Transitie naar Achterhoek 3.0:volgende stappen

Jan Rotmans

Ulft, 05 Februari 2014

www.twitter.com/janrotmans

We leven niet in tijdperk van verandering

maar in een verandering van tijdperken

Unieke Kanteling

1. weefsel van de samenleving verandert

2. structuur van de economie verandert

3. disruptieve technologische doorbraken

Laatste Kantelperiode

Modernisering

1850-1920

industriële revolutie staal, elektriciteit, verbrandingsmotor

fundament voor Nederland 2.0

onderwijs, kiesrecht, zorg, sociale structuren

vernieuwing in kunsten architectuur, schilderkunst, literatuur

Verschil met jaren 60toen

generatieconflict, verzet tegen burgercultuur

vanuit ideologie en religie

nu

brede maatschappelijke verandering

technologische doorbraken vergroten autonomie

glocalisering

Kantelperiode

chaos, instabiliteit, turbulentie

=

dé kans om het anders te doen

Kantelfase

energiebedrijven vallen om

massale ontslagen in thuiszorg

welzijnsorganisaties verdwijnen

bouwbedrijven saneren op grote schaal

Indicaties voor Kantelperiode

-collectief unheimisch gevoel dat verandering in lucht hangt

-chaos door turbulentie, instabiliteit en onzekerheid

-enorme dynamiek van onderop, nieuwe macht van onderop

-geen duidelijke richting, weinig inzicht en overzicht

-creatieve mensen breken door het systeem heen

-steeds meer conflicten tussen bestaande en nieuwe orde

25 jaar

DoorontwikkelingsfaseVoorontwikkelingsfase

25 jaar

Transitie naar Samenleving 3.0

Decentraal

Horizontaal

Bottom-upKa

ntel

perio

de Centraal

Verticaal

Top-down

Tijd

O

pbou

w va

n du

urza

me

sam

enle

ving

We zitten hier

Paradigma Wisseling

oude wereldbeeld nieuwe wereldbeeld

exploitatiemodel co-operatiemodel

economisch rendement maatschap. rendement

lineaire processen kringlopen

waarde ontlenen waarde creëren

zelfredzaam samenredzaam

Structuur Wisseling

oude structuur nieuwe structuur

verticaal horizontaal

hiërarchisch netwerken

top-down bottom-up

centraal decentraal

zuilen gemeenschappen

Sturingswisseling

oude sturing nieuwe sturing

mono-actor sturing netwerksturing

controle, beheersing adaptief, anticipatief

zekerheid onzekerheid

simplexiteit complexiteit

regisseren faciliteren

Samenleving 3.0

do it ourselves society

samenleving van onderop

participatiesamenleving

burgerkracht sociaal doe het zelven

Economie 3.0transregionaal

glokaal omgevingsbewust

biobased CO2-arm

organisch circulair

maatschappelijk rendement langere termijn

naoberschap 3.0

Evolutionaire Revolutie

silo’s worden afgebroken

nieuwe instituties ontstaan

mensen breken door structuren heen

glocalisering

Waar zien we die verandering?

energie van centraal, fossiel naar decentraal duurzaam

welzijn van zorgen voor naar zorgen dat

bouw van aanbod & product naar vraag & dienst

zorg van doelmatig & efficiënt naar mensgericht

Burgerinitiatieven

500 lokale energie initiatieven

60 lokale zorgcoöperaties

collectief particulier opdrachtgeverschap

tientallen lokale munteenheden

Buurtzorg

brengt verpleging en verzorging weer bij de mensen

zelfsturende buurtzorgteams met wijkverpleegkundigen

zorg op maat in de buurt

integratie in sociaal netwerk (gezin, vrienden, buurt)

platte, horizontale organisatie zonder managers

Bedrijven

Philips transformeert tot zorgbedrijf

DSM transformeert tot fijn/biochemie

schoonmaakbedrijf stapt in de zorg

energiebedrijven gaan in verzekeringen

verdient niet zozeer geld met bouwen zelf

maar met het faciliteren van de klant

decentrale energie

telecommunicatie

interieurverzorging

Bouwbedrijf 3.0

verdient niet zozeer geld met zorgen voor

klanten maar met faciliteren van de klant

van 100% zorg naar 20% zorg

helpen met netwerk ontwikkelen

helpen met scholing, baan zoeken

Zorgbedrijf 3.0

verdient geld met energiebesparing

produceert schone, decentrale energie

heeft grote energiecentrales gesloten

is gespecialiseerd in smart-grids

co-produceert met klanten in wijk/buurt

Energiebedrijf 3.0

Waar staan we nu?

duizenden koplopers & koploperprojecten

ca. 250.000 mensen bij betrokken

nodig is: 2.500.000 miljoen mensen

kritische massa voor omslagpunt

Waar staan we nu?

nieuwe orde en oude orde

oude orde: aanpassen maar vanuit bestaande systeem

nieuwe orde: radicale vernieuwing naar nieuw systeem

nieuwe orde wordt tegengewerkt en raakt gefrustreerd

nieuwe fase

alles hangt op HOE en WIE:

hoe organiseren we het

en wie gaan dat doen?

Achterhoek in Transitie

Transitie Opgave Achterhoek 30% daling van beroepsbevolking

49 basisscholen dicht 8000 woningen minder

aantal zorgbehoevende 65+ers verdubbelt

50% van boeren verdwijnt 35q% minder winkels

40% huisartsen met pensioen

Achterhoek Agenda 2020 ambitieus, innovatief en duurzaam plan voor Achterhoek

Provincie, Rijk en Europa werken samen

150 partijen (3 O’s) tekenden een convenant

vier werkplaatsen: economie, verbinden, leefomgeving, platteland

Waterschap, Kamer van Koophandel, VNO-NCW, Provincie, gemeente

Inhoud Agenda 2020 prima, thema’s en ambities kloppen

werkplaatsen, faciliteren, nieuwe verdienmodellen

krachten bundelen, slimme verbindingen

duurzaam, aantrekkelijk, slim, gezond, vitaal

innovation by cooperation

Proces Agenda 2020

klassiek, top-down proces

vanuit bestaande orde [regime]

formele, bureaucratische agenda

vanuit controle en beheersing

Praktijk Agenda 2020

stroperig en taai proces

werkplaatsen lopen stroef

nieuwe orde onvoldoende betrokken

veel frustratie en boosheid

Kritische Observatie

achterhoek wil innovatie tot

in de puntjes organiseren

Kritische Observatie

bestaande orde bepaalt agenda

vanuit bestaande belangen

Kritische Observatie

nieuwe orde doet niet mee

Kritische Observatie

hangt niet alleen op onwil

maar ook op onkunde

Kritische Observatie

ambities worden op deze

wijze niet gerealiseerd

Hoe zou het anders kunnen?

Inhoud

Focus

1. biobased economie

2. nieuwe maakindustrie

3. duurzame zorg

4. duurzame gebouwde omgeving

Inhoud

Kantel Agenda

5 doorbraakprojecten

snel uitvoeren doorbraken

leren en opschalen in 2020

Proces

nieuwe orde ontwikkelt kantelagenda

nieuwe orde krijgt ruimte voor doorbraakprojecten

niet organiseren vóór maar mét nieuwe orde

doorbraken overhevelen naar agenda 2020

Kantel Proces

- richting geven visie op toekomst van economie Achterhoek

transregionale samenwerking stimuleren

- ruimte biedeninnovatieruimte creëren voor entrepreneurs

belemmeringen wegnemen

Ruimte

overheid biedt innovatieruimte aan nieuwe orde

mentale ruimte

organisatorische ruimte

juridische ruimte

financiële ruimte

meer verbindingen realiseren

tussen projecten, mensen, organisaties

koplopers genoeg, te weinig verbinders

100 verbinders in de Achterhoek

Verbinden

meer verbindingen realiseren

tussen projecten, mensen, organisaties

koplopers genoeg, te weinig verbinders

100 verbinders in de Achterhoek

Verbinden

hybriditeit is manifestatie van kanteling

samenwerking grote bedrijven en entrepreneurs

koplopers hebben grote bedrijven nodig

grote bedrijven hebben koplopers nodig

Hybride Samenwerking

Vertrouwen

wederkerigheid

openheid

vertrouwen

netwerk

Naoberschap 3.0

3D-print hub in Achterhoek voor metaal

onderzoekje gedaan vanuit nieuwe orde

verbinding met ROC, gaat er mee aan de slag

Naoberkrediet van Toon le Poutre

Voorbeelden

Ode aan de Nieuwe Orde

“ Op degenen die het anders zien. Die niet gek zijn op regeltjes en

geen respect hebben voor de stand van zaken. Je kunt ze napraten,

tegenspreken, ophemelen of omlaaghalen. Het enige wat je niet

kunt is om ze heen. Want zij brengen verandering, brengen de

Achterhoek verder. En waar sommige mensen malloten zien, zien wij

genieën. Omdat de mensen die gek genoeg zijn om te denken dat

ze de Achterhoek kunnen veranderen, degenen zijn die het doen ”