Transport en Logistiek 2011

Aanvulling scenariostudie 2015

Inhoudsopgave

• Voorwoord 3

1 Enkele opvallende resultaten 4

2 De crisis - Het einde in zicht, maar niet voor iedereen 5

3 De toekomst – Kansen zoeken bij een teruglopende concurrentiepositie 7

4 Maatschappelijk verantwoord ondernemen – Een goed bewaard geheim 12

5 De overheid – Een dikke voldoende 15

6 Scenario 2015 16

7 Onderzoeksverantwoording 19

3Ernst & Young

2011: Het jaar van langzaam herstel. Er gloort weer licht aan het einde van de Transport & Logistiek tunnel. Tezamen met het herstel van de internationale handel heeft de sector zich grotendeels aan de crisis weten te ontworstelen. Maar 2011 blijkt ook het jaar van de grote verschillen. Verschillen in branches en vooral tussen bedrijven van verschillende omvang.

Zoals te verwachten viel hebben de vervoerders actief in bijvoorbeeld de food-distributie aanzienlijk minder veren moeten laten dan die in de de automotive branche. En grote bedrijven bleken veel beter in staat het hoofd te bieden aan de tegenslagen dan de kleinere bedrijven. Deels hebben de grote bedrijven op innovatieve wijze verbeteringen doorgevoerd, maar helaas is al te vaak de rekening bij de kleinste bedrijven beland. De pijn wordt vooral onderin de keten geleden. Grote bedrijven schakelden aanzienlijk minder onderaannemers of charters in en de kleine, veelal familiebedrijven met een DGA-structuur, bleken veel minder makkelijk in staat om grote reorganisaties door te voeren.

De verwachting dat grote aantallen bedrijven failliet zouden gaan bleek niet uit te komen. De veerkracht, de volharding en het aanpassingsvermogen blijkt groot en banken die niet op onverkoopbare wagenparken en binnenvaartschepen zitten te wachten toonden zich terughoudend in hun optreden.

Het jaar 2011 staat in het teken van noodgedwongen, maar meetbaar effectieve, kostenbesparingen en efficiencyverbeteringen. Maar 2011 is ook het jaar van verdere innovatie, het aanboren van nieuwe markten en het volwassen worden van maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Het jaar waarin de prijzen en de marges nog sterk onder druk zullen staan. Het jaar met als grootste uitdaging om de verzwakte internationale concurrentie-positie van de sector te versterken. En een jaar waarin er hoog gespannen en positieve verwachtingen zijn voor de rol van de overheid in het welvaren van de sector. De 2e Maasvlakte ligt op schema, het vervoer op de Betuwelijn is weer verdubbeld, met de A4 wordt wellicht dit jaar nog gestart en de A15 wordt sterk verbeterd.

De Transport & Logistics Group van Ernst & Young Nederland LLP ondersteunt bedrijven proactief bij het bepalen van een toekomstvaste koers in een veranderende omgeving. Na het uitbrengen van onze scenariostudie Transport en Logistiek 2015 in augustus 2008 is de omgeving extreem veranderd. Daarom hebben we besloten structureel en doorlopend onderzoek uit te voeren onder ruim 100 ondernemers en managers in de sector transport en logistiek, om de specifieke effecten van de economische crisis in deze branche in kaart brengen. De eerste update was 2009/2010 en voor u liggen de resultaten van het onderzoek van begin 2011. Ook bij dit onderzoek lag de

nadruk op wegvervoer en logistieke dienstverlening.

Bij het opstellen van dit rapport is nog geen rekening gehouden met de mogelijke gevolgen van de recente natuurrampen in Japan.

Bij de vorige aanvullende studie stonden we heel specifiek stil bij de bedreigende situatie die de crisis met zich mee bracht. Dit keer kijken we meer vooruit. De thema’s van dit onderzoeksrapport zijn:

• De crisis: Het einde in zicht, maar niet voor iedereen.

• De toekomst – Kansen zoeken bij een teruglopende concurrentiepositie.

• Maatschappelijk verantwoord ondernemen – Een goed bewaard geheim.

• De overheid – Een dikke voldoende.

De belangrijkste resultaten zijn terug te vinden in deze samenvatting van ons onderzoek. Met dank aan de grote groep respondenten uit een daadkrachtige sector die blijvend haar blik vooruit werpt.

Drs. Jeroen Kamphuis RAVoorzitter Transport & Logistics Group

Drs. Marcel Huizer RAVice-voorzitter Transport & Logistics Group

April 2011Ernst & Young

Voorwoord

4 Transport en logistiek 2011

Langzaam, maar ongelijk herstel2011 is het jaar van langzaam, maar ongelijk verdeeld herstel. 69% van de respondenten meent dat de markt langzaam herstellend is.

1 op de 5 bedrijven nog steeds in crisis20% geeft aan dat de markt voor transport en logistiek zich nog steeds of weer in een crisisfase bevindt. Onder deze 20% bevinden zich vooral de kleinere bedrijven. De prijzen en daardoor de winstmarges staan nog sterk onder druk. Bijna 9 op de 10 bedrijven heeft last van prijsdruk of prijsdaling.

6 op 7 verwacht zwakke concurrentiepostitieDe concurrentiepositie van de sector staat er nog te slecht voor. Amper 1 op 7 respondenten verwacht een versterking van onze concurrentie-positie verwacht de komende vier jaar. Het merendeel houdt rekening met een gelijkblijvende, of nog vaker zelfs, een concurrentiepositie die zal verzwakken.

MVO krijgt rol van betekenisOm concurrerend te zijn blijkt naast flexibiliteit en kostenreductie dat nu ook innovatie en het verduurzamen van de bedrijfsvoering (MVO) een grote rol zal spelen.

Rapportcijfer kabinet: 6,7In tegenstelling tot 2009/2010 is de houding ten opzichte van het overheidsbeleid sterk verbeterd. Het vertrouwen in het kabinet wordt gewaardeerd met een rapportcijfer van 6,7.

1 Enkele opvallende resultaten

5Ernst & Young

Nog steeds in crisis: 18%

Langzaam herstellend: 69%

Snel herstellend: 6%

Hersteld en groeiende: 5%

Hersteld, maar nu weer krimpend: 2%

2 De crisis - Het einde in zicht, maar niet voor iedereen

Het afgelopen jaar was volgens de respondenten een jaar van herstel, zij het langzaam en onzeker. 69% van de respondenten meent dat de markt langzaam herstellend is.

Het einde is zeker nog niet in zicht en begin 2011 wordt er weer zichtbaar pas op de plaats gemaakt. Dit blijkt enerzijds uit het feit dat 20% van de respondenten aangeeft dat de markt voor transport & logistiek zich nog steeds of weer in een crisisfase bevindt. Slechts een kleine minderheid van 5% ziet momenteel

daadwerkelijk groei. Anderzijds wordt dit beeld van stagnatie bevestigd doordat 35% van de ondernemingen verwacht dat ze het komende jaar nog steeds een overcapaciteit zullen hebben.

Een ander belangrijke nasleep van de crisis is zichtbaar in de prijzen. Deze staan sterk onder druk. Bijna 9 op de 10 bedrijven heeft last van prijsdruk of prijsdaling. Bij het vorige onderzoek voorzag 64% van de geënquêteerde bedrijven al een harde prijsconcurrentie.

Welke van onderstaande beschrijvingen geeft volgens u het beste de huidige staat van de markt voor transport & logistiek in Nederland weer?

6 Transport en logistiek 2011

Verwacht u het komende jaar binnen uw onderneming overcapaciteit of ondercapaciteit?

%5 10%0% 15% 20% 25% 30% 35% 40%

In geringe mate ondercapaciteit

In hoge mate ondercapaciteit

Vraag en aanbod in balans, geen overcapaciteit/ondercapaciteit

In geringe mate overcapaciteit

In hoge mate overcapaciteit 3%

3%

37%

25%

32%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30%

> 250

101 - 250

51 - 100

0 - 50

aantal werknemers

26%

4%

13%

18%

Uit een verdere analyse van de cijfers blijkt dat het gesignaleerde herstel verre van gelijkmatig is verdeeld over de bedrijven. Er zijn vooral grote verschillen tussen de grote en kleine bedrijven. Naarmate de bedrijven grootschaliger zijn, blijken ze aanzienlijk beter in staat

om zich aan de gevolgen van de crisis te onttrekken. Slechts 4% van de grote bedrijven (meer dan 250 werknemers) heeft het gevoel dat de markt zich nog in crisis bevindt. Dit resultaat is wel in lijn met het vorige onderzoek uit 2009/2010 waarin de grote bedrijven

aangaven veel minder overcapaciteit te hebben dan de kleinere bedrijven. Vorig jaar werd er al massaal gevochten om de klanten. Het lijkt er op dat vooral de grotere bedrijven als winnaar uit deze strijd komen.

Welke van onderstaande beschrijvingen geeft volgens u het beste de huidige staat van de markt voor transport & logistiek in Nederland weer? Antwoord: “Deze bevindt zich nog steeds in crisis.”

7Ernst & Young

3 De toekomst – Kansen zoeken bij een

teruglopende concurrentiepositie

Kijken we naar de strategische focus van de sector dan blijkt uit de resultaten dat, net als in 2009/2010, prestatie-verbetering en het zoeken naar kansen de meeste aandacht krijgen. Helaas zien we ook hier dat een deel van vooral de kleinste bedrijven nog verwikkeld is in een overlevingsstrijd.

De focus is daar sterker gericht op overleven en het veiligstellen van het bedrijf. De vraag rijst hier of deze begrijpelijke focus op overleven, niet ten koste gaat van de innovatie- en expansiekracht van deze onder-nemingen. Bij de grotere bedrijven is dit niet meer aan de orde. Daar wordt weer volop naar de toekomst gekeken.

010 20 30 40 50 60

Overleven - zorgen vooreen toekomst

Bescherming organisatie - veiligstellen huidige positie bedrijf

Prestatieverbetering - kostenreductie en verhogen efficiency

Reorganiseren - organisatieaanpassen op nieuwe marktsituatie

Kansen zoeken - nieuwe mogelijkheden(expansie/nieuwe activiteiten) benutten

0 - 50

aantal werknemers

51 - 100101 - 250> 250

54%40%

46%22%

9%20%

4%8%

12%0%

0%4%

24%

4%

0%0%

33%40%

46%34%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Waar ligt op dit moment de strategische focus van uw bedrijf?

8 Transport en logistiek 2011

Het zoeken naar kostenreductie en het vinden van nieuwe kansen zal de komende tijd hard nodig blijven. Ondanks het positieve sentiment dat de crisis deels ten einde lijkt te komen zijn de respondenten verre van gerust op de Nederlandse concurrentiepositie. Uit het meest recente (februari 2011) conjunctuuronderzoek van Transport en Logistiek Nederland (TLN) blijkt dat het afgelopen jaar de winstniveaus nog

steeds licht dalen en dat vooral de nog immer stijgende loonkosten een blok aan het been blijven. Dit valt samen met het eerder genoemde verschijnsel van de sterk onder druk staande prijzen.Deze factoren zullen mede oorzaak zijn van het feit dat amper 1 op 7 respondenten een versterking van onze concurrentiepositie verwacht de komende vier jaar. Het merendeel houdt rekening met een gelijkblijvende, of nog

vaker zelfs, met een teruglopende concurrentiepositie. Hier is niet of nauwelijks sprake van verbetering ten opzichte van de resultaten van het vorige onderzoek. Ook hier laten de grotere bedrijven een enigszins minder negatief beeld zien dan de kleinere bedrijven, maar de verschillen zijn klein. Over de hele linie ziet men te weinig verbetering in de concurrentiepositie.

Zal de concurrentiepositie van de Nederlandse transport en logistiek sector in de komende vier jaar versterken of verzwakken?

Zal verzwakken:49%

Zal gelijkblijven:37%

Zal versterken:14%

9Ernst & Young

Vragen we de respondenten specifiek naar welke factoren belangrijk zijn om concurrerend te zijn, dan zien we naast flexibiliteit en kostenreductie als belangrijkste factoren dat nu ook innovatie en het verduurzamen van de bedrijfsvoering (MVO) een grote rol spelen. Nadere analyse toont evenwel aan dat innoveren of het aanbieden van nieuwe diensten vooral is weggelegd

voor de grootste bedrijven (meer dan 250 werknemers). Innovatie scoort met 58% erg hoog bij deze bedrijven. Bij MVO ligt dit anders. Maatschappelijk verantwoord ondernemen lijkt zowel bij grote als bij kleine ondernemingen een sleutel te bieden tot het verbeteren van de concurrentiepositie.

Welke factoren zijn het meest belangrijk voor uw onderneming om de komende twee jaren concurrerend te kunnen blijven? (meerdere antwoorden mogelijk)

Flexibel kunnen inspelen op de wisselingen in de markt

Beter kunnen concurreren op kosten

Geografisch netwerk/bereik

Schaalvergroting/uitbreidig (zelfstandig of door overnames)

Imago van uwonderneming

Innovatie/nieuwe diensten kunnen aanbieden

010 20 30 40 50 60 70

Bedrijfsvoering verduurzamen (maatschappelijk verantwoord ondernemen) 36%

43%

62%

34%

28%

16%

21%

10 Transport en logistiek 2011

Ook in het recente Ernst & Young onderzoek ‘Competing for growth’ is aan bedrijven gevraagd welke factoren zij van belang achten om de komende twee jaren hun concurrenten voor te kunnen blijven. De 1400 deelnemers van het onderzoek ‘Competing for Growth’ zijn afkomstig uit de hele wereld en uit diverse sectoren (waaronder de transportsector). In de tabel hieronder hebben we een aantal antwoorden van de wereldwijde en de Nederlandse respondenten van dit onderzoek voor u vergeleken met de resultaten uit ons recente onderzoek onder Nederlandse bedrijven in de sector transport en logistiek.

Welke factoren zijn het meest belangrijk voor uw onderneming om de komende twee jaren concurrerend te kunnen blijven?

Wereldwijd alle sectoren

Nederland alle sectoren

Nederland sector transport en logistiek

Imago van de onderneming 61% 71% 28%

Innovatie / nieuwe diensten kunnen aanbieden

44% 46% 34%

Operationele flexibiliteit 50% 36% 62%

Beter kunnen concurreren op kosten

37% 43% 43%

Geografisch bereik 24% 21% 16%

Kennelijk wordt het bedrijfsimago binnen de Nederlandse sector transport en logistiek als minder belangrijk beschouwd dan in de overige sectoren. Dit kan betekenen dat het imago van de Nederlandse bedrijven in de sector transport en logistiek al optimaal is, maar het kan ook beteken dat men door alle hectiek van de economische situatie minder stilstaat bij het eigen imago. Dat zou jammer zijn, want de markt waarin een onderneming opereert en het imago dat de onderneming in die markt heeft zijn immers bepalend voor kansen.

Uit het ‘Competing for Growth’ onderzoek blijkt verder dat groei van

een onderneming vaak wordt bepaald door haar flexibiliteit. Binnen de Nederlandse sector transport en logistiek wordt ‘operationele flexibiliteit’ als veel belangrijker gezien dan in de overige sectoren. Verder onderzoek naar het thema ‘operationele flexibiliteit’ binnen de sector transport en logistiek geeft aan dat het verbeteren van samenwerking door 49% van de respondenten hierbij als belangrijk wordt genoemd. De bedrijven met tussen de 50 en 100 werknemers scoren hier met 54% overigens nog hoger. Daarnaast wordt door 40% van de respondenten het verhogen van de reactiesnelheid als belangrijke

11Ernst & Young

maatregel op het gebied van operationele flexibiliteit genoemd. Op dit punt scoren de bedrijven met tussen de 100 en 250 werknemers met 47% hoger. Een flexibele supply chain wordt door 31% van de respondenten genoemd als belangrijke maatregel, ook hier scoren de grote bedrijven (meer dan 250 werknemers) hoger met 63%. Het maximaliseren van innovatie wordt door 30% van de respondenten als belangrijke maatregel genoemd.

Het vermogen om op kosten te kunnen concurreren bepaalt de winstgevendheid van de onderneming. Als belangrijkste maatregelen op het gebied van kostenconcurrentie worden door de respondenten genoemd ’structurele/lange-termijn kostenbesparingen’ (58%) en ‘onderbouwde prijsstelling’ (54%). Ook hier zijn verschillen zichtbaar per bedrijfsgrootte. Van de bedrijven met meer dan 250 werknemers geeft 71% aan dat de kostenbesparingen belangrijk zijn. De onderbouwde prijsstelling is voor 64% van de bedrijven met tussen de 50 en 100 werknemers het belangrijkst op het gebied van kostenconcurrentie. Het verleggen van de kostendruk wordt door 15% van de respondenten als belangrijk genoemd en het optimaliseren van kapitaal door 11%.

Iedere onderneming heeft stakeholders, variërend van directie, werknemers en omwonenden tot commissarissen,

accountants en banken. Het vertrouwen van stakeholders in een onderneming is in ons onderzoek ‘Competing for Growth’ als één van de kritische succesfactoren voor succesvol ondernemen naar voren gekomen. Vertrouwen van stakeholders is immers medebepalend voor de waarde van de onderneming en haar mogelijkheden om groei te financieren.

Wij vroegen onze respondenten dan ook naar het belang van een aantal maatregelen waarmee het vertrouwen van stakeholders kan worden verhoogd.

Risico’s analyseren en toelichten 55%

Verbeteren van onze rapportages 44%

Anticiperen op wet- en regelgeving 21%

De relatie met ons personeel verstevigen

42%

Verbreden van product-/dienstenaanbod

Marktenprioriteren

Onderbouwdeprijsstelling

Reactiesnelheidverhogen

Flexibelesupplychain

Innovatiemaximaliseren

Samenwerkingverbeteren

Risico’s analyserenen toelichten

Rapportageverbeteren

Anticiperen opwet- en regelgeving

Relatie verstevigenmet personeel

Duurzamekostenbesparingen

Kostendrukverleggen

Kapitaaloptimaliseren

Imagoversterken

Focus op belangrijkstesegmenten

High-performers

zijn...

Klantbereik

Kosten-concurrentie

Operationeleflexibiliteit

Vertrouwen vanstakeholders

Wereldwijd alle sectoren

Nederland alle sectoren

Nederland sector transport en logistiek

Imago van de onderneming 61% 71% 28%

Innovatie / nieuwe diensten kunnen aanbieden

44% 46% 34%

Operationele flexibiliteit 50% 36% 62%

Beter kunnen concurreren op kosten

37% 43% 43%

Geografisch bereik 24% 21% 16%

In het schema hieronder ziet u op waar succesvolle bedrijven (wereldwijd en in Nederland) hun aandacht op richten om verder te kunnen groeien.

12 Transport en logistiek 2011

Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) speelt een steeds grotere rol binnen de sector transport en logistiek. Vrijwel alle bedrijven in de sector zijn er mee bezig. We vroegen de respondenten om op een schaal van 1 tot 10 aan te geven wat de mate van belang van MVO voor de eigen onderneming is (waarbij 1 voor onbelangrijk staat en 10 voor zeer belangrijk). 72% van de respondenten geeft het cijfer 7 of hoger.

Bij de acties die de respondenten ondernemen op het gebied van MVO staat het verminderen van het energieverbruik bovenaan. Aandacht schenken aan de gezondheid en veiligheid van het personeel staat op de tweede plaats. Het verminderen van afval staat op de derde plaats van de ondernomen acties.

We zien in het onderzoek dat MVO steeds vaker onderdeel uitmaakt van

de bedrijfsstrategie. Bij 33% van de respondenten is MVO een regelmatig terugkerend onderwerp tijdens het directieoverleg. Bij 44% van de respondenten is MVO een onderdeel van de bedrijfsstrategie en bij 38% van de respondenten is MVO in sommige operationele activiteiten geïntegreerd. Bij 25% van de grotere bedrijven is er zelfs een aparte afdeling of functionaris die zich volledig met MVO bezighoudt.

4 Maatschappelijk verantwoord ondernemen – Een goed bewaard geheim

010 20 30 40 50 60 70 80

MVO is een regelmatig terugkerendonderwerp tijdens directie overleg

MVO is in sommige operationeleactiviteiten geïntegreerd

MVO is onderdeel van de strategie

MVO is in (vrijwel) al onzeoperationele activiteiten geïntegreerd

Er is een aparte afdeling /functionaris die zich volledig met MVO bezig houdt

Voor alle medewerkers vormt MVOeen onderdeel van hun werk

MVO is niet geïntegreerd in de organisatie

alle bedrijven>250 medewerkers

4%

19%

8%

11%

25%7%

44%67%

33%38%

38%46%

8%11%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

Op welke wijze is maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) in uw organisatie geïntegreerd? (meerdere antwoorden mogelijk)

13Ernst & Young

Uit het onderzoek blijkt verder dat de grotere bedrijven actiever zijn met het definiëren van meetbare doelstellingen met betrekking tot MVO dan de kleinere bedrijven; 67% van de grotere bedrijven doet dit en 12% van de kleinere bedrijven. Ook het bijhouden van de totale emissies van de onderneming (CO2 footprint) is iets wat momenteel vooral bij de grotere bedrijven gebeurt (63% versus 12% van de kleinere bedrijven).

Op het gebied van duurzame logistiek zien we dat de meest genoemde maatregel het verhogen van de beladingsgraad is (door de planning te richten op het voorkomen van lege kilometers). Dit geldt voor alle respondenten, zowel van de kleinere als de grotere bedrijven.Energiezuiniger transportmaterieel wordt daarna het meest genoemd, gevolgd door zuinigheidstrainingen van chauffeurs. Laatstgenoemde

maatregelen leveren uiteraard niet alleen milieutechnische voordelen op. Het valt op dat bij de grotere bedrijven ook het verplaatsen van lading van weg naar spoor en/of water een veelgenoemde maatregel op het gebied van duurzame logistiek is (67%), terwijl deze maatregel slechts door 13% van de middelgrote bedrijven wordt genoemd.

0 20 40 60 80 100

Geen van bovenstaande acties

Zuinigheidstraining chauffeurs

Energiezuiniger transportmaterieel

Rijstijlanalyse chauffeurs d.m.v. boordcomputer

Samenwerking met andere logistieke dienstverlenerster vermindering van lege kilometers

Samenwerking met andere verladers en eindafnemerster vermindering van lege kilometers

Planning gericht op voorkomen van lege kilometers/verhogen beladingsgraad

Verplaatsen van lading naar spoor en/of water

Duurzaamheid op de agenda plaatsen van klanten

bedrijven met >250 werknemersalle respondenten

67%23%

17%50%

88%79%

26%58%

63%62%

42%

0%6%

43%

63%61%

36%50%

0% 20% 40% 60% 100%80%

Welke van onderstaande acties neemt uw bedrijf met betrekking tot duurzame logistiek? (meerdere antwoorden mogelijk)

14 Transport en logistiek 2011

0 10 20 30 40 50

bedrijven met >250 werknemersalle respondenten

42%

50%

40%

13%

21%

21%

7%

10%

7%

17%

0% 10% 20% 30% 50%40%

MVO prestaties worden genoemd/getoond op website

Duurzaamheidsverslag

MVO prestaties worden genoemd/getoond in brochure

Er is geen inzicht in MVO prestaties

Er is wel inzicht in MVO prestaties, maarhier wordt niet over gecommuniceerd

Veel logistieke ondernemers zijn van mening dat duurzaamheid ook ‘duur’ betekent en treffen maatregelen op het gebied van MVO omdat ze daar vanwege wet-en regelgeving nu eenmaal toe verplicht zijn. Terwijl duurzaamheid juist steeds meer een onderscheidende factor wordt. In de komende jaren zullen steeds meer verladers er op tenders naar vragen. Zo gaf 83% van de grotere bedrijven in ons onderzoek al aan in het afgelopen jaar een toenemende belangstelling van verladers te zien voor duurzaam ondernemen.

Kijken we naar het inzicht in de eigen MVO prestaties dan valt op dat 60% van alle respondenten dit inzicht heeft, maar dat 42% hier niet over communiceert via een duurzaam-heidsverslag, de eigen website of brochures. Bij de grotere bedrijven heeft 87% inzicht in de eigen MVO prestaties, maar 50% van deze bedrijven communiceert hier niet over naar de buitenwereld. Dat is opvallend, omdat in andere sectoren MVO zeker ook wordt gezien als een belangrijk PR-middel of zelfs als middel om personeel aan te trekken en vast te houden.

Ondanks alle MVO inspanningen kiest slechts 7% van de bedrijven er voor om een duurzaamheidsverslag te maken. Van de grotere bedrijven heeft 21% een duurzaamheidsverslag. Over de hele linie blijkt dat grotere ondernemingen voorop lopen in zowel het nemen van initiatieven gericht op duurzaamheid als het communiceren daarover. Of kleinere bedrijven die trend gaan volgen, zal de tijd moeten leren.

Wat doet uw onderneming om inzicht te krijgen in de eigen MVO presentaties en hoe communiceert u daarover? (meerdere antwoorden mogelijk)

15Ernst & Young

Ondanks het nadeinen op de golven van de crisis is men behoorlijk positief over het huidige kabinet. Het vertrouwen in het kabinet wordt gewaardeerd met een rapportcijfer van 6,7. Vergelijk dit met de aanzienlijk minder gulle 5,6 die ditzelfde kabinet onlangs kreeg van Nederlandse ondernemers in een enquête van het VNO-NCW opinieblad Forum dan doet dit kabinet het in de ogen van de sector transport en logistiek zo slecht nog niet. Over het beleid tijdens het vorige kabinet waren

de respondenten minder enthousiast. Zo nam destijds slechts 6% een verbetering van het beleid waar ten aanzien van transport en logistiek. Wellicht heeft de beslissing om de kilometerheffing voorlopig te schrappen een positief effect gehad op het vertrouwen. Bijna driekwart van de bedrijven is blij met dit besluit. De kleinere ondernemingen zijn hier trouwens aanzienlijk gelukkiger mee (83%) dan de grote ondernemingen (50%).

5 De overheid – Een dikke voldoende

0%0% 1%

3%6%

9%

18%

32%

25%

5%

1%5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Ja: 74%

Nee: 26%

Hoeveel vertrouwen heeft u in het nieuwe kabinet op een schaal van 1 tot 10?

Vindt u het een goede beslissing van het nieuwe kabinet om de plannen voor kilometerheffing te stoppen?

16 Transport en logistiek 2011

In 2008 bracht Ernst & Young haar scenariostudie ‘Transport & Logistiek 2015’ uit. Daarin werden drie mogelijke toekomstscenario’s voor de sector transport en logistiek in Nederland geschetst. In het voor de sector positieve ‘Nieuwe gouden eeuw’-scenario wordt de sector door de overheid erkend als sleutelgebied. Dankzij een pakket aan maatregelen wordt Nederland voor bedrijven

aantrekkelijker als (logistiek) vestigingsland. Besluitvorming rondom infrastructuur wordt verkort en de modal shift versneld. Nederlandse bedrijven actief in de sector transport en logistiek richten zich succesvol op het voeren van ketenregie. In het tweede, als business als usual te typeren ‘Doormodderen’-scenario en het derde, negatieve ‘Stiefkind’-scenario komt de sector er minder goed van af.

6 Scenario 2015

Tabel: De scenario’s met elkaar vergeleken.

Nieuwe gouden eeuw Doormodderen Stiefkind

Vestigingsklimaat Positief Neutraal Negatief

Licence to operate Aanwezig. Versterkt door benoeming tot sleutelgebied

Beperkt aanwezig Ontbreekt

Modal shift Versnelde modal shift. Wegvervoer concentreert zich op de korte afstanden

Beperkt modal shift. Wegvervoer op langere afstanden is minder interessant vanwege heffingen en hogere dieselprijzen

Stimulering van modal shift, nog niet bereikt door acherblijvende investeringen

Positie van Schiphol en Rotterdam

Groei is mogelijk voor zowel Schiphol als Rotterdam

Schiphol verliest marktaandeel.Rotterdam weet zich te handhaven

Afnemende relatieve marktaandelen. Rotterdam als enige mainport met groeipotentie

Concurrentie Versterkte concurrentiepositie voor de sector als geheel. Zowel grote charters als grotere ketenregisseurs in de sector

Relatief veel concurrentie. Enkele grote Nederlandse bedrijven zijn overgenomen door buitenlandse bedrijven. Internationale consolidatie

Afgenomen mede door chauffeurstekort en toegenomen (regionale)samenwerking

Vraag naar transport Sterke groei Gematigde groei Gematigde groei

Ketenregie Op nationaal en internationaal niveau

Vooral op nationaal niveau, in beperkte mate op internationaal niveau

Mogelijk voor een beperkt aantal bedrijven

17Ernst & Young

Zoals het er nu uit ziet zijn we voorgoed van het schrikbeeld van het ‘Stiefkind’-scenario verlost. De markten trekken weer aan en de stemming in de sector is weer beduidend positiever dan in 2010. Het grootste crisisleed lijkt inmiddels geleden. Dat de sector nog niet in z’n geheel uit het dal is geklommen is evenwel evident. Met toenemende internationale concurrentie, prijzen die nog steeds onder druk staan en een markt die nog behoorlijk volatiel kan zijn is er nog een lange weg te gaan voor we het meest positieve scenario ‘De nieuwe gouden eeuw’ benaderen. Maar scenario’s richten zich niet op het hier en nu, maar op de toekomst. Op de lange termijn.

De economische crisis lijkt ertoe geleid te hebben dat bedrijven in de sector transport en logistiek een enorme efficiencyslag hebben weten te maken. Noodgedwongen zijn reorganisaties doorgevoerd, processen sterk verbeterd, kosten verlaagd en is men hard op zoek om op innovatie wijze nieuwe markten te benaderen. Daar beginnen vooral de grote bedrijven nu al de vruchten van te plukken.

Kijken we naar de specifieke factoren die bepalend zijn voor classificering in de verschillende scenario’s dan zien we het volgende:

• Vestigingsklimaat De overheid kan het vestigingsklimaat aantrekkelijker maken. We zien op regionaal vlak al dat succesvolle initiatieven worden ontplooid om regio’s en logistieke activiteiten te clusteren. In deze regio’s is een duidelijk zichtbare verbetering van het gepercipieerde vestigingsklimaat waarneembaar. De les die overheden hieruit kunnen trekken is dat ze er verstandig aan doen om beleid te ontwikkelen op het gebied van regionaal getinte gronduitgifte voor logistieke activiteiten.

• Licence to operate Met het toegenomen vertrouwen in het huidige kabinet en haar beleidsvoornemens en met de inmiddels al gerealiseerde of gestarte grote infrastructurele projecten ziet de toekomst er gematigd positief uit. De overheid maakt zich weliswaar steeds sterker voor de sector maar moet wel kijken naar de langere termijn. Om Nederland als distributieland overeind te houden zal de overheid haar steentje moeten blijven bijdragen.

• Modal shift Helaas moeten we constateren dat de echte Modal shift nog steeds niet heeft plaatsgevonden. Wegvervoer blijft voorlopig de dominante manier van transport. De binnenvaart is nog niet hersteld van de crisis en vervoer per spoor is nog niet rendabel. Hier kunnen zowel de overheid als bedrijven iets aan doen. De overheid zou de modal shift kunnen stimuleren door bepaalde subsidies te verstrekken voor vervoer per schip en/of spoor. Een overkoepelende Europese strategie is een voorwaarde om een effectief en wijdvertakt netwerk te kunnen realiseren. Dit zal echter tijd kosten. Door de bouw van inland terminals en innovatieve distributieknooppunten kunnen spoor en binnenvaart op kortere termijn worden gestimuleerd. Voorwaarde voor een echte Modal shift is echter ook een betere samenwerking door bedrijven op dit gebied.

• Positie van Schiphol en Rotterdam De Rotterdamse haven heeft in 2010 weer recordcijfers laten zien en ook Schiphol doet het weer iets beter. De afschaffing van de vliegtax heeft wat verlichting gegeven, maar internationaal gezien is er nog wel winst te behalen. De concurrentie, vooral vanuit de ons omringende landen is en blijft sterk. Schiphol is een dure luchthaven. Een van de

18 Transport en logistiek 2011

mogelijkheden om de concurrentie-positie te verbeteren is de trend van lagere tarieven voort te zetten. De overheid speelt hier uiteraard ook een grote rol. Schiphol is sterk afhankelijk van wet- en regelgeving. De Rotterdamse haven heeft in het eerste kwartaal van 2011 107 miljoen ton aan goederen overgeslagen. Daarmee ligt de overslag op vrijwel exact hetzelfde niveau als in de eerste drie maanden van 2010. Met de komst van de Maasvlakte 2 wordt een blijvende impuls gegeven aan de Rotterdamse haven. Die impuls moet wel waargemaakt worden. Het project moet dus op tijd af en de infrastructuur om de haven heen moet de nodige aandacht krijgen.

• Concurrentie Zowel de binnenlandse, onderlinge concurrentie en de internationale concurrentie blijven onder druk staan. Veel initiatieven om de onderlinge samenwerking te verbeteren stranden en de concurrentie binnen de sector blijft hevig. Zolang het niet goed lukt om de onderlinge samenwerking sterk te verbeteren is het een bijna onbegonnen zaak om de buitenlandse concurrentie het hoofd te bieden. Uiteraard ligt ook hier een rol van de nationale en Europese overheid in het verschiet.

• Vraag naar transport Als de economie verder aantrekt zal ook de vraag naar transport toenemen. Er zijn echter nog grote verschillen zichtbaar binnen de sector. Uit het TLN conjunctuurbericht over het eerste kwartaal van 2011 blijkt dat de transport- en logistiek sector een duidelijke volume- en omzetgroei laten zien. Zowel bedrijvigheid als omzet bereiken het hoogste niveau sinds het tweede kwartaal in 2007. Doordat de winst echter achterblijft is de sector nog steeds kwetsbaar. Belangrijkste oorzaak hiervan is de gestegen brandstofprijs. Uit eerder onderzoek van TLN bleek al dat vervoerders moeite hebben deze hogere brandstofkosten te compenseren in een hogere vrachtprijs en de extra kosten voor eigen rekening nemen.

• Ketenregie Ketenregie wordt als middel gezien om diensten met een hogere toegevoegde waarde te kunnen bieden. In ons oorspronkelijke scenariostudie onderzoek uit 2008 gaf 83% van de respondenten aan dat Nederlandse bedrijven op internationaal niveau een rol kunnen spelen in het regisseren van ketens. Men achtte de kans op een rol van belang in ketenregie groter dan de kans op een uitvoerende rol in internationaal transport. Vooralsnog

lijkt ketenregie echter alleen voor de grote internationale spelers te zijn weggelegd. Hier kan een grote slag worden gemaakt en hier ligt tegelijk ook de grootste uitdaging voor de sector; ketenregie op een dusdanige wijze doorvoeren dat er sprake is van optimaal onderscheidend vermogen, betere rendementen en continuïteit voor de onderneming. Dit vraagt om lateraal denken en een bereidwilligheid om de kennis op dit vlak te vergroten. De mogelijkheden zijn er, de verbeteringen en kostenbesparingen zijn bereikbaar. De opmars van reverse logistics en de toenemende complexiteit van goederenstromen maken ketenregie van nog groter belang.

Dat de markt en de wijze waarop de sector daarbinnen opereert nooit meer hetzelfde zal zijn als voor de crisis is overduidelijk. De crisis heeft grote schade aangericht en de sector is nog hard bezig met herstellen. Voorlopig is er dus hooguit sprake van het ‘Doormodderen’-scenario, maar op de lange termijn ligt hopelijk het ‘gouden eeuw’-scenario nog in het verschiet.

19Ernst & Young

Dit onderzoek heeft plaatsgevonden in het voorjaar van 2011. Aan dit onderzoek hebben 117 bedrijven uit de Nederlandse sector transport en logistiek meegewerkt, door het online invullen van een vragenlijst. De verdeling van de respondentengroep is als volgt:

Aantal werknemers

0 -50 42%

51-100 24%

101-250 13%

meer dan 250 21%

Ernst & Young bedankt alle respondenten hartelijk voor hun medewerking. Aan dit onderzoek hebben verder meegewerkt: Vanessa Peeters, Christa Rust en Itzard Schouten.

Hoewel bij het redigeren van dit rapport de grootst mogelijke zorgvuldigheid is betracht, bestaat de mogelijkheid dat sommige informatie na verloop van tijd verouderd of niet meer juist is. Ernst & Young kan geen aan-sprakelijkheid aanvaarden voor de gevolgen van activiteiten die worden ondernomen op basis van informatie in dit rapport. Overname van artikelen is toegestaan, mits integraal en met bronvermelding.

7 Onderzoeksverantwoording

Ernst & Young

Assurance | Tax | Transactions | Advisory

Over Ernst & YoungErnst & Young is wereldwijd toonaangevend op het gebied van assurance, tax, transactions en advisory. Juridische en notariële dienstverlening wordt in een strategische alliantie met Ernst & Young Belastingadviseurs LLP verzorgd door Holland Van Gijzen Advocaten en Notarissen LLP. Onze 141.000 mensen delen wereldwijd dezelfde waarden en staan voor kwaliteit. Wij maken het verschil door onze mensen, onze cliënten en de samenleving te helpen hun mogelijkheden optimaal te benutten.

Waar sprake is van Ernst & Young wordt de wereldwijde organisatie van lidfirma’s van Ernst & Young Global Limited bedoeld, die elk een aparte rechtspersoon zijn. Ernst & Young Global Limited is een UK company limited by guarantee en verleent zelf geen diensten aan cliënten. Voor meer informatie over onze organisatie, kijk op www.ey.com/nl.

Ernst & Young Nederland LLP is een limited liability partnership naar het recht van Engeland en Wales met registratienummer OC335595. Ernst & Young Nederland LLP is statutair gevestigd te Lambeth Palace Road 1, London SE1 7EU, Verenigd Koninkrijk, heeft haar hoofdvestiging aan Boompjes 258, 3011 XZ Rotterdam, Nederland en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel Rotterdam onder nummer 24432942.

Over de sectorgroep Transport & LogisticsDe Transport & Logistics Group van Ernst & Young fungeert als kennisknooppunt voor ontwikkelingen waarmee organisaties in deze sector worden geconfronteerd. Binnen de Transport & Logistics Group maken we onderscheid tussen wegtransport, goederentransport per spoor, distributie, scheepvaart en havengerelateerde zaken en luchtvaart. Onze multidisciplinaire groep levert dienstverlening op maat. Zo maakt Ernst & Young het verschil.

ContactVoor meer informatie kunt u contact opnemen met:Drs. Jeroen Kamphuis RA, voorzitter Transport & Logistics Group +31 (0)88-407 86 62 jeroen.kamphuis@nl.ey.com

Drs. Marcel Huizer RA , vice-voorzitter Transport & Logistics Group +31 (0)88-407 86 62 marcel.huizer@nl.ey.com

© 2011 Ernst & Young Nederland LLP Alle rechten voorbehouden.

Deze publicatie bevat informatie in samengevatte vorm en is daarom enkel bedoeld als algemene leidraad. Ze is niet bedoeld om te dienen als een substituut voor gedetailleerd onderzoek of voor het aanwenden van een professioneel oordeel. Noch EYGM Limited noch enig ander lid van de wereldwijde Ernst & Young organisatie kan aansprakelijk worden gesteld voor het verlies van iemand die handelde of die ervan afzag te handelen ten gevolge van enige informatie in deze publicatie. Bij elke specifieke aangelegenheid, dient steeds een geschikte adviseur geraadpleegd te worden.