In deze nieuwsbrief gaan we in op onderzoek en advies binnen het MBO op het gebied van voortijdig schoolverlaten (vsv). Voortijdig schoolverlaten is al jaren een ‘hot topic’ binnen het onderwijs en TriamFloat heeft hier in haar dienstverlening dan ook regelmatig direct of indirect mee te maken. In deze nieuwsbrief steken we in op het voorkomen van voortijdig schoolverlaten en de handvaten die TriamFloat hiervoor biedt.

Editie april 2013 | Uitgave van TriamFloat | Postbus 3072 3502 GB Utrecht | 030 - 890 54 30 | www.triamfloat.nl

TriamFloat update: Voortijdig Schoolverlaten (vsv)

Wat verstaan wij onder voortijdig schoolverlaten? Voortijdig Schoolverlaten wordt door de overheid opgevat als jongeren tussen de 12 en 23 jaar die zonder startkwalificatie (een diploma op MBO 2, HAVO of VWO niveau) het onderwijs verlaat. In het hiernaast beschreven onderzoeks-advies traject gingen wij uit van alle uitval van deelnemers van specifieke opleidingen. Dit is volgens de officiële omschrijving niet per definitie voortijdig schoolverlaten, omdat uitgevallen deelnemers uit deze opleidingen in sommige gevallen doorstromen naar een andere opleiding en later wel nog een diploma behalen. Echter, het behouden van deelnemers in het onderwijs begint bij alle VMBO en MBO opleidingen waaraan zij deelnemen, vandaar de overkoepelende noemer ‘voorkomen voortijdig schoolverlaten’.

Hoe houden we de MBO deelnemer ‘binnen’? TriamFloat heeft in 2012 en 2013, in opdracht van een aantal ROC’s, onderzoek uitgevoerd naar de oorzaken van voortijdig schoolverlaten. In het eerste artikel van deze nieuwsbrief nemen we u mee in onze werkwijze, opvallende bevindingen en tips en adviezen die hieruit voortvloeien. Werkwijze Door middel van interviews met opleidingsmanagers, docenten, deelnemers, uitgevallen deelnemers en het meenemen van de formele uitvalregistratie is inzicht verkregen in factoren die van invloed zijn op de uitval van deelnemers. Concrete adviezen helpen de opleidingen om strategische keuzes te maken in de preventie van uitval. Bevindingen Bovenaan de lijst met oorzaken staat het maken van een onjuiste studiekeuze door de deelnemer. Deelnemers worden al op jonge leeftijd gevraagd om een keuze te maken voor een beroep. Sommige deelnemers hebben zich minimaal georiënteerd op het beroep en de opleiding, of laten zich erg beïnvloeden door familie of bekenden. De beperkte oriëntatie in combinatie met de voorlichting van de opleiding heeft invloed op de beeldvorming van deelnemers, hun verwachtingen over de opleiding/het beroep en hun motivatie om hiermee aan de slag te gaan. Daarnaast bleek zowel uit dit onderzoek als uit diverse onderzoeksrapporten dat de opleidingen onvoldoende rekening houden met de kenmerken (leeftijd, belevingswereld, thuissituaties, eventuele beperkingen) en behoeftes van MBO deelnemers. De structuur, het aanbod van het onderwijs, aandacht, begeleiding en stimulering die zij nodig hebben bleek vaak niet voldoende aan te sluiten bij deelnemers op zowel MBO niveau 2, 3 als 4.

Annelou Mayenburg en Ilse van Dijk

Tips en adviezen aan MBO opleidingen Ons advies aan MBO opleidingen is: sluit aan bij de MBO deelnemer. Concreter zijn er verschillende factoren waarmee een opleiding rekening kan houden in het voorkomen van voortijdig schoolverlaten. Bied de deelnemers duidelijkheid en structuur in alle aspecten van de opleiding. Communiceer duidelijk en eenduidig, zorg voor een strakke roostering, duidelijkheid over verwachtingen ten aanzien van huiswerk, houding, presentie, toetsing en dergelijke. Houd daarbij rekening met hun jonge leeftijd en mogelijk lastige persoonlijke omstandigheden (thuissituatie, beperkingen, etc.) door een strak georganiseerd monitor- en begeleidingnetwerk. Hierbij aansluitend dient men in te spelen op de bovengemiddelde behoefte aan aandacht, begrip en stimulering van deze deelnemers. Laat dit de essentie vormen van het gedrag van mentoren en andere docenten naar de deelnemers toe, in combinatie met duidelijke verwachtingen en structuur. Naast al deze randvoorwaardelijke factoren gaan wij uiteraard niet voorbij aan de essentie van het onderwijs: zorg voor aantrekkelijk onderwijs dat aansluit bij de kenmerken en behoeften van de doelgroep en een gelijke studielastverdeling over de verschillende jaren en periodes. MBO deelnemers leren over het algemeen het liefst en het meest in de praktijk, ondersteund door theorie. Het gaat er hierbij niet om het niveau van de opleiding te verlagen, maar de deelnemers op een andere manier aan te spreken en het onderwijs aan te laten sluiten bij de doelgroep. Zorg ervoor dat dit gewaarborgd wordt in het onderwijs aan deze deelnemers. Ga bijvoorbeeld systematisch in gesprek met deelnemers over de beste manier om het curriculum in te delen en de lesstof aan hen aan te bieden.

Editie april 2013 | Uitgave van TriamFloat | Postbus 3072 3502 GB Utrecht | 030 - 890 54 30 | www.triamfloat.nl

TriamFloat update: Voortijdig Schoolverlaten (vsv)

Maak gebruik van de oprechtheid en openheid van uw deelnemers In de onderzoeksaanpak was er veel ruimte voor zowel huidige deelnemers als uitgevallen deelnemers om input te leveren. Schriftelijke evaluaties geven een goed globaal beeld van waar mogelijke oorzaken van voortijdig schoolverlaten liggen. Echter, pas als je de tijd neemt om een open gesprek te voeren met de (uitgevallen) deelnemers kom je achter de meer specifieke oorzaken. In de anonimiteit van een gesprek met een externe gesprekspartner ontstaat al snel een sfeer van openhartigheid. Niet verwonderlijk, als je bedenkt dat persoonlijke aandacht een essentiële rol speelt bij de MBO deelnemer. Naast specifieke oorzaken blijken de deelnemers ook goede suggesties aan te kunnen dragen om het voortijdig schoolverlaten tegen te gaan. Ze kunnen precies benoemen in welke periode de studielast of examendruk te hoog of zelfs te laag is. Welke enorme kennistoets opgesplitst dient te worden en wat zinvolle vervangende opdrachten zijn voor leerlingen die niet op tijd een stageplek hebben gevonden. Ze geven oprechte tips voor wenselijk en onwenselijk gedrag van mentoren. Bovendien steken ze ook de hand in eigen boezem en praten ze over intrinsieke motivatie, eigen inzet bij de oriëntatie naar opleidingen en de verhouding tussen privé, bijbaan en school. Uit deze gesprekken komen concrete suggesties voor het welwillende docententeam dat dacht alles al geprobeerd te hebben. Uit het onderzoek blijkt dat vsv binnen een opleiding nooit naar één oorzaak is te herleiden. Een breed uitgezet onderzoek waarbij deelnemers ook hun inbreng kunnen geven biedt mogelijkheden om concrete aanbevelingen te doen van kleine tips tot grootschalige verbeteracties. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan een snelle en proactieve reactie op absentie, herschikken van toetsmomenten, een realistische voorlichting, zinvolle stageopdrachten, duidelijke communicatie over hetgeen van de deelnemer verwacht wordt en een duidelijke opbouw naar zelfstandigheid. Joop van Diepen

‘Quote van de klant‘ Triamfloat heeft als onafhankelijke partij een analyse van de oorzaken van voortijdige schoolverlaten geschreven. Deze adviezen uit dit rapport zijn voor ons, het team en opleidingsmanager, de basis voor activiteiten die we de komende periode gaan uitvoeren en die tot verbetering moet leiden. Een van de adviezen is een bijeenkomst te organiseren om een gedeelde toekomstvisie van zowel management als docenten te bepalen. Zodat hier gezamenlijk aan gewerkt kan worden. Van missie en visie naar het opstellen van lange termijn en korte termijn doelen tot een concreet plan. Jan Kwakman | ROC Horizon College

Miljoenen beschikbaar voor preventie VSV

Dit jaar is € 4,1 miljoen beschikbaar voor de preventie van VSV. Vanaf 2014 is de beschikbare subsidie flink hoger, namelijk € 40,6 miljoen. Deze gelden

vallen onder de prestatiebox.

Klik hier voor het volledige onderdeel BVE uit de rijksbegroting.

Editie april 2013 | Uitgave van TriamFloat | Postbus 3072 3502 GB Utrecht | 030 - 890 54 30 | www.triamfloat.nl

TriamFloat update: Voortijdig Schoolverlaten (vsv)

Een visie, verantwoordelijkheidsgevoel en interventiemogelijkheden

Wij, de consultants van TriamFloat, zijn er nu nog meer van overtuigd dat adviezen richting management van scholen voor

wat betreft het voorkomen van voortijdig schoolverlaten alleen maar gedaan kunnen worden als met zowel management,

docenten als (uitgevallen) deelnemers gesproken kan worden. Veel weten we al uit de literatuur maar het blijkt iedere keer

weer dat de nuances van de problemen per opleiding ook weer verschillend zijn. De factoren die mogelijk een rol kunnen

spelen bij het voortijdig schoolverlaten bij MBO leerlingen monitoren we door middel van interviews bij deelnemers,

schoolverlaters, docenten en het management van de opleidingen. Zoals gezegd blijken vooral ook deelnemers zeer goed in

staat om zich te uiten als het gaat om deze problematiek. Echter, in de praktijk blijken opleidingen daar weinig gebruik van te

maken. Ook zijn de docenten over het algemeen zeer betrokken bij het probleem van voortijdig schoolverlaten maar zij

overzien niet altijd welke aandeel zij daarin (kunnen) hebben.

Wij realiseren ons dat het in deze tijd van bezuinigingen voor opleidingen niet altijd makkelijk blijkt om de juiste interventies

te plegen. Wel geloven wij er heilig in dat het hebben van een goede visie op de keuzes die de school moet maken van

essentieel belang is. Het is van belang om verwachtingen te managen en een ieder aan te spreken op zijn/haar

verantwoordelijkheid, hoe groot of klein dat aandeel ook is. Wij hebben maar al te vaak ervaren dat alleen wijzen naar elkaar

en naar wat er allemaal niet is, niet de oplossing is voor het probleem. Een goed voorbeeld doet goed volgen. TriamFloat

biedt graag haar hulp, expertise en ondersteuning bij het monitoren van de factoren die mogelijk een rol spelen bij het

voortijdig schoolverlaten, de totstandkoming van een duidelijke visie en de totstandkoming van een duidelijke actielijst met

een duidelijke, gedeelde verantwoordelijkheid: Wij vullen graag de gereedschapskist met interventiemogelijkheden.

Noëlle van ‘t Hek

Interventiemogelijkheden TriamFloat – Een greep uit onze ‘gereedschapskist’ • Begeleiden visie en strategie dagen management en docenten team • Begeleiden teamontwikkeling • Herontwerpen studieloopbaanbegeleiding • Trainen/coachen docenten in de rol van coach/loopbaanbegeleider • Inzicht krijgen in oorzaken van studenten (on)tevredenheid • Inzicht krijgen in studielast • Doorlichten en verbeteren van het kwaliteitssysteem

MBO/HBO & TriamFloat Op dit moment zijn onze consultants onder andere bezig met: Ontwerp & Ontwikkeling • Implementatie taal rekencentrum (MBO) • Schrijven landelijk opleidingsprofiel Kunst (HBO) • Projectleider ontwikkelen MBO opleiding. • Ontwikkelen ‘uitdagender onderwijs’ en

implementatie urennorm (MBO niv2) • Coaching on the job vaststellen examens (MBO) • Actualiseren beroepscompetentieprofielen. • Ondersteunen curriculumvernieuwing Kunsten

(HBO) Opleidings- & Organisatieadvies • Scenario’s onderhoudsplicht wiskunde (MBO) • Training vaststellingscommissie, en toets examenleiders (MBO) • Assessoren trainingen (MBO/HBO) Beleid & Onderzoek • Onderzoek oorzaken VSV (MBO) • Begeleiden visie & strategiedag (MBO)