorm. Daarom heeft
SP-Tweede Kamerlid Nathalie
de Rooij een competitie
uitgeschreven waarin basis-
scholen zelf oplossingen voor
de regelzucht kunnen aandra-
gen. Het beste idee wordt
beloond met een Gouden
Papierversnipperaar en
bovendien voorgesteld in de
Kamer. De Rooij: “Ik ben ervan
overtuigd dat er op de werk-
vloer een heleboel goede
ideeën leven over hoe we van
overbodige regelgeving af
kunnen komen.” Wat haar
betreft kan de 1040-urennorm
ook meteen in de papierver-
snipperaar. Bijna de helft van
de scholen oordeelt volgens
recent onderzoek negatief over
de kwaliteit van de ‘ophok-
uren’. “Staatssecretaris Van
Bijsterveldt moet beginnen om
deze onhaalbare urennorm in
de ijskast te zetten en het
uitdelen van boetes op te
schorten.”
CBR krijgt les
Ellenlange wachttijden,
bureaucratische rompslomp en
klantonvriendelijkheid. Het
Centraal Bureau
Rijvaardigheidsbewijzen (CBR)
zakt op effi ciëntie, aldus
SP-Kamerlid Emile Roemer. Hij
heeft daarom de notitie
‘Actieplan verbetering CBR’
opgesteld. De SP wil dat
NIEUWS
De Eyeworks-fabriek van Reinout Oerlemans gaat weer een
nieuwe Idols-variant maken. In Rock Nation gaat RTL op zoek
naar een nieuwe, commerciële rockband. De gemeente Den
Haag wil er honderdduizend euro in stoppen, omdat het past in
de ‘citymarketingstrategie’. Tot groot ongenoegen van plaatse-
lijke bandjes en de SP. Raadslid Van Driel: “Er zijn genoeg
talentvolle muzikanten in Den Haag die onze steun veel harder
verdienen dan het bedrijf van Oerlemans.” Maar volgens
presentator Dennis Weening moet er gezocht worden naar een
nieuwe Kane of Di-rect: “Dat kan natuurlijk niet met een lullig
schoolbandje.” De SP in Den Haag wijst er fi jntjes op dat het
publiek van Di-rect aanvankelijk vooral bestond uit klasgeno-
ten. “Die ‘lullige’ schoolbandjes kunnen dus wel degelijk
uitgroeien tot een van de bekendste bands van Nederland.”
Lullig schoolbandje
Foto Rutgher Pruijm / www.myspace.com/calldeadheroes
Den Haag steunt commerciële muziek
examenkandidaten die de dupe
zijn van lange wachttijden
wekelijks gecompenseerd
worden met een gratis rijles.
Ook wordt in het actieplan
geijverd voor een onafhankelijke
klachtenbehandeling waarin de
klant centraal staat. En er moet
iets gedaan worden aan het
tekort aan keuringsartsen voor
kandidaten met medische
aandoeningen. Roemer:
“Klachten over het CBR zijn al
jarenlang aan de orde van de
dag, zonder noemenswaardige
verbetering. De ministers goede
bedoelingen kennen we
inmiddels, maar zonder druk
blijft de klant de dupe.” Roemer
benadrukt dat de voorstellen
nog voor 1 oktober ingevoerd
kunnen worden.
Tollenaars (v/m) gezocht (met/zonder auto)
Het beroep tollenaar blijkt
populair. De nepvacature is al
ruim 5400 keer bekeken op de
site tollenaarsgezocht.nl. Daar
is informatie te vinden over de
kilometerheffi ng. De site is ook
gekoppeld aan een petitie
tegen de voorgestelde
fi lebelasting. Voor wie echt
tollenaar wil worden: helaas,
dat baantje is al vergeven aan
een peperduur computersys-
teem. Overigens hebben niet
alleen automobilisten reden om
de petitie te ondertekenen. In
de omschakeling naar de
kilometerheffi ng wil
Verkeersminister Eurlings het
deel van de
Motorrijtuigenbelasting
schrappen dat naar de
provincies gaat (de ‘opcenten’).
Kort voor het zomerreces
maakte hij bekend dat er een
nieuwe provinciale belasting
voor in de plaats moet komen.
Die moet iedereen gaan
betalen: auto of geen auto.
Thuiszorg tot het plafond
Er moet een keihard plafond
komen voor het salaris van
managers in de thuiszorg. Dat
vindt een Kamermeerderheid
naar aanleiding van het
SP-onderzoeksrapport ‘Over de
Top’. Daaruit blijken bij 64 van
de 66 onderzochte organisaties
managers werkzaam te zijn die
meer verdienen dan de premier.
CDA, GroenLinks en D66
zeggen geschrokken te zijn van
de onderzoeksresultaten. Het
personeel levert in, terwijl
bestuursleden riante bonussen
opstrijken.“Het betreft publiek
geld, waaraan iedereen via de
Rotterdamse jongens van Calldeadheroes lullig?
Tribune_sept_R.indd 9 29-08-2008 16:41:01
10 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
bijvoorbeeld de snelle kweekre-
actor te Kalkar. Die is nooit in
bedrijf gekomen, maar
omgebouwd tot pretpark. Dat
heeft Duitsland 2,18 miljard
euro gekost.
Bij de opslag van radioactief
afval gaat het ook om miljarden.
Er ligt kernafval in twee
zoutkoepels, maar daar lekt
water naar binnen. Afsluiten van
dit afval kost 3,2 miljard euro.
Voor onderzoek naar opslag in
een nieuwe zoutkoepel is al 1,5
miljard uitgegeven, om te
ontdekken dat ook de
Gorleben-zoutkoepel in
verbinding staat met
grondwater.
Snackbars alleen in villawijken?
‘Veiligheidsmensen die bij de
deur van fastfoodrestaurants
zeggen: “Jij bent te dik, je mag
geen cheeseburger”. Dat gaat
het Voedingscentrum veel te
ver’, staat op de website van
deze stichting. Maar het
Voedingscentrum vindt het wél
een goed idee om fastfood-
restaurants en snackbars te
weren uit woonwijken. Het prijst
het voorbeeld van de gemeen-
teraad van het Amerikaanse
Los Angeles, die in juli unaniem
heeft besloten om fastfood-
tenten uit het arme, zuidelijke
stadsdeel te weren. SP-Tweede
Kamerlid Henk van Gerven
schaart het advies onder
symptoombestrijding. “Veel
factoren hebben invloed op de
gezondheid, zoals beter
onderwijs, werk, betere
huisvesting en levensstijl.” Hij
NIEUWS
Assepoester en co gearresteerdHet moet een merkwaardig gezicht zijn geweest: Assepoester,
Sneeuwwitje en Peter Pan gehandboeid afgevoerd in een
politiewagen. Op 14 augustus protesteerden tientallen gekostu-
meerde werknemers tegen de arbeidsvoorwaarden in
Amerikaanse Disney-hotels. The Happiest Place on Earth dreigt
nieuwe hotelmedewerkers namelijk geen ziektekostenvergoe-
ding meer te betalen. Bovendien krijgen de 2300 afwashulpen en
kamermeisjes onderbetaald. Hun uurloon ligt twee tot drie dollar
lager dan bij vergelijkbare hotels. Vandaar het spandoek Mickey,
shame on you (‘Ga je schamen, Mickey!’).
Foto: Raincoaster / Flickr.com
It’s a small world after all
12 miljard kern-energiesubsidie
Duitsland zette in de jaren
zeventig in op, zogenaamd,
goedkope kernenergie.
Intussen zit men met kerncen-
trales die het niet meer doen en
met het radioactieve afval. Dat
kost allemaal veel geld en de
partij Die Linke wilde weleens
weten hoeveel het de belasting-
betaler kost. De CDU-SPD-
regering heeft laten weten dat
het om bijna 12 miljard euro
gaat, opgehoest door de
belastingbetaler. Neem
AWBZ-premie heeft meebe-
taald”, aldus SP-fractie-
voorzitter Agnes Kant. “Hoe
schaamteloos moet je zijn om
dat in eigen zak te steken?” De
SP wil dat de vergunning om
AWBZ-zorg te verlenen wordt
ingetrokken van thuiszorgorga-
nisaties die managers meer
betalen dan de Balkenende-
norm. “Want,” zo vindt Kant:
“dan geven ze er blijk van niet
met gemeenschapsgeld om te
kunnen gaan.”
Reanimatiestop voor 70+
Bewoners van verzorgingste-
huis Sint Pieters en Bloklands in
Amersfoort zijn in augustus
opgeschrikt door een brief van
de directie. Wie ouder is dan
zeventig jaar, wordt alleen op
eigen verzoek nog gereani-
meerd, zo vatten de media de
inhoud samen. De Inspectie
voor de Gezondheidszorg stelt
een onderzoek in naar de
aangekondigde ‘reanimatie-
stop’ voor bewoners die de
door minister Donner voorge-
stelde pensioenleeftijd hebben
bereikt. SP-raadslid Geert
Groeneveld publiceerde een
open brief op de afdelingsweb-
site. Zijn moeder heeft de
gewraakte brief ook ontvangen.
“Je krijgt kippenvel van de
suggestieve opbouw”, schrijft
Groeneveld. “Met andere
woorden wordt gezegd:
‘Eigenlijk mag je wel dood als je
zeventig jaar of ouder bent. Wil
je dat niet, geef dit dan aan.’”
Zo wordt er volgens hem veel
nadruk gelegd op de gevaren
van reanimatie. Hij verzet zich
tegen de druk die op bewoners
wordt uitgeoefend. En zijn
moeder? “Zij had al eerder een
keus gemaakt, maar dan met
eigen argumenten.”
Nederlandse assepoestersIn ons land blijken de arbeidsomstandigheden van jonge
vakantiewerkers ook niet te deugen. Dat blijkt uit het jaarlijkse
onderzoek van CNV Jongeren. In de leeftijd tot 16 jaar krijgt de
helft geen loonstrookje of arbeidsovereenkomst. Bovendien
verrichten jongeren nog steeds regelmatig gevaarlijke werk-
zaamheden en moeten ze vaak op zondag werken, wat niet is
toegestaan. Vakbond CNV wil dat werknemers jonge vakantie-
krachten beter informeren over hun rechten.
Tribune_sept_R.indd 10 29-08-2008 16:12:50
11 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
denken aan andere kostenover-
schrijdingen, zoals bij de
Betuwelijn. “Zodra de politiek
het groene licht heeft gegeven,
gaan de kosten stijgen. De
eindafrekening komt dan vele
malen hoger te liggen dan de
cheque die is afgegeven. Daar
moet een einde aan komen.
Het gaat hier om
gemeenschapsgeld.”
wijst op de conclusies van de
Commissie-Albeda uit 2001:
gemiddeld sterven mensen met
een laag inkomen drieënhalf
jaar eerder dan rijkere, en
tijdens hun leven kwakkelen ze
ook nog eens twaalf jaar langer
met hun gezondheid. De
aanbevelingen van die
commissie – inkomensverschil-
len verkleinen en intensievere
armoedebestrijding – liggen
echter nog in de koelkast. “Ook
dit kabinet toont weinig ambitie
om de sociaal-economische
gezondheidsverschillen te
verkleinen”, aldus Van Gerven.
Hij hoopt dat Nederland het
integrale beleid van Engeland
wil navolgen, waar bijna alle
ministeries gezondheidsver-
schillen op hun agenda hebben
staan.
Foto Andy Field / Flickr.com
Uruzgan-missie bodemloze put
Recente berichten wijzen erop
dat de Nederlandse missie in
Afghanistan wel vier keer
duurder kan uitvallen dan
voorzien. Harry van Bommel
schreef daarom een brief aan
de Algemene Rekenkamer. Het
SP-Kamerlid wil dat de
Rekenkamer onderzoek gaat
doen naar de totale kosten van
de missie. In zijn brief verwijst
hij naar het feit dat de regering
in december 2005 de kosten
raamde op 280 tot 320 miljoen
euro. Later werd dit bedrag
verhoogd naar 580 miljoen. Van
Bommel wijst erop dat de
kosten niet alleen door
tegenvallers hoger uitvallen,
maar ook omdat “wat begon als
een opbouwmissie is verwor-
den tot een vechtmissie.” Het is
dan ook de vraag wat de raming
van 510 miljoen euro voor de
komende verlenging van de
Uruzgan-missie tot 2010 waard
is. Het doet Van Bommel
“Een parel in een tijd waarin de journalistiek steeds vluchtiger
wordt.” Dat zegt SP-Kamerlid Krista van Velzen over de
op 1 augustus overleden journalist Gerard Legebeke. Hij was
eindredacteur van het veelgeprezen VPRO-radioprogramma
Argos. Zijn bijzondere interesse voor defensiegerelateerde
onderwerpen (onder andere in Afghanistan en Srebrenica)
bracht hem veelvuldig in contact met Van Velzen. “Hij was altijd
geduldig en bleef doorgraven. Veel journalisten kunnen een
voorbeeld aan hem nemen”, aldus het Kamerlid.
In 2002 won Argos de Rooie Reus-prijs, een door de SP inge-
stelde onderscheiding voor een persoon of organisatie die zich
op opmerkelijke en gedurfde wijze inzet voor de samenleving.
Later trad Legebeke toe tot de jury van de Rooie Reus.
Gerard Legebeke is 54 jaar geworden.
Gerard Legebeke
Foto Merlijn Doomernik / Hollandse Hoogte
NIEUWS
Assepoesters in Gennep
“Degene die zich moet
schamen staat dáár!” Nadat hij
de actievoerende schoonma-
kers van Center Parcs een hart
onder de riem had gestoken,
wees SP-Kamerlid Paul
Ulenbelt naar de zichtbaar
geschrokken bedrijfsleider van
Center Parcs in de Noord-
Limburgse grensgemeente
Gennep. De schoonmakers
protesteerden op 22 augustus
In memoriam tegen schoonmaakbedrijf
Menke. Sinds dat Duitse bedrijf
begin dit jaar het schoonmaak-
werk in de bungalows van
Centre Parcs overnam, vielen er
al zeven ontslagen. Ulenbelt:
“Duitse schoonmakers krijgen
ook minder betaald dan
Nederlandse en er wordt geen
ziekengeld of pensioenpremie
meer betaald.” Center Parcs
zegt ‘geen partij’ te zijn in het
conflict. Maar volgens Ron
Meyer, bestuurder van
FNV-Bondgenoten en mede-
organisator van de actie, gaat
dat niet op: “Als in mijn huis
twee mensen elkaar de koppen
inslaan, dan ben ik geen knip
voor de neus waard als ik rustig
op de bank ga zitten kijken.”
Onder de ruim honderd
actievoerders bevonden zich
ook FNV-voorzitter Jongerius,
GroenLinks-senator Laurier,
Linke-Bondsdaglid Lötzer en
diverse regionale politici.
Troontelefoon
Op 16 september zitten Eerste
en Tweede Kamerleden van de
SP weer klaar om de reacties
op de kabinetsplannen in
ontvangst te nemen. Direct na
afloop van de Troonrede
spoeden ze zich naar een
telefooncentrale in het gebouw
van de Tweede Kamer, om
plaats te nemen achter de SP
Troontelefoon.
Heeft u vragen over de
voornemens van het kabinet,
of wilt u er uw mening over
kwijt? Bel dan tussen 14.00
en 19.00 uur het gratis
nummer 0800 – 234 56 67.
0800 – 234 56 67TROONTELEFOON
Tribune_sept_R.indd 11 29-08-2008 16:13:22
12 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
INTERVIEW
Dries van Agt
In mei verscheen de biografie van CDA-prominent Dries van Agt, voormalig minister-president. In het Catshuis ontving Van Agt het eerste exemplaar uit handen van de huidige premier
Balkenende, die een kabinet leidt waarop Van Agt veel kritiek heeft. Tenminste, waar het over het Midden-Oosten gaat. Van Agt: “Die verwijdering met het CDA is er, die doet mij wel zeer, maar
ik moet toch mijn geweten volgen.”
U bent van 1977 tot 1982 premier geweest van kabinetten die Israël vrijwel onvoorwaarde-lijk steunden. Nu staat u bekend als activist voor de Palestijnse zaak. Wat is er gebeurd?“In de jaren negentig kwam ik voor het eerst in bezet Palestijns gebied. Het was een traditionele pelgrimage naar het Heilig Land, en die pelgrimage moest natuurlijk Bethlehem aandoen. Tijdens een lunch op Bethlehem University vertelde de leiding van de universiteit over hun omstandigheden. Het was toen voor het eerst dat ik besefte: dit land is bezet, zit onder de knoet en dat is al dertig jaar lang zo. Het was een schok om tegelijkertijd te beseffen dat ik het nooit eerder had begrepen.”
Hoe is dat mogelijk?“Toen ik de nationale politiek binnen-kwam, in 1971, sprak vrijwel geen sterve-ling in Nederland over Israël en de Palestijnen. Er waren enkele loslopende lieden – dachten wij zo – van het Palestina Komitee, maar die werden algemeen als curiositeit in de marge beschouwd. Dat veranderde tijdens het kabinet-Den Uyl in 1973, door de Jom Kipoer-oorlog. Toen werd de kwestie een issue en stond de hele natie, zonder op- of omzien, als één blok achter Israël. Het hele land was in die tijd vervuld van het vooroordeel: wat Israël doet, moet goed zijn, dat kan niet anders. Tweede verklaring is dat er toentertijd veel
minder te zien was van hoe kwalijk de bezetting was. Dit is echter geen poging tot verontschuldiging, want ik vind dat ik het wel had behoren te zien. Daarin heb ik dus gefaald. Maar het is niet zo dom als je zou denken wanneer je de situatie van nu projecteert op de jaren zeventig.”
Waarom maakt u zich druk om deze kwestie?“Europa heeft een eigen, bijzondere verantwoordelijkheid voor dit probleem. Die verantwoordelijkheid heeft twee wortels. De eerste daarvan is dat het Midden-Oosten, met al zijn miserie, niet zo zou zijn geworden zonder het bemoei-zieke, funeste, kolonialistische gedoe van Europese mogendheden in dat gebied in het begin van de vorige eeuw. En de tweede is natuurlijk de Holocaust. Zonder de Holocaust was de staat Israël niet in 1948 al ontstaan. En zeg niet gemakzuch-tig ‘de Holocaust was alleen in Duitsland’ – heel Europa draagt een medeschuld door medeplichtigheid, nalatigheid of lamlendigheid. En dan is er de woede, de verontwaardi-ging in de hele Arabische wereld over hoe het Palestijnse volk wordt bejegend door Israël, lees Amerika. Het kookt in de gemoederen van de Arabieren en dat is een bron voor terrorisme van jewelste. Het is voor Europa nog gevaarlijk ook, dat we Israël zich zo laten misdragen.”
U zegt: “Israël, lees Amerika”?“Sinds Nixon-Kissinger is Amerika de beschermheer van Israël. Ten eerste met
politieke steun: Amerika houdt alles af in de VN, waarvan Israël ooit enige last zou kunnen krijgen. Hierdoor wordt Israël nooit aansprakelijk gehouden voor zijn illegaal beleid. Twee: Amerika heeft door de jaren enorme wapenleveranties aan Israël verzorgd. Drie, financieel: ik geloof dat de jaarlijke bijdrage uit de Ameri-kaanse begroting aan de Israëlische ligt in de orde van grootte van een paar miljard. Dat is een gigantisch bedrag, aan een van de rijkste landen van de wereld.”
Waarom?“Dat is een hachelijk onderwerp. Ten eerste, in de jaren van de Koude Oorlog heeft zich een denkpatroon gevormd: Israël is vooruitgeschoven post van het Westen in dat gebied, want de Arabieren zoeken hun heil bij het communistische blok. En verder verwijs ik naar het rapport van Mearsheimer en Walt, The Israel Lobby and U.S. Foreign Policy. Het is verbijsterend hoe enorm sterk de invloed is van de Israël-lobby op de Amerikaanse buiten-landse politiek.Overigens, u weet toch hoe de aanval op Irak is voorbereid? Hoe al in de loop van de jaren negentig een club van lieden, die wij nu neocons noemen, een rapport heeft zitten maken over hoe de Amerikaanse suprematie in de wereld tot ongeveer elke prijs moet worden overeind gehouden. Het Project for the New American Century. En dat het in dat kader passend is om Irak aan te vallen. Je hoeft het geen toeval te noemen dat dat Israël buitengewoon goed uit-kwam. Irak leek, als je met een Israëlische
“Hier zijn verworpenen der aarde:de Palestijnen”
Tribune_sept_R.indd 12 29-08-2008 16:14:20
13 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
INTERVIEW
“Ik ben blij dat er partijen zijn die wél bewogenheid tonen jegens de Palestijnen”
Tribune_sept_R.indd 13 29-08-2008 16:39:56
14 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
bril het Midden-Oosten bezag, een potentiële bedreiging.”
Wat vindt u ervan dat uw CDA zich via de regering-Balkenende heeft gekoppeld aan dat project?“Ik betreur het – dat is de hoffelijkste manier om het te zeggen – dat Nederland zich politiek geassocieerd heeft met de aanval op Irak, dat had nooit moeten gebeuren. Er was geen fatsoenlijke reden om Irak aan te vallen. Ja, Irak zou zich hebben schuldig gemaakt aan niet-nakoming van enkele VN-resoluties – ik kan het niet laten: Israël heeft intussen 39 resoluties aan zijn laars gelapt! Maar het was ook nog omstreden of Irak zich vergrepen had aan resoluties. Maar belangrijker: er was geen mandaat! En de regering heeft toen, bij monde van Jaap de Hoop Scheffer wel een verhaaltje opge-hangen over resolutie 1441 enzovoort: daarin zou dan de machtiging om tot de aanval over te gaan besloten zijn. Er was sprake van ‘ernstige consequenties’ en dat zou je mogen lezen als een militaire aanval. De enige die dat met 100 procent autoriteit zeggen kan is de auteur van de resolutie zelf, dus de Veiligheidsraad. En die heeft bij meerderheid gezegd: dat staat
INTERVIEW
er niet in. Het is een kletsverhaal, ook wat de minister van Buitenlandse Zaken toen, De Hoop Scheffer, gezegd heeft in de Kamer. En vreemd genoeg heeft de Kamer daar niet doorheen geprikt.”
Ook op de huidige minister van Buitenlandse Zaken, Maxime Verhagen, heeft u ernstige kritiek.“Wat mij het meest pijnigt, is dat de minister van Buitenlandse Zaken ver-schijnt aan het Nederlandse volk met een nota van hier tot gunder over het mensen-rechtenbeleid en daarbij verklaart dat hij het mensenrechtenbeleid maakt tot de kern, het hart van het buitenlands beleid van Nederland. En hij doet niets, het kabinet doet niets, en de meerderheid van de Kamer doet ook niets, tegen de voortdurend herhaalde en zeer ernstige schendingen van mensenrechten jegens het Palestijnse volk. Helemaal niks.”
Hoe komt dat?“Er is ongetwijfeld een Israël-lobby in dit land. Veel minder machtig dan die in Amerika, maar niet afwezig en niet zonder invloed. Maar belangrijker nog is dat vooral de reformatorische christenen in de ban zijn van oudtestamentische noties als ‘het beloofde land’ en het bijzondere verbond tussen God en het volk Israël. Dat zijn noties die nog heel veel geesten in hun macht houden. Mensen op de topposten van het huidige kabinet, dat zijn CDA-mensen. De heer Balkenende is een reformatorische christen. Dat is niet irrelevant. Ook bij de ChristenUnie leven die noties heel sterk. Maar dan de PvdA. Het gedrag van de PvdA vind ik, grosso modo, echt teleurstellend. Alles wat minister Verhagen zegt en doet en nalaat, gebeurt onder de zegening en onder de verantwoordelijkheid van de Partij van de Arbeid. Ik begrijp niet hoe dat kan, hoe ze dat met zichzelf in het reine kunnen brengen. Het is toch ideologisch gesproken een partij die het opneemt voor de verworpenen der aarde, dat staat toch in de Internationale? Nou, hier zijn verwor-penen der aarde, de Palestijnen! Maar je hoort de PvdA niet. En als je de PvdA wel hoort, houdt partijleider en vice-premier Bos een lofzang rond de zestigste verjaar-dag van de staat Israël!”
Even terug naar het CDA. Denkt iedereen er daar hetzelfde over als de top?“Waar ik ook toespraken houd, en dat is dan toch voor een groot deel CDA-volk wat op Van Agt afkomt, ontmoet ik iedere keer massale adhesie. Er is – en ze hebben het in Den Haag volgens mij niet door – een zich verbredende kloof tussen wat de mensen van het CDA werkelijk van deze kwestie vinden, en hoe het establishment ermee omgaat.”
Waarom laten die CDA’ers niet meer van zich horen?“Goeie vraag. Er zijn steeds meer mensen die van inzicht aan het veranderen zijn. Maar vervolgens militant worden, protesteren, barricaden bestijgen, dat is een hele fase verder. Dus die applaudisse-ren hartelijk voor mij na afl oop van de toespraak, maar gaan dan niet met elkaar in beraad wanneer ze eens zullen optrek-ken met vlaggen en toeters naar Den Haag om ze daar eens effe te laten weten wat zij ervan vinden. Dat gebeurt nog niet. Ik zeg ‘nog’, want bijvoorbeeld in het CDJA, de jongeren van het CDA, is wel een eerste begin van protest merkbaar. Ik vind het nog te weinig, maar het is er wel. Hoop doet leven. Ik wil niet gaan denken dat ik aan een hopeloze strijd bezig ben.”
Wat moet er volgens u verande-ren aan het beleid rondom het Midden-Oosten?“Wat zou Europa kunnen doen en wat zou Nederland dus moeten bevorderen? We gaan artikel twee van het associatiever-drag van de EU met Israël toepassen en we leggen maar eens even dat verdrag stil. (Het associatieverdrag is een verzameling afspraken over politieke, economische en culturele samenwerking; artikel twee stelt dat respect voor mensenrechten een voorwaarde is voor het verdrag –red.) Opschorten. En we gaan al helemaal geen nieuwe privileges aan Israël toekennen, zoals recentelijk nog is gebeurd. Dat zou een enorme impact hebben op Israël en heel snel leiden tot verandering van gedrag. Daarnaast is er de mogelijkheid van culturele sancties, zoals we met Zuid-Afrika gedaan hebben. Het verlan-gen van de culturele, politieke elite van Israël om bij Europa te horen is sterk. Een
“Het is gevaarlijk voor Europa, dat we Israël zich zo laten misdragen”
Belangrijkste politieke functies:
1971 - 1973 Minister van Justitie
kabinet-Biesheuvel
1973 - 1977 Minister van Justitie
en vice-premier
kabinet-Den Uyl
1977 - 1982 Minister-president
kabinetten-Van Agt I, II en III
1987 - 1995 Ambassadeur Europese
Gemeenschap in Japan
en V.S.
De recent verschenen biografi e
over Van Agt:
J. v. Merriënboer, P. Bootsma en P. v.
Griensven, Tour de Force, Amsterdam,
uitgeverij Boom, 2008.
De website van Van Agt over de Israëlische-
Palestijnse kwestie:
www.driesvanagt.nl
Dries van Agt(Geldrop, 1931)
Tribune_sept_R.indd 14 29-08-2008 16:15:25
15 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
INTERVIEW
culturele boycot zou psychologisch zeer ingrijpend zijn.”
Op uw website geeft u mensen tips over wat zij kunnen doen. Daar staat niet bij: ‘Stem op een partij die het met mij eens is.’“Nee. Dat laat ik aan het gezond verstand van de lezers over. Maar ik ben wel blij dat er in ieder geval nog ergens in het spec-trum van het Nederlandse politieke bestel partijen zijn die wel aandacht hebben, bewogenheid hebben voor het onrecht jegens de Palestijnen. Dat waardeer ik natuurlijk. Maar het liefst heb ik dat het CDA mijn standpunt overneemt, mede omdat dat natuurlijk ook meer om de hakken zou hebben, in termen van macht. De Israëlisch-Palestijnse kwestie is ook de
reden dat er een verwijdering is ontstaan tussen het CDA en zijn eerste lijsttrekker. Die verwijdering is er, die doet mij wel zeer, maar ik moet toch mijn geweten volgen.”
De Duitse publicist Broder noemde u een ‘nette, christe-lijke antisemiet’. Heeft u daar veel mee te maken? ”Het verwijt van antisemitisme komt weleens. Zelden in expliciete bewoordin-gen, maar vaak wel bij suggestie. In de geschriften van Leon de Winter, om dan een voorbeeld te noemen, lees ik voortdu-rend: Van Agt is verblind door ‘De Joden’. Dan staat het woord antisemiet er niet bij, maar het staat er eigenlijk wel. Ik wist dat die zweepslag over mijn rug zou worden gelegd toen ik begon aan het bekritiseren van Israël. Shimon Peres, de huidige president van Israël, heeft dat zelfs
aangeraden, om mensen die Israël als staat bekritiseren, te betichten van antisemi-tisme. Je weet dus dat je dat te wachten staat. En als Hajo Meyer, onze 84-jarige overlevende van Auschwitz, antisemiet wordt genoemd, goed, dan mogen ze dat met mij ook doen. Dan doen ze maar. Ik heb een enorme bewondering voor al die joodse mensen in Nederland die de moed hebben om hun stem te verheffen, in krachtige bewoordingen tegen het schandelijke gedrag van de staat Israël. Dat zijn fantastische mensen. Zou ik de moed verliezen, dan zou ik hem daar terugvinden.”
Tekst Diederik OldersFoto’s Suzanne van de Kerk
“Het is gevaarlijk voor Europa, dat we Israël zich zo laten misdragen”
Tribune_sept_R.indd 15 29-08-2008 16:39:02
16 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
KOOPKRACHT
Waar blijft
Weer geen zoet na het zuur. Het kabinet komt zijn beloften over de koopkracht opnieuw niet na. Terwijl de prijzen voor levensmiddelen, brandstof en zorg sterk stijgen, moet volgens menigeen de broekriem aangehaald worden. Dat wil zeggen: úw broekriem. Want de happy few hoeft de hand
maar op te houden.
het zoet?
En toen wist Jan Modaal het ook niet meer. Eerst was het premier Balkenende, die begin juli een oproep deed tot ‘verantwoorde loonontwikkeling’. Immers: de economische groei stagneert,
de inflatie groeit en de internationale concurrentiepositie staat onder druk – aldus de premier. Niet veel later las hij dat het CBS het zorgwekkend vindt dat de consument minder bereid is om grote
aankopen te doen. Dat is namelijk heel slecht voor de economie. Helemaal verwarrend werd het, toen Nout Wellink van De Nederlandsche Bank begin augustus verkondigde dat we met ons
Tribune_sept_A.indd 16 29-08-2008 16:28:35
17 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
KOOPKRACHT
allen omwille van de economie de broekriem moeten aanhalen en ‘door de zure appel heen moeten bijten’. Jan Modaal krabde zich achter de oren: hoe kun je nou grote aankopen doen en tegelijkertijd de broekriem aanhalen? Bijna begon hij cynisch te denken dat het allemaal niet uitmaakt; dat ‘de economie’ er pas op vooruitgaat, als hij zelf erop achteruitgaat.
Feit is dat de burger dit jaar 144 euro meer kwijt is aan energie dan vorig jaar; een stijging van acht procent (CBS). Voor dagelijkse boodschappen betaalt hij bovendien ook nog eens ruim zes procent meer dan vorig jaar. Benzine? Prijsverdubbeling sinds 1996; diesel zelfs nog meer. Tel daarbij de fl ink gestegen zorgkosten en de infl atie, en het is duidelijk dat de koopkracht van een gemiddeld huishouden een fl inke duw krijgt.
Om een indruk te krijgen van de daadwerkelijke koopkrachtontwikkeling, lanceerde SP-Kamerlid Sadet Karabulut afgelopen voorjaar de zogeheten Koop-krachtbarometer. Driekwart van de ruim 1000 respondenten gaf aan maandelijks gemiddeld 50 tot 150 euro minder te besteden te hebben dan vorig jaar. Van
hen heeft 52 procent betaald werk. Het meest ‘in de prijzen’ vallen daarbij de laagste inkomensklassen. Niettemin bestaat de groep van degenen die minder te besteden hebben voor een kwart uit mensen met een modaal inkomen. Als reden voor de inkomensachteruitgang werden de zorgverzekering, de winkelprij-zen, belastingen en energiekosten het meest genoemd.
“Aan het eind van het loon houden we steeds een stuk maand over”
‘Halverwege de maand eet ik vrijwel alleen rijst’, laat een alleenstaande met uitkering via de Koopkrachtbarometer weten. Een werkend stel zonder kinderen en met een inkomen van anderhalf keer modaal: ‘Aan het eind van het loon houden we steeds een stuk maand over. We staan voortdurend rood; niet veel, maar toch. En dat terwijl we een modaal inkomen hebben, maar wel bijna 1000 euro vaste lasten en een huurhuis zonder huurtoeslag en geen zorgtoeslag.’ Een andere respondent laat weten: ‘Alle uitgaven zijn gestegen, maar mijn netto salaris niet. Wij zijn iedere maand weer blij als het de 21e is en er weer salaris gestort wordt. Er moeten geen onver-wachte uitgaven komen, bijvoorbeeld als de wasmachinekapot gaat, want dan moeten we lenen of bij Wehkamp bestellen. Waardoor de lasten nog verder zullen stijgen.’
“Vanaf 2006 heeft de regering beloofd dat na het zuur het zoet zou komen,” zegt Sadet Karabulut, “maar ook nu wordt die belofte niet echt waargemaakt. Zoals het er nu naar uitziet, gaan de lagere inkomens er in 2009 wéér niet op vooruit. Eigenlijk is dat heel raar: de economie is de afgelopen jaren opgebloeid en draait momenteel – ondanks de aangekondigde recessie – nog steeds heel aardig. Bedrijfswinsten zijn bovendien fl ink gegroeid. Toch vallen de hardste klappen opnieuw bij de meest kwetsbare groepen: mensen met lagere inkomens, chronisch zieken en alleenstaanden. Maar ook de modale inkomens krijgen het steeds moeilijker. ‘De sterkste schouders gaan de zwaarste lasten dragen’ is nóg zo’n stokpaardje van het kabinet. Nou, het spijt
me; ik zie dat helemaal nergens terug in het beleid.”
Toch spelen zaken als de torenhoge olieprijzen, de stagnerende wereld-economie en de Amerikaanse kredietcrisis de Nederlandse economie ook parten. En daar heeft het kabinet nou eenmaal weinig invloed op, toch? “Dat klopt. Maar massa’s mensen raken in de problemen door de hoge kosten voor de zorg, bezuinigingen op de kinderopvang, hoge belastingen en het sociaal minimum dat te laag is. Dat is het directe gevolg van het kabinetsbeleid”, aldus Karabulut, die tevens stelt dat met gemiddeld twee tot drie procent de loonstijging onder de diverse kabinetten-Balkenende zeer bescheiden is geweest.
Gaat Karabulut trouwens zelf grote aankopen doen, nu het CBS waarschuwt dat het uitblijven daarvan schadelijk is voor de economie? “Nee. Ik vind dat ook een idioot verhaal. Veel mensen zullen geld moeten lenen voor grote aankopen. Alsof de economie erbij gebaat is, als mensen geld uitgeven dat ze niet hebben en zich vervolgens in vette schulden steken. In Amerika hebben we gezien waartoe dat kan leiden. De regering moet zorgen voor voldoende reële koopkracht, zodat de mensen hun vaste lasten en goed eten kunnen betalen. Dát is goed voor de economie!”
“Met kapitaal wordt steeds meer geld verdiend, met werken steeds minder”
Maar zoals gezegd moet volgens het kabinet de broekriem nog strakker. En dat is wrang, als je weet dat elders de bomen kennelijk tot in de hemel groeien en er kwistig met tonnen en miljoenen gestrooid wordt. Zo werd vorige maand bekend dat bij een kwart van de Nederlandse ziekenhuizen een interim-manager op de loonlijst staat voor gemiddeld 30.000 euro. Per maand welteverstaan. Onderzoek van RTL Nieuws wees uit dat het Eindhovense Catharina Ziekenhuis maandelijks 49.000 euro voor een interim-manager overhad. Het Amphia Ziekenhuis betaalde een tijdelijk bestuur-der zelfs 65.000 euro per maand. Excuus van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen: “Dat is het gevolg van de invoering van marktwerking.”
Agnes Kant: “Belachelijk hoe de opbrengsten van onze bodemschatten zijn weggegeven”
Tribune_sept_A.indd 17 29-08-2008 16:29:39
18 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
KOOPKRACHT
Bij de thuiszorgorganisaties van hetzelfde laken een pak. Uit het SP-rapport ‘Over de Top’ bleek in augustus dat bij 66 onderzochte thuiszorgorganisaties 64 bestuurders het afgelopen jaar meer verdienden dan de premier. Zo verdient de directeur van GroenekruisDomicura (GKD) 212.642 euro per jaar – terwijl het bestuur van die organisatie aangekon-digde dat de medewerkers om hun baan te behouden tot 20 procent salaris moeten inleveren. Bij de Evean Groep vingen maar liefst zeven bestuurders meer dan twee ton.
Energiereus Shell doet het goed. Mede als gevolg van de hoge brandstofprijzen kon de energiereus op 31 augustus een netto kwartaalwinst van bijna 11,8 miljard euro noteren, een absoluut record. Shell-aandeelhouders konden een dividend-stijging van elf procent tegemoet zien.En eerder dit jaar bleek dat de topbestuur-ders in de energiesector opnieuw fl ink meer zijn gaan verdienen. Zo kreeg Essent-chef Michiel Boersma vorig jaar 63.000 euro meer dan in 2006 en daarmee kwam zijn jaarsalaris uit op 925.000 euro. Ludo van Halderen van Nuon verdiende 810.000 euro; 34.000
euro meer dan het jaar ervoor. Vergeleken daarbij hield Eneco het nog ‘netjes’. Bij dat bedrijf moest de voltallige Raad van Bestuur samen een miljoen euro delen.
En zo doet zich een opmerkelijke situatie voor: de grootste ‘koopkracht-killers’ voor de burger zitten uitgerekend in die hoek waar de top steeds grotere winsten opstrijkt. Een andere interessante ontwikkeling is die van de zogenaamde loonquote: het aandeel van de lonen in het nationaal inkomen. Na de oorlog steeg de loonquote fors, maar vanaf 1980 zette een daling in (tegelijkertijd steeg het aandeel van de vennootschappen in het nationaal inkomen). Dat omslagjaar viel niet toevallig in de periode dat in de westerse wereld – en zeker ook in Nederland – een fl inke neoliberale wind begon te waaien (zie ook Spanning, juni 2008: www.sp.nl/nieuws/spanning). De happy few voer er wel bij, zo stellen Hans-Peter Martin en Harald Schumann in hun boek Die Globalisierungsfalle: ‘Wereldwijd daalt het aandeel dat kapitaaleigenaren en vermogensbezitters bijdragen aan de fi nanciering van overheidstaken. Aan de andere kant drijven degenen die de globale kapitaalstromen sturen, het loonniveau van hun belastingbetalende werknemers voortdurend omlaag. Op wereldschaal zie je dan ook een daling van de loonquote.’
Sadet Karabulut: “Werkelijk met álles wordt tegenwoordig gespeculeerd”
Sadet Karabulut: “Terwijl looneisen aan de onderkant van de arbeidsmarkt als een gevaar voor de economie worden gezien, is op de fi nanciële markten winst op de winst vereist. Met kapitaal wordt steeds meer geld verdiend, met werken steeds minder. Werkelijk met álles wordt tegenwoordig gespeculeerd, met olie, soja, tarwe; noem maar op. En dat heeft effect op de prijzen, wat de burger dan weer in de portemonnee merkt.” Als het om winst gaat, lijkt bij sommige multinationals de core business zelfs nog maar bijzaak te zijn (zie kader).
“Jarenlang is steeds meer van onze welvaart naar de winsten gegaan”
Toen onlangs de jongste cijfers over de koopkrachtontwikkeling in Nederland werden gepresenteerd, haastte premier Balkenende zich nog maar eens te herhalen waar het volgens hem – nog steeds – op aankomt: ‘beheerste loonont-wikkeling’. Loonmatiging dus. Weliswaar vindt SP-fractieleider Agnes Kant het ‘terecht en verstandig’ dat het kabinet afziet van de BTW-verhoging naar 20 procent, maar de herhaalde oproep tot loonmatiging die er meteen aan werd gekoppeld noemt ze ongepast. Kant: “Het schrappen van de BTW-verhoging maakt de vooruitzichten hooguit wat minder slecht. Gezien het verlies aan koopkracht in de afgelopen jaren, de oplopende infl atie, de stijgende winsten, en de weigering van de top om de lonen te matigen – zowel in de publieke als private sector – is het volkomen terecht als de vakbonden een groter deel van de
Tribune_sept_A.indd 18 29-08-2008 16:31:50
19 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
KOOPKRACHT
welvaart opeisen. Jarenlang is steeds meer van onze welvaart naar de winsten gegaan; nu wordt het tijd dat de mensen aan de beurt zijn die hun besteedbaar inkomen in de laatste jaren alleen maar hebben zien dalen.” Kant wijst er bovendien op dat het kabinet nog meer maatregelen in petto heeft die de koop-kracht aantasten. Zo moet volgens haar ook de aftrek van bijzondere ziektekosten van de baan: “Daardoor krijgt uitgere-kend een kwetsbare groep mensen extra zorgkosten.” Hetzelfde geldt voor bezuinigingen in de kinderopvang: “Omwille van de toegankelijkheid en betaalbaarheid moeten kosten voor kinderopvang bevroren worden voor huishoudens met een jaarinkomen tot 60.000 euro.” Verder bepleit de SP een verhoging van het wettelijk minimumloon en daaraan gekoppelde uitkeringen met 1,25 procent, zodat de meest kwetsbare groepen mensen worden geholpen. Om de premiekosten voor de zorg eerlijk te verdelen stelt de partij voor deze meer inkomensafhankelijk te maken en het vaste bedrag te verlagen naar 400 euro. Kant: “We hebben de effecten hiervan laten doorrekenen door het CPB en het is gunstig voor de koopkracht van de laagste tot en met de modale inkomens. De hogere inkomens gaan relatief wat meer betalen. En dat is terecht: daarbij worden de negatieve inkomenseffecten van de invoering van het nieuwe zorgstelsel teruggedraaid.”
Niet alleen aan de verkoop van brandstof, maar ook aan de winning van gas en olie in Nederland wordt fors verdiend door Shell en Esso. Door voor hen riante afspraken uit het verleden vangen zij 50 procent van de winsten, de overheid de andere helft. Kant: “De belachelijke manier waarop opbrengsten van onze bodemschatten zijn weggegeven had nooit moeten worden toegestaan. Nu zitten we met deze erfenis. Het kabinet moet gaan onderzoeken of en hoe de opbrengsten van de winningen van olie en gas uit de Nederlandse bodem ten goede kan komen
aan álle burgers, in plaats van voor de helft aan de multinationals Shell en Esso. Vooruitlopend hierop willen we een nieuwe heffing invoeren op de winning van gas en olie in Nederland. Op die manier kunnen in ieder geval de winsten die Shell en Esso maken op onze bodem-schatten worden afgeroomd. Een deel van de opbrengsten kun je gebruiken om de wegenbelasting te verlagen. Zo kom je de automobilisten een beetje tegemoet, die aan de pomp steeds meer moeten betalen.”
Op de derde dinsdag van september presenteert de SP haar complete pakket maatregelen om de koopkracht voor zoveel mogelijk mensen te verbeteren.
Tot slot nog even terug in de tijd. Tegen het einde van de vorige eeuw draaide de Nederlandse economie op volle toeren. Er was volop groei en velen verkeerden daarover in een euforische stemming. Het ging zelfs zó goed, dat eerder genoemde Nout Wellink van De Nederlandsche Bank in 2000, tijdens een toespraak voor ondernemers, waar-schuwde voor een ‘oververhitte economie’. En hoe kon volgens de bankpresident dat gevaar bezworen worden? Juist: loonmatiging.
Tekst Rob JanssenIllustraties Gideon Borman/Tochtstrips
Porsche: meer winst dan omzetDat in de wereld van het grote geld niets meer te dol is, moge blijken uit een bericht uit
het Duitse weekblad Der Spiegel van 28 juli 2008. Hierin spreken insiders en financieel
experts de verwachting uit dat de Duitse sportwagenfabrikant Porsche het actuele
boekjaar kan afsluiten met een winst die groter is dan de omzet. Naar verluidt zou de
omzet 8,6 miljard euro bedragen; maar de winst zou boven de 11 miljard uitkomen. De
verkoop van auto’s zou daarbij goed zijn voor ‘slechts’ 1,2 miljard; maar een hertaxatie
van het 31 procent sterke belang van Porsche in Volkswagen brengt 5,9 miljard extra in
het laatje. Handig omspringen met aandelenopties levert nog eens 3,5 miljard op en ten
slotte zorgen dividend- en winstuitkeringen van het Volkswagen-concern voor de lieve
somma van 900.000 euro. Dat bedrijfseconomisch unicum doet Porsche-chef Wendelin
Wiedeking (foto) ongetwijfeld goed. Al was het maar omdat zijn eigen (winstgerela-
teerde) salaris naar schatting naar 100 miljoen euro zal stijgen.
Gam
ma/
Hol
land
se H
oogt
e
Tribune_sept_A.indd 19 29-08-2008 16:32:13
20 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
MOLDAVIË
Het armenhuis van Europa
Sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie is Moldavië een van de armste landen van Europa. Wie kan, verlaat het land. Maar buitenlandse ondernemers doen er goede zaken, en in het ‘zwarte gat’
Transdnjestrië floreert de smokkelhandel.
Tot het verdwijnen van het ijzeren gordijn was Moldavië een van de succesvolste republieken in de Sovjet-Unie. Het land, gelegen tussen Oekraïne en Roemenië, produceerde graan, wijn en fruit. Na 1991 werd alles anders en laaiden nationa-listische gevoelens op. De Roemeens sprekende meerderheid streefde naar aansluiting bij Roemenië. In het oostelijke deel Transdnjestrië wonen echter vooral Russen en Oekraïners, die daar weinig voor voelden. In 1992 kwam het tot een burgeroorlog. De oostelijke regio riep daarna de onafhankelijkheid uit. Transdnjestrië wordt door geen enkel land ter wereld erkend, maar bestaat de facto wel als onafhankelijk staatje. Het heeft
eigen paspoorten, eigen nummerborden, eigen postzegels en eigen geld. De ‘grens’ tussen Moldavië en Transdnjestrië wordt bewaakt door Russische troepen. Het veertiende Sovjetleger is na het uiteenval-len van de Sovjet-Unie eenvoudigweg nooit uit Moldavië vertrokken.Tegenwoordig behoort Moldavië tot de armste landen van Europa. Vanwege de catastrofale economische toestand wonnen in 2001 de communisten onder leiding van Vladimir Voronin de verkiezingen. Moldavië is de eerste voormalige sovjetre-publiek waar de communisten aan de macht teruggekeerd zijn. Voronin heeft een politiek nogal zwalkende koers: de ene keer pro-Europees, dan weer gericht op
Moskou. Dat zijn partij ook de afgelopen verkiezingen won, was geen toeval. Vooral het oudere deel van de bevolking hunkert naar de sovjettijden, toen ‘alles beter was’. Jongeren hebben geen tijd om te stemmen: ze werken in het buitenland. Van de 4,4 miljoen inwoners bevindt zich inmiddels een kwart in landen als Portugal, Italië of Rusland. De mannen werken er in de bouw en de vrouwen in de huishouding. Op het platteland lopen hele dorpen leeg. Alleen de ouderen blijven achter, soms met de kinderen. De hoofdstad Chisinau trekt daarentegen juist buitenlanders aan, met een ondernemersgeest. Mogelijkheden genoeg, want het roofkapitalisme is er inmiddels tot volle bloei is gekomen.
1
2
1
Tribune_sept_A.indd 20 29-08-2008 16:34:37
21 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
MOLDAVIË
Alina Zinarussa staat ondanks drie buikoperaties krom van de pijn.
Toch moet de 44-jarige Roma-vrouw aan het werk. “Mijn man werkt
een paar maanden in buurland Oekraïne, maar ik heb nú geld
nodig.” De Roma werden lang vervolgd, opgejaagd en uitgemoord
en behoren tot de armste bevolkingsgroepen.
Omdat hele plattelandsgemeentes leeglopen en de achterblijvende
kinderen moeten werken voor de kost, blijven de klaslokalen vaak
nagenoeg leeg. ’s Winters zijn veel scholen bovendien gesloten,
omdat er geen geld is om de lokalen te verwarmen.
1
2
1 2
Tribune_sept_A.indd 21 29-08-2008 16:35:17
22 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
MOLDAVIË
Tot voor kort reisden veel arme Moldaviërs naar Istanbul, om voor
3.000 dollar een nier af te staan. Rijke Israeli’s en Arabieren
betaalden de tussenhandelaren meer dan 100.000 dollar voor een
donornier. Nieuwe wetgeving heeft de orgaanhandel drastisch
ingeperkt, maar de armoede bleef. Wie kan, zoekt werk in het
buitenland.
Het is een publiek geheim dat de economie van Transdnjestrië drijft
op louche praktijken en smokkelhandel. Claus Neukirch van de
OVSE: “Er zijn geen internationale organisaties of diplomatieke
vertegenwoordigingen. We weten maar weinig over wat er in
Transdnjestrië gebeurt: het lijkt op een zwart gat.”
53
6
53 4
4
Tribune_sept_A.indd 22 29-08-2008 16:37:02
23 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
MOLDAVIË
Aan de rand van Tiraspol, de hoofdstad van Transdnjestrië, staat het
peperdure voetbalstadion van FC Sheriff, het grootste bedrijf van
het land en het enige internationale visitekaartje. Volgens velen is
het stadion een geldwitwasmachine voor de maffia.
Promovendus Ion Dominica is naar eigen zeggen “de enige Roma
die het tot iets gebracht heeft” in Moldavië. “De meerderheid van de
Roma-kinderen leeft in het buitenland. Ze worden door hun ouders
meegegeven aan handelaren, die hen naar Moskou brengen om te
bedelen.”
5
6
5 6
Tribune_sept_A.indd 23 29-08-2008 16:37:48
24 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
MOLDAVIË
Het straatbeeld in de Moldavische hoofdstad Chisinau is vol
contrasten. Tussen de Lada’s en de Wolga’s scheuren dure Ferrari’s
en fourwheeldrives over de boulevards. Jonge vrouwen proberen er
het wereldrecord hoge hakken lopen te verbeteren.
Tekst Jeroen KuiperFoto’s Ronald de Hommel
Ook arme, jonge vrouwen zijn een prooi voor mensenhandelaars.
Irina: “Een kennis kon werk regelen in Turkije. Ik dacht dat ik in de
horeca zou gaan werken, maar werd gedwongen tot prostitutie. Na
zeven maanden hielp een klant me terug te vluchten naar Moldavië.
Ik ben daarna jarenlang depressief geweest.”
7
8
7 8
Tribune_sept_A.indd 24 29-08-2008 16:39:18
25 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
BUURT IN ACTIE
Maandag 7 juli, zeven uur ‘s ochtends. Rotterdamse SP’ers hebben zich al vroeg verzameld op het Rotterdamse Zuidplein. Er moet een spandoek worden opgehangen in de wijk, bushokjes en haltes moeten met slingers en ballonnen worden versierd. Want ook al is het maandagochtend vroeg, het is feest: vandaag rijdt de eerste bus 63/64 door Rotterdam-Charlois van het Zuidplein naar de wijken Pendrecht en Zuidwijk.
Die bus kwam er niet zomaar. In 2004 ging bus 77, die de wijken verbond en ook
De bus is terug!
Voor wethouders is openbaar vervoer vaak niet meer dan een kostenpost, maar voor mensen in de wijk kan het een ware
aderlating zijn als een busverbinding verdwijnt. In Rotterdam lieten ze het er niet bij zitten. Na jarenlange actie vieren
Rotterdammers de terugkeer van de ‘navelstreng van Zuid’.
wel de ‘navelstreng van Zuid’ werd genoemd, vanwege bezuinigingen een andere route rijden. Daardoor konden vooral mensen die slecht ter been zijn moeilijker naar voorzieningen als winkels, markten en ziekenhuizen. Bewoners haalden daarom duizenden handtekenin-gen op en boden ze aan VVD-wethouder Baljeu aan. De SP hield een enquête onder honderden Charloisenaren, waaruit bleek dat bus 77 erg werd gemist. In januari bracht de SP honderd bewoners met de bus naar het stadhuis om te protesteren: de wethouder weigerde toen een motie van de
SP uit te voeren om te zorgen voor een oplossing voor de verdwenen bus.
Van de onwil van de wethouder is op 7 juli niets meer te merken. Samen met de dames Van der Heide en Van Tilburg, actievoer-ders van het eerste uur, luidt de wethouder tegen half tien de komst van de eerste bus in. Tientallen bewoners zijn afgekomen op de uitnodiging voor het feestje, die de SP in de wijk heeft verspreid. Velen zullen de hele route van de eerste bus meerijden. Onder de actievoerders is wel enige onvrede over PvdA-fractievoorzitter Peter van Heemst, die samen met andere raadsleden van zijn partij de aandacht van de journalisten probeert te trekken: “Die heeft niks gedaan, hij komt alleen maar met andermans veren pronken!” SP-fractievoorzitter Theo Cornelissen reageert laconiek: “Succes heeft vele vaders. Wat ons betreft is de terugkeer van de bus – net als de meeste dingen die dit gemeentebestuur goed doet – vooral te danken aan de actiebereidheid en vasthou-dendheid van de bewoners.”
Ondertussen staat de eerste bus 63 op het punt weg te rijden. Kees Korbijn speelt op zijn gitaar liedjes over bestuurders die vanuit hun ivoren toren denken te weten wat goed is voor gewone Rotterdammers. Actievoerder Mary van der Heide bedankt de SP en vervoersmaatschappij RET voor hun medewerking. Tweede-Kamerlid Emile Roemer is er ook bij om de bewo-ners te feliciteren: “Jullie hebben het goede voorbeeld gegeven: actievoeren helpt! Het herstel van deze buslijn is pas het begin, er moeten nog heel veel andere wegbezui-nigde lijnen terugkomen.” Die oproep wordt in andere wijken van Rotterdam al ter harte genomen: in IJsselmonde is een actie gestart voor de terugkeer van buslijn 75, die net als lijn 77 werd opgeheven in 2004. Als het aan de SP ligt worden bewoners veel vaker en eerder betrokken als er iets gaat veranderen in het openbaar vervoer: dan was bus 77 überhaupt nooit verdwenen.
Tekst Kevin LevieFoto Anouk Pross
Tribune_sept_R.indd 25 29-08-2008 16:17:06
26 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
Ronald Boorsma (35), uit het Friese IJlst, kreeg vlak voor de Kamerverkiezingen van 1994 een folder van de SP in zijn handen gedrukt. “Die met die twee torentjes waar een mannetje
tomaten tegenaan gooit”, herinnert hij zich. “Ik las de folder en de SP-ideeën spraken me wel aan. Toen schreef ik een brief aan de partij.”
LINKSVOOR
Wat stond er in die brief?“Ik stelde de vraag hoe de SP die prachtige plannen wilde betalen. Ik kom namelijk uit een middenstandsgezin; mijn vader was melkboer van de SRV. Bij ons was bij wijze van spreken elke fles die kapotviel er eentje te veel. Ik was dus kritisch als het om de centen gaat.”
Nog antwoord gehad?“Ja. Ik kreeg een brief terug, waarin stond dat onder andere op defensie flink bezuinigd kon worden. Ook werd gewezen op het principe dat de sterkste schouders de zwaarste lasten moeten dragen. Toen werd ik lid.”
Heb je hobby’s?“Ik hou van voetballen en verder run ik samen met iemand anders een platenlabel dat Not Just Words heet. We geven punkmuziek uit
van bands uit onder meer België, Amerika, Zweden, Canada én Nederland.”
Wat is je favoriete plek op de wereld?“De Zuidwesthoek van Friesland. Het merengebied, de rust, de weidsheid… heerlijk. Ik voel me er thuis.”
Wat brengt de kapitalist in je naar boven?“Ook toevallig! Toen jij daarnet belde, zat ik op eBay te speuren naar oude punk-platen. Vinyl dus. Soms geef ik wel 60 of 70 euro uit voor een lp, singel of ep.”
Heb je nog politieke ambities?“Momenteel niet. Ik zit nu in het SP-partijbestuur als regioverte-genwoordiger voor Friesland. Ik werk als docent geschiedenis en ben ook nog eens vader van drie jonge kinderen. Kortom: meer politiek zit er voorlopig niet in, vrees ik!”
Foto Karen Veldkamp
“Elke fles die kapotviel, was er eentje te veel”
Tribune_sept_R.indd 26 29-08-2008 16:17:47
27 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
BELEVEN HOREN ZIEN
Waarom slikken in Nederland meer dan
een miljoen mensen antidepressiva,
terwijl ons land toch zo welvarend is? In
haar boek ‘De depressie-epidemie’ zoekt
de Groningse hoogleraar Trudy Dehue –
psychologe en filosofe – naar de oorzaken
van de depressiegolf in de rijke westerse
wereld.
Dehue beschrijft de ontwikkeling van het
beeld van depressie door de jaren heen.
Gold depressie eerst als een vorm van
neerslachtigheid door toedoen van
ervaringen uit het verleden, later werd
depressie vooral als een hersenziekte
gezien. Dehue vraagt zich echter af of
depressie wel echt een ziekte ís.
Hoe het ook zij, de farmaceutische
industrie heeft dankbaar gebruik
gemaakt van de gedachte dat het bij
De depressie-epidemie Door Ineke Palm
BookCrossing
Is je boekenkast te vol, maar kun je het niet
over je hart verkrijgen om boeken weg te
gooien? BookCrossing biedt de oplossing:
boeken kunnen nu ook vrijgelaten worden.
Je registreert je oude boeken op de
website, voorziet ze van een sticker met
informatie over BookCrossing en legt ze
vervolgens te vondeling. Degene die je boek
vindt, kan dit melden op de website, het
boek lezen en vervolgens weer ergens
‘vrijlaten’. Je boek reist zo de hele wereld
over en via berichtjes van de vinders blijf je
op de hoogte. Uiteraard kun je zelf ook
zwerfboeken vangen, aanwijzingen vind je
op de site. (JvD)
www.bookcrossing.nl
De mooiste liedjes
Nederlandse muziek? Lamenielachen!
Bandjes die proberen een beetje rauw te
doen en zo Amerikaans mogelijk te klinken,
meer niet. Of nee…, wacht even…, we
hebben natuurlijk ook nog Liesbeth List,
Klein Orkest, en Frank Boeijen. Of Herman
van Veen, Thé Lau en Jenny Arean. En
Boudewijn de Groot, Frederique Spigt en
Rob de Nijs. Juist! En van al deze artiesten
– en nog veel meer – zijn de mooiste songs
bijeengebracht in een verzamelbox van vijf
cd’s. Stuk voor stuk juweeltjes met mooie
teksten, uitgevoerd op die lichte, typisch
Nederlandse manier. Kortom: prachtige
luisterliedjes. Daar hoeven we niet voor naar
het buitenland te kijken, want zulke mooie
muziek hebben ze daar helemaal niet. (RJ)
De 100 mooiste Nederlandstalige liedjesDiverse artiestenUniversal Music
Olympische Spelen
Een luxueus vakantie-resort heet bij Asterix
‘een Romeins lusthof’. De Tour de France
wordt ‘Ronde van Gallia’ genoemd en
Duitsers zijn ‘Oost- en Westgothen’. De
manier waarop Uderzo en Goscinny in hun
Asterix-strips de moderne maatschappij op
de hak nemen is ongeëvenaard. Het zal wel
toeval zijn dat een maand na Beijing 2008
de verfilming van ‘Asterix en de Olympische
Spelen’ op dvd uitkomt. En ook in deze
amusante film ontbreekt de ironie niet: de
magische toverdrank die de Galliërs
onoverwinnelijk maakt, is op de Spelen
verboden. Asterix zonder doping dus. Met
Gérard Depardieu als Obelix en Alain
Delon(!) als Julius Caesar. (RJ)
Asterix en de Olympische SpelenNu verkrijgbaar op dvd
depressie om een biologische storing
gaat. ‘Ziekte-bewustwordings-
campagnes’ werden op poten gezet en
natuurlijk is overal wel een pilletje voor.
Tegelijkertijd raken universiteiten
financieel steeds afhankelijker van de
industrie, waardoor de nadruk steeds
meer komt te liggen op geld verdienen –
en steeds minder op onderzoek.
LEZEN
Dehue beschrijft hoe op die manier de
depressie-epidemie kon ontstaan, juist
toen de ‘liberale versie van de verzor-
gingsstaat’ ook nog eens uitdrukkelijk
de boventoon ging voeren. In haar
analyse hoort de depressie-epidemie bij
de maatschappelijke ontwikkeling
waarin de idee van de maakbare
samenleving het aflegt tegen die van het
maakbare individu. Eigen verantwoor-
delijkheid brengt met zich mee dat je
zelf verantwoordelijk bent voor je falen.
Waar voortdurend wedstrijden worden
gespeeld, zijn ook verliezers. We nemen
pas echt het lot in eigen handen als we
weigeren aan die wedstrijd mee te doen.
De depressie-epidemie: Over de plicht
het lot in eigen hand te nemen
Trudy Dehue
Uitgeverij Augustus
Tribune_sept_R.indd 27 29-08-2008 16:18:14
28 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
PRIKBORD
Prik mee:[email protected]
Goed nieuws
Enkele maanden geleden was ik een van de moeders die in opstand kwamen en tegen de waanzinnig hoge eigen bijdrage AWBZ, die mijn gehandicapte dochter Janneke maandelijks moest gaan betalen. Ondanks de inzet van de SP bleven mevrouw Bussemaker en het hele kabinet hun hoofd omdraaien en Janneke werd, evenals vele andere gehandicapten en ouderen, gepakt. Ook mijn argument dat Janneke en al die anderen van hun zakgeld hun ziektekosten-verzekering moesten betalen; en dat volgens de wet dat zakgeld daar niet voor bedoeld was, werd door het kabinet afgewezen. Tot mijn absolute verbazing rolde er vanmiddag een brief bij mij in de bus over de eigen bijdrage van mijn dochter Janneke. Voortaan betaalt ze maandelijks 100 euro minder. Het verschil zit hem in de ziektekostenverzeke-ring! De eigen bijdrage AWBZ is nog steeds te hoog, maar er lijkt in elk geval een klein beetje meer redelijkheid gekomen te zijn.
Marieke Lambermont, Bemmel
Droom: Disability Pride
Als christen ben ik natuurlijk tegen discriminatie van homo’s. Maar al die media-ophef over de Gay Pride steekt toch wel. Want hoe brengen de media ónze emancipatiebeweging in beeld, die van mensen met een beperking? Er was nauwelijks aandacht voor onze historische mijlpaal: de inwerkingtreding op 3 mei jl. van het VN-verdrag inzake de rechten van gehandicapten. Nederland ondertekende het verdrag weliswaar, maar behoorde niet tot de 24 ratificerende landen. Het VN-verdrag heeft ook voor Nederland bindende gevolgen, op alle beleidsterrei-nen. Maar voor staatssecretaris Bussemaker komt de goedkeuringswet pas in 2009 aan de orde. Ik droom van een Nederlandse Disability Pride. Een feeste-lijke, kleurrijke manifestatie van zelfbe-wuste, buitenmodelse kopstukken en andere voorbeeldgevers. Die hun specifieke verworvenheden demonstreren en afrekenen met alle oubollige vooroordelen. Die enkele schalkse figuur die het toege-stroomde publiek amuseert met het ontbloten van shockerende prothesen, die nemen we dan maar voor lief.
Truus Jonker, Nijkerk
Vorstelijk salaris
We winden ons er terecht over op, als we vernemen dat de interim-bestuursvoorzitter van een ziekenhuis in Breda 65.000 euro bruto (per maand!) heeft getoucheerd. Maar mag ik erop wijzen dat onze sportieve Willem-Alexander een uitkering ontvangt die nog aanzienlijk royaler uitvalt – en ook nog belastingvrij is. Wellicht kan Alexander Pechtold dit laatste wél uitleggen aan de verpleegkundigen op de werkvloer; ik kan het in ieder geval niet.
Aart Stijntjes, Diemen
Sorry Suzanne!Honderd strafregels voor de redactie: voor de tweede keer op rij is er een fout geslopen in het colofon op pagina 2 (Tribune juli/augustus). Suzanne van de Kerk is de fotografe die de coverfoto’s maakte.
Sorry puzzelaars!De grote SP-Zomerpuzzel van vorige maand had onbedoeld een extra moeilijkheids-graad: het invulschema voor de letters was helaas weggevallen. Gelukkig hebben we toch nog veel goede oplossingen mogen ontvangen.
Grondwet-gegoochel
Nederland heeft met 65 procent in het referendum de Europese Grondwet weggestemd. Het Nederlands kabinet, dat misschien het vertrouwen heeft van 40 procent van de Nederlandse bevolking, heeft vlak voor het reces van de Tweede Kamer de opgepoetste versie van de Grondwet erdoor gedrukt. Premier Balkenende zei verge-noegd dat er weinig ophef over was geweest en ging op vakantie. Mijn vraag is: wilt u alstublieft een opinieonderzoek laten houden over deze regentenmentaliteit?
A. Zwarts, Maastricht
Schulden en alimentatieplicht
Wist u dat er mannen zijn die zich bewust in de schulden steken om onder hun alimenta-tieplicht uit te komen? Het zou strafbaar moeten zijn. Ik vind dat de vader het eerst zijn bijdrage aan zijn kinderen verschuldigd is, in plaats van dat andere schuldeisers voorgaan. En de banken zouden moeten zeggen: “Heeft u alimentatieplicht voor uw kinderen? Zo ja, dan krijgt u geen lening.” Ook zou de hoogte van de alimentatie elk jaar moeten worden herzien. Door een landelijk bureau dat bevoegd is ieder jaar de alimentatie met de gegevens van de Belastingdienst te berekenen, en het bedrag dan int voor de moeder. Want als kinderen bijvoorbeeld gaan studeren, betalen hun vaders vaak ook geen cent extra. Ook al zegt de IB-Groep dat pa een ouderbijdrage moet doen. Uiteindelijk krijgen de moeders dan alle kosten op hun bordje. Wat mij het meest verbaast, is dat deze mannen zich van iedere verantwoordelijkheid ontdoen. Het zijn tenslotte toch ook hun kinderen, hoe kun je nou je eigen kind ZO tekort doen?
A. Kluijstermans, Roosendaal
Ziek van de zorg
De zorg, ja wat een zorg. Ik ging in op een aanbieding om over te stappen naar een andere zorgverzekeraar. Waren we een jaar dubbel verzekerd, terwijl ze alles zouden regelen. Heel veel moeite heb ik moeten doen om de oude polis op te zeggen. Na een jaar kreeg ik geld terug, ik dacht: opgelost. Wat denk je? Krijg ik vervolgens een boete omdat ons hele gezin helemaal niet meer verzekerd was! Terwijl de zorgverzekeraar gewoon facturen opstuurt en geld van de giro haalt. Nu moet de gemeente eraan te pas komen om ons te helpen alles weer in orde te krijgen. Ziek ben ik ervan.
R. van Zwieten, Amstelveen
Tribune_sept_A.indd 28 29-08-2008 16:47:53
29 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
Foto Jiri Buller/ Hollandse Hoogte
‘Invasieve exoten’ worden ze genoemd: uitheemse dieren en planten, die gezond en wel worden aangetroffen in de Neder-landse natuur. Ze komen mee met toeristen of via lange afstandshandel. Dankzij het zachter wordende klimaat kunnen ze hier overleven en zich voort-planten. Zo hebben we nu tijgermuggen, wasberen, dermacentor-teken, padden-stoelsponzen en de grote waternavel. In Sittard werden deze zomer twee uitheemse bijtschildpadden aangetroffen. Deze oorspronkelijk uit Noord- en Midden-Amerika afkomstige roofdiersoort kan mensen met gemak een vinger afbijten. De dieren zijn gevangen en overgebracht naar een opvangcentrum voor schildpadden.
UITGELICHT
Tribune_sept_R.indd 29 29-08-2008 16:38:20
31 TRIBUNE SEPTEMBER 2008
Horizontaal 5. Zwangere non? (14) - 9.Zij is in het bezit van een strikte vlecht. (10) - 10. Hulpmiddel voor bijziende toiletpot. (4)12. Familie van de Meerkatten? - (10) 14. Boos, want het intrument klinkt vals. (8) - 16. Oost-Indisch met kroontjespen: een schrijvende octopus. (7) - 17. In de vergaderrruimte van B&W gissen ze maar wat. (8) 18. Tijdschrift groeit aan de boom. (4) - 19. Bijzonder naar. (3) 20. Bergruimte voor een noot. (2) - 21. Geen stadse idioot. (8) - 23. Kip (niet) als vlotte vogel in dienst van de Kerstman. (7)
Verticaal1. Voor het opbergen (en uitgeven) van het geld van de minister. (12) - 2. Een bui wind. (5) - 3. Kok is positief over het klaarmaken van de maaltijd. (13) - 4. Man uit het jaar des Heren. (2, ook afk.) - 6. Dit boek is van adel. (5)7. Vrolijk uit de dood herrezen. (8) - 8. Valies gaat op pad. (7) - 10. Mistig dronken zijn. (8)- 11. Genezen is vooruitgaan. (5,6) - 13. Utrecht: geen al te slimme plaats om te wonen. (7) - 15. Versufte paardenvlieg. (4) 22. Bijgebouw? (4) - 24. Er zit muziek in deze dag. (2, ook afk.)
CRYPTOGRAM september 2008
OPLOSSINGEN ZOMMERPUZZEL JULI/AUGUSTUS
1. (Correctief) Referendum; PvdA - 2. Casablanca; Rinus (Michels) 3. (Lord) Kelvin (= William Thomson); Neville (Chamberlain) - 4. Als je begrijpt wat ik bedoel; Grijpstra en de Gier - 5. Ushering into Banality (van Jeff Koons); Paulus (Potter) - 6. Marcel (van Dam); Geert (Wilders)
Winnaar zomerpuzzel juli/augustus Ruben Verhasselt, Leiden
Stuur uw oplossing, uitsluitend per brief(kaart), vóór 16 september naar de Puzzelredactie van de Tribune, Vijverhofstraat 65, 3032 SC Rotterdam. Onder de inzenders van een goede oplossing wordt een gesigneerd boek verloot uit de SP-boekenstal.
CRYPTOGRAM SP/TRIBUNE – DIAGRAM.Juni 2008
1 2
3 4 5
6
7 8 9
10
11 12
13 14 15
16
17 18 19
20
21
22
23
© Henry en Lucas, FLW juni 2008
ALTERNATIEVE WOORDENLIJST
Uitleg
CRYPTOGRAM
Diagram.
1
2 3 4
5 6 7 8
9 10
11 12
13
14 15 16
17 18
19
20
21 22
23 24
Henry en Lucas, © FLW 2008
Hen
ry &
Luc
as, ©
FLW
200
8
7. (Freek de) Jonge; Theo Maassen - 8. (Arthur van) Schendel; Kader Abdolah - 9. (Inspector) Lynley; The Sopranos - 10. Michelangelo (Buonarroti); (Eise) Eisinga - 11. Frankrijk; Roemenië; - 12. Batavia; Zeven (Provinciën).
VOORBEELDEN OPGAVEN
Tribune_sept_R.indd 31 29-08-2008 16:19:58