Tot tien tellen

b o e k e n c e n t r u m

www.ui tgever i jboekencent rum.n l

André F. Troost Tot tien tellenDe Tien Geboden toen en nu

In het joodse denken doen de tien vingers aan onze tweehanden denken aan de Tien Geboden op de twee tafels vande Wet. De vijf vingers van de rechterhand verwijzen naarde eerste vijf geboden, die spreken over de relatie met deSchepper. De vingers van de linkerhand verwijzen naar delaatste vijf geboden; die bepalen de relaties tussen mensenonderling. Het zijn deze twee handenmet deze tien vingersdie naar ons worden uitgestoken, om ons door het leven teleiden.In dit boek belicht André F. Troost op geheel eigen wijzealle tien geboden. Hij kijkt naar de betekenis voor toen enzoekt naar de actualiteit voor nu.

Ondertussen is hij in gesprek met Ruth, een jonge vrouw,die na een losbandig bestaan niet langer van God los levenwil. Zij vraagt aan de auteur haar de weg te wijzen naareen liefdevol bestaan met God en mensen. In persoonlijkebrieven geeft de auteur antwoord. Bij ieder gebod brengtde auteur bovendien een bijbels persoon in beeld, in wiensleven dit gebod een grote rol speelde.

Dr. André F. Troost (theoloog en dichter) werd geboren in1948 te ’s-Gravenhage. Hij publiceerde tientallen boekenop het gebied van pastoraat en spiritualiteit.

Tot tien tellen is een bijzonder boek over de Tien Geboden,voor kringwerk en catechese, maar ook voor persoonlijke bijbel-studie. Gespreksvragen na elk hoofdstuk maken het geschiktvoor gebruik in gespreksgroepen.

André

F.TroostTottien

tellen

Tot tien tellen Omslag Plano:Layout 1 24-09-2007 12:38 Pagina 1

opmk.TotTienTellen 28-09-2007 13:22 Pagina 2

André F. Troost

Tot tien tellen

De Tien Geboden toen en nu

UITGEVERIJ BOEKENCENTRUM • ZOETERMEER


Ontwerp omslag Mulder van Meurs, AmsterdamLayout/dtp binnenwerk Gerard de Groot

De bijbeltekst in deze uitgave is ontleend aan De Nieuwe Bijbelvertaling, © Nederlands Bijbelgenootschap 2004

NUR 707ISBN 978 90 239 2228 5

© 2007 Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer

Meer informatie over dit boek en andere uitgaven van UitgeverijBoekencentrum vindt u op www.uitgeverijboekencentrum.nl

Alle rechten voorbehouden


Inhoud

Wegen in de wildernis – Een persoonlijk woord vooraf 7

Bevrijdingswoorden – De oorsprong van de Tien Geboden 12

1 De ware eenvoud – Geen andere goden 23

2 Buigen voor beelden – Geen beelden aanbidden 36

3 Laat God erbuiten – De Naam niet misbruiken 48

4 Van ophouden weten – De rustdag in ere houden 58

5 Respecteer de traditie – Ouders eren 70

6 Leve het leven! – Geen moord begaan 81

7 Liefde verdient grenzen – Geen overspel plegen 90

8 Afblijven – Niet stelen 101

9 Bewaar je mond – Geen vals getuigenis 111

10 Wees tevreden – Niets begeren van een ander 122


Wegen in de wildernis – Een persoonlijk woord vooraf

Beste Ruth,

In gedachten zie ik je voor me: een jonge vrouw, zoe-kend naar wegen in de wildernis van deze tijd. Je hebtvan alles geprobeerd. Een jaar of wat was je zeer geïnte-resseerd in het boeddhisme. De wereld van de oostersemystiek trok je aan. Maar ook ging je zo af en toe eenpaar dagen naar een klooster. Je maakte de dienstenmee in de kapel, het zingen van de psalmen, van ’smorgens heel vroeg tot ’s avonds bij de completen. Jevond het mooi. Maar overtuigen deed het je niet. Je bleefzoeken naar de zin van jouw bestaan.Hoezeer je verlangde naar God, steeds verder dwaalde jeweg naar dubieuze oorden. Duistere krachten trokkenaan je. De nacht won het van de dag. Valse vriendenverleidden je. Je brak met alles wat religie heette. Jestortte je in het nachtleven. Je liep kroegen af, inAmsterdam, in Brussel en Parijs. Je woonde in eencommune, een leefgroep. Je danste avond aan avond ineen luxe nachtclub in Berlijn. Je had relaties met jij-weet-zelf-niet-meer-hoeveel mannen. Echt gelukkigwas je niet. Helemaal niet. Je had het gevoel dat er meerwas, iets anders, iets hogers, iets wat dieper ging danje ooit ervaren had. Je gebruikte drugs. Je snoof tot je erversuft bij neerviel. Letterlijk en figuurlijk. Je konniet meer. Je was op. 7


Maar toen was daar, als een geschenk uit de hemel: eenkerk. Een gemeenschap van mensen die je liefdevolopvingen: armen om je heen, goedbedoelend, nietsmeer verlangend dan alleen jou het gevoel te geven datje er niet alleen voor stond.Je wilde gedoopt worden. Je wilde weten wat het was omchristen te zijn. Je groeide in het geloof. En nu vraag jemij om eens duidelijk te zeggen welke normen enwaarden een christen moet respecteren.Ik schrik. Wie ben ik om jou zomaar een lijstje tegeven met gedragsregels? Christenen kennen zulkelijstjes niet. Wij leerden van onze Verlosser dat er maaréén norm en maar één waarde is: die van de liefde. Of,nog mooier, menselijker, hemelser: Hijzelf is onzeNorm. Onze hoogste waarde is Christus lief te hebben,met heel ons hart.

Jij zegt dat je daar toch te weinig aan hebt. Of mis-schien juist te veel. ‘Christus’ en ‘liefde’ – het zijn zul-ke grote woorden, ze geven jou te weinig concreet hou-vast. Je wilt wegwijzers zien, wegen door de wildernis.Je wilt in de bruisende stroom van deze chaotische tij-den stapstenen hebben, keien om op te lopen, brugge-tjes naar de overkant.

Ik wil je helpen. Ik zal je tien wegen wijzen, tien wegendoor de woestijn. Maar dan moet je me wel beloven datje niet je best zult doen om als een brave padvinder jezo veel mogelijk aan dit lijstje te houden. Daar ga jekapot aan! Nooit krijg je het voor elkaar je aan die TienGeboden te houden. Dat hoeft ook niet. In Christus isGods genade zichtbaar geworden onder de mensen: Hijvergeeft wie Hem het hart gebroken heeft.Dat alles betekent nog niet dat we als christenen dieTien Woorden gerust in de prullenbak kunnen stop-8


pen. Laat niemand beweren dat ze ‘maar’ in het OudeTestament staan. Laat niemand beweren dat de kerkvan Jezus Christus er geen boodschap aan heeft. Watdeed Jezus anders dan al die geboden hóuden? Hij ver-vulde ze. Dat betekent beslist niet dat Hij ze afschafte.Jezus wilde zijn: een gelovige jood, vroom in de warezin van het woord. Nooit heeft Hij gezegd: ‘Ziezo, nuheb Ik me er volkomen aan gehouden, nu hebben diegeboden voortaan geen betekenis meer.’ Geen sprakevan! Nog altijd staan die Tien Woorden als hemelserichtingaanwijzers in de wildernis van dit aardsebestaan. God zij dank!

Ik bied je aan met me mee te gaan: over de tien wegendie God zijn volk Israël wees, in de richting van hetbeloofde land. Eenvoudiger gezegd: laten we eens kij-ken hoe die oude woorden, die we meestal de TienGeboden noemen, ook in de eenentwintigste eeuw noghouvast kunnen bieden aan een losgeslagen generatiejongeren én ouderen. Ik zal over die geboden vertellenwat ik ervan weet. Ik zal het niet vromer maken danhet is – daar is niemand mee gediend. Ik zal proberendie Tien Woorden te zetten in de lijst van hun tijd.Maar ook zal ik mijn best doen lijnen te trekken naaronze eeuw. Per slot van rekening moeten jij én ik eriets aan kunnen hebben, anders heeft het geen zin datwe ons erin gaan verdiepen.

Omdat je me hebt gevraagd ook te laten zien hoe men-sen in de bijbel omgingen met de Tien Woorden, heb ikin elk hoofdstuk een korte bijbelstudie opgenomen,steeds over één bepaalde persoon uit de bijbel. Aan dehand van het levensverhaal van die ene man of vrouwprobeer ik dan iets te zeggen over de betekenis van hetgebod dat in dat hoofdstuk aan de orde is. 9


In het volgende hoofdstuk moeten we natuurlijk eerstmaar eens praten over de vraag hoe de Tien Woordenzijn ontstaan. Wie sprak die woorden, op welk momenten waar? Wat kan ik geloven van de verhalen die in debijbel staan?In de hoofdstukken die daarop volgen, ga ik de ver-schillende geboden met je langs, alle tien. In gedach-ten zal ik jouw vragen horen klinken. Maar nietalleen jouw vrágen. Ook jouw protesten, vooral de pro-testen die je had in de tijd waarin je van God los was.Maar ook mijn eigen vragen zal ik niet onder stoelenof kerkbanken steken. Open en eerlijk zullen we allesbespreken wat maar iets te maken heeft met die TienGeboden van Israëls God.

Voordat ik mijn verhaal aanbied aan de uitgever, zalik het laten lezen aan de leden van de twee bijbelkrin-gen die ik in mijn gemeente leid. Op de ene kring zit-ten jongvolwassenen. Op de andere kring zitten ietsoudere, meer ‘ervaren’ gemeenteleden. Ik zal aan allenvragen of het helder geschreven is, en brood voor hethart. Maar allereerst hoor ik natuurlijk graag van jouwat je niet kunt begrijpen of anders ziet.

Ik zal er ook gespreksvragen bij formuleren. Diekomen wellicht van pas als dit boekje gebruikt zalworden in andere kringen. Het zullen vragen zijnvan jou, van gemeenteleden, maar ook vragen vanmijzelf. Het zullen vragen zijn die gehoord mogenworden, vragen die we neerleggen bij elkaar en bij God.

Mijn vader en moeder leerden ons, hun kinderen, nietdirect boos te worden. ‘Tel eerst maar eens tot tien.’ Zoleert onze hemelse Vader ons tot tien tellen voordat wezijn schepping kort en klein slaan. Wie elke dag in10


het licht van Christus de Tien Woorden op z’n vingersaftelt, bouwt mee aan de samenleving die God voorogen stond toen Hij de wereld schiep.

Dr. André F. Troost

11


Bevrijdingswoorden – De oorsprong van de TienGeboden

Het mooist van de Tien Geboden vind ik de aanhef. Daarinpresenteert zich de Eeuwige, de God van Israël, als de Bevrij-der. Hier spreekt geen dictator, geen nieuwe farao, maar deStem die het verdrukte volkje Israël uit het land van duister-nis en dood heeft uitgeleid, in de richting van het licht.

De Naam van de EeuwigeEr zijn er die de aanhef van de Tien Woorden als een onder-deel beschouwen van het eerste gebod. Dat gaat mij te ver. Ikbeschouw de woorden die wij vinden in Exodus 20:1, ‘Ik bende HEER, uw God, die u uit Egypte, uit de slavernij, heeftbevrijd’, als een apart geheel. Hier openbaart zich de Aller-hoogste als degene die zijn volk heeft gered uit de klauwenvan de farao, uit het diensthuis van de slavernij in Egypte.

In deze aanhef is nog geen sprake van wat God van zijn volkverwacht. Hier klinkt uitsluitend een herinnering aan wat deEeuwige voor zijn volk heeft gedáán. Hier klinkt de Gods-naam: waarschijnlijk als Jahwe uitgesproken en te vertalen als‘Ik ben die Ik ben’. Met andere woorden: Ik ben de Onuit-sprekelijke, de God die geen naam mag hebben. Ik ben ervoor jullie, Ik ga met jullie mee. Waar je ook zijn zult, Ik bener, je kunt op Mij rekenen.In het Hebreeuws staat er zelfs met nadruk ‘Anochi’: Ík bende HEER – en niet het zwakkere ‘Ani’. Hier wordt dus metkracht gezegd dat niet de farao van Egypte of een van de vele12


goden van de omringende volken, maar de God van Abraham,Isaak en Jakob de Eeuwige is.Over die Naam van God zal ik overigens later, als we sprekenover het gebod dat misbruik van de Naam verbiedt, nog weliets meer zeggen. Hier noteer ik alleen de overtuiging dat deTien Woorden beginnen met een herinnering aan de grotedaden van de Eeuwige.

Een verbondsoorkondeGoedbeschouwd gaat het bij de Tien Woorden om een soortverbondsoorkonde. Ook de Hethitische koningen sloten methun vazallen dergelijke verdragen. Lang voordat Israël uitEgypte trok, beheersten zij, in de veertiende en dertiendeeeuw voor Christus, Klein-Azië en Syrië. Wie door de Hethie-ten overwonnen werd, kon op hun bescherming rekenen,maar moest zich dan wel loyaal gedragen. Men moest belovenbelasting op te brengen en in de oorlog met hen mee te vech-ten.Zo’n verdrag begon met de woorden: ‘Zo spreekt – en dan denaam van de vorst – de koning van het Land Hatti.’ Dan volg-den mededelingen over de weldaden die de koning aan devazalvorst had bewezen én de bepalingen die bij het verdragbehoorden. Vaak ging dat gepaard met de opdracht: ‘Richt uwoog niet op iemand anders.’Dit alles vinden we in de Tien Woorden aan het volk Israëlterug. God maakt zich bekend als de Bevrijder van de Israëlie-ten. Vervolgens laat Hij weten wat Hij van Israël verwacht. Endat alles rondom de gedachte dat men geen andere godenachterna moet lopen.

Is God zelf de schrijver?Dat brengt me natuurlijk direct bij de spannende vraag ofGod zelf de auteur van de Tien Woorden is. Zo wordt het onsin de bijbel verteld. Vanzelfsprekend neem je als kind van jeouders en andere opvoeders aan, dat dit zo is. Natuurlijk, stel 13


je voor dat je daaraan zou twijfelen – de Tien Geboden komenlinea recta van God. Hijzelf heeft ze op twee stenen tafelengeschreven en aan Mozes meegegeven.

Toch zitten er wel enkele grote vragen aan deze eenvoudigevoorstelling van zaken. Als je eerlijk en onbevangen naar deinhoud van de Tien Woorden kijkt, zie je al gauw dat in dieeeuwenoude teksten de vrouw min of meer als bezit van deman wordt gezien. Zo mag niemand iets begeren dat van zijnnaaste is: zijn rund of ezel niet, maar ook zijn vrouw niet. Vanzo’n uitspraak keek in die tijd niemand op. Men geloofde nueenmaal dat God zelf dat zo had bepaald. Maar in het licht vanwat we later over God aan de weet zijn gekomen, kun je daarzo je vragen bij stellen.Nu zeg je misschien: God kan toch zijn taalgebruik hebbenaangepast aan wat men in die tijd geloofde? Maar zou deEeuwige, die zijn volk heeft bevrijd uit de verdraaide gedach-tekronkels van de Egyptische farao, niet in staat zijn geweestin die Tien Woorden ook de waanideeën van zijn volk om tebuigen? Stel je voor: de vrouw ‘bezit’ van de man! En dan teweten dat God zelf mannelijk én vrouwelijk is! Zo schiep Hijtoch de mens: naar zijn beeld en gelijkenis? Het is nogal wat:de vrouw, bezit van de man, eigendom van mijnheer, vandezelfde orde als zijn os en zijn ezel… Dat kunnen en mogenwij niet meer als Gods wil geloven. Een open visie op de bijbeldwingt ons ook niet tot die overtuiging. Bij alle volken, ook bijhet volk Israël, was het een volstrekt geaccepteerd gebruik datwat in de loop der jaren als ‘goddelijk’ werd beschouwd, Godals het ware in de mond te leggen. Zo mag je ook Exodus 20lezen. In andere bijbelboeken is dat trouwens niet anders. Alsde profeten zeggen ‘Zo spreekt de HEER’, gaat het in veel ge-vallen ook om een woord dat weliswaar niet direct uit dehemel is gekomen, maar naar de vaste overtuiging van de pro-feten wel de wil van de Eeuwige weerspiegelt. In de prekenvan onze eigen predikanten is het menigmaal precies zo… 14


Dankzij deze visie op de oorsprong van de Tien Woorden isbovendien ook het verschil tussen de twee varianten goed teverklaren. Exodus 20 en Deuteronomium 5 mogen dan welerg op elkaar lijken, er zijn toch ook opvallende verschillen.Begrijp me goed: hiermee wil ik beslist niet beweren datIsraël pas eeuwen later al deze woorden zelf verzonnen heeft.De joodse geleerde Martin Buber beschouwde Exodus 20 wel-iswaar als een sage, maar niet zonder een kern van histori-sche waarheid.Tegenwoordig komt men trouwens behoorlijk terug van degedachte dat pas in de tijd van de profeten de Tien Woordenzijn geformuleerd. Hoogstwaarschijnlijk was er aanvankelijkeen korte versie uit de tijd van Mozes, die later, in verschillen-de versies, is uitgebreid. Overigens vertelt de hagada, deHebreeuwse legende, dat de tafels van het verbond warengemaakt uit de saffier van de goddelijke troon en dat ze voorde schepping al klaarlagen…

Om elk misverstand uit te sluiten: ik geloof werkelijk dat deGeest van God mensen heeft geïnspireerd om op te schrijvenwat de Stem, die Abraham riep, hun te zeggen had. Zo zijnook de Tien Woorden tot Israël gekomen, als een heuse open-baring van de Eeuwige aan dat kleine volkje in de grotewereldwoestijn.

De verdeling over de twee tafelsIk had het al even over de ‘twee stenen tafelen’. Wat waren datvoor tafels?Van de Hethieten weten we dat een duplicaat van zo’n ver-bondsoorkonde in hun tempel werd gedeponeerd. Zo kunnenwe ook de tabernakel en de tempel van Israël beschouwen alseen woonplaats van de Eeuwige en tegelijkertijd als eenbewaarplaats van de verbondstafels. Ze werden neergelegd inde ark van het verbond, in het heilige der heiligen. Om diereden moeten die tafels vrij klein zijn geweest. Als het nog 15


ging om een verkorte vorm van de Tien Woorden, zal dat geenprobleem zijn geweest.

Het is dus al met al de vraag of de Tien Woorden verdeeldover twee tafels waren opgeschreven óf dat de twee tafels elkde Tien Woorden bevatten, omdat de tweede tafel een kopiewas van de eerste.

Klassiek is de traditie die uitgaat van de gedachte dat de TienWoorden verdeeld waren over twee stenen tafels. De vraag isdan: welke geboden staan er op welke tafel? Meestal hoor jedan de volgende overweging: de eerste vier geboden gaan overde relatie tot God, de overige zes geboden gaan over de relatietot de naaste. Dus zal de verdeling wel zijn geweest: vier op deeerste tafel en zes op de tweede.Door al die getallen raak je nu waarschijnlijk de draad kwijt.Laat ik daarom de Tien Woorden in telegramstijl je nog evenvoor de geest roepen. Hier komen ze:

1 Geen andere goden2 Geen beelden aanbidden3 De Naam niet misbruiken4 De rustdag gedenken5 Je ouders eren6 Geen doodslag7 Geen echtbreuk8 Geen diefstal9 Geen vals getuigenis

10 Geen hebzucht

Overigens moet je weten dat men in de Grieks-orthodoxeKerk en ook in de calvinistische kerken, in de lijn van geleer-den als Philo en Flavius Josephus, meende dat het bij de eer-ste twee geboden gaat om twee zelfstandige overwegingen. Inhet eerste gebod zou het gaan over het vereren van andere16


goden; in het tweede gebod over het maken en aanbidden vanbeelden. De Rooms-katholieke Kerk hanteert echter een ande-re opvatting. Sinds Augustinus worden in de Rooms-katholie-ke Kerk en ook in de lutherse kerken de eerste twee gebodensamengevoegd en wordt het tiende gebod gesplitst. Zelf houdik het op het lijstje zoals hierboven aangegeven. De meestejoden lezen de Tien Woorden trouwens ook zo.Als het om de verdeling over de twee tafels gaat, vind ik devolgende redenering wel heel aardig. Wanneer je je ouders alsvertegenwoordigers van God beschouwt, zou je het vijfdegebod ook als een gebod over de relatie tot de Eeuwige kun-nen zien. In dat geval is er sprake van tweemaal vijf geboden,netjes verdeeld over de twee tafels.Hoe dan ook, de twee tafels doen mij denken aan de letter L:eerst komt de verticale, dan de horizontale lijn. Eigenlijk zijnhet maar twee lijnen, die even lang zijn. Het zijn de tweegeboden die alle woorden van God samenvatten: je zult Godliefhebben en je naaste als jezelf.

Tien Woorden om te doenTien Woorden. Waar heb ik dat getal tien meer gehoord? Wieoren om te horen heeft, kan het getal tien al direct in hetbegin van de bijbel horen. Nu ja, je moet dan wel tussen deregels door lezen… Er klinken in zes dagen tien scheppings-woorden. ‘En God sprak…’

In het volgende bijbelboek, het boek Exodus, is sprake vantien machtswoorden die God spreekt tegen de farao vanEgypte, om zijn volk vrij te krijgen. Die tien machtswoordenzijn tien slagen, tien plagen die het tirannieke Egypte treffen.Tegen de achtergrond van die Tien Woorden uit Genesis énExodus staan nu de Tien Woorden die Israël in de woestijn tehoren krijgt. Je zou kunnen zeggen: eerst klinken er tienscheppingswoorden – ter bevrijding uit de ban van kosmischekrachten. Dan klinken er tien machtswoorden – ter bevrijding 17


uit de ban van menselijke machten. En dan klinken er tiengebodswoorden – ter bevrijding uit de ban van dwaze gedach-ten. Ja, dat zijn die Tien Woorden in elk geval: bevrijdings-woorden! En alle tien klinken ze onder de vlag van dat grotebevrijdingswoord: ‘Ik ben de HEER, uw God, die u uit Egypte,uit de slavernij, heeft bevrijd.’

De joodse midrasj, een commentaar bij de Tenach, ziet in deTien Woorden, hoezeer ook aan Israël gegeven, een univer-seel belang. De Woorden werden bekendgemaakt in de zeven-tig talen van de volkeren op aarde. Helaas wezen de naties deTien Woorden af. Slechts Israël aanvaardde de Woorden dieGod gesproken heeft, zoals blijkt uit Exodus 24:7.

Keer op keer wordt in het jodendom duidelijk gemaakt dat deEeuwige zijn woorden gaf met de bedoeling dat ze gedáánzouden worden. Je krijgt zelfs wel eens de indruk dat het inhet jodendom niet zozeer gaat om een goede geloofsrelatiemet God, maar om het vervullen van de goddelijke voorschrif-ten. Rabbijn mr. drs. Evers zegt dat ook met zoveel woorden:‘De Thora legt de meeste nadruk op geboden die de omgangmet materiële zaken betreffen. Het verbod om varkensvlees teeten is bij ons vele malen belangrijker dan het gebed dat bijde christenen is en zoals het bij de islam is. Er zijn zelfs jood-se geleerden die zeggen dat het joodse gebed niet geboden is.De verbondenheid met God komt tot uitdrukking in hetopvolgen van geen verboden. God zegt zelf in de Thora: alsje mij wilt kennen, wilt dienen, dan ga je in de loofhut zitten,dan draag je gebedsriemen, dan heb je zo’n kokertje, eenmezoeza, aan de deur, dan eet je geen paling, geen melk envlees door elkaar, en bestudeer je de Thora zoveel je kunt. Dekracht van de band tot God uit zich in het jodendom in devasthoudendheid aan de praktische traditie. Het woord“gebod” betekent in het Hebreeuws dan ook eigenlijk: verbin-ding, band, verbondenheid. Een orthodoxe jood is iemand die18


de sabbat viert, koosjer eet, niet per definitie iemand die eenhogere relatie met God onderhoudt. Ja, in de islam kent hetdagelijkse leven ook veel voorschriften. Het verschil tussenjodendom en islam is dan ook veel geringer dan dat tussenjodendom en christendom.’1

Om die te doen uit dankbaarheidIn de Reformatie is sterk beklemtoond dat we de Tien Gebo-den niet moeten zien als een weg om tot God te komen. Degeboden zijn geen ladders naar de hemel, maar paden doorhet aardse moeras. De onderhouding van Gods Woorden kanworden gezien als een manier om uitdrukking te geven aanonze dankbaarheid voor de verlossing door Jezus Christus.Om die reden vind je in de Catechismus van Heidelberg debespreking van de Tien Geboden dan ook niet in het eerstedeel, dat over onze ellende gaat, en ook niet in het tweededeel, dat over onze verlossing spreekt, maar in het derde deel,dat over de dankbaarheid gaat.

De Tien Geboden maakten vanouds geen deel uit van de litur-gie in de zondagmorgendienst. Joodse gebedenboeken namenpas in de zeventiende eeuw de Tien Woorden op en plaatstendie aan het einde van het morgengebed. Calvijn wilde de TienGeboden weglaten óf plaatsen na de genadeverkondiging alsstuk der dankbaarheid óf in twee gedeelten laten zingen metna elk couplet een kyrie eleison. Op den duur werd het ge-woonte dat de voorlezer of de predikant de Tien Geboden inelke zondagmorgendienst voorlas.Tegenwoordig is de praktijk wisselend. Soms worden anderebijbelgedeelten gelezen bij wijze van gebod, soms wordt eenliturgie gevolgd die aanleunt tegen de lutherse of anglicaansepraktijk waarin geen sprake is van een wekelijkse voorlezingvan de Tien Geboden.

191 Trouw, d.d. 24 januari 1992.


Hoe dan ook: de reformatorische gedachte om de TienWoorden hoog te houden als ‘regel der dankbaarheid’ lijkt mezo gek nog niet. De genadeverkondiging mag uitlopen op delezing van Gods gebod. Als je werkelijk dankbaar bent voor deverlossing door Jezus Christus, zul je met hart en ziel probe-ren de Tien Woorden die God ons gaf gestalte te geven in hetleven van alledag. Bevrijd uit nood en dood, richten we onzevoeten op de weg van de vrede!

Doe je gordel om

Beste Ruth,

Op posters langs de autobaan in Luxemburg zag ikooit staan: ‘Mettez la ceinture – c’est la loi’. Doe uwgordel om – een wettelijk voorschrift.Zo zou je de Tien Woorden kunnen zien: als een gor-del die je beveiligt in het verkeer van de samenleving.Ik hoef jou niet te vertellen wat er zoal kan gebeurenwanneer een mens deze eeuwenoude, goddelijke regelsin de wind slaat. Je loopt dood tegen blinde muren vanwanhoop.

Iemand zei eens: Je kunt Gods wet vergelijken met eengeleidestok voor blinden. Met zo’n stok tast je de routeaf, zodat je niet in valkuilen terechtkomt of tegengevaarlijke blokkades aanbotst. Gods wet is te vergelij-ken met een dieet: niet altijd leuk, wel altijd goed vooreen mens. Een christen is dan ook iemand die Godsgeboden niet zwaar vindt, zoals 1 Johannes 5:3 onsvoorhoudt. Jezus spreekt over een lichte last, een zachtjuk! Het is de druk van een autogordel: het is goed dieom te hebben, om bewaard te worden voor levensgevaar-lijke manoeuvres.Daarom kan het geen kwaad te bedenken wat OkkeJager zei: ‘Er zijn protestanten die doen alsof God20


alleen maar Tien Suggesties gaf. De formulering‘Tien Woorden’, hoezeer ook vanuit het Hebreeuws teverdedigen, mag er niet toe leiden dat we die woordenslechts als vrijblijvende adviezen beschouwen.’ De theo-loog Adams zei in dit verband terecht: ‘Een trein rijdthet hardst als hij op de rails blijft.’ Je kunt nu wel den-ken dat je zelf een aantrekkelijker route kent, maarwee de trein die zich zulke ommetjes veroorlooft…

K.E.H. Oppenheimer dacht aan het bijbelse beeld vanhet Woord van God als lamp voor onze voet, toen hijzei: ‘De mens zonder lamp voor de voet mist elke oriën-tering in het labyrint van de tijd.’ Je verdwaalt hope-loos als in een doolhof, wanneer je in onze chaotischesamenleving de universele geboden van de Eeuwigeniet neemt zoals ze zijn bedoeld: als vangrails langseen bergravijn.

Ik hoop met heel mijn hart dat jij een beetje houvastzult hebben aan de gedachten waarvoor ik in de vol-gende hoofdstukken aandacht vraag. Zelf geloof ik erheilig in: alleen wandelend op de weg van Gods goedegeboden is het leven leefbaar. Sterker nog: alleen wan-neer ik de wijsheid die achter deze levenswoordenschuilgaat in acht neem, zal het leven vreugdevol zijnen werkelijk de moeite waard!

21


Vragen voor groepsbespreking

1. De lezing van ‘de wet’ is sinds Calvijn in menige kerk elkezondag gebruikelijk. Een goede gewoonte?

2. Christus ontbindt de wet niet, maar Hij vervult het gebodvan God. Lees Matteüs 5:17. Wat zou de betekenis zijn vandeze bijbelse gedachte?

3. In de brief aan de Galaten vergelijkt de apostel de wet meteen ‘tuchtmeester’: vanouds een ‘pedagoog’, een slaaf dietoezicht hield en het kind van zijn HEER naar de onderwij-zer leidde. Lees Galaten 3:24,25. Wat betekent dat nu voorons?

4. In Kolossenzen 2:17 is sprake van ‘een schaduw van watkomt’. De werkelijkheid is Christus! Kun je in dat licht deperiode van de wet als een voorbijgaande fase beschou-wen? Zo ja, welke conclusie kun je daaraan verbinden?

22


Tot tien tellen

Documents

Transcript of Tot tien tellen