TRENDS IN ACCOUNTANCY 2010 -2011 Uitdagende markt · 6513-omslag1-AF.indd 1 10-11-2010 15:23:08....

Van crisistijd naar nieuwe gouden eeuw?

Uitdagende markt

TRE

ND

S IN

AC

CO

UN

TAN

CY 2010 - 2011

TRENDS IN ACCOUNTANCY 2010 - 2011

6513-omslag1-AF.indd 1 10-11-2010 15:23:08

1000-20-9000-4234 Nivra Trends in Acc 2010/111000-20-9000-4231 Nivra Trends in Acc 09/10

Kleur: fc

Business Consulting, Implementation, Support and Training

Groot Zonneoord Estate, Zonneoordlaan 17, 6718 TK Ede

Phone +31 (0) 318 65 7790 – www.proxyon.com

IN CONTROL OF YOUR FINANCIAL PROCESSES?

PROXYON• DeliversFinance&ControlsolutionsbasedonstandardSAP

• ActsasanoptimizerofyourFinance&Controlprocesses

• ConsistsofadedicatedteamofBusinessProcessExperts

• PridesitselfinadoptingandapplyingnewSAPtechnology

• Makesadifferencewithcustomerpropositions:

— FinancialSupplyChainManagement

— FinancialClosingCockpit

— Governance,RiskandCompliance

— InformationLifecycleManagement

1_1_stC5_A_fc.indd 1 4-11-2010 10:04:22

| 1TrendsinAccountancy2010-2011

Trends in AccounTAncy 2010-2011

uitdagende marktVan crisistijd naar nieuwe gouden eeuw?

Advertentie

Governance university – instekerProxyon – omslag 2caseWare nederland – omslag 3sis Finance – omslag 4Autoriteit Financiële Markten

1000-21-0000-3567 NIVRA Trends 2010-2011 Kleur: fc

Op de financiële markten moet je kunnen vertrouwen. Iedereen wil met vertrouwen kunnen sparen, beleggen, verzekeren en lenen. Voor het functioneren van die financiële markten is het objectieve oordeel van de accountant bij de jaarrekeningen van groot belang. Zowel de accountants-organisatie als de accountant moeten laten zien dat zij kwalitatief hoog-waardige controles kunnen verrichten. Daar werk je aan bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM).

De AFM ziet erop toe dat accountantsorganisaties en accountants die wettelijke controles uitvoeren zich houden aan de weten regelgeving.De accountantsorganisatie dient een kwaliteitssysteem te hebben dat ervoor zorgt dat de accountants hoogwaardige controles kunnen verrichten. Als toezichthouder beoordeel je het kwaliteitssysteem en de kwaliteit van de wettelijke controles. Een kwalitatief goede wettelijke controle is een vereiste voor een betrouwbare accountantsverklaring. Zo wordt het vertrouwen in de financiële markten verder versterkt. En draag je bij aan de economische reputatie van ons land.

Wil je meer weten over de AFM en actuele vacatures? Bekijk onze website: www.afm.nl.

De AFM bevordert eerlijke en transparante financiële markten.

Werken aan 22.ooo eerlijke accountantsverklaringen

AFM-10.264-Adv-Acco)Nivra-125x199.indd 1 21-09-10 14:06

1_1_stC5_fc_A.indd 1 4-11-2010 10:41:49


inhoud1 | uitdagend 5

2 | Themaverkenning: Van crisistijd naar Gouden eeuw: hoe doen we dat? 7

3 | interviews 11

1. PietMoerland“Kenniseninnovatiealtijdkoppelenaanaanwezigheidhoogwaardigeindustrie” 13

2. MarliesvanWijhe“HetNederlandsepolderenbedreigtonzeconcurrentiepositie” 17

3. KarelvanderToorn“Nietkiezenbetekentnietexcelleren” 21

4. AlexanderRinnooyKan“Modernindustriebeleidbetekentkiezen” 25

5. FeikeSijbesma“Wijzijnnietlangerhetcentrumvandewereld” 29

6. PeterBakker“Zoekdriesectorenwaarmeewewereldkampioenkunnenworden” 33

7. AdScheepbouwer“Nederlandkanscherperkiezen” 37

8. HaroldGoddijn“Meercompetitieinhetonderwijsleidttotbetereresultaten” 41

9. StefvanWeeghel“Wezijneenverwendemaatschappij” 47

10.AlbertJanMaat“Opkomendeeconomieëngoedvoorland-entuinbouwsector” 51

4 | nederland in internationaal perspectief 55

5 | cijfers en data accountantsberoep 73

colofon 83

Adverteerdersindex 84

Advertentie

diepen Van der Kroef Advocaten, Van

1000-21-0000-3318 Nivra Trends 2010-20111000-20-9000-4015 Nivra Trends 09-10

Kleur: fc

www.vandiepen.com

NŽtÊevenÊwatÊmeerÊteamwork

De wet is voor elk advocatenkantoor gelijk. Het zijn de mensen

die het verschil maken. Bij Van Diepen Van der Kroef zijn dat

advocaten die zich met passie en creativiteit voor u inzetten.

Zeker als het op preventie aankomt zijn we in staat om pro-actief

oplossingen te bieden nog voordat er problemen ontstaan.

Waardoor risicomanagement niet zelden kansenmanagement wordt.

En waardoor we het hardop durven zeggen: Welkom bij de winnaars.

Voor inlichtingen kunt u contact opnemen met Reyn Snouckaert

van Schauburg ([email protected]) en Arthur van der Kroef

([email protected]). Zij zullen uw vraag behandelen of u

doorverwijzen naar een van de specialisten op een van onze zes vestigingen.

1_1_stC5_fc_A.indd 1 4-11-2010 10:45:37


1 | uitdagendEen‘uitdagendemarkt’:hetbekendeeufemismewaarmeeondernemingeninkwartaal-enjaarverslagenhunzorguitsprekenovermoeizameeconomischeomstandigheden.Sindsdestartvandekredietcrisisisdezeterminhoogtempoafgesletentoteenexcuusvoorbestuurdersomzominmogelijkconcreetstezeggenoverdetoekomstverwachtingenvandeonderneming.Hetzijnimmersdieverwachtingendiedebeurskoersinbewegingzetten,nietdecijfersvanhetafgelopenjaar.

Alsaccountantshoudenwijonstraditioneelvooralmetdiehistorischecijfersbezig.Maardemaatschappijvraagtsteedsnadrukkelijkeromookinformatieteverschaffenoveralleswatwijtijdensonscontrolewerkaantreffen.Alshoedersvandebelangenvanhetmaatschappelijkver-keerstaanwevolopindebelangstellingenvooronsberoepligtereenstevigeuitdaging.

Essentieelvooreengoedfunctionerendaccountantsberoepisdathetzichtheeftopallerele-vanteeconomischeontwikkelingenenwaarnodigdejuistekritischevragenkanstellen.Daaromwordenerindezeuitgavedoortopaccountantsvragengesteldaantopondernemersenstakehol-ders,overdeuitdagingenwaarzijzichvoorgesteldzien.OverwatdeBVNederlandmoetdoenomdeconcurrentiemethetbuitenlandsuccesvolaantegaan.Enoverdevoorwaardendiedaarvoornodigzijn.

Uitditkwalitatieveonderzoekzijnachtconcreteaanbevelingengedestilleerd,diedeNeder-landseeconomiemoetenhelpenbijhetstrevennaarnieuweeconomischevoorspoed.OfdatuiteindelijkvoldoendeoplevertomtekunnensprekenvaneennieuweGoudenEeuwzaldetijdleren.Maarmetdejuistevoorwaardenen‘dieVOC-mentaliteit’moetNederlandeeneindkunnenkomen.

Hoopdoetleven!

RuudDekkers,voorzitterKoninklijkNIVRA

Advertentie

Hays specialist recruitment

1000-21-0000-3827 NIVRA jaarboek 2010-20111000-21-0000-0251 NIVRA jaarboek 2010

Kleur: FullColor

hays.nl

As global recruiting experts in Accounting & Finance, our deep understanding of your market means we’re unparalleled in the world of work. We operate across private and public sectors, dealing in permanent positions, contract roles and temporary assignments.

Whether you’re looking for a new role, an overview of your market or just want to discuss your career progression, it pays to speak to Hays. Recruiting across sectors, for large and small organisations in international territories means that we’re best placed to create opportunity for those that add value.

To fi nd your nearest Hays offi ce, visit hays.nl or call us on +31(0)20 3630310.

THOSE THAT ADD VALUE DESERVE OPPORTUNITY

1_1_stC5_fc_B.indd 1 4-11-2010 10:48:48


2 | Themaverkenning: Van crisistijd naar Gouden eeuw: hoe doen we dat?de financiële sector wordt nog steeds gedomineerd door een crisis, die inmiddels zijn door-werking heeft gekregen naar de publieke sector. Het klimaat in nederland wordt beheerst door bezuinigingen en de roep naar stringenter toezicht en meer regulering. de blik lijkt naar binnen gekeerd, en eerste tekenen dat ons land aan internationale invloed inboet worden zichtbaar. nederland is niet uitgenodigd voor de G20 en de zetels in iMF en de Wereldbank staan ter discussie.

Daartegenoverstaatdatdeeconomischeagendaonverminderdvanbelangisvooronzeconcurrentiepositieendaarmeeonzetoe-komstigewelvaart.LatenweonsinNederlandleidendoorangstvooreencrisisofpakkenwedehandschoenopengevenwevleugelsaanonzeambitietotinnovatieengroei?Enwelkevoorwaardenzijnbepalendomdieambitieterealiseren?

DitverkendenvertegenwoordigersvanhetNederlandseaccountantsberoepmetenkelevooraanstaandeCEO’senbeleidsmakers.

NietvoornietsheeftdeAccountantsdag2010hetthema‘Uitdagendemarkt:vancrisistijdnaareennieuweGoudenEeuw’meegekregen.Dedebattenreeks,waarvandeAccountants-dagtraditioneelhetsluitstukvormt,hadditjaaralscentraalthemademaatschappelijkeverantwoordelijkheidvandeaccountant.Dekredietcrisisheeftvragenopgeworpenoverrolenbetekenisvanhetaccountantsberoep,maarookontwikkelingenophetgebiedvanmaatschappelijkverantwoordondernemen,corporategovernanceenrisicomanagementvragenintoenemendemateomaandacht.

TijdensdeAccountantsdagwordthetthemavanmaatschappelijkeverantwoordelijkheidvooralvanuitmacro-economischperspectiefbeschouwd.Basisvoordezediscussiezijnderesultatenvaneenkwalitatiefonderzoekdatdeberoepsorganisatiesuitvoerdendoormid-delvaninterviewsdiebestuursvoorzittersvangroteaccountantsorganisatieshieldenmetprominenteCEO’senbeleidsmakers.

Het onderzoekRuudDekkers,voorzittervanhetKoninklijkNIVRA,sprakmetPeterBakker,CEOvanTNT,KarelvanderToorn,bestuursvoorzitterUniversiteitvanAmsterdamenHogeschoolvanAmsterdamenAlexanderRinnooyKan,voorzittervandeSER.RogerDassen,bestuursvoorzittervanDeloitte,sprakmetHaroldGoddijn,CEOvanTomTom.RobertSwaak,bestuursvoorzittervanPwCsprakmetAdScheepbouwer,CEOvanKonink-lijkeKPNN.V.enprofessorStefvanWeeghel,adviseurvanhetvorigekabinetoverbelasting-hervormingen.PieterJongstra,bestuursvoorzitterErnstenYoungsprakmetPietMoerland,CEORabo-bank,MarliesvanWijhe,CEOvanVanWijhe

| 8NederlandseBeroepsorganisatievanAccountants

VerfB.V.enZakenvrouwvanhetJaar2009enFeikeSijbesma,CEOvanDSM.MarcoKorff,directeurvanAlfaAccountantsenAdviseurssprakmetAlbertJanMaat,voorzit-tervanLTONederland.Demeesteinterviewsvondenplaatsindezomervan2010,toendekabinetsformatieinvollegangwasenhaarbeslagnognietgekre-genhad.

Devolgendevierkernvragenvormdendeleidraadvoordegesprekken:

1. Hoekunnenwevormgevenaaneconomischsucces?Welkevoorwaardenzijnnodigomonzeambitiesterealiseren?

2. WaarinonderscheidtNederlandzichvananderelanden?WatzijndesterktenenzwaktenvandeNederlandseeconomie?Hoeinnovatiefzijnwe?

3. HoekunnendeNederlandseoverheidendepolitiekbijdragenaaneenkrachtigeconcurrentiepositie?Welkevoorwaardenmoetenwevervullenophetgebiedvaninvesteringsklimaat,fysiekeinfrastructuurenonderwijs?

4. Hoemoetenweditbeoordelentegendeachtergrondvandekredietcrisisenhetdebatoverregulering?Welkeeisensteltditaaninformatiemanagement,verantwoor-dingentoezicht?

conclusies en aanbevelingenOpgrondvandevoornaamstebevindingenuitdeinterviewskaneenachttalaanbevelingenwordengedestilleerd.Dezevolgenhierna,metbijiedereaanbevelingeenkorteachtergrond-schets.

1. Formuleer een nieuwe lange termijn indus-triepolitiek: stimuleer een beperkt aantal sectoren en thema’s waarmee je wereldkam-pioen wordt.Hethuidigeindustriebeleidistegeneriek.Nederlandmoeteenaantalsectorenkiezen

waarmeehet‘wereldkampioen’wilworden,zegtbijvoorbeeldPeterBakker,CEOvanTNT.EnFeikeSijbesma,CEOvanDSM,stelt:“Wanneerjekiestvooreenaantalsectorenendaarinexcellentielaatzien,trekjeopdiegebiedenhetinternationalebedrijfslevenaan.”

2. Bundel research en innovatie: investeer in een beperkt aantal topinstituten.Waaromkiezenwenietvoorviertopuniversi-teitenoponderzoeksgebied?Daarmoetdanookmeergeldnaartoe,steltKarelvanderToorn,voorzittervandeRaadvanBestuurvandeUniversiteitvanAmsterdamendeHoge-schoolvanAmsterdam:“Geldiseenvertalingvancultuur.DeNederlandseoverheidkiestnietvoorkwaliteit,maargeeftiedereenonge-veerevenveel.Endeuniversiteitenzelfslagenerookmetz’ndertienennietinomgezamenlijkdiekeuzetemaken.”

3. Maak het onderwijs meer competitief, selecteer op excellentie, overweeg instru-menten als een sociaal leenstelsel.Hetopleidingsniveauinonslandisgemid-deldhoogenonderwijsisvoorgrotegroepenbereikbaar.Dezesterkteistegelijkertijdeenvalkuil:zoontsnaptNederlandnietaandemiddenmootpositie.HetishetoverwegenwaardomelemententeontlenenaandesterkcompetitieveonderwijsomgevingzoalsdeVerenigdeStatenofhetVerenigdKoninkrijkdiekennen.Wemoetenwillenexcellerenenwemoetendegenendieexcellerendaarvoorwaarderinggeven,steltonderanderenAdScheepbouwer,CEOvanKPN.

4.Flexibiliseer de arbeidsmarkt: verhoog de pensioengerechtigde leeftijd, stimuleer arbeidsparticipatie.DerelatiefinflexibelearbeidsmarktinNeder-landisoptermijnniethoudbaarenvraagteenoverheiddiefundamenteleenstructurelemaatregelenneemt.Méteenduidelijkverhaal


daarbij,zoalsPeterBakker,CEOvanTNT,bepleit:“Jevraagtmensenomtweejaarlangerdoortewerken.Mensenwordenooktienjaarouderenverwachtenweldaterdanvoorhengezorgdwordt,zemoetendusgewoonmeebe-talen,datishelemaalnietraar.”

Indegesprekkenvielenverschillendetermenvoordezelfdeanalyse:wedenkeninNederlandenEuropadatwelvaart‘forgranted’is,wezijneen‘verwendemaatschappij’.Maarwekunnennietallerechtenmeenemen.Erisimmerseen‘globalshift’aandegang(opkomendeecono-mieën)diedevanzelfsprekendhedenvanonzeWestersesamenlevingonderdrukzoukunnenzetten.

5. creëer verbondenheid tussen politiek en bedrijfsleven; zorg voor structurele uitwisse-ling tussen ambtenaren en bedrijfsleven.HetNederlandse‘polderen’iszekerbevorder-lijkvooreenrustigsociaalklimaatmetweinigstakingen,maargaattenkostevandaad-kracht.“Nederlandmoetmisschieneenbeetjemeerfamiliebedrijfworden,zodatersnellergeschakeldwordt”,steltMarliesvanWijhe,CEOvanfamiliebedrijfVanWijheVerfB.V.,“Multinationalszoekenhunheilelders:alswenietombouwen,gaanwehetverliezen.”

VolgensAdScheepbouwer,CEOvanKPN,zoudenermisschienanderemensenaandeknoppenmoetenzitten:“Mensendiemeerwillendanalleenmaartweezetelsmeerhalenbijdevolgendeverkiezingen,mensendiedelangetermijninplaatsvandekortetermijninhetvizierhebben.”Hijsteltdatonslandeen‘landzonderplan’is.Enwaaromisdeover-heidzovaakhetbraafstejongetjevandeklas?InFrankrijkzouABNAmronietverkochtzijn,daarvanismenovertuigd.Scheepbouwer:“Hetkanookanders.TijdensdekredietcrisisisdeFranseoverheidmetdebankenbijelkaargaanzittenomtekijkenhoejeproblemenkuntvermijden.”

6. creëer een concurrerend fiscaal klimaat.OpfiscaalgebiedscoortNederlandnietslecht,maarerisruimtevoorverbetering.StefvanWeeghel,diehetvorigekabinetadviseerdeoverbelastinghervormingen,zegthierover:“Hetinternationalebedrijfslevenheeftereenbroertjedoodaanomelketweejaaropnieuwinonzekerheidteverkerenoverhetfiscaleklimaat.Datmoetdusinelkgevalduurzaamzijn.”

7.Zet nadrukkelijk in op europese harmonisa-tie; schaf de lappendeken van nationale weten regelgeving af.Meniser,blijkttijdensdeinterviews,inhetalgemeenvanovertuigddatdeopkomstvannieuweeconomieënNederlandjuistkan-senbiedt.Maardanmoetersamenwerkinggezochtworden,geenstrijd.EensterkEuropaisvangrootbelangindezen.Endaarziteenzwakte,aldusbijvoorbeeldSER-voorzitterAlexanderRinnooyKan:“WekunnenniettoteenechtgoedEuropeesspecialisatiebeleidkomenomdatdesoevereinestatendevrijehandwillenhebbenenhouden.”

8.Verminder de regels, maar verscherp het toezicht op de naleving ervan.Dekredietcrisisheefteen‘overreactie’vantoezichtenreguleringopgeleverd.StefvanWeeghelkiestdezeuitdrukking,zijnopvattingwordtgedeeld.Evenalszijnopvattingdateenduurzame,gezondeeconomienietzondereenzekerematevanreguleringkan:“Maarermoeteengoedebalanszijntussenvrijemarktwer-kingentoezicht.”PietMoerland,CEOvandeRabobank,vindtmeerformeleregelsgeengoedereactieopzakendiefoutgaan:“MaaralsikinAmerikaziedatdezakenbankengewoonweerhundingendoenmetbonussen,precieszoalsvóór2007,danzegik:dieregelszijnnognietscherpgenoeg.”VoorStefvanWeeghelstaanbepaaldeaspec-tenvandecrisisenookrecentefraudezaken


nietopzichzelf:“Daarhebbentoezichthoudersbovenopgezeten,erwaseencultuurvanteveelvertrouwenenteveeloldboysnetwork.Jemoetjecontrolerolserieusnemen,vanuiteengezondwantrouwenheelkritischzijn.”Inprincipekunjewantrouwendzijnalserergensmakkelijkveelgeldwordtverdiend,isdemeningvanAdScheepbouwer:“Therearenofreelunchesenalszeerwelzijn,danklopterwaarschijnlijkietsniet.”

Tot slotZitheterin,die‘nieuweGoudenEeuw’?Neder-landdoethetnietslecht,maarisallerminstindepositieomophaarlauwerenterusten.Willenwijopdetoekomstvoorbereidzijn,danmoetenwesnelactiegaanondernemeneneenlangetermijnagendaontwikkelen.Omdeuitdagingensuccesvolaantegaan,moeteendynamischkrachtenveldontstaanwaarbijbedrijfsleven,overheidenuniversiteitenelkaarversterkeninplaatsvanfrustreren.Ermoetenstructureelscherpekeuzesgemaaktworden,metnameophetgebiedvanindustriebeleidenophetgebiedvanonderwijs.

Nederlandmoetervoorwakenomslechtsrentmeestertewordenvanwelvaartdieinhetverledenopgebouwdis.Wekunnenhetonsnietpermitterenomvanuitdiesiloneertekijkennaarwateromonsheengebeurt.De

opkomendeeconomieënmogennognauwe-lijks‘opkomend’heten,ofzoalsPeterBakker,CEOvanTNT,hetzegt:“Inhetwestenpratenwenogsteedsoveremergingmarkets,terwijlChinainmiddelsdenummertweeeconomievandewereldis.”

HijverwachtdatEuropaweleensverrastzoukunnenworden:“InIndiaziejedatvrijklassiek,daarzijnheelweiniglandlijnenvoortelefonieenwordenmeermobieltjesverkochtdaninderestvandewereld.Zespringengewoonovereengeneratietechnologieheen.”Chinadenkt‘opeenandereschaal’,aldusBakker:“Zijgaanhettempovandewereldregeren.Enalswenietoppassen,gaatdatonshieropbreken.HetsterkevanNederlandisdatweonskunnenaanpassenaanandereculturenendeonder-nemersgeesthebbenomdaarbusinesstedoen.Hetnadeelisdatwijteweinignationaletrotshebben.”

Nederlandstaatvooreenkeuze.Ofwebeschouwenonzewelvaartalsvanzelfspre-kendenstekenonzeenergievooralinbehoudenverdediging.Ofwerealiserenonsdatweonderdeelzijnvaneenmondialeeconomieendattoekomstigewelvaartverdiendmoetwor-den.EerderwaseenGoudenEeuwhetgevolgvanscherpaandewindzeileninwoeligwater.Datzalooknunietanderszijn.


3 | interviews1. Piet Moerland

“Kennis en innovatie altijd koppelen aan aanwezigheid hoogwaardige industrie”

2. Marlies van Wijhe “Het nederlandse polderen bedreigt onze concurrentiepositie”

3. Karel van der Toorn “niet kiezen betekent niet excelleren”

4. Alexander rinnooy Kan “Modern industriebeleid betekent kiezen”

5. Feike sijbesma “Wij zijn niet langer het centrum van de wereld”

6. Peter Bakker “Zoek drie sectoren waarmee we wereldkampioen kunnen worden”

7. Ad scheepbouwer “nederland kan scherper kiezen”

8. Harold Goddijn “Meer competitie in het onderwijs leidt tot betere resultaten”

9. stef van Weeghel

“We zijn een verwende maatschappij”

10. Albert Jan Maat “opkomende economieën goed voor landen tuinbouwsector”

Deinterviewszijnafgenomendoor:RogerDassen,bestuursvoorzittervanDeloitte

RuudDekkers,voorzittervanhetKoninklijkNIVRAPieterJongstra,bestuursvoorzitterErnstenYoung

MarcoKorff,directeurvanAlfaAccountantsenAdviseursRobertSwaak,bestuursvoorzittervanPwC

Advertentie

Pricewaterhousecoopers

1000-21-0000-4551 NIVRA 2010-2011 Kleur: fc

pwc.nl

Sterker met elkaar

Stel je de kracht voor van bijna 160.000 mensen, die zich – wereldwijd – elke dag richten op het bouwen van relaties. Niet alleen met klanten, maar ook met elkaar. En stel je dan eens voor hoeveel waarde die relaties samen kunnen creëren. We bewijzen onze toegevoegde waarde in de praktijk door verder te kijken dan cijfers alleen en oog te hebben voor persoonlijke doelen en ambities. Door te investeren in elkaar versterken we de relatie. Daarmee vergroten we de waarde van ons netwerk, en de impact die we samen kunnen maken.

4513-01 PwC Adv. NIVRA 125x199_def.indd 1 9/24/10 1:21:51 PM

1_1_stC5_fc_A.indd 1 4-11-2010 10:55:54


“Kennis en innovatie altijd koppelen aan aanwezigheid hoogwaardige industrie”Piet Moerland, voorzitter raad van Bestuur rabobank nederland en zijn ondervrager Pieter Jongstra, bestuursvoorzitter ernst & young nederland en België, blijken het meer dan eens te zijn in hun analyse over de huidige economie en de oplossingen: weg met de zesjescultuur en graag een nieuw arbeidsethos.

JonGsTrA: de huidige markt is fluctuerend, dat mogen we toch op z’n minst stellen. Hoewel de meeste nederlandse fondsen hele behoorlijke halfjaarcijfers hebben, zijn ze bijna allemaal terughoudend om dit door te vertalen naar de tweede helft van het jaar. Want kómt er een dubbeldip en zo ja, hoe intens is die dan? Hoe kijkt de rabobank aan tegen de huidige economie?

MoerLAnd:VoordeNederlandseeconomieisdeinternationaleexport-enimportpositievandoorslaggevendbelang.Vandebinnenlandsevraagmoetenwehetdekomendejarenniethebben:ermoetgesaneerdwordenopdeover-heidsbegrotingenerisonzekerheidrondomdehuizenmarkt.Omdeeconomietelatengroeien,isduseengoedeaansluitingopdeinternatio-nalemarktnodig.HetherstelvandeVShapert.Amerikaleeftalheellangoptegrotevoet,metstructureleonevenwichtigheden,daarkomteenkeereeneindaan.Opkortetermijnzieikgeensubstituutvoordedollaralsinternationalereservevaluta.Deeuroleekdatteworden,maardatwordternstigonderbrokendoordeeurocri-

sisvanditjaar.DegroeivanChinakrijgjenietmeerterugindefles,maardiegaatmetvast-goedbubbelsgepaard.ZehebbeninChinahelestedengebouwdvoordemigratievanmensenuithetachterlandendiezijngewoonléég.Enwaarbubbelsbarsten,gaathetnietgoedmetdeeconomie.DepositievandeChinesemuntisinternationaalgezienonvolwassen,defrictiestussenAmerikaenChinazullendusalleenmaarsterkerwordenalsdegroeistagneertenmendatelkaargaatverwijten.DaaromkomterookgeenakkoordindeDoha-ronde.Demotoren,dienadeoorlogzorgdenvoordetoenamevandewereldhandelendewelvaart,zittennuineenspanningsrelatie.VoordatChinadieroloppakt,zijnwevijftienjaarverder.

JonGsTrA: china infiltreert totaal anders in de economie dan Amerika en het Verenigd Koninkrijk. niet vanuit verantwoordelijkheid, maar door afhankelijkheid te creëren, bijvoor-beeld in Afrika.

MoerLAnd:Daarhebbenzegeenhandels-verdragvoornodig,nee.Chinaisdaarheel

1. Piet Moerland


pragmatischin:“Erzijndaarmineralen,daargaanweheenenwebemoeienonsevennietmetpolitiek.”Zezijnheelondernemendenplanmatigenwetenkennelijkookdiebevolkingintenemendoorwatmooiedingentedoen,zoalsspoorwegenontwikkelen.Jehoortten-minstenooitdatdittotspanningenleidt,datAfrikanenopstaantegendenieuwe‘kolonisa-tor’.Datkomtdoordiepragmatischeaanpak.“Hetmaaktnietuitofdekatwitofzwartis,alshijmaarmuizenvangt”,zeiDeng.ZozijnChine-zen,hetgaatnooitoverideologie.Hetgaatomzakendoen,ontwikkelen,groeien.Nederlandisdaarkritischvanafhankelijk,vooralomdatdeDuitseeconomiegrotendeelsdrijftopdeAziatischeeconomie.Japanvindikeenlastigverhaal,ofdatnuechtloskomtofniet.Indiakomtdoor,Braziliëook,Ruslandisinstabiel,datisaltijdoppassen.Datzijndekrachtsfac-torenindewereld.

DemakkeinEuropaishetduidelijkeverschilingroeitempoeneconomischeontwikkelingindezuidelijkezoneendenoordelijkezone.Deeurofunctioneerdetienjaarlanggoed.Maartochisooktienjaarlangverbloemddateronderdieeneeurostaatsobligatieszijngekochtopdekapitaalmarktvoorongeveerdezelfderente,ofhetnouGriekenlandofPortugalofDuitslandwas.Dusdiemarktheeftnietgoedgefunctio-neerd.

IkverwachtinEuropablijvendespanning.KanmeevallenalsdespanningzichverlegtnaardeVS.Destresstest-watjeerookvanmagvin-den-heeftrustgebracht.Depolitiekeeenheidwaszoekenisevenhersteldop8en9meiinBrusselwaardie750miljardisgevonden.Maarhetgaatweermisalsweopdeproefwordengesteldmeteen‘Griekenlandtwee’.Alserdangeeneenduidige,natuurlijkeleidingisenerooknogeensonrustonderhetvolkontstaatoverbezuinigingen,danhoudjehetmisschiennietmeerbijelkaar.Iksluitnietuitdaterdankikkersuitdeeurokruiwagenspringen.

JonGsTrA: dat kán toch helemaal niet, dat die kikkers eruit springen.

MoerLAnd:Eens.Maarintijdenvanmoei-zameconjunctuurgebeurenwelmeerdingendieeigenlijknietkunnen.Zo’nchaosdreigdeditvoorjaarookevenendatisnatuurlijknietwegmetdateneweekendvan8en9mei,datblijftlatent.Enalsstraksdeechteverliezenduidelijkworden,danweetikhetnogniet.Ikachtdekansdathetgoedkomtoverigenswelgroterdandekansdathetmisgaat.

JonGsTrA: eigenlijk zeg je dat de verwach-tingen voor de toekomst meer politiek dan economisch zijn.

MoerLAnd:Europaisnogsteedshetgrootsteeconomischeblokvandewereldendezestienlandenbijelkaarhebbeneenevenwichtigebetalingsbalans.Metuitschietersinzuidelijkelanden,ishettekortopdeoverheidsbegro-tingenmaar6%.InAmerikaishetmeerdan10%,inJapanisdestaatsschuldbijna200%vanhetbrutoproduct,inEngelandishet10%.Deinflatiebelooptzo’nanderhalfprocent,wathistorischgezienfantastischisenderenteislekkerlaag,misschienzelfstelaag.

JonGsTrA: Wat is er dán mis?

MoerLAnd:InEuropazijnweoptweeterrei-nenteverdoorgeschoten:hetonderwijsendearbeidsmarkt.ZekerinNederlandhebbenwijdelaatstejarentocheenzesjescultuur.Kwan-titatiefishetdemiddelmaatdieoverweegt.Jezietdatindehelecultuur:jespeeltgeenvioolofpiano,danteljenietmeebijjevriendjes.Erzitietsinvannivellering,waarbijtopprestatiesnietmeerechttellen.Datisfnuikendvoorhettotbloeibrengenvantalenten,diewenatuurlijknogsteedshebben.Ikbenduszeervóórdeaanbevelingenvandecommissie-Veerman:jemoetweersturenopkwaliteit.Jemoetkennis-eninnovatiekampioenwillenzijn.


WehebbenalsNederlandeenpaarnatuurlijkevoorsprongeneneenpaarnadelen.Nadeelis:wezijngeografischklein,hebbenweiniggrond-stoffenenmineralen.Maaronzegeografischeliggingis‘outstanding’.DehaveninRotterdamgroeitalsgeenanderehaveninWest-Europa,prima,dieligging,dierivieren,alsdoorvoerlandnaarhetachterlandEuropametdievierhonderdmiljoenconsumenten.WehebbeneenpaargebiedendieinhetrapportvanhetInnovatie-platformalsoutstandingwordenaangeduid,wehebbeninpotentieeenpaartopopleidingen.

JonGsTrA: Hoe krijg je die zesjescultuur er uit?

MoerLAnd:Universiteitenhorenopteleidenvoordewetenschap,hetexcellerendaarin.Massaletoestroomgeefteensoortverdun-ning,demeestengaannietindewetenschapverder,maarindepraktijk,watóókbelangrijkis,maarmoetjedaarnueenwetenschap-pelijkeopleidingvoorhebben?Veermanheeftvoorstellen:echtetoptalentendiedoorbrakenkunnendoen,moetennietmetderegulierestroommeedoen.Demiddenstroom,dieprimais,maarnietindewetenschapverdergaat,kandoorhethbobediendworden.

JonGsTrA: in een open economie, zei je al, moet je gericht zijn op de wereld. Je moet dus ook met je onderwijs aansluitende kracht heb-ben op die gebieden waarin je als land excel-leert: chemie, handel, biochemie, bloemen.

MoerLAnd:Verbindingmetbedrijfslevenenindustrieiscruciaal.Ermoeteenvertaalslaggemaaktwordentussenuniversiteitenenbedrijfsleven.Wehébbendietalenten,maarwehebbenhetnognietgoedgenoeggeorga-niseerd.Wetenschap,bedrijfslevenenpolitiekmoetenzichsamensterkmakenomtoptalenttelatenexcelleren.

JonGsTrA: Je had het ook over de arbeids-markt. Volgens mij zijn arbeidsparticipatie,

de duur van onze werkweek en hoe lang je deelneemt aan het arbeidsproces daarin speerpunten.

MoerLAnd:Zeker.GemiddeldwordenwesteedsouderenalsjederekensommaaktvanhoeveelwerkurenjeinjelevengemiddeldmaaktinEuropa,komjeopeenschrikbarendlaagpercentage.InAmerikaenAziëwordtechtveelhardergewerkt.ZevindendaarEuropatocheenbeetjeeenvakantieland.Jezíethetookalsjeerbent:inSingaporewordtenormsnelgebouwd,indrieshiftsperdag,zevendagenindeweek.Daargajedeconcurrentieopverliezen.Daarommoetenerprikkelszijnomiemanddieechtietspresteerterookuittelatenspringen.Erzijnteveelvoorbeeldendatmensen,doorhetstelselvansocialezekerheid,uithetproceskunnenblijven.Alsiemandechtnietkan,moetjedatopvangenalssamenleving,dathoortbijeenbeschaving.Maarmensendiehetkunnen,moetjeprik-kelenomdatooktedoen.Jekuntietsmetdehoogtevandeuitkeringen,bijvoorbeeld.AlsEuropahebbenwetoch,doordewelvaart,eenbepaaldementaliteitontwikkeld:wehebbenhetgoed,wegenietenvanvrijetijdenoudedag,datisheelbelangrijkgeworden.

JonGsTrA: in Amerika is echt veel welvaart - hoewel er wel een kloof tussen arm en rijk is -, maar de arbeidsparticipatie en de werk-lust zie je absoluut niet afnemen.

MoerLAnd:Zewetenwatergebeurtalszenietactiefzijn.

JonGsTrA: Ja, er is niet echt een vangnet.

MoerLAnd:DeVSiseengrootland,ideo-logischaltijdgedrevendoor:jekuntvooruitkomen,vankrantenjongentotdirecteurvaneengroteautofabriek.Eenheelanderementa-liteit.InChinahebjeookdatoptimisme.Daarbegrijpjehetook:deouderegeneratieheeft


onderMaomoetenleven,nuzeruimtehebben,zijnzeechtoptimistischenpákkendekansenook.

JonGsTrA: Hoe zit het met onze innovatie-kracht? We zien veel innovatie uit nederland verdwijnen doordat hoofdkantoren - neem organon - naar het buitenland verdwijnen.

MoerLAnd:Ikmaakmegeenzorgenoveronsinnovatiepotentieel.Opsommigeterreinen-neemdetuinbouw-excellerenweongekend.Maarwemoetendebelemmeringendieernuzijnkunnenomzetteninbevorderingen.Endaarvoormoetveelmeeruitdeindustriezelfkomen.IkvindnietdatNederlandkanvolstaanalslandvankenniseninnovatie.Datvindikeengrootrisico:kenniseninnovatieendeontwikkelingdaarvanmoetjealtijdkop-pelenaandeaanwezigheidvanhoogwaardigeindustrieendienstverlening.Steldatjeietsnieuwsindenano-technologieontwikkeltenjehebtdieindustrieniet.Datkunjeonmoge-lijkscheiden.Daarinmoetenwedekomendevijfjaarstappenzettenendathébbenweinonzemars.OnlangsbrachtikeenbezoekaanhetDanoneResearchCentreinWageningen:fantastischonderzoekwordtdaargedaanomtebepalenhoehoogwaardigevoedings-complexenkunnenbijdragenaanbevorderingvandegezondheidvanmensen,bijvoor-beeldbestrijdingvanAlzheimer.Overigens,ikspreekuitdrukkelijkovertechnologische

innovatie,nietoverfinanciële.Daarinistevéélgeïnnoveerdendatheeftvooreendeelookdefinanciëlecrisisveroorzaakt.

JonGsTrA: sommigen zeggen: zo’n crisis leidt vanzelf, à la sarbanes-oxley in de Vs, naar meer regelgeving, meer toezicht in plaats van de ondernemersgeest te blijven beïnvloeden.

MoerLAnd:Ikvindmeerformeleregelsgeengoedereactieopzakendiefoutgaan.MaaralsikinAmerikaziedatdezakenbankengewoonweerhundingendoenmetbonussen,pre-cieszoalsvóór2007,danzegik:danzijndieregelsnognietscherpgenoeg.Ikzitdaardusgemengdin.Ikgeloofsterkindeintegriteitendeverantwoordelijkheidvandemenszelf.Maaralsdienietofonvoldoendeaanwezigblijkentezijninsommigeonderdelenvaneenbedrijf,dankunnenwedatproberenteregule-ren.AlsikdekritiekhooropBaselIII,dandenkik:hou’noutochop,hetwásnatuurlijkookveelteslap,metlageleverage-ratio’sensturenopearningspershare(EPS).Datwasnietgoedendeelsoorzaakvandesituatiewaarinwenuzitten.Wehebbenboteroponshoofdalswenuzeggendatdesolvabiliteitratiotezwaaris.Dangajenaardevolgendecrisistoe.Zorgdatjeextrabuffershebt,datjeextrasolidebent.Wijdoenhettochwel,maarheelveelcollega’s,metnameinAmerika,willenopdatminimumzittenendandenkik:kennelijkisreguleringnodig.Maareenliefhebberbenikernietvan.


2. Marlies van Wijhe

JonGsTrA: Waar laten we ons door leiden: angst voor een nieuwe crisis of ambitie om te innoveren en te groeien?

VAn WiJHe:Iklaatmeleidendoordeambitieomteinnoverenentegroeien.Decrisisiseengegeven,maarangstiseenslechteraadge-ver,punt.Zohebikdatookvanhuisuitmeegekregen.Diecrisiszaternatuurlijkaantekomen.Begin2000gingeneenvriendinenikallebeimet2000guldeninopties.Ikleerdehoedeoptiemarktinelkaarzit:leukenbijnaverslavendenerzijds,maarikschrokwelvandehebberigheiddieinonsmensenzit.‘Nee,wewachtennogeven,misschienverdienenwenógwelwatmeer.’Endatpraatjeovereeneuro!Uiteindelijkzijnwealleskwijtgeraakt,dusikhebeencursusvan2000guldengehadophetgebiedvanbeleggen.Ikgingdebeleg-gingspagina’smetveelmeerinteresselezen,jezieternieuweproductenbijkomenendanziejedathetalleenmaaromgeldmetgeldmakengaat.Dathoudteenkeerop.Endatgingdusfout,toenLehmanBrothersviel.Wijmerktendatalseersteaandeexport:wedoenookzakenmetNoord-Amerikaendatliepgigantischterug.Hetlijktopdeachtbaan

inSpaceMountain,zoalsdecrisisin2009begon:jezitinhetdonker,voeltalleenmaarschokkenenzietnietwaarjeheengaat.Voormijnbranchedachtenwedathetin2010mis-schienbeterzougaan.Maarwezittennualsbouwmiddenindeshit.Datwerdversterktdoordathetkabinetviel.Alsjenietweetwaarjeaantoebent,dankúnjeniks.Hetnietbesluitenisergerdaneenwetofregelwaarjevanbaalt.

JonGsTrA: de val van het kabinet betekent gewoon achttien maanden verlamming. Maar eigenlijk was het daarvoor al, toen de ambte-lijke groepen werden ingesteld om de crisis te bestuderen. denken dat je daar maanden de tijd voor hebt en dan eens actie kan nemen, zo werkt dat niet.

VAn WiJHe:Inderdaad,jemóetalsonderne-merdingenkunnenbesluiten.Ikbesloottereorganiseren,wantikvertrouwdehetvoorgeencent,beniknogsteedsblijmee.Nadriemaandenwaserduidelijkheidenbegin2010kondenweerweerfristegenaanenonsookweerfocussenopanderedingen.Ikwilnueenmaalgroterwordeneninnoveren.

“Het nederlandse polderen bedreigt onze concurrentiepositie”Marlies van Wijhe, Zakenvrouw van het jaar 2009 en ceo van familiebedrijf Van Wijhe Verf B.V. (beter bekend als Wijzonol Bouwverven) en Pieter Jongstra, bestuursvoorzitter van ernst & young België en nederland, constateren dat nederland op moet houden zich dood te polderen. “Alles duurt twintig jaar hier”, aldus Van Wijhe, “in een wereld die steeds sneller wordt, gaat dat ons onze concurrentiepositie kosten.”


JonGsTrA: Best een uitdaging om aan een huis te bouwen aan de voorkant terwijl de achterkant een beetje in de fik staat.

VAn WiJHe:Datisbalanszoeken.Hetishardervechtenomelkeliterdanhiervoorenhetvolumeinonzebranchewásalteruggelopen.Alsverffabrikanthebikalsnadeeldatikeigenlijkgeenorderportefeuilleheb:ikhebeenmagazijn,eenvoorraadenkrijgperweekdeorders.Ikweetdusniethoeikindecemberinhetwerkzit.Ikmoetdeinforma-tievanbuitenhalen:bijschildersbedrijven,bijarchitecten.Debouwligtstil,duswordternietgeschilderd.Endatblijftooknogwelevenzo.Wemogenonzehandendichtknijpenals2011netzoisals2010,dekansziterindathetzelfsslechterwordt.Ikkrijgnietdeindrukdatdepolitiekhiervandoordrongenis.Zeblijvenmaarafwachtendkijkennaardiebouw,lijkentebangomietstebesluiten.MetveelbombariewordtdeCrisis-enherstelwetgebracht,maardieisheelbeperkt.Eigenlijkalleeninfra,waarikalsbedrijfniksaanhebendesocialewoningbouwdiegestimuleerdmoetworden.Wieheefteenpoosjegeledengezegddaterbelastingbetaaldmoestwordendoordecorporaties?Aldatgeldgebruiktenzevroegervoorsocialewoningbouwendatkrijgenzenoutijdelijkterug,datisdusgewooneensigaaruiteigendoos.Dehelepolitiekheeftdebouwvol-lediglatenvallen,vindik.

JonGsTrA: dus veel meer stabiliteit in poli-tieke besluitvorming? Want dit werkt verlam-mend, terwijl de economie juist aangejaagd moet worden.

VAn WiJHe:Deoverheidheefterechteenhandjevanomvooralmaarniettebesluiten.Endenknaoverjebesluit!Neemdeverpak-kingsbelasting,daarmeeziejealsbedrijfzomaarweervooreentonaanlegalediefstaljebedrijfuitlopen.Toendateenpaarjaargeledenkwam,hebikmedaarnogaldrukover

gemaaktindebranchevereniging.Gebeurtniksmee.OokVNO-NCWheeftdangeenruil-middelen,vindthetnietbelangrijkgenoegomaanteroeren.Nuwordthetwaarschijnlijktochafgeschaft,ergensstilletjeseninruildaarvoorkrijgjeweerextrabtw.Alsikeenmeevallerkrijg,kijkiktegenwoordigalseerstewaarhetweggaat.

JonGsTrA: Hoe creëren we de kansen? nieuwe markten? internationaal gaan?

VAn WiJHe:Datisperondernemerverschil-lend.Wijzijnaltijdeenpartijgeweestdieondanksonzetweegroteconcurrententochheeftkunnenmeespelenophoogniveau.WijhebbenookaltijdgeïnvesteerdinonzeResearch&Development-afdelingenzijnookenthousiastomdaarietsmeetedoen.Onzekrachtzitinnieuweideeën.Hetisnuhetmomentomdienieuweideeënvoortebereidenentebepalenwanneerjedatverderuitrolt.

JonGsTrA: Je ziet in nederland steeds meer r&d verdwijnen, doordat hoofdkantoren weggaan. de politiek neemt weinig structu-rele maatregelen om dat te veranderen. Hoe behoud je als relatief kleine speler toch de mogelijkheden om aan r&d te doen?

VAn WiJHe:Doorgoeddeontwikkelingenbijtehouden.IkblijfhetliefstzolangmogelijkinNederland,hetisjammerdatersteedsmeerverdwijntuitonsland.Somsvraagikmewelaf:kunnenwehetnietofwíllenweheteigenlijkniet?Wezijninmiddelsvoor70%eendiensten-landgeworden,dusdaarisblijkbaarbeleidopgevoerd,ookalzegtdeoverheidietsanderstewillen.Alswemetelkaarzeggendatweindetopvijfvaninnovatielandenwillenstaan,danmoetenwedeoverheidookdwingenomdaaropintezetten.Datdeoverheidnietalleszelfkanbedenken,islogisch.Maarvraaghetbedrijfslevendanomdaarvoorstellenintedoen.Envólgdatdanook,vertrouwopde


kennisdiedaarzit.Maartrekermaarweertwintigjaarvooruit,zehebbenhetookjarencategorischlatenversloffen.Depolitiekdenktintermijnenvandriejaarendanzijnzealweerbezigmetdeverkiezingen.

JonGsTrA: Jij investeert consequent in innovatie. Wat moet ondernemend nederland doen om succesvol aan r&d te kunnen doen?

VAn WiJHe:Weetalsbedrijfwaarjesterkteligtenwatjeleukvindtomtedoen.Datlaat-steisheelbelangrijk,wantdanpaskrijgjevleugeltjes.Enmaakkeuzes!Somsmoeilijk,maarechtbelangrijk.Ikkandaarmeertijdvoorcreërendananderebedrijven,hebikhetgevoel.Ikkanmakkelijkerzelfbesluitenomeenjaarlangerdoortegaanomtekijkenofietsluktdandiegrotemultinationals.Ikzitermetm’neigencentjesin,nietmetkapi-taalvananderen.Enikkannatuurlijkheelsnelevenoverleggenmetdefamilie,zovan:‘Jongens,watdoenwe,accepterenweminderwinstditjaar,zodatikdatendatnogkanuitproberen?’Moethetwelheelgeklopenalszeneezeggen.

JonGsTrA: Propageer je ook meer ruimte aan familiebedrijven?

VAn WiJHe:Ikvinddaterwelbijmeerzakenrekeningmagwordengehoudenmetdetypischecultuur,mentaliteitendoelstellingenvanfamiliebedrijven.Nederlandtelt4000bedrijvendiegroterzijndan100medewerkers,daarvanisbijnadehelftfamiliebedrijf.WezorgenvoordehelftvoordewerkgelegenheidinNederlandentochwordenheelveelzakenontwikkeldvanuitdemultinational-politiek.NeemdatheleIFRS.DieRJ271,kolder!Ikkrijgeenregeldoorm’nstrotgeduwdwaarikalsfamiliebedrijfhelemaalniksmeeheb.HebikookeenheelgrootverhaalvangemaaktbijBernardWientjes.Ikgeloofdaterzelfsbedrij-venfaillietzijngegaanvanwegedieregeling.

JonGsTrA: iFrs is een hele zware kluif voor bedrijven als dat van jou en je familie.

VAn WiJHe:Waaromagerenjulliedaaralsaccountantsgroepdannietgewoonactieftegen?

JonGsTrA: doen we wel, maar we werken vooral vanuit internationale commissies. en in het verbeteren van iFrs hebben wij ook ondernemers nodig. Jullie moeten ook je geluid laten horen. Wat heeft ondernemend nederland nog meer nodig?

VAn WiJHe:Wezijnnietoponsachterhoofdgevallen,zijneentikjeeigenzinnig,echtepio-niersmethandelsgeestenveelideeën.Maardoordepoldergedachtekrijgenweproblemenindeuitvoering.InNederlanddoenweertwintigjaarovervoordatietsklaaris.Datkántochniet?TussenhetbesluitomvandeN37eenA37temakenendedagdatEurlingshemopent,zittwintigjaar!Daargaanwedemistin:dewereldgaatsteedssnellerenwijlatenallessteedslangerduren.Datgaatonzeconcur-rentiepositiehardonderuithalen.Nederlandmoetmisschieneenbeetjemeerfamiliebedrijfworden,zodatersnellergeschakeldwordt.Multinationalszoekenhunheilelders:alswenietombouwen,gaanwehetverliezen.

JonGsTrA: We polderen ons dood. ik zit in een bestuur met Belgen en nederlanders. die Belgen zeggen: ‘Jullie blijven maar praten. Beslis nou gewoon, ga ervoor en als het mis gaat, stellen we het wel weer bij.’

VAn WiJHe:Ondernemerswillenuitdiecirkel,maarhetluktniet.Komtondermeerdoorinci-dentenregelgeving:ergaatietsmis,meteentienregelsomdatnietnogeenstelatengebeuren.Wemoetenechteenkeerafvannodelozeregels.Niksiszofnuikendalsnietbesluiten:dehuizenmarktligtonderanderestilomdatwenietwetenwatermetdehypotheekrenteaftrek


gebeurtenweonzekerzijnoverdeeconomischesituatie.Dusgebeurterniks.Durfbesluitentenemen!Alsondernemerwordikookafgerekendalsikhetnietgoeddoe.Ookalsjehetwélgoeddoet,trouwens:ikvondhethartstikkeleukZakenvrouwvanhetJaarteworden.

JonGsTrA: Je bent daarmee inspirerend voor andere ondernemers.

VAn WiJHe:Dathoopik,ikraakzelferggeïn-spireerddoorverhalenvanandereonderne-mers.Alsfamiliebedrijfzienwijwinstnietalsdoel,maaralsmiddel,datinspireertanderen.Ikhebgeprobeerdvooralmezelfteblijvenendatisnietdoorsnee,maardaaromhebikmis-schienjúistkansenkunnenpakken.

JonGsTrA: Tot slot, wil jij nog iets kwijt, een boodschap aan accountants?

VAn WiJHe:Voormijisdeaccountantecht

eengesprekspartnerenwatikheeljammervindisdatjullievanallesmoetenvanuitjullieregelgeving,maarjulliemogengeenenkeleverantwoordelijkheiddragen.

JonGsTrA: nou, we mógen het wel.

VAn WiJHe:Nouja,ikmoetietsondertekenenenalsikmoedwilligwilfrauderen,dankandatenjulliegevenkeurigeenverklaringaf.

JonGsTrA: (lachend) Wij kunnen genept worden. Maar wij beschermen onszelf ook, vooral als er andere aandeelhouders bij zit-ten, vandaar dat we regelgeving om ons heen hebben gecreëerd. Je wilt jezelf toch echt beschermen. Maar, serieus, ik begrijp je wel. Zou een goede vraag zijn: maken accoun-tants zich overbodig?

VAn WiJHe:Ikzoudatjammervinden,wantalsfinancieelsparringspartnerszijnjulliegewoonechttop!


3. Karel van der Toorn

enonderwijs,ziejedathetindepraktijktochredelijkverspreidwordt.

deKKers: dat is toch niet alleen een kwestie van geld?

VAn der Toorn:Geldiseenvertalingvancultuur.DeNederlandseoverheidkiestnietvoorkwaliteit,maargeeftiedereenongeveerevenveel.Daarmeewordtdevredebewaard.Endatzelfdegeldteigenlijkvoordeuniversi-teitenzelf:zezeggennatuurlijkdatzevoorkwaliteitgaan,maartenslotteverdelenzehungeldtochookgewoondeelsoverhetgeheel.Gevolgisdatjeeengoedegemid-deldekwaliteithebt,maardatjenergensechtexcellentiegaatkrijgen.Individueelkandiewelontstaan:Nederlandheeftweleenpaarwetenschappersvanwereldtopniveau,maardekansisgrootdatjediekwijtraaktaanhetbuitenland.Entoppersnaarjetoehalen-watookalleuniversiteitenzeggentewillen-isindepraktijkbuitengewoonmoeilijk.DeDuitseoverheidheeftbeslotenomeenaantaluniversiteitenopbepaaldeterreinenechtenormtestimuleren.WijkondenalsUvAeentopwetenschapperopbèta-gebiedbinnen-halen,maardiemankreegeenaanbodvanBonn:eenonderzoeksteamvantenminstetienmensen,hijkanhetneusjevandezalm

“niet kiezen betekent niet excelleren”universiteiten moeten durven kiezen, de overheid moet durven kiezen, alleen dán wordt nederland het vooraanstaande innovatieland dat het graag wil zijn. dat werd duidelijk uit het gesprek dat ruud dekkers, voorzitter van het Koninklijk niVrA, had met Karel van der Toorn, voorzitter van het college van Bestuur van de universiteit van Amsterdam en de Hogeschool van Amsterdam.

deKKers: is nederland écht het land van middelmaat?

VAn der Toorn:Tochwelheelerg,ja.Nederlandseuniversiteitenstaanopwereld-wijderanglijstengemiddeldopdehonderd-steplaats.Endanisgekekenwaardebestestudentenzittenenwaarhetmeesttoonaan-gevendeonderzoekgedaanwordt.

deKKers: onze universiteiten stréven wel naar een hogere plaats.

VAn der Toorn:Universiteitenzijnover-heidsafhankelijkeinstellingenendeoverheidbeschouwtuniversiteitentochhoofdzakelijkalsinstellingenwaaronderwijswordtverzorgd.Zebetaaltzevoordatonderwijsopbasisvandiploma’sdiezeafgeven.Daarnaastkrijgenzeeenbepaaldbudgetvooronderzoek,eenbudgetdatnaarverhoudingiederjaarietsafneemt.DeverdelingvandatgeldoverdedertienNederlandseuniversiteitenisnietopbasisvankwaliteit,maareensoortafgeleidevanstu-dentenaantallenenafhankelijkvanbepaaldehistorischefactoren.Universiteitenhebbenduspercentueelmindergeldvooronderzoek.Zezoudenmoetenkiezen,maaromdatereennauweverbindingistussenonderzoek


aanstellenenisverzekerdvoortienjaar.Daarkunnenwijnooittegenop.Gaathetdanomgeld?Ja,maarhetheeftooktemakenmetdurvenkiezen.

deKKers: speelt het ook mee dat andere landen mensen veel hogere inkomens bieden?

VAn der Toorn:Nauwelijks,hetsalarisvanonderzoekersenhooglerareninNederlandligtzelfsietsbovenhetEuropesegemiddelde.Daarkiezendieonderzoekersooknietvoor,diekomenechtvoordeinfrastructuurindebreed-stezinvanhetwoord,dusookdemensenindieinfrastructuur.Enzoalsonderzoekersvoorreputatieeninfrastructuurkiezen,zokiezenooktopstudentendiehunmasteropleidingenPhDgaandoenvoorreputatie.EndanverliezendeNederlandseuniversiteitenheteigenlijkperdefinitie.Zetrekkenwelsteedsmeerbuiten-landers,maardatzijnbuitenlandersdiezelfbetalenvoorhunopleidingentevredenzijndatzevooreenredelijkeprijseengoedeEngelsta-ligeopleidingkunnenvolgen.Maarhetisniethettoptalent.

deKKers: en veel bedrijven kijken toch waar de meeste kenniswerkers zitten, in onze globaliserende wereld.

VAn der Toorn:Alsikeenbedrijfwasdathetvanthecuttingedgetechnologymoestheb-ben,zouiknietinNederlandgaanzitten.Mis-schientenonrechte,omdatwehiereigenlijktochwelheelgoedopgeleidzijn,maarhetisniethettopniveau.

deKKers: dat is wel een harde constatering.

VAn der Toorn:Ikdenkdathetinteressantzouzijn-maardatvergteenoverheiddienogalwatdurft-omtezeggen:wehoudendedertienuniversiteiteninNederlandinstand,maarwijbeslissendatslechtsvierdaarvanhetleeuwendeelvanhetgeldvooronderzoek

krijgenendusookhetgeldvoorhettweededeelvandestudieendepromoties.

deKKers: Zou er dan echt iets veranderen? Harvard wordt bijvoorbeeld echt door de markt geprikkeld. is dat nog relevant?

VAn der Toorn:Harvardheeftvoorbepaaldeterreinenhetgrotegeld,jehebtdaardebestemensenzitten,meteensysteemvancoöpta-tie:hooglerarenkiezenhuneigencollega’s.Diebiedenzeeensalaris,maarookeencontextdiejeeldersnietkuntkrijgen.Harvardkrijgtheelweinigoverheidsgeld,maarookweiniggelduithetbedrijfsleven,zehebbenvooraleigenvermogen.Indiezinisheteenheelselfsupporting-systeem.

deKKers: Vanwege hun perfecte reputatie kunnen ze ook veel geld van de studenten vragen.

VAn der Toorn:Tegelijkertijdbetalendebestestudentenniks,duszekópenookdebestestudenten.DatzoujeinNederlandookwillen.Maarwatkunnenwij?Nederlandkooptinzekerezinookeenbeetjestudentenomdatwij,integenstellingtothetbuiten-land,betaaldepromotietrajectenhebben.Vooreenbuitenlanderisdateensoortbeurs.Bijnavijftigprocentvandepromovendiinhetbèta-domeinoponzeuniversiteitenkomtuithetbuitenland.Weleidenzelfookrelatiefweinigbèta’sop,hetleeuwendeelzitbijhetgamma-domein.Datheeftniettemakenmetarbeidsmarktperspectief,wantdatisuitste-kend.Maarjongerenvindenbètaniethip,nietaantrekkelijk,sáái.Indehardebèta-vakkenzitnauwelijksgroei,degroeidieernuinhetbèta-domeinwélis,zitvooralindievakgebiedendieraakvlakkenhebbenmetzakenalsdesignenpsychologie.Westimulerendebelangstel-lingdoorstudierichtingenopdatsnijvlakteontwikkelen.Vandeoverheidontvangenweookelkjaarforsebedragenomtestimuleren


datwijnieuweprogramma’sontwikkelenenwordenweookbeloondalswedaargoedinzijn.Erisduswelstimulans.

deKKers: Maar niet in die zin van: we vinden dat er vijftig procent bèta’s moet afstuderen en die geven we dan korting op het collegegeld.

VAn der Toorn:Pogingenomhetlangsdiewegtedoen,werkenniet.Misschienwelalshetcollegegeldoverdeheleliniehogerzouworden.Nuhebbenwetocheensymbolischcollegegeld:1.700euroisinverhoudingtotdewerkelijkekostenvan9.000europerjaarperstudentgeenbedrag.Alsjeechtdekostenvandeopleidinginrekeningzoubrengenendándiekostenzoukwijtscheldenvoorbèta-domei-nen,dankrijgjeeenanderverhaal.

deKKers: Zou dat helpen om de beste stu-denten te krijgen?

VAn der Toorn:Ikbenervooromhetcol-legegeldkostendekkendtemaken,datzoueenbelangrijkepsychologischeprikkelkunnenzijn.Studentengaandaardoorhogereeisenstellenaanzichzelf,wantjewiltdatjeinvesteringren-deert,enaandestudie,wantjewiltwaarvoorjegeld.Daarmeegaatdekwaliteitomhoog.Hetgrotevoordeelvanhethuidigesysteemisweldathetechtheelergtoegankelijkis.Dietoegankelijkheidmagnietinhetgedingkomen.Voorjongerenuitgezinnendiegeenenkeleervaringhebbenmetdeuniversiteit-deeerstegeneratiestudentenendandenkjeookaanTurkseenMarokkaanseNederlanders-moetjedusdanietsapartsgaandoen.

deKKers: Wat doen andere landen beter met betrekking tot onderwijs?

VAn der Toorn:Durvenkiezenvoordeechtetop.Denemarkenzatineenvergelijkbaresitu-atie,diehebbengekozenvoorextrainvesterenenfors.Eenlandschapmetallemaalkleine

universiteitenisdaardooreenlandschapmetvierofvijfforseuniversiteitengeworden.Meerconcentratiedus,watleidttoteenhogerprestatieniveau,wantdemiddelenwordenbijelkaargelegdendebeterekrijgendat.

deKKers: in nederland zou dat ook moeten?

VAn der Toorn:Ophetniveauvanbachelorvindikdatnietnodig,maarophetniveauvanmasterbenikdaarvoor.Nederlandheeftgezegddathetmondiaalindetop5wilstaan,opinnovatiegebied.Daarmoetjedanookextrageldvoorvrijmaken.Kanookalseenmaligeprikkel.Innovatiezitnietalleenindescho-lingvanstudenten.Deechtevernieuwingopwetenschapsgebiedligtophetterreinvanonderzoekenmensendieresearchmastersenpromotietrajectendoen.Wezoudenmeerpro-motiesmoetenhebben.Helaasishetpromo-tietrajecteenwerknemerstraject,wathetaan-talplaatsennogalbeperkt.Deinvesteringvaneenuniversiteitishogerdanhetrendement:deoverheidzouvanhetwerknemersstelselnaarhetstudentenstelselmoetengaan.MaarslaagtNederlanderindebestestudententetrekken?Wantdaarkomtdeechtevernieuwingvandaan.Jewiltduseigenlijkhettoptalentkopen.Endaarverliesjedeconcurrentieslag.

deKKers: Zou het bedrijfsleven nog een rol kunnen spelen?

VAn der Toorn:Datwisseltperuniversiteit.ErzijngoedevoorbeeldeninNederland:Eind-hovenmetPhilips,UtrechtheefthetDanone-lab.MaaroverhetalgemeenwordtdemeesteresearchbuitenNederlandgedaan,ookdoorNederlandsebedrijven.Daarbijspelenkostenoverwegingennatuurlijkeenrol:IndiaisgoedkoperenalshetombijvoorbeelddeIT-sectorgaat,zijnhetbepaaldgeendommemensen.Hetmoeilijkeisomeenomslagpunttekrijgen.WehaddenhetnetoverHarvard,eenparadijselijkvoorbeeld.Alsjeopeengege-


venmomentdebestebent,trekthetookaan.Hetiseigenlijkheeleenvoudig.

deKKers: Je zult dus een trigger moeten creëren om in die positieve spiraal terecht te komen?

VAn der Toorn:Ja,universiteitenlatenhelepositievegeluidenhoren,maardespiraalisnegatief.HeeftergtemakenmetdeNeder-landsecultuur:nietdurvengaanvooreenpaarinplaatsvanvoorhetgeheel.InEuropahebjeverscheidenegroteinfrastructuurprojecten,zoalsdedeeltjesversnellerCERNinGenève.Geleerdenvandehelewereld,iedereendieerechttoedoet,gaandáárnaartoe,daargebeurthet.MaarNederlanddoetindatspelnietmee.

deKKers: Maar als jullie als universiteit zelf keuzes zouden maken? dan zou je onderwijs en onderzoek meer kunnen loskoppelen.

VAn der Toorn:Gezamenlijkzijnuniversi-teitenooknietinstaatomkeuzestemaken,tezeggen:‘Metdertienbepalenwewelkeviertachtigprocentvanhetonderzoeksgeldgaatkrijgen.’Maarbinnenindividueleuniversiteitenishetevengoedeenconglomeraatvanbelan-gen.Teweinigkeuzes,tenslotteprobeerjetochtotalevredetehouden.Hieriseenstevigeroverheidsingrijpenwenselijk.Endangaathetdusomgeldgekoppeldaaneenvisiewatermoetgebeuren,eencommitmentaanexcel-lentieenstappennemen.Metalleonrustvandien.Wijkijkennaardeoverheid,wantwaarzoujeandersnaarmoetenkijken?Naarhetbedrijfsleven?Hetbedrijfslevenwordtgedrevendooreigenbelang.Multinationalszeggenniet:‘Wijgaanonzeresearchvoortachtigprocent

inNederlanddoen,wantdatisgoedvoorhetland.’Hetmoetvandeoverheidkomen,maardiekenmerktzichdoorkortetermijndenken.Jehooptopeenpolitiekestabiliteitdiezoisdatjezo’nachttottienjaarvanuiteenvisieergensaanzoukunnenwerken.Maarjemoeteenaan-talpijnlijkedingenwillenverwerkenomergensterechttekomen.MijnvreesisdatNederlanddebooteigenlijkalgemistheeft.Erislangoverinnovatiegesproken,maarerzatgeencom-mitmentaanvast.DeuitgavendieDuitslandenDenemarkenhebbengedaan,zijnalweerdriejaargeleden,datzieikhiernúnietmeergebeu-ren,allesstaatinhettekenvanbezuinigen.

deKKers: en jullie gedrag wordt defensief omdat je geen vertrouwen in de overheid hebt en daarmee wordt de negatieve spiraal versterkt.

VAn der Toorn:Universiteitenzullennietzosnelrisico’snemen,onderdezeomstandighe-den.Dingenwordenopeenlaagpitjegezet.

deKKers: Heb je nog een lichtpuntje, Karel?

VAn der Toorn:Deverdelenderechtvaardig-heidinNederlandlaatzichslechtrijmenmetdekeuzevoorexcellentie,maareriswélheelveelruimtevooronconventioneleideeënenvoorcreativiteit.Wijhebbeneenheelgoedsociaalencultureelklimaat,eengrotetoleran-tievoordwarsdenken.Ookaandeuniversiteit.DatistochwelandersdaninFrankrijk,België,Duitsland.Hieriseenandertypestudentendiegeprikkeldwordenomgewoonvandieruimtegebruiktemaken.Maarja,alszeechtsucces-volzijn,hebjegrotekansdatzezoweerwegzijnnaarhetbuitenland.


4. Alexander rinnooy Kan

“Modern industriebeleid betekent kiezen”ruud dekkers, voorzitter van het Koninklijk niVrA, verkent met Alexander rinnooy Kan, voorzit-ter van de sociaal economische raad (ser), hoe nederland écht die kenniseconomie wordt die zo hard nodig is om onze concurrentiepositie te versterken en te behouden. de sleutel? Kiezen!

deKKers: Wat zouden we in nederland beter kunnen doen om concurrerend te zijn én te blijven?

rinnooy KAn:Nederlandmoeteenduurzamekenniseconomieworden.Wijkunnenalskleinennietperseheelgoedkooplandalleeneffec-tiefconcurrerenalswijkennisalsproductie-factoroptimaliseren.Bovendienmoetenwedatopeenduurzamemanierdoen.Dusheelzorgvuldigomgaanmetdeschaarsehulpbron-nenvandezeplaneet,dezezoeffectiefmoge-lijkinzettenengelijkertijddeplaneetgoed,liefstbeter,achterlaten.Beidezakenzijnvooreenkleinlandnietsimpel.Alsjehetverstandigwiltaanpakken,iskennisjesterkstewapen.Daariseengoedsamenspelvoornodig,inhetbijzondertussendepubliekeenprivateclusters.Wezijndaaraljarenmeebezigennietzondersucces.Ikwilafvanhetdoembeelddatweaanderandvandeafgrondstaan:Nederlandheefthetgoedgedaan,ookindecrisis.ObjectiefheefthetovergrotedeelvandeNederlandersweinigvandecrisisgemerkt,dekoopkrachtiszelfsvooruitgegaaninhetcrisisjaar.Dewerkloosheidiswelgestegen,dieNederlandershebbenerhelaaswelietsvangemerkt,maarwijhebbenminderwerklozendanoveraleldersinEuropa.Ookdeoverheids-financiëngaanweersnellerdegoedekantopdaniemandhadvoorzien.Wehebbenheelsnelnieuweinstrumentenontwikkeldinhetkader

vandecrisis,zoalsdedeeltijd-ww.Natuurlijkzijndeproblemennietopgelost,maarenigzelf-vertrouwenmogenweerwelaanontlenen.

deKKers: Kenniseconomie vraagt nogal wat, je moet ergens in uitblinken. dan praat je ook al snel over innovatie.

rinnooy KAn:Zeker.Vooreenoverlegecono-miealsNederlandisdatnognietzoeenvoudig.Wantalsjekiestvóóriets,kiesjeooktegenheelveelanderedingen.

deKKers: Maar máken we nu echt keuzes?

rinnooy KAn:Wemakenkeuzes.VanafdeRSVheeftNederlandgedachtdatindustriebeleidalleenmaargeneriekwas.Ookbelangrijkoveri-gens,goedevoorwaardenscheppenvoorieder-een.MaarhetInnovatieplatformheeftgezegddatjemoetdurvenvaststellendaterdingenzijndiejebeterkunt,diekansrijkerzijn,waarmeejeopwereldniveaukuntopereren.Sleutelge-biedenzijn:bloemen,voedsel,water,hightechrondEindhoven-eveneenvoudiggezegd-che-mie,financiëledienstverleningendecreatieveindustrie.Daargaatnuookmeergeldnaartoe.Publiekenprivaatkunnendusgoedenkennis-intensiefmetelkaarsamengaan.Farmacieisgéénsleutelgebied,rondOrganoneenrelevantevoetnoot.Jammer,maaralsjekiestvoorhetene,kiesjedusnietvoorietsanders.


deKKers: Wat merken die sleutelgebieden daar nou van?

rinnooy KAn:Alszijmeteenovertuigendplankomenwaarindekennissectoreffectiefsamenwerktmetdebredesectordiejewiltbedienen,danisdaarhetgeldvoorbeschik-baar.DatzijnnietdemiljardenvandeRSV,maartochserieusgeld.Enhetgeldisnaarmijnmeningtotnogtoeheeleffectiefbesteed.Modernindustriebeleidiskiezen.Enwekiezenookelkjaarscherperalshetgaatomhettoe-wijzenvanonderzoeksmiddelen:DeNeder-landseOrganisatievoorWetenschappelijkOnderzoek(NWO)zegtmomenteelnogmaartegenzo’n25%vanallevoorstellen‘ja’.

deKKers: dit zijn de goede voorbeelden. Maar wat vind je ervan dat ongeveer vijftig procent van de AeX aan het buitenland ver-kocht is? daardoor zijn veel hoofdkantoren uit nederland verdwenen, wat veel hoog-waardige arbeidsplaatsen kost, zowel direct als indirect.

rinnooy KAn:Alsjezelfalskleinlandookeengroteinvesteerdereldersbent,kunjemoei-lijkbezwaarmakenalsanderelandenkomeninvesterenbijjouenNederlandnogverdervervlechtmetdieglobaliserendewereldeco-nomie.EnnatuurlijkbeniknietzonaïefomtedenkendathethelemaalnikszoubetekenenvoorjongemensendiecarrièreindefinanciëlesectorwillenmakendatABNAmrohelemaalinbuitenlandsehandendreigdetegeraken.Maarhetisderealiteitvandewereldwaarinjeleeft.Wezijnkwetsbaarenwijmakenmetonzeeigeneconomischeactiviteitenandereeconomieënweerkwetsbaar.Datishetspelendatisnietterugtedraaien.Datwiljeookniet,wantpotentieelishetkansrijk,zekervooreenlandalshetonze.

deKKers: Binnen de europese unie gebeurt natuurlijk heel veel. Willen wij niet te veel het

beste jongetje van de klas zijn? Landen die dat niet zijn, zijn wellicht meer in staat hun eigen economie te beschermen.

rinnooy KAn:Aufondvindikdatdeinterna-tionaleopstellingvanNederlandvooronslandheelgoedgewerktheeft.WehebbenhetinEuropagoedgedaan,sinds1980.Toenstondenweerslechtvoor:wekondennietconcurreren,warenbinnenEuropakwetsbaar.VlakvoorderecentecrisiswarenwijinEuropahetopéénnawelvarendsteland,alleendeIerenkloptenons.Watiserindietussentijdgebeurd?Deeconomieheeftzichtochgeoriënteerdopwatdewereldmarktervanverwacht.Ennatuurlijkblijftheteenveranderingsproces,hetsoortprocessendatinonslandnogalzorgvuldigverlooptenmisschienietsmeertijdkost.Maarwatheeftonzeoverlegeconomienubijgedra-genoftegengehouden?Bepaaldeverande-ringsprocessendiewijindejarennegentigafrondden,lopeninDuitslandenFrankrijknogsteeds.Duswehebbenhethelemaalnietzoslechtgedaan.

deKKers: Punt van zorg is toch de relatief slechte positie waarin de kennissector in nederland is beland.

rinnooy KAn:Hetiseenmysteriehoedatzouitdehandheeftkunnenlopen.In1996ston-denwijookwatbetreftonzekennisuitgaveperhoofdvandebevolkingindetopdrie.In2005zatenweopeensindemiddenmootendatisnietverbeterd.Daarmoetenwenuechtwataandoen.Ermoetweliswaarbezuinigdwor-den,maardatgeldtvooralleeconomieënomonsheen.EnDenemarken,Duitsland,Noorwe-genenFrankrijkdoenerallemaalgeldbij.

deKKers: Grote zorg nu is toch dat bezuini-gingen met name de onderzoekssector raken, omdat de onderwijssector beschermd moet worden en onderzoek niet direct opbrengst heeft.


rinnooy KAn:Jemoetnatuurlijkhetonder-wijshelpenzonderhetonderzoekteschaden.HetEuropeseambitieniveau-inhetVerdragvanLissaboniseendoelstellingvandriepro-centbnpafgesproken-haaltNederlandvangeenkant,overigensheelEuropagemiddeldniet.Wemoetenechteeninhaalslagslaan.Enhetis,nuer18miljardbezuinigdmoetworden,hetslechtstdenkbaremomentomditverhaaltevertellen.Maarookwelhetmomentwaarophethetmeestnodigisomhettevertellen.Onzekrachtmoetechteenduurzamekennis-economiezijnenblijven.Wezijnheelgoedinfundamenteelonderzoek:quaproductiviteitvanwetenschappelijkeonderzoekerszittenweabsoluutbijdewereldtop.Wezijneralleennognietgoedgenoeginomdieonderzoeksresul-tatennaardemarkttebrengen.Daarziteenenormekans.Hetonderwijsinonslandisnietzogoedalshetzoumoetenzijn,maarsuc-cesligtaroundthecorner.AlswijerinzoudenslagenomdescorevanonzevijftienjarigenvanhetNederlandseniveaunaarhetFinseniveautebrengen-enwaaromzoudenwedatníetkunnen?-danlevertdatonslandeenkwarttoteenhalfprocentaaneconomischegroeiop.Datisveelgeld,daarhebjejaarnajaarple-ziervan.Hetgaatnietomeenkruistochtvangefrustreerdeonderwijzers:ditmoetgebeurenvanuithardeconomischperspectief.

deKKers: nederland is erg gefocust op de zesjescultuur.

rinnooy KAn:InhetNederlandseonder-wijssysteemmoetentweedingengebeuren:irrelevanteverschillenminimaliserenenrelevanteverschillenmaximaliseren.Hetmoetirrelevantzijnwaarjegeborenbentenwatjeoudersgepresteerdhebben,hetgaatomjeeigentalent.Dusdeirrelevantesociaal-econo-mischeverschillenmoeteneruit.Derelevanteverschillen,zoalstalentencognitieve,cultu-rele,communicatieveensportievevaardighe-den,moetjejuistmaximaliseren.HetNeder-

landseonderwijssysteemheefthetlaatstewatverwaarloosd:talentenwordenhierslechtbehandeld.Helaasishetnogsteedszodatjesociaal-economischeachtergrondeengoedevoorspellerisvanwaarjeuiteindelijkeindigt.Eenvandeopgavenisdus:talentdifferentië-renenmaximaliseren.Entegelijkertijdmoetenwedesituatiecreërenomiedereengelijkekansentegevenomoptevallen.Voorschoolseeducatie,hoogwaardigekinderopvangenhetvermijdenvantaalachterstandzijnhelekansrijkeinstrumentenennietvoornikshardedoelstellingenopdeinvesteringsagenda.

deKKers: in nederland mag je je hoofd niet boven het maaiveld uitsteken...

rinnooy KAn:Wezijneenegalitairecultuurendatkanaltijddoorschieten.Ongelijksheids-culturenkunnenoverigensookdoorschieten,zoalsnaarmijnmeninginbepaaldeAngel-saksischeculturen.Hetisaltijdeendelicaatevenwicht:tegroteongelijkheidisslecht,maartegrotegelijkheidontmoedigt.Dezesjescul-tuurheeftooktemakenmethetherkansings-landdatwezijn.Eindeloosherkansenvantentamensstimuleertnietechthetbenuttenvanjekans.

Wehebbenechtkennisnódig,westaanvoorenormeopgaven.Duurzaamheidisinmid-delsuitgewerktineenconvenantstructuur:wewildenhetzelfvoorelkaarkrijgen,nietviaopgelegderegels.InEuropawerddatmetopgetrokkenwenkbrauwenbezien,maarhetiseensuccesgeworden.Hetisooklastigalsjeeenkleineomvanghebtennoginontwikkelingbent.DeSERkomtbinnenkortmeteenadviesoverwatwekunnenmetbiomassainonzeeco-nomie.Veelmeerdanwedachten:Rotterdamiseengoededoorvoerhavenvoorbiomassa,wekunnenerineigenlandookveelmeermee,opeenhoogwaardigemanier.Zomoetdeecono-miegaanfunctioneren:alskringloopeconomie,waarafvalzijnbetekenisverliestenalseen


economiewaarprijzeninrekeningwordengebrachtdieduurzaamheidreflecteren.Jegaatdusjeproductieveprocesalskringloop-procesinrichtenengaatheelzuinigommetalleswatdaarvoornodigis,energievoorop.Enjeberekentprijzeninjemobiliteitenindewijzewaaropjehuizenbouwtdiemenseneropnatuurlijkewijzetoeaanzettenomtedoenwatinonsallerbelangis.Voordekomendetien,twintigjaareenenormeopgave,dus,waarvoorkennisonontbeerlijkis.Maaralshetluktomdieprocessentemoderniserenentevernieu-wen,metdebijdragevandekennissector,danzijnhetookexportproducten.

deKKers: Hoe zie je dat in het kader van regelgeving? een natuurlijke reactie op de kredietcrisis lijkt: meer regelgeving.

rinnooy KAn:Diehelefinanciëlecrisisheeftonsopeenindringendemaniergeconfronteerdmethoeeengrootstelseluitdehandkanlopen.Dewereldeconomie,waarinallebarriè-resgeslooptzijn,heefthetinzichomeenkleinprobleemzichoptelatenblazentoteengrootprobleem.Denkaandemetafoor:eenvlinder-slaginBeijinggeefteenorkaaninBrazilië.DehypotheekmarktinAmerikadisfunctioneert,misschienmaarineenpaarstaten,enineensstaatzo’nbeetjedehelewereldeconomieop

instorten.Iserenigevormvantoezichtwaar-meeweonskunnenindekkentegennieuwegroteverstoringenvanhettypeLehmanBro-thers?Eerlijkgezegd,ikweethetniet.

deKKers: Landen zouden bereid moeten zijn om hun soevereiniteit op te geven op het gebied van toezicht.

rinnooy KAn:WekunnenniettoteenechtgoedEuropeesspecialisatiebeleidkomenomdatdesoevereinestatendevrijehandwil-lenhebbenenhouden.Diezogenaamdesoe-vereinestatenzijninhogemateafhankelijkvanelkaarsgedragenja,hetisinhetbelangvandeinwonersomnietallesuithandentegeven.MensenmakenzichvoortdurendzorgendatzewatbetreftdeingrediëntenvanhundagelijkslevenhuntoekomstdelegerennaarBrussel,terwijldataantoonbaaronzinis.Onsonderwijsstelsel,onzesocialezekerheid,onzearbeidsverhoudingenenonzegezond-heidszorgzijnallemaalpuntenvannationaleaandachtendatmoetvooralzoblijven.Maarwemoetenwelbereidzijnombijdegrotethema’s,waarweeerderovergestruikeldzijnendietemakenhebbenmetdeneveneffec-tenvaneenglobaliserendewereld,destaptezettenomdatsoevereiniteitsdenkenachteronstelaten.


5. Feike sijbesma

“Wij zijn niet langer het centrum van de wereld”de snel groeiende economieën moet je zien als een kans, maar het vergt wel dat nederland keuzes maakt, aldus Feike sijbesma, voorzitter van de raad van Bestuur van Koninklijke dsM in gesprek met Pieter Jongstra, bestuursvoorzitter van ernst & young België en nederland.

JonGsTrA: Hoe vind je dat nederland er nu economisch voor staat?

siJBesMA:Hetglasishalfvol.IkvinddatNederlandhettijdensdecrisisinEuropesecontextnietslechtdoet.WehebbeneenvandelaagstewerkloosheidcijfersvanEuropa,onzeoverheidsschuldenzijnhoog,maarinanderelandenzijnzenogveelhoger,onzepensioenenstaanminderonderdrukdaninveelanderelandenenwezijnhetafgelopenjaarietsgestegenopdewereldwijde‘competitiveindex’vanhetWorldEconomicForum.Onslandheeftnatuurlijkookeenaantalforseissuesteadresseren,enzekerineeninternationalecontextzijnerookstevigebedreigingen,maarineenEuropesecontextgezienheeftNeder-landhetopeenaantalterreinendeafgelopenjarennietslechtgedaan.

JonGsTrA: een sterkte zwakte-analyse?

siJBesMA:Wehebbeneenrelatiefstabielpolitiekklimaat:voorhetbuitenlandeenbelangrijkelementomhierteinvesteren.Netalsonsfiscaleklimaatdatis.Eenanderesterkteisonzegoedeinfrastructuur.Datgelo-venweniethelemaalalsweinternkijkennaardefiles,dewegenendeellendemetdeHSLenzovoort,watallemaalaangepaktmoetwor-den.Maarininternationalecontexthebbenweeenrelatiefsterkeinfrastructuur,kijkhierbij

ooknaardeRotterdamseHavenendelucht-havenSchiphol.Ookonderwijsenwetenschapzijnsterkepunten.Onderwijsiswelbedreigd,maarwetenschapiszeerzekereensterkte,bijvoorbeeldalsjekijktnaarpublicaties.HiernaastheeftNederlandookeenaantalbehoorlijkezwaktes:wehebbenwelergveelgeregeld,eengrote‘regeldruk’noemenwedat,watleidttotveelafstemmomentenenvertraginginallevormenvanonzegelaagdebesluitvorming.Daarmeemissenwesomsdaadkracht,zekerinvergelijkingmetanderelanden.Daarhebbenwedraagkrachtvoorteruggekregen,allesis‘gepolderd’,helemaalingebed.

JonGsTrA: dat is herkenbaar, dat gebrek aan daadkracht. Als je in internationaal gezel-schap verkeert, hoor je vaak: ‘nederlanders blíjven maar praten!’

siJBesMA:Klopt.Eenanderbelangrijkaan-dachtspuntisonzerelatiefinflexibelearbeids-markt.Ditisgekoppeldaandediscussieoverhetontslagrecht.Arbeidscontractenwordenineeninternationalecontextalsrelatiefinflexi-belbeschouwdendatgeeftsomszorgbijinvesteringen.

Eenanderezorgisdathetonsnietlukt,ondanksdatonsonderzoekbehoorlijkgoedis,omhogeropdeInnovatie-indextekomen.Gek


eigenlijk,wantwehebbengoederandvoor-waarden:infrastructuureneengoedeweten-schappelijkebasis.Maarhetondernemer-schapinNederlandissomswatteveelgedruktdoorhetgeregel.EnNederlandzoukeuzesmoetenmaken.Datlaatsteisaltijdeenpoli-tiekediscussie:eenaantalpartijenzijndaarvoor,eenaantaltegen.IkdenkdatNederlandtekleinisomgeenkeuzestemaken.SommigevergelijkenNederlandmetAmerika,danzeg-genze:‘Daardoetdemarkttochookz’nwerk?EnAmerikaheeftmaarheelweinigkeuzesgemaaktinwelkesectorenhetwilstimule-ren.’MaarikwilNederlandlievermetFinland,Singapore,IerlandofDenemarkenvergelijken.Ikdenkdatwemetdeindustriepolitiekindejarenzestigenzeventigduidelijkerkeuzesmaakten,zijhetdanweldeverkeerde,wantdaarzijndeRSV-achtigedrama’suitvoortge-komen.Wehebbentoenduidelijkgekozenomsectorendiehetmoeilijkhebbenennietkun-nenoverleven,zoalsdescheepvaart,tochtestimuleren,alsmedeindividuelebedrijven.Datwaseenverlorenwedstrijd.

Tochmoetenwenuopnieuwduidelijkekeuzesmaken,maarwelopeenanderemanier:eennieuweindustriepolitiek.Diekeuzeslatenzichdefiniërenineentriangel.Deeersteasiswaaronslandtechnologischesterktesheeft:alsikkijknaaruniversiteitenalsWageningenenUtrecht,danhebbenweechteenpaaruniekesterktesdieanderelandennietheb-ben.DetweedeasisdaarwaarNederlanduniekesterktesheeftinbepaaldesectoren.Deagrofood-sectorvormtinNederlandzo’n15%vanhet(industrieel)brutonationaalproduct,evenalsdechemiesector.Enindetoekomsthebbendietweeooknogietsmetelkaartemaken,samenvormenzedus30%,watrelatiefhoogis.Daarstaateenaantalanderesectorentegenover.Kiezendus,opindustriëlegebieden.Endederdeaszouzijndatwekiezenopglobalthema’s:klimaatenenergie,gezondheidenwelzijn.Definieer

eengebieddatwordtomarmddoordiedriethema’s-technologie,industriëlesterktesenbelangrijkeissuesoftrends-enzegdan:ikgaeengrootdeelvanmijninnovatiestimuleringindatgebieddoen.Nietalles,natuurlijk,ermoetookruimtezijnvoorongeplandedingen.Ennietinindividuelebedrijvenmaarinhetstimule-renvangroeivelden.Nuiserteveelgeneriekestimuleringinplaatsvanwatmeerspecifieke.Diestimuleringmoetwatmijbetreftnietleidentotsubsidiesaanbedrijven.Jemoethetgeldstoppenininfrastructuur,universiteiten,kennisinstellingen,communicatienetwerkenenhetopzettenvancampussen.

JonGsTrA: dus ook kiezen welk universiteit méér geld krijgt dan de andere?

siJBesMA:Jazeker,waarbijexcellentieookeenbelangrijkcompetitiefcriteriummoetzijn.Ookeengoedvoorbeeldishetdoorzet-tenvandetopinstituten,waarinbedrijven,kennisinstellingenenoverheidmetelkaarsamenwerken.Maarwelsteedsgerichtopeenaantalkerngebieden.Dehightech-campusinEindhovenbijvoorbeeld,ofChemelotinGeleen.Wehebbennuzo’nvijftigcampusseninNeder-land,probeertefocussenoptien.Datiseenmooiaantalvoorditlandendanhebjeeenkritischemassa.Probeerteinvesterenindetopinstituten,gekozenopeenaantalvelden.Probeerteinvestereninmboenuniversiteitenopdezespecifiekegebieden,investeerininfra-structuur,ookinIT-infrastructuur,stimuleeruitwisselingensamenwerking.Zomaakjekeuzesengajeergensnaartoe,zonderdatjealleeiereninéénmandjelegt.

JonGsTrA: Als dit soort keuzes gemaakt zouden worden, waar leidt dit dan toe over vijf jaar?

siJBesMA:Wanneerjekiestvooreenaantalsectorenendaarinexcellentielaatzien,trekjeopdiegebiedenhetinternationalebedrijfs-


levenaan.DaarinisSingaporeeengoedvoorbeeld.Daarwastwintigjaargeledennietsophetgebiedvanbiotechnologieenismentoenhieropgaaninzetten,inhetbijzonderopfarma-biotechnologie.Zerealiseerdenzichookdathetcommitmentlangermoestzijndaneenpaarjaar.Wegaandaartwintigjaaraanwerken,zeidenze.Vandaagdedagkunnengrotebiotechnologischebedrijvenopfarma-gebiedhaastnietzondereenvestiginginSin-gapore.Dusalsjezakenopbouwtenneerzet,dantrekthetanderezakenaan.Ikvergelijkdatweleensmetwaarjenueennieuwcafézouvestigen:opeendorpspleinmettienconcur-rentenomjeheenofopeenindustrieterreinwaarnogniemandzit?Depraktijkwijstuitdatjeheteerstemoetdoenommeerkansopsuc-cestehebben:jekuntsamenwerken,hetpleinleukermaken,enzovoort.

OpChemelot,decampusinHeerlen,zatDSMvijftienjaargeledenalleen.Ondertussenzijnerzo’nzestiganderebedrijvengevestigd.Diebedrijfjesconcurrerenmetelkaar,leverenaanelkaar,kopenvanelkaar,werkensamenmetelkaar,datisgewooneennetwerk.Zo’nkerntrektanderebedrijvenaan.Dusbouweenkritischemassaop,dankomtervanzelf,opdiegekozenterreinen,nieuweactiviteit.Alsjenergensvoorkiest,loopjeerghetrisicodatjemediocrebent.Bijdiekeuzeshoortookdathetlangjarigis,dusdatjenietdenktinregeerak-koorden,zoalsweinonslandteveeldoen.DeDeltawerkenzoudenooknooitgebouwdzijnalsdatinregeerakkoordenwasafgesproken,datwaseencommitmentvandertigjaar.

Eenvandeterreinenwaardanzekerietsmeemoetisalternatieveenergiebronnen.Neder-landkantoonaangevendwordenmetwind-energieenbio-energie.Wijhalenthansslechts3%vanonzeenergievoorzieninguitalterna-tievebronnen,hetgemiddeldeEuropesecijferligtbovende6%.DatkomtomdatNederland(nog)nergensvoorgekozenheeft.

JonGsTrA: Maar vind je niet dat we op onderwijsgebied wel naar beneden glijden?

siJBesMA:Absoluut.Nederlandheefteenvrijsterkereputatie,uithetverleden,oponder-wijsgebied.Kijkjeopmicroniveauofdatdanechtzois,danzegje:kijkuit.Zekeralsjeeenkenniseconomiewilt,moetjewatmetonder-wijs.Alsjeovereenperiodevandertigjaarkijkt,ishetaantalscholierendatdoorstroomtnaarhboenwoduidelijkgestegen,alsjeovereenvijfjaarsperiodekijkt,danisdatnietzo.Datzijnzorgen.Wehebbenaldriekeermetcommissiesenrapportengeïnventariseerdwatjezoumoetendoen,hethuidigedemissionairekabinetheefteenaantalzakenopgepakt,ietsaandelerarenenaanbudgettengedaan,maarermoetnogveelgebeuren.Ikverwijshierbijonderanderenaardiverserapportenenaan-bevelingenvancommissiesonderleidingvanSER-voorzitterRinnooyKan.

JonGsTrA: en hoe is het met nederland in internationale context?

siJBesMA:Onvermijdelijkvindtereenver-schuivingplaatsindewereldnaardesnelgroeiendeeconomieën.Datmoetofwiljenatuurlijknietstoppen.De150miljoenrijkstemensenterwereldconsumereneenkwartvandewereldresourcesenproducereneenkwartvanhetwereldafval.Erziteentotaledisbalansindematewaarinwijaanspraakmakenopresourcesindewereldenafvalproduceren.Onvermijdelijkdateenanderdeelvandewereldzegt:‘nowit’sourturn’endaaraanspraakopwilmaken.Dieglobaleverschui-vingisheellogisch,maarhetbetekent(ookvoorons)naastgroeivandewereldeconomieookmeerconcurrentie:endatzaldrukzettenoponzesamenleving.Alsdiewereldeconomiesnelgenoeggroeit,kunnenwijdaarookvanprofiteren,geefthetookkansen.Anderzijdsgaandieopkomendelandentochaansprakenmakenoponzewelvaart.


Onsantwoord?Gebruikmakenvandeecono-mischegroei-optiesdiedielandenonsbieden,erslimopinspelendooronsnietprotectio-nistischtegenoverhenoptestellen,maarkijkenwatvoorsamenwerkingermogelijkis.Efficiënteromgaanmetonzeresources,wantwezullenmetmindermeermoetendoenennatuurlijk:innovatiefzijnomuitanderedingenmeerenergiehalen.Dieinnovatieszijnabso-luutnoodzakelijkvoorhetbehoudvanonzewelvaart.

Datzijnantwoordenopdieglobalshift,diegroteinvloedopEuropagaathebben.Wijden-keneigenlijkdatwehetcentrumvandewereldzijn,maardeeconomischepowerligtuiteraardsteedsmeerinChinaenIndia.DegroeiisinAzië,ookvoorDSM.Enintoenemendematezalookhunpolitiekeinvloedgroterworden.Ikdenkdatweonsnietgoedrealiserenwatdeimpactisopons.InAmerikapraatmennietoverwelvaartintermenvanrechten,maarintermenvankanseneninAziëiswelvaarteennieuwekans,nieuwegroei.InEuropanemenwijwelvaarttevaak‘forgranted’.Alsjeinter-menvanrechtenoverwelvaartpraat,zoalsweinEuropadoen,kunjedatalleenopnationaalniveau:eenlandkanregelendatmensenrechthebbenopeenuitkering,bijvoorbeeld.Alsdiepowershiftverandert,moetenwelereninEuropadatweineeninternationalecontextnietmeerintermenvanrechtenopwelvaartkunnenpraten.Jekuntwelvaartnietclaimen,maardatisnogwelonzemindset.Daarommoetenwesnelmeervoortgangmakenophetterreinvaninnovatie.Dieopkomendelandenhebbenlatenziendatzeveelverschillendeproductenkunnenmaken,maarnuismenookbezigmetdeshiftnaarbrandingeninnovatie.Zezijnbezignieuwebrandsneertezetten:

zoalsKoreametdeKia.Wijdachteneerstdatdatnikswerd,nuishetgewooneenmerktus-senVolkswagenenRenaultenveelgoedkoperooknog.LGelektronicaiseennieuwebrandnaastHPenSony.Enerkomenermeer.

Opinnovatiegebiedtimmerenzeookaandeweg:ophetgebiedvangroeneinnovatietech-nologiedientChinaaljarenmeerpatentenindanalleEuropeselandengezamenlijk.MetnameinChinamoetjedeinnovatienietonderschatten.Wemoetendusopschietenmetdieinnovatie.Alshetovermilieugaat,wilChinamisschiennietonzereductiedoelstellin-gendelen,maarhetlandheeftweldegrootstewindmolenparkenterwereld.Zebouwenookwekelijkseenvervuilendekolencentrale,omtegroeien,maarhebbenduseendubbeleaanpak,metgrotewindmolensenzonnecelparken,omovereenjaaroftwintigdiekolencentralesoptekunnenheffen.Mentoontmisschienminderinzetomtepratenovertargets,maarmendoetjuistveelaaninnovatie.InEuropavoeliksomsbijnahetomgekeerde,misschienietstegechargeerd,maarikwildaarmeedeurgentiewelbenadrukken.Dewereldwordtnietbeterofschonervandoelstellingenalleen,maarmetnamevandingendoen.

JonGsTrA: Laatste vraag: waarom is het glas nou halfvol?

siJBesMA:OmdatjenietkuntzeggendatNederlandeenslechteuitgangspositieheeft:westaanronddetiendeplaatsopdewereld-wijdecompetitiveindex,vanallelandenvandegehelewerelddus!Isdieplaatsechteronbe-dreigd?Nee,nietmetdezeenormeglobaleshiftdienubezigis.Duserligtwelwattedoenvoorons!


6. Peter Bakker

“Zoek drie sectoren waar-mee we wereld kampioen kunnen worden”Hoe wapenen we ons tegen de gevolgen van de economische groei van de Bric-landen? door te kiezen, aldus Peter Bakker, ceo van TnT. ruud dekkers, voorzitter van het koninklijk niVrA, ging met hem in gesprek.

deKKers: Hoe dóet nederland het?

BAKKer:Ikvindhetopmerkelijkhoeeenkleinlandzogrootkanzijn:vierNederlandsebedrijvenzijnleaderinhunsectorindeDowJonesSustainabilityIndex,jarenlangzijnwenummerééninvesteerderinAmerikageweest,nunummerzeveninChina.Wezijneenonder-nemendvolk,dateraltijdisenzichmakkelijkaanpastaanverschillendeomstandighedenenculturen.

Inmiddelshebbenwetocheenaantalbedrij-venennamenvoorwie,alszeopdedeurenvandeoverheidvanChinabonzen,welwordtopengedaan.WijhebbenalsTNTinChinaonlangsveelpersaandachtgekregenomdatwedrieelektrischeauto’slanceerdeninShanghai.HeelHollandsomdantezeggen:‘Drie?’DatisnuprecieshetverschilmetChina,datzegt:‘Thisisthefirststep.’Wijkregenhetrechtomalseersteenenigemetbestelbusjesdebinnenstadintegaan.Dienaamvansustai-nability-wijstondenopdeeersteplaatsindeDowJonesSustainabiltyIndex-helptechtindienieuwewereld.Sustainabilityisdaarmeergeïntegreerddanhier.

deKKers: dat is nieuw voor mij.

BAKKer:Inhetwestenpratenwenogsteedsoveremergingmarkets,terwijlChinainmid-delsdenummertweeeconomievandewereldis.Wijdenkentochnogdatheteensoortvanontwikkelingslandisdatz’neerstestapjeszet.OfwelezenoveraldiesteenkolencentralesdaarendanzouhetallemaaldeschuldvandieChinezenzijndatwijhiereenmilieuprobleemhebben.Natuurlijkhebbenzeookbestuitdagingenenzijnzeeenvandegrootsteolieverbruikers,maardeChineseleidersdieikmagontmoetenzijnzichzeerbewustvanhetklimaat,vandeissueswaarzealslandvoorstaan.

Ikverwachtdatweweleensverrastkun-nenwordeninEuropa.InIndiaziejedatvrijklassiek,daarzijnheelweiniglandlijnenvoortelefonieenwordenmeermobieltjesverkochtdaninderestvandewereld.Zespringengewoonovereengeneratietechnologieheen.DatzieikdeChinezenookdoen,metauto’sbijvoorbeeld.Tweejaargeledenkekenwijofeenelektrischautootje,datweergensinEnge-landhaddenlatenmaken,goedkoperinChinazoukunnenwordengeproduceerd.Blekenzedaareenproductielijntehebbendienetaanhetopstartenwasendieuiteindelijkhonderd-duizendelektrischebusjesperjaarkongaan


maken.TerwijlwijhierinEngelandeenmetdehandinelkaargezetautootjehadden,stonddaargewooneenlijn.

Chinadenktopeenandereschaal:zijgaanhettempovandewereldregeren.Enalswenietoppassen,gaatdatonshieropbreken.HetsterkevanNederlandisdatweonskunnenaanpassenaanandereculturenendeonder-nemersgeesthebbenomdaarbusinesstedoen.Hetnadeelisdatwijteweinignationaletrotshebben.Datisbijnadeflipside:alsjijjeaaniedereenkuntaanpassen,hebjeookweinigteverdedigen.

ErisinNederlandeenonvoldoendeheldereindustriepolitiekenteweinigbeschermingvanhetoranjegevoel.Verderdenkikdatwemoe-tenoppassenomtelangtediscussiërenoverzakendieonvermijdelijkzijn.Dearbeidsmarkt-discussiewordtdekomendeperiodegetoetstrondomdehelepensioenproblematiek.Aldieproblemenzijngewoondereflectievanver-ouderdevormenindemaatschappij:degroeineemtaf,dealtijdmaaraanwezigebronnenomallesaantezuiveren,zijnernietmeer.EenpaarjaargeledenzatikindecommissieArbeidsparticipatie:hetisheelduidelijkdatwegroteproblemenopdiearbeidsmarkthebben,mensenmóetenlangerdoorwerken.Nugelooftevenniemandhet,hebbenweheteffectvandecrisis,maarstrakshebbenweechtveeltewei-nigmensenvoorhetwerkdateris.Alswediearbeidsmarktnietflexibiliseren,mensennietbereidkrijgenomanderwerktedoenenzenietlangerkunnenlatendoorwerken,dangaanwevastlopen,danishetgewoonniettebetalen.

deKKers: Vergelijk dat eens met het arbeids-ethos van china?

BAKKer:InChinaiseenbehoorlijkvergrij-zendepopulatie,heellangwaserdeeenkind-politiek,erzijnweinigcentralevoorzieningen,duskinderenmoetenvooroudersgaanzorgen.

Erzijnookmeerjongensdanmeisjes,datgaatookvoorcomplexezakenzorgen.Hetgemid-deldeinkomenperhoofdiseentiendevanwathetinNederlandis.Hetisbijzondervooreencommunistischlandhoeveelduremerkenjeindegrotestadziet.Entegendezelfdeprijzenalshier,dusalleenvoordehappyfew,maarhetiswelwatiedereenwildaar.

DekrachtvanChinaisaltijdgeweestdatmen-senwerkenvoorhetcollectief,maardejongeregeneratieChinezenisgevangendoormateria-lisme,diewilookdiemerkenhebben.Hoedatlanddiedraaivancollectiefnaarindividueelgaatmaken,isbestspannend.MaartotnutoeheeftdeChineseregeringgoedeantwoordenopdeuitdagingenwaarzevoorstaan.

InNederlandmoetenweergoppassendathetnietalleenoverNederlandgaat.WemoeteneenEuropesekijkhebben,wantalsweonsnietverenigdvoeleninEuropa,danzijnwetegengrootmachtenalsAmerikaenChinakansloos.Alsleidersnietdemoedhebbenomdeonvermijdelijkheidvanbepaaldedingenuitteleggenendaarmeebeslissingentever-klaren,gaathetvolkopz’nhandenzitten.Dearbeidsmarktmóetfundamenteelenstruc-tureelaangepaktworden.Wekunnennietallerechtenmeenemen.Wehebbenmeermoedige,sterkepolitiekeleidersnodig,dieeenheldereprobleemanalysemakenennaafwegingendehorizonbepalen.

deKKers: Werkt onze relatieve welvaart ons hierin ook niet tegen?

BAKKer: Ikdenkdathetnietmoeilijkisomeenburningplatformtecreëren,ookalsheternietis.Hetiseenheeleenvoudigverhaalwaaromdearbeidsmarktgaatvastlopenalsweniksgaandoen.Jekuntwachtentotdevlammenuitslaan,maarjekuntooknualeenplanmaken,alsjewéétdatditeraankomt,omervoortezorgendatdievlammenergewoon


nietkomen.Datvergtwelveelmoed,wantikmoetjoudanuitgaanleggendatdingendiejijdachttehebben,dannietmeerhebt.Jevraagtmensenomtweejaarlangerdoortewerken.Mensenwordenooktienjaarouderenverwachtenweldaterdanvoorhengezorgdwordt,zemoetendusgewoonmeebetalen,datishelemaalnietraar.Maarindietaalwordthetnietgenoeguitgelegd.

deKKers: Maar volgens mij is er geen con-sensus dat er een probleem is.

BAKKer:Klopt,datziejeopmeerplekken.Jekuntjekopinhetzandsteken,maardeontwik-kelingeninChinahoudenwijgewoonnietbij.Nogzo’nfabeltjeinonsland,dathetantwoordligtindekenniseconomie.Hetisnueenmaalzodatdegemiddeldedoorsnijdingvandepopulatieallerleisoortenmenseninzichhuist,waarvannietiedereenmeekanindiekennis-economieenookdiemensenmoetengewooneenbaanhebben.HetechteprobleemisdatwijinNederlandmet16miljoenmensenzijn,inChinastudereniederjaar6miljoenmensenafaandeuniversiteiten.Dieracegaanwedusnietwinnen.Alsjeminderresourceshebtineenwedstrijdjedanjetegenstander,moetjenietoverdehelebreedtegaanaanvallen,danmoetjejeconcentrerenopbepaaldezaken.Indiedingengajewereldkampioenworden.

ToenNederlanddezezomermeedeedaanhetWK,haddenweereerstgeengeloofin,maarmetelkewedstrijddiegewonnenwerd,werdenwefanatiekersupporter:hethelelandwastrots.Zetalspolitiekdatwereldkampioen-schapgevoelnudeheletijdaan.Doordriesec-torentezoekenwaarmeewewereldkampioenkunnenworden.Diezijner:inwatermanage-mentendeintensievetuinbouwzijnwebeterdanwieook.Danstoppenwemetderest:bijvoorbeeldevengeenuniversitaireopleidinginvrijetijdskundemeer.Cultuurmoetjealtijdblijvensteunen,creatievemensenmoetendit

landleukmaken,maarverdermoetenwemetz’nallenwereldkampioenworden.Datgevoel.DatkunnendieChinezenoverigensook,diezijnzotrotsopwaterinhunlandgebeurt.Wijkij-kenernaarvanuitonzecomfortabeleleunstoelindebusinessclass,TNTheeft18.000menseninChinawerken.Sommigenwonenenwerkenindevestigingwaarzewerken,hebbenviervakantiedagenperjaar,150dollarpermaandenzezijngelukkig.Enwijmakeneenprobleemvantweejaarlangerdoorwerken.

deKKers: in Frankrijk is er een verbondenheid tussen politiek en bedrijfsleven. op het mo-ment dat in de verzekeringsbranches blijkt dat iFrs lastig is, dan belt de president en zegt: ‘dit gaan we niet doen’. in nederland zijn het veel meer gescheiden werelden, volgens mij.

BAKKer:InChinaisookdieverwevenheid:alsjedaarmethetbedrijfslevenspreekt,hebjeautomatischtemakenmetdecommunis-tischepartij.InNederlandkennenpolitiekenbedrijfslevenelkaarwel,maarerzijnteweinigplatforms.Inhetbedrijfslevenhebjedaad-krachtigemensen,dieechtnietalleenmaaringeldgeïnteresseerdzijn,diehebbenookbestietsmetdepubliekezaak.

EenvandegebiedenwaarNederlandwereld-kampioenzoumoetenworden,isduurzaam-heid.Doorvergaandeklimaatveranderingenontstaaterveelbehoefteaanwatervloed-keringen,volgensmijzijnwijerheelgoedinomdatookvooranderelandenoptelossen.Dusstimuleerdatzoveelmogelijkstudentendatgaanstuderenendatwezoveelmogelijkbedrijvenopdatgebiedopzetten.Latenwegewoontrotszijnopwatwedoen.Laatstlasikdatderegering3,2miljoenbeschikbaarsteltomelektrischeauto’seenboosttegeven.Datzou3,2miljárdeuromoetenzijn.Ditisteveelwindowdressing.Gaserieusaandeslagendaarvoorhebjesamen-werkingnodigtussenbedrijfslevenenpolitiek.


deKKers: er wordt gezegd dat de overheid geen betrouwbare partner is.

BAKKer:Wezittenteveelgevangenindeangst,wezeggennietwaarhetopstaat.Latenwedaarietsaangaandoen:vanuittrotsennietvanuithetchagrijnigegevoeldatonsdingenafgepaktworden.Hetmoeilijksteineenmensenlevenisloslaten.Endaargaathetover:loslatenvandemachtvoordetraditio-nelepolitiekepartijen,loslatenvandeburgersvandepensioengerechtigdeleeftijdenandererechten,loslatenvanbestaandemodellen.Wemogenabsoluuttrotszijnopwatwehebbenopgebouwd,maaralsernietwatgaatverande-ren,dangaanwemetz’nallenookgewoonvandeklipaf.

WatikindeCommissieArbeidsparticipatiehebgeleerd,isdatjebruggenmoetslaantussenoverheid,politiekenbedrijfslevenendiegaanbewandelenenbenutten.DatisessentieelvoorNederland.Alsjekrachtencombineert,krijgjemeersnelheid,meerdraagkrachtenminderchagrijndanwanneerwehetoponseigenhoutjegaandoen.Hetenigeprobleemisdeturbulentieindepolitiek,waardoorde

betrouwbaarheidvanpartnershipsonderdrukkomttestaan.

Hetistehopendatersneleenpolitiekeleideropstaatdieonsallemaaleenbeetjegaatverbinden.InChinaisderegeringnietdemo-cratischgekozen,daarkunjekanttekeningenbijzetten,maarhetisweleenregeringdieverbindt,diegewoonvijfjarenplannenmaaktenzeookconsistentuitvoert.

Inveellandenzijnwedeverbindendekrachtvanuitdepolitiekkwijt.Depolitiekedriehoekvaneconomischezaken,socialezakenenonderwijsmoetinbalanszijn,hetbedrijfs-levenmoetermeerbijbetrokkenworden,desocialepartnersmoetenvanuiteenvisiemeergedwongenwordenommeetewerkenenjemoetnieuwetalentenopdejuisteplekkenterechtkunnenlatenkomen.Deenigezorgvandepolitieklijktmomenteelomdevolgendezondagdepollseenbeetjegoeddoortekomen.Mengaatdushetkortetermijnsuccesnajagen,terwijlonzeproblemen-klimaat,arbeidsmarkt,enzovoort-echteenhorizonvragenvantenminstetienoftwintigjaar.


7. Ad scheepbouwer

“nederland kan scherper kiezen”nederland ontbeert ambitie en misschien ook de juiste mensen aan de knoppen. Aldus Ad scheep-bouwer, ceo bij Koninklijke KPn in gesprek met robert swaak, bestuursvoorzitter van Pwc.

sWAAK: Hoe zie jij economisch succes binnen nederland?

scHeePBouWer:HetbegintermeedateenkabineteenvisieheeftoverhoeNederlanderovertienjaaruitmoetzien.Bijeenbedrijfhebjedaarweleenideeover:datzoujevoorNeder-landookmoetenwillenweten.Hetbegintmeteenplanendatmoetookaltijdheelambitieuszijn,vindik.Opditmomenthebbenwenooiteenlangerideedandebegrotingvanvolgendjaarenietsminderconcreetsvoordejarendaarna.Endanbeperkthetzichtotloonmatigingendebelastingenietsverhogenofverlagenendanzijnweweereenpaarjaarverder.

sWAAK: Als jij nu in grote pennenstreken zo’n plan moest schetsen, hoe ziet dat er dan uit?

scHeePBouWer:Jemoetechtopvattingenont-wikkelenoverhoewealsNederlandonsgeldver-dienen.Datzalineenaantalsectorenzijn.Maardaarhoortduseenheelverhaalbij:moetje,ommensenaandeslagtekrijgen,eenarbeidsmarkthebbendiewelofnietgereguleerdisenhebjewelofgeenminimumlonen?Jemoetopvattin-genhebbenoveronderwijs,zorg,mobiliteitenveiligheid.Vooreenbedrijfzoujehetgewooneenlangetermijn-ofstrategischplannoemen.Wijzijnnueenbeetjeeenlandzonderplan.

sWAAK: is dat ook de maatschappelijke teneur? Bepaalde politieke denkrichtingen,

formaties die niet van de grond komen: het lijkt wel of er een inertie opgetreden is.

scHeePBouWer:Ikgeloofnietdatheteenmaatschappelijkeontwikkelingis,hetismeerdatdeverkiezingsuitslageenonbestuurbarechaosheeftveroorzaakt.Frankrijkisnogheelbestuurbaar:zestakeneraltijdwelveel,maardevisieverhoudingenzijndusdanigdaternoggewoonbestuurdkanworden.InNederlandzouhetwaarschijnlijkmakkelijkerwordenmeteenkiesstelselwaarbijertweeofdriepar-tijenuitzoudenkomen.Hetisookdeprijsdiebetaaldisvooreensoortvanmismanagementvandelaatstedertigjaar:erisniksgedaanmetallerleionrustgevoelensvanmensendiedikwijlsgebaseerdzijnophelehardefeiten.Jekuntwelblijvenweglopen,maarprobeerlieverdeproblematiekinkaarttebrengen.Enleghetdan,zonderdatjemensenmeteengaatstigmatiseren,bespreekbaaroptafel.

sWAAK: een beleidsplan, dus, waar het met nederland naartoe moet?

scHeePBouWer:Endatmeetbaarmakenenaanhetvolkgaanverkopen.Hetisgeenbedrijf,waarjegewoonkuntzeggen:wegaanhetzodoen.Jemoetdusgoodwillkrijgenvoorjouwplannen.

sWAAK: Zou het een oplossing zijn om ook eens andere partijen in dat debat toe te laten?


scHeePBouWer:Diemoetendanwelmachthebben.Ikhebookweleensietsvoordeover-heidgedaan,demeestedingenverdwijnengewoonineenkast.Zezeggen:‘Bedanktvoorhetrapport,wekijkenernaar’.Endanhoorjenooitmeeriets.Erzoudenmisschienanderemensenaandeknoppenmoetenzitten:mensendiemeerwillendanalleenmaartweezetelsmeerhalenbijdevolgendeverkiezingen,mensendiedelangetermijninplaatsvandekortetermijninhetvizierhebben.

sWAAK: dat kortetermijngehijg, zie je dat ook in het bedrijfsleven?

scHeePBouWer:Ja,erzijnbijnageenlangetermijnbeleggersmeer,diewordenallemaalafgerekendopbenchmarksvaneenjaar.Maarjuistindemaatschappelijkediscussiekunjejeonderscheidendoordatniettedoen.Alswijgoedvooraldieoudemensenwillenzorgendieerin2020zijn,kunjeermaarbeternueensovergaannadenken.Aldievoorzieningendiedatvraagt,toverjenietzomaaruitdeluchtalshetmomentdaaris.

sWAAK: echte, relevante deskundigheid, daar gaat het om. en van korte- naar langetermijn-visie.

scHeePBouWer:Enambitie!DeNederlandsemaatschappijontbeertambitie.IkhebinEngelandgewoondeneenpoosjeinAmerika:mensendieerbovenuitschieten,krijgendaarveelsnellerapplausdanbijons.Kinderenhieropschooldiehogecijfershebben,wordennooitpopulair.Indeselectievoordestudiemedicijnenkrijgendemensenmetdehoogstecijfersnietechtvoorrang,datgeeftaanhoediepwewatdatbetreftgezonkenzijn.Wezijnteweinigselectief.Mensendieechtgoedzijn,willenwenieterenofbelonen,daarzijnweniettrotsop.Jezietdusheelveelechtetoppersverdwijnennaarbedrijveninhetbuitenland,waarzemeerrespectengeldkrijgen.Datisop

delangetermijneenslechteontwikkeling.Enandersomishetooknietzodaterheelveeltop-persuitanderelandenhiernaartoewillen.AlsjejemeldtuitIndiaomtekomenwerken,hebjenogdegrootstmogelijkemoeiteombinnentekomenook.Endanwiljeeenkenniseconomie!

sWAAK: op de lange termijn verzwakt je con-currentiepositie dus schrikbarend. Waarin is nederland eigenlijk onderscheidend?

scHeePBouWer:Jehebthiereenmaat-schappijdieinprincipenietinferieurzoumoe-tenzijnaananderelanden.WezijngewooneenbeschaafdlandmeteengoedeontwikkelingenNederlanderssprekenhuntalen.Wegaanflexibelommetveranderingen,metnieuwetechnieken.Internetwordthierbijvoorbeeldheelgoedopgepakt:webankierenelektro-nisch,facturerenelektronisch.InSpanjemoetjenog1euro20betalenvooriedereinter-netbanktransactie.Nederlandiseenopeneconomie,erisbehoorlijkwatconcurrentie,zelfstussenbanken.Logistiekdoenwehetgoed:dehavenvanRotterdamdoethetgoedenookdeluchthavenSchipholdoethetrelatiefbestgoed.

sWAAK: de financiële sector is niet meer zo om over naar huis te schrijven.

scHeePBouWer:Diewasookaltijdaleenbeetjegroterdanwealslandzijnenisdatinsommigeopzichtennogsteeds:oppensioen-gebiedhebbenweweleensoortvannicheaanexpertise.

sWAAK: en als je naar de telecomsector kijkt?

scHeePBouWer:Wijzijneerdergeliberali-seerddanbijnaalleanderelanden,metuitzon-deringvanhetVerenigdKoninkrijk.KPNdoethetinvergelijkingmetanderelandenheelgoed.Maaralsjehetvergelijktmetanderedienstver-leners,dankanenmoetdatstukkenbeter.


sWAAK: Gekoppeld daaraan is het innova-tieve vermogen. Waar moet die innovatie überhaupt vandaan komen?

scHeePBouWer:HetInnovatieplatformheeftsectorenuitgekozen:chemieendecreatievesector,bijvoorbeeld.Opzichisdieaanpaknietslecht,maardaarnahoorterweleenplanbij:hoewordtdatnoutweekeerzogroot.Datplanisnooitgekomen.InNederlandmoetjewetenwatjewelennietwilt.Ikhebeenkeereenrap-portvoordezorgmogendoen,voorministerHoogervorst,endanziejedatook:wegeveniedereuniversiteitevenveelgeldendiemogendaardanmeedoenwatzewillen.Kiesnougeza-menlijkeendoelstellingenstopaldatgelddáárin,dankunjemisschiennogeenswereldleiderwordenopeenspecifiekdeelgebied.Zoalshetnuis,blíjfjeereenzesmeehalen.Alsoverheidmoetjehieropeenstrategieontwikkelen.

sWAAK: Bedrijfsleven, universiteiten, poli-tiek, dat lijken in nederland echt eilanden, daar is geen band, zoals in de Vs.

scHeePBouWer:Erisgeendialoog.Waarom?Hetzijneenbeetjegeslotengroependieelkinhuneigenwereldjeleven:wekomenelkaarviawattoezichthoudersweleenstegen,maardanhoudthetop.Datzit,denkik,vooralindemensendieerzitten:alsdevolgendeministerpresidentvijfentwintigjaarCEOisgeweestvaneengrootbedrijf,krijgjeanderedialoogdanwanneerhijvanhetwetenschappelijkbureauvaneenpolitiekepartijkomt.DeovernamevanABNAmroiseengoedvoorbeeldvangebrekaansamenwerking.Maarhetkanookanders.TijdensdekredietcrisisisdeFranseoverheidmetdebankenbijelkaargaanzittenomtekijkenhoejeproblemenkuntvermijden.‘Julliekrijgenallemaalgeld,geensprakevanvoor-trekken,klaar’,zeideoverheid.

sWAAK: is dat ook een probleem voor inves-teringen in nederland?

scHeePBouWer:Wehebbenvolgensmijgeeninvesteringsprobleem.Alsinvesteerdersmaargelovendatereenstabielinvesteringsklimaatis,investerenzewel.Ondernemersopererenaltijdbinnendebeperkingendieeenlandheeft.EnNederlandonderscheidtzichwelpositief:erwordennietmaarlukraakbelastin-gengeheven.Datzitbijonsnietinhetdenken.DiezelfdeintegriteitlaatzedanookwelweerABNAmroverkopen,omdatjejeernietmeemagbemoeienalsoverheid.

sWAAK: onderwijs zou een belangrijk thema moeten zijn.

scHeePBouWer:Jemoetkijkenwatjewiltdatmensenstuderen,vanlaagtothoog.Erkomengeenkinderenmeervanschooldieietsmethunhandenkunnen.Devroegereambachtschoolmetdeleerlingenwerkplaatsproduceerdeechtbeterehandwerklieden.Alsjongerennuvanhetvmbokomen,moetenwijzeeenmonteuropleidinggaangeven.Kijkjenaarhethogeronderwijs,danisdetoestroomnaarhetbèta-onderwijsteleurstellend.Enhetisjuisthardnodigvoordekenniseconomieomdattestimuleren.Daarzijndenodigeinstru-mentenvoorindegeldsfeer.Maarjemoetervooralapplausvoorgaangeven.

sWAAK: Wat vind je van het antwoord op de crisis? Welke lessen hadden we moeten leren en welke ontwikkelingen zie je nu?

scHeePBouWer:Omdezoveeljaarisergewooneencrisis.Enjehebtaltijdeenpaarjaardatjeleeftindeveronderstellingdatereigenlijkgeen‘bubbel’meerkomt.Bijnanaïef,maarhetgebeurt.Dezezelfdecrisiszalnietmeervoorkomen,datkunjeervanleren,maarja,erkomtdantochweerietsanders.Inprincipekunjewantrouwendzijnalserergensmakkelijkveelgeldwordtverdiend.‘Therearenofreelunches’enalszeerwelzijn,danklopterwaarschijnlijkietsniet.


sWAAK: Ligt het antwoord dan in toezicht en regulering, zoals je dat in toenemende mate ziet?

scHeePBouWer:Jekuntnietnogeenkeerzo’nbankcrisishebben,datsysteembankendreigenomtevallen.Jemoetdusietsrege-lenmetkapitaalseisen,zoalsnumetBaselIIIgebeurt.Ikkanmeookvoorstellendatjewatdoetinhetsplitsenvanspaarbankeneninvesteringsbanken.Dankrijgjeeenminderaantrekkelijkbankmodel,maarhetiseensoortvannuts-functievoordemaatschap-pijendiemoetjenietzoregelendatdezekanontsporen.Wijwordenookafentoegecon-troleerddoordeoverheidofonsnetwerkgoedgenoegis,daternietopeenseenweeklanggeentelefoonofdataverbindingenzijn,datkannatuurlijkniet.Jemoetdekwaliteitkunnengaranderenvanonmisbarenetwerkenvooreenland.Maarmaakhetzosimpelmogelijk:alshetbeterisomspaarbankenenanderbankentescheiden,doedatdan,gadannieteindeloze

regelsmakenhoezetochbijelkaarkunnenzit-ten.Datgaatdantochweereenkeertjefout.

sWAAK: Als je dat breder trekt, rondom het klimaat rond commissariaten: is meer inhou-delijke toezicht daar noodzakelijk?

scHeePBouWer:Uiteindelijkgaathetomdekwaliteitvandemensendieopdiestoelenzitten,ofhetnuomeenonetieroftwotiermodelgaat.Hoekrijgjedienoubeterofgoed?Erbestaateensoortcoöptatiemodel,dusdatislastig.Volgensmijmoetjeproberenomdiefunctiesnietlangereenerebaantjetelatenzijn.Maakergewooneenechtebaanvan.Nuisdegemiddeldecommissarismetpensioenmeteenbezigheidjeerbij.Neemmensenvanronddevijftigdienoghardwillenwerkeneneenkei-hardedialoogmethetmanagementaandurven.Enbetaalzedanookwatbeter,dankunjeookeisendatzeerzijn.Ennietvan:‘Danhebikgeentijd,wantdanmoetikgaanjagenofrally-rijden’.Jehebteenzakelijkerverhoudingnodig.


8. Harold Goddijn

“Meer competitie in het onderwijs leidt tot betere resultaten”Harold Goddijn, ceo van TomTom en roger dassen, bestuursvoorzitter van deloitte, spreken over de voorwaarden voor economisch succes. “We moeten een dynamiek creëren om boven de middelmaat uit te steken”, aldus Goddijn.

dAssen: Hoe kunnen we in nederland vorm-geven aan economisch succes?

GoddiJn:Deoverheidmoetvooralterughou-dendzijnmethaarinvloed,maarwelderand-voorwaardencreërenwaarinondernemerssuc-cesvolkunnenzijn.Haardienstverleningmoetefficiëntengoedzijn,hetmoetbetaalbaarzijnenzemoetvooralietsaanhetonderwijsdoen.Wantwelatenheterbijzitteninhetonderwijs.Dathelebeginseldatwegeenconcurrentietoelateninhetonderwijs,niettussenuniversiteitenenniettussenstudenten,isgeengoedevoorbereidingopdeuiterstconcurrerendeomgevingwaarinzijuiteindelijkterechtkomen.Daarzoudeoverheideenbelangrijkerolmoetenspelen.

dAssen: Hoe zou je de kwaliteit van ons onderwijs typeren?

GoddiJn:Ikdenkdathetopzichquavolumemaalkwaliteitnoghelemaalnietzoslechtis.Hetluktonswelomgrotehoeveelhedenjongemenseneenkwalitatiefgoedebasisgeven.Maarhetontbreektaanexcellentie.Erzijnnietzoveelexcellentestudentenennietzoveelstu-dierichtingenwaarweechtheelgoedinzijn.Endathebjetochnodigomhetgemiddeldeoptekunnenkrikken.Wemoeteneendynamiek

creërenwaarbijhetzinheeftombovendemid-delmaatuittesteken.

dAssen: Zijn er landen die dit aanzienlijk beter hebben begrepen?

GoddiJn:Bijnaoveralhebbenzedatbeterbegrepen.IkkenhetEngelseonderwijssysteemredelijk,daarkunjeookvanallesvanzeggen,maareriswelhetcompetitieveexamenvoortoelatingaandeuniversiteit,datisconcur-rerend.Datweetookiedereen,duswanneeriemanddieambitieheeft,zorgthijeropdemiddelbareschoolvoortotdebestentebeho-ren.Engelsegezinnengevenheelveelgelduitaanonderwijs.InFrankrijkishetgeenprivé-systeem,maarwelheelselectief:hettoptalentkrijgtdaarweldebestmogelijkeopleiding,waardoorersuccesvolle,talentvollemensenuitFrankrijkkomen.JeziethetookerginAzië,bijeenelitenatuurlijk.Dieoudershebbenenormehogeverwachtingenvandeopleidingentoe-komstvanhunkindereneninvesterendaarookheelveelin.Systemenwaarindatcompetitievezitverankerd,leidentotresultaten.Ofjehetnouleukvindtofniet,zowerktdewereld.

dAssen: Zijn er bepaalde gebieden waar wij echt tekortschieten?


GoddiJn:Vooronsishetheellastigomgoedeontwikkelaarstevinden,mensenmeteenbèta-opleidingzijnnietdikgezaaid,datisechteenprobleem.Erkomtookeenenormeconcurrentieopindesofware-ontwikkelinguitOost-Europa.LandenalsRoemenië,PolenenHongarije,hebbenallemaaleenlevendige,agressievesoftware-ontwikkelindustrieopgebouwd.Debèta-opleidingenzijndaarheelerggoedenjehebtdaarhettoptalentvooreensalarisdatbeduidendonderonzestandaardligt.

DatgeldtookvoorChina,waareenbijzondercreatievegeneratiesoftwareengineersaanhetontstaanis,heelagressief,snelwerkend,tegenlagekosten.Doordatdielandenopko-menstaatbijonsdesoftware-ontwikkelingonderdruk.Hierishetduur,erismoeilijkomaantalenttekomen.Endatiseenzorg.

dAssen: Jullie moeten dan wellicht naar andere modellen toe.

GoddiJn:Datisalbegonnen.InDuitslandeninEngelandgaanbedrijvenopsteedsgrotereschaalsoftware-ontwikkelingenuitbesteden.aanlandenalsChinaencentraalEuropa.Dathaddenwenietzoaanzienkomen:wedachtendatdecultureledimensievoorhetontwikkelenvanapplicatiesdusdanigwasdathetlastigwasomdatvanuiteenafgelegenlocatieteorganiserenvoordeEuropesemarkt.Maardatgaatsteedsbeter.

dAssen: Als je research betrekt van dat soort landen, wat betekent dat dan voor je binding met nederland?

GoddiJn:WijalsTomTomhoudeneenbelang-rijkekernvandeactiviteitenhier,desturinggebeurtvanuitNederland.Maarhetwordtsteedslastigeromtalentenbinnentehalenendekostenbasisondercontroletehouden.Endanlonkthetbuitenland.

dAssen: Wat kan de overheid doen om de negatieve onderwijsspiraal te onderbreken?

GoddiJn:Duidelijkerrichtinggevenaanhetonderwijs,nietproberenoveraleenbeetjetedoen.KijkindeVS:daarzijntientopinstitutenvooreenheelcontinent.Dankanhetnietzozijndatwijiniederestadallesheelgoedkun-nendoen.Universiteitenmoetenzichspeci-aliseren,dusnietlangeriedervakopiederefaculteitonderwijzen.

dAssen: Hoe zie je de samenwerking tus-sen universiteiten met veel research en het bedrijfsleven?

GoddiJn:Datisinherenteenhelelastige,wantbedrijfslevenenacademicizijnvaaknietcomplementair.Opeenuniversiteitmagjediepenlangnadenkentoterietsmooiskomtenhetresultaatislastigtemeten,terwijldedrijfve-reninhetbedrijfslevenpreciesomgedraaidzijn,daarwiljezominmogelijkinvesterenenzosnelmogelijkresultaatzien.Dieculturelegapisenormenmoeilijkteslechten

dAssen: Zie jij branches of technologische concentraties in nederland die we zeker verder zouden moeten uitbouwen?

GoddiJn:Inmijneigenbranchezieiknietzohoedeoverheidkanversterkenwatwijontwik-kelen,andersdandevoorwaardencreërenwaarinwijkunnenfloreren.Endievoorwaar-dencreëerjewatmijbetreftdoorervoortezorgendatbuitenlandershierwelkomzijneneenprettigeplekvindenomhiertewonenentewerken.Bijonswerkenmensenvanvijfendertigverschillendenationaliteitenendiezeggendatzehiereenfijnlevenleiden.Hetishierrelatiefgoedkoopomtewonen,prettigomtewerken,erzijnrelatiefgoedevoorzieningen,hetfiscaleklimaatisnietverkeerdeneriseen30%-rege-lingdiehelpt,datiseenbelangrijke.Wekun-nenwelbeterwordeninmeertaligonderwijs


aanbiedenvoordezemensen,wantdatiseenbelangrijkselectiecriteriumvoormensenofzehierwelofnietwillenkomenwerken.

dAssen: Hoe vind je dat het ondernemer-schap in nederland wordt beleden?

GoddiJn:DatheefttweekantenErzijnheelveelmensendieeeneigenbedrijfofwinkelhebben,maarikhebnietdeindrukdatweinNederlanddeafgelopentienjaarnouheelveelgroteinternationalebedrijvenhebbenvoort-gebracht.Enerzijnerweldenodigeverdwe-nen,ookdoordiecrisis,metnamefinanciëlebedrijven.Engelse,FranseenAmerikaansebedrijvenzijnsuccesvollerinhetuitbouwenvanhunondernemingen.Enofzedaarinnouagressieverzijnofeengroterethuismarktheb-ben,datweetikniet.Maarhetluktzewelomgrote,internationaleondernemingenneertezetten,uittebouwenenvasttehouden.

dAssen: sommige beweren dat in Frankrijk nooit gebeurd was wat in ons land met ABn Amro en met de energiebedrijven is gebeurd. Bedrijfsleven en overheid zitten in Frankrijk dichtbij elkaar.

GoddiJn:Eencorrecteopmerking,denkik.DeNederlandseoverheidspeeltvaakopveilig,isvaakwatvromerdannoodzakelijkenlaatdaarbijhetNederlandsbelangonvoldoendeprevaleren.Datissomswelwatnaïef.

dAssen: Begrijpen overheid en bedrijfsleven elkaar in voldoende mate?

GoddiJn:Nee.Jezoumeeruitwisselingentotstandkunnenbrengen.Erzitvaakookwelietsterughoudendsin,beleefdideeënuitwisselen,maarhetleidtniettotechteactiesofprojec-ten.IkzouervoorzijnomelementenvanhetFransemodelovertenemen,waareenmeerstructureleuitwisselingistussenambtenarenenbedrijfsleven.

dAssen: Hebben wij in nederland een indus-triepolitiek?

GoddiJn:Alserdanwatgedaanwordt,moetopeensiedereenmeepratenendanwordthetgeldverdeeldoverteveelmensenintekleineportieszonderechtesystematiekenlangeter-mijnvisie.Hetisooklastigvooreenoverheiddieverafstaatvandeindustrie.Enalsjeernietbovenopzit,danishetookmoeilijkomtebepalenwaarjejegeldopinzet.Maaralsdeoverheidhetnietgoedkan,moetzehetookmaarnietproberentedoenendandingenzienmislukken.

dAssen: Wat zijn de sterke punten van nederland?

GoddiJn:Wezijneenrelatiefopen,welco-mingsamenleving,waarbijdemeerderheidgoedEngelsspreekt.Wehebbeneenredelijkefficiënteoverheid,deregelszijnduidelijk,erisrelatiefweinigcorruptie,jeweetwaarjeaantoebent.Hetalgemeenkennisniveauisbesthoog,eriseengoedeinfrastructuur,metnameSchiphol,hettransportisgoed,deIT-infra-structuurisgoed,jekuntkantorenhurentegenredelijketarievenenbuitenlandstalentkanbinnenkomen.Datzijnallemaalwelbelang-rijkeelementenvoordevestiging.

dAssen: en hoe doen we het als europa?

GoddiJn:Datisbeetjezorgelijk.Echteinte-gratieisernogniet.ToenwijtoestemmingvroegeninVSeninEuropaomTeleatlastemogenacquireren,wasdatbinnenAmerikabinnentweewekenrond,inEuropaduurdeheteenjaar!Aldietijdkunjenietbeginnenmetintegreren.Uiteindelijkwashetallemaalgoedgekeurd,zonderremedy’senhoefdenweniksteverkopen.Datheeftopz’nminsthonderdmiljoengekost.EnlaterkrijgjevandeEuropesecommissiedandevraaghoezijbeterkunnenhelpenmetondernemerschap


creëren!Somswordternietgoedoverdeeffectennagedacht.

InEuropahoudenweergvastaanallerleirechtenindeveronderstellingdatwelvaarteenbasisrechtisdattotinlengtevandagenduurt.Daarbeniknietergoptimistischover.Ikdenkdatalswenietagressieverwordenmetondernemenenonzeeconomie,werelatiefachteropgaanrakenbijAmerikaenAzië.Enincombinatiemetdevergrijzingenallerleikostendiewemoetenmakenomdatwemetveelmensenopeenkleinoppervlakleven,leidtdattotbelangrijkeproblemenvoordelangetermijn.JezietdatinEuropamensenergterughoudendzijn,datdebereidheidtotver-anderennieterggrootis,datzetochookeenbeetjebangzijndathunverworvenrechtenterdiscussiewordengesteld.Maarvroegoflaatzullenwediediscussietochaanmoeten,wanthetgaatnietvanzelf.Ikdenkdatuiteindelijkdewalhetschipzalmoetenkerenvoordatdatbesefeenbeetjedoordringt.

dAssen: Waarom redden bedrijven als Tom-Tom en AsML het wel?

GoddiJn:InAmerikagaanookbedrijvenfailliet,maardaarblijvenzehetproberen.Zehebbenmeerflair,nemenmeerrisicoendaardoorontstaateenveeldynamischeromgeving.Endesterkstendieoverblijvenzijndanookechtheelsterk.Zekernuinterneteninternettechnologiezobelangrijkwordt,iseengrotethuismarktheelbelangrijk.InEuropazijndemarktenkleiner:ietswatinNederlandwerkt,hoeftnietinFrankrijktewerken.Datgeeftonseenschaalnadeel.InEuropazijndekostenookhogeralshetmisgaat,denkaanreputatieschadeofhetrond-krijgenvandefinancieringvooreenvolgendekeer.DatgaatindeVSallemaalmakkelijker.InEuropadekkenweonstegenallesin,datiseenmentaliteitverschil.Wedoenhetdesal-nietteminhelemaalnietzoslecht,erzijnnog

steedsleukebedrijven,metleukeideeëneninitiatieven.Daarmoetenweeralleenwelveelmeervanhebben.

dAssen: Werkt regulering vertragend op economisch succes?

GoddiJn:HetzwaartepuntvandereguleringvooronskomtuitNederland,vaakafgeleidvanEuropeserichtlijnen.Datiseenhelelappende-kenvanniettoegevoegdewaardediejemoetmeeslepen,datmagbestallemaalbeetjemin-der.InEuropaisdatinkwadraat:elkelidstaatheeftz’neigenregels,eigenarbeidsrechteneigenfiscalesituatie.

dAssen: Hoe kijk je in dit kader naar duur-zaamheid? dat wordt nu wat uit de morele hoek gehaald, is dat voor jullie nog rele-vant?

GoddiJn:Onzekerntaakisonzeklantenzogoedmogelijkteinformerenhoezehetsnelstengoedkoopstophunbestemmingkunnenkomen.Duurzaamheidzitdusinhetpro-ductdenkeningebakken.Innovatieheeftvoormijmeermetondernemersschaptemakendanmetonderzoek.Dusikzouinnovatienietalseenlosstaandprojectwillenbenaderen,maarveelmeeraandachtgevenaanonder-nemerschap.Kijkenhoewenieuweideeënwinstgevendnaardemarktkunnenbrengenenvertaleninomzetenklanttevredenheid.Endaarzijnwenietzoslechtin,hetzitbestwelinonzegenenomrisicotenemenendingenopeenanderemaniertedoen.Hetleidtalleennognietvaakgenoegtotgrote,leidinggevendeinternationaleondernemingendieoplangetermijnbijkunnendragenomheteco-systeemvaninnovatieinstandtehouden.

dAssen: Jij bent een schoolvoorbeeld van succesvol ondernemen. Hoe kun jij bijdragen om de vlam van nederlands ondernemers-schap weer aan te wakkeren?


GoddiJn:Allereerstbenikverantwoordelijkvoormijneigenbedrijf,datmoetikgoedlatengaanenzichtbaarkrijgen.Anderenkunnendaarvanlerenenhopelijkgeïnspireerddoorraken.Rolemodellingvanuithetsuccesvanjeeigenbedrijf,datiswaarhetomgaat.

Advertentie

Marsh nederland B.V.

Copyright 2010 Marsh B.V. All Rights Reservered www.marsh.nl

Leadership, Knowledge, Solutions...Worldwide.

Een accountant staat voor professionaliteit, vertrouwen en een goede advisering. Toch zit een ongeluk in een klein hoekje. Als ’s-werelds nr. 1 verzekeringsmakelaar en risicoadviseur begrijpt MARSH dit als geen ander. Hierdoor kunt u rekenen op onze kennis en ervaring bij het adviseren over uw risico’s, het verzorgen van uw beroepsaansprakelijkheidsverzekering én onze hulp mocht u onverhoopt aansprakelijk worden gesteld.

Goedkeurende verklaring dekt niet de lading?

MarshAdNIVRA082010.indd 1 31-8-2010 13:02:05

1000-21-0000-4130 NIVRA 2010-2011 Kleur: FullColor1_1_stC5_fc_B.indd 1 4-11-2010 11:05:51


9. stef van Weeghel

“We zijn een verwende maatschappij”stef van Weeghel is hoogleraar internationaal belastingrecht aan de uvA. een commissie onder zijn leiding adviseerde de minister van Financiën over herziening van het hele neder-landse belastingstelsel. Bestuursvoorzitter bij Pwc, robert swaak, sprak met hem over de voorwaarden voor succesvol ondernemen.

sWAAK: Hoe zou jij economisch succes voor nederland definiëren?

VAn WeeGHeL:Meteengezondeeconomie,groeieninnovatiehebjeeconomischsuc-ces.InNederlandmoetenweheelveelwerkverzettenomderandvoorwaardenhiervoortecreëren.Opzichhebbenweeengoedeeconomie,diehistorischgezienookinternati-onaalgeoriënteerdis.WehebbenhetvoordeelvaneengoedeligginginEuropaeneengoedeinfrastructuur.Maarwescorenslechtoploonkostenenarbeidsmarkt.Ikvinddatweeenverwendemaatschappijhebben.Eenpaarjaargeledenlasik‘TheWorldisFlat’vanThomasFriedman.Daarinziejehoeeagermensenuitopkomendeeconomieënzijnomhogeroptekomenopdeladder.Endatheeftallestemakenmetdesomsdeplorabeletoe-standwaarinzeverkeren.

Dewereldisechtopen,‘plat’indewoordenvanFriedman:deconcurrentievooriemanddiehieropdearbeidsmarktkomt,kanechtkomenvaniemanduitIndiadiehoogopgeleidisengenoegenneemtmetveelmindervoorveelharderwerken.Dierealiteit,datbesef,isnietinonzemaatschappijdoorgedrongen.Datzieikookbijmijnstudentenopdeuniversiteiteninmijnwerkomgevingbinnenenbuitendeadviespraktijk.Daarschuiltechteengroot

gevaarin.Wijwillenwelaldiemooiespullenenhetgenotvandewelvaartsmaatschappij,maartegelijkertijdzijnwenietmeerergbereidomdeprijsdaarvoortebetalendiemenerindeopkomendeeconomieënwelvoorwilbetalen.

sWAAK: We zijn gewend geraakt aan een bepaalde standaard en weten eigenlijk niet meer hoe we dat anders zouden moeten doen. of realiseert men zich het gewoon niet?

VAn WeeGHeL:Datlaatste.Daarligteentaakvoordebeleidsmakers:stimuleerdaadwerke-lijkdeinternationaleoriëntatievanstudenten,zorgvoorexchange-programma’s,zorgvooroverbruggingvancultuurverschillen.Alsjebijjongemensenhetkennisnemenvanandereculturenstimuleert,ontstaatdatbesefvan-zelf,volgensmij.AlsiedereeninNederland‘TheWorldisFlat’zoulezenendatverhaalookeenbeetjebijzichzouhouden,danwordtdementaliteitalanders.

Datraaktaaneenanderpunt:wijvindendatweallemaalgoedEngelssprekeneneengoedeinternationaleoriëntatiehebben.Maardatvalttegen:inhetEngelsdatwijsprekenenver-staangaanheelveelnuancesverlorenenwehebbenweiniggevoelvoorcultuurverschillen.Echtbegriphebbenwevaakniet.Endatbegintalheeldichtbijhuis,bijhetverschiltussen


eenNederlandereneenDuitser,FransmanofBelg.TusseneenNederlandereneenChineesisdatverschilnoggroter.DemeestestudentendieikziezijnontzettendNederlands,datzijngeenwereldburgers.Daarmoetenweechtwataandoen,wantdegroteontwikkelingenvindennatuurlijkininternationaalverbandplaats.

sWAAK: exchange-programma’s zijn heel vaak in Amerika of engeland. Misschien kunnen ze beter verplicht stage doen in de opkomende economieën?

VAn WeeGHeL:Jazeker.LaatzemaarnaarIndiagaan,datgebeurtnuechtteweinig.

sWAAK: de factoren voor een succesvolle, open economie zijn ons ook een beetje overkomen: de ligging van nederland is ons gegeven, onze internationale economische oriëntatie is deels noodgedwongen. Kunnen we daar vandaag de dag mee wegkomen?

VAn WeeGHeL:Dieinfrastructurelevoor-sprongdooronzeligginginEuropaverandertniet.Maarmijnspookbeeldisde‘filialisering’zoalsjedatinbijvoorbeeldBelgiëziet.Daarishaastgeeneigengrootinternationaalbedrijfs-levenmeer,deBrusselseeffectenbeursisgemarginaliseerdenveeleconomischelanisuithetlandverdwenen.Daarmoetenwijontzettendvoorwaken.Eenvandiepijlersvooreengezondeeconomieiseengezondebasisvoorinternationaalbedrijfsleven,meteengoedeinfrastructuurvoorhoofdkantoreneninternationalebeursvennootschappen.Endaarvalt,ookfiscaalgezien,hetnodigetever-beteren.Maarsomssomberenweonterecht.Collectiefsomberenweeenbeetjeoveronsvermogentotinnoveren,datR&Donslandver-laten.Erwordtongelooflijkveelgeïnnoveerdinonsland!Indewereldzijnwenummeréénopinnovatiegebiedindeagri-sector.IkverkeernogaleensopdehightechcampusinEindho-ven,ookdaarzijnelkedagduizendenmensen

metinnovatiebezig.Erisduseengezondebasisvoorinnovatie.Datmoetenweopallerleigebieduitbouwen:financieel,fiscaalenookinhetonderwijs.Ikvindoverigensdatjemetnameinhetonderwijsheelsterkdiementali-teitvandieverwendemaatschappijterugziet.Alshoogleraarervaarikdementaliteitvandestudentalstelosjes.

sWAAK: Waar merk je dat aan?

VAn WeeGHeL:Aandezesjesmentaliteit:hetgaatheelvaakbestgoedmeteengemiddeldeinspanning.Ikmisindiehoudinghetverlangenomrigoureustezijnindebenaderingvandestudie.AlsjekijktnaarhethoogsteonderwijsinAmerika,inEngeland,inFrankrijk,inDuits-land:daarismenveelmeeropdedetails,veelpreciezer.Diedrang,omhetechthonderdpro-centgoedtewillendoen,moetenweinNeder-landmeerstimuleren,wantweconcurrerenmetanderenophetinternationaletoneel.

sWAAK: Ligt dat ook niet aan het systeem? in Amerika moet je om aan een goede universi-teit te mogen studeren echt door wat hoepels heen springen. Hier worden studenten onvol-doende geprikkeld om uit die zesjescultuur te stappen.

VAn WeeGHeL:Daarmogenwebestwatstrakkerinzijn,ja.Doorhetsysteemkunjemetgemakheelgemiddelddoorjestudieheen.Decharmedaarvanisdatveelmenseninonslandhogeronderwijsdoorlopen,maarhetkomtnietaltijdtengoedeaandekwaliteit.Wemogendetoelatingscriteriaendecriteriaomtemogenblijvenbestwataanschroeven.WekunneneenvoorbeeldnemenaanAmerika,alleenalbijdefinanciering.Hierzijnuniver-siteitenbangomoveralternatievenvoordefinancieringnatedenken.Ikhebweleensvoorgesteldomeenalumnifondsoptezetten.Daarwasgeendraagvlakvoor,onderwijswasimmerseenoverheidstaak,zeimen.Nuis


onderandereinLeidenwelzo’nalumnifonds,datiswelaanhetkeren.

sWAAK: Wat vind je van de verhouding tussen universiteiten en bedrijfsleven? in Amerika en engeland is daar een enorme verwevenheid tussen.

VAn WeeGHeL:Daarzoudenweveelmeeraankunnendoen.Ikdenkweldathetbelangrijkisomdandeonafhankelijkheidvanuniversitei-tengoedteborgen.Datvindikeenzorgpunt.Somswordterwelheelerggeduwdinderich-tingvandegenediehetgeldverschaft.

sWAAK: innovatie in het onderwijs is dus een belangrijke voorwaarde voor een open, gezonde economie. nog meer voorwaarden voor economisch succes?

VAn WeeGHeL:Ikmaakmeechtzorgenoverdepolariseringindemaatschappij.Alsikhetkabaalovermoslimsetceteravergelijkmetwatikindecollegezaalzie,kanikdatnietmetelkaarinverbindingbrengen.AfgelopenjaarwasmijnallerbestestudenteeenTurksemos-limavan21jaar,diemeerinhaarpinkheeftdanheelveelandereninbeidehanden.IkdenkookaanmijnjareninNewYork:indatonge-looflijkdichtgepakte,kleinegebiedjelevenontzettendveelculturenopeenheelgoedemaniersamen.Alswijgeenklimaatkunnencreërenwaarindemulticulturelesamenlevingkanbloeien,dansluitenweonsvoorheelveelaf.Latenwemeerverdraagzaamheidopbren-genenmeerrespectvoorwatandereculturentebrengenhebbenvooronzesamenleving.

sWAAK: Waarom komt een tegengeluid maar zo voorzichtig op gang?

VAn WeeGHeL:Opinieleidersmoetenmeeropstaanenzichteweerstellentegendezeontwikkeling.Hetheeftookweertemakenmetdatinternationalevenster:alsjejongemensen

eensnaarIndialaatgaan,danontstaaterveelmeerbegrip.

sWAAK: dat raakt ook een beetje aan de vraag of wij in nederland in voldoende mate het vermogen hebben om te veranderen.

VAn WeeGHeL:Deervaringleertdatdatzois,ooknunogkunnenweinternationaalheelgoedmee.Maartegelijkertijdzijnweookverwend.Wemoetenduswaakzaamblijvenenzorgendatweonszelfblijvenprikkelen.

sWAAK: Hebben wij nu een krachtige concur-rentiepositie, als je kijkt naar techniek en productie?

VAn WeeGHeL:Metbijvoorbeelddealgenoemdeagri-sectorhebbenwijophetpuntvantechniekenproductieeenongelooflijkevoorsprongopbijnaallelandenindewereld.Daarwordtontzettendveelgeïnnoveerd,ookdaarinlooptNederlandmetdezesectorvoorop.Omeenaantalredenenzaleendeelvandelandbouwnaarhetbuitenlandver-plaatstworden.WemoetendusdeblikmedeopdeexpansievanuitNederlandzetten.

sWAAK: Zijn er voldoende fiscale maatrege-len genomen om de internationale concurren-tiepositie van nederland te behouden?

VAn WeeGHeL:Nee.Hetisvangrootbelangomtewerkenaandeverbeteringvanonsfiscaalklimaat.Endatmoetookduurzaamzijn:hetinternationalebedrijfslevenheeftereenbroertjedoodaanomelketweejaaropnieuwinonzekerheidteverkerenoverhetfiscaleklimaat.Wemoetenhetbelangvandewinstbelastingmarginaliseren,dedividendbe-lastingafschaffenenerookbijzeggendatwedatdekomende25jaarzolaten.Onzetotalebelastingopbrengst,inclusiefpremiesvolks-verzekeringenligtrondde165miljard,daarvankomtmaarzo’ntwaalfmiljarduitdevennoot-


schapsbelasting.Datiseendurebelasting:hetkostveelomdezeteinnen,voordecompliancetezorgenenzovoort.Enhetisechteenbelem-meringinhetrijtjevestigingsplaatsfactoren.Jekunthetverliesaanvennootschapsbelas-tingcompenserenmethetverhogenvandebtw.Bezienvanuithetvestigingsklimaatmoet,zoalsikalzei,dedividendbelastingwordenafgeschaft.VoordeinternationaalmobieleCEOmoetjehetinkomstenbelastingtariefomlaagbrengenenomdeopbrengsttebehoudendegrondslagdaarvanverbreden.HetIB-tariefkannaar40of38%gebrachtworden.MetdezemaatregelenkunjeweerconcurrerenmetZwitserland.

sWAAK: onze economie is aan het ontwaken uit een crisis. er komt nogal wat op ons af aan toezicht, in reactie op de crisis. Heeft dat effecten op economie?

VAn WeeGHeL:Mijnnatuurlijkereflexis:hoeminderregulering,hoebeterdatisvoordeeconomie.Maarwehebbenookgezienwaterkomtvangebrekaanregulering.Alshetsys-teemalleenmaarfinancieelgedrevenwordt,zijnallechecksenbalancesweg.Ikdenkdateenduurzame,gezondeeconomienietzondereenzekerematevanreguleringkan.Ermoeteengoedebalanszijntussenvrijemarktwer-

kingentoezicht.Opdelangeretermijnzalindiebalanseeneconomieduurzaamfloreren.InNederlandmoetenwemijnsinziensspijthebbenvaneenaantalzaken.DNBhadwaak-zamerkunnenzijnenikdenkdatwewatmeerindustriepolitiekhaddenmogenbedrijven.InFrankrijkzouABNAmronietovergenomenzijndooreenconsortium.Wemogenbestietsopportunistischerindewedstrijdzitten.Decennialangzullenwenogdeprijsbetalenvanhetfeitdatonzeinternationalebankenenbankverzekeraarszijnuitgehold.

sWAAK: stelt het ook andere eisen aan mensen die toezicht uitoefenen, aan commis-sarissen bijvoorbeeld?

VAn WeeGHeL:Voormijstaanbepaaldeaspec-tenvandecrisisenookderecentefraudezakennietopzichzelf.Daarhebbentoezichthoudersbovenopgezeten,erwaseencultuurvanteveelvertrouwenenteveeloldboysnetwork.Jemoetjecontrolerolserieusnemen,vanuiteengezondwantrouwenheelkritischzijn.Endatvraagtomdejuistekwalificaties:houdjetoezichtopeenpensioenfonds,danmoetjedaarookechtietsvanweten.Informatievoorzieningmoetcom-pleetentransparantzijn.Defraudegevallenvandeafgelopenjarenhebbenonsgeleerddatwenogeenwegtegaanhebben.


10. Albert Jan Maat

“opkomende economieën goed voor landen tuinbouwsector”Kan de agrarische sector haar positie als meest innovatieve nederlandse sector waarborgen voor de toekomst? Marco Korff, directeur van Alfa Accountants en Adviseurs, vroeg het Albert Jan Maat, voorzitter van LTo nederland.

KorFF: de agrarische sector is de meest innovatieve sector van nederland. Waar zie jij, kijkend naar de huidige economische ont-wikkelingen, wind mee en waar wind tegen?

MAAT:Alsikwereldwijdkijk,constateerikdatdevoedselproductiedekomendedertig,veertigjaarruimanderhalfkeerzogrootmoetworden.Deperspectievenoplangetermijnzienerwatdatbetreftgoeduit,alleenishetevendevraagofdekoopkrachtwereldwijdookevenveelstijgt,zodatmensenhetookkopen.DeNederlandseland-entuinbouwisvooreenbelangrijkdeelkraamkamervoordewereld-wijdeland-entuinbouw.Wezijnheelgoedinhetontwikkelenvannieuweproducten,zijnwereldwijdmarktleiderinpootaardappelenbijvoorbeeld,wezijnheelgoedinboomteeltenookinhetontwikkelenvannieuwerasseninveeteeltengroenteteelt.Onzezwakteishetspiegelbeeldvanonzekracht:wijzijnmetafstanddegrootsteexporteurvanonzeNeder-landseeconomie,tegelijkertijdlevenweineendichtbevolktland.Nederlanderszijnheelkritischoverdewijzewaaropjeproduceert.OpdeEuropesemarkt,metkritischeconsu-

mentendiewillendatjeduurzaamproduceert,kunjeergelijketredmeehouden,maarmeteendeelvanjeproductiezitjeookbuitendiemarkt,waarmengeengevoelheeftbijdatsoortthema’s.Erzitookeenspanningsveldindeverhoudingland-entuinbouwennatuur,daarstaatvoortdurenddrukop,waardoordegrondprijzenhoogblijven.Datheeftgevolgenvoordekostprijs.

KorFF: Zijn er voldoende waarborgen om de innovatieve positie vast te houden?

MAAT:Ermoetveelsterkersamengewerktgaanwordentussenboerenentuindersendekenniscentradantotnutoegedaanis.Wehebbentochwelfragmentatiegezien,vooralindeprimairesector:akkerbouwwasietsheelandersdanveeteelt.Maaralswehetoveronzeinnovatievetoekomsthebben,iserveelmeerdathenbindtdanwathenscheidt.Daarmoethetnodigegebeuren.Wemoetengezamenlijkbeetpakkendatweeenheelgoedkenniscen-trumhebben,datwezogaanproducerendatwenietalleenantwoordgevenopdevoed-selcrisesdieergaankomen,maarookophet


klimaatprobleemenopdeenergieschaarste.Infeitehebbenwealleonderdelendaarvanineigenhuis,maarsamenwerkenopdatpunt,echteengemeenschappelijkeagendaontwik-kelen,datkanveelsterker.

KorFF: Welk verlanglijstje heeft LTo neder-land neergelegd bij het nieuwe kabinet op het gebied van investeringsklimaat, onderwijs, infrastructuur et cetera?

MAAT:HeteerstespeerpuntvooronsisdatdebliknaarEuropaopenmoetblijven.HetisessentieelvooronsdatwijeengoedEuropeeslandbouwbeleidhouden.Endangaathetnietalleenomgeld,maarookomopenmarkten,eengelijkspeelveldinEuropa.Daarnaastheb-benwenadrukkelijkaandachtgevraagdvoorgroeneenergie.Iedereendiegroeneenergiegaatleveren,moetdatvooreenbepaaldeperiodegegarandeerdtegeneenrenderendeprijskunnenafzetten.Enonsderdespeerpunt:innovatiemoetgeenondergeschovenkindjeworden.Erkomenlastigejaren,deoverheidmoetdeteringnaardeneringzettenenalsLTONederlandstaanweachterdie18miljardbezuinigingen.Datgaatookvooronzesectorniethelemaalpijnloos.Wevindenhetvanbelangdatdeinflatieindehandgehoudenwordt,datderenteconcurrerendblijft,omdatNederlandseboerenentuinderstenopzichtvancollega’sinhetbuitenlandveelmeergeldlenenomdatzemeerinvesteren.WehebbengeeneigenministerievanLNVgekregen,datwildenwewel.LNVisnugelukkigwelalsclus-tergefuseerdmeteconomischezaken,datisvooronsheelbelangrijk.

Ikvindhetessentieeldathetnietbijwoordenblijftwanneerhetkabinetzegt:‘WezijnervooralleNederlanders.’Hetisvanbelangdatallemensenmeedoen,datvergrootdekansopsuccesvolleintegratie.Religiemoetnietalseenbelemmeringwordengezien,maaralseenuitdaging.Iniedergevalhebbendehoofdreli-

giesdiewijkennentochallemaaleenver-bindendekrachtineensamenleving:socialegroepenwordenbijelkaargebracht,mensenwordenuitgedaagdomookeensnatedenkenoverzakendielosstaanvandedagelijksewer-kelijkheid.Ophetpuntvanverbinden,scoorthetnieuwekabinetmatig.

KorFF: Want de allochtone groep levert een fundamentele bijdrage aan het succes van de landen tuinbouwsector in nederland?

MAAT:Daargaathetnietalleenom.Hetluktonsmaarnietindeagrarischesectoromeenechtaantrekkelijkewerkgevertezijnvoordiegroep.Dathoudtookverbandmethunachter-grond:vaakkomenzeuitplattelandsgebieden,waarhetlaagsteongeveerisalsjeindeland-entuinbouwwerkt.Terwijlinonslanddeland-entuinbouwsectordesectorismethetminsteziekteverzuim,waarindepensioenenheelgoedopordezijnenwaarinweopscholings-gebiedheelgoedscoren.Hetluktonsalleennogonvoldoendeomdatoverhetvoetlichttebrengen.Hetzougoedzijnalsondernemers-organisatiesdekomendejareninhetbijzonderaandachtschenkenaandegroepwerknemersmetTurkseenMarokkaanseachtergrond.

KorFF: ik wil even naar het punt van regu-lering en toezicht. Volgens mij moeten we opletten dat de reguleringseisen die voor de grote financiële instellingen gelden, niet ook voor de agrarische sector gaan gelden. Hoe kijk jij tegen regulering, toezicht en accoun-tants in het algemeen aan?

MAAT:Deagrarischesectorzoektbijaccoun-tantskantorenechteenpartner.Daarbijpastgeensterkereregulering,wantdaardoorkrijgjemeerafstandtussenbedrijfenaccountant.Dediscussiespeeltnunatuurlijknaaraanleidingvandefinanciëlecrisis.Maarjemoetproberendeproblemendaaroptelossenwaarzezijnontstaanenernieteenprobleemvandehele


economievanmaken,daarmoetmengeweldigmeeoppassen.Alsjeconcurrerendwiltblijven,moetjejekostenlaaghouden.Meerregelsencontrolebetekentookmeerkosten.Hetisdusschadelijkvoordeeconomiealsjedatzoudoen.Deagrarischesectorisvooreengrootdeelonderdeelvanonsmidden-enkleinbe-drijfenhetmkbishethartvanonzeeconomie.Daarhebjeinhetalgemeentemakenmetondernemersdieveelgeïnvesteerdhebbeninhunbedrijfenzelfeigenaarzijn.Zorgerdusvoordatvooraldiegroepondernemersheelerggemotiveerdblijft.Diegroepheeftechtbehoefteaaneenaccountantdietegelijkertijdpartnerisenmeedenktinhetbedrijf.

KorFF: Vormen opkomende economieën nog een bedreiging voor de agrarische sector?

MAAT:Persaldozijndeopkomendeecono-mieëngoedvoordeNederlandseland-entuinbouw.DatzagenwemetuitbreidingvandeEuropeseUnie,toenmeerlandengingenmeedoen.Daarvanwetenwijoverhetalge-meenbovenmatigteprofiterendoorsterkteopererenopdiemarkten.DatzalookgeldenvoorChinaenZuidoost-Azië,wantmeerwel-vaartdaarbetekentookeenvraagnaarmeervoedsel,watweergoedisvoordeinternatio-nalemarkt.Ookdevraagnaaronzekennisenproductenzalsterktoenemen.

KorFF: Bij china en Zuidoost-Azië kan ik me dat voorstellen, die hebben ook een stuk know-how nodig. Maar Brazilië kan ook een stuk van de europese markt gaan veroveren, bijvoorbeeld op het gebied van kippen- en rundvlees.

MAAT:Daarzitaltijdeengevaarin,temeeromdatdeeisenvoorwatbetreftmilieuendie-renwelzijninEuropahogerzijndaninBrazilië

enalszeoponzemarktkomen,krijgjeonge-lijkeconcurrentieverhoudingen.Indeonder-handelingenoverhethandelsverdrag,zoalswenuinhetWTOdoen,moetenditsoortaspectenzekereenrolgaanspelen.Maarerstaatietsanderstegenover:Braziliëisookgrondstof-fenleverancierenomdatzijdattegenscherpeprijzenkunnenleveren,profiterenwijdaaralsNederlandinhogematevan.Alsnieuwelan-denzichaandienenengrenzenopenerworden,wordtdeNederlandseland-entuinbouwdaaroverhetalgemeentochwelbetervan.Ikbendaardusallerminstpessimistischover.

KorFF: Je noemde europa al eerder. ook in deze context lijkt een sterk europa van groot belang.

MAAT:Delaatstejarenhebbenweeenonge-makkelijkdebatoverdeEuropeseUniegehad.IndetijdvandeKoudeOorlogwashetvol-strekthelderdatechtesamenwerkingtussenEuropeselandenhardnodigwas.NudeKoudeOorlognietmeerspeelt,zoektEuropanaarietsnieuwsdatsamenbindt.Hetgaatommeerdaneconomischeeenheid,Europesewaardenzijnookdatjeooghebtvoorsocialeverhoudingenenvoorduurzaamheidenmilieubijvoorbeeld.HetluktnietechtomhetborgenvandatsoortwaardentotietswervendstemakenvoorEuropa.Wehebbengelukkigéénmunt,datmaaktonseconomischsterker.Maarjemerktookweerdatwe‘Europa’deschuldgevenalsGriekenlandoverdeschreefgaat,daarmakenwedaneenenormetoestandvan.Ermoetietsmeerdragendskomendanalleendieecono-mie.Europaiseenvandeweinigedelenvandewereldwaarvanjekuntzeggendatdemocratieertochgoedwerktenwaarookechtoogisvoorimmateriëleaspecten.Datzoudenweechtbetermoetenbeetpakken,erzouwelwatmeerleiderschapopdatterreinmogenkomen.

Advertentie

APG Algemene Pensioen Groep n.V.


Kleur: fc

‘De belangen bij APG zijn gigantisch. We zijn een van de grootste pensioenuitvoerders ter wereld. 4,5 miljoen mensen zijn van ons afhankelijk voor hun pensioen. We zijn continu bezig met het vernieuwen van onze organisatie waarbij risico-beheersing van processen een grote rol speelt. Onze professionals bij de afdeling Corporate Internal Audit spelen hierin een cruciale rol. Zij werken in multidisciplinaire teams en zijn verantwoordelijk voor de planning, uitvoering en rapportering van controle- en adviesopdrachten.’

APG zoekt voor Corporate Internal Audit: (ervaren) Auditors.

APG beheert zo’n 250 miljard euro pensioenvermogen. Wij hebben kantoren in Heerlen, Amsterdam, Hong Kong en New York. Wil je meer weten?Stel je voor…

www.werkenbijapg.nl

‘Stel je voor… jouw financiële werk raakt het leven van 4,5 miljoen mensen’ Annick Ploumen, professional bij APG

25.1228.10.2

25.1228.10.2_imago_Annick_162x229.indd 1 13-09-10 10:081_1_stC5_fc_A.indd 1 4-11-2010 11:10:45


4 | nederland in internationaal perspectief4.1 inleiding4.2 de wereld anno 20104.3 Waar staan we als nederland wat betreft onze concurrentiepositie4.4 economische groei nederland ten opzichte van andere europese landen4.5 ondernemerschap in nederland4.6 nederland innovatieland?4.7 Voorwaarden voor economische groei; vestigings- en investeringsklimaat4.8 Voorwaarden voor economische groei; verbetering fiscaal vestigingsklimaat4.9 Voorwaarden voor economische groei; verbetering onderwijs4.10 Voorwaarden voor economische groei; uitbouwen duurzaam ondernemen4.11 Voorwaarden voor economische groei; arbeidsparticipatie4.12 Voorwaarden voor economische groei; inspelen op globalisering

4.1 inleiding IndeinhetvoorgaandehoofdstukopgenomeninterviewswerdveelvuldiggewezenopdanwelzijnuitsprakengedaanoverdesterktenenzwaktenvandeNederlandseeconomie,onzeconcur-rentiepositie,geografischeliggingenoveronsonderwijs.VeelvuldigwerddaarbijgerefereerdaaninternationaleonderzoekenwaarbijdeNederlandseeconomieenconcurrentiepositiewerdafgezettegenanderelanden.

IndithoofdstukwordendeuitsprakenoverhoehetnustaatmethetondernemerschapinNeder-landininternationaalperspectiefgeplaatstenaandehandvancijfermateriaalnadertoegelicht.Onderstaandekernvragenvormenhiervoordebasis:

Kernvragen:WatzijndesterktenenzwaktenvandeNederlandseeconomie?Hoeinnovatiefzijnwe?

Welkevoorwaardenzijnnodigomeconomischsuccestebehalenenonzeambitiesterealiseren?Hoekunnendeoverheidendepolitiekbijdragenaaneenkrachtigeconcurrentiepositie?

Welkeeisensteltditaaninvesteringsklimaat,fysiekeinfrastructuurenonderwijs?

Advertentie

AdP nederland B.V.

1000-21-0000-3923 Nivra trends 2010-20111000-20-9000-4507 Nivra trends 09-10

Kleur: fc

Salarisadministratie:Van tijdrovende klus naar meer service door kennisHet uitbesteden van de financiële administratie is voor uw klanten de gewoonste zaak van de wereld. U levert de broodnodige expertise. De klant heeft daardoor de handen vrij om te ondernemen. Zo kunnenbeide partijen doen waar ze goed in zijn.

Voor veel accountants- en administratiekantoren

behoort het verzorgen van de salarisadministratie

tot de standaard dienstverlening. Tegelijk gaat

het hier om een tijdrovende en weinig lucratieve

klus. Met de voortdurend wijzigende regelgeving

en de vele administratieve handelingen is het

zonder voldoende schaalgrootte immers heel

moeilijk om een kosteneffectieve dienstverlening

aan te bieden.

Kloon uzelf!

Het schrappen van deze service is geen alterna-

tief: klanten verwachten gewoon dat hun accoun-

tant ook de salarisverwerking op zich neemt.

Bovendien houdt u met deze activiteit iedere

maand een vinger aan de pols bij uw klant.

De oplossing ligt ook hier in het uitbesteden van

een specifieke, complexe taak. U kunt de salaris-

administraties van uw klanten uitbesteden aan ADP,

expert in services voor payroll en HR. Speciaal

voor de accountant is er de oplossing P-NET.

Met P-NET zijn alle relevante onderdelen van

het proces van salarisverwerking en personeels-

administratie via een beveiligde internetom-

geving beschikbaar. U verwerkt snel en eenvoudig

met P-NET, voor uw klant

verandert er niets. Alsof u

zichzelf gekloond heeft!

Zo krijgt u ook meer tijd

voor het echte accoun-

tantswerk.

Meer service door kennis

Uiteindelijk wilt u hetzelfde voor uw klanten als

wij: klanten van advies voorzien, hen nog slimmer

en handiger laten werken of zelfs hun werk vol-

ledig uit handen nemen. Bij ADP noemen we dat

Outservice, de overtreffende trap van service en

outsourcing. Denk daarbij aan bijvoorbeeld de

expertise van het ADP Kenniscentrum weten

regelgeving. Wij passen deze kennis direct toe in

onze diensten en informeren en adviseren onze

klanten. Advies dat u op uw beurt weer door kunt

geven aan uw klanten. Een ander voorbeeld is de

handige business intelligence tool ADP Rappor-

tage & Analyse, waarmee u inzicht in uw klanten

krijgt waarop u adviezen kunt baseren. Het is

goed om te weten dat de mogelijkheden van

P-NET voor uw organisatie en uw klanten hier

mee niet zijn uitgeput.

Meer weten?

Kijk op www.adp.nl/p-net of bel: 010 - 459 8644.

de wereld werkt met

“P-NET is voor ons een vanzelfsprekende

zaak. Wij zijn immers altijd op zoek naar

zaken die het werk voor ons en onze klanten

makkelijker maken” - Paul Smit

(De Amstellanden Accountants)

1_1_stC5_fc_A.indd 1 4-11-2010 11:16:54


4.2 de wereld anno 2010

Eenmanieromeconomieëntevergelijkenisomnaarhetniveauvanhetbrutobinnenlandsproduct(bbp)tekijken.HieruitblijktdathetaandeelvandehuidigegevestigdeeconomieënindewereldeconomieinsneltempoafneemtinhetvoordeelvandeBRIC-landen.HetaandeelvanhetbbpvandeBRIC-landenistoegenomenvan8procentin1980naar23procentin2009.

Aandeel van bbp in het wereldtotaal1980 2009

Europese unie w.o. Duitsland VK Frankrijk Italië Nederland

30

64441

21

43331

Verenigdestaten 22 20Japan 8 6BRIC-landenw.v.China

IndiaRuslandBrazilië

822-3

2312533

Bron:IMF,WorldEconomicOutlookDatabase,enEurostat.

4.3 Waar staan we als nederland wat betreft onze concurrentiepositie

QuaconcurrentievermogenstaatNederlandnogsteedsindeTop10vandeGlobalCompetiti-venessIndex2010-2011vanhetWorldEconomicForum.Ditkomtdoordaterinvesteringenzijngedaanindefysiekeinfrastructuur,ereenadequaatmacro-economischbeleidisgevoerd,degezondheidszorgefficiënterwerdendearbeidsmarktgoedfunctioneert.Hetherstelvandefinanciëlemarktenendesolvabiliteitvandebankenisechternogsteedsbroos.Ookdeken-niseconomieblijftachter:erzijngeenverbeteringenophetgebiedvaninnovatieenResearch&Development.

“We staan rond de tiende plaats op de wereldwijde Competitiveness

Index. Die plaats is echter niet onbedreigd.”

Feike Sijbesma

“Wij zijn niet langer het centrum van de wereld”

Feike Sybesma


Global competitiveness index 2010-2011 van het World economic Forum(tussenhaakjesranking2009-2010)

LAnd score 1.Zwitserland(1) 5,63 2.Zweden(4) 5,56 3.Singapore(3) 5,48 4.VerenigdeStaten(2) 5,43 5.Duitsland(7) 5,39 6.Japan(8) 5,37 7.Finland(6) 5,37 8. Nederland (10) 5,33 9.Denemarken(5) 5,3210.Canada(9) 5,3011.HongKomg(11) 5,2712.VerenigdKoninkrijk(13) 5,2513.Taiwan(12) 5,2114.Noorwegen(14) 5,1415.Frankrijk(16) 5,1316.Australië(15) 5,1117.Qatar(22) 5,1018.Oostenrijk(17) 5,0919.België(18) 5,0720.Luxemburg(21) 5,05

4.4 economische groei nederland ten opzichte van andere europese landen

DeNederlandseeconomiebevondzichin2009ineencrisisenkrompvolgenshetCBSmet3,9procent.Bijnatweederdevandekrimpvanhetbbpkanwordenverklaarduithetterugvallenvandeexport.Deafgenomeninvesteringenverklaren1,4procentpuntvandekrimp,terwijldeafgenomenconsumptiedoorhuishoudens0,7procentpuntbijdroeg.Ookdeafbouwvandevoorradendroeglichtbijaandekrimp.Alleendetoegenomenoverheidsconsumptieleverdeeenpositievebijdrage.

Groei bruto binnenlands product (bbp) nederland2009 -3,9%2008 1,9%2007 3,9%2006 3,4%2005 2,0%2004 2,2%2003 0,3%2002 0,1%2001 1,9%2000 3,9%

Bron:CBS

“Ik wil af van het doembeeld dat we aan de rand van de afgrond

staan: Nederland heeft het goed gedaan, ook in de crisis.”

Alexander Rinnooy Kan


Groeipercentage bbp in vergelijking tot andere landen(Nederland,EU-gemiddelde(27landen),VerenigdeStatenenJapan)

Groeipercentage bruto binnenlands product (bbp)2008 2009 2010(prognose)

Nederland 1,9 -3,9 1,3EU-27 0,5 -4,2 1,0VS 0,0 -2,6 2,8Japan -1,2 -5,2 2,1

Bron:Eurostat

4.5 ondernemerschap in nederland

Nederlandershebbendereputatieeenondernemendvolktezijn.Onderstaandeinternationalebenchmarkbevestigtditbeeld:onslandheeftrelatiefveelondernemers.Nederlandscoortbovengemiddeldtenopzichtevandebenchmark-landenenrondhetEuropesegemiddelde.

Aandeel ondernemers in de beroepsbevolking in 2008, in procenten(NederlandtenopzichtevantienbenchmarklandenenEU-15,bedrijfslevenexclusieflandbouwenvisserij)

1.Italië 20,4%2.EU-15 12,1%3. Nederland 12,1 %4.Ierland 11,6%5.VerenigdKoninkrijk 11,4%6.België 11,1%7.VerenigdeStaten 9,8%8.Duitsland 9,7%9.Frankrijk 8,8%10.Finland 8,8%11.Japan 8,4%12.Denemarken 7,0%

Bron:Internationalebenchmarkondernemerschap2010,EIM

“Engelse, Franse en Amerikaanse bedrijven zijn

succesvoller in het uitbouwen van hun ondernemingen.”

Harold Goddijn

Advertentie

Kluwer

1000-21-0000-3771 NIVRA 2010-2011 Kleur: fc

ONLINE2-WEKELIJKS VAKBLAD EVENTS

Accountancynieuws houdt u op de hoogte van alles wat speelt in de branche en signaleert trends al in een vroeg stadium. Elke dag.

Dagelijks actueel nieuws via accountancynieuws.nl

Twee keer per week een update via de e-zine

Tweewekelijks het vakblad bij u in de bus, met nieuws, vaktechniek, analyses,

reportages en ontmoetingen met mensen uit de praktijk

Volg Accountancynieuws ook via Twitter: twitter.com/accountancynws

Jaarlijks in oktober de Accountancynieuwsdag, hét event voor de accountancybranche

Accountancynieuws, de onmisbare nieuwsbron voor elke accountancyprofessional die zijn vak serieus neemt. Meld u vandaag nog aan op www.accountancynieuws.nl

WORD TRENDWATCHER

klu10056_AN_adv162x229_v2.indd 1 16-09-2010 14:01:151_1_stC5_fc_A.indd 1 4-11-2010 11:22:57


4.6 nederland innovatieland?

DeEuropeseCommissieheeftinThe2009EUIndustrialR&DInvestmentScoreboardallebedrij-venwereldwijdgeranktophunR&D-uitgaven.VandeEuropeselandenstaatNederlandopdevierdeplaatsquatotaleuitgavenaanR&D.DeNederlandseuitgavenvormen7,4%vandetotaleEuropeseuitgavenaanR&D.

The 2009 eu industrial r&d investment scoreboard(top1.000Europa,deTop5enscoreNederlandsebedrijvenindetop100)

Land R&D-uitgaven 2008 (€ mln)1.Volkswagen Duitsland 5.9262.Nokia Finland 5.3213.Sanofi-Aventis Frankrijk 4.6084.Daimler Duitsland 4.4425.RobertBosch Duitsland 3.91620. Philips electronics nederland 1.61332. nXP nederland 86351. AsML nederland 53458. dsM nederland 39462. AKZo nobel nederland 33478. océ1 nederland 255

1InmiddelsovergenomendoorCanon

uitgaven r&d als percentage van het bbpIn2000namdeEuropeseUnieeenactie-enontwikkelingsplanaan,de‘Lissabon-strategie’.In2010moestdeEUdemeestconcurrerendeendynamischekenniseconomieterwereldzijn.Belangrijkspeerpuntvanhetplanwasresearch&development.In2002werdaanditspeer-puntdedoelstellinggekoppelddatdeEuropeselidstatentenminstedrieprocentvanhetbrutobinnenlandsproduct(bbp)aanR&Dzoudengaanuitgeven.In2008,hetlaatstejaarwaaroverEurostat,hetstatistischbureauvandeEU,cijfersbeschikbaarheeft,voldedenalleenFinlandenZwedenaandezedoelstelling.Nederlandgafindatjaar1,63procentvanhetbbpuitaanR&D.

“Innovatie heeft voor mij meer met ondernemerschap te maken dan met

onderzoek.”

Harold Goddijn


uitgaven r&d als percentage van het bbp2003 2008

Zweden 3,85 3,75Finland 3,44 3,73VerenigdeStaten 2,6 2,76Denemarken 2,58 2,72Oostenrijk 2,26 2,67IJsland 2,82 2,65Duitsland 2,52 2,63Frankrijk 2,17 2,02België 1,88 1,92EU(27landen) 1,86 1,9VerenigdKoninkrijk 1,75 1,88Slovenië 1,27 1,66Nederland 1,76 1,63Luxemburg 1,65 1,62Noorwegen 1,71 1,62Portugal 0,74 1,51Tsjechië 1,25 1,47Ierland 1,17 1,43Spanje 1,05 1,35Estland 0,77 1,29

Bron:Eurostat

4.7 Voorwaarden voor economische groei; vestigings- en investeringsklimaat

Nederlandstaatopplaats7indetop20vanlandendiedemeestebuitenlandseinvesteringspro-jectenaangetrokkenhebben.DitblijktuitdeBarometerNederlandsvestigingsklimaat2010vanErnst&Young.Hetgaathierconcreetomhetopzettenvaneenhoofdkantoor,eenverkooporga-nisatieofeenlogistiekcentrum.Nederlandheeftallesinhuisomnogaantrekkelijkertewordenvoorbuitenlandseinvesteerders.AlssterkepuntenvanNederlandwordeneengoedeleefomge-vingenhetstelselvanwet-enregelgevinggenoemd.Nederlandisvolgensdebestuurdersechternietaantrekkelijkalshetgaatomflexibiliteitvandearbeidsmarkt.KansenvoorNederlandliggenerophetaantrekkenvanlogistiekecentraenhetwervenvanEuropesehoofdkantoren.


Aantal buitenlandse investeringsprojecten in europa(Ranglijst2009,tussenhaakjespositieranglijst2008)

Aantal projecten in 2009

Aantal projectenin 2008

Verschil08-09

1.VerenigdKoninkrijk(1) 678 686 -1%2.Frankrijk(2) 529 523 1%3.Duitsland(3) 418 390 7%4.Spanje(4) 173 211 -18%5.Rusland(7) 170 143 19%6.België(8) 146 142 3%7.Nederland(10) 108 116 -7%8.Polen(5) 102 176 -42%9.Italië(13) 100 96 4%10.Ierland(11) 84 108 -22%11.Roemenië(6) 75 145 -48%12.Zwitserland(9) 69 125 -45%13.Hongarije(12) 64 100 -36%14.Tsjechië(14) 61 87 -30%15.Zweden(15) 58 85 -32%16.Turkije(21) 58 41 41%17.Oekraïne(24) 46 31 48%18.Portugal(22) 42 39 8%19.Oostenrijk(16) 41 64 -36%20.Denemarken(18) 34 53 -36%Overig 247 360Totaal 3303 3721

Bron:BarometerNederlandsvestigingsklimaat2010Ernst&Young

Eenstabieleennietcorrupteoverheidisookgunstigvoorhetvestigingsklimaat.Hoecorruptvindeninwonershunoverheid?TransparencyInternationalonderzochtditwereldwijd.IndeCorruptionPerceptionIndex2009staatNederlandopeenkeurigegedeeldezesdeplaats,vanlandendiemenalsweinigcorruptkenmerkt.

“Als investeerders maar geloven dat er een stabiel

investeringsklimaat is, investeren ze wel.”

Ad Scheepbouwer


corruption Perceptions index 20091.Nieuw-Zeeland 9,42.Denemarken 9,33.Singapore 9,23.Zweden 9,25.Zwitserland 9,06.Finland 8,96. Nederland 8,98.Australië 8,78.Canada 8,78.IJsland 8,711.Noorwegen 8,612.HongKong 8,212.Luxemburg 8,214.Duitsland 8,014.Ierland 8,016.Oostenrijk 7,917.Japan 7,717.VerenigdKoninkrijk 7,719.VerenigdeStaten 7,520.Barbados 7,4

Bron:TransparencyInternational

4.8 Voorwaarden voor economische groei; verbetering fiscaal vestigingsklimaat

VoorNederlandisernogeenflinkeverbeterslagtemakenwaarhetgaatomhetfiscaleklimaatenadministratievelasten.Datblijktuitderanking2010vandeWereldbank:Nederlandkomtpasopdedertigsteplaatsvanlandenwaarhetgoedzakendoenis.

“Het internationale bedrijfsleven heeft er een broertje dood aan

om elke twee jaar opnieuw in onzekerheid te verkeren over het

fiscale klimaat.”

StefvanWeeghel


rankings on the ease of doing business 2010, Wereldbank(tussenhaakjesrankingin2009)

1. Singapore(1) 16. Finland(14)2. NewZealand(2) 17. Mauritius(24)3. HongKong,China(3) 18. Sweden(17)4. UnitedStates(4) 19. Korea,Rep.(23)5. UnitedKingdom(6) 20 Bahrain(18)6. Denmark(5) 21. Switzerland(19)7. Ireland(7) 22. Belgium(20)8. Canada(8) 23. Malaysia(21)9. Australia(9) 24. Estonia(22)

10. Norway(10) 25. Germany(27)11. Georgia(16) 26. Lithuania(25)12. Thailand(12) 27. Latvia(30)13. SaudiArabia(15) 28. Austria(26)14. Iceland(11) 29. Israel(29)15. Japan(13) 30. Netherlands (28)

Bron:Wereldbank,Doingbusiness2010

4.9 Voorwaarden voor economische groei; verbetering onderwijs

Nederlandseuniversiteitenstaangemiddeldgenomenrondomdehonderdsteplaatsopdiversewereldwijderanglijsten.Terwijlwehieronzemondvolhebbenvankenniseconomieeninnovatie!DeTimesWorldUniversityRankings2010maaktduidelijkdatNederlandkortemettenmoetgaanmakenmethaarzesjescultuur.Detop5wordtvolledigingenomendoorAmerikaanseuniversiteiten.

Wereldranglijst beste universiteiten(top5+Nederlandseuniversiteitenintop200)

1. HarvardUniversity 2. CaliforniaInstituteofTechnology 3. MassachusettsInstituteofTechnology 4. StanfordUniversity 5. PrincetonUniversity114. EindhovenUniversityofTechnology124. LeidenUniversity139. VUUniversityAmsterdam143. UtrechtUniversity144. WageningenUniversityandResearchCenter151. DelftUniversityofTechnology159. ErasmusUniversityRotterdam165. UniversityofAmsterdam170. UniversityofGroningen185. UniversityofTwente

Bron:TimesHigherEducationWorldUniversityRankings

“Nederland moet duidelijker richting geven

aan het onderwijs”

Karel van der Toorn

Advertentie

HAn expertisecentrum economie en Manage-mentVrije universiteit feweb bureau accountancywww.han.nl/finance

Wij bieden u en uw medewerkers accountantsopleidingen op bachelor en post-hbo niveau:

• Assistent Accountant

• Associate Degree Accountancy

• Bachelor Accountancy

• Accountant Administratieconsulent

• NOvAA-praktijkopleiding

• Accountancy en Controlling, schakeltraject i.s.m. Nyenrode

• Pré-master RA, i.s.m. Nyenrode

• In company: actualiteitencolleges voor uw medewerkers

Interesse? Neem contact op met:T 026 - 369 13 09 | E [email protected]

Een partner in opleiden?

Al meer dan vijftig jaar leidt de Vrije Universiteit register accountants op die zich onderscheiden door hun vakkennis en presentatie. Topdocenten uit wetenschap en praktijk helpen onze cursisten moeiteloos hun weg te vinden in de complexe wereld van de accountancy.

Een rechte rug, stevige knieën en flexibel handelen in een dynamische en snel veranderende wereld en altijd evenwichtig balancerend op het snijvlak van commerciële prestaties en maatschappelijke verantwoording: dát is een VU-RA! Accountants die optimaal zijn voorbereid op een topfunctie bij overheid, non-profit en bedrijfsleven.

Voor meer informatie(020) 598 60 45 of [email protected]

Registeraccountants van de Vrije Universiteit

6513_PK_fc.indd 1 4-11-2010 12:23:27


Nietalleenbijdeuniversiteitenvalternogwinsttebehalen,maarookopmiddelbarescholenkanhetonderwijsverderwordenverbeterd.UithetProgrammeforInternationalStudentAssessment(PISA),eenwereldwijdonderzoeknaardeschoolprestatiesvan15-jarigenblijktdatFinlanddeonbetwistekoploperis.Ditonderzoekwordtdriejaarlijksherhaaldenindecember2010wordenderesultatenover2009bekendgemaakt.

onderzoeksresultaten 2006: schoolprestaties 15-jarigenscore score

1. Finland 563 11. Switzerland 5122. Canada 534 12. Austria 5113. Japan 531 13. Belgium 5104. NewZealand 530 14. Hungary 5085. Australia 527 15. Hungary 5046. Netherlands 525 16. Sweden 5037. SouthKorea 522 17. Poland 4988. Germany 516 18. Denmark 4969. UnitedKingdom 515 19. France 495

10. CzechRepublic 513 20. Iceland 49121. VerenigdeStaten 489

Bron:ProgrammeforInternationalStudentAssessment(OESO)

4.10 Voorwaarden voor economische groei; uitbouwen duurzaam ondernemen

IndetoonaangevendeDowJonesSustainabilityWorldIndexwordenelkjaarde300wereldwijdebeursgenoteerdebedrijvenopgenomendiehetbestpresterenophetgebiedvanduurzaamondernemen.Erwordtgekekennaardeeconomische,maatschappelijkeenmilieuaspectenvanduurzaamondernemen.Nederlanddoethetgoed.InbepaaldesectorenzijnNederlandseonder-nemingenzelfskoploper.

Global supersector leaders (2010/2011) Name Supersector CountryAkzoNobel Chemicals NetherlandsUnilever Food&Beverage NetherlandsTNTN.V. IndustrialGoods&Services NetherlandsPhilipsElectronics Personal&HouseholdGoods Netherlands

Bron:DJSI

“Ik vind het opmerkelijk hoe een klein land zo groot kan zijn: vier Nederlandse bedrijven zijn leader in hun sector in de Dow Jones Sustainability Index,

jarenlang zijn we nummer één investeerder in Amerika geweest, nu nummer zeven in China.”

Peter Bakker

Advertentie

ernst & young nederland LLP

1000-21-0000-4961 NIVRA trends 2010-20111000-20-8000-5956 NIVRA trends 2009

Kleur: fc

Periodieke zelfbeoordeling De rol van commissarissen binnen de corporate governance is belangrijker geworden. Ook het functioneren van commissarissen staat in de schijnwerpers. Zelfbeoordeling is een proces dat de Raad van Commissarissen in staat stelt om zijn eigen functioneren op gestructureerde wijze te beoordelen onder leiding van een voorzitter. In de praktijk blijkt het een uitgelezen mogelijkheid om de manier waarop de Raad van Commissarissen opereert voortdurend te verbeteren. Kijk voor meer informatie op www.ey.nl Prof. dr. Auke de Bos RA • +31 (0)88 -407 50 09 • [email protected]

1 9/22/2010 8:56:01 AM

1_1_stC5_fc_B.indd 1 4-11-2010 13:07:41


4.11 Voorwaarden voor economische groei; arbeidsparticipatie

HetideebestaatdatNederlandeenvakantielandis.DitterwijlNederlandvolgensdeEmploy-mentratevanEurostat,dieinzichtgeeftinhetaantalwerkendenindeleeftijdvan15tot64jaar,delijstaanvoertvandeEU-landen.JapanendeVSscorenbijvoorbeeldaanmerkelijklagerquaarbeidsparticipatie.InNederlandwordtveelparttimegewerkt,48procent.Ookdaarinzijnwekoploper.

Doordezehogeparttime-factorscorenwequagemiddeldaantalgewerkteurenperpersoonerglaagenzittenweindestaartgroep.Daarentegenscorenwequaarbeidsproductiviteitwelruimbovenhetgemiddelde.

overzicht gemiddeld aantal gewerkte uren op jaarbasis en arbeidsproductiviteitAverage hours worked per person GDP per hour worked

Korea 2243 25.1Greece 2119 33.9Russia 1997 20.6Hungary 1968 25.2Poland 1966 23.4Israel 1943 35Turkey 1918 25.3CzechRepublic 1891 26.8Mexico 1857 19Japan 1714 38.2UnitedStates 1681 57.4UnitedKingdom 1646 47.6EU(19countries) 1633 45.1Netherlands 1378 56.4

Bron:OECDestimatesoflabourproductivitylevels2010

“In Amerika en Azië wordt echt veel harder gewerkt. Ze vinden daar Europa toch een beetje een vakantieland. Daar

ga je de concurrentie op verliezen. Er zijn te veel voorbeelden dat mensen,

door het stelsel van sociale zekerheid, uit het proces kunnen blijven.”

Piet Moerland


4.12 Voorwaarden voor economische groei; inspelen op globalisering

Ruimeenderde(37%)vanhetbedrijfslevenheeftindeafgelopentweejaartemakengehadmetglobaliseringindekernactiviteiten,zoalsproductiekrimpdoorinternationaleconcurrentieenverplaatsingvanproductienaarlage-lonenlanden.DitblijktuitdeConjunctuurenquêteNeder-land(COEN).Ookniet-kernactiviteitenhebbenmetglobaliseringtemaken.Indeafgelopentweejaarheeft3%vandebedrijvenindeindustrieR&D-activiteitennaarhetbuitenlandverplaatst,4%vandeindustriëlebedrijvenverplaatste(ook)deadministratienaarhetbuitenland.

“Is het een nadeel wanneer ongeveer vijftig procent van de AEX aan het

buitenland is verkocht?… Dat is het spel en dat is niet terug te draaien. Dat wil je ook niet, want potentieel is het kansrijk,

zeker voor een land als het onze.”

Rinnooy Kan

Advertentie

Movir


Richard Tan accountant en golfer

Inspelen op mijn specifi eke situatie. Dat is voor Movir heel normaal.Inspelen op mijn specifi eke situatie. Dat is voor Movir heel normaal.

Arbeidsongeschiktheidsspecialist Movir verlaagt per 1 januari voor de meeste

beroepen haar tarieven. Soms tot wel 25%. Zowel voor nieuwe als bestaande relaties.

Bovendien verkleint Movir de kans dat u arbeidsongeschikt raakt of blijft. Wij bieden

namelijk effectieve preventie en re-integratie, afgestemd op úw situatie. Kies net als

veel van uw collega’s voor de beste inkomensverzekeraar van Nederland.

Kijk voor meer informatie op www.movir.nl of vraag ernaar bij uw adviseur. een vrij beroep een zeker bestaan

BESTE INKOMENSVERZEKERAAR

Richard blijft loyaal.

1_1_stC5_fc_A.indd 1 4-11-2010 12:27:17

Advertentie

Markus Verbeek Praehep

1000-21-0000-3805 NIVRA 2010-2011 Kleur: fc

Een opleiding van Markus Verbeek Praehep is een goede basis voor een

succesvolle carrière. Als gerenommeerd opleidingsinstituut hebben wij

meer dan 110 jaar ervaring op het gebied van financieel-economische

en administratieve opleidingen.

HBO Accountancy•

HBO SPD Bedrijfsadministratie•

Post HBO Accountant Administratieconsulent•

Masterclass Compliance Officer•

Masterclass Belastingadviseur•

Master Finance & Control•

Masterclass Bedrijfsovername & Fusiespecialist •

Masterclass Zakelijke Kredietverlening•

Masterclass Accountant-Administratieconsulent MKB•

Ook voor PE cursussen kunt u bij Markus Verbeek Praehep

terecht.

Markus Verbeek Praehep de grootste opleider voor financiële professionals

Kijk voor ons volledige aanbod

op www.mvp.nl

Meer informatie? Mail naar [email protected]

1_1_stC5_fc_A.indd 1 4-11-2010 11:28:31


5 | cijfers en data accountantsberoep5.1 FusiesNederlandseaccountantskantorenvoorbeterepositieinhetmkb-segment5.2 Krimpendemarktvereiststrategischekeuzesaccountantskantoren5.3 Klanttevredenheidsonderszoekadviesbureaus5.4 Reputatievanaccountantskantorenalswerkgever5.5 Cijfersbeloningsonderzoek5.6 Instroomcijfers5.7 KerncijfersledenbestandNIVRAenNOvAA(peildatum1september2010)

5.1 Fusies nederlandse accountantskantoren voor betere positie in het mkb-segmentIndeperiodetotoktober2010zijnopnieuwminderfusiesensamenwerkingsverbandenaange-gaandooraccountantskantoren.Ditmaalbleefdetellerstaanopacht.Hiermeelijktdetrendvaneenafnemendefusie-enovernamemarktzichvoorttezetten.Welopvallendisdatmetnamedemiddelgrotekanorenzichdekomendetijdophetfusiepadwillenbegevenenzodoendeeenbelangrijkespelerwillenwordeninhetmkb-segment.GrantThorntonenAcconAVMhebbeninmiddelsaangekondigdschredentewillenzettenophetfusiepaddekomendejaren.Totcon-creteactieshebbendezevoornemensnognietgeleid.Fusie en overnames tot oktober 2010

ABIN Accountants NoordwijkneemtaccountantskantoorBLOMuitdenHaagoverFlynthenGIBO GroeponderzoekenfusieSamenwerkingsverbandvanLodder & CoenDEMACSKHsluitzichaanbijLodder & CoengaatverderonderdenaamLodder-SKHSamenwerkingRSM Wehrens, Mennen & de VriesmetVan Houtert Thomassen & PartnersFusiePhidraenMantel & PartnersFusieaccountantskantorenWesselmanenSmitsVandenBroekFusieSmulders AccountancyenaccountantskantoorVan den Boogaard

5.2 Krimpende markt vereist strategische keuzes accountantskantorenUithetjaarlijksecountrysurveyvanhettijdschriftInternationalAccountingBulletin(IAB)naardeomzettenvankantoornetwerkenblijktdatdeaccountancybrancheinNederlandin2009temakenhadmeteenkrimpendemarkt(1%).EentendensdieookbijandereWestersemarktenvieltebespeuren.DitdwongveelNederlandseaccountantskantorentoteenherbezinningophunstrategie,aldushettijdschrift.Hoewelerweinigredenvooroptimismelijktmethetoogopscherpereconcurrentieonderling,drukopdeauditfeesenteruglopendebudgetten,zijnerooklichtpuntjesindevormvannieuweassurance-servicesmetbetrekkingtotniet-financiële

Advertentie

Fontys Hogeschool Financieel Managemen

Deeltijdopleidingen en cursussen voor financialsFontys Hogeschool Financieel Management in Eindhoven is dé opleider op het gebied van financieel-economische opleidingen en cursussen van hbo- tot masterniveau. In het voorjaar 2011 starten o.a. de volgende deeltijdopleidingen en cursussen:

Deeltijdopleidingen• AssociatedegreeAccountancy(tweejarig)• BachelorAccountancy• SchakelprogrammaAccountancy• BachelorBedrijfseconomie• BachelorFiscaalRecht&Economie

Cursussen, o.a.• MasterAccounting&Auditing • Post-hboAccountant-administratieconsulent • Post-hboManagerialControlling(i.s.m.Nyenrode) • Post-hboschakeltrajectAccountancy&Controlling (i.s.m.Nyenrode)

BrochureEenuitgebreidebrochureoveronsaanbodisteverkrijgenviazakelijkfm@fontys.nlof0877870711.Kijkopwww.fontys.nl/financieelvoordemeestrecenteinformatie.

ConnectingBusinessElma Multimedia B.V.Postbus 181720 AA Broek op LangedijkTelefoon: +31 226 33 16 00Fax: +31 226 33 16 01E-mail: [email protected]: www.elma.nl

ZoekmachineOptimalisatie

U wilt uw bedrijf beter vindbaar maken in de reguliere

zoekresultaten van Google?

Met de diensten van Zoekmachine.net kunt u dit zeer

eenvoudig bereiken. Zoekmachine.net heeft de ervaring

en de tools in huis om uw (bedrijfs)website hoog in de

zoekresultaten te laten verschijnen.

Elma Multimedia is sinds jaar en dag de betrouwbare

partner in het uitgeven van Magazines. Diezelfde partner

kunnen wij ook zijn voor uw vindbaarheid op het internet

Kijk voor meer informatie op

www.zoekmachine.net of bel 0226-331600vraag naar Robbert Rosdorff

en

6513_P74_fc.indd 1 8-11-2010 15:26:29


informatie,emissierapportagesenMVO;deimplementatievanIFRSenhetuitrollenvanXBRL-toepassingeninNederland.Watdevoorspellingenoverdegroeiopkortetermijnbetreftishetnogvoorzichtigheidtroef.

Top 10 Accountantskantoren nederlandNaam Omzet in mln € Medewerkers (fte)

2009 20081 PwC 685,9(2009-10) 756,7(2008-9) 4.4572 Deloitte 630,5(2009-10) 709,1(2008-9) 4.6243 KPMG 676(2008-9) 715,3(2007-8) 4.1864 Ernst&Young 720,0(2009-10) 672,2(2008-9) ca. 4.500 (abs.)5 BDO 215,7 211,9 1.9506 acconavm 115,5 113,7 1.1607 GIBOGroep 111,7 105,2 1.2808 Mazars 97,2(2008-9) 89,1(2007-8) 8669 Berk 90,6 91,5 900 (abs.)

10 Flynth 68,8 66,4 756Bron:Datauitdiversebronnen

Top 10 Accountantskantoren en netwerken internationaalNaam Omzet laatst

bekende jaar (in miljarden $)

Omzetgroei (in procenten)

PwC 26,6 1%Deloitte 26,6 2%Ernst&Young 21,3 0%KPMG 20,1 -11%BDO 5,0 -2%RSMInternational1) 3,9 8%GrantThorntonInternational 3,6 -9%Praxity 3,3 1%BakerTillyInternational2) 3,1 6%CroweHorwathInternational 2,7 -5%

1) InNederlandisNieheLancéeonderdeelvanditnetwerk2) InNederlandisBerkonderdeelvanditnetwerk

Bron:Datauitdiversebronnen

5.3 Klantevredenheidsonderzoek adviesbureausIncompanydoetjaarlijksonderzoeknaardetevredenheidvanklantenoverzakelijkedienstver-lenersinNederland.IndecategorieAccountancyenBelastingadviesscoordenFlynth,AlfaenGIBOGroepalsbesten.Indeoveralltop100vanadviesbureausbehaaldeFlynthdevijfdeplaats.Hetonderzoekisgebaseerdopzestienaspecten,verdeeldoverviercategorieën:knowhow,prijs,serviceenresultaat.

Advertentie

KPMG staffing en Facility services

1000-21-0000-1289 NIVRA Trends 2010-20111000-20-8000-5945 NIVRA Trends 2009

Kleur: fc

Ga eens bij de tegenstander op de tribune

zitten. Bekijk het ook eens van de andere

kant. Bij KPMG zorgen we ervoor dat we een

zo volledig mogelijk beeld van onze klanten

hebben. We verplaatsen ons in u en uw

branche. Leggen u onder de loep, zogezegd.

Zodat we niets over het hoofd zien en u

volledig kunnen supporten met onze audit-,

tax- en advisorydiensten. Meer weten over

KPMG? Bel (020) 656 7890.

Stil aan de overkant?

© 2010 KPMG KPMG Staffing & Facility Services B.V. All rights reserved.

KPMG_Adv_125x199mm_FC_Sport.indd 1 23-09-2010 10:07:07

1_1_stC5_fc_B.indd 1 4-11-2010 13:14:59


incompany 100 (2010); sector Accountancy en Belastingadvies: 1. Flynth(7,35) 10. KPMG(7,00)2. Alfa(7,25) 11. ABAB(6,92)3. GIBOGroep(7,19) 12. BDO(6,85)4. Deloitte(7,09) 13. WitloxVCS(6,77)5. PwC(7,07) 14. AdbecoGroep(6,74)6. MeeuwsenTenHoopen(7,04) 15. Berk(6,71)7. Ernst&Young(7,04) 16. Mazars(6,64)8. DeJong&Laan(7,03) 17. GrantThornton(6,50)9. Countus(7,00) 18. AcconAVM(6,49)

19. TenKate&Huizinga(6,14)Bron:Incompany100

5.4 reputatie van accountantskantoren als werkgeverOndanksdatdestrijdomtalentdeafgelopenjarenwatlijktafgezwakt,isdevraagnaartalentmetuitzonderlijkekwaliteitenonverminderdgroot.Allesstaatofvaltindatgevalmetdeaantrek-kingskrachtenreputatievandetoekomstigewerkgever.DeManagementTeam500laatzienhoehoogdeAccountantskantorenscorenopdezeranglijst.Internationaalzithetgoedmetdebigfourindetop5.

Management Team 500 over werkgeversreputatie: zakelijke dienstverlening OverallscoreMT500 2010 2009 2008

1 KPMG 24 37 292 Imtech 38 55 953 Deloitte 45 54 504 PwC 45 30 485 Arcadis 60 42 946 Accenture 65 122 787 Ernst & Young 67 58 448 Fugro 77 106 1119 BDO 82 115 258

10 TwynstraGudde 97 111 191Bron:Managementteam500

Debigfouraccountantskantorenzijndeopéénnaaantrekkelijkstewerkgeversterwereld.DitblijktuiteenrankingvoorzakelijkedienstverlenersvanUniversum,eeninternationaleorganisa-tievoorwerkgeversreputatie.AlleenGoogleispopulairder.VandebigfourstaatKPMGbovenaan.Vooralbedrijvendieinpersoonlijkeontwikkelingvanmedewerkersinvesterenendieeengoedvertrekpuntvoortoekomstigeloopbaanontwikkelingvormen,doenhetgoed.


internationale Top 10 beste werkgeverScore Naam Score vorig jaar

1 Google 12 KPMG 83 Ernst & Young 54 PWC 25 Deloitte 106 Procter&Gamble 67 Microsoft 38 Coca-Cola 139 J.P.Morgan 7

10 GoldmanSachs 4Bron:Universum

5.5 cijfers accountancy beloningsonderzoek 2010Netalsvoorgaandejarenwerdookin2010inopdrachtvan‘deAccountant’eenonderzoekuitgevoerdnaardebeloningindeaccountancy.Opvallendwasdatonderinvloedvandeecono-mischecrisishet‘schaarste-effect'opdeaccountantssalarissenenigszinslijktuitgewerkt.Zestijgennogwelmaarduidelijkminder.Ookhetoverwerkeninhetopenbaarberoepisafgenomen.Ondanksdezetekenenvanafnemendegroeikijkendemeesteaccountantsmetvertrouwennaardetoekomst.Hieronderzijnenkelehighlightsuithetbeloningsonderzoekopgenomen.

ervaring en salaris openbaar Accountants (€)ervaring Minimum Maximum Gemiddeld

salaris 2010Gemiddeld salaris 2009

stijging/ daling

0-2jaar 13.750 42.500 23.500 25.000 -6,0%3-5jaar 18.750 65.000 35.000 34.500 1,5%

6-10jaar 32.500 95.000 53.500 53.500 0,0%11-15jaar 37.500 325.000 78.500 77.500 1,3%

>15jaar 21.250 600.000 137.000 120.000 14,2%

Gemiddeldgenomenzijndesalarissenvergelijkbaarmetdievan2009,metenkeleuitschieters.Welishetzodatdesalarisstijgingminderisdaninvoorgaandejaren.Uitzonderinghieropvormenopenbaaraccountantsmetmeerdan15jaarervaring,hunsalarissteegmet14,2%.VooreenbelangrijkdeelisdittoeteschrijvenaanzelfstandigeRA’szonderpersoneel.Zijzagenhunsala-risstijgenmet31procent.Beginnendassistentenleverdenopnieuwin,nadezevenprocentin2009daaldehunsalarisditmaalmetzesprocent.Verdervaltopdathetaantalopenbaaraccountantsdateenvariabelebeloningontvangtlijktaftenemen;ooklijkteenvoorzichtigeverschuivingoptetredennaarminderenlagerebonussen.Deverwachtingenvoordetoekomstzijnalsgevolgvandecrisisduidelijkgetemperd.Meerdan46procentdenktovervijfjaareenkwartmeerteverdienen,tegenover64procentin2008.


ervaring en salaris intern accountants (€)Ervaring N Minimum Maximum Gemiddeld

salaris2010Gemiddeldsalaris2009

Stijging/daling

0-2jaar 1 32.500 32.500 32.500 13.750 -3-5jaar 7 28.750 65.000 52.000 41.000 26,8%

6-10jaar 25 47.500 112.500 71.500 66.000 8,3%11-15jaar 44 55.000 275.000 88.500 91.500 -3,3%

>15jaar 56 65.000 325.000 122.500 112.000 9,4%

De‘afplatting’vandestijgendetrendvandesalarissenvaninternaccountantszettezichditjaarverdervoort.Degemiddeldesalarisstijging2009-2010bedroeg3,7procent,tegenover4,4pro-centhetvoorgaandejaar.Overdesalarisstijgingdekomendevijfjaarzijndeinternaccountantsookgematigdergeworden.Achtprocentdenkthelemaalnietvooruittegaan.Ditwasslechtséénprocentin2008.Ookhetaantalgroteuitschietersquasalarisstijgingnamverderaf.

ervaring en salaris overheidsaccountants (€)Ervaring N Minimum Maximum Gemiddeld

salaris2010Gemiddeldsalaris2009

Stijging/daling

0-2jaar 13 13.750 37.500 22.000 22.500 -2,0%3-5jaar 12 32.500 65.000 40.500 36.000 12,5%

6-10jaar 22 32.500 85.000 57.000 55.000 3,6%11-15jaar 30 47.500 112.500 74.000 69.000 7,2%

>15jaar 125 47.500 275.000 85.000 82.000 3,7%

Destijgingvandesalarissenvanoverheidsaccountantsisditjaarnogbescheidener.Voorbijnatachtigprocentvandeoverheidsaccountants(75procentin2009)kwamdesalarisstijgingditjaardedrieprocentnietteboven.Degemiddeldesalarisstijgingbedroegditjaar2,6procenttegenover3,2procenthetvoorgaandejaar.Ookdeverwachtingenvoordekomendevijfjaarzijnopnieuwbescheidener.Na2procentin2007geeftnu15procentaanteverwachtenerdekomendevijfjaarnietsopvooruittegaan.Overheidsaccountantsscorenvooralgoedwaarhetextra(studie)verlofdagenbetreft,eenleaseautodaarentegenisslechtsvoor8procentvandeoverheidsaccountantsweggelegd.

ervaring en salaris accountants in business (€)ervaring n Minimum Maximum Gemiddeld

salaris 2010Gemiddeld salaris 2009

stijging/ daling

0-2jaar 3 18.750 23.750 22.000 19.500 12,8%3-5jaar 16 21.250 85.000 46.500 48.000 -3,1%

6-10jaar 69 32.500 175.000 69.500 71.500 -2,8%11-15jaar 173 47.500 225.000 90.000 90.500 -0,5%

>15jaar 454 13.750 600.000 137.500 129.000 6,5%

Decategorieaccountantsinbusinessiseenzeergevarieerdegroepaccountants,werkzaaminverschillendefuncties,opverschillendeniveausenbijverschillendeorganisaties.Accountantsinbusinesszijnerhetafgelopenjaargemiddeldgenomenopvooruitgegaan,maarookhieris


sprakevaneenafnemendegroei.Slechts19procentzagzijnsalarismetmeerdanzesprocentstijgen.In2008wasditpercentagenogveertigprocent.Hetgemiddeldeaantaloverwerkurenisditjaargehalveerdnaar4,1uurperweek.Overigenswordendezeoverurenslechtsin13%vandegevallenuitbetaald.Deverwachtingenvoordekomendevijfjaarzijnvergelijkbaarmetdievanvorigjaar.Ietsmeerdandehelft(53,9procent)verwachtermeerdanelfprocentopvooruittegaan.

Kantoorgrootte, positie en salaris 2010 openbaar accountants (€)

Doorbeginnendaccountantswerdvijfjaargeledennoghetbestverdiendbijdekleinekantoren,maarditverschilisinmiddelsnagenoeggelijkgetrokken.Opvallendditjaarwasdathetgemid-deldestartsalarisvanbeginnendassistentisafgenomen,alleenbijdegrotekantorenwassprakevaneenlichtstijgendaanvangssalaris.Ookdesalarissenvangevorderdassistentenencontro-leleidersgroeidenmarginaal.Ophetniveauvanmanagersprongendekleinekantoreneruitquasalarisstijging.Ophetniveauvanpartnerscoordenvooraldegrotekantorengoedquasalaris-stijging.

Positie Klein Middelgroot GrootBeginnendassistent 20.500 21.500 25.000Gevorderdassistent 34.000 33.000 34.000Controleleider/supervisor 48.500 50.000 46.500Manager 66.500 62.000 64.000Seniormanager 79.500 90.000 88.500Partner 127.000 143.000 289.500

impact economische crisis op carrièreGevolgen openbaar

accountantsintern accountants

overheids-accountants

Bedrijfsleven Totaal

Ja 13,2% 15,8% 17,6% 10,2% 12,8%Nee 77,5% 72,9% 69,8% 82,0% 78,0%Weetniet 9,3% 11,3% 12,7% 7,8% 9,2%

Netalsvorigjaarzijnderespondentenookditjaargevraagdnaardegevolgenvandeeconomi-schecrisisvoorhunkantoorencarrièreperspectief.Dertienprocentvandeaccountantsmeentdatdecrisisdeeigencarrièrenegatiefzalbeïnvloeden.Vorigjaarwasditpercentageacht.Opval-lendisdatoverheidsaccountantsaanmerkelijkpessimistischerzijngeworden.Zijzijnnukop-lopermet17,6%,terwijlzijvoorgaandjaarmet6,6%noghetmeestpositiefwaren.Hetadagiumvandeoverheidalsvertrouwenwekkendewerkgeverlijktdusaanslijtageonderhevig.Anno2010verwachtenaccountantsinbusinesshetminstteleidentehebbenvandecrisis.


5.6 instroomcijfers stage / praktijkopleiding

2009/2010 2009

2008/2009 2008

2007/2008 2007

IngeschrevenenPraktijkopleidingRA1 599 572 630IngeschrevenenPraktijkopleidingAA 347 314 282AfgestudeerdeRA’s1 529 543 493AfgestudeerdeAA’s 253 233 231

1NIVRA-boekjaar1september20xx–31augustus20xx

5.7 Kerncijfers ledenbestand niVrA en novAA (peildatum 1 september 2010)

samenstelling ledenbestand niVrA novAAOpenbaaraccountant 4.609 4.475Overheidsaccountantofinternaccountant1 1.368 156Werkzaaminoverigeberoepen 6.434 1.619

totaalactief 12.446 6.250nietactief 1.885 502

Totaal 14.331 6.752

M 12.102 5.333V 2.229 1.419

1Naastdesamenvoegingvanintern-enoverheidsaccountantsconformdeVGC,heefterbijhetNIVRAeenherbe-

oordelingplaatsgevondenleidendtoteenverschuivingvanoverheidsaccountantsnaaraccountantsinbusiness.

Advertentie

iTsec


SecurityServiceS

De organisatie lijkt op orde. Procedures zijn in place. En ook de techniek lijkt voor elkaar.Maar hoe hacker-proof zijn de webdiensten van uw organisatie op dit moment nu echt?

'The proof of the pudding is in the Eating'.ITsec Security Services, opgericht in 1995, is gespecialiseerd in de uitvoering van penetratietesten en security-assessments. Het idee is simpel: mensen maken fouten, procedures zijn niet altijd perfect en techniek kan falen. Wat altijd telt is de beveiligingstechnische kwaliteit van het eindresultaat. Bij ITsec kruipen wij daarom in de huid van de hacker en rapporteren op heldere en gestructureerde wijze hoe goed de beveiliging van websites en internetdiensten nu werkelijk is.

ITsec Security Services bv: wij combineren de skills van de hacker met de integriteit van de accountant. Meer informatie? Bel met Christiaan Roselaar (023-5420578) of bezoek onze website.

www.itsec.nl

En hoe veilig zijn uw webdiensten nu echt?

1_1_stC5_fc_A.indd 1 08-11-10 11:56


colofonISBN/EAN:978-90-75103-69-4

TrendsinAccountancyiseenuitgavevandeNederlandseBeroepsorganisatievanAccountants(NBA)

NBAAntonioVivaldistraat2-8Postbus7984,1008ADAmsterdamTelefoon0203010301,fax0203010302E-mail:[email protected]:www.nba.nl

TekstLydaWesterink,journalistBeereveld233621GXBreukelenTelefoon0346-250830/06-12898309E-mail:[email protected]:www.lydawesterink.nl

eindredactieNIVRA,afdelingUitgeverij

Advertentie-acquisitie en grafische verzorging:ElmaMultimediaB.V.Keizelbos1,1721PJBroekopLangedijkPostbus18,1720AABroekopLangedijkTelefoon0226331600,fax0226331601E-mail:[email protected]:www.elma.nl

Met dank aanPeterBakker,RogerDassen,RuudDekkers,HaroldGoddijn,PieterJongstra,MarcoKorff,AlbertJanMaat,PietMoerland,AlexanderRinnooyKan,AdScheepbouwer,FeikeSijbesma,RobertSwaak,KarelvanderToorn,StefvanWeeghel,MarliesvanWijhe

Dezepublicatieismetdegrootstmogelijkezorgsamengesteld.VooreventueleonjuisthedenindetekstzijndeNBA

enELMAMultimedianietaansprakelijk.Nietsuitdezeuitgavemag,opwelkewijzedanook,wordenverveelvoudigd

zondervoorafgaandetoestemmingvandeNBAenELMAMultimedia.Colofon


AdverteerdersindexADPNederlandB.V. – pagina 56APGAlgemenePensioenGroepN.V. – pagina 54AutoriteitFinanciëleMarkten – pagina 2CaseWareNederland– omslag 3DiepenVanderKroefAdvocaten,Van – pagina 4Ernst&YoungNederlandLLP – pagina 68FontysHogeschoolFinancieelManagemen – pagina 74GovernanceUniversity– instekerHANExpertisecentrumEconomieenManagement – pagina 66HaysSpecialistRecruitment – pagina 6HighFinancials – pagina 84 ITsec – pagina 82Kluwer – pagina 60KPMGStaffingenFacilityServices – pagina 76MarkusVerbeekPraehep – pagina 72MarshNederlandB.V. – pagina 46Movir – pagina 71PricewaterhouseCoopers – pagina 12Proxyon– omslag 2SISFinance– omslag 4VrijeUniversiteitfewebbureauaccountancy – pagina 66Advertentie Trendboek 2011_alt.pdf 1 10-11-2010 11:35:49

Powered by


1000-20-8000-6045 NIVRA Trends 2009

Kleur: fc

CaseWare Nederland bv Postbus 2112 7302 EM Apeldoorn Tel: +31(0)55-368 10 50 www.caseware.nl

De nieuwste trends in de accountancyWe sommen het even voor u op: CaseWare Working

Papers is XBRL compliant. Op de invoering van de Wta,

Bta en VAO hebt u een antwoord met CaseWare Controle

Manager. Jaarrekeningen stelt u makkelijk en snel samen

met CaseWare Samenstel Manager. Met Jaarrekening

Templates maakt u jaarrekeningen eenvoudig op in uw eigen

huisstijl. Begroting en Tussentijdse Rapportage stelt u in

staat om uw cliënten te adviseren met behulp van tussen-

tijdse cijfers. En Financiële Koppeling wisselt financiële

gegevens uit met uw administratiesoftware.

Eén voor één oplossingen, waarmee CaseWare uw werk

beter, sneller en leuker maakt. In Nederland werken ruim

13.000 professionals met de specialistische accountancy-

software van CaseWare. Het klinkt als een cliché, maar

het worden er dagelijks meer. U mag dat gerust een

trend noemen.

Maar dan wel eentje, die al zeventien jaar duurt.

1_1_stC5_fc_C.indd 1 4-11-2010 10:09:56


SISf i n a n c e

c o n s u l t i n g

i n t e r i m m a n a g e m e n t

f i n a n c e p r o f e s s i o n a l s

www.sis-finance.nl

voor professionals door professionals

1_1_stC5_fc_A.indd 1 4-11-2010 10:15:28

TRENDS IN ACCOUNTANCY 2010 -2011 Uitdagende markt · 6513-omslag1-AF.indd 1 10-11-2010 15:23:08....

Documents

Transcript of TRENDS IN ACCOUNTANCY 2010 -2011 Uitdagende markt · 6513-omslag1-AF.indd 1 10-11-2010 15:23:08....