Trends Bezit en gebruik van Bestelwagens.publicaties.minienm.nl/.../trends-bezit-en-gebruik... ·...

NIPO het morktonderzoetónstJUiutPostbus 2471000 AE Amsterdam

Grote Bickersstraat 74

Telefoon (020) 522 54 44Fax(020)522 53 33E-mail [email protected] http://www.nipo.nl

Rapport

Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens

onderzoeksrapport

Matthijs de Gier

A1222 augustus 1997

Alle in dit document vermelde gegevens zijn strikt vertrouwelijk. Publicatie en inzage aanderden, geheel of gedeeltelijk, is zonder toestemming van het NIPO beslis: niet toegestaan.© NIPO Amsterdam

Inhoud

Samenvatting lInleiding 3

Korte beschrijving van het voorafgaande 5

22.12.22.3

33.13.23.33.3.13.3.23.43.4.13.4.23.4.33.4.43.4.5

44.14.24.2.14.2.24.2.34.2.4

Beïnvloedingsmogelijkheden op de particuliere marktInleidingBestelwagen als gezinsautoBeïnvloeding door verhoging aanschafdrempel

Beïnvloedingsmogelijkheden op de zakelijke marktInleidingNauwelijks beïnvloedingsmogelijkheden voor de hele marktOmvang wagenpark belangrijk kenmerk bij indeling marktDe kleinste fleetownersDe grootste fleetownersOok op brancheniveau beperkte speelruimteDe bouwnijverheidDe groothandelDe detailhandelDe zakelijke dienstverleningHet wegtransport

OplossingsrichtingenInleidingOplossingsrichtingen uit de markt nog niet concreetTechnische voorzieningenLogistieke oplossingenRegelgevingVoorlichting

8889

101010131415171718192021

24242424252728

DeelrapportenMarktsegmentatieKwalitatief onderzoekKwantitatief onderzoekBelangrijkste profielen in het bestelwagensegment

Inhoud figuren en tabellen1 Aantal bestelwagens per branche (schatting) 52 De belangrijkste branches in cijfers - aantallen fleetowners (absoluut) 29

A1222 ; Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens j © NIPO Amsterdam \ augustus 1997

3 De belangrijkste branches in cijfers - aantallen jleetowners fin percentage van het totaalaantal fleetowners) 30

4 De belangrijkste branches in cijfers - aantallen bestelwagens (absoluut) 315 De belangrijkste branches in cijfers - aantallen bestelwagens (in percentages van het totale

wagenpark) 326 De belangrijkste branches in djfers - totaal kilometrage 337 De belangrijkste branches in cijfers - kilometrage (in percentage van het totale

kilometrage) 34

A1222 ! Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens | © NIPO Amsterdam i augustus 1997

Samenvatting

In de afgelopen jaren is zowel het bezit als het gebruik van lichte bestelwagens sterktoegenomen. Met de toename van het aantal bestelwagens is ook de verkeersprestatietoegenomen. Zo stijgt de verkeersprestatie in de bestelwagenmarkt aanzienlijk snellerdan die in de markt van het zware vrachtverkeer. Deze sterke groei heeft geleid toteen navenante stijging van het energieverbruik en de emissies.

Transactie en de Hoofdafdeling Wegvervoer van DGV hebben zich tot doel gesteld omeen reductie van het energieverbruik en de emissies te bereiken. Gezien de omvangvan het bestelwagensegment en de sterke groei van dit segment is NIPO gevraagd eenonderzoek te verrichten naar de oorzaken van deze sterke groei en aan te geven welkebeïnvloedingsmogelijkheden er zijn om de snelle groei terug te dringen.

De onderzoeksresultaten laten zich als volgt op hoofdlijnen beschrijven.

• Met een aandeel van 78% en een omvang van ruim 500.000, vormen debestelwagens duidelijk het belangrijkste segment op de bedrijfsvoertuigenmarkt.Opvallend is dat ongeveer 20% van het aantal bestelwagens in handen is vanparticulieren of gebruikt wordt voor privé doeleinden. Van de ongeveer 400.000bestelwagens die gebruikt worden voor zakelijke doeleinden is ruim een kwart inhet bezit van de bouwnijverheid. Naast de bouwnijverheid rijden er veelbestelwagens rond in de groothandel, detailhandel en zakelijke dienstverlening.Kijken we naar het aantal bedrijven of instellingen die beschikken overbestelwagens (fleetowners) dan komen we uit op een totaal van bijna 170.000.

• Uit het onderzoek is gebleken dat de inzet van de bestelwagens niet alleen wordtbepaald door de bedrijfsactiviteit of de branche. Ook binnen de branches bestaaner verschillen in de wijze waarop de bestelwagens worden ingezet. In feite is elkbedrijf een case op zich. De wijze waarop het wagenpark is samengesteld en wordtingezet blijkt veel sterker te worden bepaald door factoren als de omvang van hetwagenpark, de aard en de duur van de werkzaamheden, het soort ritten, etcetera.

• Op individueel niveau zijn er interessante trends in het bestelwagengebruikwaargenomen. Omdat elk bedrijf een case op zich is, is van deze trends echter geeneenduidig beeld te verkrijgen. Het onderzoek laat dan ook zien dat debestelwagenmarkt slechts op enkele punten helderheid verschaft. Zo is voor demeeste fleetowners de aanschaf en het gebruik van bestelwagens vanondergeschikt belang. Doordat de kosten voor aanschaf en gebruik relatief laagzijn, kan men het zich veroorloven om snel en adequaat op marktontwikkelingenin te spelen. Deze marktontwikkelingen vragen om een grote mate van flexibiliteit,zo ook in het gebruik van bestelwagens. Dat dit leidt tot een inefficiënt gebruikneemt menigeen op de koop toe. Wat betreft de oorzaken achter de groei geeft debestelwagenmarkt wel een duidelijk antwoord. De toename van het aantalbestelwagens is veroorzaakt door een toename van de werkzaamheden of hetaantal opdrachten.

A1222 | Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens | © NIPO Amsterdam | augustus 1997 j l

Omdat er op de bestelwagenmarkt eerder sprake is van 170.000 deelmarktjes danvan één homogene markt, zijn de mogelijkheden om deze markt te beïnvloedenniet ruim voorhanden. Zo zijn er eigenlijk alleen argumenten te vinden waaromeen algemene beïnvloeding niet mogelijk is. De belangrijkste zijn dat bestelwagensworden ingezet voor meerdere doeleinden en dat er geen duidelijk profiel is vanbedrijven waar sprake is van een toename van het aantal bestelwagens. Daarnaastlaat het onderzoek zien dat oplossingen niet door de markt zelf wordenaangedragen. In feite kan men zeggen dat bij de meeste fleetowners het onderwerpbestelwagen niet 'leeft'.Zijn er weinig mogelijkheden om de bestelwagenmarkt als geheel te beïnvloeden,ook op het niveau van de onderliggende segmenten zijn de mogelijkheden nietruim voorhanden. Naast de eerder genoemde branches worden de belangrijkstesegmenten ook bepaald door de omvang van het wagenpark.Bij de kleinste fleetowners is er voor beïnvloeding weinig speelruimte omdat het omzeer veel bedrijven gaat en daarnaast omdat zij eenvoudig weg niet de macht enmiddelen hebben om die ene bestelwagen efficiënter in te zetten. Bij de grootstefleetowners zijn daarentegen wel mogelijkheden aanwezig. In dit segment kunnenefficiencyverbeteringen leiden tot omvangrijke besparingen op de transportkosten.Vanwege het a-typische gebruik van de bestelwagens, zijn er voor de bouwnijverheidnauwelijks specifieke mogelijkheden om te komen tot een efficiënter gebruik. Degroothandel is na de transportsector de branche met de hoogste transportkosten. Bijhoge transportkosten zullen bedrijven sneller overgaan tot een efficiënt gebruikvan de bestelwagens. De groothandel zal daarom een gewillig oor hebben als hetgaat om logistieke verbeteringen. De speelruimte wordt in dit opzicht vergrootdoor het feit dat men gewend is aan veranderingen van logistieke concepten. In dedetailhandel bevinden zich relatief veel kleine fleetowners. Debeïnvloedingsmogelijkheden zijn in deze branche daarom beperkt. De zakelijkedienstverlening is een branche waarin we veel verschillende soorten bedrijven tegenkomen en waar de bestelwagens op verschillende wijzen worden gebruikt eningezet. Er komen dan ook zowel typische kenmerken van de groothandel als vande bouwnijverheid naar voren. Eigen beïnvloedingsmogelijkheden voor dezakelijke dienstverlening zijn dan ook niet aan te geven. Gezocht zal moetenworden in de richting van de (on)mogelijkheden die er zijn voor de eerdergenoemde branches. Net als bij de grote fleetowners is er bij dewegtransportbedrijven speelruimte aanwezig als het gaat om de beïnvloeding van deefficiency en het energiegebruik. Zo is ook hier sprake van een vrijwillige basisvoor het installeren van energie besparende voorzieningen. Daar komt bij dat detransportkosten dermate belangrijk zijn dat men zelf zoekt naar mogelijkhedenom de efficiency te verbeteren. Een belangrijk aandachtspunt bij debeïnvloedingsmogelijkheden is het hoge percentage bestelwagens dat niet volledigwordt benut.

A1222 l Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens © NIPO Amsterdam augustus 1997 | 2

Inleiding

Volgens opgave van het CBS is het bezit en gebruik van bestelwagens in de afgelopenjaren sterk toegenomen. Zo is het aantal bestelwagens zowel absoluut als relatiefaanzienlijk sneller gegroeid dan het aantal vrachtwagens. Deze groei is gepaardgegaan met een forse toename van de verkeers- en Vervoerprestaties op Nederlandsgrondgebied en heeft geleid tot een navenante stijging van het energieverbruik en deemissies.

De projectgroep Transactie heeft zich tot doel gesteld om een reductie van hetenergieverbruik en de emissies te bereiken. Gezien de omvang van hetbestelwagensegment en de sterke groei van dat segment wil zij gericht onderzoekdoen naar de oorzaken van deze sterke groei. Transactie, en de ministeries vanVerkeer en Waterstaat en VROM hebben het NIPO gevraagd een onderzoek naar dezegroei uit te voeren. De probleemstelling van het onderzoek luidt:

'Wat zijn de achterliggende factoren van de snelle groei van het bestelwagenverkeer en welkebeïnvloedingsmogelijkheden zijn er om deze groei en de daarmee gepaard gaande stijging vanenergiegebruik en emissies terug te dringen?"

De probleemstelling bestaat hiermee uit twee verschillende onderzoeksvragen. Omadequaat op deze vragen te kunnen antwoorden is het onderzoek uitgevoerd inmeerdere fasen:• Een kwantitatieve analyse naar de diverse deelmarkten en marktsegmenten in het

bestelwagenvervoer (deskresearch).• Een kwalitatieve en kwantitatieve analyse van drie tot vier belangrijke

marktsegmenten in de bestelwagenvervoer.• Een evaluatie van beïnvloedingsmogelijkheden om de snelle groei terug te

dringen.

De eerste twee fasen geven een antwoord op de vraag wat de achterliggende oorzakenachter de groei zijn. In de derde fase wordt antwoord gegeven op de tweedeonderzoeksvraag.

LeeswijzerIn de afgelopen periode zijn verschillende rapporten, memo's en notities van hetonderzoek verschenen. Het onderhavige rapport beschrijft de uitkomsten van dederde fase. Dit rapport dient tevens als eindrapport van het onderzoek. Voor devolledigheid worden de resultaten van de derde fase voorafgegaan door een overzichtvan de belangrijkste uitkomsten uit fase l en 2. Achter dit rapport zijn de rapportagesuit de eerste twee fasen van het onderzoek opgenomen. Voor een juiste interpretatievan de onderzoeksresultaten verdient het wellicht de aanbeveling om met dezerapportages te beginnen. Voor een snel inzicht in de belangrijkste conclusies kanworden volstaan met het lezen van het eindrapport.

Al222 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens j © NIPO Amsterdam augustus 1997 j 3

In het onderhavige eindrapport wordt achtereenvolgens aandacht besteed aan:• de belangrijkste uitkomsten uit fase l en 2• de beïnvloedingsmogelijkheden op de particuliere markt• de beïnvloedingsmogelijkheden op de zakelijke markt• de oplossingsrichtingen vanuit de markt

A1222 Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens ! © NIPO Amsterdam ; augustus 1997 i 4

Korte beschrijving van het voorafgaande

In de eerste fase zijn voor een periode van 10 jaar de belangrijkste ontwikkelingen inhet bestelwagenvervoer geanalyseerd. De analyse heeft geleid tot een overzicht van dediverse deelmarkten en marktsegmenten op de bestelwagenmarkt. Het één en anderheeft plaats gevonden op basis van bestaande onderzoeken en statistieken. Uit dezeanalyse is naar voren gekomen dat de groei van het aantal bestelwagens aanzienlijksneller is geweest dan die van de overige bedrijfsvoertuigen. Met een aandeel van 78%en een omvang van ruim 500.000, vormen de bestelwagens duidelijk het belangrijkstesegment op de bedrijfsvoertuigenmarkt. Opvallend is dat ongeveer 20% van het aantalbestelwagens in handen is van particulieren of gebruikt wordt voor privé doeleinden.Ondanks verschillende pogingen van de wetgever om het particulier gebruik een halttoe te roepen, wijzen de cijfers uit dat de bestelwagen nog steeds volop in debelangstelling staat van particulieren.Van de ongeveer 400.000 bestelwagens die gebruikt worden voor zakelijke doeleindenis ruim een kwart in het bezit van de bouwnijverheid. Naast de bouwnijverheid rijdener veel bestelwagens rond in de groothandel, detailhandel en zakelijkedienstverlening.

l Aantal bestelwagens per branche (schatting)

SBI branche

0

1LandbouwDelfstofwinning

2/3 Industrie56666

67

894

BouwGroothandelDetailh.food

Detailh. n.foodAuto/reparatie

HorecaTransport

Zakelijke dienst.Overige dienst.NutsbedrijvenTotaal

1985

11.360100

20.29048.85020.570

8.850

19.6706.550

4.77011.550

15.150

26.880

5.340199930

1989

19.300

59037.620

65.940

28.75012.370

27.4809.160

6.6707.990

21.920

16.9105.270

259.970

1993

24.790

220

39.910

114.99043.66018.790

41.74013.910

10.130

17.950

30.890

18.27011.650

386.900

1995

26.600240

33.590

107.37051.72024.420

46.37012.610

5.15018.850

32.25022.17012.500

393.840

1996

23.500170

34.940

108.780

52.02028.390

48.990

14.330

7.62018.810

32.820

24.470

8.690

403.530

index 1985-1996

(1985=100)207

163

172

223

253321

249219

160

163

217

91163202

Bron: CBS. NIPO, bewerkte cijfers

A1222 | Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens | © NIPO Amsterdam | augustus 1997 5

Deze branches zijn niet alleen naar omvang van het bestelwagenpark belangrijk; zoalstabel l laat zien zijn dit tevens de branches waar de toename van het aantalbestelwagens relatief fors is geweest. Een vijfde belangrijke deelbranche die uit deeerste fase van het onderzoek naar voren is gekomen betreft de wegtransportsectormet als belangrijkste segment de koeriers- en expresvervoerders. Deze sector is niet. zozeerbelangrijk vanwege het aantal bestelwagens, maar meer vanwege de specifiekelogistieke concepten die worden gehanteerd. Zoals later zal blijken zijn dezespecifieke concepten echter niet direct zichtbaar te maken. Wel spelen deze bedrijveneen voortrekkersrol als het gaat om het gebruik van logistieke attributen alsrouteplanning- en plaatsbepalingssystemen.

De aangestipte branches1 zijn in de tweede fase van het onderzoek nadergeanalyseerd. Allereerst is middels een kwalitatief onderzoek meer inzicht verkregenin de achterliggende factoren van de snelle groei van het bestelwagenverkeer. Uit ditonderzoek is gebleken dat er geen eenduidig beeld is te verkrijgen van de trends enverschuivingen binnen het bestelwagensegment. Niet alleen verschillen de branchesvan elkaar of vertonen juist overeenkomsten, ook binnen de branches blijken er groteverschillen te bestaan. Wat bijvoorbeeld bij de één tot een afname heeft geleid kan bijde ander juist tot een toename hebben geleid. Ieder bedrijfis een case op zich. Zoalswe later zullen zien heeft dit belangrijke implicaties voor debeïnvloedingsmogelijkheden. De manier waarop het wagenpark is samengesteld enwordt ingezet lijkt niet te worden verklaard door de branche waarin men werkzaamis, maar blijkt veel sterker te worden bepaald door aspecten als:• de aard van de werkzaamheden• de duur van de werkzaamheden• mate van automatisering (gebruik van ritplanningssystemen)• het soort ritten• het werkgebied

De volgende trends zijn in het kwalitatieve onderzoek aangetroffen:• toename van het particulier gebruik• de bestelwagen als statussymbool• van groot naar klein• van klein naar groot• hogere eisen aan technische specificaties

- toename van het motorvermogen- behoefte aan meer volume bij gelijkblijvend laadvermogenmeer aandacht voor ergonomie en veiligheid

Bij het samenstellen van branches voor de tweede onderzoeksfase zijn de koeriers- en expresvervoerdersniet afgesplitst van de transportbranche. Gebleken is namelijk dat de meeste expresvervoerdersingeschreven staan als (weg)transportbedrijf. Expresvervoer behoort dan tot één van detransportactiviteiten. In het onderliggende eind-rapport beschrijven we daarom het bezit en gebruik vanbestelwagens binnen de wegtransportsector. Alleen daar waar de analysemogelijkheden het toelatenworden uitspraken gedaan over de expresvervoerders.

A1222 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens [ © NIPO Amsterdam j augustus 1997 l 6

Aansluitend aan het kwalitatieve onderzoek heeft er een telefonische enquête onderzakelijke gebruikers plaatsgevonden. Het doel van deze enquête was om na te gaan inwelke mate de trends, die in het kwalitatieve onderzoek zijn geïdentificeerd,marktbepalend zijn. Of anders gezegd, of de antwoorden die zijn gegeven in hetgroepsgesprek en de interviews ook terugkomen bij de overigebestelwagengebruikers. In algemene zin is hieruit naar voren gekomen dat deaanschaf en gebruik van bestelwagens voor elk bedrijf anders is. Dit betekent dat opgeaggregeerd niveau (het niveau van de markt) geen duidelijke trends zijn waar tenemen. Het marktbeeld wordt bepaald door het grote aantal bedrijven en instellingenwaarvoor de aanschaf en het gebruik van bestelwagens van ondergeschikt belang is.Doordat de kosten voor aanschaf en gebruik relatief laag zijn, kan men het zichveroorloven om snel en adequaat op marktontwikkelingen in te spelen. Dezemarktontwikkelingen vragen om een grote mate van flexibiliteit, zo ook in hetgebruik van bestelwagens. Dat dit dan leidt tot een inefficiënt gebruik neemtmenigeen op de koop toe. In de meeste gevallen kan men zich zelfs afvragen of debedrijven zich hier überhaupt van bewust zijn. Wat betreft de oorzaken achter degroei geeft de markt een duidelijk antwoord. De toename van het aantal bestelwagensis veroorzaakt door een toename van de werkzaamheden of het aantal opdrachten.

Uiteraard zijn er, zoals we later zullen zien, uitzonderingen op de regel. In bepaalde(sub)segmenten heeft een inefficiënt gebruik wel degelijk consequenties. Daar zien wedan ook dat men actief bezig is met het bevorderen van een (kosten)efficiënte inzetvan de bestelwagens.

In het bovenstaande zijn de resultaten van de eerste twee fasen samengevat. In devolgende hoofdstukken gaan we in op de tweede onderzoeksvraag. Deze luidt: Welkebeïnvloedingsmogelijkheden zijn er om de groei en de daarmee gepaard gaandestijging van energiegebruik en emissies terug te dringen?

A1222 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens © NIPO Amsterdam j augustus 1997 j 7

Beïnvloedingsmogelijkheden op de particulieremarkt

2.1 Inleiding

In de eerste fase van het onderzoek is naar voren gekomen dat in de afgelopen jarende sterkste groei in het bestelwagensegment heeft plaatsgevonden in de categorieparticulier gebruik. De volgende fasen van het onderzoek hebben zich echter vooralgericht op de zakelijke gebruikers van bestelwagens. Dit vanwege het feit dat deonderzoekssvragen geformuleerd zijn vanuit de achtergrond van het vracht- en semi-vrachtvervoer. Desondanks zijn er, vooral bij het kwalitatieve onderzoek, interessantefeiten aan het licht gekomen over het privé gebruik. In het belang van het onderzoekwordt daarom in dit (korte) hoofdstuk opnieuw stilgestaan bij de particuliere markt.In het onderstaande geven we aan welke speelruimte er in dit segment is als het gaatom het bezit en gebruik af te remmen.

2.2 Bestelwagen als gezinsauto

In de categorie particulier gebruik is in de periode 1985-1993 het aantal bestelwagensjaarlijks toegenomen met circa 8%. In 1993 had dit segment een omvang van meer dan100.000 bestelwagens. Volgens opgave van het CBS heeft het particulier gebruikzowel betrekking op zakelijke als op de particuliere markt. In het eerste geval gaat hetom bestelwagens die aangeschaft zijn op naam van een bedrijf of instelling, maar(gedeeltelijk) gebruikt worden voor particuliere doeleinden. Op basis van bestaandestatistieken is het helaas niet mogelijk onderscheid te maken tussen de zakelijke enparticuliere markt. Gezien de omvang van het segment zal nader onderzoek naar hetparticulier gebruik een goede aanvulling zijn op het huidige onderzoek.

Dat het particulier gebruik zo'n vlucht heeft genomen is vooral te wijten aan degunstige fiscale maatregelen. Door een laag tarief in de motorrijtuigenbelasting (MRB)en het ontbreken van de Belasting Personenauto's en Motorrijwielen (BPM) is hetfinancieel zeer aantrekkelijk om een bestelwagen aan te schaffen en deze teregistreren als bedrijfsvoertuig (grijs kenteken). Daarnaast hebben ook deveranderende eisen aan auto's en de kleinere gezinnen er aan bij gedragen datbestelwagens in trek zijn bij particulieren. Ondanks diverse aanscherpingen in dewetgeving om het oneigenlijk gebruik van het grijs kenteken een halt toe te roepen,wijzen de cijfers uit dat het particulier gebruik tot nu toe niet afdoende is afgeremd.Een bijkomend probleem is dat de fabrikanten vanuit de marketing bewust inspelenop deze ontwikkelingen. Zo zijn er in de laatste drie jaar bestelwagens op de marktgekomen met een vormgeving die eerder is afgestemd op emotionele dan op rationeleaankoopmotieven. Ook qua comfort en rijeigenschappen gaan bestelwagens steedsmeer op personenauto's lijken. Goede voorbeelden hiervan zijn de CitroenJumpy/Peugeol Expert, de Mercedes Vito en recentelijk de Citroen Berlingo/Peugeot

A1222 | Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens | © NIPO Amsterdam j augustus 1997 j 8

Partner. Een belangrijk verschijnsel in deze context is de opkomst van bestelwagensmet een dubbele cabine. Deze bestelwagens worden door particulieren gebruikt alsgezinsauto en worden gezien als een goedkope variant van de zogenaamde MPV's(Multi Purpose Vehicle). Alhoewel de importeurs huiverig zijn om de boeken open dedoen over de verkopen aan particulieren, bestaat het vermoeden dat tussen de 15% en20% van de omzet afkomstig is uit de particuliere markt.

2.3 Beïnvloeding door verhoging aanschafdrempel

Als we kijken naar de beïnvloedingsmaatregelen, dan biedt een verdere aanscherpingvan weten regelgeving de meeste mogelijkheden. Zo zou de particuliere marktkunnen worden afgeremd door de drempel te verhogen als het gaat om het registerenvan een bestelwagen als bedrijfsvoertuig (grijs kenteken). De gedachten gaan hierbijniet zo zeer uit naar een aanscherping van allerhande afmetingen van bijvoorbeeld delaadruimte. Zoals gebleken weet de markt hier goed op in te spelen. Veeleer kangedacht worden aan een verplichting tot het hebben van een inschrijving bij de Kamervan Koophandel en het aanvragen van een vervoervergunning. Bij de bedrijven kanmen denken aan een bewijs dat de bedrijfsactiviteiten die men uitvoert eenbestelwagen vereist. De weerstand voor particulieren om een bestelwagen aan teschaffen wordt hiermee vergroot. In mindere mate werkt dit ook drempelverhogendals het gaat om de zakelijke koper die de bestelwagen gebruikt voor particulieredoeleinden. Hij of zij moet immers kunnen aantonen waarvoor de bestelwagen wordtgebruikt. Wat betreft de inschrijvingsplicht bij de Kamer van Koophandel zijopgemerkt dat hier in het verleden ook naar is gekeken. Gebleken is dat deze optievanuit de Kamer van Koophandel gezien niet wenselijk is. Men is bang voor hetzogenaamde 'Macro-pasjes' effect: alleen door inschrijving kan men al veel financieelvoordeel behalen. Het gevolg is dat het aantal 'lege' BV's sterk zal toenemen.

Bij de beïnvloedingsmogelijkheden dient een kanttekening geplaatst te worden als hetgaat om het uiteindelijke effect. Zeker op de particuliere markt zal er immers eensubstitutie gaan plaatsvinden van bestelwagens naar personenauto's. Het effect op hetaantal verkeersbewegingen zal hierdoor niet afnemen. Winst is wel te halen als wekijken naar de effecten op het energiegebruik en emissies. Alhoewel het verschilsteeds geringer wordt gaan personenauto's zuiniger met de energie om danbestelwagens. Ook de uitstoot van schadelijke stoffen is bij personenauto's lager. Ditverschil wordt voorlopig nog ingegeven door de C02 normen vanuit Brussel die welvan toepassing zijn op personenauto's en niet op bestelwagens.

A1222 j Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens ! © NIPO Amsterdam j augustus 1997 : 9

Beïnvloedingsmogelijkheden op de zakelijkemarkt

3.1 Inleiding

In het vorige hoofdstuk is kort ingegaan op de mogelijkheden die er zijn om op departiculiere markt het bezit van bestelwagens een halt toe te roepen. In dit hoofdstukbekijken we de situatie op de zakelijke markt. Dit doen we door eerst te kijken naarde algemene mogelijkheden en vervolgens naar de mogelijkheden die er zijn voor deafzonderlijke branches. Per branche worden de beïnvloedingsmogelijkhedenvoorafgegaan door een beschrijving van de belangrijkste branchekenmerken. In hetonderstaande zullen we het vaak hebben over de markt. Voor alle duidelijkheid:hiermee hebben we de zakelijke markt voor ogen. Daarnaast zij opgemerkt dat deaantallen die in dit hoofdstuk worden vermeld gebaseerd zijn op de uitkomsten vande telefonische enquête. Deze enquête is speciaal voor dit onderzoek gehouden. Deaantallen die vermeld staan in tabel l zijn daarentegen gebaseerd op de statistiekendie geraadpleegd zijn in de eerste fase van het onderzoek2.

3.2 Nauwelijks beïnvloedingsmogelijkheden voor de helemarkt

Bij het zoeken naar de beïnvloedingsmogelijkheden hebben we ons laten leiden dooi-de uitkomsten van de eerste twee fasen van het onderzoek. Zoals eerder aangegeven iser op de bestelwagenmarkt eerder sprake van 170.000 deelmarktjes dan van éénhomogene markt. Mogelijkheden om de zakelijke markt te beïnvloeden zijn dan ookniet ruim voorhanden. Zo zijn er eigenlijk alleen argumenten te vinden waarom eenalgemene beïnvloeding niet mogelijk is. In het onderstaande gaan we nader in op dezeargumenten. Al deze argumenten laten zien dat de markt niet homogeen is endaardoor geen duidelijk beeld geeft.

Bestelwagens worden ingezet voor meerdere doeleindenIn tegenstelling tot vrachtwagens worden bestelwagens gebruikt voor meerderedoeleinden. De belangrijkste vormen zijn het vervoer van goederen en produkten, hetvervoer van gereedschappen, onderdelen en materialen en het vervoer vandocumenten en pakketten. Later zal duidelijk worden dat elke vervoersvorm vraagtom specifieke beïnvloeding. Op het eerste gezicht is het soort vervoer afhankelijk vande bedrijfsactiviteit. Zo gaat het in de bouwnijverheid vooral om het vervoer vangereedschappen, onderdelen en materialen en in de groot- en detailhandel om hetvervoer van goederen en produkten. Opvallend is echter dat de relatie tussen debranche en het soort vervoer niet eenduidig is. Bijna 30% van de fleetowners gebruiktde bestelwagens namelijk voor meerdere soorten vervoer. In het kwalitatieve

De aantallen in tabel l hebben betrekking op de periode 1985-1996. De telefonische enquête is verricht in3997.

A1222 j Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens | © NIPO Amsterdam | augustus 1997 10

onderzoek is gewezen op de ontwikkeling naar meer nevenactiviteiten. Bedrijvenverrichten meerdere activiteiten en kunnen dan ook meerdere vormen van vervoergenereren.

Naar meerdere gebiedenBedrijven en instellingen hebben over het algemeen meerdere afzetgebieden. Ditbetekent dat men met de bestelwagens veel verschillende ritten maakt. Zo rijdt menzowel naar het centrum, de buitenwijken of periferie van een stad en naar landelijkegebieden.

Niet duidelijk waar de groei zitUit het kwantitatieve onderzoek is gebleken dat we geen duidelijk profiel kunnenopstellen van bedrijven waar sprake is van een toename van het aantal bestelwagens.Uit het kwalitatieve onderzoek zijn kenmerken overgenomen zoals soort vervoer,soort rit, ritafstand, spoedeisende werkzaamheden. Aan de hand van deze kenmerkenzou het mogelijk moeten zijn een profiel op te kunnen stellen van de 'groeiers'.Gebleken is dat al deze factoren niet van invloed zijn. Dat wil zeggen dat zich onderbijvoorbeeld de vervoerders van goederen en produkten naar verhouding niet meer ofminder 'groeiers' bevinden dan onder de andere soort vervoerders. Hetzelfde beeldtekent zich af als we de 'groeiers' relateren aan de overige achtergrondkenmerken.

Groei veroorzaakt door meer opdrachtenVolgens de markt is de toename van het aantal bestelwagens vooral te verklaren uit detoename van het aantal opdrachten, of met andere woorden: de economische groei.Andere oorzaken zoals meer flexibiliteit, eisen van de klant, grotere werkgebieden3

worden niet of nauwelijks genoemd. Als de economische groei inderdaad debelangrijkste factor is, wil dit zeggen dat de toename van het aantal bestelwagens nietof nauwelijks kan worden geremd. Afremmen van de groei van het wagenpark in tijdevan economische groei is tot op heden nog niet gelukt. Het wil echter niet directzeggen dat de markt niet is te beïnvloeden als het gaat om terugdringen vanenergiegebruik en de emissies.

Oplossingen worden niet door de markt zelf aangedragenIn de telefonische enquête is aan de respondenten gevraagd aan te geven hoe hetgebruik van bestelwagens zou kunnen worden beperkt. De meeste fleetowners gevenaan dat ze dit niet weten of zeggen dat dit niet mogelijk is. Ook weet een meerderheidvan de respondenten niet wat de overheid eventueel zou kunnen doen om eenefficiënt gebruik van bestelwagens te stimuleren. Ervaring leert dat dit soortantwoorden worden gegeven als het onderwerp bij de respondenten niet leeft. Hetlevert niet genoeg geld op om je druk over te maken. Hiermee zijn we terug bij heteerste argument dat pleit tégen een algemene marktbenadering.

Werkgebieden bevatten de lokaties waar men (het vaakst) met de bestelwagens naar toe moet. Ditkunnen de volgende gebieden zijn: het centrum van een stad, de buitenwijken van een stad, de periferievan een stad of landelijke gebieden.

A1222 j Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens | © NIPO Amsterdam i augustus 1997 | 11

Bestelwagens zijn van ondergeschikt belangVoor veel bedrijven en instellingen is het gebruik van bestelwagens van ondergeschiktbelang. Dit vloeit voort uit het gegeven dat de kosten voor zowel aanschaf als gebruikrelatief laag zijn. Men richt de aandacht eerder op zaken die een hogere (financiële)prioriteit hebben. Uit het onderzoek komt dan ook duidelijk naar voren dat hetonderwerp bestelwagen niet voldoende leeft. Een algemene marktbenadering om hetgebruik een halt toe te roepen schiet dan te kort om door deze groep opgemerkt teworden, laat staan effect te hebben. Een grote taak is hier dan ook weggelegd omfleetowners duidelijk te maken wat een efficiënt gebruik van bestelwagens aanvoordelen oplevert.

A1222 | Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens [ © NIPO Amsterdam i augustus 1997 | 12

Grotere bestelwagens en een lage benuttingUit het kwalitatieve onderzoek is naar voren gekomen dat er zowel een trend gaandeis van grote naar kleine voertuigen als van kleine naar grote voertuigen. Uit hetmarktonderzoek is vervolgens naar voren gekomen dat de trend naar groterebestelwagens sterker is dan de trend naar kleinere bestelwagens. Zo geeft 34% van defleetowners aan dat het laadvermogen van de bestelwagens in de laatste drie jaar istoegenomen terwijl 10% aangeeft dat het laadvermogen is afgenomen. Deze trend isopmerkelijk in de wetenschap dat 40 % van de bestelwagens niet volledig wordenbenut als het gaat om het laadvermogen of het volume. Kijken we vervolgens ook naarhet aankoopgedrag, dan zien we dat men bij een gelijke prijs eerder kiest voor eengrotere dan voor een kleinere bestelwagen. Dit wijst erop dat men niet bewust methet laadvermogen omgaat.

3.3 Omvang wagenpark belangrijk kenmerk bij indelingmarkt

Zoals eerder aangegeven is de zakelijke markt goed voor in totaal ongeveer 400.000bestelwagens. Dit aantal wordt gegenereerd door bijna 170.000 bedrijfsvestigingen.Om nu te komen tot een reductie van het energieverbruik en de emissies biedt ditaantal onvoldoende houvast. Immers, zoals uit het kwalitatieve onderzoek naar vorenis gekomen, is elk bedrijf een eigen case. Voor het voeren van een gericht beleid is hetaantal van 170.000 dan te groot. Nu ook gebleken is dat de markt als geheel teondoorzichtig is om geschikte beïnvloedingsmogelijkheden te vinden, bekijken we desituatie op een niveau lager. Dat is het niveau van de afzonderlijke segmenten. Wekijken of er interessante profielen zijn die het mogelijk maken om gericht beleid tevoeren. In het navolgende worden daarom een aantal profielen beschreven. Bij demarktsegmentatie is naar voren gekomen dat er twee ingangen zijn om de markt ophoofdlijnen te segmenteren. Dat zijn de branches en de omvang van het wagenpark.In de volgende paragraaf worden de profielen van enkele belangrijke branchesweergegeven. Hieronder beschrijven we de kleine en grote fleetowners.

Getracht is het een en ander zoveel mogelijk uit te drukken in aantallen bestelwagensen kilometrages. Nadrukkelijk zij opgemerkt dat het hierbij om ruwe schattingen gaatmet mogelijk navenante afwijkingsmarges. Belangrijk om te weten is dat bij deberekeningen gebruik is gemaakt van de resultaten uit de telefonische enquête. Indeze enquête is informatie verzameld op vestigingsniveau en niet opbestelwagenniveau. Dit betekent dat de uitkomsten exact zijn voor zover zebetrekking hebben op aantallen bedrijfsvestigingen en niet voor zover ze betrekkinghebben op aantallen bestelwagens of kilometrages. Bij elk segment worden debelangrijkste kengetallen weergegeven. Tussen haakjes zijn de relatieve aantallenvermeld (percentage van de totale markt). Een compleet overzicht van verhoudingenop de bestelwagenmarkt is opgenomen in de tabellen 2 tot en met 7.

A1222 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens j © NIPO Amsterdam | augustus 1997 i 13

3.3.1 De kleinste fleetownersaantal bestelwagens: 96.000 (24%)aantal fleetowners: 96.000 (57%)totaal kilometrage: 2,4 miljard (18%)gem kilometrage: 25.000

De kleinste fleetowners zijn de bedrijven en instellingen die over slechts éénbestelwagen beschikken. In totaal gaat het hierbij om circa 96.000 bedrijven eninstellingen. Gezamenlijk nemen zij 24% van de totale markt voor hun rekening. Dekleine fleetowners vormen gezamenlijk dus een belangrijk segment op debestelwagenmarkt. Zoals we later zullen zien wordt het profiel van de kleinefleetowners in grote mate bepaald door de bedrijven in de detailhandel.

Door de kleinste fleetowners zijn in de laatste drie jaar ruim 47.000 bestelwagensaangeschaft. Circa 83% daarvan is te beschouwen als vervangingsaanschaf en 17% alsinitiële aanschaf. In vergelijking met de andere segmenten4 geeft dit laatstepercentage aan dat zich onder de kleinste fleetowners relatief veel 'startendefleetowners' bevinden5. Uit de telefonische enquête is naar voren gekomen dat inNederland ongeveer 10.000 bedrijven en instellingen zijn die drie jaar terug nog geenbestelwagen hadden. Daarvan bevinden zich er circa 8.000 onder de kleinstefleetowners.

Een belangrijk kenmerk van de kleinste fleetowners is dat ze een relatief oudwagenpark bezitten. Meer dan 50% heeft de bestelwagen al meer dan drie jaar in bezit.Van degenen die in de laatste drie jaar een bestelwagen hebben aangeschaft heeft 33%gekozen voor een bestelwagen met meer laadvermogen. Als we dit percentagevergelijken met wat we vinden in andere segmenten, dan lijkt de trend naar meerlaadvermogen zich vooral voor te doen bij de kleine fleetowners. Opvallend is daaromdat bijna de helft van de bestelwagens niet volledig wordt benut als het gaat omvolume of laadvermogen. Dit wijst erop dat voor de meeste bedrijven en instellingenhet bezit en gebruik van bestelwagens geen onderwerp is dat elke dag de aandachtheeft. Het behoort zeker niet tot de kernactiviteiten en men kan zich afvragen of hetzelfs de status van een bedrijfsactiviteit heeft. Op de werkvloer gebruikt men debestelwagens vaak zonder na te denken over een betere benutting. Veelal zijn debedrijven, gezien de omvang van de lading en de vervoerfrequentie, gewoon niet instaat om het anders aan te pakken.

De detailhandel is sterk vertegenwoordigd in het kleinbedrijf (minder dan 10werkzame personen). Het is daarom niet vreemd dat de meeste bestelwagens ( 62%)

4 Voor aüe fleetowners samen ligt dit percentage op 10%.' Doordat de kleinste fleetowners over slechts één bestelwagen beschikken is in dit segment het aantalfleetowners gelijk aan het aantal bestelwagens en visa versa. Vandaar de overgang van aantal bestelwagensnaar aantal fleetowners.

A1222 [ Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens | © NIPO Amsterdam | augustus 1997 i 14

worden gebruikt voor het vervoer van goederen en produkten. Daarnaast wordt circa27% ingezet voor spoedeisende werkzaamheden. Kijken we naar het soort ritten, danzien we dat een meerderheid (61%) van de bestelwagens wordt ingezet voor punt-puntritten die hier in de meeste gevallen korter zijn dan 50 kilometer. De meestebestelwagens worden gebruikt voor ritten naar landelijke gebieden (39%).

Omdat de fleetowners over slechts één bestelwagen beschikken, is het welopmerkelijk dat toch nog 21% gebruik maakt van een ritplanningssysteem. Dit duidterop dat dit segment niet zo homogeen is als het lijkt. Ook betekent dit dat er binnenbepaalde bedrijven en instellingen toch wel sprake is van een doelmatig gebruik. Eennadere analyse laat zien dat we hier vooral te maken hebben met bedrijven uit degroothandel.

Kijken we naar de speelruimte binnen dit segment dan is het belangrijk te weten dathet om zeer veel bedrijven gaat. Al deze bedrijven aanspreken op het ondoelmatiggebruik zal op praktische problemen stuiten. Daarnaast wordt de speelruimte beperktdoor de mogelijkheden die kleine bedrijven hebben om veranderingen door te voeren.Veelal is hun (logistiek) handelen afgestemd op de wensen en eisen van klanten ofopdrachtgevers. Zij hebben eenvoudigweg niet de macht en middelen om die enebestelwagen efficiënter te gebruiken. Dit betekent op voorhand dat voor deze groep debeïnvloedingsmogelijkheden beperkt en wellicht eenzijdig zijn. Zo zal bijvoorbeeld debeïnvloeding van de logistiek op praktische problemen stuiten en zijn veel technischevoorzieningen te duur. Alleen beperkende maatregelen en fiscale aanpassingenhebben dan een kans van slagen. Omdat deze bedrijven geen alternatieven hebben isde kans aanwezig dat dit leidt tot een toename van het aantal faillissementen.

3.3.2 De grootste fleetownersaantal bestelwagens: 100.000 (25%)aantal fleetowners: 4.000 (2%)totaal kilometrage: 3,7 miljard (27%)gem kilometrage: 36.000

De grote tegenhangers van de kleinste fleetowners zijn de grootste fleetowners. Ditzijn bedrijven en instellingen die over meer dan 10 bestelwagens beschikken. Kijkenwe naar de omvang van het wagenpark, dan vormen de grootste fleetowners eeninteressant segment. Zeker als we de omvang relateren aan het geringe aantalbedrijven en instellingen. Zo bezit 2% van alle fleetowners ongeveer een kwart hettotale wagenpark. Met het hoge gemiddelde kilometrage nemen ze ook nog eens 27%van het totale kilometrage voor hun rekening. De belangrijkste branche binnen ditspecifieke segment is de bouwnijverheid: 45% van alle grote fleetowners is actiefindeze branche.

Bijna 90% van de grote fleetowners heeft in de afgelopen drie jaar één of meerderebestelwagens aangeschaft. Dit wijst erop dat we hier te maken hebben met eenrelatief jong wagenpark. Naast het jonge wagenpark kenmerkt dit segment zich ook

A1222 j Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens | © NIPO Amsterdam j augustus 1997 i 15

door de bovengemiddelde toename van het aantal bestelwagens. Zo beschikt 67% vande fleetowners over meer bestelwagens dan drie jaar terug.

Van de nieuw aangeschafte bestelwagens heeft circa 20% meer laadvermogen dan deoude bestelwagens. In vergelijking met andere segmenten is dit een laag percentage.Uit dit cijfer is echter niet duidelijk op te maken of men de bestelwagens efficiëntinzet. Zo blijkt namelijk ook dat de helft van de bestelwagens niet volledig wordtbenut.

Als we kijken naar het soort vervoer, dan gaat het bij de grote fleetowners vooral omhet vervoer van gereedschappen, onderdelen en materialen. Bijna de helft van hetaantal bestelwagens wordt specifiek voor dit doel ingezet. Slechts 9% wordt gebruiktvoor het vervoer van goederen en produkten. Achter deze cijfers komt duidelijk desterke positie van de bouwnijverheid naar voren. Overigens wordt bijna 40% van debestelwagens ingezet voor meerdere vormen van vervoer.

Andere belangrijkste ritkenmerken zijn:• 45% van de bestelwagens wordt ingezet voor spoedeisende werkzaamheden• 42% van de bestelwagens wordt ingezet voor rondritten, 56% voor punt-punt ritten

en 19% voor beide soorten ritten• met 68% van de bestelwagens worden ritten gemaakt met een afstand korter dan

50• er is geen duidelijk werkgebied: de bestelwagens worden gebruikt voor ritten van,-

naar -en binnen steden. Ook rijdt men naar landelijke gebieden.

De grote fleetowners vervullen duidelijk een voortrekkers rol als het gaat omlogistieke trends. Zo maakt 41% van de fleetowners gebruik van eenritplanningssysteem, waarvan 35% van een geautomatiseerd systeem. Daarnaast latenrelatief veel fleetowners allerlei voorzieningen in de bestelwagens inbouwen zoals eenboordcomputer (24%), een snelheidsbegrenzer (16%) en een cruise-control (6%).

Uit het bovenstaande kunnen we opmaken dat de grote fleetowners speelruimtebieden als het gaat om beïnvloeding van de efficiency en het energiegebruik. Zo is ersprake van een vrijwillige basis voor het installeren van energiebesparendevoorzieningen. Ook stapt men niet zomaar over op grotere bestelwagens. Belangrijk isook de omvang van het wagenpark. Efficiencyverbeteringen kunnen leiden totomvangrijke besparingen op de transportkosten. Ook vanuit praktisch oogpunthebben we hier te maken met een interessant segment. Het gaat immers maar omslechts 4.000 bedrijven en instellingen. Hiermee is deze groep relatief eenvoudig tebeïnvloeden.

A1222 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens © NIPO Amsterdam | augustus 1997 ; 16

3.4 Ook op brancheniveau beperkte speelruimte

De branches die in dit onderzoek zijn geïdentificeerd zijn goed voor in totaal 340.000bestelwagens6, hetgeen neerkomt op 85% van de totale markt. Ook wat betreft hetkilometrage nemen deze branches een belangrijke positie in. In het onderstaandebeschrijven we achtereenvolgens de volgende branches: bouwnijverheid, groothandel,detailhandel, zakelijke dienstverlening en het wegtransport.

3.4.1 De bouwnijverheidaantal bestelwagens: 130.000 (32%)aantal fleetowners: 38.000 (23%)totaal kilometrage: 4,1 miljard (30%)gem kilometrage: 25.600aantal grote fleetowners: 1.800 (45%)

De bouwnijverheid is dé branche als het gaat om het bezit van bestelwagens. In dezebranche rijden de meeste voertuigen rond en bevinden zich veel grote fleetowners.Ook de toename van het aantal bestelwagens is voor een groot deel voor rekening vandeze branche gekomen.

De bouwnijverheid bestaat uit meerdere sectoren die hun specifieke inzet en gebruikvan bestelwagens kennen7. Kenmerkend voor de gehele branche is de bijzondere wijzewaarop de bestelwagens worden inzet. In grote lijnen gaat dit volgens het volgendepatroon, 's Ochtends rijdt men, dikwijls met meerdere personen, naar de 'bouwplaats'en 's avonds rijdt men weer terug. Gedurende de rest van de dag wordt de bestelwagenniet gebruikt. De verkeersbewegingen zijn hiermee min of meer vergelijkbaar met dievan het reguliere woonwerk verkeer. De lading die men meeneemt bestaatvoornamelijk uit onderdelen, materialen en gereedschappen.

Dit patroon loopt als een rode draad door het profiel van de branche. Zo is integenstelling tot de andere branches bij de bouwnijverheid geen sprake van hetvervoer in eigenlijke zin. Men bezorgt immers geen produkten of goederen. Het feit datde bestelwagens overdag niet worden gebruikt betekent dat er relatief weinig meewordt gereden. Daarnaast zijn de afstanden vergelijkbaar met het woonwerk verkeer:vaak minder dan 50 kilometer. Met gemiddeld 26.000 kilometer per jaar ligt hetkilometrage dan ook ver beneden het gemiddelde. Ook in de bouwnijverheid kentgeen specifiek werkgebied. Ondanks dat dit de gemiddelde ritafstand niet significantbeïnvloedt, zien we wel dat er relatief veel ritten gemaakt worden van een landelijkgebied naar een stad.

6 Deze aantallen zijn gebaseerd op de resultaten van de telefonische enquête en zijn niet verwerkt intabel 1.

De belangrijkste sectoren zijn de burgerlijke- en utiliteitsbouw, de grond-, water en wegenbouw en deinstallatiebedrijven.

Al222 | Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens | © NIPO Amsterdam | augustus 1997 | 17

De bouwnijverheid kenmerkt zich verder door een efficiënt gebruik van debestelwagens. Door zo'n 70% van de fleetowners worden de voertuigen immersvolledig benut als het gaat om het laadvermogen. Daarnaast is er in tegenstelling totde andere branches geen sprake van een trend naar grotere bestelwagens. Kijken wenaar waar de bestelwagens voor worden gebruikt dan zal het geen verbazing wekkendat het laadvermogen niet belangrijk is. Zolang de mensen en de gereedschappenmeegenomen kunnen worden ondervindt men geen problemen.

Kijken we naar bovenstaande kenmerken dan komt daaruit naar voren dat er voor debouwnijverheid nauwelijks specifieke mogelijkheden zijn om het gebruik van debestelwagens te beperken. Zo zal bijvoorbeeld beïnvloeding van het logistieke procesgeen uitkomst bieden. Bij het soort ritten dat we hier besproken hebben speelt delogistiek geen rol. Typerend is in dit opzicht dan ook het gebruik vanritplanningssystemen. In vergelijking met de andere branches wordt in debouwnijverheid niet of nauwelijks van dergelijke voorzieningen gebruik gemaakt.

3.4.2 De groothandelaantal bestelwagens: 42.900(11%)aantal fleetowners: 20.800 (12%)totaal kilometrage: 1,6 miljard (12%)gem kilometrage: 37.600aantal grote fleetowners: 220 (5%)

Met een aantal van 43.000 rijdt ruim 10% van het aantal bestelwagens rond in degroothandel. Kenmerkend voor de groothandel is het hoge gemiddelde kilometrage.Dit ligt met bijna 38.000 kilometer ver boven het gemiddelde. Omdat de ritafstandniet wezenlijk verschilt met de andere branches duidt dit op relatief veel ritten.

De bestelwagens worden in belangrijke mate gebruikt voor het vervoer van goederenen produkten. In tegenstelling tot de bouwnijverheid hebben we hier dus wel temaken met een 'vervoerende' branche. Dit zien we dan ook direct aan het soort rittenwaarvoor de bestelwagens worden gebruikt. De meeste kilometers gaan op aanrondritten (meerdere bezorgadressen in één rit). Kenmerkend is dan ook dat in hogemate gebruik wordt gemaakt van ritplanningsystemen.

In de groothandel wordt 56% van het aantal bestelwagens ingezet voor spoedeisendewerkzaamheden. Kijken we naar het werkgebied, dan zien we wederom dat allewerkgebieden voorkomen. De meeste bestelwagens worden echter ingezet voor rittennaar landelijke gebieden (33%).

Overeenkomstig met de andere branches wordt ook hier de toename van het aantalbestelwagens bepaald door de toename van het aantal opdrachten. Als de groothandelzich op dit punt kan onderscheiden dan is dat voornamelijk vanwege het feit dat degroei ook verklaard wordt uit de verandering van de distributie en het feit dat menflexibel wil optreden waardoor altijd een bestelwagen achter de hand wordt

A1222 j Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens i © NIPO Amsterdam | augustus 1997 ] 18

gehouden. Kijken we naar de technische voorzieningen dan blijkt dat relatief veelfleetowners (14%) nu al een snelheidsbegrenzer hebben ingebouwd.

Voor de beïnvloedingsmogelijkheden is het belangrijk te kijken waar degevoeligheden van de branche liggen. Voor de groothandel wijzen deze in de richtingvan de transportkosten. Zoals uit meerdere onderzoeken naar voren komt is degroothandel na de transportsector de branche met de hoogste transportkosten. Bijhoge transportkosten zullen bedrijven sneller overgaan tot een efficiënt gebruik vande bestelwagens. Prijsmaatregelen zullen in deze branche wel degelijk effect hebben.Daarnaast zal de groothandel een gewillig oor hebben als het gaat om logistiekeverbeteringen die leiden tot verbetering van de efficiency. De speelruimte wordt in ditopzicht vergroot door het feit dat men gewend is aan veranderingen van logistiekeconcepten. Het feit dat relatief veel fleetowners nu al een snelheidsbegrenzer heeftingebouwd, laat zien dat men hier op vrijwillige basis maatregelen neemt om hetenergieverbruik te beperken.

3.4.3 De detailhandelaantal bestelwagens: 75.500 (19%)aantal fleetowners: 48.800 (29%)totaal kilometrage: 2,1 miljard (15%)gem kilometrage: 22.600aantal grote fleetowners: 290 (7%)

In de detailhandel rijden circa 75.500 bestelwagens rond, hetgeen neerkomt opongeveer 19% van het totale wagenpark. Kenmerkend voor de branche is het lagegemiddelde kilometrage. Dit ligt met nog geen 23.000 kilometer ver beneden hetgemiddelde. De bestelwagens worden dan ook minder frequent gebruikt dan in deandere branches.

Inherent aan de vele kleine bedrijven in deze branche is het relatief hoge aantalbedrijven dat over slechts één bestelwagen beschikt (74%). Dit betekent dat we hier temaken hebben met een relatief groot aantal fleetowners.

Zoals de bouwnijverheid typisch een branche is waar de bestelwagens worden ingezetvoor het vervoer van gereedschappen, onderdelen en materialen, zo is de detailhandeltypisch een branche waar de bestelwagens gebruikt worden voor het vervoer vangoederen en produkten. Zo wordt 60% van het wagenpark ingezet voor deze vorm vanvervoer, hetgeen neerkomt op ruim 53.000 bestelwagens. Gemeten in aantallenvoertuigen neemt de detailhandel éénderde van het totale vervoer van goederen enprodukten in het bestelwagensegment voor haar rekening.

Rijdt men in de bouwnijverheid en dan met name bij installatiebedrijven in eenrelatief nieuw wagenpark, in de detailhandel is het wagenpark relatief oud. Bijna dehelft van het aantal fleetowners heeft de laatste drie jaar geen bestelwagenaangeschaft. Opmerkelijk of wellicht typerend is dat ondanks het hoge aantalrondritten nog weinig gebruik wordt gemaakt van ritplanningssytemen. Dit kan er op

Al 222 | Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens i © NIPO Amsterdam ! augustus 1997 ', 19

duiden dat in deze branche de bestelwagens veelal op ad-hoc basis worden ingezet,hetgeen niet altijd even efficiënt gebeurt. Dit wordt vooral in de hand gewerkt door derelatief lage kosten (veel fleetowners beschikken over slechts één bestelwagen).

Kenmerkend voor de detailhandel is verder dat er relatief weinig bestelwagensworden ingezet voor spoedeisende werkzaamheden (33%) en dat er net zo als in degroothandel relatief veel bestelwagens bemand worden door alleen de chauffeur (64%).De meeste ritten hebben zowel de herkomst als bestemming in een landelijk gebied(13%).

Wat betreft de benutting van de bestelwagens zijn er parallellen te trekken met degroothandel. Zo ligt ook hier het percentage bestelwagens dat niet volledig wordtbenut boven het gemiddelde. Het zal geen verbazing wekken dat ook in dedetailhandel de toename van het aantal bestelwagens bepaald wordt door de toenamevan het aantal opdrachten. Typerend voor de branche wordt hier ook nog als oorzaakaangedragen dat de klanten een snellere of frequentere belevering eisen. Dit istekenend voor de beperkte speelruimte die er is als het gaat om het beïnvloeden vanhet bestelwagengebruik. Doordat het kleine bedrijven zijn, zijn ze afhankelijk van dewensen en eisen van de klanten en afnemers. Ze hebben eenvoudigweg niet de machten middelen om de bestelwagens efficiënter in te zetten.

3.4.4 De zakelijke dienstverleningaantal bestelwagens: 78.400 (19%)aantal fleetowners: 28.500(17%)totaal kilometrage: 3,0 miljard (22%)gem kilometrage: 32.000aantal grote fleetowners: 550 (14%)

De zakelijke dienstverlening is de tweede branche als het gaat om het aantalbestelwagens. Het gemiddelde kilometrage ligt met 32.000 kilometer boven hetgemiddelde. Afgaande op de cijfers duidt dit eerder op lange dan op veel ritten.

Analoog aan de bouwnijverheid bestaat de zakelijke dienstverlening ook uit meerderesectoren die hun specifiek inzet en gebruik kennen. De belangrijkste sectoren zijn hetbank- en verzekeringswezen en allerhande bureaus zoals architectenbureaus,ingenieursbureaus, reclamebureaus en advokatenkantoren. Ook deschoonmaakbedrijven, wasserijen en sommige installatiebedrijven horen tot dezebranche.

Eigen aan de zakelijke dienstverlening is het relatief hoge aantal nieuwe fleetownersen het relatief jonge wagenpark: circa 77% van de fleetowners heeft namelijk in deafgelopen drie jaar één of meerdere bestelwagens aangeschaft. Daarnaast is degemiddelde vlootomvang sneller toegenomen dan in de andere branches. De toenamevan het aantal bestelwagens wordt overigens alleen veroorzaakt door de toename vanhet aantal opdrachten.

A1222 j Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens ] © NIPO Amsterdam ! augustus 1997 j 20

In de zakelijke dienstverlening worden de meeste bestelwagens gebruikt voor hetvervoer van gereedschappen, onderdelen en materialen. Omdat er in de zakelijkedienstverlening veel verschillende activiteiten plaatsvinden, treffen we ook meerderevormen van vervoer aan: het vervoer van goederen en produkten én het vervoer vandocumenten en pakketten. In de zakelijke dienstverlening vinden dus zoweltransport- als service activiteiten plaats. Qua vervoerpatronen zijn er dan ookparallellen te trekken met zowel de groothandel als de installatiebedrijven(bouwnijverheid). Wat dit laatste betreft zien we ook de spoedeisende werkzaamhedenterugkomen. Zo wordt 58% van de bestelwagens ingezet voor dit typewerkzaamheden. Het percentage fleetowners dat gebruik maakt van eenritplanningssysteem ligt met 23% tussen dat van de groothandel eninstallatiebedrijven in.

De meeste bestelwagens in de zakelijke dienstverlening worden gebruikt voor punt-punt ritten en voor het vervoer over korte afstanden. Kijken we naar de verschillendewerkgebieden, dan is van de helft van het aantal bestelwagens niet bekend waar zehet vaakst naar toe rijden. Dit wijst erop dat men in de zakelijke dienstverleningmeerdere afzetgebieden bedient.

Als er sprake is van een trend naar meer laadvermogen dan is deze wellicht terug tevinden in de zakelijke dienstverlening. Relatief meer bedrijven dan in de eerderbesproken branches geven aan dat de nieuwe bestelwagens meer laadvermogenhebben dan de oude bestelwagens. Wat betreft de benutting van de bestelwagens ligtde zakelijke dienstverlening op het gemiddelde niveau.

Uit het bovenstaande komt naar voren dat er geen duidelijk profiel is van de zakelijkedienstverlening. Inherent aan de branche worden de bestelwagens op verschillendewijzen gebruikt en ingezet. Er komen dan ook zowel typische kenmerken van devervoerende bedrijven (groothandel) als van de servicebedrijven (bouwnijverheid) naarvoren. Eigen beïnvloedingsmogelijkheden voor de zakelijke dienstverlening zijn danook niet aan te geven. Gezocht zal moeten worden in de richting van de(on)mogelijkheden die aangegeven zijn bij de bouwnijverheid en de groothandel.

3.4.5 Het wegtransportaantal bestelwagens: 9.100(2%)aantal fleetowners: 4.000 (2%)totaal kilometrage: 470 miljoen (3%)gem kilometrage: 44.800aantal grote fleetowners: 120 (3%)

De wegtransportbedrijven zijn voor dit onderzoek niet geselecteerd vanwege hunaandeel in de totale vlootomvang, maar vanwege de vermeende specifieke logistiekeconcepten. Uit het onderzoek blijkt dan ook dat deze sector qua omvang een zeerbescheiden rol speelt. Het aantal bestelwagens in de gehele sector ligt rond de 9.000.Specifiek voor expresvervoer worden ongeveer 4.000 bestelwagens ingezet. Hierbijgaat het dan om circa 900 fleetowners. Typerend is uiteraard het hoge gemiddelde

A1222 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens | © NIPO Amsterdam j augustus 1997 | 21

kilometrage. Door de wegtransportbedrijven wordt met de bestelwagens gemiddeldbijna 45.000 kilometer per jaar afgelegd waarmee ze met kop en schouders boven deandere sectoren uitsteken.

Afgaande op de resultaten van de enquête, blijkt dat de transportbedrijven metrelatief nieuwe bestelwagens rijden. Zo'n 72% van fleetowners heeft in de laatste driejaar één of meerdere bestelwagens aangeschaft. Daarnaast is de gemiddeldevlootomvang sneller toegenomen dan in de andere branches. Daarnaast is degemiddelde vlootomvang sneller toegenomen dan in de andere branches. Ongeveer39% van het aantal fleetowners in de transportsector heeft immers meer bestelwagensdan drie jaar terug.De toename van het aantal bestelwagens wordt nu eens niet alleen veroorzaakt doorde toename van het aantal opdrachten, maar ook door de volgende aspecten:• strengere eisen grijs kenteken: voorheen reden de koerierdiensten veelal met grijze

kentekens in omgebouwde personenauto's of zogenaamde VANS. Vanwege denieuwe eisen aan het grijze kenteken zijn zij genoodzaakt over te stappen naar eenbestelwagen.

• meer flexibiliteit in het optreden: door extra bestelwagens achter de hand tehouden is men makkelijk in staat pieken in de dienstverlening op te vangen.

• overstap van vrachtwagens: als enige sector noemt een substantieel deel van defleetowners dat de toename veroorzaakt is door de vervanging van vrachtwagensvoor bestelwagens.

Ongeveer de helft van het aantal nieuwe bestelwagens heeft meer laadvermogen dande oude. In tegenstelling tot de meeste andere branches is hier dus wel sprake van eentrend naar meer laadvermogen.

Door de wegtransportbedrijven worden verschillende vormen van vervoeraangeboden. Dit betekent dat de bestelwagens voor verschillende doeleinden wordeningezet. Ook hebben we te maken met verschillende ritsoorten. De meestebestelwagens worden echter ingezet voor punt-punt ritten (68%). Wat betreft deritafstand is de verdeling ongeveer fifty-fifty: er worden net zoveel bestelwagensingezet voor het korte-afstand vervoer als voor het lange afstandsvervoer. Ook wordtongeveer de helft van het aantal bestelwagens ingezet voor spoedeisendewerkzaamheden. Wat betreft de werkgebieden valt op dat men overal naar toe rijdt.Voor 55% van bestelwagens is daarom ook niet aan te geven waar ze het vaakst naartoe rijden.

Als we kijken naar logistieke aspecten, dan neemt de transportsector het voortouw. Zomaakt ongeveer 41% van de fleetowners gebruik van planningssystemen, waarvan nogeens de helft dit ook heeft geautomatiseerd. Daarnaast zijn relatief veel bestelwagensuitgerust met boordcomputers, snelheidsbegrenzers en plaatsbepalingssystemen. Datde sector voorop loopt als het gaat om logistieke aspecten wil niet zeggen dat debestelwagens efficiënt worden ingezet. Zo blijkt dat 58% van de voertuigen nietvolledig wordt benut. Omdat de sector in omvang niet zo belangrijk is gaat hier inabsolute aantallen 'slechts' om 5.300 bestelwagens.

A1222 j Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens | © NIPO Amsterdam j augustus 1997 j 22

Uit het bovenstaande kunnen we opmaken dat net als bij de grote fleetowners dewegtransportbedrijven speelruimte hebben als het gaat om beïnvloeding van deefficiency en het energiegebruik. Zo is ook hier sprake van een vrijwillige basis voorhet installeren van energie besparende voorzieningen. Daar komt bij dat detransportkosten dermate belangrijk zijn dat men zelf zoekt naar mogelijkheden omde efficiency te verbeteren. Een belangrijk aandachtspunt bij debeïnvloedingsmogelijkheden is uiteraard het hoge percentage bestelwagens dat nietvolledig wordt benut.

Al222 | Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens : © NIPO Amsterdam ] augustus 1997 , 23

Oplossingsrichtingen

4.1 Inleiding

De laatste fase van het onderzoek heeft zich primair gericht op het zoeken naarbeïnvloedingsmogelijkheden voor de rijksoverheid. Daarbij is vooral gelet op despeelruimte in de gehele markt en in die van de afzonderlijke branches. Vooralsnogwas het niet de bedoeling om te zoeken naar concrete oplossingen of concretemaatregelen. Ondanks dat we hier niet naar gezocht hebben zijn er tijdens hetonderzoek toch diverse oplossingsrichtingen naar voren gekomen. Omdat deze dooi-de markt zelf zijn aangedragen zijn ze te belangrijk om niet in dit rapport op tenemen. In dit hoofdstuk bespreken we daarom enkele ideeën die door de markt zijnaangedragen.

4.2 Oplossingsrichtingen uit de markt nog niet concreet

Door de markt zijn oplossingen aangedragen die mogelijk kunnen bijdragen aan eenbeperking van de groei van het bestelwagenverkeer of de daarmee gepaard gaandeschadelijke neveneffecten een halt toe te roepen. De oplossingen die wordenaangedragen laten zich als volgt onderverdelen:

• technische voorzieningen• logistieke mogelijkheden• regelgeving• overige oplossingen

4.2.1 Technische voorzieningenDe oplossingen in de technische sfeer hebben in eerste instantie betrekking op hetverbeteren van de efficiency en/of het reduceren van het energieverbruik. Kijken wetechnische voorzieningen dan doen zich de volgende mogelij kheden voor:• snelheidsbegrenzer• econometer• cruise control• black box• boordcomputer

Ondanks dat de verschillende systemen hun weg al hebben gevonden naar debestelwagens zijn de meeste fleetowners nog niet zo ver. In het algemeen volgentechnische vernieuwingen een vaste weg naar de markt. Uit onderzoek blijkt dat deeerste bedrijven die kunnen profiteren van technische vernieuwingen uit hetgroot bedrijf komen. Zij kunnen het zich veroorloven om te investeren in kostbare en

A1222 j Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens j © NIPO Amsterdam ; augustus 1997 ; 24

risicovolle technologie. Na een periode waarin de technologie voor de markt'volwassen' is geworden, worden de producten goedkoper en zijn ze ookgestandaardiseerd. Dan pas zal de technologie ook haar intrede kunnen doen bij hetkleinbedrijf. Deze weg naar de markt zien we ook terug bij de bestelwagens. Zovervullen de grote bedrijven en instellingen duidelijk een voortrekkersrol. Relatiefveel bedrijven in dit segment hebben de bestelwagens al voorzien van eenboordcomputer (24%) en snelheidsbegrenzer (16%). Voor een verdere verspreiding vande technische hulpmiddelen zal men -zich eerst dienen te richten op de grotefleetowners die hiervan nog geen gebruik maken.Voor de kleine fleetowners zijn deze voorzieningen nog niet weggelegd. Zij zullen nietof nauwelijks overtuigd kunnen worden van de voordelen.

4.2.2 Logistieke oplossingenNaast technische oplossingen zijn door de respondenten ook enkele oplossingenaangedragen in de logistieke sfeer. Hierbij gaat het om de volgende aspecten• efficiëntere belading• ritplanningssystemen• meer uitbesteden• een landelijk coördinatiecentrum• veranderen van routeschema's• rechtstreeks van de fabriek naar de eindbestemming

Uit de tweede fase van het onderzoek is naar voren gekomen dat 40% van debestelwagens niet volledig wordt benut als het gaat om het volume of laadvermogen.Duidelijk is dat het probleem zich voordoet in het gehele segment. Bij het aangevenvan oplossingen kan men echter niet de karakteristieken van de verschillendebranches heen. Zo speelt de logistiek in de bouwnijverheid een ondergeschikte rol.Voor een verbetering van logistieke oplossingen zal veeleer gekeken dienen te wordennaar sectoren die veel rondrittten genereren: de groothandel, detailhandel enexpresvervoerders.

Een efficiëntere vorm van belading zou kunnen worden bereikt door gebruik temaken van betere beladingsystemen. Zo wordt door enkele bedrijven aangegeven datgekeken zou moeten worden naar de inrichting van de bestelwagens. Door deze aan tepassen kan enerzijds meer lading worden meegenomen en kan anderzijds dechauffeur makkelijker bij zijn lading komen. Hierdoor kan meer lading wordenmeegenomen en is de chauffeur minder tijd kwijt met lossen.

Kijken we naar de ritplanningssystemen, dan kan het meeste effect verwacht wordenbij die doelgroepen waar relatief veel bestelwagens worden ingezet voor het vervoervan goederen en producten of voor het vervoer van documenten en pakketten. Bijdeze vormen van vervoer kan ritplanning bijdragen aan een reductie van hetleeglijden. In eerste instantie komen hiervoor de groothandel en de koerierdienstenin aanmerking. In tweede instantie kan ook de detailhandel hierbij wordenbetrokken.

A1222 Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens © N I P O Amsterdam | augustus 1997 ' 25

Een veel gehoorde manier om het gebruik van bestelwagens af te remmen is hetuitbesteden van het vervoer aan logistieke dienstverleners. Vanuit het streven naarkostenreductie zal een transportbedrijf eerder zorgen voor efficiënter vervoer dan degemiddelde eigen vervoerder. Uitbesteden zal daarom leiden tot een professionelereen efficiëntere vorm van vervoer. Ook deze beïnvloedingsmaatregel zal niet geldenvoor de gehele bestelwagenmarkt en alleen van toepassing zijn op de vervoerendesectoren. Daarnaast kan men zich afvragen of een dergelijke beïnvloeding in depraktijk zal werken. Het al dan niet inschakelen van logistieke dienstverlening is eenvrije keuze van elk individueel bedrijf of instelling. Beïnvloeding van deze keuze zalom vergaande maatregelen vragen.

Met een (landelijk) coördinatie-centrum heeft men een centrum voor ogen waar kleineladingen kunnen worden aangemeld als retourvracht voor bestelwagens.Een doorn in het oog van veel eigen vervoerders is dat ze geen vracht van derdenmogen meenemen en noodgedwongen veel kilometers leeg rijden. In eerste instantielijken de mogelijkheden voor een dergelijk centrum beperkt. Vanuitconcurrentieoverwegingen is het vooralsnog niet denkbaar dat eigen vervoerderslading voor derden mogen vervoeren. Zonder te kijken naar deze 'juridische' haken enogen biedt een dergelijk centrum uiteraard wel mogelijkheden om te komen tot eenbetere efficiency in het vervoer. Een groot voordeel is dat een dergelijk systeemtoegankelijk kan zijn voor de bestelwagenmarkt in zijn geheel. Onafhankelijk van dedoelgroep kan iedere bestelwagen op een anders lege retoumt een lading voor derdenmeenemen. Een uitzondering is wellicht de transportsector zelf. Een aantal grotetransportondernemingen hebben dergelijke voorzieningen reeds in eigen beheeropgezet.

Het leeglijden kan voor een deel worden opgelost door het veranderen vanrouteschema's. Bij grote fleetowners is men zich bewust van deze mogelijkheid enworden routeschema's regelmatig aangepast. Uit de marktstudie komt echter naarvoren dat de meeste fleetowners niet werken met ritplanningen en de bestelwagensveelal inzetten op ad-hoc basis. Het aanpassen van routeschema's is voor dezefleetowners op dit moment nog te ambitieus. De grote fleetowner bieden in ditopzicht wel mogelijkheden. Men zou kunnen overwegen om ook scans uit te gaanvoeren in het bestelwagensegment. Naast de routeschema's kan men deze fleetownersdan ook 'doorlichten' en adviseren op andere logistieke aspecten.

Het laatste punt betreft hier het rechtstreekse vervoer naar de eindbestemming. In debouwnijverheid heeft dit verschijnsel hier en daar reeds zijn intrede gedaan.Bouwmaterialen worden rechtstreeks van de fabriek naar de bouwplaats gebrachtzonder tussenkomst van het bouwbedrijf. Deskundigen zijn van mening dat met deopkomst van het elektronische tijdperk dit principe ook toegepast zal gaan worden inandere sectoren. Afnemers kunnen hun orders rechtstreeks plaatsen bij defabrikanten. De handel als tussenschakel zal zijn rol in dit proces gaan verliezen. Voorhet vervoer kan dit betekenen dat veel producten rechtstreeks van producent naarconsument wordt vervoerd. Men kan zich echter afvragen of dit zal leiden tot een

A1222 | Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens l © NIPO Amsterdam : augustus 1997 j 26

efficiënter vervoer. Met het verdwijnen van tussenschakels komen de veelal efficiëntedistributieactiviteiten in gevaar.

Ondanks dat bovenstaande oplossingen door de markt zelf worden aangedragen kanmen er toch enkele kanttekeningen bij plaatsten. Belangrijk is te realiseren datbestelwagens op een andere wijze worden ingezet dan vrachtwagens. De logistiekeoplossingen die van toepassing zijn op het vervoer met vrachtwagens kunnen nietrechtstreeks worden toegepast op het bestelwagensegment.

4.2.3 RegelgevingDe derde cluster van oplossingen die zijn aangedragen heeft betrekking op deregelgeving die in de afgelopen jaren is ingevoerd. Zoals uit de onderzoeksresultatenblijkt heeft deze regelgeving bewust of onbewust invloed op het bezit en gebruik vanbestelwagens. Uit het onderzoek ontlenen we de volgende oplossingen:

• aanpassing gemeentelijk beleid• fiscale beïnvloedingsmogelijkheden• beperking van het motorvermogen• flexibilisering eigen vervoer bepalingen

Uit het groepsgesprek en de interviews is naar voren gekomen dat veel fleetownersniet te spreken zijn over maatregelen die gemeenten treffen om het vrachtverkeer tebeperken. Met name gaat het hierbij om de laad- en lostijden, het parkeerbeleid enhet afsluiten van straten voor vrachtverkeer. Deze maatregelen hebben er toe geleiddat fleetowners vrachtwagens hebben vervangen voor bestelwagens. Ondanks datslechts 5% tot vervanging is overgegaan, dient dit wel gezien te worden als een signaalnaar de (lokale) overheden. Een veel grotere groep, verspreid over alle branches,ondervindt immers permanent hinder als ze voor werkzaamheden in de stad moetenzijn.

De meest directe wijze om de aanschaf en het gebruik van bestelwagens tebeïnvloeden is via fiscale maatregelen. Het voordeel van deze maatregelen is dat zetoepasbaar zijn op de gehele bestelwagenmarkt. Er hoeft derhalve geen onderscheidgemaakt te worden naar de specifieke doelgroepen. In het kwalitatieve onderzoek zijntrends gesignaleerd naar zowel meer laadvermogen als meer motorvermogen. Beidetrends hebben een negatief effect op energieverbruik. Wellicht kan men met fiscalemaatregelen deze trends beïnvloeden.

Bij de logistieke beïnvloedingsmogelijkheden is ingegaan op de wens van eenlandelijk coördinatiecentrum. Vanuit efficiency-oogpunt is dit een goede suggestie.Een eerste voorwaarde voor het slagen van een dergelijk centrum is het versoepelenvan de eigen vervoer bepalingen. Gekeken zou kunnen worden of liet mogelijk is dewetgeving op dit terrein aan te passen.

A l 2 2 2 ! Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens | © N I P O Amsterdam | augustus 1997 ; 27

4.2.4 VoorlichtingEén van de belangrijkste conclusies die uit het onderzoek naar voren is gekomen isdat voor de meeste fleetowners het gebruik van bestelwagens van ondergeschiktbelang is. De aandacht gaat vaak uit naar andere zaken en het lijkt dat men tenaanzien van het vervoer geen bewuste keuzen maakt. Men wil, gevoed door de eisenvan de klant, zo flexibel mogelijk kunnen handelen. Bestelwagens bieden in ditopzicht goede mogelijkheden: ze zijn makkelijk inzetbaar en relatief goedkoop. Dedrempel om bij capaciteitsproblemen een extra bestelwagen aan te schaffen is voorveel fleetowner relatief laag. Het lijkt erop dat ze zich niet volledig bewust zijn van debesparingen die efficiency-verbeteringen kunnen opleveren. Kortom voorlichting ishier op zijn plaats. Door middel van voorlichting via bijvoorbeeld intermediairs kanmen de fleetowners bewust maken van besparingen die mogelijk zijn door eenefficiëntere inzet van de bestelwagens. In aansluiting op wat eerder is beschreven kande voorlichting het beste op individueel niveau plaatsvinden. Zoals uit het onderzoeknaar voren komt is ieder bedrijf namelijk een case op zich. De voorlichters dienen zichdaarom goed op de hoogte te stellen van de logistieke situatie. Wat betreft deadvisering en voorlichting kan gedacht worden aan het gebruik vanritplanningssystemen, het beter inrichten en efficiënter beladen van de bestelwagens,het opzetten van routeschema's en het inzichtelijk maken van de transportkosten.

A1222 • Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens : © N I P O .Amsterdam i augustus 1997 2S

2 \ De belangrijkste branches in cijfers - aantallenJlcclowners (absoluut)

burg + ut. bouw instnl lnl icbedr bouw totaal groothandel detailhandel znk.clienstv. wegtransport

aantal fleetowncrsn; in ln l grote fleetowners

heeft laatste drie jnar een bstw nangcscllnft

genereert rondrillcn

genereert punt-punt r i t tengebruikt een planningssysteem

heeft meer bestelwagens t.o.v. drie jnar terughoeft mm' laadvermogen t.o.v. drie janr terug

15.400 11.000 38.300

770 770 1.780

5800 9.400 22200

1200 2500 7.300

13.700 8.200 29.100

6.300 8.400 5.000

4.900 5100 13000

640 2.700 3.600

20.800

220

14.100

9.100

9.500

9.100

4.600

2.500

48.800

290

24.500

25.000

20.600

12.500

7.200

6.400

28.500

550

21.900

4.300

23.700

6.000

9.400

9.300

4000

270

2.800

999

2.800

1.600

1.600

1.200

totaal

167.900

4.000

102.400

53.700

105.800

38.600

42.000

30.700

A1222 | Trends Bc/.it en Gebru ik vnn liostolwagens | © Niro Amsterdam | augustus 1997 29

.'J l De belangrijkste branches in cijfers - aantallen Jleetowncrs (in percentage van het totaal aantal/leetowners)

bnrg.+ ut bouw jnst ;

aan t a l fleetownersaan ta l grote fleetowners

heeft laatste drie j an r een bstw aangeschaft

genereert rondrit tengenereert punt -punt r i t tengebruikt een planningssysteem

heeft meer bestelwagens I.o.v. dr ie jaar te rug

heeft meer laadvermogen t.o.v. d r ie jaar terug

%9

19

6

2

13

16

12

2

i l la t iebcdi . bouw totaal groothandel detailhandel zak.dicnstv. wegtransport% %7 23

19 44

9 22

5 14

8 28

22 13

22 13

9 12

% %

12 29

5 7

14 24

17 47

9 19

24 32

11 178 21

%

17

14

21

8

2216

22

30

%

23

3

2

3

4

44

totaal%

100

100

100

100100

100

100

100

A1222 | Trends Bc/.it en Gebruik van Bestelwagens | © Niro Amsterdam | augustus 1997 30

4 \ De belangrijkste branches in cijfers - aantallen bestelwagens (absoluut)

burg.+ ut.bouw i n s t a l l n t i e b e d r . bouw totaal groothandel detai lhandel

a.mial bestelwagens

W'drtM'dti voor:

- j;ereedschappcn e.d- goedcrcn/proclukten- documenten/pakkettenmeerdere vormen

- spoedeisend- rondri t ten- pimi-pnni r i t t en- korte afstand- lange afs tand

• niet volledig benul

44.900

25.0003000

0

15.000

10.300

3.600

39 100

31.500

8900

11 400

46900

28.100

300

0

17.400

30500

15.900

29500

34.500

4.100

9800

130.300

85.000

3.900

0

41.700

46.900

26 100

97.800

8600019.900

40.400

42.900

6.400

22.700

0

12.400

24000

19.300

18.400

22.000

10.700

19.300

75.500

9.800

52.800

0

12000

24.900

37.800

34.00064.000

3.600

32.500

zak.clienstv. wegtransport

78.400

32.900

14.100

6.300

25.000

45.500

20.400

57.200

53.200

23.900

59.800

9.100

1.900

3.100

640

3.000

4.600

2.100

6.200

4.000

3.800

5.300

totaal

404.700

129.500

157.800

8.000

109.300

174.000

129.500

259.000

81.000

81.000

162.000

A 1222 | Trends lie/.il en Gebruik van Bestelwagens | © Niro Amsterdam | augustus 1997 | 31

5 De belangrijkste brunches in cijfers - aantallen bestelwagens (in percentages van het

aantal bestelwagens

mim vuil voor:

- gereedschappen e.d- goedci cn/pi 'odukten- documenlcn/pakkctten- meerdere vormen

- spoedeisend- rondr i t ten- pun t -p imt ritten

- korte afs tand- lange afstand

- n ie t volledig benut

burg.+ ut bouw%

11

19

2

014

6

3

15

12

11

7

i n s t a l l n t i c b c d i

'Z

12

22

0

0

16

I K

12

11

13

5

6

bouw (n l . i a l

"/.

:n

66

20

38

27

20

38

31

25

25

f . m r i t l i a i i f l c l

"/,

11

5

140

1 1

14

157

8

13

12

totale wagenpark)

detai lhandel

%

19

8

33

011

14

291323

4

20

znk.ilienstv.%

19

25

9

79

23

26

16

22

19

30

18

wegtransport%2

1

28

3

3

221

5

3

totaal%

100

100

100

100

100

100

100

100

100

100

100

A1222 | 'l'rcnds Bezit en Gebruik van licstclwagens | © NIPO Amsterdam | augustus 1997 | 32

6 | De belangrijkste branches in cijfers - totaal kilometrage

burg + ut bouw instnllnt icbedr. bouw lotaal groothandel detailhandel /ak.dienstv. wegtransport

gein kilometrage (km)

lot kilometragc (min km)waarvan voor:- gereedschappen e.d- goederen/produktcn- documenten/pakkettenmeerdere vormen

- spoedeisend- rondrit ten

- p u n t - p u n t ritten

- niet volledig benut

20.700

1.080

600

20

0270

250

160

920

190

28.000

1.550

1.000

10

0500

980530

1 000

280

25.600

4.100

2.700

120

0

1.300

1.400

820

3.200

980

37.600

1.600

250

870

0

480

850

890

620

660

22.600

2.100

270

1.500

0

330

750

1.040900

750

32.000

2.900

1.250

530240

950

2.100

1.100

1.800

980

44.800

470

80

140

40

200

340

100

340

300

totaal

28.600

13.500

4.300

5.200

2703.600

6.500

4 800

8.000

4.800

A1222 | Trends lie/.it en Gebruik van ücstclwagens | © Niro Amsterdam | augustus 1997 33

7 | De belangrijkste bra?iclu-s in cijfers - kilomelragc (in percentage van hel totale kilometrage)

burg.+ ut. bouw instnllntiebeclr. bouw totaal groothandel detailhandel zak.dienslv. wegtransport

gein kilometrage

( o t a a l kilometrageU'dfirvfMi voor:

- gereedschappen e.d• gocderen/produkten- clocumentcn/pakkettcn- meerdere vormen

- spoedeisend- rondr i t t en

- punt-punt ritten

- niet volledig benul

% %72 98

8 12

14 23

0 0

0 0

8 14

4 15

3 1 l

11 12

4 6

%

90

30

62

2

0

36

22

17

40

20

%131

12

6

17

0

13

1319

8

14

%

79

15

6

29

0

9

12

22

11

16

%

112

22

2910

89

26

3223

22

20

%157

3

2

3

15

6

5

2

4

6

totaal%

100

100

100

100

100100

100

100

100

100

A1222 | 'l'rends Bezit en Gebruik van Bestelwagens | © NIPO Amsterdam | augustus 1997 | 34

Marktsegmentatie

NIPO het marktonderzoekinstitimrPostbus 2471000 AE Amsterdam


Telefoon (020) 522 54 44Fax (020) 522 53 33E-mail [email protected] http://www.nipo.nl

Rapport


Deelmarkten en marktsegmenten

Matthijs de Gier

Al222 | januari 1997

Alle in dit document vermelde gegevens zijn strikt vertrouwelijk. Publicatie en inzage aanderden, geheel of gedeeltelijk, is zonder toestemming van het NIPO beslist niet toegestaan© N I P O Amsterdam

Inhoud

Inleiding

11.11.21.31.4

22.12.22.32.3.12.3.22.4

2.52.5.12.5.2

33.13.23.2.13.2.23.2.33.3

3.3.13.3.23.3.33.4

1

Uitgangspunten bij het onderzoekInleidingDefinitie van bestelwagen volgens de indeling van de RDWBestelwagensegment is sterk onderbelicht in bestaande statistiekenBestaande onderzoeksresultaten als vertrekpunt

Positie van het bestelwagenvervoerInleiding78% van het bedrijfsvoertuigenpark bestaat uit bestelwagensToename in het particulier gebruik van bestelwagensVerkopen nieuwe bestelwagensSoort gebruikOok in het kilometrage is het belang van de bestelwagensegmenttoegenomenEnergieverbruik en emissies in korte tijd verdubbeldEnergieverbruikCC>2 Emissie

De zakelijke gebruikers van bestelwagensInleidingResultaten uit eerder onderzoek wijzen in dezelfde richtingBerenschotCBSNIPOSterke positie van het Bestelwagensegment in de bouwnijverheid.handel en dienstverleningOmvang wagenpark naar branchesKilometrage naar branchesBestelwagenpark naar laadvermogenklasseVoor nadere detaillering ontbreken de gegevensConclusies en aanbevelingen

Bijlagen deelmarkten en marktsegmentenNIPO branches en sectoren

22234

555667

899

10

121212121213

151517191922

A1222 ; Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens | Deelmarkten j © N I P O Amsterdam: januari 1997

Inhoud jiguren en tabellen1 Omvang bedrijfvoertuigenpark naar voertuigcategorieën per l augustus 2 996 32 Aantal bestelwagens in de periode 1985-1995 53 Aantal verkochte bestelwagens 74 Aantal bestelauto's naar hoofdgebruik in de periode 1985-1993 85 Gemiddeld jaarkilometrage per voertuigtype 86 Totale voertuigkilometrage van bestelwagens naar hoo/dgebruik (x min km) 97 Gemiddeld energieverbruik per voertuigtype in MJ/km l O8 CO2 emissie per voertuigtype (min kg) l O9 Park-emissie/actoren bestelwagens 1985-1995 (g/km) 1110 Aantal bestelwagens naar SBI bedrijfstak 1311 Aantal bedrijfsvestigingen dat gebruik maakt van bestelwagens 1412 Aanta! bestelwagens naar branche (schatting) 1613 Gemiddelde jaarkilometrage van bestelwagens naar SBI bedrijfstak 1814 Totaal kilometrage van bestelwagens naar SBI bedrijfstak (in min. k?n) 1815 Bestelwagenpark naar laadvermogenklasse 19

A1222 ; Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens i Deelmarkten ! © N I P O Amsterdam januar i 1997

Inleiding

Volgens opgave van het CBS is het bezit en gebruik van bestelwagens in de afgelopenjaren sterk toegenomen. Zo is de bestelwagenmarkt aanzienlijk sneller gegroeid dande markt voor vrachtauto's. Deze groei is gepaard gegaan met een forse toename vande verkeers- en Vervoerprestaties op Nederlands grondgebied en heeft geleid tot eennavenante stijging van het energieverbruik en de emissies.

Transactie heeft zich tot doel gesteld om een reductie van het energieverbruik en deemissies te bereiken. Gezien de omvang van het bestelwagensegment en de sterkegroei van dat segment wil zij gericht onderzoek doen naar de oorzaken van dezesterke groei. Transactie en de Hoofdafdeling Wegvervoer van DGV hebben het NIPOgevraagd een onderzoek naar deze groei uit te voeren. De probleemstelling van hetonderzoek luidt:

"Wat zijn de achterliggende factoren van de snelle groei van het bestelwagenverteer en welkebemvloedmgsmogehjkheden zijn er om deze groei en de daarmee gepaard gaande stijging vanenergiegebruik en emissies terug te dringen?"

Het onderzoek wordt uitgevoerd in drie stappen:• Een kwantitatieve analyse naar de diverse deelmarkten en marktsegmenten in het

bestelwagenvervoer (deskresearch).• Een kwalitatieve analyse van drie tot vier belangrijke marktsegmenten in de

bestelwagenvervoer.• Een evaluatie van beïnvloedingsmogelijkheden om de snelle groei terug te

dringen.

Het onderhavige rapport doet verslag van de eerste fase. Met deze eerste fase wordtgetracht een globaal maar relevant overzicht te geven van de diverse deelmarkten enmarktsegmenten in het bestelwagenvervoer. Dit met het oog op het identificeren vande belangrijkste marktsegmenten welke nodig zijn voor de tweede fase van hetonderzoek.

In dit rapport wordt achtereenvolgens aandacht besteed aan:• de uitgangspunten bij het onderzoek• de positie van het bestelwagenvervoer• de zakelijke gebruikers van bestelwagens

Al 2222 ; Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens | Deelmarkten ! © NIPO Amsterdam i januari 1997 i

Uitgangspunten bij het onderzoek

1.1 Inleiding

Alvorens de bestelwagenmarkt in kaart te brengen, wordt in dit hoofdstuk ingegaanop de uitgangspunten bij het onderzoek. Achtereenvolgens komen aan de orde: dedefinitie van de bestelwagen, het probleem omtrent de beschikbaarheid van gegevensen de bestaande onderzoeken die als vertrekpunt hebben gediend.

1.2 Definitie van bestelwagen volgens de indeling van deRDW

Het begrip bestelwagen wordt omschreven als een wagen dienend om er goederenmee te bezorgen bij afnemers en af te halen bij leveranciers. Formeel gezien wordt debestelwagen dan ook gerekend tot de categorie bedrijfsvoertuigen. Bij het definiërenvan een bestelwagen wordt in de literatuur uitgegaan van de indeling die gemaaktwordt door de Rijksdienst van het Wegverkeer (RDW). Elk voertuig dat gebruikt wordtop de openbare weg is kentekenplichtig, d.w.z. het voertuig dient ingeschreven testaan in het kentekenregister van de RDW. Door de RDW worden driehoofdcategorieën voertuigen onderscheiden, te weten: de personenauto's, debedrijfsvoertuigen en de motortweewielers. Deze hoofdcategorieën wordenadministratief onderscheiden door middel van verschillende kentekentypes.

Binnen de categorie bedrijfsvoertuigen maakt de RDW de volgende onderverdelingnaar type voertuig:• Bestelwagens: 3- en 4-wielige vrachtvoertuigen, waarvan het ledig gewicht

vermeerderd met het laadvermogen ten hoogste 3.500 kg bedraagt.• Vrachtwagens: 4- en meerwielige ongelede vrachtvoertuigen, waarvan het ledig

gewicht vermeerderd met het laadvermogen meer dan 3.500 kg bedraagt.• Trekkers: motorvoertuigen ingericht voor het trekken van opleggers.• Speciale voertuigen: bedrijfsvoertuigen voor bijzondere doeleinden zoals

brandweerauto's, reinigingsauto's, takelwagens, enz.• Autobussen: motorvoertuigen ingericht voor het vervoer van 9 of meer passagiers

(excl. bestuurder).

Voor de vaststelling van de totale omvang van het (bedrijfs)voeituigenpark wordt indit onderzoek uitgegaan van diverse CBS-statistieken1 over het bezit en gebruik vanbedrijfsvoertuigen. Het CBS maakt bij het opstellen van deze statistieken gebruik vande gegevens van de RDW. Zo laten de meest recente cijfers zien dat het totalebedrijfsvoertuigenpark op l augustus 1996 een omvang had van circa 680.000voertuigen.

Statistiek van de motorvoertuigen 1995.1996Het bezit en gebruik van bedrijfsvoertuigen 1985.1989,1993

A1222 : Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens l Deelmarkten ! © NIPO .Amsterdam l januari 1997 \ 2

Ook andere instanties, zoals de NIWO, de SIEV en de RAI, beschikken over (deels vande RDW afgeleide) informatie over de omvang van het bedrijfsvoertuigenpark. Voorhet specifieke bestelwagensegment bieden de CBS-statistieken echter de meestemogelijkheden om uitspraken te kunnen doen op diverse sub-niveaus.

Figuur l laat zien hoe het bedrijfsvoertuigenpark is opgebouwd uit de verschillendecategorieën voertuigen. Uit de figuur komt naar voren dat de bestelwagen quaaantallen veruit het belangrijkste segment is binnen het bedrijfsvoertuigenpark.

l \ Omvang bedrijfvoertuigenpark naar voertuigcategorieën per l augustus 1996

7%

™I 0**d«g«a vrachtwagenD trekkerG speciaal voertuigS autobus

75%

Bron: CBS

1.3 Bestelwagensegment is sterk onderbelicht in bestaandestatistieken

Het begrip bestelwagen en de omvang van het wagenpark worden in hoofdlijnenbepaald zoals hierboven beschreven. Dit geeft echter nog lang geen antwoord opvragen als: 'Wie de bestelwagens bezitten?', 'Hoeveel kilometers wordt er meegereden?', 'Wat wordt ermee vervoerd?' en 'Hoe efficiënt worden ze ingezet?'.Weliswaar is het mogelijk een aantal vragen direct te beantwoorden, echter in demeeste statistieken is tot voorheen het bestelwagensegment sterk onderbelichtgebleven. Een eerste aanzet tot meer inzicht in het gebruik van (lichte) bestelauto's isrecentelijk gedaan door het CBS2. Daarbij is voor het eerst het eigen vervoer met dezevoertuigen in kaart gebracht (volgens opgave van het CBS worden lichte bestelwagens

Verkeer- en vervoerprestaries van lichte bestelauto's . maandstaust iek verkeer en vervoer. 96/7

A1222 , Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens i Deelmarkten ! © NIPO Amsterdam : januari 1997

voornamelijk ingezet voor het transport van eigen producten van ondernemingen enparticulieren). Een probleem in deze blijft echter het gebrek aan relevante historischegegevens om de ontwikkelingen op adequate wijze te kunnen beschrijven.

Schipperend met het gebrek aan adequaat onderzoeksmateriaal wordt in dezerapportage het bezit en gebruik van bestelauto's verder uitgewerkt. Zoals in dedoelstelling is omschreven staat het identificeren van de belangrijkste segmenten inhet bestelwagenvervoer bij deze uitwerking voorop.

1.4 Bestaande onderzoeksresultaten als vertrekpunt

Recentelijk is in een tweetal onderzoeken aandacht besteed aan het gebruik vanbestelwagens. 'Energiebesparingsmogelijkheden van boordcomputers inbestelwagens'3 geeft een kwalitatieve en kwantitatieve beschrijving van hetNederlandse bestelwagenpark in 1993. Ook in het rapport 'Definitie, omvang eneconomische betekenis van het korte afstandsvervoer in Nederland'4 wordt eenanalyse gegeven van het bestelwagenvervoer. Daarbij is ook een aantal belangrijkegebruikers van bestelwagens geïdentificeerd.

De analyses die in beide onderzoeken zijn gemaakt zullen in het onderhavigeonderzoek verder uitgewerkt worden. Dit houdt in dat we uitgaan van de aantallen diein de rapportages genoemd worden (omvang van het wagenpark, verkeer- enVervoerprestaties, emissies e.d.). We maken een eerste stap door de bestaandegegevens te verrijken met historisch cijfermateriaal. Vervolgens wordt het bezit engebruik van bestelwagens verder uitgewerkt. Hierbij gaat het met name om hetidentificeren van de belangrijkste segmenten in het bestelwagenvervoer. Bij dezeanalyse wordt gebruik gemaakt van beschikbaar cijfermateriaal uit een aantal NIPO-onderzoeken5. Uiteraard wordt ook gebruik gemaakt van de basisstatistieken van hetCBS en van de eerder genoemde CBS-publicaties.

De periode die in dit onderzoek wordt beschreven beslaat in hoofdlijnen de jaren1985-1996. Indien er echter uitspraken gedaan worden over marktsegmenten, danbeperkt deze periode zich in een aantal gevallen tot 1985-1993. Op detailniveau zijn ervoor de laatste jaren niet voldoende gegevens beschikbaar. Als referentiepunten isgekozen voor de jaren 1985, 1989 en 1993. In deze jaren is door het CBS een enquêteuitgevoerd in het kader van de Statistiek van het bezit en gebruik vanbedrijfsvoertuigen.

NEA. 1996

Berenschot. 1996Autoleasing en wagenparkbeheer 1993Autoleasing en wagenparkbeheer 1995Koop zuinig, Rij zuinig. Een onderzoek onder fleetowners, 1996 (In opdracht van Noveml

A1222 [ Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens | Deelmarkten j © N I P O Amsterdam ! januari 1997 4

Positie van het bestelwagenvervoer

2.1 Inleiding

In dit hoofdstuk staan we stil bij de positie van het bestelwagenvervoer. Uit eerderonderzoek is namelijk naar voren gekomen dat het bestelwagensegment terrein heeftgewonnen ten opzichte van de andere voertuigcategorieën. We laten hier vooral zienin welke opzichten het belang van het bestelwagensegment is toegenomen. Aan deorde komen: de ontwikkelingen in het aantal bestelwagens, het grijsrijden, dekilometrages, het energieverbruik en de emissies.

2.2 78% van het bedrijfsvoertuigenpark bestaat uitbestelwagens

Het totale bedrijfsvoertuigenpark in Nederland bestond op l augustus 1995 uit bijna660.000 voertuigen. Daarin neemt het segment van de bestelwagens - met eenabsoluut aantal van bijna 500.000 en een marktaandeel van 78% - een belangrijkeplaats in.

De omvang van het totale bedrijfsvoertuigenpark is in de periode 1985-1995 jaarlijkstoegenomen met gemiddeld circa 4,9%. Deze toename kan vooral wordentoegeschreven aan de groei in het bestelwagensegment. De groei van het aantalbestelwagens is met gemiddeld 6,5% aanzienlijk groter geweest dan die in de overigesegmenten. Zoals tabel 2 aangeeft heeft deze groei zich dan ook vertaald in een sterktoegenomen marktaandeel van de bestelwagens.

2 Aantal bestelwagens in de periode 1985-1995

jaar aantal bedrijfsvoertuigen w.v. bestelwagens aandeel bestelwagens1985 403.990 263.660 65%1989 530.620 377.960 71%

1993 650.800 490.500 75%

1995 657.970 495.960 78%

Bron: CBS

Al 222 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens ' Deelmarkten j © NIPO Amsterdam : januar i 1997 : 3

2.3 Toename in het particulier gebruik van bestelwagens

2.3.1 Verkopen nieuwe bestelwagensZoals eerder opgemerkt worden de bestelwagens administratief gezien ondergebrachtbij de bedrijfsvoertuigen. In werkelijkheid worden bestelwagens echter ook gebruiktdoor particulieren. Het betreft hier dan het zogenaamde 'grijsrijden'. Dit verschijnselis sinds een aantal jaren sterk toegenomen. Bij grijsrijden gaat het om bepaaldesoorten bedrijfsauto's die door particulieren in het niet-zakelijke verkeer wordengebruikt. Het meest voorkomende type is de personenauto in de 'bestelauto-uitvoering', ofwel de VAN. Andere typen bedrijfsvoertuigen (zoals de lichtebestelauto's) worden ook, zij het in mindere mate, door particulieren gebruikt. Per ljanuari 1988 is de wetgeving aangescherpt om het 'oneigenlijk gebruik' een halt toe teroepen. Kleine bestelwagens moesten per ingang van die datum aan een aantalvoorwaarden voldoen om onder het grijze kenteken te blijven vallen. Nadat er in 1987nog sprake was van een piek in de verkopen, daalden de verkoopcijfers vanbestelwagens in 1988 en 1989 aanzienlijk. De inventieve particuliere grijsrijder konechter goed met deze maatregelen overweg, want vanaf 1990 trokken de verkopenweer aan. Voor de wetgever was één en ander reden om in 1992 andermaal tebesluiten tot een aanscherping van de regels. Ook deze strengere regels hebbenduidelijk effect gehad op de verkopen. In 1993 en 1994 was er sprake van eenaanzienlijke daling. Vooral de categorie grijsrijdende particulieren haakten af. Toch isook in de categorie bedrijfsmatig aangeschafte bestelwagens het aantal verkopen in1993 en 1994 fors gedaald (zie figuur 3).

A1222 Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens , Deelmarkten ; © N I P O Amsterdam januar i 1997 f>

3 Aantal verkochte bestelwagens

x i.ooo80 T

75 - • •

70 --•

60 - •

1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995

Bron: CBS

2.3.2 Soort gebruikOp grond van het soort vergunning en de hoofdbestemming6 van het vrachtvoertuigkan het bestelwagenpark worden onderverdeeld naar soort gebruik. We hanterenhierbij de volgende, van het CBS afgeleide, indeling:• vervoer van goederen• semi-goederenvervoer• personenvervoer• particulier gebruik• gebruik onbekendHet vervoer van goederen wordt omschreven als de activiteiten die tot doel hebbengoederen van de ene plaats naar de andere te brengen. Bij het semi-goederenvervoerwordt de bestelauto gezien als 'rijdende werkplaats' en gebruikt voor het meenemenvan gereedschap en materialen (bijv. de installatiebranche en nutssector). Hierbij gaathet slechts ten dele om het 'vervoer' van goederen. Onder het particulier gebruikvallen alle bestelwagens die voor privé-doeleinden worden gebruikt.

Tabel 4 laat zien dat ruim de helft van de bestelwagens gebruikt wordt voor hetvervoer van goederen. Opvallend is echter dat een aanzienlijk deel voor anderedoeleinden wordt ingezet. Zo worden de bestelwagens in toenemende mate gebruiktvoor het semi-goederenvervoer of ingezet voor het particulier gebruik.

Goederenvervoer, personenvervoer, overig zakelijk gebruik of privé gebruik

A1222 ; Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens j Deelmarkten '> © N I P O .Amsterdam januari 1997 7

4 | Aantal bestelauto's naar hoo/dgebruik in de periode 1985-1993

hoofdgebruik

vervoer van goederensemi-goederenvervoerpersonenvervoerparticulier gebruikonbekendtotaal

1985abs

156.47045.290

5.170

48.070

8.640

263.640

%

59

17

2

183

100

1989abs

218.09085.0306.490

68.340

-377.950

%

57

22

2

18

100

1993abs

262.100113.580

9.420

103.600

1.800490.500

%53

23

2

210

100

Bron: CBS, bewerking NIPO

2.4 Ook in het kilometrage is het belang van debestelwagensegment toegenomen

Het totale voeltuigkilometrage van Nederlandse bedrijfsvoertuigen is toegenomen vanbijna 12 miljard in 1985 tot ruim 20 miljard in 1993. In vergelijking met de omvangvan het wagenpark speelt de bestelauto in het totale kilometrage een mindervoorname rol. Dit neemt niet weg dat het aandeel van de bestelwagens in het totalekilometrage toch aanzienlijk is en bovendien duidelijk is toegenomen, namelijk van42% in 1985 tot 51% in 1993. Het gemiddelde jaarkilometrage van de bestelwagen lagin de periode 1985-1993 tussen de 18.000 en 22.000 kilometer. Tabel 5 laat zien dathet gemiddelde jaarkilometrage7 bij de bestelwagens aanzienlijk lager is dan bij deoverige bedrijfsvoertuigen. Een belangrijke oorzaak hiervoor is dat bestelwagensvoornamelijk worden ingezet bij het korte afstandsvervoer8.

5 | Gemiddeld jaarkilometrage per voertuigtype

soort voertuigbestelwagensvrachtwagenstrekkersspeciale voertuigenautobussen

198518.61043.63091.90019.730

61.480

3989

19.91050.08095.500

16.590

62.220

1993

21.60054.800

102.88015.500

62.830

Bron: CBS

De in dit rapport opgenomen kilometrages betreffen het totale vervoer, d.w.z. zowel het binnenlandsals het internationaal vervoer.Korte-afstandvervoer wordt door Berenschot omschreven als binnenlands vervoer waarvoor geldt dal de'rit' korter is dan 50 km.

A1222 ! Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens j Deelmarkten © NIPO Amsterdam : januari 1997

Bedroeg het totale kilometrage van de bestelwagens in 1985 nog een kleine 5 miljardkilometer, in 1993 is dit aantal meer dan verdubbeld en uitgekomen op ruim 10miljard kilometer. Tabel 6 laat zien hoe het kilometrage van het bestelwagensegmentverdeeld is naar hoofdgebruik. In overeenstemming met wat eerder is geconstateerdheeft binnen dit segment het vervoer van goederen, relatief gezien, terrein verloren aanhet particulier gebruik en in mindere mate aan het semi-goederenvervoer.

6 [ Totale voertuigkilometrage van bestelwagens naar hoo/dgebruik fx min km)

hoofdgebruik

vervoer van goederensemi-goederenvervoerpersonenvervoerparticulier gebruikonbekendtotaal

1985abs3.122

856122645

152

4.898

%

64

17

2

13

3100

1989abs

4.5971.768

1091.046

-7.521

%

61

24

1

14

-

100

1993abs5.9602.332

1901.865

3110.378

%57

222

180

100

Bron: CBS

Relateren we het vervoer van goederen met bestelwagens aan het totale vervoer vangoederen, dan blijkt dat het bestelwagensegment ook hier terrein heeft gewonnen.Van alle voertuigkilometers die in 1985 noodzakelijk waren voor het vervoer vangoederen9 werd 35% gegenereerd door het bestelwagensegment. In 1993 is ditpercentage opgelopen naar 40%.

2.5 Energieverbruik en emissies in korte tijd verdubbeld

2.5.1 EnergieverbruikTabel 7 laat zien dat het energieverbruik per gereden kilometer zich voor hetbestelwagensegment gunstig heeft ontwikkeld, zeker in vergelijking met de overigevoertuigcategorieën. In de beschouwde periode is het specifiek verbruik(energieverbruik per gereden kilometer) met 12% afgenomen. Dit is voornamelijk toete schrijven aan de sterke toename van het aantal bestelwagens met dieselmotoren.Deze motoren gaan efficiënter om met de brandstof dan benzinemotoren. Bovendienis de energie-doelmatigheid van dieselmotoren sinds 1991 aanmerkelijk verbeterd.

y Exclusief semi-goederenvervoer

A1222 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens l Deelmarkten j O N I P O Amsterdam ! j anua r i 1997 : 9

7 Gemiddeld energieverbruik per voertuigtype in MJ/km

voertuigtype index1985=100

bestelwagensvrachtwagenstrekkersspeciale voertuigenautobussen

4,011,813,711,811,9

3,712,013,310.612,0

3.5

11,6

12.810,7

11.9

3.5

12,0

13,3

10.9

11.9

8810297

92100

Bron: CBS

Ondanks de gunstige ontwikkeling in het specifiek verbruik heeft de toename van hettotale voeltuigkilometrage zich vertaald in een toename van het totaleenergieverbruik. Het totale energieverbruik van de bedrijfsvoertuigen is in de periode1985-1995 met circa 48% toegenomen en uitgekomen op 136 PJ. Per voertuigcategorieis de ontwikkeling in het gebruik verschillend. Het verbruik van bestelwagens is in debeschouwde periode verdubbeld (van 19 PJ naar 38 PJ) en daarmee aanmerkelijksneller toegenomen dan het verbruik van de andere voertuigen.

2.5.2 CO2 EmissieWat voor het totale energieverbruik geldt, geldt ook voor de uitstoot van schadelijkestoffen. De uitstoot veroorzaakt door bestelwagens is aanmerkelijk snellertoegenomen dan de uitstoot van de overige voertuigen. Illustratief daarvoor is deuitstoot van C02: ondanks dat de uitstoot van bestelwagens sinds 1993 weinig istoegenomen en ondanks een dalende emissiefactor (kg per km), is de uitstoot in deperiode 1985-1995 bijna verdubbeld'(zie tabel 8).

8 C02 emissie per voertuigtype

voertuigtype

bestelwagensvrachtwagenstrekkersspeciale voertuigenautobussenrotaaJ

abs1.388

2.794

1.660

351

5186.711

(min kg)

1985%

2142

255

8100

abs1.918

3.3292.115

277

537

8.176

1989%

23

4126

47

100

abs2.5653.3462.574

230

549

9.264

1993/D

28

36

28

3

6

100

abs2.743

3.416

2.938

228

5669.893

1995%

28

35

302

6

100

index1985=100

205

122

177

65

109

147

Bron: CBS

A1222 [ Trends Bezir en Gebruik van Bestelwagens ! Deelmarkten ! © N I P O Amsterdam : j anuar i 1997 : 10

In tabel 9 is de ontwikkeling weergegeven van de belangrijkste park-emissiefactorenvoor het bestelwagensegment. Tabel 9 laat duidelijk zien dat de ontwikkeling vanschonere motoren en de vernieuwing van het wagenpark hebben bijgedragen tot eenaanzienlijke reductie van de park-emissiefactoren. Een uitzondering hierop vormt deuitstoot van S02 en N2O.

9 | Park-emissiefactoren bestelwagens 1985-1995 (g/km)

emissie 1985 1989 1993 1995 index1985=100

CO 9,4 5.8 3.2 2,6 28

VOS, verbranding 1,87 1.25 0.70 0.58 31

NOx 2.0 1,7 1,5 1.4 70

Aérosolen 0,31 0,23 0,19 0,20 65S02 0,22 0,21 0,23 0.22 100Lood 0,0118 0,0017 0,0005 0,0003 3C02 292 269 253 256 88N2° 0,026 0,028 0,029 0,031 119

Bron: CBS

A1222 ; Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens ; Deelmarkten | © N I P O Amsterdam : januari 1997 11

De zakelijke gebruikers van bestelwagens

3.1 Inleiding

In het vorige hoofdstuk is naar voren gekomen dat circa 80% van het aantalbestelwagens wordt gebruikt voor zakelijke doeleinden, hetzij voor het vervoer vangoederen hetzij voor het semi-goedereenvervoer. In dit hoofdstuk vervolgen we deanalyse met het in kaart brengen van de zakelijke gebruikers. Voorop staat daarbijhet identificeren van de belangrijkste gebruikers. De analyse richt zich daarom vooralop het segmenteren van de zakelijke markt voor bestelwagens. In eerdereonderzoeken is al 'zijdelings' aandacht besteed aan de belangrijkste spelers op debestelwagenmarkt. Dit 'zijdelings' betekent dat de informatie uit deze onderzoekenzeker waardevol is, maar dat er hier en daar gegevens ontbreken. Door nu debruikbare gegevens uit de afzonderlijke onderzoeken te combineren is het mogelijkeen globaal beeld te schetsen van de belangrijkste ontwikkelingen.

We beginnen dit hoofdstuk met het in kaart brengen van de beschikbare bronnen.Vervolgens laten we zien welk totaalbeeld ontstaat als de verschillende gegevens metelkaar in relatie worden gebracht.

3.2 Resultaten uit eerder onderzoek wijzen in dezelfderichting

3.2.1 BerenschotEerder in dit rapport is melding gemaakt van het onderzoek naar de betekenis van hetkorte afstands vervoer dat uitgevoerd is door Berenschot. In dit onderzoek is eenanalyse gemaakt van het bestelwagenvervoer. Daarbij is een aantal belangrijkegebruikers geïdentificeerd. Door Berenschot worden de volgende branches genoemd:• installatiebranche• transportsector• detailhandel• groothandelBinnen de installatiebranche vindt veel goederenvervoer plaats door middel van(kleine) bestelwagens en personenauto's met grijs kenteken (VAN). De gemiddeldeafgelegde afstand op jaarbasis bedraagt ongeveer 32.000 kilometer. Binnen detransportsector worden naast vrachtwagens ook grotere bestelwagens ingezet voor hetgoederenvervoer.

3.2.2 CBSIn het voorgaande hoofdstuk zijn gegevens gepresenteerd uit de CBS statistiek van hetbezit en gebruik van bedrijfsvoertuigen. Uit dezelfde statistiek ontlenen wij hiergegevens over liet aantal bestelwagens naar bedrijfstak. Tabel 10 laat zien in welkebedrijfstakken de bestelwagens staan opgesteld.

A1222 ! Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens l Deelmarkten ' © NIPO Amsterdam i januari 1997 ; 12

10 l Aantal bestelwagens naar SBI bedrijfstak

0

12/34

5

6

7

8

9

Bedrijfstak SBI

Landbouw en visserijDelfstofwinningIndustrieOpenbare nutsbedrijvenBouwnijverheid en installatieHandel, hotel, restauratiereparatiebedrijven voor gebruiksgoederenTransport, opslag- en communicatieZakelijke dienstverlening, bank/verz.Overige dienstverleningTotaal

1985abs

11.360100

20.2905.340

48.850

60.41011.55015.150

26.880199.930

%5,7

0,110,2

2,7

24,4

30,2

5,87,6

13,4

100

1989abs

19.300590

37.6205.270

65.940

84.430

7.990

21.920

16.910259.970

%

7.4

0,2

14,5

2.0

25,4

32,5

3.08,4

6,5

100

KanttekeningenVan een aanzienlijk aantal bestelwagens is de bedrijfstak echter onbekend of, watbelangrijker is, niet van toepassing. In grote lijnen zijn dit dezelfde bestelwagens diebij de indeling naar hoofdgebruik (zie paragraaf 2.3) vallen onder de categorieën'particulier gebruik' en 'gebruik onbekend'. Voor de goede orde zij opgemerkt datdeze bestelwagens niet in de tabel staan vermeld. De totale omvang van hetbestelwagenpark wijkt hierdoor af van dat in de tabellen 2 en 4. Voor het jaar 1993zijn helaas geen gegevens bekend (uit navraag bij het CBS blijkt dat slechts 50% vanhet aantal bestelauto's gekoppeld kon worden aan het Algemene Bedrijven Register).

Uit tabel 10 komt het belang van de bouwnijverheid/installatie en handel/horeca/reparatiebedrijven naar voren. Samen gebruiken deze twee bedrijfstakken bijna 60%van alle bestelwagens.

3.2.3 NIPOHet NIPO heeft in de afgelopen jaren (1993, 1995 en 1996) verschillende onderzoekenverricht waarin aandacht is besteed aan de markt voor bestelwagens.

Deze onderzoeken zijn gebaseerd op de totale populatie van het Nederlandsebedrijfsleven. Deze populatie is door het NIPO opgesteld in het kader van de BusinessMonitor (BM). In de BM worden jaarlijks 20.000 bedrijfsvestigingen uit het bestand vande Kamers van Koophandel ondervraagd. In het kort kan de BM worden omschrevenals een grootschalig screeningsonderzoek voor meerdere onderzoeken tegelijk. Tijdensde vraaggesprekken van de BM komt een groot aantal onderwerpen aan bod, zoals:personeelsgrootte, orderpositie, winstontwikkeling, investeringen, etcetera. Met de

Al222 ! Trends Bezir en Gebruik van Bestelwagens ' Deelmarkten l © NIPO Amsterdam | januari 1997 i 13

FinancieringIn 10% van de bedrijven en instellingen die over bestelwagens beschikken, wordtgeleast en door 91% worden de bestelwagens uit eigen middelen aangeschaft. Deleasepenetratie is afhankelijk van de omvang van het wagenpark. Bij bedrijven meteen groot wagenpark worden relatief meer bestelwagens geleast dan bij bedrijven meteen klein wagenpark.

3.3 Sterke positie van het bestelwagensegment in debouwnijverheid, handel en dienstverlening

3.3.1 Omvang wagenpark naar branchesOm voor elke branche een marktschatting te kunnen geven van het aantalbestelwagens in de periode 1985-1996 zijn de statistieken van het CBS en de databasesvan het NIPO met elkaar in relatie gebracht. In deze paragraaf laten we zien wat hetéén en ander heeft opgeleverd.

Bij de berekeningen zijn we uitgegaan van de totalen zoals vermeld in tabel 10. Omdatdeze cijferreeks ophoudt na 199310 zijn de totalen voor 1995 en 1996 berekend doorhet aantal bestelwagens van 1993 te laten toenemen met de jaarlijkse groei van hetzakelijk gebruik van bedrijfsvoertuigen. De aldus berekende randtotalen voor 1995 en1996 zijn verdeeld over de verschillende branches op basis van NIPO-cijfers.

Nadrukkelijk zij opgemerkt dat het hier om een schatting gaat. Vanwege de verschillenin absolute aantallen, branche-indelingen en definities ontstaan soms onwerkelijkeafwijkingen in de trend. Daarom zijn in enkele gevallen uitschieters bijgesteld.

Tabel 12 schetst de ontwikkeling van het aantal bestelwagens in het bezit van hetNederlandse bedrijfsleven. In de periode 1985-1996 is het bestelwagenpark datgebruikt wordt voor zakelijke doeleinden meer dan verdubbeld en in 1996uitgekomen op ruim 400.000.

Circa één op de vier bestelwagens is in het bezit van de bedrijven in de bouwnijverheid.Zoals eerder door Berenschot geconstateerd zijn het vooral de installatiebedrijven dieintensief gebruik maken van bestelwagens en de zogenaamde VANS.

Naast de bouwnijverheid staan er relatief veel bestelwagens opgesteld bij de groothandelen detailhandel. In 1996 hebben deze branches samen een marktaandeel van circa 33%,hetgeen ze op gelijke hoogte brengt met de bouwnijverheid. In dit verband kan ookgewezen worden op een onderzoek van het EIM, waarin het vervoer naar deachterdeur van de detailhandel in kaart is gebracht11. Dit vervoer vindt voornamelijkplaats van de groothandel naar de detailhandel. De omvang en samenstelling van het

Voor 1993 is wel het totaal aantal bestelwagens bekend, maar ontbreekt de onderverdeling naarbranchesMag het een kilometertje minder zijn?, EIM. 1995

A1222 : Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens ': Deelmarkten i © N I P O Amsterdam i januar i 1997 ; 15

vervoer wordt in sterke mate beïnvloed door allerhande omgevingsfactoren, zoals:veranderde commerciële belangen, meer just-in-time leveringen, de venstertijden enveranderingen in de samenwerking tussen de verschillende schakels in dedistributiekolom. In verhouding tot het totale binnenlandse goederenvervoer over deweg worden relatief veel kilometers gereden voor het goederenvervoer naar deachterdeur van de detailhandel. Wanneer de goederen door de detaillisten zelf wordenopgehaald, maken zij relatief veel gebruik van bestelwagens of personenauto's. Als deleveranciers (groothandel) het vervoer naar de detailhandel zelf (laten) verzorgen,wordt vaker gebruik gemaakt van een vrachtwagen.

Een derde cluster van branches, die qua omvang een belangrijke rol speelt (14%), is dievan de zakelijke- en overige dienstverlening. De belangrijke sectoren in dit cluster zijnde bedrijven in het bank- en verzekeringswezen en allerhande bureaus, zoals:architectenbureaus, ingenieursbureaus, reclamebureaus en advokatenkantoren. Ookde schoonmaakbedrijven en wasserijen behoren tot dit cluster. (In bijlage l is eenoverzicht opgenomen waarin voor elke branche de onderliggende sectoren zijnweergegeven).

12 \ Aantal bestelwagens naar branche (schatting)

SBI

0

1

2/3

5

6

6

6

66

7

894

branche

LandbouwDelfstcfwimmgIndustr ieBouwGroothandelDetailh.foodDetailh. n. foodAuto/reparatieHoreca

Transport

Zakelijke dienst.Overige dienst.NutsbedrijvenTotaal

1985

11.360

100

20.29048.850

20.570

8.850

19.670

6.5504.770

11.550

15.150

26.880

5.340199.930

1989

19.300

590

37.620

65.940

28.750

12.370

27.480

9.1606.670

7.990

21.920

16.910

5.270

259.970

1993

24.790

220

39.910

114.990

43.660

18.790

41.740

13.91010.130

17.950

30.89018.270

11.650

386.900

1995

26.600

240

33.590

107.370

51.720

24.420

46.370

12.6105.150

18.850

32.250

22.170

12.500393.840

1996

23.500

170

34.940

108.780

52.020

28.390

48.990

14.3307.620

18.810

32.82024.470

8.690

403.530

index 1985-1996

(198S=]00)207

163

172223

253

321

249

219160

163217

91

163202

Bron: CBS, NIPO. bewerkte cijfers

De aangestipte branches zijn niet alleen naar omvang van het wagenpark belangrijk;zoals tabel 12 laat zien zijn dit tevens de branches waar de toename van het aantalbestelwagens relatief fors is geweest.

A1222 ! Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens • Deelmarkten i © N I P O Amsterdam : lanuari 1997 16

Een belangrijke branche binnen de transportsector is uiteraard die van de koeriers- enexpresvervoerders. In de afgelopen periode heeft deze branche zich sterk ontwikkeld.Deze deelmarkt is gelet op het aantal transportbedrijven zeer omvangrijk. Vastgesteldis dat ruim 15% van alle bedrijven in het beroepsgoederenvervoer over de wegkoeriers- en expresdiensten als hoofdactiviteit heeft. Daarnaast heeft een groot aantalvervoerbedrijven dit soort snelvervoer als nevenactiviteit. Het vervoer vindt meestaldirect van verlader naar ontvanger plaats; de pakketten worden dezelfde dagafgeleverd. De voertuigen die voor dit vervoer ingezet worden zijn hoofdzakelijk(lichte) bestelwagens. De meeste koerier- en expresvervoerders worden dan ookgekarakteriseerd door een hoge specialisatiegraad (het aantal bestelwagens uitgedruktin het totale wagenpark bij een bedrijf). Alhoewel de Nederlandse expresmarkt tot opheden nooit in kaart is gebracht en niet exact bekend is welk beslag zij legt op hettotale bestelwagenvervoer kan zij voor het onderhavige onderzoek zeker als één vande belangrijke segmenten worden betiteld.

3.3.2 Kilometrage naar branchesIn de tabellen 13 en 14 is de ontwikkeling weergegeven van de verkeersprestaties doorbestelwagens. De opgenomen gemiddelde jaarkilometrages zijn afkomstig uit destatistieken van het CBS. Een verdere uitsplitsing naar branches zoals in tabel 12 ishier niet mogelijk.

Het gemiddelde jaarkilometrage van een bestelwagen is toegenomen van circa 18.600in 1985 tot 21.600 in 1993. In tabel 13 zijn de gemiddelde kilometrages opgenomenvoor de verschillende branches. Het laatste jaar waarvoor de gemiddelde kilometragesbekend zijn is 1993. De CBS statistieken laten zien dat het gemiddelde jaarkilometragehet hoogst is in de transportsector. De handel en de bouwnijverheid zijn, zoals weeerder zagen, de branches die relatief veel bestelwagens gebruiken. Wat betreft deverkeersprestaties nemen ze een verschillende positie in: de bouwnijverheid netonder en de handel ruim boven het gemiddelde.

A1222 ' Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens i Deelmarkten • © N I P O Amsterdam : j anua r i 1997 l'

13 | Gemiddelde jaarkilometrage van bestelwagens naar SBI bedrijfstak

0

12/35

6

7

89

4

Bedrijfstak S6ILandbouw en visserijDelfstofwinningIndustrieBouwnijverheid en installatieHandel, hotel, restauratiereparatiebedrijven voor gebruiksgoederen........Transport, opslag- en communicatieZakelijke dienstverlening, bank/verz.Overige dienstverleningOpenbare nutsbedrijvenTotaal

198516.53023.000

21.80017.350

21.370

24.380

23.800

14.810

13.900

18.610

198918.61028.000

22.480

18.370

22.970

32.59021.870

16.850

16.400

19.910

199316.90028.000

24.800

19.200

22.700

36.23027.940

23.130

16.400

21.600


Omgerekend naar totale kilometrages werd er in 1985 met bestelwagens bijna 4miljard kilometer afgelegd in het segment voor het goederen- of semi-goederenvervoer. Naar schatting is dit aantal in 1995 ruim verdubbeld en uitgekomenop circa 8,5 miljard. Ook omgerekend naar totale jaarkilometrages zijn het de eerdergenoemde branches en brancheclusters die het beeld bepalen (zie tabel 14).

14 \ Totaal kilomctrage van bestelwagens naar SBI bedrijfstak (in min. kmj

0

12/35

6

-

8

9

4

Bedrijfstak SBILandbouw en visserijDelfstofwinningIndustrieBouwnijverheid en installatieHandel, hotel, restauratiereparatiebedrijven voor gebruiksgoederenTransport, opslag- en communicatieZakelijke dienstverlening, bank/verz.Overige dienstverleningOpenbare nutsbedrijvenTotaaï

1985

1922

453

868

1.322

288

369

408

76

3978

1989417

19982

1.402

2.251

302

556

331

100

6.365

1993395

6

946

2 120

2.793621

825

404

183

8.292


A1222 ; Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens : Deelmarkten \ © N I P O .Amsterdam januar i 1997 : IS

3.3.3 Bestelwagenpark naar laadvermogenklasseEen ander aspect waarnaar de bestelwagenmarkt kan worden ingedeeld is delaadvermogenklasse. Een hoger laadvermogen gaat in het algemeen gepaard met eenhoger brandstofgebruik. Circa één op de vijf bestelwagens heeft een laadvermogen vanminder dan 500 kg. Voor dit type bestelwagen stelt de wetgever geen eigenvervoerverplichtingen, zoals het bijhouden van een werkboekje en een register vanchauffeurs. Verreweg de meeste bestelwagens hebben een laadvermogen tussen de500 en 1.500 kg. Figuur 15 laat zien dat er in de periode 1985-1995 een verschuiving isopgetreden van het gebruik van zwaardere naar de lichtere bestelwagens.

15 Bestelwagenpark naar laadvermogenklasse

100 -r

90-

80 -

70 -

60 --

50 -

40 --

30 -

20 -•

10 -

O --

r ss.

36

'^

29-

44

m.:

::28

46

.6::,;:

:3Ö

D> 1.500 kgD 1.000-1.499 kgD 500 - 999 kgE] <500 kg

1985 1989 1993 1995

Bron: CBS

3.4 Voor nadere detaillering ontbreken de gegevens

In voorgaande paragrafen is een beeld geschetst van de ontwikkelingen in hetbestelwagenpark. Daarbij zijn de belangrijkste branches en brancheclustersgeïdentificeerd als het gaat om het bezit en gebruik. De grootheden waarin het één enander is uitgedrukt is het aantal bestelwagens en het gemiddelde en totalekilometrage. Zoals in de inleiding aangegeven zullen de uitkomsten van hetonderzoek worden gebruikt om de groei in het energieverbruik en de daarmeegepaard gaande emissies terug te dringen. Op deze plaats zou het daarom ookwenselijk zijn de belangrijkste gebruikers uit te drukken in grootheden alsenergieverbruik, emissies en Vervoerprestaties.Een probleem hierbij is het gebrek aan voldoende gegevens om betrouwbareuitspraken te kunnen doen. In hoofdstuk 2 is aangetoond dat de toename van het

A1222 | Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens \ Deelmarkten | © NIPO Amsterdam : januari 1997 i 19

energieverbruik en de uitstoot van schadelijke stoffen van bedrijfsvoertuigen vooralveroorzaakt wordt door het bestelwagensegment. Voor een verdere detaillering vandeze groei naar branches zijn voor elke afzonderlijke branche gegevens nodig overbijvoorbeeld het gebruik van verschillende soorten brandstof. Daar deze gegevensontbreken kan alleen een zeer globale inschatting van het energieverbruik en emissiesworden gegeven. Bij zo'n globale inschatting zal de verdeling van het totalekilometrage over de afzonderlijke branches centraal staan. Dit betekent dat het beelddat in dit hoofdstuk is geschetst niet zal veranderen. De geïdentificeerde branches zijnook 'koplopers' indien we het energieverbruik en de emissies in ogenschouw nemen.

Ook wat betreft de vervoersprestaties zij opgemerkt dat er op het voor dit onderzoekgewenste detailniveau niet voldoende gegevens beschikbaar zijn. In devervoersstatistieken van het CBS worden namelijk alleen de prestaties gemeten vanvoertuigen met een laadvermogen van 1.000 kg of meer, waarvoor eenvergunningsplicht of inschrijfplicht geldt. Dit betekent dat de dekkingsgraad voorbestelwagens gering is. Zoals eerder aangetoond bestaat het merendeel van hetbestelwagenpark namelijk uit voertuigen met een laadvermogen tot 1.000 kg. Tochkan uit de vervoersstatistieken wel een globaal beeld geschetst worden van de positievan het bestelwagenvervoer. Zo komt naar voren dat de bestelwagens en de lichtevrachtwagens een ondergeschikte rol spelen als het gaat om het aantal beladen ritten.Het aandeel van de bestelwagens hierin komt niet boven de 2% uit.

Wat betreft het vervoerd gewicht heeft het CBS recentelijk onderzoek12 gedaan naarhet vervoer met lichte bestelauto's. Het CBS hanteert daarbij de grens van 1,5 tonlaadvermogen en dekt daarmee ruim 90% van alle bestelwagens (zie figuur 15). Uit ditonderzoek komt naar voren dat de bestelwagens qua vervoerd gewicht eenondergeschikte rol spelen. In het binnenlands wegvervoer bedraagt het tonnage-aandeel van deze voertuigen 4,8%. Het daarbij behorend aandeel in deladingtonkilometers komt uit op 3,6%. Met bestelwagens wordt vier maal zo veelbeladen ritten gemaakt op Nederlands grondgebied als met andere voertuigen in hetberoeps- en eigen vervoer.

In 1995 heeft het CBS voor het eerst het vervoer met bestelwagens in kaait gebracht.Van de 20 miljoen ton, die met bestelwagens over de weg wordt vervoerd, bestaatcirca 13,5 miljoen ton uit overige goederen en fabrikaten waarvan service materiaal,gereedschap en metaalfabrikaten (8 miljoen) de belangrijkste zijn. Andereladingsoorten zijn: levensmiddelen (2,6 miljoen ton), bewerkte bouwmaterialen (2,1miljoen ton), (halffabrikaten (1,6 miljoen ton) en apparaten en motoren (0,9 miljoenton). Brengen we deze belangrijke ladingsooiten in relatie met de branches ofbrancheclusters, dan ontstaat een beeld dat we eerder zagen: relatief veel vervoerwordt gegenereerd door de bouwnijverheid en de groot- en detailhandel. Service-materiaal, gereedschap en bouwmaterialen zijn namelijk typisch goederen waarvanwe veronderstellen dat die thuishoren bij de bouwnijverheid (en installatiebedrijven).

Verkeer- en vervoerprestaties van lichte bescelauto's 1995. Maandstatistiek Verkeer en Vervoer 96,'"

A1222 Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens ' Deelmarkten ; © NIPO Amsterdam januar i 1997 20

Het vervoer van levensmiddelen en overige goederen en fabrikaten wordt verrichtdoor het cluster groot- en detailhandel.

Al222 Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens ! Deelmarkten j © NIPO Amsterdam | januari 1997 ; 21

Conclusies en aanbevelingen

In dit vooronderzoek zijn de belangrijkste ontwikkelingen in het bestelwagenvervoerin kaart gebracht. Daarbij is voor het eerst het bezit en gebruik van bestelwagens perbranche beschreven voor een periode van 10 jaar. Het een en ander heeftplaatsgevonden op basis van eerdere onderzoeken en bestaande statistieken. Ondanksdat het niet mogelijk is om voor elke afzonderlijke branche alle ontwikkelingen inkaart te brengen is dit vooronderzoek erin geslaagd een duidelijk beeld te geven vande belangrijkste gebruikers.

De belangrijkste conclusies uit dit vooronderzoek laten zich in hoofdlijnen als volgtbeschrijven:• In de meeste statistieken is tot voorheen het bestelwagensegment sterk

onderbelicht gebleven. Een eerste aanzet tot meer inzicht in het gebruik van(lichte) bestelauto's is recentelijk gedaan door het CBS. Daarbij is voor het eersthet vervoer met deze voertuigen in kaait gebracht. Een probleem in deze blijftechter het gebrek aan relevante historische gegevens om ontwikkelingen opadequate wijze te kunnen beschrijven.

• De meest recente cijfers laten zien dat op l augustus 1996 het totalebedrijfsvoertuigenpark een omvang had van circa 680.000 voertuigen. Debestelwagen is met een aandeel van circa 78% daarin veruit het belangrijkstesegment. De groei van het aantal bestelwagens is in de periode 1985-1995 metgemiddeld 6,5% aanzienlijk sneller geweest dan die van de overige segmenten.Deze ontwikkeling heeft zich dan ook vertaald in een sterk toegenomenmarktaandeel van de bestelwagens.

• Een meerderheid van de bestelwagens wordt gebruikt voor het vervoer vangoederen. Opvallend is echter dat een aanzienlijk deel voor andere doeleindenwordt ingezet. Zo worden de bestelwagens in toenemende mate gebruikt voor hetsemi-goederenvervoer of ingezet voor het particulier gebruik. Het particuliergebruik is in de periode 1985-1995 jaarlijks toegenomen met gemiddeld circa 8%en uitgekomen op meer dan 100.000 voertuigen.

• Het totale voeltuigkilometrage van Nederlandse bedrijfsvoertuigen is toegenomenvan bijna 12 miljard in 1985 tot ruim 20 miljard in 1993. In vergelijking met deomvang van het wagenpark speelt de bestelwagen in het totale kilometrage eenminder voorname rol. Dit neemt niet weg dat het aandeel van de bestelwagens inhet totale kilometrage toch aanzienlijk is en bovendien duidelijk is toegenomen,namelijk van 42% in 1985 tot 51% in 1993.

• De toename van het totale kilometrage heeft zich duidelijk vertaald in eentoename van het energieverbruik (van 19 PJ in 1995 naar 36 PJ in 1995) en deuitstoot van CO2 (van 1.388 min. kg in 1985 naar 2.745 min. kg in 1995).

• In ongeveer één op de drie bedrijfsvestigingen in Nederland zijn bestelwagensaanwezig. Het aantal bedrijfsvestigingen met bestelwagens is in de laatste drie jaarmet ongeveer 5% toegenomen. De penetratie van het gebruik van bestelwagens isbij de grootste bedrijven beduidend hoger dan bij de kleinste bedrijven.

A1222 : Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens l Deelmarkten i © N I P O Amsterdam ' januar i 1997 22

• Ruim één op de vier bestelwagens is in het bezit van de bedrijven in debouwnijverheid. Zoals eerder door Berenschot geconstateerd, zijn het vooral deinstallatiebedrijven die intensief gebruik maken van bestelwagens en dezogenaamde VAN. Naast de bouwnijverheid staan er relatief veel bestelwagensopgesteld bij de groothandel en detailhandel. In 1996 hebben deze branches sameneen marktaandeel van circa 33%, hetgeen ze op gelijke hoogte brengt met debouwnijverheid. Een derde cluster van branches, die qua omvang een belangrijkerol speelt (10%), is die van de zakelijke dienstverlening en het bank-en verzekeringswezen

• De aangestipte branches zijn niet alleen qua omvang van het wagenparkbelangrijk, het zijn tevens de branches waar de toename van het aantalbestelwagens relatief fors is geweest.

• Een vierde belangrijke branche is de transportsector en dan met name hetsegment van de koeriers- en expresvervoerders. Ondanks dat het tot op heden nog nietin kaart is gebracht, is het duidelijk dat deze deelbranche zich de afgelopenperiode sterk heeft ontwikkeld. Deze deelbranche is gelet op het aantaltransportbedrijven zeer omvangrijk. Vastgesteld is dat ruim 15% van alle bedrijvenin het beroepsgoederenvervoer over de weg koeriers- en expresdiensten alshoofdactiviteit heeft.

• Het gemiddelde jaarkilometrage van een bestelwagen is toegenomen van circa18.600 in 1985 tot 21.600 in 1993. Het laatste jaar waarvoor de gemiddeldekilometrages bekend zijn is 1993. De CBS-statistieken laten zien dat hetgemiddelde jaarkilometrage het hoogst is in de transportsector. De handel en debouwnijverheid nemen een verschillende positie in. De bouwnijverheid ligt netonder het gemiddelde en de handel ligt er ruim boven.

• Ook omgerekend naar totale jaarkilometrages zijn het de eerder genoemdebranches en brancheclusters die het beeld bepalen.

• Verreweg de meeste bestelwagens hebben een laadvermogen tussen de 500 en1.500 kg. In de periode 1985-1995 is er een verschuiving opgetreden in het gebruikvan de zwaardere naar de lichtere bestelwagens.

In 1995 heeft het CBS voor het eerst het vervoer met bestelwagens in kaart gebracht.Van de 20 miljoen ton die met bestelwagens over de weg wordt vervoerd bestaat circa13,5 miljoen ton uit overige goederen en fabrikaten waarvan service materiaal,gereedschap en metaalfabrikaten (8 miljoen) de belangrijkste zijn. Andereladingsoorten zijn: levensmiddelen (2,6 miljoen ton), bewerkte bouwmaterialen (2,1miljoen ton), (halffabrikaten (1,6 miljoen ton) en apparaten en motoren (0,9 miljoenton). Brengen we deze belangrijke ladingsoorten in relatie met de branches ofbrancheclusters, dan ontstaat een beeld dat we eerder zagen: relatief veel vervoerwordt gegenereerd door de bouwnijverheid en de groot- en detailhandel. Service-materiaal, gereedschap en bouwmaterialen zijn namelijk typisch goederen diethuishoren bij de bouwnijverheid (en installatiebedrijven). Het vervoer vanlevensmiddelen en overige goederen en fabrikaten wordt verricht door het clustergroot- en detailhandel.

A1222 | Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens ' Deelmarkten j © NIPO Amsterdam ; januari 1997 23

Op grond van bovenstaande onderzoeksresultaten stellen wij voor om in de tweedefase van het onderzoek de volgende clusters van branches nader te analyseren:• de bouwnijverheid• de groothandel en detailhandel• de zakelijke dienstverlening• de koeriers- en expresdienstenDe bouwnijverheid is als branche veruit de grootste fleetowner van bestelwagens. Totde bouwnijverheid behoren ook de installatiebedrijven. Deze bedrijven maken veelgebruik van bestelwagens voor het vervoer van materialen, onderdelen engereedschap. Het tweede cluster is relevant vanwege het belang van het vervoer tussende groothandel en de detailhandel. Dit vervoer, dat relatief vaak plaatsvindt metbestelwagens, wordt sterk beïnvloed door allerhande omgevingsfactoren. Het derdecluster is van belang vanwege een parkaandeel van circa 14%. Dit cluster issamengesteld uit een groot scala van sectoren: van accountantskantoren totschoonmaakbedrijven. De koeriers- en expresdiensten tenslotte zijn van belangvanwege de hoge specialisatiegraad (hoog aandeel bestelwagens in het totalewagenpark) en de specifieke logistieke concepten die worden gehanteerd.

A1222 : Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens j Deelmarkten ! © NIPO Amsterdam ; januari 1997 ! 24

Bijlagen deelmarkten en marktsegmenten

A1222 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens j Deelmarkten i © NIPO Amsterdam januari 1997

Bijlage l NIPO branches en sectoren

A1222 : Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens Deelmarkten ; © N I P O Amsterdam i l anuar i 1997

NIPO branches en sectoren

NIPO-sector

n12131415161718

21222324

313233343536

41

42

515253

61626:;.6465666"

«S869

SBI-code

20-2122-2411-19, 28-312526-2733-3435-3732. 38-39

511512513-51952

613-616.633-636617-618.637-638624-625611-612, 631-632621-622, 641-642619,623,626-629. 639.643.646-649

6621-6623682

6316521-65276523

654655661666658-659681. 683-6899.j'.S7. 984-985

656-65". 6624-662?. 66-5-665, 667-669f,--3 663

Branche

INDUSTRIEvoedings en genotmiddelentextiel, kleding. Iederdelfstofwinning, procesindustriehout en meubelpapier en grafischbasismetaal, metaalproduktenmachine, elektrotechnisch, transportmiddelenoverige

BOUWburgerlijke en utiliteitsbouwgrond-, water- en wegenbouwafwerking (schilders, stukadoors, enz.)installatie

GROOTHANDELgrondstoffen, halffabrikatenmachines en transportmiddelenvoedings en genotmiddelenlandbouwprodukten en dierenmeubelen en huishoudelijk artikelenkleding, textiel , papierwaren, overig

AUTO/REPARATIEauto (accessoire- (detailautoreparatie

DETAILHANDEL FOODvoedings en genotmiddelen (dier l i jk]voedings en genotmiddelen (plantaardig!alg. assortiment (supermarkt, kruidenier)

DETAILHANDEL NON-FOODdrogistenj. parfumerie ar t ikelenkleding (mode. confectie)ijzerwaren, doe liet zelf. bouwmaterialenbloemen en plantenwoningtcxtiel. meubelen , hu ishoude l i jke appara tuurreparatie, excl. garagespedicures, kappers, foto-atel iersoverige art ikelenapothekers, benz ines ta t ions

NIPO- SBI-code Branchesector

HORECA71 671 restaurants72 672 cafés73 673 hotels, pensions74 674 overige

TRANSPORT81 723 goederenwegvervoer82 721-722,724.762 tram-en taxibedrijven83 73-75 zeevaart84 763 vemen en pakhuizen85 77 communicatiebedrijven

ZAKELIJKE DIENSTVERLENING91 823 assurantiebemiddeling92 831-832 exploitatie en handel onroerend goed93 842 accountants en administratiekantoren94 844 architecten, ingenieurs, enz.95 845-846 reclame en economische adviesbureaus96 761,841.847-849 reisbureaus, advocaten, div

OVERIGE DIENSTVERLENING97 9533-9535. 954-957. 961. 969 cultuur, media, recreatie, sportaccomodaties98 981-983. 989 schoonmaken, wassenjen. overig99 85. 87 verhuur, veilingen

BANK/ VERZEKERING05 SI bankwezen06 821-822 verzekeringswezen

Kwalitatief onderzoek

NIPOTHESE

Postbus 2471000 AE Amsterdam


Telefoon (020) 522 54 44Fax (020) 522 53 33E-mail [email protected] http://www.nipo.nl

Trends Bezit enGebruik vanBestelwagens

samenvatting kwalitatief onderzoek

A-1250 j maart 1997

Julie Visser

NIPOTHESE is een divisie van NIPO.Alle in dit document vermelde gegevens zijn strikt vertrouwelijk. Publ icat ie en inzage aanderden, geheel of gedeeltelijk, is zonder toestemming van het NIPO beslist niet toegestaan.© N I P O T H E S E Amsterdam

Inhoud

Inleiding

1

1.1

1.1.11.1.21.21.31.4

22.12.22.32.3.12.3.22.42.4.12.4.22.52.62.72.7.12.7.22.7.32.7.42.7.5

33.13.23.33.4

Vier factoren van invloed op trends bezit en gebruik vanbestelwagensRegelgeving overheid/gemeenten stimuleert bezit en gebruik vanbestelwagensBepaalde regelgeving is direct van invloedBepaalde regelgeving is indirect van invloedAlgemene marktontwikkelingen van invloed op toename bestelwagensDe logistieke trends vergen andere inzet en samenstelling wagenpark(Andere) omgevingsfactoren ook bepalend voor toename gebruik en

bezit bestelwagens

Geen eenduidig beeld van verschuivingen/trendsToename bestelwagens door particulier gebruikDe bestelwagen als statussymboolVan groot naar kleinVan vrachtwagens naar bestelwagensVan grote naar kleine bestelwagensVan klein naar grootVan bestelwagen naar vrachtwagenVan kleine bestelwagen naar grotere bestelwagensPieken in verkoop door RAI-beursAfname leasecontracten bestelwagens; lease versus koopHogere eisen technische specificaties; de ideale bestelwagenToename van het motorvermogenLangere periode tussen de onderhoudsbeurtenToename van specifieke aanpassingenBehoefte aan meer volume bij gelijkblijvend laadvermogenMeer aandacht voor ergonomie en veiligheid

Suggesties voor verbeteringen van efficiencyTechnische mogelijkhedenLogistieke mogelijkhedenNieuwe regelgevingOverig

Bijlagen kwalitatief onderzoekCasestudies: kenmerken en trendsChecklist

6

6789

10

11

1213141414151515161616181819191920

2121222223

A-1250 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens ; Kwalitatief onderzoek ! © NIPOTHESE maan 1997

Inleiding

In opdracht van Transactie en Hoofdafdeling wegverkeer DGV, heeft Nipothese deafdeling kwalitatief onderzoek van NIPO BV, een kwalitatief onderzoek verricht naarhet bezit en gebruik van bestelwagens. Het onderzoek heeft in week 5, 7, 8 en 9 van1997 plaatsgevonden. De groepsdiscussie en vier interviews zijn door belangstellendenvan opdrachtgever via een gesloten TV-circuit bijgewoond. De overige zestiengesprekken hebben op de werkplek van de respondenten plaatsgevonden.

AchtergrondIn de afgelopen jaren is zowel het bezit als het gebruik van lichte bestelwagens sterktoegenomen. Met de toename van het aantal bestelwagens is ook het aantal geredenkilometers toegenomen. Zo stijgt de verkeersprestatie in de bestelwagenmarktaanzienlijk sneller dan die in de markt van het zware vrachtverkeer. Deze sterke groeileidt tot een navenante stijging van het energieverbruik en de emissies.

Transactie hoofdafdeling wegverkeer DGV hebben zich tot doel gesteld om eenreductie van het energiegebruik en de emissies te bereiken door stimulering van deefficiency in het wegtransport. Gezien de omvang van het bestelwagensegment en desterke groei van dat segment wil zij gericht onderzoek doen naar de oorzaken vandeze sterke groei. Om een overzicht te hebben van de diverse deelmarkten enmarktsegmenten in het bestelwagenvervoer heeft het NIPO heeft allereerst een deskresearch verricht (ref. no. A-1222, december 1996, trends bezit en gebruik vanbestelwagens). Uit dit desk research bleek dat de stijging met name is waar te nemenin vier clusters van branches, te weten: bouwnijverheid, groothandel en detailhandel,zakelijke dienstverlening en koeriers- en expresdiensten. Om nu nader inzicht tekrijgen in de oorzaken van de waargenomen trends in deze branches hebbenTransactie en Hoofdafdeling wegverkeer DGV Nipothese gevraagd een kwalitatiefonderzoek te verrichten. Dit achterliggende rapport geeft een samenvatting van debelangrijkste conclusies.

DoelstellingHet doel van dit kwalitatieve onderzoek is meer inzicht te krijgen in deachterliggende factoren van de snelle groei van het bestelwagenverkeer. Daarnaast zalook enigszins moeten worden nagegaan welke beïnvloedingsmogelijkheden er zijnom de groei en de daarmee gepaard gaande stijging van het energieverbruik enemissies terug te dringen.

Het uiteindelijke doel is aanknopingspunten te genereren voor het toekomstig tevoeren beleid van de overheid. Daarnaast dienen de onderzoeksresultaten als inputvoor de vragenlijst van het kwantitatieve vervolgonderzoek.

MethodeAls methode van onderzoek is gekozen voor een combinatie van het groepsgesprek enhet vrije, individuele interview. Allereerst is door middel van een groepsgesprek met

A-1250 ' Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens ] Kwalitatief onderzoek : © NIPOTHESE maart 1997 l

deskundigen uit de diverse branches, in relatief korte tijd de verscheidenheid aanoorzaken van de groei en ideeën voor gerichte oplossingen die onder de doelgroepleven, in kaart gebracht. Vervolgens is door middel van de vrije, individuele interviewsgetracht meer diepgang in de informatie te verkrijgen door individueel in te gaan opde verschillende logistieke problematieken en oorzaken.

Het groepsgesprekHet groepsgesprek duurde 2.,5 uur. De groep was als volgt samengesteld:

categorie functieaantal aantal totaal concern

bestelwagens wp aantal wp leeftijd

Al hoofd materieelA2 direkteur/eigenaar

A2 direkteur/eigenaar

B l manager produktsupp.

Bl direkteur/eigenaarC hoofd expeditie

C wagenparkbeheerderD wagenparkbeheerder

D2 direkteur/eigenaar

A3 deskundige branche organisatie MKB

30

35

22

25

17

13

200

350

45

120

100

45

200

85

100

-

-

70

900

-

-

1800

-

-

900

800 33 jaar

40 jaar

28 jaar

40 jaar

49 jaar

54 jaar

47 jaar

50 jaar

33 jaar

'voorzitt'organisatie VKE

Al bouwnijverheid: hooggeplaatste functionaris op concernniveau bij de afdelingmateriaalvoorziening van een groot bouwbedrijf

A2 bouwnijverheid: een financieel directeur van een groot installatiebedrijfA3 bouwnijverheid: een deskundige uit de branche-organisatie

B l groothandel: een grote fleetowner

C zakelijke dienstverlening: een grote fleetowner

D koeriersdienst: een grote expres- of pakketvervoerderD2 koeriersdienst: een deskundige uit de branche-organisatie

De discussie heeft ten kantore van Nipothese te Amsterdam plaats gevonden.

A-1250 '. Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens j Kwalitatief onderzoek , © NIPOTHESE , maar; 1997 2

De vrije, individuele interviewsIn totaal hebben 16 vrije, individuele interviews van elk ca. l uur plaatsgevonden,waarvan vier gesprekken voor de camera ten kantore van Nipothese te Amsterdam en12 gesprekken op de werkplek van de respondent. De gesprekken zijn met devolgende respondenten gevoerd:

codeAl

Al

Al

A2

Bl

B1/B2

B2/C

B2

B2

soort bedrijfBouwbedrijf/partnersmiddelgroot

bouwbedrijfgroot

bouwaannemingsbedrijf klein

advies en installatiebouw

groothandelfarmaceutische,industrie

groothande] textiel

stomerij

detailhandel, kleinezelfst. wcminginnch.

detailhandel

erkz. pers60 deze vest.200 totaal

800 deze vest.1200 totaal

60 in dezezelfst. vest.

70

85 deze vest.2800 totaal

400 totaal

geen info

15

8 vest/ ?

aantal auto's12 bestel bussenlease opjr.contract

verhuur aanwerkmaatsch.grote klantwegenbouw175 geleast

20 bestelbussen

27 bestelbussendeze vest.

22 bestelbussen

6 bestelbussen

9 bestelbussen

6 bestelbussen

3 bestelbussen

functieadministrateur,verant w.materiaalvoorzien .

wagenparkbeheerder

hoofdadministrateurconcern

administrateur(boekhouder)verantw. voormateriaalvoor.

rayonmanager

hoofd tech. dienstverantw.wagenpark

algemeenverantwoordelijke

direkteur/ eigenaar

direkteur/ eigenaar

loc/ datumBezoekwoensdag 12feb

Bezoekwoensdag 19feb.

Bezoekwoensdag 12 feb

Bezoekwoensdag 12feb.

Bezoekdonderdag 13feb

Bezoekmaandag 24 feb



Bezoek

A-1250 : Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens j Kwali tat ief onderzoek : © N I P O T K E S E l maart 1997 3

1

B2

c

C

C

C

C/D

Dl

D!

IX

IX

IX

(bakkerijen)bevoorrading filialen

detailhandellederwaren

verhuisbedrijf

verhuurbedrijfgereedschap

wasserij / stomerijverhuur linnen

wasserij / stomerijverhuur linnen

autoverhuur

koeriersdienst^wegtransport klein

koerierdienstgroot

autodealer

leasebedrijf

RA]

+/-5

+/-80

500 totaal50 filialen

100 totaal

30 totaal

nvt

250 totaal

1200 totaal

nvt

nvt

nvt

4 bestelbussen

15 bestelbussen

40 bestelbussen

13 bestelbussen

15 bestelbussen =10 % totaal

50 bestelbussen

20 bestelbussen

150 bestelbussen

nvt

nvt

nvt

direkteur /eigenaar

hoofd algemenezaken

wagenparkbeheerder trans,mat. naar filiaal

hoofd expeditie3 b.v.'s

fleetmanager allevest.

hoofdverantw.verhuur +andereauto'sdirekteur/ eigenaar

wagenparkbeheerder allened. vest.productmanagerbedrijfswagensverantw.bedrijfswagens

secretaris

maandag 17 feb.


NIPOdinsdag 11 feb.

Bezoekvrijdag14 feb

NIPOdinsdag 11 feb

NIPOdinsdag 11 feb

Bezoekdinsdag 18 feb.

Bezoekvrijdag 14 feb

NIPOdinsdag 11 feb

Bezoekvrijdag 14 febBezoekdonderdag13 feb.

NIPOdinsdag 18 feb.

Selectie respondentenDe selectie van de respondenten is op basis van Nipo-databestanden uitgevoerd. Derespondenten kregen voorafgaand aan het onderzoek een aankondigingsbrief, waarinonder andere het doel van het onderzoek stond vermeld. Deze brief is in de bijlagenachterin deze samenvatting opgenomen.

A-1250 ' Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens i Kwalitatief onderzoek l © NIPOTHESE ! maart 1997 ! 4

Interpretatie onderzoeksgegevensWellicht ten overvloede dient te worden opgemerkt dat het in kwalitatief onderzoekgaat om het vóórkomen van bepaalde uitspraken en niet om de frequentie waarmeede uitspraken worden gedaan.

In kwalitatief onderzoek gaat het erom achterliggende motivaties van de doelgroep inkaart te brengen. De methode wordt vooral toegepast wanneer een bepaalde diepgangin de informatie gewenst is. Kwalitatief onderzoek stelt ons in staat inzicht teverkrijgen in de (emotionele) drempels, knelpunten, attitudes, percepties, wensen enbehoeften van de doelgroep.

Deze samenvatting geeft de belangrijkste conclusies van het onderzoek weer.Conclusies worden geïllustreerd aan de hand van letterlijke citaten die zijn teherkennen aan de dubbele aanhalingstekens (i.e. "....").

De checklist, die tijdens de gesprekken is gehanteerd, is in de bijlagen achterin dezesamenvatting opgenomen.

A-1250 Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens , Kwalitatief onderzoek . © N I P O T H E S E maart 1997 • 5

l Vier factoren van invloed op trends bezit engebruik van bestelwagens

Uit dit onderzoek kunnen we concluderen dat vier factoren van invloed zijn op deverschillende trends die zich voor doen op het gebied van het bezit en het gebruik vanbestelwagens, te weten:

• de regelgeving van centrale overheid en gemeenten, die het bezit en gebruik vanbestelwagens blijkt te stimuleren;

• de marktontwikkelingen in de verschillende branches die een toename teweegkunnen brengen;

• de distributie/logistieke problematiek, die een andere inzet en samenstelling vanhet wagenpark vergt;

• een aantal omgevingsfactoren, die ook bepalend zijn.

De navolgende paragrafen gaan hier nader op in.

1.1 Regelgeving overheid/gemeenten stimuleert bezit engebruik van bestelwagens

"Met een klein wagentje kom je overal, "Ik denk dat de toename vanuit dehet parkeerbeleid dwingt je daar ook overheid aangestuurd wordt. Men zegt

toe. Wat we vroeger met één bijvoorbeeld je mag niet met grotevrachtwagen deden doen we nu met wagens de steden in"

vier busjes"

De ondervraagden zijn van mening dat de overheid zelf de toename van het aantalbestelwagens en het gebruik ervan in de hand heeft gewerkt. De huidige regelgevingvan de overheid en/of de gemeenten stimuleert volgens hen het bezit en het gebruikvan bestelwagens. Hierbij wordt regelgeving genoemd, die direct van invloed is enregelgeving, die indirect van invloed is. De volgende subparagrafen gaan hier verderop in.

A-1250 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens ; Kwalitatief onderzoek • © N I P O T H E S ; : maar; 1997 6

1.1.1 Bepaalde regelgeving is direct van invloed

"We moeten en willen steeds meer aan ad hocvragen voldoen, dus moet het met busjes

anders moeten we eerst ontheffing aanvragenen dat neemt te veel tijd in beslag"

Maatregelen die direct van invloed zijn betreffen enerzijds de gemeentelijkemaatregelen en anderzijds de fiscale maatregelen, namelijk:

Gemeentelijke maatregelenEén van de grote problemen waar bijna ieder ondervraagd bedrijf mee te kampenhebben, is dat de binnensteden steeds moeilijker bereikbaar zijn. De volgendegemeentelijke maatregelen, die hierop van invloed zijn, worden hierbij genoemd:• de beperking van laad- en lostijden; hierdoor worden de bestelwagens intensiever

gebruikt. Men moet immers vaak onverrichter zaken terugkeren. Bovendiennemen de bestelwagens in aantal toe. De bedrijven moeten dezelfde hoeveelheidwerk in veel kortere tijd verrichten, waardoor uitbreiding van het aantalbestelwagens noodzakelijk is;

• de venstertijden, die toegang tot gemeenten van vrachtwagens op bepaalde tijdenverbiedt maken dat meer gebruik wordt gemaakt van bestelwagens;

• het verbod op doorgang bij bruggen van wagens meer dan l ton aslast zorgt datmeer gebruik wordt gemaakt van (lichtere) bestelwagens

• het parkeerbeleid van gemeenten wat het voor vrachtwagens vrijwel onmogelijkmaakt ergens te parkeren. Overigens speelt ditzelfde probleem ook bij het gebruikvan bestelwagens; de bedrijven klagen over een drastische toename van het aantalbekeuringen binnen het bedrijf;

• de invoering van het eenrichtingsverkeer en de vele obstakels in winkelcentra alsbloemenbakken, paaltjes etc. maken de steden en winkelcentra ook mindertoegankelijk voor met name het zwaardere vrachtverkeer.

De bedrijven merken op dat de gemeentelijke maatregelen om het vervoer in debinnensteden te beperken ook op onnodige problemen stuit. Een probleem is dat desamenhang tussen de gemeenten ontbreekt en dat de procedure voor aanvraag vanontheffingen vaak te lang duurt. Dit alles veroorzaakt nog meer onnodige "teruggangin efficiency". De aanvraagprocedure wordt als "te ambtelijk" betiteld, waardooronnodig tijdverlies wordt veroorzaakt. De arbeidskosten stijgen er alleen maar door.Ook wordt gesteld dat de handhaving van de maatregelen te wensen overlaat. Men isvan mening er (te) veel ontheffingen zijn, waardoor de ontheffingsregeling wordtbeschouwd als een "wassen neus". Het lijkt de geloofwaardigheid van de hele regelingaan te tasten.

A-1250 Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens Kwalitatief onderzoek j © NIPOTHESE , maart 1997 ; '

Fiscale maatregelenOok speelt een rol dat fiscaal ook maatregelen zijn getroffen, die volgens deondervraagden, direct van invloed zijn op de toename van het aantal en gebruik vanbestelwagens, te weten:• De nieuwe eisen voor grijs kenteken in combinatie met de bijtelling voor

particulier gebruik hebben ervoor gezorgd dat bedrijven zijn overgestapt vanpersonenauto's, stationwagons en/of pick-ups op bestelwagens. Dit is eenontwikkeling die met name bij bouw- en installatiebedrijven heeftplaatsgevonden.

• Daarbij komt dat de lagere wegenbelasting en de relatief veel lagere aanschafprijs(men betaalt ook geen BPM ) bestelwagens aantrekkelijker maken danpersonenauto's. Ook het feit dat de wat grotere bestelwagens c.q.bedrijfswagensmet een klein rijbewijs kunnen worden bereden maken dat de voorkeur wordtgegeven aan een bestelwagen boven een vrachtwagen.

1.1.2 Bepaalde regelgeving is indirect van invloedAls voorbeelden van overheidsmaatregelen, die indirect van invloed zijn op de trendsen verschuivingen binnen het bestelwagensegment, worden de volgende genoemd:• de strengere arbowetgeving; de steeds hogere eisen die worden gesteld aan de

arbeidsomstandigheden van de werknemer zorgen eivoor dat kleinere ladingenworden vervoerd; de chauffeur mag immers niet te veel sjouwen. Als voorbeeldnoemt men de horecabranche (tillen van bierkratten). Bovendien zorgt dearbowetgeving ervoor dat bestelwagens comfortabeler en ergonomischer wordeningericht. Dit maakt dat bestelwagens aantrekkelijker worden om in te rijden, ookvoor particuliere doelgroepen!! (zie paragraaf 2.1)

• de verandering in wetgeving voor arbeidstijden maakt dat sommige bedrijvenmeer met ploegendiensten gaan werken; voor het vervoer van deze ploegenworden meer bestelwagens ingezet; de ploegen moeten immers wordenafgewisseld

• de invoering van de WIR-premie; volgens de automerkfabrikant kan eenverklaring voor de stijging van het aantal bestelwagens ook worden gezocht in deWIR-premie die eenmalig is uitgekeerd aan bedrijven. Uit de verkoopcijfers vanvrachtwagens is duidelijk gebleken dat veel bedrijven het geld, verkregen uit dezeWIR-premie, in transport hebben geïnvesteerd. Men gaat er vanuit dat dit ookgeldt voor liet bestelwagensegment, alhoewel dit niet cijfermatig onderbouwd kanworden;

• de invoering van de prijzenwet; deze wet heeft onder andere automatisch totgevolg dat groothandelaren in de farmaceutische industrie efficiënter moetengaan werken om zich te kunnen onderscheiden van de concurrentie. Hierdoorwordt meer aandacht besteed aan logistiek en vervoer. De inzet van bestelwagenskan hierdoor toenemen of juist afnemen (afhankelijk van de situatie)

A-1250 Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens | Kwalitatief onderzoek i © N I P O T H E S E • maart 1997 s

• de wijziging van de warenwetgeving; de verplichting een kwaliteitssysteem, (i.e.HACCP), nu ook bij het vervoer en opslag van verse en gekoelde levensmiddelen tehanteren stelt andere eisen aan het vervoer. De producten moeten sneller geleverdworden. Een dag overslag is niet meer acceptabel. In combinatie met deverstedelijking en de gemeentelijke maatregelen ontkomen leveranciers er nietaan meer gebruik te maken van bestelwagens in plaats van vrachtwagens. Ookvergt het een andere inrichting van de bestelwagens met aangepastekoelsystemen. Natuurlijk speelt deze regelgeving voornamelijk in de foodsector.

1.2 Algemene marktontwikkelingen van invloed op toenamebestelwagens

"Het is heel simpel, we groeien dushebben we meer bestelwagens nodig"

Naast de factor regelgeving speelt ook een rol dat bepaalde algemene ontwikkelingenin de markt/branches van invloed zijn op het logistieke beleid en de inzet vanbestelwagens.Wat voor vrijwel elk bedrijf, dat de afgelopen jaren meer gebruik maakt vanbestelwagens, geldt is dat sprake is van een economische groei. De omzet stijgt en/ofhet aantal werken neemt toe en/of het aantal filialen/werkmaatschappijen neemt toe.Met name bij de bouw- en installatiebedrijven, maar ook bij de koeriersdiensten eneen enkele groot- en detailhandelsbedrijven, is sprake van economische groei.Naast deze groei noemt men ook een aantal andere markttrends, die van invloed zijn,te weten:

• de toename van 'core business' gedachte; bedrijven gaan zich nu meer richten ophun eigen kernactiviteiten; hierdoor wordt meer werk aan derden uitbesteed en/ofmeer gebruik gemaakt van beroepsvervoerders. Als voorbeelden noemt men hetuitbesteden van:

installatie- en onderhoudswerkzaamheden door bedrijven, industrie enwoningbouwverenigingenintern postvervoer van bijvoorbeeld financiële instellingen die dit onderbrengen bij koeriersdiensten als EMSinterne bedrijfsverhuizingen, dat nu meer wordt onder gebracht bij externeverhuisbedrijvenhet vervoer van confectie; dat wordt onder gebracht bij eenberoepsvervoerder, die de logistieke mogelijkheden hiervoor in huis heeft

Kortom: koeriersdiensten, beroepsvervoerders, verhuisbedrijven en onderhouds-en installatiebedrijven varen er wel bij;

• de toenemende veeleisendheid van de klant; de afnemer c.q.consument heeft debehoefte aan meer keus en 'high value for low money'. Bedrijven houden erminder voorraad op na, maar kiezen voor een breed assortiment en/of grotewinkeloppervlakte. Ook aspecten als snelheid en convenience worden steedsbelangrijker; de toename van het aantal besteldiensten in de stedelijke gebiedenwordt hierbij als een voorbeeld genoemd;

A-1230 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens ; Kwalitatief onderzoek j © N I P O T H E S E maart 1997 j 9

• de toename van nevenactiviteiten (hetgeen haaks staat op de core businessgedachte; bijvoorbeeld een slager die nu ook een cateringservice aanbiedt)

• de snellere dienstverlening; ook wel door sommigen de "hektiek op de logistiek"genoemd; snelheid blijkt tegenwoordig een van de belangrijkste onderscheidendeservice aspecten te zijn om de concurrentieslag aan te kunnen gaan

• meer aandacht voor efficiency; de concurrentie neemt toe en de winstmargesstaan onder druk, waardoor binnen de bedrijven meer aandacht wordt besteedaan kostenbesparing: dit alles ingegeven door de toenemende concurrentie vanbinnenlandse maar ook buitenlandse aanbieders

1.3 De logistieke trends vergen andere inzet ensamenstelling wagenpark

"We hebben wel eens gezegd, verhuren vanlinnen enzo is onze core business, maar

eigenlijk is het onze distributie"

"De logistiek slaat op hol, de klant is koning"

De hiervoor genoemde markttrends hebben onder andere een belangrijk effect op delogistieke organisatie van bedrijven en het gebruik van bestelwagens. Belangrijkeontwikkelingen die zich voordoen voor wat betreft het logistieke beleid van bedrijvenzijn:• het streven naar een zo hoog mogelijke servicegraad tegen zo laag mogelijke

kosten;• de toename van 'just in time' leveranties, waardoor er ook een toename is van

kleinere en frequentere leveranties; een ontwikkeling die niet alleen in degroothandel en detailhandel is waar te nemen, maar voor alle branches geldt

• reorganisatie van de distributiestructuur; centraliseren van de distributie doormiddel van distributiecentra; de distributiecentra worden budgetverantwoordelijkom de efficiency te verhogen en de kosten te verlagen;

• met minder toeleveranciers werken, waardoor goederenstromen meer gebundeldkunnen worden

• grotere werkgebieden bestrijken (onder andere toe gedwongen door detoenemende concurrentie); grotere wijken en dus grotere ritten met een wagenmaken

• meer werken met vaste routeschema's• meer rondritten van A naar B naar C en weer terug naar A of juist meer point-to-

point ritten maken• toename van het nachttransport door middel van vrachtwagens voor het

buiktransport• meer rechtstreekse leveranties (af fabriek), dit is een ontwikkeling die met name

in de groothandels- en bouwbranche is waar te nemen.• meer werken met lokale onderaannemers/aanbieders• toename personenvervoer versus goederenvervoer (meer bouwvakkers vervoeren

dan materieel)

A-1230 : Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens '• Kwalitatief onderzoek l © NIPOTHCSE i maart 1997 ' 10

• meer volume vervoeren versus juist minder volume moeten vervoeren

1.4 (Andere) omgevingsfactoren ook bepalend voor toenamegebruik en bezit bestelwagens

"Wil je nog enigszins op acceptabele tijdenkomen dan moet je met meer auto's rijden"

Niet alleen de regelgeving, bepaalde markten de daaraan verbonden logistieke trendszijn van invloed op het bestelwagenssegment. Ook andere omgevingsfactoren als hetfileprobleem en de toename van het aantal verkeerscamera's blijken van invloed tezijn op het gebruik en het aantal bestelwagens in Nederland. Door de files doen debestelwagens langer over een rit, waardoor meer bestelwagens moeten wordeningezet om hetzelfde werk te kunnen verrichten. Ook de vele verkeerscamera's langsde weg zorgen ervoor dat de bestelwagens minder hard rijden en dus de tijdsduur vande rit langer wordt.Een aspect dat in dit onderzoek niet naar voren is gekomen is de invloed van deinvoering van de snelheidsbegrenzers. Niemand brengt dit als argument naar vorenom eerder voor een bestelwagen te kiezen dan voor een vrachtwagen.

A-1250 ; Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens ' Kwalitatief onderzoek | © NIPOTHES-: maart 1997

Geen eenduidig beeld van verschuivingen/trends

Uit dit onderzoek is gebleken dat er geen eenduidig beeld is te verkrijgen van detrends en verschuivingen binnen het bestelwagensegment. Niet alleen de branchesverschillen van elkaar of vertonen juist overeenkomsten met elkaar, ook binnen debranches blijken er grote verschillen te bestaan. Wat bij de een tot een afname heeftgeleid kan bij het andere bedrijf juist tot een toename hebben geleid. Ieder bedrijfiseen case op zich. Deze tegenstrijdigheid is niet alleen waar te nemen tussen debedrijven, maar ook binnen één bedrijf. Het blijkt dat sommige bedrijven vanmiddelgrote bestelwagen overgaan op kleinere en grotere bestelwagens. Deze trendwordt bevestigd door de verkoopcijfers van de merkfabrikant, die aanwijzen dat hetmiddelgrote bestwagensegment stabiel is gebleven en de kleinere en groterebestelwagens in aantallen zijn gestegen.

De manier waarop het wagenpark is samengesteld en wordt ingezet lijkt dus niet teworden verklaard door de branche waarin men werkzaam is, maar blijkt veel sterkerte worden bepaald door aspecten als:• de aard van de werkzaamheden/orders van het bedrijf waar het soort vervoer en

het soort personeel een afgeleide van zijn; betreffen de werkzaamheden storingen,installatiewerk, buiktransport, 24 uurservices of 2 uursservices etc. en daaraangekoppeld is er sprake van: puur goederenvervoer, voornamelijk personenvervoermet klem materieel (waarbij de bestelwagen fungeert als een werkplaats),personenveivoer in combinatie met goederenvervoer (bijvoorbeeld het vervoervan tapijt in combinatie met een twee tapijtenleggers), etc.Een duidelijk onderscheid tussen monteurs, chauffeurs, loodgieters, schilders,timmerman, etc. Op het eerste oog lijkt het alsof het soort personeel dat men indienst heeft wordt ingegeven door de branche waarin men werkzaam is. Maar zobleek bijvoorbeeld dat in de zakelijke dienstverlening bij het linnenverhuurbedrijfook monteurs in dienst te zijn, ditzelfde geldt ook voor de woninginrichter dienaast het meubelvervoer ook de bestelwagens inzet voor een timmerman,loodgieter, schilder etc. die hij in dienst heeft. De woninginrichter is daarmee quamanier van inzet van het wagenpark sterk te vergelijken met eenaannemersbedrijf en/of installatiebedrijf;

• de duur van de werkzaamheden; een duidelijk onderscheid wordt aangebrachttussen uurprojecten, dagprojecten, maandprojecten en jaarprojecten; eenonderscheid dat voornamelijk voor de bouwbranche geldt, maar dat we ook zijntegengekomen bij koeriersdiensten, detailhandel (de woninginrichter), zakelijkedienstverlening (linnenverhuurbedrijf);

• de mate van automatisering binnen het bedrijf; hoe meer de automatisering in hetbedrijfis doorgevoerd hoe planmatiger en efficiënter het wagenpark wordtingezet;

• het soort arhemers; de eisen van de klanten bepalen ook sterk hoe het wagenparkwordt ingezet: deze eisen kunnen van klant tot klant sterk verschillen.Bijvoorbeeld een linnenverhuurbedrijf die linnen verhuurt aan een

A-1250 Trends Bezi t en Gebruik van Bestelwagens ! Kwalitatief onderzoek © N I P O T H E S E maart 1997 12

bedrijfskantines en cateringbedrijven zal haar distributie anders organiseren daneen linnenverhuurbedrijf die aan andere horecagelegenheden verhuurt;

• het werkgebied; stedelijk of niet stedelijk gebied, de grote van de wijken en dus degrote van de ritten, etc.

Het blijkt een zeer complexe materie te zijn, die zeer moeilijk uiteen te rafelen is.De verschuivingen en trends die we in dit onderzoek zijn tegengekomen zijn dan ookdivers. Het kwantitatieve onderzoek zal na moeten gaan in welke mate deverschillende verschuivingen zich voor doen en wat daar de belangrijkste oorzakenvan zijn. Ook zal moeten worden nagegaan of de samenstellingen niet zo zeer van debranche, maar eerder van andere aspecten afhangt en hoe deze aspecten zich in detotale markt verhouden.

In de navolgende paragrafen zal nader worden ingegaan op de verschillendeverschuivingen en trends die we in dit onderzoek hebben aangetroffen. Daarbij zal pertrend c.q verschuiving meer inzicht worden gegeven in de oorzaken ervan.De oorzaken worden niet te ver in detail beschreven, aangezien de verklaringen diebedrijven geven voor de verschuiving/trend telkens op een en dezelfde oorzaak isterug te voeren.

2.1 Toename bestelwagens door particulier gebruik

"Als je iets wil doen dan moet je departiculieren aanpakken"

Als een van de belangrijkste oorzaken van de toename van de bestelwagens inNederland wordt de toename van het particuliere bezit en gebruik gezien. Alhoewelde automerkfabrikant dit stellig ontkent blijkt uit de verkoopcijfers die aan onsbeschikbaar (zie bijlage) zijn gesteld dat er duidelijk een toename is te constateren vanhet aantal bestelwagens in privebezit.Bovendien blijken veel bedrijven met name bouw- en installatiebedrijven debestelwagens ook voor privedoeleinden beschikbaar te stellen.Het grotere aanbod van kleinere bestelwagens speelt duidelijk in op de toenemendevraag van particulieren. Zoals eerder vermeld maken de volgende aspecten eenbestelwagen aantrekkelijker voor particulieren:• de relatief lagere aanschafprijs;• de lagere wegenbelasting ;• de in vergelijking tot vroeger comfortabelere inrichting;• het aanbod van meerdere kleine typen bestelwagens.

A-1250 ; Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens Kwalitatief onderzoek i © NIPOTHESE ; maart 1997 j 13

2.2 De bestelwagen als statussymbool

"Het wordt ook gezien als een secundairearbeidsvoorwaarde; ik zeg altijd geen

emolument geen emotioment"

Een andere trend is dat een bestelwagen meer en meer als een statussymbool wordtgezien. Met name in de bouw blijkt dit aspect een rol te spelen. Vaak wordt het gezienals een secundaire arbeidsvoorwaarde.

Dit wordt ook bevestigd door de automerkfabrikant die aangeeft dat in vergelijkingmet een aantal jaren geleden het keuzeproces van bestelwagens veel emotioneler isgeworden. Comfort, uitstraling en vormgeving blijken steeds belangrijkere aspectenin het keuzeproces van een bestelwagen te zijn.Ook wordt een bestelwagen nu meer als reclame-object gezien. Alle ondervraagdebedrijven hechten hier veel waarde aan. Schade aan de wagen wordt dan ooktegenwoordig veel sneller hersteld. Bij koeriersdiensten geldt bijvoorbeeld als regeldat alle schades binnen 10 dagen hersteld moeten zijn.

2.3 Van groot naar klein

De derde trend die is waar te nemen is dat de bedrijven van grotere voertuigenovergaan op kleinere voertuigen. Zo wordt de vrachtwagen ingewisseld voor debestelwagen, of de grote bestelwagens worden vervangen voor een lichtere klassebestelwagen. De oorzaken hiervan worden in de navolgende subparagrafen naderbeschreven.

2.3.1 Van vrachtwagens naar bestelwagensBij de trend dat wordt overgestapt van vrachtwagen op bestelwagen worden devolgende argumenten genoemd:

• de slechtere bereikbaarheid van de steden (zie paragraaf 1.1 bepaalde regelgevingis direct van invloed);

• het vaker, sneller vervoeren van minder volume door onder andere toename van'just in time leveranties (zie paragraaf 1.3 logistieke trends) en de hogerekwaliteitseisen vers producten (zie regelgeving IKW/hygienecode/HACCP); hetlaadvermogen wordt dus niet maximaal benut;

• de rechtstreekse leveringen van de fabrikant; denk aan bijvoorbeeld prefabricagesin de bouw, rechtstreeks leveren van installaties; waardoor geen materiaal meervervoerd hoeft te worden maar alleen een kleine werkplaats voor het installerenen verhelpen van storingen;

• reorganisatie van de distributiestructuur; nu vanaf een regionaaldistributiecentrum met meerdere bestelwagens rondrijden;

• met meer locale onderaannemers werken;

A-1250 ! Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens | Kwalitatief onderzoek i © NIPOTHESE ; maart 1997 14

• vanuit kostenoverwegingen; een vrachtwagen rijdt 1:5 en een bestelwagen 1:10bovendien is een voor een grote bestelwagen onder de 7,5 ton geen groot rijbewijsnodig en geen chauffeursdiploma waardoor een grotere bestelwagen goedkopereis dan een vrachtwagen.

2.3.2 Van grote naar kleine bestelwagensDe andere verschuiving die plaats vindt is dat overgegaan wordt van een grote naareen kleinere bestelwagen. De volgende redenen worden hierbij genoemd:

• het verkrijgen van kleinere werken (geldt voor de bouw) (eventueel bij gelijkblijvende omzet); hierdoor hoeft minder personeel vervoerd te worden

• de slechtere bereikbaarheid van de steden (zie paragraaf 1.1 bepaalde regelgevingis direct van invloed);

• het vaker, sneller vervoeren van minder volume door onder andere toename van'just in time leveranties (zie paragraaf 1.3 logistieke trends) en de hogerekwaliteitseisen vers producten (zie regelgeving IKW/hygienecode/HACCP); hetlaadvermogen wordt dus niet maximaal benut;

• de rechtstreekse leveringen van de fabrikant; denk aan bijvoorbeeld prefabricagesin de bouw, rechtstreeks leveren van installaties ; waardoor geen materiaal meervervoerd hoeft te worden maar alleen een kleine werkplaats voor het installerenen verhelpen van storingen;

• minder willen investeren in de bevoorrading die in de auto zit. De bestelwagenwordt in dit geval naast het vervoer van goederen ook gebruikt als een soortrijdende winkel en/of magazijn.

2.4 Van klein naar groot

Daarnaast is er ook sprake van een verschuiving van klein naar groot. Een aantalbedrijven is meer gebruik gaan maken van vrachtwagens in plaats van bestelwagens.Ook is er duidelijk een verschuiving waar te nemen van kleine bestelwagen naargrotere bestelwagen.

2.4.1 Van bestelwagen naar vrachtwagenDe keuze om van een bestelwagen over te gaan op een vrachtwagen is voornamelijkingegeven door het feit dat nu meer gebruik wordt gemaakt van distributiecentra.Voor het buiktransport naar de distributiecentra/overslagplaatsen toe wordt eenvrachtwagen ingezet. Het transport vindt dan 's nachts plaats. De overslagplaatsenworden dus centraal aangeleverd waarna de bestelwagens de goederen weer verderover de regio verdelen.

A-1250 ; Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens i Kwalitatief onderzoek ; © NIPOTHESE maart 1997 15

2.4.2 Van kleine bestelwagen naar grotere bestelwagensArgumenten om van een kleinere naar een grotere bestelwagen over te stappen zijn:

• meer zendingen in een wagen vervoeren: grotere wijken/grotere rondritten (denkaan bijvoorbeeld netwerkorganisaties, dat een groei neemt bij de koeriersdienstensector)

• grotere zendingen naar een centraal punt moeten brengen; meer ladingen tussen8.00-17.00 uur moeten verplaatsen

• meer groepage vervoer (in de dunnere gebieden) (goederenstromen combineren)• meer grotere werken hebben (i.p.v. van 2 personen vervoeren een hele groep

mensen moeten vervoeren; toename van de dubbele cabines)

Opvallend is dat veel bedrijven bij de keuze tussen een vrachtwagen en eenbestelwagen eerder de voorkeur geven aan een bestelwagens. Het feit dat eenbestelwagen met een klein rijbewijs te berijden is levert een besparing op quaarbeidsloon.

2.5 Pieken in verkoop door RAI-beurs

Ook blijkt de RAI -beurs voor bedrijfswagens van grote invloed te zijn op de verkoopvan bestelwagens. Dit verklaart dan ook de in het desk research geconstateerdefluctuaties in de verkopen van bestelwagens. Volgens de ondervraagdeautomerkfabrikant en leasemaatschappij blijkt er van de RAI beurs een enormeimpuls uit te gaan. De verkoopcijfers in de jaren waarin de beurs wordt gehoudenwijzen duidelijk in deze richting. De RAI zelf is echter van mening dat dit niet zondermeer kan worden vastgesteld. Verkoopregistratie vindt immers plaats op basis vankentekenregistratie en een kenteken wordt meestal een halfjaar na de beursaangevraagd.

2.6 Afname leasecontracten bestelwagens; lease versus koop

Het onderwerp lease versus koop staat volgens de ondervraagden volkomen los van deproblematiek van de toename van het aantal bestelwagens in Nederland. Het verbandtussen beide onderwerpen neemt men niet waar. Een enkeling stelt wel dat bij hetleasen van bestelwagens de mate van flexibiliteit toeneemt. Bovendien wordenleasewagens eerder ingeruild dan wagens die zijn gekocht. Deze inruilwagens wordenop hun beurt weer doorverkocht, waardoor het aantal bestelwagens in Nederlandtoeneemt.

De volgende argumenten zijn naar voren gekomen om te kiezen voor lease/ koop ofhuur:

A-1250 ' Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens : Kwalitatief onderzoek © N I P O T H E S E maart 1997 lf>

LeasenHet merendeel van de bedrijven least de bestelwagens op basis van contractenvariërend van 2 tot 5 jaar.De voornaamste reden om te kiezen voor lease is dat op deze manier kapitaal kanworden vrij gemaakt dat voor andere doeleinden kan worden aangewend. Het wordtdus voornamelijk vanuit financieringsoogpunt bekeken. Toch blijken ook andereaspecten een rol te spelen, te weten:

• het gemaks-aspect; men heeft er geen omkijken naar; alles wordt uit handengenomen; hierachter schuilt ook de core business gedachte. Bovendien "weet jeaan het begin van het jaar wat je kwijt bent";

• het service-onderhoudsaspect: de hogere kwaliteitseisen , het feit dat men "fulloperational moet zijn" en niet afhankelijk van de auto meer wil/kan zijn;

• het kostenaspect; doordat men minder voorzieningen hoeft te treffen heeft menhet idee goedkoper uit te zijn.

NB.Een opvallend gegeven is dat in het laatste kwartaal van 1996 bij deleasemaatschappijen juist een afname is geconstateerd van het aantal leasecontractenvan bestelwagens. Dit blijkt uit cijfers van de VNA (Vereniging van NederlandseAutoleasemaatschap-pijen) (zie bijlage).Wat de oorzaak hiervan is, is niet duidelijk. Verondersteld wordt dat bedrijven numeer voor andere financieringsvormen kiezen en/of de leasecontracten bijbankinstellingen afsluiten in plaats van bij leasemaatschappijen. Er wordt niet vanuitgegaan dat nu meer de voorkeur uitgaat naar kopen boven leasen. Het door bedrijvenleasen van auto's is juist steeds meer in trek. Het zou niet logisch zijn als specifiekvoor bestelwagens de keuze niet valt op leasen.

KopenToch is er een aantal bedrijven, vaak bedrijven met een kleiner wagenpark, dat debestelwagens heeft gekocht. Als voornaamste reden hiervoor wordt aangevoerd datdeze vorm het meest goedkoop is. Ook het krijgen van weinig service van eenleasemaatschappij door een laag inlevingsvermogen van de maatschappij in dewerkzaamheden en behoefte van de ondernemer wordt als argument naar vorengebracht om niet voor lease te kiezen.Bovendien blijken de kleinere bedrijven een algemene emotionele weerstand tegenleasen en/of lenen te hebben. Zij stellen: "Wat betaald is, is betaald".

Als afschrijvingsperiode hanteert men meestal 5 tot 6 jaar, de wagens gaan echter bijsommigen in werkelijkheid 10 jaar mee.

A-1250 Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens : Kwalitatief onderzoek ' © NIPOTHESE maan 1997

Zowel lease als koopEen enkel bedrijf heeft ook voor een combinatie van lease en koop gekozen. Devoornaamste reden hiervoor is dat enige mate van onafhankelijkheid van het bedrijfgewaarborgd blijft. Een andere reden waarom zowel leasen als kopen in een bedrijfvoorkomt is het feit dat de voorziening voor het beheren van een wagenpark nogsteeds in de organisatie aanwezig is en langzaam wordt afgebouwd.

HuurDaarnaast huurt een beperkt aantal bedrijven ook bestelwagens om een bepaaldeondercapaciteit op te vangen. Verhuisbedrijven willen hier nogal eens gebruik vanmaken.De automerkfabrikant geeft aan dat verhuurmarkt duidelijk stijgende is.

NBVeel verdere gegevens over het verhuur van de bestelwagens is niet aanwezig. Hetverhuurbedrijf, dat is ondervraagd, bleek geen inzicht te hebben in het onderscheidtussen privé en zakelijk gebruik van de bestelwagens. Vaak wordt op ad hoc basisgehuurd, hetzij op persoonlijke naam en/of bedrijfsnaam. De doeleinden waar ze voorgebruikt worden blijken ook niet bekend te zijn. Wel worden meer de kleinerevrachtwagens ingehuurd, die nog met een klein rijbewijs bereden kunnen worden.Meestal worden deze ingezet bij verhuizingen.

2.7 Hogere eisen technische specificaties; de idealebestelwagen

Een andere trend die is waar te nemen, is het feit dat hogere eisen worden gesteld aande technische specificaties van de bestelwagens. Dit blijkt ook uit de nieuwe typenbestelwagens die op de markt worden aangeboden. De volgende ontwikkelingenworden waargenomen:• toename van het motorvermogen• langere onderhoudsintervallen• toename van specifieke aanpassingen• behoefte aan meer volume bij een gelijkblijvend laadvermogen• meer aandacht voor ergonomie en veiligheid

2.7.1 Toename van het motorvermogenHet blijkt dat bestelwagens met steeds modernere motoren worden uitgevoerd.Moderner in de zin van schonere verbranding en een toename van hetmotervermogen bij gelijkblijvende cilinderinhoud. De vraag naar Turbo diesel neemtduidelijk toe. Of dit laatste een positieve ontwikkeling is voor het energieverbruik isechter de vraag. Hoe hoger de vermogensklassen, hoe sneller/harder ermee wordtgereden, hoe meer energieverbruik.

A-1250 : Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens i Kwalitatief onderzoek : © N I P O T H E S K : maart 1997 IS

2.7.2 Langere periode tussen de onderhoudsbeurtenEen andere ontwikkeling is dat door de verminderde "servicegevoeligheid van demotoren" de intervallen tussen de onderhoudsbeurten langer duren. Deautomerkfabrikant geeft aan dat door deze langere intervallen niet goed is vast testellen of de gebruiksintensiteit van de bestelwagens is toegenomen.

2.7.3 Toename van specifieke aanpassingenVolgens de automerkfabrikant is er duidelijk een groei te constateren bij decarosseriebedrijven. De bedrijven blijken steeds meer specifieke wensen en behoeftente hebben. Dit komt ook in de gesprekken met de bedrijven naar voren. Hetmerendeel van de bedrijven bouwt de bestelwagen om.

2.7.4 Behoefte aan meer volume bij gelijkblijvend laadvermogen

Aspecten die belangrijk zijn bij aankoop van een bestelwagen zijn:• prijs (afschrijving, aanschafkosten, zuinigheid/goedkoop in verbruik)• betrouwbaarheid/weinig servicegevoelig• comfort (stuurbekrachtiging, zitcomfort etc.)• duurzaamheid• presenteerbaarheid van de wagen• veiligheid (zeker bij koeriersdiensten en installatiebedrijven een issue)• wendbaarheid/handelbaarheid/makkelijk te parkeren• uniformiteit; een gezicht naar buiten hebben (vandaar dat bedrijven vaak voor een

merk kiezen)• overige specificaties als: schuifdeur aan de zijkant, met of zonder lift, platte

laadvloer, recht van boven etc.

De ideale bestelwagen zou moeten voldoen aan:• meer flexibiliteit (multifunctioneel; voor personenvervoer en/of goederenvervoer

(10 man/2 man met laadruimte)• meer volume met gelijkblijvend laadvermogen;

In het onderzoek is bij meerdere bedrijven uit verschillende branches naar vorengekomen dat er duidelijk behoefte bestaat aan meer laadruimte (i.e. meer volume)met een gelijkblijvend laadvermogen. Het komt zelden voor dat gebruik wordtgemaakt van het maximale laadvermogen. De automerkfabrikant heeft echtergrote twijfels over de haalbaarheid van zo'n bestelwagen: "dan beperk je je tot tespecifieke markten".

Iedereen geeft de voorkeur aan dieselmotoren. Met name de betrouwbaarheid (i.e.minder servicegevoeligheid). Ondanks het feit dat LPG als meer milieuvriendelijkwordt beschouwd, vindt men deze brandstofsoort niet in aanmerking komen. Nietalleen de servicegevoeligheid, maar ook het feit dat het ten koste gaat van delaadruimte speelt hierbij een rol.

A-1250 ! Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens l Kwalitatief onderzoek • © N I P O T H E S E maart 1997 19

2.7.5 Meer aandacht voor ergonomie en veiligheidAspecten die zeker in de toekomst van belang worden zijn volgens de ondervraagden:• de ergonomie van de wagen; het comfort• de verbranding; goedkopere brandstof• de geluidsoverlast van de wagen• de veiligheid (bestelwagens zijn vaak betrokken bij verkeersongelukken, waardoor

veiligheid een steeds belangrijker aspect wordt volgens de ondervraagden)

Vrijwel niemand heeft geloof in de elektrische wagen; op dit moment is de investeringnog te hoog en liggen de wegprestaties op een te laag niveau.

A-1250 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens • Kwalitatief onderzoek ; © NIPOTHESE maan 1997

Suggesties voor verbeteringen van efficiency

"Het lost zichzelf wel op, de marktdwingt ons efficiënter te gaan werken"

Er bestaat grote angst dat de overheid maatregelen gaat treffen om het bezit engebruik van bestelwagens in de toekomst terug te dringen. Over het algemeen is menvan mening dat het probleem van de toename zich in de toekomst zelf zal oplossen.Zeker bij bedrijven waar transport een grote kostenpost is zal steeds meer aandachtworden besteed aan een efficiëntere organisatie.

Op de vraag welke suggesties men heeft om de efficiency te verbeteren komen veleideeën naar voren. Deze ideeën zijn in de volgende categorieën in te delen:• technische mogelijkheden• logistieke mogelijkheden• nieuwe regelgeving• overige mogelijkheden

De navolgende paragrafen gaan hier verder op in.

3.1 Technische mogelijkheden

Op het gebied van de technische mogelijkheden worden de volgende suggestiesgedaan:

Invoeren van de black boxAls voordeel hiervan wordt gezien dat:• het een goed middel is om het personeel kosten bewust te maken en inzicht te

geven in hun eigen rijgedrag ten opzichte van de anderen• bovendien wordt hiermee het particuliere gebruik van de bestelwagens

teruggedrongen

Het voornaamste argument om voor de black box te kiezen is dan ook'kostenefficiëncy'.De invoering van de black box stuit bij de sommige werkgevers op emotioneleweerstanden. De sociale verbondenheid met het personeel weerhouden dezewerkgevers tot invoering ervan. Het idee van "Big brother is watching you" spreekthen niet aan. Ook wordt gesteld: "ik heb niet het idee dat er misbruik wordtgemaakt".Dat de wagen ook voor privedoeleinden worden gebruikt vindt niet elke werkgevererg: "ze hebben de lusten maar ook de lasten, een 24 uursservice voor het bedrijf'

Bestelwagens voorzien van snelheidsbegrenzer

A-1250 : Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens l Kwalitatief onderzoek i © NIPOTHESE : maart 1997 21

Een van de ondervraagde bedrijven, een beroepsvervoerder, heeft al haarbestelwagens reeds voorzien van snelheidsbegrenzers. Dit vanuit het oogpunt vanveiligheid en kostenbesparing.

Gebruik maken van een TraxyssysteemIn sommige bedrijven wordt reeds gebruik gemaakt van automatischeplanningssysteem (waarin ook rekening wordt gehouden met de (venstertijden)Alle ritten worden gepland op basis van postcode systeem door middel van barcodes.

Invoeren van Tracking & Tracing systeemWat steeds belangrijker wordt bij de beroepsvervoerders is de klant te informerengedurende het transport waar de zending zich bevindt. Ook zijn de koeriersdienstenbezig met een proefproject, genaamd Tensorproject. Dit is een plaats bepalingsysteem,dat via de satelliet werkt. Het systeem blijkt echter te traag te werken. Een weergavekan slechts l keer per minuut worden afgegeven. Men gaat nu over op bakens langsde weg onder tunnels en viaducten). Dit systeem maakt een weergave van l keer perseconde mogelijk.

3.2 Logistieke mogelijkheden

De volgende logistieke mogelijkheden worden genoemd om het gebruik en bezit terugte dringen:• ontwikkelen van betere/snellere beladingssystemen, waaronder werken met

rolcontainers (chauffeurs kunnen hierdoor meer werk aan en dus meer ladingverwerken)

• in-night leveringen rechtstreeks vanuit een centraalpunt• externe bedrijven inschakelen (meer uitbesteden zorgt voor efficiënter vervoer)

samenwerkingsverbanden aangaan; dit wordt vaak niet als niet als een goedeoplossing voor de lange termijn gezien; de haalbaarheid ervan wordt betwijfeld.Het vergt te veel coördinatie. Bovendien heeft men het idee dat de kwaliteit nietblijft gewaarborgd en de vraag is of het uiteindelijk voldoende geld oplevert.

• een economisch center maken (centrale inschrijving)(lid worden van een landelijkcoördinatiecentrum (terugtransport mogelijk maken)

• onderlinge afspraken over gebiedsbeperking concurrentiegebied (woninginrichteil(bezuinigen op reistijden en arbeidsloon)

• veranderen van routeschema's daardoor minder leeg rijden• rechtstreeks van de fabriek naar de eindbestemming brengen

3.3 Nieuwe regelgeving

Voor wat betreft de regelgeving doet men de volgende suggesties:• harmonisering van gemeentelijk beleid• terugdringen van eigen vervoer (niet te veel ontheffingen geven) genoemd door

transport bedrijf

A-1250 Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens i Kwali tat ief onderzoek i © NIPOTHESE maart 199"

• betere systeem ontwikkelen voor ontheffingen in samenwerking metbedrijfsleven, genoemd door bedrijven

• meer vrachtwagens zonder groot rijbewijs toestaan• meer retourvracht mogelijk maken-> vervoersrechten bijstellen

3.4 Overig

Andere suggesties zijn:• vestigingen/business units/distributiecentra budget verantwoordelijk maken• container op bouwplaatsen neerzetten waardoor geen vervoer van werkplaats

meer nodig is• personeelsbeleid: hoger kennisniveau van de planners nastreven (o.a. ingegeven

door de automatisering) en/of de functie magazijnmedewerker en chauffeurscombineren in de functie van orderverantwoordelijke om de efficiency/flexibiliteitte verhogen

• chauffeurs een cursus rijvaardigheid geven om het rijgedrag te kunnenbeïnvloeden

.V1250 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens ; Kwali ta t ief onderzoek ; © N I P O T H E S E maart 1997 2:!

Bijlagen Icwalitatief onderzoek

A-1250 ! Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens : Kwalitatief onderzoek i © N I F O T H E S E maart 1997

Casestudies: kenmerken en trends

A-1250 ! Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens : Kwalitatief onderzoek , © NIPOTHESE maart 1997

Aannemersbedrijf (groot)

Kenmerken:• een aannemersbedrijf in bijzetkabels, leidingen, boringen, kortom (alles buiten in

de grond)• 1500 werknemers op de betreffende vestiging (ca. 8000 in heel Nederland)• 5 vestigingen• 200 personenwagens, en l vrachtwagen• in totaal 170 bestelwagens: lx <499 kg./31x 500-999 kg./133x 1000-1499 kg./ 4x

1500-3500 kg.• alle bestelwagens hebben dieselmotoren• gemiddelde jaarkilometrage: 40.000 km per jaar per bestelwagen• beladingsgraad: 50% leeg rijden• allen lease; gemiddeld gaan de bestewagens 4 jaar mee• daarnaast worden l O 'a 20 bestelwagens gehuurd om de ondercapaciteit op te

kunnen vangen

organisatie/soort vervoer• de bestelwagens zgn. pick-ups (met dubbel cabines) worden gebruikt voor het

vervoer van eigen materiaal c.q. gereedschap en personen (meestal 5 personen perbestelwagen)

• voor elke wagen c.q. berijder worden brandstofverbruik/ kilometrage/schadesbijgehouden

• de busjes worden zowel gebruikt voor de grote als voor de kleine werken doorheel Nederland (werken van een jaar/werken van een week)

• het groot materieel wordt door een aparte afedeling van het concern (materieledienst) rechtstreeks aangeleverd met een vrachtwagen

• chauffeur neemt de wagen mee naar huis, begint 's morgens 4 mensen op te halenop verschillende punten, soms gaat hij langs de vestiging om materiaal op tehalen; bij de grotere werken wordt gewerkt met een vaste route

• privegebruik van de bestelwagen is toegestaan; ook voor vakanties

veranderingen/trend;• meer bestelwagens gaan rijden in plaats van personenwagens in verband met de

bijtelling voor particulier gebruik en de nieuwe eisen voor het grijze kenteken;• meer dubbel cabine wagens gaan rijden voor het vervoer van 5 a 6 personen

(voorheen was het voor vervoer van 3 personen met alleen een voorbank voorin);dit om kosten te besparen

• enerzijds sneller leveren, meerdere keren per dag leveren, meer kilometers makenvoor speciale producten

A-1250 ; Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens j Kwalitatief onderzoek ! © NIPOTHESE maart 1997

Groothandel in de farmaceutische industrie

Kenmerken:• een centrale vestiging met 8 nevenvestigingen• 7 groot formaat opleggers, die worden ingezet voor beleveren van de

nevenvestigingen• 23 bestelwagens van een totaal wagenpark van 180 variërend van 9 tot 12 kub• gemiddelde jaarkilometrage: 50.000 km per jaar per bestelwagen

organisatie• gewerkt wordt met een pakjesfabriek en 8 vestigingen in het land die als

overslagpunten worden gebruikt• werken met twee pieken; 's morgens voor de ovemight leveringen en 's middags

voor de 2-uurservice; apothekers worden meestal 2 keer per dag bezocht• 10% van de producten maakt 90% van de omzet en het volume uit

soort vervoer• 24 uurs ovemight orders die tussen 6 en 9.30 uur 's ochtends worden afgeleverd

(met 90% beladingsgraad) met kleine vrachtwagen onder 3500 kg• 2-uursleveringen met kleinere bestelwagens (middagorders (40% beladingsgraad))

veranderingen;• twee vestigingen worden samengevoegd tot een vestiging uit oogpunt van

efficiency• voor dagvervoer kleiner gaan rijden en voor nachtvervoer groter gaan rijden• enerzijds sneller leveren, meerdere keren per dag leveren, meer kilometers maken

voor speciale producten

Trend 1:van klein naar groot (alles van 9 kub vervangen door 12 kub) met minder auto's gaanrijden maar met meer volume per auto (maar net onder 3500kg)oorzaak: vanwege over-night leveringenTrend 2:van groot naar kleinoorzaak: toename van 2-uursleveringentrend 3:• extra kilometers maken door hoge kwaliteitseisen vervoer product Bèta Feron

(verwarmd vervoer tussen 15-18 graden); het moet sneller geleverd worden danandere producten en kan niet op voorraad worden gehouden bij de apothekers

A-1250 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens i Kwalitatief onderzoek i © N I P O T H E S E ; maart 1997

Toekomst:• in-night leveringen rechtstreeks vanuit pakjesfabriek; de vestigingen blijven

alleen maar servicecentrum en een midsized vrachtwagen rijdt vanaf depakjesfabriek rond om 40 tot 50 klanten in een rondrit te beleveren

• in de toekomst zal ook de afhaalfunctie eraan toegevoegd worden i.p.v. datverschillende leveranciers de producten bij de groothandel komen afleveren zalrechtstreeks bij de industrie vandaan met een grote oplegger alles naar eencentraal punt worden gebracht en van daaruit met de wat kleinere vrachtwagensde apothekers worden bevoorraad

A-1250 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens i Kwalitatief onderzoek ' © N I P O T H E S E i maart 1997

Linnenverhuur bedrijf I (klein)

kenmerken• verhuur van slopen jassen, tafellinnengoed etc., ook wasserij• een holding met 7 BV's, l van de BV's houdt zich bezig met verhuur linnen• 12 bestelwagens en 2 reserves (800-1200 kg) en 2 kleine vrachtwagens <3500kg.• alle wagens zijn eigendom• 50.000 tot 70.000 km per jaar per bestelwagen

Organisatie• In de grote stad rijdt 5 dagen per week een bestelwagen rond/ de stad wordt in 5

delen opgesplitst en iedere dag wordt een deel beslagen (de wagen bedient 60-65klanten)

• vuile was wordt omgeruild met schone was/ 50% is schoon en 50% is vuil/ de wagenis ook in tweeën gedeeld

• de wagen fungeert ook als een soort winkeltje• klanten worden per chauffeur ingedeeld op postcode (gewerkt wordt met vaste

routes)• tankstation houdt dieselgebruik bij/de kilometerstand wordt handmatig

bijgehouden

VeranderingenTrend 1:• veel klanten die op bepaalde tijden geleverd willen krijgen (bijvoorbeeld

cateringbedrijven of bedrijfskantines die alleen tussen 12.00 -14.00 uur open zijn)Hierdoor worden er meer kilometers gereden en stijgen de personeelskosten

Trend 2• de beperking van laad en lostijden/de slechte toegankelijkheid van de

steden/winkelcentra zijn de oorzaak dat men van grotere bestelwagens naarkleinere bestelwagens zijn overgestapt

A-1250 i Trends Bezn en Gebruik van Bestelwagens Kwalitatief onderzoek j © NIPOTHESE maart 1997

Linnenverhuur bedrijf n (groot)

kenmerken• verhuur van slopen, tafellinnengoed, beddengoed, stofjassen, ook wasserij en

verhuur van apparatuur• 650 werkzame personen., 11 vestigingen, l centraal hoofdkantoor over heel

Nederland verspreid• 89 bedrijfswagens (boven 3500 kg.) en 23 bestelwagens (onder 3500kg.), waarvan 9

bestelwagens (500-999kg) en 14 bestelwagens (1000-1499 kg)• naast chauffeurs ook servicemonteurs in dienst voor reparaties en installeren van

handdoekapparaten etc.• alle wagens zijn eigendom• 37.000 km per jaar per bestelwagen voor de distributie

Organisatie• er wordt gewerkt met 6 distributiepunten die worden beleverd van een centrale

wasserij (18 uur per dag); deze distributiepunten zijn zo gesitueerd dat ze in hethart van het klantengebied zitten

• gebruik wordt gemaakt van rolcontainers (3 links in de wagen en 3 rechts in dewagen op volgorde van klant)

• vuile was wordt omgeruüd met schone was/ 50% is schoon en 50% is vuil/ de wagenis ook in tweeën gedeeld

• klanten worden per chauffeur ingedeeld op postcode (gewerkt wordt met vasteroutes)

• per bestelwagen worden gemiddeld 60 klanten bediend (afhankelijk vanwerkgebieden binnenstad soms 100 klanten per bestelwagen

• chauffeur maakt dagrapporten met kilometrages waarvan vervolgens weerweekrapporten worden samengesteld

• momenteel loopt er een test met black box• de servicemonteur vervoert ook apparatuur en een werkplaats met zich mee

VeranderingenTrend 1:• omzet is afgelopen 3 jaren gestegen met 18% bij gelijkblijvend wagenpark, doordat

grotere wagens zijn ingezet, omdat met grotere eenheden wordt gewerkt (ditbedrijf is van 8 distributiepunten naar 6 distributiepunten teruggegaan)

Trend 2• van grotere naar kleinere bestelwagens vanwege de slechte toegankelijkheid van

de steden (bruggen waar alleen wagens met minder dan l ton aslast overheenmogen); ook worden meer wagens ingezet omdat er meer loze kilometers wordengereden

A-1250 j Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens Kwalitatief onderzoek , © N I P O T H E S E maart 1997

Bakkerij

Kenmerken:• een centraal filaal waar de produktie plaatsvindt en 7 andere filialen• gemengd bedrijf (brood en banketbakker)• 40 fulltimers en 20 parttimers• 2 personenwagens en 3 bestelwagens (bestelwagens alle diesel)• gemiddelde jaarkilometrage: 18.000 km per jaar per bestelwagen (2x 18.000 km en

lx 9000 km)• alle wagens zijn gekocht en zijn na 9 jaar afgeschreven

organisatie/ soort vervoer• uitsluitend vervoer van boord en banket; 96% gaat naar de vestigingen en 4% naar

een bejaardentehuis/school of instelling• 2 bussen worden gebruikt om een filiaal te beleveren en l bus voor de overige

filialen• sprake is van zeer korte ritten; de filialen zich ongeveer 5 ~a 10 kilometer van het

hoofdfiliaal af• om 7.30 uur rijden 3 bussen volgeladen weg (75% vol de diepte wordt volledig

gebruikt, maar de hoogte niet); de tweede rit rijden alle drie de wagens uit 50% volen de derde rit minder dan 50%)

• zaak is dat zo vroeg mogelijk het hoofdassortiment (brood) in de winkel ligt• geen privegebruik van de bestelwagens; chauffeur krijgt de wagen niet mee naar

huis; wel wordt de wagen altijd wel door dezelfde chauffeur bereden• omdat de winkels zich in een straal van 10 kilometer van het hoofdfiliaal

bevinden heeft deze bakkerij niet te maken met HACCP

veranderingen;• er is qua gebruik en bezit van de bestelwagens de afgelopen jaren geen

verandering geweest alleen de ritvolgorde is veranderd (l winkel gaat vroegeropen dus gaat men nu hier eerst langs)

• de expeditie is ondergeschikt aan de commercie (het assortiment, de klant en deversheid gaan voor)

• in principe kunnen de wagens efficiënter ingezet worden door eerder te beginnenmet produceren en de tweede rit met een bus te rijden (hierdoor worden minderkilometers gereden met een vollere belading), maar dat is qua personeel niet tebemannen (dan moet men in plaats van 4 uur 's nachts om l uur 's nachtbeginnen met produceren)

• een van de (is een stationwagen) wordt gebruikt om de bestellingen te bezorgen ofde winkels te bezoeken

• qua type wagen kiest men voor een verhoogd en verlengd type (van binnenbetimmerd); in de loop der jaren is hier geen verandering in gekomen

A-1250 ; Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens j Kwalitatief onderzoek i © N I P O T H E S E , maan 1997

Toekomst:• in de toekomst zal men een bestelwagen met een laadklep gan aanschaffen (dit

voor het vele tilwerk)• men denkt meer kleinere bestelwagens aan te gaan schaffen, omdat de klant

steeds meer snelheid wil en meer keuze wil hebben: men moet daardoor flexibeleropereren, sneller aanleveren

• men wacht op de invoering van de electrische wagen; de indruk bestaat dat ditvoertuig met name voor de korte afstand zeer efficiënt zal gaan werken.

A-1250 | Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens ; Kwalitatief onderzoek i © N I P O T H E S E maart 1997

Checklist

ChecklistOnderzoeksnummer: A1250Opdrachtgever: RWS/min. van VROMVeldwerkperiode: van 11 tot 26 februari 1997Onderwerp: toename van aantal en gebruik van bestelwagens

1. Introductie en kennismakingUitleg doel onderzoek:Gezien de omvang van het bestelwagensegment en de sterke groei van dat segment inde afgelopen jaren, verricht de overheid gericht onderzoek naar de oorzaken van dezesterke groei. In dit kader voert het NIPO in opdracht van de ministeries van Verkeer enWaterstaat en VROM op dit moment een onderzoek uit naar de trends in het bezit engebruik van bestelwagens.We hebben eerst een vooronderzoek uitgevoerd. Hieruit blijkt dat er een toename isvan het aantal en het gebruik van bestelwagens. Ook is vastgesteld dat deze toenamein specifieke branches voorkomt.Nu zijn we bezig met de tweede fase van het onderzoek. Het is de bedoeling om erenerzijds achter te komen wat de oorzaken zijn van de toename van het aantalbestelwagens en anderzijds wat de oorzaken zijn van de toename in het gebruik vanbestelwagens. Tevens worden problemen, betreffende het gebruik van bestelwagens,geïnventariseerd.Het doel van deze fase van het onderzoek is dus het in kaart brengen van debelangrijkste oorzaken in het toegenomen gebruik van bestelwagens. Hiermee wil deoverheid uiteindelijk komen tot een reductie van het aantal gereden kilometers metbestelwagens. Individuele bedrijven denken echter eerder in termen van efficiency-verbetering. Het mes snijdt daarom aan twee kanten: voor de samenleving minderkilometers en dus minder uitstoot van C02 en Nox, voor het bedrijfsleven minderbrandstofkosten, slijtage, afschrijving en lagere loonkosten.

A-1250 l Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens ; Kwalitatief onderzoek ; © N I P O T H E S E , maan 1997

functie:bedrijfsgrootte

(aantal werkzame personen totaal en vestiging):branchesoort bedrijfaantal vestigingen/filialenaantal personenwagens:aantal vrachtwagens:aantal bestelwagens:

laadvermogen van bestelwagens onderscheiden naar brandstofsoort/laadvermogen

laadvermogen<499 kg500-999 kg1000-1499 kg> 1500 kg

Brandstofsoort

LPG Benzine Diesel

Over de bestelwagens:soort vervoer:

check: eigen vervoer/beroepsvervoersoort goederen

gemiddelde jaarkilometragebeladingsgraad : % leeg rijdenlease/huur/koop:

A-1250 Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens j Kwalitatief onderzoek i © NIPOTHESI: . maan 1997

2. Gebruiksgedrag van bestelwagensHoe worden de bestelwagens gebruikt; waarvoor

check: soort ritten (rondritten/punt-puntritten)(semi) goederenvervoer/werkplaats/vervoermaterialen/personen etc.ritlengteophaal en afhaalfunctie

Welke trends neemt men waar in het gebruik en het aantal bestelwagens:check: voor de branche en bedrijf zelf

In hoeverre is het aantal bestelwagens de afgelopen 5 jaar toegenomen; waarom (niet)Wat zijn de oorzaken hiervan; wat is hierop van invloed geweestIn hoeverre is het aantal vrachtwagens de afgelopen 5 jaar toegenomen; waarom (niet)Wat zijn de oorzaken hiervan; wat is hierop van invloed geweest

Wat is er de afgelopen 5 jaar veranderd qua gebruik/aantal bestelwagenscheck: toename aantal bestelwagens

toename aantal kilometerstoename gebruiksintensiteit per bestelwagenverschuiving van kleinere naar grotere bestelwagensverschuiving van grotere naar kleinere bestelwagensverschuiving naar andere type bestelwagensverschuiving van personenauto's naar kleinere bestelwagensverschuiving van bestelwagens naar vrachtwagensverschuiving van vrachtwagens naar bestelwagensanders nl.

Wat zijn de oorzaken hiervan; wat is hierop van invloed geweest (per verschuivingachterhalen)Met welke logistieke problemen wordt men geconfronteerd

check: voor de branche en bedrijf zelfHoe zou men de kostprijs kunnen verlagen

Welke maatregelen heeft men nu genomencheck: technische oplossingen

logistieke oplossingenWat zou nog meer mogelijk kunnen zijn (voor de toekomst)

Hoe gaat men om met de beperkende overheids en/of gemeentelijke maatregelencheck: welke maatregelen zijn van invloed

hoe gaat men er mee om; en waarom (niet)Welke factoren zullen leiden tot een ander gebruik; wat moet er gebeuren zodat de

maatregelen acceptabel zijn

A-1250 j Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens . Kwalitatief onderzoek | © N I P O T H E S E : maart 1997

2. Keuzegedrag van bestelwagensWie beslist over de inzet van de bestelwagensWaarom bestelwagens in plaats van vrachtwagensOp basis waarvan bepaalt men de keuze voor een vrachtwagen of bestelwagen

check: kostenaspectWelke financieringsvorm kiest men: huur/lease/koopIn hoeverre ziet men verband tussen dit onderwerp met de toename van debestelwagens; waarom (niet)Welke factoren bepalen type aanschaf:

check: zuinigheid/emissieduurzaamheidwendbaarheidvolumeaantal personen plaatsensnelheidbrandstofsoortaanschafkostenbelastingafschrijving/restwaardeverzekering etc.

A-1250 ' Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens ' Kwalitatief onderzoek i © NIPOTHESE maart 1997

Checkpunten RAI:Nagaan of deze trend wordt waargenomen en wat de verklaringen hiervoorzijn:

verhouding aantal bestelwagens versus rest wagenparkverhouding groei in aantal bestelwagens versus aantal zwaar vrachtwagens

check: verklaring hiervoorsterke groei in aantal gereden kilometers t.o.v. vrachtwagensontwikkelingen in particulier en zakelijke gebruikontwikkelingen in lease/huur/.koopontwikkelingen in merktypen, brandstoftypen, laadvermogen overige

technische specificatiestrend naar lager laadvermogen?

pieken in bepaalde jaren wat betreft verkoop nieuwe bestelwagens

Welke trends doen zich voor op het gebied van bestelwagensWat zijn de mogelijke oorzaken hiervan

check: logistieke, technische, fiscale trends en regelgevingIn hoeverre neemt men een toename van het aantal bestelwagens waarHoe wordt deze toename veroorzaaktIn hoeverre neemt men een toename van het gebruik van bestelwagens waarHoe wordt deze toename veroorzaakt

check: regelgeving/logistiek/techniek/fiscaalIn welke branches is de toename het sterkst waarneembaar; en waarom

verklaring verschillen aantal en inzet branchesWelke trends doe zich voor ten aanzien van de particuliere aanschaf; en waarom

A-1250 ; Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens ; Kwalitatief onderzoek ; © N I P O T H E S E maart 1997

Kwantitatief onderzoek

NIPO hft marktonderzoekinstitirut

Postbus 2471000 AE Amsterdam


Telefoon (020) 522 54 44Fax (020) 522 53 33E-mail [email protected] hrtp://www.nipo.nl

Rapport


Kwantztatie/ onderzoek

Matthijs de Gier

A1222 j mei 1997

Alle in dn document vermelde gegevens zijn strikt vertrouwelijk. Publicatie en inzage aanderden, geheel of gedeeltelijk, is zonder toestemming van het NIPO beslist niet toegestaan© NIPO .Amsterdam

Inhoud

11.1

1.21.3

22.12.22.3

33.13.23.33.43.5

Inleiding

Bezit en gebruikGeen veranderingen in de penetratie en omvang van hetbestelwagensegmentInzet bestelwagens vooral een praktische kwestieTrend naar grotere bestelwagens ondanks lage benutting

Oorzaken achter de groeiGeen duidelijk profiel van bedrijven met meer bestelwagensMeer opdrachten als de belangrijkste oorzaakOplossingen worden niet door de markt zelf aangedragen

De technische specificatiesVooral de prijs is belangrijk bij de keuze voor een bestelwagenExtra voorzieningen alleen bij specifieke gebruikersVoorkeur voor dieselVervanging net zo snel als voorheenGeen ideale bestelwagen, wel meer volume

1

3

36

10

13131517

202021222323

Bijlagen kwantitatief onderzoek1 Onderzoeksverantwoording2 Vragenlijst

Inhoud figuren en tabellen1 Aantal bestelwagens per branche 42 Percentage fleetowners dat in de a/gelopen drie jaar één of meerdere bestelwagens heeft

aangeschaft naar omvang van het wagenpark 53 Gebruik bestelwagens naar soort vervoer 74 Aantal meerijders naar omvang van het wagenpark 85 Soort ritten die het meest worden gemaakt 96 Percentage fleetowners met meer, evenveel of minder laadvermogen l17 Percentage fleetowners met meer, minder en evenveel bestelwagens naar branche 138 Percentage/leetowners met meer, minder en evenveel bestelwagens naar omvang

wagenpark ] 49 Factoren die van invloed zijn op de toename van het aa?ital bestelwagens. Spontaan

genoemd 1610 Factoren die van invloed zijn op de toename van het aantal bestehvagens. Geholpen

genoemd 1111 Genoemde oplossingen om het gebruik van bestelwagens terug te dringen IS

A1222 • Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens Kwantitatief onderzoek i © N I P O Amsterdam mei 1997

12 Maatregelen die de overheid zou kunnen nemen om een ejjïrienter gebruik vanbestelwagens te stimuleren. 19

13 Belangrijke aspecten bij de aanscha/van een bestelwagen 2114 Extra voorzieningen in de bestelwagens 2215 Mogelijke verbeteringen aan de bestelwagens 2416 Stet1 V [^roe/opbouw naar branches en groottekiasses17 Respons en non-respons18 Absolute popu/atieaantallen van bedrijven en instellingen in Nederland19 Relatieve populatieaantallen van bedrijven en instellingen in Nederland

A1222 Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens j Kwantitatief onderzoek © N I P O Amsterdam , mei 1997

Inleiding

In opdracht van Transactie en de Hoofdafdeling Wegvervoer van DGV heeft het NIPOeen telefonische enquête verricht onder zakelijke gebruikers van bestelwagens. Dezeenquête heeft in het kader van het onderzoek: 'Trends Bezit en Gebruik vanBestelwagens' plaatsgevonden.

Achtergrond

In de afgelopen jaren is zowel het bezit als het gebruik van lichte bestelwagens sterktoegenomen. Met de toename van het aantal bestelwagens is ook de verkeersprestatietoegenomen. Zo stijgt de verkeersprestatie in de bestelwagenmarkt aanzienlijk snellerdan die in de markt van het zware vrachtverkeer. Deze sterke groei leidt tot eennavenante stijging van het energieverbruik en de emissies.

Transactie en de Hoofdafdeling Wegvervoer van DGV hebben zich tot doel gesteld omeen reductie van het energieverbruik en de emissies te bereiken. Gezien de omvangvan het bestelwagensegment en de sterke groei van dit segment willen zij gerichtonderzoek doen naar de oorzaken van deze sterke groei. Het onderzoek dat het NIPOin dit kader uitvoert, is opgebouwd in drie stappen:• Een kwantitatieve analyse naar de diverse deelmarkten en marktsegmenten in het

bestelwagenvervoer (desk research)• Een kwalitatieve analyse van drie tot vier belangrijke marktsegmenten in het

bestelwagenvervoer• Een evaluatie van beinvloedingsmogelijkheden om de snelle groei terug te

dringen

Uit de eerste fase van het onderzoek1 is naar voren gekomen dat de stijging met nameis waar te nemen in vier branches, te weten: bouwnijverheid, groot- en detailhandelen zakelijke dienstverlening.

Om nu nader inzicht te krijgen in de waargenomen trends in deze branches is detweede fase van het onderzoek begonnen met een kwalitatief onderzoek2. Voor ditonderzoek is een groepsgesprek met deskundigen en gebruikers gevoerd en zijnaansluitend 16 vrije interviews op de werkplek gehouden. Uit het kwalitatieveonderzoek is naar voren gekomen, dat er veel factoren zijn aan te wijzen die vaninvloed zijn op de verschillende trends, die zich voordoen op het gebied van het bezit enhet gebruik van bestelwagens. Door de verscheidenheid aan factoren lijkt het erop dater geen eenduidig beeld is te verkrijgen van de verschuivingen en trends. Niet alleende branches verschillen van elkaar of vertonen juist overeenkomsten met elkaar, ookbinnen de branches blijken er grote verschillen te bestaan.

1 A-1222, Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens, januari 1997" A-1250. Oorzaken toename bezit en gebruik bestelwagens, maart 1997

A1222 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens i Kwantitatief onderzoek • © NIPO mei 1997 l

Aansluitend aan het kwalitatieve onderzoek heeft een kwalitatief onderzoekplaatsgevonden onder de zakelijke gebruikers van bestelwagens. Het doel hiervan ishet nagaan in welke mate de factoren, die in het kwalitatieve onderzoek zijngeïdentificeerd, marktbepalend zijn. Of anders gezegd, nagaan of de factoren nietalleen gelden voor de deelnemers aan het groepsgesprek en de interviews, maar ookvoor alle overige gebruikers.

Dit rapport bevat de belangrijkste resultaten van het marktbeschrijvend onderzoek.Een beschrijving van de onderzoeksopzet en de vragenlijst zijn als bijlage opgenomen.Achtereenvolgens komen in dit rapport de volgende items aan bod:• bezit en gebruik van bestelwagens• oorzaken achter de groei• de technische specificatiesBehalve dit tekstrapport is er ook een tabellenrapport opgesteld waarin alle resultatenin tabelvorm worden gepresenteerd.

A1222 Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens ! Kwantitatief onderzoek ! © N I P O mei 1997 2

Bezit en gebruik

In dit eerste hoofdstuk wordt het bezit en gebruik van bestelwagens in kaart gebracht.We doen dit door allereerst te kijken naar de penetratie en het aantal bestelwagens inhet Nederlandse bedrijfsleven. In deel I van het onderzoek naar de trends, bezit engebruik van bestelwagens is hier al uitgebreid bij stilgestaan. Daarom worden hieralleen de belangrijkste kengetallen beschreven zoals die uit het huidigemarktonderzoek naar voren komen. Vervolgens laten we zien waar de bestelwagensvoor worden gebruikt en hoe ze worden ingezet. Dit hoofdstuk wordt afgesloten metde trends die zich voordoen als het gaat om meer of minder volume.

1.1 Geen veranderingen in de penetratie en omvang van hetbestelwagensegment

Een vergelijking van de enquêteresultaten met resultaten uit het eerste deel van hetonderzoek laat zien dat de penetratie en de omvang van het bestelwagensegment tenopzichte van augustus 1996 niet of nauwelijks is veranderd. Net zoals bij de vorigeonderzoeken beschikt circa 32% van de bedrijfsvestigingen in Nederland over één ofmeerdere bestelwagens. De penetratie van bestelwagens ligt bij grote bedrijven (meerdan 100 werknemers) op circa 57% en bij de kleine bedrijven (minder dan 10werknemers) op circa 30%. Deze cijfers laten nog eens zien dat de totale penetratiesterk bepaald wordt door de structuur van het Nederlandse bedrijfsleven. Immerscirca 86% van het Nederlandse bedrijfsleven bestaat uit bedrijfsvestigingen metminder dan 10 werkzame personen. Branches met een hoge penetratie zijn debouwnijverheid (82%) en de nutssector (76%).

Omgerekend naar absolute aantallen beschikt het Nederlandse bedrijfsleven anno1997 over ruim 400.000 bestelwagens en komt hiermee uit op hetzelfde niveau als inaugustus 1996. Het gemiddeld aantal bestelwagens per bedrijfsvestiging ligt ook nutussen de twee en drie. Zoals figuur l laat zien, zijn de belangrijkste sectoren debouwnijverheid, de detailhandel, groothandel en zakelijke dienstverlening. Deomvang van het wagenpark in de bouwnijverheid is vooral het gevolg van de hogepenetratie. Dit in tegenstelling tot de andere drie branches waar de penetratie nietboven het gemiddelde uitkomt. De groothandel, detailhandel en zakelijkedienstverlening danken hun posities dan ook vooral aan het grote aantal bedrijven datactiefis in deze branches. Zoals ook uit deel I naar voren is gekomen, is de structuurvan het Nederlandse bedrijfsleven bepalend voor de segmentering van debestelwagenmarkt. In bijlage l is daarom een beschrijving opgenomen van de omvangen samenstelling van het Nederlandse bedrijfsleven.

A1222 | Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens l Kwantitatief onderzoek ! © N I P O ' mei 1997

l [ Aantal bestelwagens per branche

bouw

zakelijke dienstv

deailhandel

groothandel

industrie

'////////////////////^^^^ 130.000

Y//JÏ^//W////////////////^^^^ 78.000

?%%%%%%%m^%%^ 76.000

'//////////////////////A 43.000

W///////////////A^™

15.000

13.000

horeca K^ 9.000

nutsbednjven ^ 4 800

In de afgelopen drie jaar heeft circa 61% van de fleetowners één of meerderebestelwagens aangeschaft. In absolute aantallen gaat het hier om circa 170.000bedrijven of instellingen. Naar verhouding zijn de meeste aanschaffers terug te vindenin de zakelijke dienstverlening (77%), de overheid (74%) en bij de nutsbedrijven (71%).Het laagste percentage komen we tegen in de detailhandel. Kijken we echter naarabsolute aantallen, dan wordt de belangrijke positie van de detailhandel in hetNederlandse bedrijfsleven zichtbaar. In deze branche bevinden zich in absolutetermen de meeste aanschaffers, circa 48.000 bedrijven.

Significanter dan bij de branches zijn de verschillen bij de omvang van hetwagenpark. Naar verhouding zijn het vooral de grote fleetowners die in de afgelopendrie jaar één of meerdere bestelwagens hebben aangeschaft (zie figuur 2).

Al 222 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens; Kwantitatief onderzoek i © N I P O ! mei 1997 4

2 | Percentage fleetowners dat in de afgelopen driejaar één of meerdere bestelwagens heejtaangeschajt naar omvang van het wagenpark

10090

80

70

60

50

40

30

20

10

O

51

-+•

12

1 2-4 5-9 10+bestelwgn bestelwgns bestelwgns bestelwgns

39

è6i%

totaal

ü in de afgelopen driejaar geen bestelwagenaangeschaft

0 in de afgelopen driejaar een bestelwagenaangeschaft

Ongeveer één op de tien aanschaffers is een zogenaamde initiële aanschaffer, dat wilzeggen dat hij of zij in de afgelopen drie jaar voor het eerst een bestelwagen heeftaangeschaft. Hiervan is het expresvervoer3 een typisch voorbeeld. Naar verhoudingbevinden zich in deze sector veel initiële aanschaffers (58%). Veelal gaat het om kleineondernemers die zich voor het eerst op de markt begeven.

Uiteraard zijn de meeste initiële aanschaffers (79%) terug te vinden bij de kleinstefleetowners. Dit zijn de bedrijven en instellingen die over één bestelwagenbeschikken. Opmerkelijk is dat toch nog 12% van de initiële aanschaffers beschiktover vijf tot negen bestelwagens. Deze bedrijven of instellingen hebben in één keereen groot aantal bestelwagens aangeschaft of zijn in drie jaar tijd snel gegroeid.

' Bij het samenstellen van branches voorde tweede onderzoeksfase zijn de koeriers- en expresvervoerdersniet afgesplitst van de transportbranche. Gebleken is namelijk dat de meeste expresvervoerdersingeschreven staan als (weg)transportbedrijf Expresvervoer behoort dan tot één van detransportactiviteiten. In her onderliggende eind-rapport beschrijven we daarom het bezit en gebruik vanbestelwagens binnen de wegtransportsector. Alleen daar waar de analysemogelijkheden het toelatenworden uitspraken gedaan over de expresvervoerders

A1222 . Trends Bezit en Gebruik van Bestelwasens j Kwanti tat ief onderzoek ' © N I P O mei 1997

1.2 Inzet bestelwagens vooral een praktische kwestie

Uit de gesprekken die in het kwalitatieve onderzoek zijn gevoerd lijkt naar voren tekomen dat de samenstelling en de inzet van het wagenpark niet zozeer afhankelijk isvan de branche waarin men werkzaam is, maar veel sterker wordt bepaald doorallerlei andere aspecten. In het volgende hoofdstuk wordt nagegaan of dit meer daneen vermoeden is. In deze paragraaf geven we eerst aan om welke aspecten het gaat.

Bedrijven zetten bestelwagens in voor meerdere doeleindenUit de enquête komt naar voren dat bestelwagens zowel worden gebruikt voor hetvervoer van goederen en produkten, als voor het vervoer van gereedschappen,onderdelen en materialen. Het vervoer van documenten en pakketten vindt op kleineschaal plaats (9%) en vrijwel uitsluitend in de transportsector, de zakelijkedienstverlening en bij de overheid. Bij ongeveer 6% van de bedrijven worden debestelwagens ook gebruikt voor privé-doeleinden. Dit privé-gebruik komt het meestvoor bij de grote fleetowners (21%). Werknemers bij deze bedrijven mogen de auto vande zaak in veel gevallen mee naar huis nemen.

Het gebruik van de bestelwagen naar soort vervoer is afhankelijk van debedrijfsactiviteit (zie figuur 3). Zo wordt in de bouwnijverheid door 97% van debedrijven de bestelwagen gebruikt voor het vervoer van gereedschappen, onderdelenen materialen. Ook in de nutssector en de zakelijke dienstverlening vindt bij veelbedrijven (93% resp. 73%) dit soort vervoer plaats. Het vervoer van goederen enprodukten vindt vooral plaats in de horeca, detailhandel en groothandel. Overigensblijkt dat de relatie tussen de branche en het soort vervoer niet eenduidig is. Zo laatfiguur 3 zien dat bedrijven de bestelwagens gebruiken voor meerdere soortenvervoer4. In het kwalitatieve onderzoek werd in dit kader reeds gewezen op deontwikkeling naar meer nevenactiviteiten. Bedrijven verrichten meerdere activiteitenen kunnen dan ook meerdere vormen van vervoer genereren. Niet duidelijk is of menéén bestelwagen gebruikt voor meerdere vormen van vervoer of dat elke bestelwagenzijn eigen specialisatie heeft. Door nu te kijken naar de fleetowners die over slechtséén bestelwagen beschikken kan op dit punt enig inzicht worden gegeven. Eenselectie van deze doelgroep laat zien dat 23% de bestelwagens multifunctioneel wordtingezet, dat wil zeggen zowel wordt gebruikt voor het vervoer van gereedschappene.d. als voor het vervoer van goederen. Deze multifunctionaliteit komt relatief vaakvoor bij de zakelijke dienstverlening.

Figuur 3 geeft de resultaten weer van een vraag met zogenaamde meervoudige anrwoorden. Dit houdt indat men uit meerdere anrwoorden kan kiezen. De anrwoorden kunnen daarom sommeren tor boven de1005t.

A1222 ; Trends Bezit en Gebru ik van Bestelwagens [ Kwanti tat ief onderzoek l © NIPO ' mei 1997 , 6

3 | Gebruik bestelwagens naar soort vervoer

100 -r 97

90 -

80 -

70 -

60 -

50 -

40 -

30 -

20 -

10 -

n -

70

57

i 106nfl

*A 91Y, 86 r-

i'/yï%V/,

\

81

35

_O 2

r-n

43

129

1f f t l

19

10 ^

3\t

74

16

k [

~

29~

73

5

1

WyJO

Z5

_

93

23 __

ïï$?'/

\70

\

67

37

_ft

71\

155

'

*

66

57

3i

——

kindustrie boirw grooth. deeflh. horeca transport zakelijke nutsbedr.

diens tvoveiheid totaal

H gereedschappen.ondeidelen en materialen D produJcren/goederen D documenten D privé

Kijken we naar de omvang van het wagenpark dan blijkt dat de grote fleetowners debestelwagens veelal gebruiken als servicewagen (gereedschappen, onderdelen enmaterialen), terwijl het bij de kleine fleetowners vooral gaat om het vervoer vangoederen en produkten.

Bij ruim eenderde van de fleetowners gaat het om snelle serviceOok het spoedeisende karakter van de werkzaamheden is een aspect die van invloedkan zijn op de toename van het aantal bestelwagens. Uit de enquête komt naar vorendat bij 35% van de bedrijven en instellingen de bestelwagens worden ingezet voorwerkzaamheden met een spoedeisend karakter zoals een 24, 12 of 2 uurservice.Hierbij gaat het niet om alle vormen van vervoer en alle soorten bestelwagens. Kijkenwe naar de verschillende branches dan wijken alleen de nutsbedrijven van dit beeldaf. In deze sector ligt dit percentage namelijk op 69%. Veel werkzaamheden bij ditsooit bedrijven bestaat dan ook uit het oplossen van calamiteiten of het verhelpen vanstoringen. Overigens gaat het in 50% van de 'spoedgevallen' om een service tussen de12 en 24 uur. De spoedeisende werkzaamheden komen bij grote bedrijven, zowel naaraantal werknemers als naar aantal bestelwagens, vaker voor dan bij de kleinebedrijven.

De meerderheid van de chauffeurs rijdt alleenBij 52% van de bedrijven en instellingen rijdt er naast de chauffeur memand mee in debestelwagen. Deze 'alleenrijders' komen we relatief veel tegen als het gaat om hetvervoer van goederen en produkten en daarmee zien we ze vooral in de groothandel

A1222 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens , Kwantitatief onderzoek ; © NIPO mei 1997

(66%) en detailhandel (63%). Het meerijden van meer dan l persoon en wellicht deinzet van bestelwagens met dubbele cabine komt voor bij circa 14% van de bedrijvenen instellingen. Het zal geen verbazing wekken dat we vanwege de aard van dewerkzaamheden deze relatief vaak in de bouwnijverheid (19%) en in mindere mate inde industrie (17%) tegen komen. Frappant is dat de omvang van het wagenpark vaninvloed is op het aantal meerijders. Zoals figuur 4 laat zien, neemt het aantalalleenrijders af naarmate de omvang van het bestelwagenpark toeneemt. Een nadereanalyse wijst uit dat de bouwnijverheid sterk vertegenwoordigd is onder de grotefleetowners. Het beeld dat dit segment oproept wordt daarmee relatief sterk bepaalddoor deze branche.

4 | Aantal meerijders naar omvang van het bestelwagenpark

n

48

'16 .

51

23

43

l 2-4 5-9 10+bestelwagen besteh\agens bestelwagens bestelwagens

69D 2 of meer meerijdersD l meerijderQ alleen chaufïeur

tonal

Naar meerdere gebieden, maar over korte afstandenOm een idee te krijgen wat voor soort ritten met de bestelwagens worden gemaakt isin de enquête gevraagd waar men met de bestelwagens naar toe gaat. Dit kan zijn hetcentrum, de buitenwijken of periferie van een stad of naar landelijke gebieden. Uit deantwoorden op deze vraag blijkt dat elk afzonderlijk bedrijf of instelling meerdereafzetgebieden heeft en dat de bestelwagens daarom naar meerdere gebieden rijden.Lastig is het voor de respondenten dan ook om antwoord te geven op de vraag waarmen het vaakst naar toe moet. Zo weet bijna 30% van fleetowners hierop geenantwoord te geven. Wat wel uit de cijfers naar voren komt is dat er relatief weiniglange ritten worden gemaakt. De bestelwagens worden immers voornamelijk ingezetvoor het kone afstand vervoer, dat wil zeggen afstanden van minder dan 50 km. Zo

A1222 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens • Kwantitatief onderzoek '• © N I P O : mei 1997 -. S

geeft althans driekwart van de fleetowners aan. De meeste fleetowners die korte rittenmaken komen we tegen in de detailhandel (93%) en de horeca (90%). Het 'lange'afstand vervoer vindt vooral plaats in de industrie (44%) en de zakelijkedienstverlening (40%). De nadruk op het korte-afstand vervoer komt ook naar voren alswe herkomsten en bestemmingen aan elkaar relateren. Zo is van de bedrijven eninstellingen die het vaakst naar het centrum van een stad moeten slechts 9% gevestigdin een landelijk gebied. Een opvallende uitzondering hierop is de bouwnijverheid,waar 26% gevestigd is in landelijke gebieden. De indruk die wel eens ontstaat datbouwvakkers van 'heinde en verre' komen wordt met deze cijfers versterkt. Ook zienwe dat van degene die het vaakst naar een landelijk gebied rijden een meerderheid(51%) zelf gevestigd in een landelijk gebied. Zoals gezegd, extreme ritten wordenrelatief weinig gemaakt. Wat wel vaak voorkomt is dat er ritten gemaakt worden vanhet centrum van een stad naar buitenwijken of de perefirie en vise versa.

Kijken we naar het sooit ritten dat met de bestelwagens gemaakt wordt dan geeft 66%van de fleetowners aan dat het gaat om punt-punt ritten. Zoals figuur 5 laat zienworden punt-punt ritten vooral gemaakt door de horeca, zakelijke dienstverlening ende bouwnijverheid. Rondritten daarentegen komen relatief vaak voor in dedetailhandel en groothandel.

5 | Soort ritten die het meest worden gemaakt

30

•

30

l

\70'

"t \

%

n20

i80

deailh. grooth. overheid industrie

34

^\

663

transport nucbedr. bouw horeca zakelijke totaaldiens tv

D rondritten0 punt-punt

A1222 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens i Kwantitatief onderzoek i © N I P O | mei 1997

Minder dan een kwart van de fleetowners maakt gebruik van eenritplanningssysteem

Het laatste aspect dat aan de orde komt betreft het planmatig inzetten van debestelwagens. Uit de enquête komt naar voren dat relatief veel fleetowners debestelwagens inzetten op basis van ervaring of in ieder geval zonder gebruik te makenvan een bepaald systeem. Slechts 23% van de fleetowners doet dit wel en maaktgebruik van bijvoorbeeld een ritplanningssysteem. Koplopers wat dit betreft zijn degroothandel (44%), de overheid (38%) en de wég-transportsector (39%) en daarnaast degrootste fleetowners (41%). Een duidelijke hekkesluiter is de horeca, waar slechts 7%gebruik maakt van een planningssysteem. Ook de bouwnijverheid loopt met 13% nogachter op de rest. Kijken we naar het gebruik van de bestelwagens (het naar debouwplaats brengen van materiaal en personeel) dan is het ontbreken van eenplanningssyteem in deze branche niet verwonderlijk. Interessant is hier de positie vande detailhandel. Zoals we eerder zagen worden door deze branche veel rondrittengemaakt waarbij men gebruik van ritplanningssystemen zou verwachten. Het gebruikvan ritplanningssytemen is hier echter niet noemenswaardig hoog. Dit wijst erop datmen in de detailhandel de bestelwagens veelal op ad-hoc basis inzet.

Ongeveer 17% van de fleetowners die met een planningssysteem werken, hebben ditsysteem geautomatiseerd.

1.3 Trend naar grotere bestelwagens ondanks lage benutting

Uit het kwalitatieve onderzoek is gebleken dat er zowel een trend gaande is van grotenaar kleine voertuigen als van kleine naar grote voertuigen. Zo kunnen devrachtwagens worden vervangen door bestelwagens of de grote bestelwagens kunnenworden vervangen door een lichtere klasse bestelwagens. Ook is een aantal bedrijvenmeer gebruik gaan maken van vrachtwagens in plaats van bestelwagens en is er eenduidelijke verschuiving waar te nemen van kleine bestelwagens naar groterebestelwagens. Zoals we in deze paragraaf zullen zien, zijn deze trends voor eengedeelte marktbepalend.

Van grote naar kleine bestelwagens en visa versaOngeveer 61% van de fleetowners heeft in de laatste drie jaar één of meerderebestelwagens aangeschaft. Bij circa eenderde van deze fleetowners is er sprake van eentoename van het laadvermogen. 57% geeft aan dat het laadvermogen gelijk is geblevenen bij 10% is het laadvermogen afgenomen. Hieruit blijkt, dat als we de hele markt inogenschouw nemen de trend naar grote bestelwagens sterker is dan de trend naarkleinere bestelwagens. Figuur 6 laat zien dat de trend naar grotere bestelwagens zichvooral voordoet in de industrie, horeca en zakelijke dienstverlening. De trend naarkleinere bestelwagens is relatief sterk in de nutssector en de groothandel. Relaterenwe de trend van groot naar klein en visa versa aan het sooit vervoer dan blijkt dat detrend naar grotere bestelwagens zich in sterke mate heeft voorgedaan bij vervoerders

A1222 j Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens i Kwantitatief onderzoek ! © N I P O mei 1997 10

van documenten en pakketten (de expresvervoerders). In deze sector heeft maar liefst85% van de fleetowners nu grotere bestelwagens dan drie jaar terug.

6 | Percentage fleetowners met meer, evenveel of minder laadvermogen

iuu -

90 -

80 -

70 -

60-

50 -

40 -

30 -

20 -

10 -

n -

12—— -

71

^17J

^

•16:

66

^'is'^

15

65

%20:ë

•7.

70

23;

&'•

63

29;

i

U—

47

i42'

8'

42

l50'

1

~

47

l

.8

30

162;

l

10——

56

1.34'i

O minderlaadv

D evenveellaadv

0 meerlaadv

bouw nutsbedr. grooth. overheid demih. transport zakelijke horeca industrie totaaldiens tv

Kijken we naar andere factoren zoals bijvoorbeeld wel of geen snelservice, rittype ende aard van de bestemmingen dan geven de onderzoeksresultaten aan dat deze niet(significant) van invloed zijn op de trends van groot naar klein en visa versa.

Van vrachtwagens naar bestelwagensEen tweede trend van groot naar klein is die van vrachtwagens naar bestelwagens. Uitde enquête blijkt dat deze trend niet of nauwelijks marktbepalend is. Slechts 5% vande fieetowners geeft aan dat zij nu bestelwagens gebruiken waarvoor voorheenvrachtwagens werden ingezet. Hoewel het percentage gering is, gaat het in absoluteaantallen om circa 8.000 bedrijven of instellingen. Nemen we als achtergrond deverschillende branches dan zien we dat de trend zich bij meer dan het gemiddeldeaantal bedrijven voordoet bij de overheid en in de transportsector. In deze branchesliggen de percentages op 13% resp. 10%. Net zoals bij de eerste trend zijn ook hier de anderefactoren niet van invloed.

De meest genoemde reden om vrachtwagens te vervangen door bestelwagens zijn dekosten. Dit motief wordt door 44% van de fleetowners die zijn overgegaan opbestelwagens aangedragen. Andere redenen die genoemd worden, zijn 'je kunt met devrachtwagen nergens meer komen' (23%), 'kleinere zendingen' (14%), 'met

A1222 Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens | Kwantitatief onderzoek • © NIPO '• mei 1997

bestelwagens heb je een grotere flexibiliteit' (9%) en 'bestelwagens kun je efficiënterinzetten' (6%).

Relatief weinig bestelwagens worden volledig benutZojuist is geconstateerd dat als er sprake is van een trend, het die is van kleinere naargrotere bestelwagens. Deze trend is opmerkelijk in de wetenschap dat veelbestelwagens niet volledig worden benut. Zo komt uit de enquête naar voren, dat 43%van de fleetowners de bestelwagens niet volledig benutten als het gaat om hetlaadvermogen of het volume. Inzet van grotere bestelwagens kan onder dezeomstandigheden leiden tot een nog lagere benutting. Kijken we naar de verschillendebranches, dan komen we alleen in de bouwnijverheid relatief veel fleetowners tegen,die de bestelwagens wel volledig benutten (70%). Bij de overheid daarentegen zitten deminste instellingen die de bestelwagens volledig benutten (40%). Als we een profielzouden opstellen van de bedrijven en instellingen die de bestelwagens niet volledigbenutten dan ziet dat er als volgt uit:Een lage benutting komen we tegen bij de grootste bedrijven (meer dan 100werknemers) en in iets mindere mate ook bij de grootste fleetowners. In relatief veel vande gevallen gaat het hier om de zogenaamde servicewagens (vervoer van gereedschappen,onderdelen en materialen) en bestelwagens waar óf één persoon in zit óf meer dan drie personen(dubbele cabines). De bedrijven en instellingen maken weinig tot geen gebruik van eenritplanningssysteem.Nemen we dit profiel in ogenschouw, dan is het opmerkelijk dat relatief veelbedrijven in de bouwnijverheid de bestelwagens volledig benutten. In deze branchewordt relatief veel gebruik gemaakt van bestelwagens met dubbele cabines. Zoals wezagen zijn het juist deze bestelwagens waarvoor men aangeeft dat ze niet volledigworden benut. Een mogelijke verklaring is dat 'slechts' 14% van de bestelwagens in debouwnijverheid voorzien is van een dubbele cabine. De aantallen bestelwagens die welvolledig worden benut bepalen dus het beeld van de bouwnijverheid.

Al 222 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens ! Kwanti tat ief onderzoek : © N I P O mei 199" 12

Oorzaken achter de groei

Het belangrijkste doel van het hoofdonderzoek is om meer inzicht te krijgen in deachterliggende factoren van de snelle groei van het bestelwagenverkeer. In dithoofdstuk proberen we de mogelijke oorzaken die in het kwalitatieve onderzoek zijngeïdentificeerd nader te kwantificeren. We doen dit door in eerste instantie na te gaanin welke mate de achtergrondkenmerken die in het vorige hoofdstuk zijn beschrevenvan invloed zijn. Vervolgens laten we zien welke oorzaken door de markt zelf wordenaangegeven. We sluiten dit hoofdstuk af met mogelijke oplossingen die door defleetowners worden aangedragen.

2.1 Geen duidelijk profiel van bedrijven met meerbestelwagens

In de enquête is de vraag gesteld of men momenteel over meer, minder of evenveelbestelwagens beschikt in vergelijking met drie jaar geleden. Uit de antwoorden komtnaar voren dat 25% van de fleetowners over meer bestelwagens beschikt, 69% overevenveel en 6% over minder. Figuur 7 laat zien dat de groeicijfers per brancheverschillen. Zo is bijvoorbeeld het percentage fleetowners dat over meer bestelwagensbeschikt in de bouwnijverheid bijna drie keer zo groot als in de horeca. Opmerkelijk isde nutssector waar relatief zeer veel fleetowners nu over minder bestelwagensbeschikken dan drie jaar terug. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat nutsbedrijvenbepaalde werkzaamheden hebben uitbesteed particuliere installatiebedrijven.

7 | Percentage fleetowners met meer, minder en evenveel bestelwagens naar branche

100 -

90 -

80 -

70 -

60 -

50 -

40 -

30 -

20 -

,0-n

IE

85

—12

•••/,'/• - 1

J.

79

•'//'//.

*

Vil j

~

68

ZZ%15

••??>—— t ———

=5=

77

W-2!n

=%=

73

^

26

Ü'<¥"

2T

67

7-

^

™',

^t

7

60

W/ü33:

P^

9—

57

W'W3-imW

-e-.

61

-'-/MW%'<!'//!

39;

'&•".'fy';/,-•

6_

69

— -'-:•25

n minderbestelw.

u envenveelbestelw.

D meerbestelw.

horeca detail h nutsb grooth. mdustr. ovcrh zak. d bou\v wegtr. to taal

A1222 j Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens i Kwanti tat ief onderzoek i <D N I P O ' mei 1997

Naast de branches zijn er ook verschillen als we kijken naar de omvang van hetwagenpark. Zo heeft 67% van de grootste fleetowners meer bestelwagens dan drie jaargeleden (zie figuur 8). Ter vergelijking: bij de kleinste fleetowners ligt dit percentageop 10%. In dit segment gaat het zoals we in hoofdstuk l al zagen om de initiëleaanschaffers.

8 Percentage fleetowners met meer, minder en evenveel bestelwagens naar omvang wagenpark

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10 -J-

0

86

fyio^xxxx-l

lbestelwagen

10

52

2527

2-4 5-9 10+bestelwagens bestelwagens bestelwagens

69

totaal

C minde rbeste Iwagens

D evenveelbestelwagens

Q meerbestelwagens

Naast de branche en de omvang van het wagenpark is ook het sooit vervoer(gereedschappen/onderdelen/materialen, produkten, goederen, documenten enpakketten) een achtergrondkenmerk voor de mogelijke toename van het aantalbestelwagens. Hierover geeft de enquête echter geen duidelijk beeld. Relateren we debedrijven en instellingen die over meer bestelwagens beschikken aan het soonvervoer dan treden er geen significante verschillen op. Dat wil zeggen dat zich onderbijvoorbeeld de vervoerders van goederen en produkten naar verhouding niet meer ofminder 'groeiers' bevinden dan onder de andere soort vervoerders. Hetzelfde beeldtekent zich af als we de 'groeiers' relateren aan de overige achtergrondkenmerken.

Uit het bovenstaande komt naar voren dat er vooralsnog geen duidelijk profiel is op te stellen vande bedrijven waar sprake is van een toename van het aantal bestelwagens. Deachtergrondkenmerken die zijn overgenomen uit het kwah'tat/eve onderzoek spelen op individueelniveau zeker een belangrijke rol. In de totale markt zijn zij echter niet doorslaggevend.

A1222 : Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens Kwantitatief onderzoek , © N I P O mei 1997 14

2.2 Meer opdrachten als de belangrijkste oorzaak

Zoals we in de vorige paragraaf zagen, is het niet mogelijk om de bedrijven te typeren.Uiteraard zijn er wel oorzaken aan te wijzen voor de toename van het aantalbestelwagens. In deze paragraaf laten we de fleetowners zelfde oorzaken aandragen.

Op twee manieren is aan de fleetowners gevraagd factoren te noemen die in hunsituatie van invloed zijn op de toename van het aantal bestelwagens. Als eerste zijn despontane factoren aan de orde gekomen, dat wil zeggen dat de respondent de factorennoemt zonder dat daarbij gestuurd wordt. Daarnaast is naar de geholpen oorzakengevraagd, waarbij de interviewer eerst de mogelijke oorzaken opnoemt en derespondent vervolgens aangeeft of die wel of niet van toepassing zijn. In deonderstaande figuren zijn de resultaten grafisch weergegeven. Kijken we eerst naar despontaan genoemde factoren dan is er één factor doorslaggevend en dat is meeropdrachten/meer werk. Deze factor wordt door bijna tweederde van de fleetownersgenoemd. Op ruime afstand wordt genoemd de behoefte aan meer flexibiliteit.Hiermee wordt bedoeld, dat men graag een extra bestelwagen achter de hand heeftom optimaal in te kunnen spelen op de wensen vanuit de markt. Ongeveer 8% van defleetowners noemt als reden dat de toename veroorzaakt is, doordat ze zijnovergestapt van een personenauto of VAN. Min of meer hetzelfde wordt bedoeld metde factor 'veranderingen grijs kenteken'. Doordat er een wijziging is opgetreden in dewetgeving, heeft 4% van de fleetowners dezelfde overstap gemaakt. Logistiekeaspecten zoals een wijziging in de distributie wordt met 6% relatief weinig genoemd.

Een interessant beeld ontstaat als we hier kijken naar de omvang van het wagenpark.Zo blijkt dat de kleinste fleetowners (l bestelwagen) a-typisch reageren. Slechts 29%noemt als factor meer opdrachten. Relatief veel kleine fleetowners daarentegennoemen 'overstap van personenauto/VAN' (26%) en 'eisen grijs kenteken' (18%). Dewijziging in de wetgeving op het grijze kenteken heeft blijkbaar de meeste impactgehad op de kleinste fleetowners. De grootste fleetowners reageren wel inovereenstemming met de overige fleetowners: meer opdrachten is de oorzaak voor detoename.

A1222 i Trends Bezit en Gebruik vnn Bestelwagens ' Kwantitatief onderzoek ' © NIPO mei 1997 15

9 [ Factoren die van invloed zijn op de toename van het aantal bestelwagens. Spontaan genoemd

meer opdrachten

flexibliliteit

i.p.v. personenauto

wijziging distributie

eisen grijs kenteken

nieuw activiteiten

i.p.v. vrachtwagen

anders

Wt3

il

10 20 30 40 50 60 70%

Als we de fleetowners een aantal mogelijke factoren opnoemen dan ontstaat er ingrote lijnen eenzelfde beeld. Ook dan wordt de economische groei veruit het meestgenoemd (79/bl. Onder de grote fleetowners wordt deze factor zelfs door 95% van debedrijven en instellingen genoemd. Een belangrijk verschil met de spontaneantwoorden is, dat er vaker logistieke factoren worden genoemd. Zo noemt 40% alsfactor de eisen van de klant (meer frequente of snelle aflevering). Bijna één op de driefleetowners noemt daarnaast nog 'grotere werkgebieden'. De logistieke factorenworden blijkbaar wel herkent als oorzaak maar zijn niet dusdanig zichtbaar ofbelangrijk dat ze ook spontaan worden genoemd. Vragen we tenslotte naar wat debelangrijkste factor is, dan is het antwoord zeer duidelijk: 65% noemt de economischegroei. Ver daarachter komt met 9%, op de tweede plaats, de eerder genoemde wens totmeer flexilbiliteit.

A1222 Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens : Kwantitatief onderzoek i © N I P O ; mei 1997 16

10 Factoren die van invloed zijn op de toename van het aantal bestelwagens. Geholpen genoemd

meer opdrachten

eisen Wanten

grotere werkgebieden

nieuwe activiteiten

7&///////////////////////^^^^

W/////////////////////A™

toename aantal filialen

eisen grijs kenteken

wijziging warenwet

wijziging distributie ^ 3

meer ploegendiensten ^ I

geen factoren

£% x%2 % x% x 40

y/////////ZZÏÏ.r]

y/////////A^10 20 30 40 50 60 70 80

2.3 Oplossingen worden niet door de markt zelfaangedragen

Nadat de respondenten de factoren hebben genoemd die van invloed zijn op detoename van het aantal bestelwagens is ook gevraagd een reactie te geven op demogelijke oplossingen. Alleerst is daartoe de volgende vraag gesteld:"Indien die bedrijf minder gebruik zou mogen maken van bestelwagens hoe zou u dat danoplossen?"Uit de vele verschillende antwoorden die op deze vraag zijn gegeven komt hetvolgende beeld naar voren. De meeste fleetowners weten niet hoe ze dit zoudenoplossen en nog eens 13% zegt gelijk dat dit niet mogelijk is. Ervaring leert dat ditsooit antwoorden worden gegeven als het onderwerp bij de respondenten niet 'leeft'.Zo kan dit ook hier het geval zijn. Ook uit andere grootschalige enquêtes op hetgebied van het goederenvervoer5 blijkt dat het vervoer bij een aanzienlijk deel vanhet bedrijfsleven en dan vooral bij het kleinbedrijf veelal geen zaak van groot belangis. De aandacht gaat vaak uit naar andere zaken en ten aanzien van het vervoer maaktmen geen bewuste keuzen.

zie bijvoorbeeld NIPO-Verladersmonitor, maart 1997

A1222 i Trends Bezit en Gebruik vnn Bestelwagens ! Kwantitatief onderzoek : © NIPO , mei 1997 17

Zoals figuur 11 laat zien, noemen de fleetowners die wel een oplossing aandragen hetmeest het gebruik van een personenauto of stationcar (18%). Ook wordt hetuitbesteden van het transport genoemd (11%). Logistieke oplossingen worden relatiefweinig genoemd (5%), evenals het efficiënter laden van de bestelwagen (1%). Uit degenoemde oplossingen blijkt dat men vooral praktisch is ingesteld en niet zo zeer aaningewikkelde logistieke oplossingen denkt.

Kijken we naar de afzonderlijke branches dan komen er interessante verschillen naarvoren. Zo wordt het uitbesteden van het vervoer relatief vaak genoemd in degroothandel (35%), de industrie (27%) en bij overheid (23%). Het gebruik vanvrachtwagens scoort met 25% opvallend hoog in de transportsector. Het uitbestedenvan het vervoer scoort met 19% ook hoog onder de bedrijven die voornamelijkgoederen en produkten vervoeren. Ook wordt door deze groep relatief vaak hetgebruik van een personenauto of stationcar genoemd (23%).

11 | Genoemde oplossingen om het gebruik van bestelwagens terug te dringen

gebruik personenauto's

uitbesteden

gebruik aanhangwagens

y///////////////////A\\

/////////////AIaanpassen logistiek '////////A 5

gebruik vrachtwagens '/////////\ 5

huren

beterladen ^ l

anders

niet moge lijk

^X^X^X^X^X^X%^X^X^X^18

y//////////////7A^

V//////////////////////AKy//W//////////Z>7Z>5YY^

10 15 20 25 30

De laatste vraag in de enquête luidde:"Wat zou de overheid eventueel kunnen doen om een ejjlctè'nte?- gebruik van bestelwagens testimuleren?". Ook hier blijkt dat veel bedrijven en instellingen zich niet bewust zijnvan de toename van het aantal bestelwagens en veel minder van de problematiek ronddit onderwerp. Meer dan de helft van de respondenten (55%) blijft immers lietantwoord op deze vraag schuldig. De antwoorden die gegeven worden hebben destrekking van lagere belasting (13%) en het oplossen van de files (5%) of het zorgenvan aparte rijstroken voor zakelijk verkeer (3%). In de marge worden maatregelen

A1222 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens i Kwantitat ief onderzoek i © N I P O mei 1997 is

genoemd, zoals het bevorderen van groupage en het opzetten van distributiecentra.Het beter bereikbaar maken van steden is een oplossing die veel gehoord is in hetkwalitatieve onderzoek. Hier wordt deze mogelijkheid aangedragen door 2% van debedrijven en instellingen en scoort daarmee net zo hoog als de meeste andereoplossingen. Interessant is de opmerking die gemaakt wordt wat betreft het kleinrijbewijs. Volgens enkele respondenten zou de overheid ervoor moeten zorgen datmet het klein rijbewijs ook gereden kan worden met grotere wagens.

12 | Maatregelen die de overheid zou kunnen nemen om een efficiënter gebruik van bestelwagens testimuleren.

belasting

files

aparte rijstroken

grijs kenteken

accijnsverh.

bereikbaarh. steden

part. gebruik

stim. groupage

anders

weet niet

W3 5

1Ü3

12

P2

E2

10 20 30 40 50 60'

A1222 '. Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens j Kwantitatief onderzoek : © N I P O mei 1997 19

De technische specificaties

In het kwalitatieve onderzoek zijn naast de trends in het bezit en gebruik ook trendster sprake gekomen die meer betrekking hebben op (technische) specificaties van debestelwagens zelf. Ook op dit terrein zijn ontwikkelingen gaande. De volgendeontwikkeling zijn in het kwalitatieve onderzoek waargenomen:• de toename van het motorvermogen• langer onderhoudsintervallen• toename van specifieke aanpassingen• behoefte aan meer volume bij een gelijk blijvend laadvermogen• meer aandacht voor ergonomie en veiligheidIn dit hoofdstuk gaan we nader in op de eisen die fleetowners stellen aan debestelwagen. Aan de orde komen het aanschafgedrag, de speciale voorzieningen, hetsooit brandstof, de vervanging en tenslotte de ideale bestelwagen.

3.1 Vooral de prijs is belangrijk bij de keuze voor eenbestelwagen

Aan de fleetowners is gevraagd aan te geven waar men oplet bij het kopen of leasenvan een bestelwagen. In figuur 13 zijn de meest genoemde aspecten grafischweergegeven'. Uit de vele aspecten die genoemd worden kunnen we het volgendeopmaken. Bij aanschaf van de bestelwagens wordt vooral gelet op financiële enpraktische zaken zoals de aanschafprijs en het laadvermogen (het volume), defunctionaliteit en de betrouwbaarheid. Naast de puur zakelijke aspecten wordt ook, zijhet relatief minder vaak, gelet op de prestaties, het uiterlijk en het comfort. Dezelaatste aspecten kwamen uit het kwalitatieve onderzoek naar voren. Dat ze hier nietduidelijk aan het ligt komen vindt zijn oorzaak vooral in het verschil tussenkwalitatief en kwantitatief onderzoek. Bij kwalitatief gaat het om het vóórkomen vanbepaalde uitspraken en niet om de frequentie waarmee bepaalde uitspraken wordengedaan. Bij kwantitatief onderzoek ligt de nadruk daarentegen expliciet op dit laatsteaspect.

6 Voor de overzichtelijkheid zijn alleen de aspecten opgenomen die door meer dan 5% van de fleetownerszijn genoemd.

A1222 ' Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens' Kwantitatief onderzoek l © NIPO i mei 1997 20

13 | Belangrijke aspecten bij de aanschaf van een bestelwagen

aanscha fprijs

volume

laadvermogen

functionaliteit

bra nds tofveibrvok

prijs /kvrahteit

prestntie

uiteriijk

comfort

betrouvitoaaiheid

afmetingen

explotatie kosten

y//////////////////////////////////////////////j\2$

Y///////////////////////A\±

'//////////////////////AK

'////////////////////////////////////////////////////////////////////////A^Q

'////////////////////////////////////////////AIS

'////////////////A 10

'///////////////A1)

y/////////////A*y////////////A*'/////////Z7//y\*y////////7/V<~!

10 15 20 25 30 35 40

Uit de enquête komt naar voren dat elke branche zo haar eigen aankoopgedragvertoont:• in de industrie en bij de nutsbedrijven noemt men relatief vaak het comfort

(25% resp. 27%)• in de zakelijke dienstverlening speelt het laadvermogen een relatief onbelangrijke

rol (wordt door slechts 10% genoemd)• de overheid zorgt goed voor haar personeel; men let vooral op de veiligheid (13%),

en het comfort (16%). Daarnaast noemt men vaak de specifieke gebruikseisen (16%)en de milieuvriendelijkheid (5%)

Daarnaast speelt ook het soort goederen, dat met gebruik van de bestelwagens wordtvervoerd, een rol bij de aanschaf. Zo is bij aanschaf van de servicewagens (vervoer vangereedschappen, onderdelen en materialen) de prijs uitermate belangrijk en lettenexpresvervoerders relatief veel op het brandstofverbruik en de kwaliteit.

3.2 Extra voorzieningen alleen bij specifieke gebruikers

Naar analogie met de trends in het vrachtwagensegment is er ook bij de bestelwagenssprake van allerlei voorzieningen die in de wagens kunnen worden ingebouwd. In depraktijk is daar echter nog niet veel van te zien. Zo blijkt dat 58% van de fleetownersgeen extra voorzieningen heeft ingebouwd. En als er iets wordt ingebouwd is hetvoornamelijk een mobiele telefoon. Zoals figuur 14 laat zien, zijn de anderevoorzieningen veel minder in trek. Ook hier zijn er verschillen tussen de branches. Zowordt in de groothandel relatief vaak de snelheidsbegrenzer ingebouwd (14%). De

A1222 l Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens ! Kwantitatief onderzoek ] © NIPO mei 1997 ' 21

transportsector valt op omdat, zij op kleine schaal al gebruik maken van eenplaatsbepalingssysteem (5%). Bij de nutsbedrijven is de autotelefoon al ver ingeburgerd(73%) en in de detailhandel tenslotte kan de chauffeur zich volledig op het autorijdenconcentreren; 81% van de bestelwagens is namelijk zonder extra voorzieningenuitgerust.

De grote fleetowners vervullen duidelijk een voortrekkersrol als het gaat om de extravoorzieningen. Zo blijkt dat 24% van de grootste wagenparkenbeheerders (meer dan10 bestelwagens) een boordcomputer heeft laten inbouwen en 16% eensnelheidsbegrenzer.

14 j Extra voorzieningen in de bestelwagens

mobiele telefoon

snelheidsbegrenzer

cruis e-control

route plannings s ys t

econome te r

%•

\ l

boordcomputer K

geen extra voorzieningen

39

238

10 20 30 40 50 60

3.3 Voorkeur voor diesel

Diesel is met een aandeel van 82% veruit de meest gebruikte brandstof in hetbestelwagensegment. Benzine wordt nog door 24% van de fleetowners gebruikt.Relatief veel benzinerijders vinden we terug in de bouwnijverheid (37%) en deoverheid (38%). Lpg wordt niet of nauwelijks gebruikt (1%). Een uitzondering hieropzijn de overheidsbedrijven. Daar ligt het 'marktaandeel' op circa 6%. Opvallend zijn deverschillen als we kijken naar het soort ritten. Bij rondritten wordt significant vaakgebruik gemaakt van benzine (34%) en bij punt-punt ritten juist van diesel (86%).

A1222 ! Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens , Kwantitatief onderzoek © NIPO ! mei 1997 22

De meeste fleetowners baseren hun keuze voor de brandstof op basis van de prijs. Hetmaakt geen verschil of het hier nu gaat om de keuze voor diesel of dat voor benzine.In beide gevallen is de prijs de meest genoemde factor (71% bij de keuze voor diesel en76% bij de keuze voor benzine). Belangrijk hierbij is het aantal kilometers dat menrijdt. Op basis van dit gegeven kiest men voor de voordeligste brandstof. Bij de keuzevoor benzine wordt ook nog genoemd dat de bestelwagen die men heeft alleenverkrijgbaar is met een benzinemeter (11%).

3.4 Vervanging net zo snel als voorheen

Nederlandse fleetowners vervangen de bestelwagen na vijf of meer jaren. In debouwnijverheid doet men het langste met een bestelwagen. Daar gaat 60% pas nameer dan vijfjaar over op vervanging. In de zakelijke dienstverlening en bij deexpresvervoerders daarentegen vervangt 26% resp. 11% pas na meer dan vijfjaar.

Op de vraag of de bestelwagens nu sneller of minder snel worden vervangen danvroeger antwoord 12% sneller, 16% minder snel en 49% even snel. In het kwalitatieveonderzoek is aangegeven dat door de komst van steeds meer luxere en personenautoachtige busjes men wellicht tot snellere vervanging zou kunnen overgaan. Uitbovenstaande cijfers blijkt echter dat de snelle en de minder snelle vervangers elkaargoed in evenwicht houden. De minder snelle vervanging is vooral een gevolg van delangere levensduur van de bestelwagens.

3.5 Geen ideale bestelwagen, wel meer volume

In het kwalitatieve onderzoek is een trend waargenomen naar hogere eisen die aan debestelwagen worden gesteld. Dit blijkt ook uit de nieuwe typen die op de marktworden aangeboden. Om deze trend te kunnen kwantificeren is aan de fleetownersgevraagd aan op welke punten de bestelwagen nog zou kunnen worden verbeterd, ofmet andere woorden hoe de ideale bestelwagen eruit ziet. Net zo als bij enkele anderevragen valt op dat veel fleetowners moeite hebben om hierop een antwoord te geven(38%). Daarnaast zegt nog eens 28% dat er geen verbeteringen nodig zijn. Defleetowners die wel wensen hebben noemen veel verschillende verbeteringen. Ditmaakt het lastig om het één en ander te kwantificeren (weinig aspecten die door eenvoldoende aantal respondenten worden genoemd). Om toch een idee te geven van water is geantwoord zijn in figuur 15 de meest genoemde verbeteringen opgenomen.

In het kwalitatieve onderzoek is bij meerdere bedrijven uit verschillende branchesnaar voren gekomen dat er behoefte bestaat aan meer laadruimte (i.e. meer volume)bij een gelijk blijvend laadvermogen. Frappant is nu dat dit ook uit het kwantitatieveonderzoek naar voren komt (meest genoemde verbetering). Interessant is te zien datdeze verbetering relatief vaak genoemd wordt door de fleetowners die debestelwagens inzetten voor rondritten. Wat hier meespeelt is dat men met meerlaadruimte wellicht meerdere leveringen per rit zou kunnen verzorgen.

A1222 ' Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens i Kwanti ta t ief onderzoek ; © N I P O : mei 1997 23

15 | Mogelijke verbeteringen aan de bestelwagens

meei volume

beter comfort

betere ergonomie

bete r zicht

minder verbruik

•anders

geen verbeteringen

\%eetniet

W//////////A*

Emm^m^x^lS

^x^x<m^mm^mmmx?] 2*

W//////////////////^^^^

0 5 10 15 20 25 30 35 40 %

A1222 l Trends Bezit en Gebruik van Bestehvagens Kwanti ta t ief onderzoek j © N I P O • mei 199/ • 24

Bijlagen kwantitatief onderzoek

A1222 ; Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens \ Kwantitatief onderzoek j © NIPO Amsterdam i mei 1997

Bijlage l Onderzoeksverantwoording

A1222 ; Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens | Kwantitatief onderzoek i © NIPO .Amsterdam mei 1997

Doelgroep

Het onderzoek heeft zich gericht op de bezitters en gebruikers van bestelwagens in dezakelijke markt. Dit zijn alle bedrijfsvestigingen in Nederland waar men over één ofmeerdere bestelwagens beschikt.

Methode van onderzoek

De gesprekken voor dit onderzoek zijn gehouden door middel van telefonischeondervraging. Daarbij is gebruik gemaakt van het computergestuurdeinterviewsysteem van het NIPO. Dit systeem zorgt voor een juiste routing van devragen en maakt het mogelijk de steekproef tijdens het veldwerk te sturen. Hetveldwerk heeft plaatsgevonden in de periode van 3 t/m 18 april 1997. De gesprekkenzijn gevoerd met degene die binnen de vestiging verantwoordelijk is voor de inzet engebruik van auto's.

Steekproef

De steekproef voor de profit-sector is getrokken uit de database van de hetHandelsregister van de Kamers van Koophandel. De steekproef voor de non-profit isafkomstig uit diverse bronnen. In totaal hebben 1010 bedrijfsvestigingen eninstellingen, die over bestelwagens beschikken, meegewerkt. Tabel 16 laat zien opwelke wijze de bedrijfsvestigingen en instellingen zijn verdeeld over de verschillendebranches en grootteklasses (aantal werkzame personen).

16 | Steékproefopbouw naar branches en grootteklasses

Branches

Industrie.....Bouw......Groothandel.....Detailhandel (food+non-food) + Auto/reparatie.....Horeca....Transport.....Dienstverlening, Bank/Verzekering.........Overheid .......Nutsbedrijven......Totaal

aantal werkzame personen1-917

27

28

140

3020

23

3

3291

10-19

1226

23

64

8

12

124

3164

20-49

14

17

24

47

10

201616

12

176

50-9926

21

20

152

12

24

25

5

150

100+32

34

32

131

11

36

5317

229

totaal101

125127

27951

75

111

101

40

1010

Al 222 ' Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens ; Kwant i ta t ief onderzoek '• © N IPO Amsterdam mei 1997

De resultaten van het onderzoek zijn gewogen naar de door het NIPO geschattepopulatie-aantallen.

Respons

Zoals eerder aangegeven zijn met 1010 vestigingen en instellingen gesprekkengevoerd. Hiervoor zijn in totaal 4530 bedrijven en instellingen benaderd. Deonderstaande tabel geeft een overzicht van zowel de respons als de non-respons aan.

17 | Respons en non-respons

geslaagd 22%

niet geslaagd:geen gehoor/anrwoordapparaat/in gesprek/informatietoon 20%weigering persoon ziek/afwezig 20%weigering te druk/geen tijd 12%weigering principieel 21%overige weigeringen 5%

100%

Vergelijken we het aantal geslaagde gesprekken met het aantal geweigerdegesprekken, dan bedraagt het slagingspercentage 28%.

Steekproef en populatie

Voor de enquête van dit onderzoek zijn bedrijven geselecteerd uit zowel de profit alsde non-profit sector. Bij het trekken van de steekproef is ervoor gezorgd dat allebranches voldoende in het onderzoek zijn vertegenwoordigd. De resultaten van hetonderzoek zijn gewogen naar de totale populatie van bedrijven en instellingen inNederland en geven daarmee een representatief beeld voor de gehele populatie.De tabellen 18 en 19 laten zien op welke wijze de bedrijfsvestigingen en instellingenover de verschillende branches en grootteklasses (aantal werkzame personen) zijnverdeeld.

A1222 , Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens ; Kwant i ta t ie f onderzoek i © N I P O Amsterdam mei ".997

18 Absolute populatieaantallen van bedrijven en instellingen tn Nederland

aantal werkzame personenbrancheIndustrieBouwGroothandelDetailhandel foodDetailhandel non-foodAutobrancheHorecaTransportDienstverleningNutsbedrijvenOverheid

Totaal

1-929.80036.600

54.70042.257

91.350

14.29338.400

18.300

125.200

80

510

10-19

4.200

5.300

4.800

2.723

4.252525

2.400

2.900

7.800

51

506

451.490 35.457

20-493.900

3.400

3.300

938

1.364

298780

1.900

3.920

78

1.364

21.242

50-99

1.800970990155244

111150

760

1.540

40

966

7.726

100+

1.700

550480

110

175

175

80

520

1.000

76

1.298

6.164

totaal41.40046.82064.270

46.182

97.385

15.40341.810

24.380

139.460

325

4.644

522.079

19 1 Relatieve populatieaantallen

brancheIndustrieBouw

GroothandelDetailhandel foodDetailhandel non-foodAutobrancheHorecaTransportDienstverleningNutsbedrijvenOverheid

Totaal

van bednjven

1-9

5

3

913

284

17

7

12

1-)£

100

en instellingen in

aantal10-19

4

7

13

13

202

9

1210

1

8

100

Nederland

werkzame personen20-49

6

51111

15

38

128

3

17

100

50-9917

7

124

6

33

817

->

22

100

100+17

10

17

1

22

0

417

4

26

100

totaal86

119

18

3

10

912

2

n

100

A1222 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens; Kwantitatief onderzoek ' © NIPO Amsterdam mei 1997

De dienstverlening bestaat zowel uit de zakelijke dienstverlening als de overigedienstverlening. Ook het bank- en verzekeringswezen is bij deze groep ondergebracht.Bij de overheid zijn de gemeentelijke instellingen en de instellingen van de decentralelandelijke overheid ondergebracht. In bijlage 2 van dit rapport is een overzichtopgenomen met de samenstelling van de branches naar onderliggende sectoren.

Tabel 19 geeft aan dat een groot deel, namelijk 86%, van het Nederlandse bedrijfslevenuit kleine bedrijven bestaat. Dat wil zeggen bedrijven met minder dan 10 werkzamepersonen.

A1222 i Trends Bczr. en Gebruik van Bestelwagens ! Kwant i ta t ief onderzoek ; © N I P O Amsterdam mei 1997

Bijlage 2 Vragenlijst Telefonische enquête

A1222 i Trends Bezit en Gebruik vnn Bestelwagens i Kwantitatief onderzoek i © NIPO Amsterdam mei 1997

Trends Bezit en Gebruik bestelwagens Vragenlijst telefonische enquête

Goeden morgen/middag. U spreekt met.......... van het NIPO, hetmarktonderzoekinstituut. Het NIPO voert momenteel in opdracht van hetministerie van Verkeer en Waterstaat een onderzoek uit naar het gebruik vanzakelijk gebruik van auto's.

(Enq.: Vraag naar degene binnen dit bedrijf/deze vestiging die verantwoordelijk is voor deinzet en gebruik van auto's)

Goeden morgen/middag. U spreekt met.......... van het NIPO, hetmarktonderzoekinstituut. Het NIPO voert momenteel in opdracht van hetministerie van Verkeer en Waterstaat een onderzoek uit naar het zakelijk gebruikvan auto's. Mogen wij u over dit onderwerp enkele vragen stellen. Het gesprekduurt niet langer dan 12 minuten.

1.Mag ik u eerst een aantal algemene vragen stellen.Wat is uw functie in dit bedrijf?

l: directeur/eigenaar2: financieel directeur3: hoofd financiële afdeling/administratie4: bedrijfsleider5: logistiek manager6: manager fysieke distributie7: wagenparkbeheerder8: nog anders, namelijk .....9: weet niet/geen antwoord

2.Hoeveel personen zijn er op dit moment gewoonlijk 15 uur of meer per week bijdit bedrijf/deze vestiging werkzaam? De eigenaars/directeuren en eventueelmeewerkende gezinsleden, mits meer dan 15 uur per week werkzaam, dienenook meegerekend te worden.

1: l2: 2-43: 5-94: 10-195: 20-496: 50-997: 100 en meer8: weet niet/geen antwoord

A-1222 Trends Bezit en Gebruik Bestelwagens | vragenlijst telefonische enquête l l

3.Waar is dit bedrijf/deze vestiging gevestigd. Is dit ?

l: het centrum van een stad2: de buitenwijken van een stad3: de periferie van een stad4: landelijke gebieden5: weet niet/geen antwoord

4.Beschikt dit bedrijf/deze vestiging over ......?(Enq.: Lees op)

1: bestelwagens (maximaal toelaatbaar gewicht van 3,5 ton, geenpersonenbusje!)

2: vrachtwagens (toelaatbaar gewicht van minimaal 3,5 ton)3: heeft geen beschikking over bestel-of vrachtwagens —> einde gesprek4: weet niet/geen antwoord —> einde gesprek

5.Ik ga u nu een aantal vragen stellen over het bezit van bestelwagensOver hoeveel..... (Enq.: Noem soort auto's) beschikt dit bedrijf/deze vestiging? Als uhet niet precies weet mag u het ook schatten.

aantal:

6.Hoe is de financiering van de bestelwagens geregeld? Is/zijn deze(Enq.: Lees op, meerdere antwoorden mogelijk)

1: eigendom van het bedrijf2: eigendom van het personeel3: geleast4: gehuurd5: anders, namelijk.....6: weet niet/geen antwoord

A-1222 ; Trends Bezit en Gebruik Bestelwagens j vragenlijst telefonische enquête 2

7. Indien meerdere vormen van .financieringHoeveel bestelwagens zijn er .....(Enq.: Lees op)

Aantal:eigendom van het bedrijfeigendom van het personeelgeleastgehuurdanders, namelijk.....

8.Wat is het gemiddelde jaarkilometrage van de bestelwagens die door ditbedrijf/deze vestiging worden gebruikt? Als u het niet weet mag u het ook schatten

......................... kilometerweet niet/geen antwoord

9.Heeft dit bedrijf/deze vestiging in de afgelopen drie jaar één of meerderebestelwagens aangeschaft?

l: ja2: nee3: weet met.geen antwoord

10.Als u het aantal bestelwagens vergelijkt met het aantal van drie jaar geledenbeschikt dit bedrijf/deze vestiging nu over.... ?(Enq. lees op , een antwoord mogelijk)

1: meer bestelwagens2: evenveel bestelwagens3: minder bestelwagens4: weet niet/geen antwoord

11. Indien in de afgelopen drie jaar één of meerdere bestelwagens heeft aangeschaft (vraag 8)Heeft/hebben de nieuwe bestelwagen(s) meer/minder of evenveel laadvermogen alsoude bestelwagens?

l: meer laadvermogen2: evenveel laadvermogen3: minder laadvermogen4: had drie jaar terug nog geen bestelwagens5: weet niet/geen antwoord

A-1222 Trends Bezit en Gebruik Bestelwagens | vragenlijst telefonische enquête • 3

I Gebruik bestelwagens

12.Nu volgen een aantal vragen over het gebruik van de bestelwagensWaarvoor worden de bestelwagens gebruikt? Is dit voor het vervoer van?(Enq lees op; meerdere antwoorden mogelijk)

l: gereedschappen2: onderdelen en materialen3: goederen of produkten4: documenten en/of pakketten5: privé gebruik6: anders, namelijk7: weet niet/geen antwoord

13. Indien meerdere antwoorden bij vraag 12En waarvoor worden de bestelwagens het vaakst gebruikt? Is dat voor het vervoervan?

l: gereedschappen2: onderdelen en materialen3: goederen of produkten4: documenten en/of pakketten5: privé gebruik6: anders, namelijk7: weet niet/geen antwoord

14.Hoeveel personen, naast de chauffeur, rijden er doorgaans mee in de bestelwagen?

1: ........................ personen2: weet niet/geen antwoord

15.De werkzaamheden waarvoor de bestelwagens worden ingezet hebben die eenspoedeisend karakter zoals bijvoorbeeld een 24.-12- of 2 uurs service?

1: ja2: nee3: weet niet

A-1222 Trends Bezit en Gebruik Bestelwagens : vragenlijst telefonische enquête 4

16. Indien werkzaamheden met een spoedeisend karaJcter (vraag 15)Indien een spoedeisend karakter. Hoeveel uurs service verleent dit bedrijf/dezevestiging?(Enq.: meerdere antwoorden mogelijk)

l: service in minder dan 2 uur2: service tussen de 2 en 5 uur3: service tussen de 5 en 12 uur4: service tussen 12 en 24 uur5: anders, namelijk6: weet niet/ geen antwoord

17.Waar moet u met de bestelwagens naar toe, waar zitten uw klanten?. Is dat in?


18. Indien meerdere antwoorden bij vraag 17En waar moet u met de bestelwagens het vaakst naar toe?(Enq; lees op, meerdere antwoorden mogelijk)


19.Wat voor soort ritten worden er met de bestelwagens gemaakt? Zijn dit?(Enq: lees op, meerdere antwoorden mogelijk)

l: rondritten (ritten met meerdere stops per rit)2: punt-punt ritten (van A naar B en weer terug naar A)3: anders, namelijk.....4: weet niet/geen antwoord

A-1222 Trends Bezit en Gebruik Bestelwagens vragenlijst telefonische enquête 5

20. Indien meerdere antwoorden bij vraag 19En wat voor soort ritten worden er het vaakst gemaakt? Zijn dit?

l: rondritten (ritten met meerdere stops per rit)2: punt-punt ritten (van A naar B en weer terug naar A)3: anders, namelijk.....4: weet niet/geen antwoord

21.Wat is de gemiddelde afstand tussen twee stops findien rondritten). Wat is degemiddelde ritafstand (indien punt-punt of anders). Is dat?(Enq: lees op, slechts één antwoord mogelijk)

1: minder of gelijk aan 50 km2: meer dan 50 km3: weet niet/geen antwoord

22.Worden de bestelwagens ingezet volgens een bepaald systeem zoals bijvoorbeeldeen ritplanningssysteem?

1: ja2: nee3: weet niet/geen antwoord

23. Indien gewerkt wordt met een planningssyteem (vraag 22)Is dit systeem geautomatiseerd ?


24.Gebruikt dit bedrijf/deze vestiging nu bestelwagens waarvoor vroeger vrachtauto'swerden ingezet?


A-1222 Trends Bezit en Gebruik Bestelwagens : vragenlijst telefonische enquête 6

25. Indien nu bestelwagens gebruikt waarvoor vroeger vrachtwagensWaarom gebruikt dit bedrijf/deze vestiging nu bestelwagens i.p.v. vrachtauto's(Enq.; meerdere antwoorden mogelijk)

l: uit kostenoverwegingen2: mag met de vrachtauto niet de stad in3: kan met de vrachtauto nergens komen (obstakels, geen parkeerruimte etc.)4: kleinere zendingen5: reorganisatie/verandering distributie6: arbo-wetgeving7: anders, namelijk8: weet niet/geen antwoord

26. Indien reorganisatie distributie (vraag 25)Wat is er veranderd in de organisatie van de distributie?(Enq.: meerdere antwoorden mogelijk)

l: uitbesteden van de distributie2: centraliseren van de distributie3: decentraliseren van de distributie4: meer rechtstreekse leveringen van de fabrikant5: meer werken met vaste routeschema's6: anders, namelijk7: weet niet/geen antwoord

27. Indien kleinere zendingen (vraag 25)Waarom zijn de zendingen kleiner geworden?(Enq.; meerdere antwoorden mogelijk)

l: eisen afnemers2: rechtstreekse leveringen van de fabrikant3: anders, namelijk4: weet niet/geen antwoord

Nu weer even over de bestelwagens

28.Als u kijkt naar de capaciteit van de bestelwagen(s) worden deze dan volledigbenut als het gaat om?(Enq: lees op, meerder antwoorden mogelijk)

l: het volume2: het laadvermogen3: worden niet volledig benut4: weet niet/geen antwoord

A-1222 Trends Bezit en Gebruik Bestelwagens ; vragenlijst telefonische enquête 7

29. Indien over meer bestelwagens beschikt dan 3 jaar terug (vraag 10)Dit bedrijf/deze vestiging beschikt dus over meer bestelwagens dan drie jaar terug.Wat zijn de drie belangrijkste factoren die van invloed zijn geweest op de toenamevan het aantal bestelwagens?

1:2:3:4: weet niet/geen antwoord

30.Ik noem u nu een aantal factoren die van invloed kunnen zijn op de toename vanhet aantal bestelwagens. Welke factoren zijn van toepassing op dit bedrijf/dezevestiging?(Enq: lees op, meerdere antwoorden mogelijk)

l: meer opdrachten/meer omzet/meer werk2: meer ploegendiensten3: toename nevenactiviteiten4: toename aantal filialen5: klanten eisen een frequentere of snellere belevering6: wijzigingen in de warenwetgeving7: strengere eisen grijs kenteken8: reorganisatie distributie9: grotere werkgebieden10: geen van deze factoren

31. Indien meerdere antwoorden bij vragen 29 en 30Wat is de belangrijkste factor die van invloed is geweest op de toename van hetaantal betelwagens?

l: meer opdrachten/meer omzet/meer werk2: meer ploegendiensten3: toename nevenactiviteiten4: toename aantal filialen5: klanten eisen een frequentere of snellere belevering6: wijzigingen in de warenwetgeving7: strengere eisen grijs kenteken8: reorganisatie distributie9: grotere werkgebieden10: anders l11: anders 212: anders 313: weet niet/geen antwoord

A-1222 Trends Bezit en Gebruik Besrelwagens | vragenlijst telefonische enquête 8

32.Op welke aspecten let u bij de aanschaf van een bestelwagen?(Enq.: meerdere antwoorden mogelijk)

l: de prijs2: de prestaties3: prijs-kwaliteitverhouding4: de exploitatiekosten5: het brandstofverbruik6: milieuvriendelijkheid7: de inruilwaarde8: de veiligheid9: het laadvermogen10: het volume11: comfort12: de ergonomie13: uiterlijk14: specifieke gebruikseisen15: wensen berijders16: anders, namelijk.....17: weet niet/geen antwoord

33. Indien meerdere antwoorden bij vraag 32En wat is het belangrijkste aspect waar u op let bij de aanschaf van eenbestelwagen?

l: de prijs2: de prestaties3: prijs-kwaliteitverhouding4: de exploitatiekosten5: het brandstofverbruik6: milieuvriendelijkheid7: de inruilwaarde8: de veiligheid9: het laadvermogen10: het volume11: comfort12: de ergonomie13: uiterlijk14: specifieke gebruikseisen15: wensen berijders16: anders, namelijk .....17: weet niet/geen antwoord

A-1222 '. Trends Bezit en Gebruik Bestelwagens ! vragenlijst telefonische enquête 9

34.Is één of meerdere bestelwagens voorzien van een?(Enq. : lees op, meerder antwoorden mogelijk)

l: boordcomputer2: econometer3: cruise-control4: snelheidsbegrenzer5: routeplanningssyteem6: plaatsbepalingssysteem7: mobile telefoon8: geen van deze voorzieningen

35.Op wat voor soort brandstof rijden de bestelwagens? Is dat op?(Enq.: lees op, meerdere antwoorden mogelijk)

1: diesel2: lpg3: benzine4: weet niet/geen antwoord

36.Waarom heeft u gekozen voor ..........?

l: uit kostenoverwegingen2: minder storingsgevoelig3: anders, namelijk..............4: weet niet/geen opgave

37.Hoeveel jaar doet dit bedrijf/deze vestiging gemiddeld met een bestelwagen?

1: minder dan l jaar2: l-2 jaar3: 2-3 jaar4: 3-4 jaar5: 4-5 jaar6: meer dan 5 jaar7: weet niet/geen antwoord

A-1222 : Trends Bezit en Gebruik Bestelwagens vragenlijst telefonische enquête : 10

38.Worden de bestelwagens nu sneller of minder snel vervangen dan vroeger?

1: sneller2: even snel3: minder snel4: weet niet/geen antwoord

39.Hoe zou voor dit bedrijf/deze vestiging de ideale bestelwagen eruit zien of metandere woorden op welke punten kunnen bestelwagens verbeterd worden?

1: ......................2: ......................3: ......................4: weet niet/geen antwoord

40.Indien dit bedrijf/deze vestiging minder gebruik zou mogen maken vanbestelwagens, hoe zou u dat dan oplossen?

weet niet/geen antwoord

41.Wat zou de overheid eventueel kunnen doen om een efficiënter gebruik vanbestelwagens te stimuleren?

1: .......................2: weet niet/geen opgaven

Dan was dit mijn laatste vraag, hartelijk dank voor uw medewerking

A-1222 Trends Bezit en Gebruik Bestelwagens ! vragenlijst telefonische enquête 11

Belangrijkste profielen in hetbestelwagensegment

De belangrijkste profielen in hetbestelwagensegment

Inleiding

In deze memo wordt getracht een aantal profielen op te stellen van de belangrijkstesegmenten in de bestelwagenmarkt. Uit de onderzoeksresultaten komt naar voren dater drie clusters van branches die het marktbeeld bepalen als het gaat om aantallenbestelwagens. Dit zijn :• de bouwnijverheid (l30.000)• de groothandel en detailhandel (119.000)• de zakelijke dienstverlening (78.000)

De aantallen zijn gebaseerd op de resultaten van de telefonische enquête. Naast dezedrie clusters verdient ook de wegtransportsector speciale aandacht. Niet vanwege deomvang van het wagenpark (9.000 bestelwagens), maar veeleer vanwege de wijzewaarop de bestelwagens worden ingezet. De overige branches worden in onderstaandeprofielen verder buiten beschouwing gelaten. Niet dat deze niet interessant zoudenzijn maar omdat ze qua aantallen nauwelijks een rol van betekenis spelen. Zo wordtde nutssector gekenmerkt door een hoge penetratie en een zeer hoog gemiddeldaantal bestelwagens. Echter in totaal gaat het hier om 'slechts' 4.800 voertuigen. Eenmin of meer vergelijkbaar situatie doet zich voor bij de overheidssector.

De vier branches zijn in goed voor totaal 340.000 bestelwagens, hetgeen neerkomt op85% van de totale markt. Ook wat betreft het kilometrage nemen deze branches eenbelangrijke positie in (zie tabel l b). Om te komen tot een reductie van hetenergieverbruik en de emissies bieden deze cijfers in eerste instantie onvoldoendehouvast. Het gaat hier immers om 167.000 bedrijfsvestigingen, die zoals uit hetkwalitatieve onderzoek naar voren kwam ieder een eigen case zijn. Voor het voerenvan een gericht beleid gaat het om te veel bedrijven en instellingen. Een eerste stapom te komen tot een reductie van het aantal bedrijven is te kijken of er interessanteprofielen zijn die het mogelijk maken om gericht beleid te voeren. In het navolgendeworden daarom een aantal profielen opgesteld. Als eerste worden de profielenweergegeven van de kleinste en de grootste fleetowners. Daarna volgen de profielenvan de eerde beschreven branches. De groothandel en de detailhandel worden hierbijals afzonderlijke branches behandel. Getracht is het een en ander zoveel mogelijk uitte drukken in aantallen bestelwagens en kilometrages. Nadmkkelijk zij opgemerkt dathet hierbij om ruwe schattingen gaat met mogelijk navenante afwijkingsmarges. Deaantallen hebben daarom vooral een indicatief karakter. Belangrijk om te weten is datbij de berekeningen gebruik is gemaakt van de resultaten uit de telefonische enquête.In deze enquête is informatie verzameld op vestigingsniveau en niet opbestelwagenniveau. Voor de hier gemaakte berekeningen heeft dit belangrijkegevolgen. Zo weten we bijvoorbeeld voor ieder afzonderlijk bedrijf over hoeveelbestelwagens men beschikt en of men het vaakst rondritten maakt of juist punt-puntritten. Wat we echter niet exact weten is hoeveel bestelwagens dan ingezet wordenvoov bijvoorbeeld rondritten. Het verzamelen van deze exacte gegevens ligt buiten de

A-1222 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens ; Belangrijkste profielen j © NIPO mei 1997 l

opzet van het kwalitatieve onderzoek. Uiteraard zouden in een vervolg onderzoekdeze aantallen wel exact berekend kunnen worden. Wat we hier nu verondersteldhebben is dat als het bedrijf het vaakst rondritten maakt, dit dan geldt voor allebestelwagens van dit bedrijf. Doen we dit voor alle bedrijven en instellingen dankunnen we bij benadering uitrekenen hoeveel procent van het totale wagenparkworden gebruikt voor rondritten. Voor een aantal achtergrondkenmerken laat dezemethode het niet toe om berekeningen te maken voor de kilomterages.

De kleinste fleetowners

aantal bestelwagens: 96.000 (24%)aantal fleetowners: 96.000 (57%)totaal kilometrage: 2,4 miljard (18%)gem kilometrage: 25.000

De kleinste fleetowners zijn de bedrijven en instellingen die over slechts éénbestelwagen beschikken. In totaal gaat het hierbij om circa 96.000 bedrijven eninstellingen en een gelijk aantal bestelwagens. Gezamenlijk nemen deze bedrijven eninstellingen 24% van de totale markt voor hun rekening. De kleinste fleetowners zijnsterk vertegenwoordigd het kleinbedrijf. Dit zijn bedrijven met minder dan 10werkzame personen die we in hoofdzaak terugvinden in de detailhandel

Zo'n 50% van de kleine fleetowners heeft de bestelwagen al meer dan drie jaar inbezit. Zoals we later zullen zien duidt dit op een relatief oud wagenpark. Van degenedie in de laatste drie jaar een bestelwagen hebben vervangen heeft 33% gekozen vooreen bestelwagen met meer laadvermogen. Als we dit percentage vergelijken met watwe vinden in andere segmenten dan lijkt de trend naar meer laadvermogen zichvooral voor te doen bij de kleine fleetowners. Opvallend is daarom dat bijna de helftvan de bestelwagens niet volledig wordt benut als het gaat om volume oflaadvermogen. Dit wijst erop dat het transport met bestelwagens voor het kleinbedrijfmin of meer een bijzaak is waar doelmatigheid, zowel in aanschaf als gebruik, vanuitzakelijke oogpunt niet het belangrijkste aandachtspunt is.

Met de bestelwagen rijdt men ongeveer 25.000 kilometer per jaar. Omgerekend naartotalen betekent dit dat de kleine fleetowners jaarlijks 2,4 miljard kilometer afleggenen daarmee circa 18% van het totale kilometrage voor hun rekening nemen.

De meeste bestelwagens ( 62%) worden gebruikt voor het vervoer van goederen enprodukten. Daarnaast wordt circa 27% ingezet voor spoedeisende werkzaamheden.Kijken we naar het soort ritten, dan zien we dat een meerderheid (61%) van debestelwagens wordt ingezet voor punt-punt ritten die hier in de meeste gevallenkorter zijn dan 50 kilometer.

Omdat de fleetowners over slechts één bestelwagen beschikken, is het opmerkelijkdat toch nog 21% gebruik maakt van een ritplanningsysteem. Dit hoge percentagewordt vooral veroorzaakt door de groothandel. In deze branche beschikken relatiefA-1222 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens [ Belangrijkste profielen ; © NIPO mei 1997 2

veel bedrijven naast de bestelwagen ook over vrachtwagens, hetgeen het intensievegebruik van ritplanningssysteeem verklaart.

Concluderend kunnen we stellen de kleine fleetowners gezamenlijk een belangrijksegment vormen op de bestelwagenmarkt. Juist daarom is het van belang in te ziendat in dit segment de bestelwagens niet doelmatig worden ingezet. Als men totvervanging overgaat worden veelal grotere bestelwagens aangeschaft zonder dat dezevolledig worden benut. Vanuit bedrijfsmatig oogpunt is het belang van efficiëntgebruik duidelijk ondergeschikt aan andere belangen.

De grootste fleetowners

aantal bestelwagens: 100.000 (25%)aantal fleetowners: 4.000 (2%)totaal kilometrage: 3,7 miljard (27%)gem kilometrage: 36.000

Als tegenhanger van de kleinste fleetowners geven we hier een beeld van de grootstefleetowners. Dit zijn bedrijven en instellingen die over meer dan 10 bestelwagensbeschikken. Kijken we naar de omvang van het wagenpark, dan vormen de grootstefleetowners een interessant segment. Zeker als we de omvang relateren aan hetgeringe aantal bedrijven en instellingen. Zo bezit 2% van alle fleetowners ongeveereen kwart het totale wagenpark. Met het hoge gemiddelde kilometrage nemen ze ooknog eens 27% van het totale kilometrage voor hun rekening. De belangrijkste branchebinnen dit specifieke segment is de bouwnijverheid: 45% van alle grote fleetownerszijn actiefin deze branche.

Bijna 90% van de grote fleetowners heeft in de afgelopen drie jaar één of meerderebestelwagens aangeschaft. Dit wijst erop dat we hier te maken hebben met eenrelatief jong wagenpark. Naast het jonge wagenpark kenmerkt dit segment zich ookdoor de bovengemiddelde toename van het aantal bestelwagens. Zo beschikt 67% vande fleetowners over meer bestelwagens dan drie jaar terug.

Van de nieuw aangeschafte bestelwagens heeft circa 20% meer laadvermogen dan deoude bestelwagens. In vergelijking met andere segmenten is dit een laag percentage.Uit dit cijfer is echter niet duidelijk op te maken of men de bestelwagens efficiëntinzet. Zo blijkt namelijk ook dat de helft van de bestelwagens niet volledig wordtbenut. In absolute aantallen gaat het hierbij om circa 47.000 bestelwagens diegezamenlijk 1,8 miljard kilometers afleggen.

Als we kijken naar het soort vervoer, dan gaat het bij de grote fleetowners vooral omhet vervoer van gereedschappen, onderdelen en materialen. Bijna de helft van hetaantal bestelwagens wordt specifiek voor dit doel ingezet. Slechts 9% wordt gebruiktvoor het vervoer van goederen en produkten. Achter deze cijfers komt duidelijk desterke positie van de bouwnijverheid naar voren. Overigens wordt bijna 40% van debestelwagens ingezet voor meerdere vormen van vervoer.

A-1222 l Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens i Belangrijkste profielen ; © NIPO ; mei 1997 , 3

Andere belangrijkste ritkenmerken zijn:• 45% van de bestelwagens wordt ingezet voor spoedeisende werkzaamheden• 42% van de bestelwagens wordt ingezet voor rondritten, 56% voor punt-punt ritten

en 19% voor beide soorten ritten• met 68% van de bestelwagens worden ritten gemaakt met een afstand korter dan

50 kilometer

De grote fleetowners vervullen duidelijk een voortrekkers rol als het gaat omlogistieke trends. Zo maakt 41% van de fleetowners gebruik van eenritplanningssysteem, waarvan 35% van een geautomatiseerd systeem. Daarnaast latenrelatief veel fleetowners allerlei voorzieningen in de bestelwagens inbouwen zoals eenboordcomputer (24%), een snelheidsbegrenzer (16%) en een cruise-control (6%).

Wat betreft de ooi-zaken achter groei is bij de grote fleetowners alleen sprake vanmeer opdrachten of meer werk. Andere oorzaken spelen hier geen rol van betekenis.

Uit het bovenstaande kunnen we opmaken dat de grote fleetowners vooral interessantzijn omdat het om relatief weinig bedrijven en instellingen gaat. Daarnaast gaat hetom een relatief jong wagenpark dat snel in omvang toeneemt. Relatief veelbestelwagens worden gebruikt voor meerdere vormen van vervoer. Wat betreft deritkenmerken komt er van dit segment geen duidelijk beeld naar voren. Wat wel naarvoren komt is de voortrekkersrol op logistiek gebied. Dit komt vooral tot uiting in devoorzieningen die men in de bestelwagens laat inbouwen.

Bouwnijverheid

aantal bestelwagens: 130.000 (32%)aantal fleetowners: 38.000 (23%)totaal kilometrage: 4,1 miljard (30%)gem kilometrage: 25.600aantal grote fleetowners: 1.800(45%)

De bouwnijverheid is dé branche als het gaat om het bezit van bestelwagens. Hetgebruik ligt daarentegen met gemiddeld 26.000 kilometer per jaar beneden hetgemiddelde. Het hoge totale kilometrage wordt dus lauter veroorzaakt door de forseomvang van het wagenpark. Ook kan men hieruit opmaken dat er met debestelwagens relatief weinig of relatief veel koite ritten worden gemaakt. Opvallend ishet aantal grote fleetowners: van de 4.000 grote fleetowners is 45% actiefin debouwnijverheid.

Binnen de bouwnijverheid gaat het om twee sectoren die het beeld bepalen, te wetende burgerlijke en utiliteitsbouw met 45.000 bestelwagens (1,1 miljard kilometer) en deinstallatiebedrijven met 47.000 bestelwagens (1,6 miljard kilometer). Overigens wijzende cijfers erop dat ook in de grond-, water- en wegenbouw intensief gebruik wordtgemaakt van bestelwagens. Echter het geringe aantal waarnemingen laat ons niet toe

A-1222 ; Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens i Belangrijkste profielen • © NIPO ! ir.ei 1997 4

deze sector nader te beschrijven. Een nadere segmentatie binnen de bouw verdientzeker de aanbeveling.

Circa 58% van de fleetowners in de bouwnijverheid heeft in de afgelopen drie jaar éénof meerdere bestelwagens aangeschaft. Opmerkelijk is het verschil tussen enerzijds deburgerlijke en utiliteitsbouw en anderzijds de installatiebedrijven. In de eerste sectorligt dit percentage op 'slechts' 38% terwijl dat bij de installatiebedrijven op 85% ligt.De installatiesector rijdt dus met een opvallend nieuw wagenpark. Ongeveer 34% vande fleetowners heeft nu meer bestelwagens dan drie jaar terug.

De bouwnijverheid is typisch een branche waar de bestelwagens worden ingezet voorhet vervoer van gereedschappen, onderdelen en materialen. Het maakt niet uit of hetnu gaat om de burgerlijke en utiliteitsbouw of de installatiebedrijven. Eenvoorzichtige schatting laat zien dat het hierbij gaat om circa 85.000 bestelwagens en2,7 miljard kilometer. Hier tegenover staan 3.900 bestelwagens (120 miljoenkilometer) die gebruikt worden voor het vervoer van goederen en produkten.Ongeveer 42.000 bestelwagens worden gebruikt voor beide vormen van vervoer (1,3miljard kilometers).

In de gehele bouwnijverheid worden circa 47.000 bestelwagens ingezet voorwerkzaamheden met een spoedeisend karakter. Voor deze werkzaamheden wordenongeveer 1,4 miljard kilometers afgelegd. De meeste spoedeisende kilometers komenvoor rekening van de installatiebedrijven (980 miljoen). Bij de deze bedrijven wordennet zoals bij de nutsbedrijven veel service werkzaamheden verricht waarbij men vaakvoor calamiteiten of het verhelpen van storingen snel ter plekke moet zijn.

Meer dan in andere branches worden in de bouwnijverheid de bestelwagens ookgebruikt voor het vervoer van personeel. Omdat de werkzaamheden vaak op locatieworden uitgeoefend rijdt men met meerdere werknemers en wat gereedschap naar debouwplaats. De cijfers laten dan ook zien dat de bouwnijverheid de branche is waarnaast de chauffeur relatief veel personen meerijden.

Ten opzichte van de andere branches worden de bestelwagens in de bouwnijverheiddoor relatief veel bedrijven ingezet voor punt-punt ritten. Het belang van dezebranche komt vooral tot uiting als we kijken naar het kilometrage. In totaal wordt ermet bestelwagens circa 8 miljard kilometers afgelegd voor punt-punt ritten. Hiervanneemt de bouwnijverheid 3,2 miljard voor haar rekening, oftvel 40%. Net zo als in deandere branches worden in de bouwnijverheid de meeste bestelwagens ingezet voorhet kone afstand vervoer (minder dan 50km).

In de bouwnijverheid wordt nog relatief weinig gebruik gemaakt van eenplanningssysteem als het gaat om de inzet van bestelwagens. Met name geldt dit voorde burgerlijke- en utiliteitsbouw. Zoals in het rapport reeds opgemerkt is gezien deaard van het gebruik (het naar de bouwplaats brengen van materiaal en personeel) hetontbreken van een dergelijk systeem hier niet verwonderlijk.

In vergelijking met de andere branches kenmerkt de bouwnijverheid zich door hetontbreken van een trend naar bestelwagens met meer laadvermogen. Zo geven relatiefA-1222 : Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens | Belangrijkste profielen ; © NIPO mei 1997 S

veel fleetowners (67%) aan dat het laadvermogen de laatste drie jaar niet is veranderd.Daarnaast worden de bestelwagens in de bouwnijverheid relatief efficiënt ingezet.Door zo'n 70% van de fleetowners worden de voertuigen volledig benut. Kijken weechter naar absolute aantallen dan wordt het beeld sterk bepaald door het grote aantalbestelwagens dat in de bouwnijverheid rondrijdt. Immers zoals tabel 3a laat zienworden de meeste inefficiënte kilometers verreden door toedoen van debouwnijverheid.

In de bouwnijverheid beschikt 34% van de fleetowners nu over meer bestelwagens dandrie jaar terug. In totaal gaat het hierbij om circa 13.000 fleetowners. Hiermee is dezebranche koploper als het gaat om het aantal bedrijven met meer bestelwagens. In desector van de installatiebedrijven ligt dit percentage zelfs op 47%.

Net zo als bij veel andere branches wordt in de bouwnijverheid de toename van hetaantal bestelwagens lauter bepaald door de toename van de hoeveelheid opdrachten.

Uit het bovenstaande volgt dat de bouwnijverheid het belangrijkste segment is op debestelwagenmarkt. In deze branche rijden de meeste voertuigen rond en bevindenveel grote fleetowners. De bouwnijverheid bestaat uit meerdere sectoren die huneigen inzet en gebruik kennen. Op hoofdlijnen komt een beeld naar voren waarbijmeerdere bouwvakkers in één bestelwagen 's ochtends met wat onderdelen engereedschappen naar de bouwplaat rijden en 's middags weer terug. Ten opzichte vande andere branches kenmerkt de bouwnijverheid zich door een efficiënt gebruik.Helaas vertaald dit zich niet in absolute cijfers.

A-1222 i Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens i Belangrijkste profielen ; © NIPO i mei 1997

Groothandel

aantal bestelwagens: 42.900 (11%)aantal fleetowners: 20.800 (12%)totaal kilometrage: 1,6 miljard (12%)gem kilometrage: 37.600aantal grote fleetowners: 220 (5%)

Met een aantal van 43.000 rijdt ruim 10% van het aantal bestelwagens rond in degroothandel. Het beslag op het totale kilometrage ligt in dezelfde orde van grootte,namelijk op circa 12% (1,6 miljard kilometer). Kenmerkend voor de groothandel is hethoge gemiddelde kilometrage. Dit ligt met bijna 38.000 kilometer ver boven hetgemiddelde. Dit duidt erop dat er in de groothandel relatief veel of lange rittenworden gemaakt.

In de groothandel worden ongeveer 22.700 bestelwagens gebruikt voor het vervoervan goederen en produkten. Opmerkelijk is dat nog 6.000 bestelwagens wordeningezet voor het vervoer van onderdelen, materialen en gereedschappen. Dit kan er opwijzen dat ook in de groothandel sprake is van het gebruik van servicewagens. Veeleerder moet hier echter gedacht worden aan groothandelaren die gespecialiseerd zijnin de handel in gereedschappen, materialen en onderdelen (Technische Unie).

In de groothandel wordt 56% van het aantal bestelwagens ingezet voor spoedeisendewerkzaamheden. Dit komt neer op een absoluut aantal van 24.000 voertuigen. Voordeze werkzaamheden wordt ongeveer 850 miljoen kilometer afgelegd.

Kijken we naar het soort ritten, dan kunnen we in de groothandel geenbijzonderheden ontdekken. Er worden ongeveer net zoveel bestelwagens ingezet voorpunt-punt ritten als voor rondritten. Gemeten in kilometrage slaat de balans duidelijkdoor naar de rondritten. Zo bestaat 54% van het totale kilometrage uit rondrittentegenover 38% uit punt-punt ritten. In het totale segment van de punt-punt rittenneemt de groothandel dan ook een bescheiden positie in (zie tabel 3b). Ook watbetreft het korte of lange afstandsvervoer neemt de groothandel geen bijzonderderepositie in. Ongeveer 59% van het aantal bestelwagens wordt ingezet voor het korteafstandsvervoer en 28% voor het lange afstandsvervoer.

Zoals eerder opgemerkt worden in de groothandel relatief veel rondritten gemaakt.Deze branche is dan ook koploper als het gaat om het gebruik van eenritplanningsysteem.

Net zo als in de bouwnijverheid is ook in groothandel niet echt sprake van eentoename van het laadvermogen. Zo geven relatief veel fleetowners (57%) aan dat hetlaadvermogen de laatste drie jaar niet is veranderd. Naar absolute aantallenomgerekend hebben ongeveer 2.500 fleetowners meer laadvermogen dan drie jaarterug.

A-1222 Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens j Belangrijkste profielen ! © NIPO : mei 1997

Kijken we naar de benutting van de bestelwagens dan wordt de groothandelgekenmerkt door een bovengemiddeld percentage voertuigen dat niet volledig wordtbenut (45%). Omgerekend naar aantallen gaat het hierbij om circa 19.000 bestelwagensdie jaarlijks gezamenlijk ongeveer 660 miljoen kilometer afleggen.

In de groothandel beschikt 22% van het aantal fleetowners nu over meer bestelwagensdan drie jaar terug. Ten opzichte van de andere branches neemt de groothandelhiermee een gemiddelde tot bescheiden positie in. In absolute aantallen gaat het danook om 'slechts' 4.600 bedrijven.

Ook hier wordt de toename van het aantal bestelwagens bepaald door de toename vanhet aantal opdrachten. Als de groothandel zich op dit punt kan onderscheiden dan isdat voornamelijk vanwege het relatief grote aantal fleetowners dat de toename ookverklaart uit de verandering van de distributie (26%) en het feit dat men flexibel wiloptreden waardoor altijd een bestelwagen achter de hand wordt gehouden (19%).

Concluderend kunnen we stellen dat in vergelijking met de bouwnijverheid debestelwagens in de groothandel vaker gericht worden ingezet. Zoals we zagen wordenze in belangrijke mate gebruikt voor het vervoer van produkten, er worden relatiefveel rondritten gemaakt, men maakt in hoge mate gebruik van planningssystemen enmen verklaart de toename niet volledig uit de toename van het aantal opdrachten.Een ander punt dat hier meespeelt is dat, zoals uit ander onderzoek naar voren komt,de groothandel na de industrie de branche is met de hoogste transportkosten. Bij hogetransportkosten zullen bedrijven sneller overgaan tot een gerichte inzet vanbestelwagens.

Detailhandel

aantal bestelwagens: 75.500 (19%)aantal fleetowners: 48.800 (29%)totaal kilometrage: 2,1 miljard (15%)gem kilometrage: 22.600aantal grote fleetowners: 290 (7%)

In de detailhandel rijden circa 75.500 bestelwagens rond, hetgeen neerkomt opongeveer 19% van het totale wagenpark. Met deze bestelwagens wordt ongeveer 2,1miljard kilometer afgelegd. Kenmerkend is het lage gemiddelde kilometrage. Dit ligtmet nog geen 23.000 kilometer ver beneden het gemiddelde.

Inherent aan het relatief hoge aantal kleine bedrijven is het relatief hoge aantalbedrijven dat over slechts één bestelwagen beschikt (74%).

Zoals de bouwnijverheid typisch een branche is waar de bestelwagens worden ingezetvoor liet vervoer van gereedschappen, onderdelen en materialen, zo is de detailhandeltypisch een branche waar de bestelwagens gebruikt worden voor het veivoer vangoederen en produkten. Zo wordt 60% van het wagenpark ingezet voor deze vorm vanveivoer, hetgeen neerkomt op ruim 53.000 bestelwagens. Gemeten in aantallenA-1222 ' Trends Bezi: en Gebruik van Bestelwagens ! Belangrijkste profielen ; © NIPO mei 1997 s

voertuigen neemt de detailhandel éénderde van het totale vervoer van goederen enprodukten in het bestelwagensegment voor haar rekening. Uitgedrukt in kilometragegaat het hierbij om 1,3 miljard kilometer.

Als het gaat om de aanschaf van nieuwe bestelwagens dan loopt de detailhandelduidelijk achter bij de andere branches. Zo heeft bijna de helft (49%) van defleetowners in deze branche in de laatste drie jaar geen bestelwagen aangeschaft.

Kenmerkend voor de detailhandel is verder dat er relatief weinig bestelwagensworden ingezet voor spoedeisende werkzaamheden (33%) en dat er net zo als in degroothandel relatief veel bestelwagens bemand worden door alleen de chauffeur (64%).

Zoals tabel 2a laat zien worden meer nog dan in de groothandel de bestelwagensgebruikt voor rondritten en dan vooral voor ritten over een korte afstand. Zo wordt89% van de bestelwagens ingezet voor het korte afstandsvervoer. Opmerkelijk ofwellicht typerend is dat ondanks het hoge aantal rondritten in detailhandel nogweinig gebruik wordt gemaakt van ritplanningssytemen. Dit kan er op duiden dat indeze branche de bestelwagens veelal op ad-hoc basis worden ingezet.

Wat betreft de benutting van de bestelwagens zijn er parallellen te trekken met degroothandel. Zo ligt ook hier het percentage bestelwagens dat niet volledig wordtbenut met 43% boven het gemiddelde. Omgerekend naar aantallen gaat het echter omeen groter aantal, namelijk bijna 33.000 voertuigen die gezamenlijk ongeveer 750miljoen kilometer afleggen.

Het zal geen verbazing wekken dat ook in de detailhandel de toename van het aantalbestelwagens bepaald wordt door de toename van het aantal opdrachten. Typerendvoor de branche wordt hier ook nog als oorzaak aangedragen dat de klanten eensnellere of frequentere belevering eisen.

Uit bovenstaand profiel kunnen we opmaken dat het gebruikt van bestelwagens voorde detailhandel een bijzaak is. Door de relatief lage kosten (veel fleetownersbeschikken over slechts één bestelwagen) worden de bestelwagens op ad-hoc basisingezet, hetgeen niet altijd even efficiënt gebeurt.

De zakelijke dienstverlening

aantal bestelwagens: 78.400(19%)aantal fleetowners: 28.500 (17%)totaal kilometrage: 3,0 miljard (22%)gem kilometrage: 32.000aantal grote fleetowners: 550 (14%)

De zakelijke dienstverlening is de tweede branche als het gaat om het aantalbestelwagens. Met de 78.400 bestelwagens wordt in deze branche jaarlijks ongeveer3,0 miljard kilometer afgelegd. Het gemiddelde kilometrage ligt met 32.000 kilometer

A-1222 ; Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens i Belangrijkste profielen ! © NIPO : mei 1997 9

boven dat van het totale bestelwagensegment. Afgaande op cijfers duidt dit eerder oplange dan op veel ritten.

Net als in de installatiesector is het wagenpark in de zakelijke dienstverlening relatiefjong. Circa 77% van de fleetowners heeft namelijk in de afgelopen drie jaar één ofmeerdere bestelwagens aangeschaft. Daarnaast is de gemiddelde vlootomvang snellertoegenomen dan in de andere branches. Ongeveer 33% van het aantal fleetowners inde zakelijke dienstverlening heeft immers meer bestelwagens dan drie jaar terug,hetgeen een bovengemiddeld percentage is. De toename van het aantal bestelwagenswordt overigens alleen veroorzaakt door de toename van het aantal opdrachten.

In de zakelijke dienstverlening worden de meeste, namelijk 33.000, bestelwagensgebruikt voor het vervoer van gereedschappen, onderdelen en materialen. Met dezebestelwagens worden jaarlijks ongeveer 1,3 miljard kilometers gereden. Zoals eerdergeconstateerd vinden er in de zakelijke dienstverlening veel verschillende activiteitenplaats. Hier zien we dan ook dat er ook relatief veel bestelwagens worden gebruiktvoor het vervoer van goederen en ook voor het vervoer van documenten en pakketten(zie tabel 2a ). In de zakelijke dienstverlening vinden dus zowel transport- als serviceactiviteiten plaats. Er zijn dan ook parallellen te trekken met zowel de groothandel alsde installatiebedrijven. Wat dit laatste betreft zien we ook de spoedeisendewerkzaamheden terugkomen. Zo wordt 58% van de bestelwagens ingezet voor dit typewerkzaamheden. Naar absolute aantallen omgerekend gaat het hier om 45.000bestelwagens die gezamenlijk 2,0 miljard kilometers afleggen.

Zoals tabel 2a Iaat zien worden de meeste bestelwagens in de zakelijkedienstverlening gebruikt voor punt-punt ritten en voor het vervoer over korteafstanden.

Als er sprake is van een trend naar meer laadvermogen dan is deze wellicht terug tevinden in de zakelijke dienstverlening. Relatief meer bedrijven dan in de eerderbesproken branches geven aan dat de nieuwe bestelwagens meer laadvermogenhebben dan de oude bestelwagens (41%).

Wat betreft de benutting van de bestelwagens ligt de zakelijke dienstverlening op hetgemiddelde niveau: het percentage bestelwagens dat niet volledig wordt benutbedraagt 38%. Omgerekend naar aantallen gaat echter om bijna 30.000 voertuigen diegezamenlijk ongeveer 980 miljoen kilometer afleggen.

Uit het bovenstaande komt naar voren dat er geen duidelijk profiel is van de zakelijkedienstverlening. Inherent aan de branche worden de bestelwagens op verschillendewijzen gebruikt en ingezet. Er komen dan ook zowel typische kenmerken van devervoerende bedrijven (groothandel) als van de servicebedrijven naar voren. Wat weleigen is aan de zakelijke dienstverlening is het relatief jonge wagenpark en hetrelatief hoge aantal nieuwe fleetowners (16%).

A-1222 Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens Belangrijkste profielen ' © NIPO mei 1997 10

Wegtransport

aantal bestelwagens: 9.100 (2%)aantal fleetowners: 4.000 (2%)totaal kilometrage: 470 miljoen (3%)gem kilometrage: 44.800aantal grote fleetowners: 120 (3%)

De transportbedrijven zijn niet voor dit onderzoek geselecteerd vanwege hun aandeelin de totale vlootomvang, maar vanwege de hoge specialistatiegraad en de specifiekelogistieke concepten. Uit bovenstaande cijfers blijkt dan ook dat deze sector quaomvang een zeer bescheiden rol speelt. Typerend is uiteraard het hoge gemiddeldekilometrage. Door de wegtransportbedrijven wordt gemiddeld bijna 45.000 kilometerper jaar afgelegd waarmee ze met kop en schouders boven de andere sectorenuitsteken.

Afgaande op de resultaten van de enquête blijkt dat de transportbedrijven met relatiefnieuwe bestelwagens rijden. Zo'n 72% van fleetowners heeft in de laatste drie jaar éénof meerdere bestelwagens aangeschaft. Daarnaast is de gemiddelde vlootomvangsneller toegenomen dan in de andere branches. Ongeveer 39% van het aantalfleetowners in de transportsector heeft immers meer bestelwagens dan drie jaar terug.De toename van het aantal bestelwagens wordt nu eens niet alleen veroorzaakt dooi-de toename van het aantal opdrachten, maar ook door de volgende aspecten:• strengere eisen grijs kenteken: voorheen reden de koerierdiensten veelal met grijze

kentekens in omgebouwde personenauto's of zogenaamde VANS. Vanwege denieuwe eisen aan het grijze kenteken zijn zij genoodzaakt over te stappen naar eenbestelwagen.

• meer flexibiliteit in het optreden: door extra bestelwagens achter de hand tehouden is men makkelijk in staat pieken in de dienstverlening op te vangen.

• overstap van vrachtwagens: als enige sector noemt een substantieel deel van defleetowners dat de toename veroorzaakt is door de vervanging van vrachtwagensvoor bestelwagens.

Ongeveer de helft van het aantal nieuwe bestelwagens heeft meer laadvermogen dande oude. In tegenstelling tot de meeste andere branches is hier wel sprake van eentrend naar meer laadvermogen.

Door de transportbedrijven worden verschillende vormen van veivoer aangeboden.Uit de enquête blijkt dan ook dat de bestelwagens voor verschillende doeleindenworden ingezet. Verwan-end is wellicht dat relatief veel bestelwagens worden ingezetvoor het vervoer van gereedschappen, onderdelen en materialen. Echter integenstelling tot bij de andere branches gaat het hier niet om eigen gereedschappene.d. maar dient dit feitelijk gezien te worden als het vervoer van goederen enprodukten. Zoals tabel 2a laat zien worden ongeveer 4.000 bestelwagens ingezet voorhet vervoer van documenten en pakketten.

In het beroepsvervoer worden de meeste bestelwagens ingezet voor punt-punt ritten(68%). Wat betreft de ritafstand is de verdeling ongeveer fifty-fifty: er worden netA-1222 ! Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens l Belangrijkste profielen i © NIPO i mei 1997 • 11

zoveel bestelwagens ingezet voor het korte-afstand veivoer als voor het langeafstandsvervoer. Ook wordt ongeveer de helft van het aantal bestelwagens ingezetvoor spoedeisende werkzaamheden.

Als we kijken naar logistieke aspecten, dan neemt de transportsector het voortouw. Zomaakt ongeveer 41% van de fleetowners gebruik van planningssystemen, waarvan nogeens de helft dit ook heeft geautomatiseerd. Daarnaast zijn relatief veel bestelwagensuitgerust met boordcomputers, snelheidsbegrenzers en plaatsbepalingssystemen. Datde sector voorop loopt als het gaat om logistieke aspecten wil niet zeggen dat debestelwagens efficiënt worden ingezet. Zo blijkt dat 58% van de voertuigen nietvolledig wordt benut. Omdat de sector in omvang niet zo belangrijk is gaat hier inabsolute aantallen 'slechts' om 5.300 bestelwagens en 430 miljoen kilometers.

Concluderend kunnen we stellen dat de transportsector qua aantal bestelwagens geenrol van betekenis speelt. Wel interessant zijn de logistieke aspecten. Als enige sectorwordt relatief veel gebruik gemaakt van ritplanningssystemen en zijn de bestelwagensvoorzien van moderne apparatuur. Zoals uit de cijfers blijkt is dit geen garantie vooreen efficiënt gebruik. Interessant zijn ook de oorzaken achter de groei. In deze sectorworden naast de toename van het aantal opdrachten ook logistieke en fiscaleoorzaken genoemd.

A-1222 Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens ! Belangrijkste profielen ' © NIPO ' mei 1997

ld l lic Mmigiïjkslc liniiidii's tn cijfers - ciantallcnjlcetowners (absoluut)

burg.+ ut.bouw instal l . i l iebcdr bouw totaal groothandel detailhandel zak.dienstv. wegtransport totaal

aantal flciMowncrsa . in t a l g rol c llectownas

15.100770

11.000

770

38.300

1.780

20.800

220

48.800

290

28.500550

4000

270

167.900

4.000

luvlï laa ts te drie j;uu oen bstw aangeschaft 5 800 9.400 '22.200 14.100 24.500 21.900 2.800 102.400

j'.oncTi'CTi rondrittengenereert punl-piint r i t t engebruikt oen planningssysteem

l 20013.7006.300

2.5008.2008.400

7.300

29.100

5.000

9.100

9.500

9.100

25.000

20.600

12.500

4.300

23.700

6.000

999 53.700

2.800 105.800

1.600 38.600

heefl meer bestelwagens t.o.v. d r i e j aa r tiTiigheeft meer laadvermogen t.o.v. drie jaar terug

4900

M»

5.100

2.700

13.000

3.600

4.600

2.500

7.200

6.400

9.400

9.300

1.600

1.200

42.000

30.700

A-1222 | Trends Hc/it en Gebruik vnn Bestelwagens | Belangrijkste profielen l © NIPO | mei 1997 | 13

Ib | Pc- belangrijkste branches in cijfers - aantallen fleetowners (in percentage van het totaal aantal fleetowners)

aania l (Icclowncrsa a n t a l grolc flcciowncrs

heefl laalslc tlne j.iarccn bsl w aangeschaft

genereert rondrittengenereert punt-punt rillengebruik t een planningssyslccm

heef! meer bcslclwageus i o v. drie jaar terugheeft iiicer laadvermogen t.o.v. d r ie jaa r lenig

%

9

19

2

13

l f>

12

2

tiebcdr. bouw lotaal groothandel detailhandel zak.dienstv. wegtransport'Z

7

19

9

5

8

22

22g

%23

44

22

14

28

13

13

12

%

12

5

14

17

9

24

11

8

%

29

7

24

47

19

32

17

21

%

17

14

21

822

16

2230

%

2

3

3

2

3

4

4

4

totaal%

too100

100

100

100

100

100

100

A-1222 | Trends lie/.it en Gebruik van liestelwagens | Belangrijkste profielen | ©NIPO | mei 1997 | 14

2a \ De belangrijkste brnticlies in cijfers - aantcillen bestelwagens (absoluut)

buig + ut.bouw instal la t iebedi bouw lo iaa l groolhandcl detailhandel zak.dienstv. wegtransport totaal

aanla l bcslclwagcns 44.900 4 f. <)()() 42900 75.500 78.400 9.100 404.700

u'cidM'iiii ('oor:

gereedschappen e.d- goedei cn/produkien- documenten/pakkettenmeerdere vormen

- spoedeisend

- rondri t ten- punt-puiil rillen- korl e afstand

• lange afs tand

- mei volledig benut

250003.000

015.000

10.300

3600

39.100

31.500

8900

1 1.400

28.100

300

0

17.400

30.500

15900

'29.500

34.500

4.100

9.800

85.000

3900

0

41 700

46.900

26 1 00

97.800

8f,.000

19 ')()()

40400

6.400

22.700

0

12.400

24.000

19.300

18.400

22.000

10700

19300

9800

52.800

012.000

24.900

37.800

34.000

64 000

3.600

32.500

32.900

14.100

6.30025.000

45.500

20.400

57.20053.200

23.900

59.800

1.900

3.100

6403.000

4.600

2.100

6.2004.000

3800

5.300

129.500

157.800

8.000

109.300

174.000

129.500

259.000

81.000

81.000

162.000

A-1222 l l'rends He/.it en Gebruik van Bestelwagens | Belangrijkste profielen | © NIPO | mei 1997 | 15

2b \ De belangiïjksle branches

bui;;

a.'inlal bestelwagens

waarvan voor:•gereedschappen e.d• gocdercn/produkten- documenten/pakketten• meerdere vormen

- spoedeisend- rondri t ten- pimt-punl ritten- korte afstand- lange a fs tand

- niet volledig benut

in cijfers - aantallen bestelwagens (in percentages van het totale wagenpark)

; + inbouw insta%

11

19

20

14

63

15

12

11

7

llaticbedr. bouw totaal groothandel detailhandel zak. dienste. wegtransport%

12

2200

16

181211

13

5

6

%

32

66

2

0

38

2720

38

31

25

25

%

1 1

5

140

11

14

15

7

813

12

%

19

8

.33

0

11

14

29

13

23

4

20

%

19

25

979

23

26

16

22

1930

18

%

2

12

8

3

32

2

15

3

totaal

%100

100100

100

100

100

100

100100

100

100

A-1222 | 'l'rcnds lie/it en Gebruik van licstelwagcns | Belangrijkste profielen | © NIPO | mei 1997 | 16

3a | De belangrijkste branches in cijfers - totaal kilometrage

burg.+ ut. bouw installatiebedr. bouw loiaal groothandel detailhandel zak.dienstv. wegtransport

gem ki lonictrngc(kin)

tot. kilometrage (min kin)waarvan voor:- gereedschappen o. cl- gocdcren/proditklcn- doaimcnten/pakkcltcn- meerdere vormen

- spoedeisend- rondrit ten- punt-punt r i t ten

- n iet volledig benut

20.700 28.000

1.080 1.550

600 1.000

20 100 0

270 500

250 980

160 530920 1.000

190 280

25.600

4.100

2.700

120

0

1 300

1.400

820

3.200

980

37.600

1.600

250

870

0

480

850

890

620

660

22.600

2.100

270

1.5000

330

750

1.040900

750

32.000

2.900

1.250

530240

950

2.100

1.100

1.800

980

44.800

470

80

14040

200

340100

340

300

totaal

28.600

13.500

4.3005.200

2703.600

6.500

4.800

8.000

4.800

A-1222 | Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens | Belangrijkste profielen | © NIPO | mei 1997 | 17

3b \ De belangrijkste branches in cijfers- kilometrage (in percentage van het totale kilometragej

burg + ut. bouw installatiebedr bouw loiaal groothandel detailhandel zak dienstv. wegtransport

Sein. kilometragc

lotaal kilomelrageA'iinrvan mar:gereedschappen e.dgocderen/prodnktendocumenten/pakkettenmeerdere vormen

spoedeisendrondrittenpunt-punt ri t ten

niet volledig benut

%72

8

14

0

0

8

4

3

11

4

%

98

12

23

0

0

14

151112

6

%

90

30

62

2

0

36

22

17

40

20

%1.31

12

6

170

1.3

1.3

19

8

14

%

79

15

6

29

0

9

12

22

11

16

%

112

22

29

10

89

26

32

23

22

20

%

157

3

2

3

15

6

5

2

4

6

totaal%

100

100

100

100100

100

100100

100

100

A - 1 2 2 2 | Trends Bezit en Gebruik van Bestelwagens | Belangrijkste profielen | © NIPO | mei 1997 | 18

Trends Bezit en gebruik van Bestelwagens.publicaties.minienm.nl/.../trends-bezit-en-gebruik... ·...

Documents

Transcript of Trends Bezit en gebruik van Bestelwagens.publicaties.minienm.nl/.../trends-bezit-en-gebruik... ·...