naar een single people society l opkomst doe-het-zelf-kapitalisme l failliet van de natiestaat l naar stadsstaten en bottom-up-democratie naar zwitsers model l ontbozen van achterblijvers l kortere levenscycli van bedrijven en verdienmodellen l stressmanagement in vele vormen l reserve-lovers en nieuwe sekstechnieken l algoritmisering van de samenleving l delen elite bekommeren zich (weer) om samenleving l slaapwandelend op weg naar een wereldoorlog l nieuwe vormen van verbinding

Adjiedj Bakastrendwatcher des vaderlands

2015Goedkoper leven in deflAtoire tijden,

disruptie vAn Businessmodellen en een ethisch reveil

Trends

KOPJEWat ons te wachten

staat in 2015

1312

We leven in onzekere tijden. Bestaande structuren desintegreren in ijltempo en de contouren van een nieuwe wereld beginnen zich af te tekenen. Dat roept niet alleen een hoop nieuwe mogelijkheden maar ook een hoop spanning op, waar we de komende jaren mee moeten zien te dealen. Op geopolitiek terrein is het hommeles en dat blijft het nog wel een tijdje. We lijken slaapwandelend een nieuwe wereldoorlog in te gaan, die tussen jihadisten en de rest van de wereld, en aan de poorten van Europa melden zich in 2015 massa’s nieuwe politieke vluchtelingen uit het Midden-Oosten en gelukszoekers uit Afrika. Onze democratie lijkt ondertussen in zijn voegen te kraken. In de eurozone komen burgers steeds massaler in opstand tegen de elite. Ook de politieke elite krijgt het zwaar te verduren. Steeds meer burgers keren zich af van de klassieke partijen en stappen over naar opkomende politieke buitenstaanders als piraten-partijen en partijen die koersen op uiterst links of rechts. Het is wat mij betreft tijd dat we ons licht gaan opsteken bij het alternatieve democratische model van Zwitserland, met meer directe inbreng van burgers en regio’s. Ons monetair systeem wordt ondergraven door alternatieve valuta als de bitcoin. Ook de natiestaat heeft zijn langste tijd gehad. Economisch sterke regio’s in gevestigde en opkomende economieën eisen terecht meer en meer autonomie op – het opknippen van bestaande naties in stadstaten zou geen slecht idee zijn - en in ex-koloniën worden landsgrenzen weer herschikt op basis van oude etnische of religieuze grenzen. Slowbalisering heeft globalisering definitief vervangen. Binnenkort verwacht ik ook kunstmatige eilanden op zee waar bestuurlijke experimenten worden uitgevoerd, buiten de jurisdictie van bestaande naties. Maar niet alleen de natiestaat heeft het moeilijk in 2015. Het bedrijfsleven heeft te kampen met ontwrichtende technologie die bestaande verdienmodellen in korte tijd obso-leet maakt. De ruil- en deeleconomie heeft via platforms als AirBnB en Uber de hotel- en taxibranches hun monopolie afgenomen. Maar er is meer. Burgers krijgen door cloud computing en kunstmatige intelligentie, die steeds goedkoper en daardoor minder exclusief wordt, de beschikking over enorm veel kennis en computerkracht, iets wat tien jaar geleden het voorrecht van grote ondernemin-gen was. Lang niet iedereen kan echter omgaan met die mogelijkheden. De ongelijkheid in onze samenleving neemt daardoor verder toe. Velen, vooral degenen uit de oudere generaties, voelen zich overdonderd en trekken

14

zich terug in hun oude zekerheden, die echter alsmaar onzekerder worden, en velen worden daardoor boos en bitter. Tien jaar terug waren ze nog up and coming of zelfs ‘baasjes’, en nu worden ze links en rechts ingehaald door jonge, snelle jongens en meisjes. Ze zullen hun hakken in het drijfzand zetten, maar dat helpt vanzelf niks, en het wordt voor de jonge ontwrichters nog een hele kluif om ze de komende jaren te pacificeren, te ‘ontbozen’ en mee te krijgen. Sociale onrust is voorlopig here to stay. De strijd om de toekomst is pas begonnen. Of die toekomst altijd eerlijk is? Ik denk het niet. De algoritmisering van de samenleving zorgt er bijvoorbeeld al voor dat een level playing field verdwijnt. Er zullen massa’s mensen zijn die niet mee kunnen komen, iets wat de eenzaamheid in onze samenleving die toch al behoorlijk was opgelopen door alle individualisering alleen nog maar doet toenemen. Gezelschapsheer of –dame, toyboy en callgirl, het zijn beroepen van de toekomst. Sommige eenzamen zullen vervallen in drank- en medicijnversla-ving, anderen zullen wraak willen nemen op de maatschappij en vervallen in pesterijen, zoals de vuile was van anderen buiten hangen, of zelfs criminaliteit. Maar we zien ook steeds meer bottom-up initiatieven om iets tegen eenzaam-heid te doen. Een inclusieve samenleving zal nu van onderop moeten worden vormgegeven. ‘Wij’ is het nieuwe ‘ik’, dat beseffen we ons terdege in 2015. Twee weten meer dan een, en ze kunnen nog plezier met elkaar maken ook, wat in je eentje veel moeilijker is. De mens is en blijft een sociaal beestje. De woongroep heeft daarom een grote toekomst. In een groep wonen is goedkoper en gezelliger, en je kunt op elkaar terugvallen mocht dat nodig zijn. De mens is ook een vlin-derfladderbeestje, en de surinamisering van de liefde zet daarom door in 2015. Steeds meer mensen ontdekken sites als Second Love, en apps als Tinder en Grindr. Omdat er in ons land een steeds hoger percentage ouderen woont, worden we langzaam maar zeker een slaapland en een renteniersnatie, met her en der stedelijke gebieden en e-towns op het platteland waar de innovatie en economische dynamiek geconcentreerd is. De jeugd wordt braver. Jongeren grijpen minder snel naar seks & drugs & rock-’n-roll, want het leven is voor hen ook zonder die spices al spannend genoeg. Fast capitalism zorgt er ook voor dat ze minder tijd hebben voor frivolitei-ten. Dat nieuwe kapitalisme zorgt er eveneens voor dat producten, verdienmo-

15

dellen en bedrijven een steeds korter leven beschoren is. Voor ondernemingen is wendbaarheid en een groot aanpassingsvermogen tegenwoordig een vereiste om überhaupt te kunnen overleven. De retailsector klimt langzaam weer uit het dal. Brick & mortar winkels worden weer kleiner en meer gespecialiseerd, of ze overleven juist op de kenmerken mega & budget. Online aanwezigheid is ook voor non-food brick & mortar winkels een must, want klanten checken het aanbod eerst online. Location based IT-toepassingen en virtual reality zorgen in 2015 voor een extra onderscheidend vermogen in de retail. De brand loyalty van consumenten neemt verder af, en het komt steeds meer aan op onderschei-dende service, bijvoorbeeld op het vlak van levering. De eurozone japaniseert, en alternatieve vormen van financiering, zoals crowd-funding en microfinanciering, worden alsmaar belangrijker. Niet alleen de liefde surinamiseert, ook de arbeid. We gaan langzaam maar zeker richting een drie-daagse werkweek, omdat technologie veel van ons werk overneemt. Een basis-inkomen wordt steeds aannemelijker, want er is simpelweg niet genoeg werk voor eenieder. Velen zullen wat extra centjes bijeengaren door te gaan hosselen. Er komen ook in ons land sites als TaskRabbit, die aanbieders en uitvoerders van klusjes aan elkaar koppelt. Kunstmatige intelligentie en big data analyse, fenomenen die tot voor kort voorbehouden waren aan grote ondernemingen, worden in 2015 ook voor MKB-bedrijven en start-ups haalbaar, bijvoorbeeld via inschakeling van supercomputers als IBM’s Watson. Onze smartphone, die al niet meer weg te denken was de afgelopen jaren, krijgt steeds meer functies en toepassingen. We gaan ermee betalen en we gaan hem gebruiken als afstands-bediening, bijvoorbeeld voor onze thermostaat. Ook worden onze smartphones alsmaar groter – de mengvorm tussen een phone en een tablet wordt phablet genoemd, maar die lelijke naam gaan we niet gebruiken. Draagbare technologie (wearable technology) verovert de wereld. Straks lopen we allemaal met apparaatjes en sensoren op ons lijf die voor ons bij hou-den hoeveel calorieën we gebruiken, hoeveel stappen we lopen, hoe hoog onze bloeddruk is, enzovoort. Ook het snoerloos opladen van apparaten komt er in 2015 aan. We worden ons steeds bewuster van cybercriminaliteit, en dat is een goede zaak. Vanwege het toenemend gebruik van cloudoplossingen en IT-outsourcing door overheidsdiensten verwacht ik daar de nodige lekken en diefstallen in 2015, bijvoorbeeld in de datasystemen van onze gezondheidszorg.

16

We gaan in 2015 ook eerder over tot het censureren van sites en content op het internet, met als legitimatie staatsveiligheid. Bij de bestrijding van cybercrimina-liteit wordt minder vaak genoegen genomen met puur technische oplossingen, en wordt vaker internationaal samengewerkt om de criminelen zelf en hun faciliteerders aan te pakken. Onze wachtwoorden en pincodes leveren we steeds vaker in voor biome-trische herkenningsmethodes. Omdat het menselijk lichaam zo de sleutel tot informatie en geld wordt, zullen er in 2015 al mensen worden ‘gegijzeld’, zoals vroeger wachtwoorden werden gestolen. Ons onderwijssysteem past steeds minder bij de huidige werkelijkheid, waarin vaardigheden en kennis steeds snel-ler verouderd zijn. Een diploma heeft daardoor steeds minder gewicht, en we gaan toe naar schaalbaar leren en levenslang leren. We gaan experimenteren met virtual reality in de klas en ondernemerschap wordt een vast onderdeel in de curricula van veel algemene opleidingen. In de energiesector krijgt windenergie steeds meer tegenwind, en gaan we over op de ontwikkeling van getijdencen-trales en thoriumcentrales. Op het vlak van voedsel en gezondheid gaan we in 2015 zien dat consumenten de voedselindustrie steeds meer gaan wantrou-wen. De suiker- en vetverslaving van de Nederlanders zal aan de orde worden gesteld, want welvaartziektes als obesitas en diabetes richten een slagveld

17

aan in de samenleving. De beschuldigende vinger zal naar de voedselindustrie worden uitgestoken die het, net als de tabaksindustrie vanaf de jaren 1970, zwaar te verduren krijgt. Een andere volksgezondheidskwestie die aandacht zal opeisen in 2015 is de toename van stress- en burn-out-klachten. Veel mensen staan dusdanig onder druk – baan op de tocht, koophuis onder water – dat ze ook depressief worden. Depressieve mensen willen geen seks, en dan gaat hun huwelijk er vaak ook nog aan. Niet fijn, maar er komen ook steeds meer methodes om te relaxen zonder versuffende pillen. Mindfulness en andere relaxtechnieken zullen in 2015 door een steeds breder publiek worden omarmd. We leven in een do-it-yourself-samenleving waarin zelfredzaamheid een gegeven is. Ook op het vlak van de dood zal de burger steeds vaker zelf de euthanasieknoop doorhak-ken en zijn eigen methode vinden om uit het leven te stappen. Onze beeld-schermconsumptie gaat op rantsoen, want te veel staren naar die schermpjes is slecht voor onze slaap en geestelijke gezondheid. Zwarte Piet verdwijnt geleidelijk van het toneel, vanwege het jaarlijks terugkerende gezeik van zelfverklaarde antiracisten. In de journalistiek wordt fact checking een onderscheidende kwaliteit die lezers en kijkers oplevert, want heel veel mensen wantrouwen het kritiekloze gebabbel van elkaar napra-tende en plak- en knippende journalisten. Golddiggers hebben het lastig dit jaar, want in 2014 verdwenen veel begeerlijke vrijgezellen van de huwelijksmarkt. De seksuele techniek die rimmen of booty eating heet, slaat over van de gay scene naar de straight scene. In de mode blijven in 2015 nostalgie en vintage belangrijk, net als natuurlijk en eerlijk. We kunnen qua kleuren en designs echter ook wat meer fleurigheid verwachten. De verkoop van sportkleding zit in de lift, niet omdat mensen meer sporten, maar omdat ze prettig zittende kleding en een sportief imago willen. Voor vreemdgangers komen er losse binnenzakken van een speciale stof waarin ze hun smartphone of tablet kunnen opbergen, zodat die niet meer traceerbaar is. Sowieso wordt technologie steeds vaker gecombineerd met textiel. Degelijke klantenservice, zoals vroeger bij duurdere modehuizen te vinden was, wordt onderscheidend. In de keuken komt steeds meer smart technology op en krijgen we te maken met leaseconcepten. In de kunst komt de 3D-geprinte kunst en taxidermische kunst op. 3D-printing wordt in de industrie bovendien aangevuld met 4D-printing.

18