1

2013

InhoudsopgaveVoorwoord 3

Lijst van deelnemers 4-5

Wat neem je mee 6

Regels 12

Programma van dag tot dag 15-72

Typisch Italiaans 73

Italiaans voor beginners 75

Nuttige zaken 78

2

Voorwoord Het is de docenten een genoegen om voor jullie, de leerlingen van de voorexamenklassen atheneum van 2013, een Grand Tour te organiseren. Er gingen hier en daar stemmen op die beweerden dat zoiets heden ten dage niet meer georganiseerd zou kunnen worden door het onvermogen van leerlingen om zich aan afspraken te kunnen houden. Het feit dat je dit boekje leest, bewijst dat niet iedereen er zo over denkt. Onze Grand Tour lijkt inmiddels een goede traditie te zijn geworden van het Vechtdal College en die willen we handhaven.

De thema’s de reis zijn: “De Gulden Snede” en de familie “de Medici”

We wensen je in de komende week een cultureel, mooi, en genoeglijk verblijf in Toscane. Om te weten wat we gaan doen en waar en wat er te beleven valt, hebben we dit programmaboekje gemaakt. We hopen dat jullie met genoegen dit eenvoudige gidsje zullen raadplegen tijdens je verblijf in Italië en wij wensen jullie een:

Buon viaggio e piacevole soggiorno a Italia!

Dhr. A. Snoek

3

Lijst van deelnemers NG/NT

4

Lijst van deelnemers EM/CM

5

Wat neem je mee?

Een geldig paspoort of identiteitsbewijs en de gegevens van je verzekeringsmaatschappij, zoals een zorgpasje.

Een kleine (rug)tas. Daar kun je dan je fototoestel, schrijfgerei, lectuur, enzovoort in doen.

Het boekje wat je nu in je handen hebt. Al is het maar om de basiskreten in het Italiaans verderop en de informatie over Toscane. Mocht er iets gebeuren, dan zal het altijd van pas komen dat je het telefoonnummer van één van de mensen van de begeleiders bij de hand hebt.

Geld! Bewaar dat zorgvuldig en loop er niet mee rond te zwaaien. In het verleden hebben we al leerlingen gehad die werden gerold, geknepen in de bus en noem maar op. De lunches moet je zelf betalen. Ook de entree van de zelf gekozen musea, beklimbare torens en dergelijke moet je niet vergeten.

We zitten nogal zuidelijk en het kan best zijn dat we veel zon zullen zien. Dat is natuurlijk mooi meegenomen. Even goed kan het in Toscane in deze tijd van het jaar ‘s avonds fris zijn. Neem van alles wat mee. Een trui, maar ook wat t-shirts en een goed jack. Regen kunnen we zeker treffen. Een wegwerp-regenjack en een beetje reserve kleding is dan nuttig Voor de dames onder ons: we gaan wel eens een katholieke kerk bezoeken en je moet daar met gepaste kleding binnentreden. Het is niet toegestaan om de kerk binnen te treden met ongelooflijk korte rokjes, inkijk, blote schouders, korte broek of op andere manieren dat ze je redelijk bloot zien.

6

Probeer op deze reis niet je nieuwe schoenen uit. Neem goede, ingelopen schoenen mee, want je sjouwt wat af deze week en de leiding heeft ooit blaren gezien waar ze bij de EO een hele serie over zouden kunnen maken.

Je hoeft geen slaapzak of lakens mee te nemen, maar handdoeken wel!

Italianen ontbijten sober. Meestal gaan ze om een uur of tien ‘s ochtends uitgebreid koffie drinken met een lekkere hap. Het ontbijt komt dus meestal neer op een broodje, boter, wat jam en thee, of koffie e.d. Als je dat karig vindt, of allergisch bent voor jam en iets hartigs wilt, neem dan van thuis wat anders mee. Geen vlees- of zuivelproducten. Van pindakaas en hagelslag hebben ze in Italië nog nooit gehoord.

Verder kan je zelf nog invullen wat je mee moet nemen, zoals een zonnebril, zonnebrandcrème, toilettas, enzovoort…

Wie weet wat toiletpapier om jezelf in moeilijke momenten toch van dienst te kunnen zijn.

Overigens ben je in Italië. Van stamppot boerenkool met Unox-rookworst en lekkere vette spekjes hebben ze ook nog nooit gehoord, dus moet je er niet op rekenen dat ze dat voorzetten bij het diner.

Als je niet van pasta houdt heb je wel een probleem denk ik. Veganisten en vegetariërs: van tevoren opgeven, anders worden het karige maaltijden.

Het is misschien raar om nu al wat over de terugreis te schrijven, maar toch... Ook dan moet je zorgen voor eten en drinken. De busreis duurt ongeveer 22 uur. Reken maar uit hoeveel voedsel je dan nodig hebt. We adviseren dus om wat

7

te eten mee te nemen. Dit om kannibalisme en afgevreten stoelen te voorkomen. Onderweg stoppen we niet zo heel vaak, dus als je honger of dorst hebt duurt wachten vaak lang. Daarnaast ga je van de soep in een wegrestaurant om 12 uur ’s nachts er spontaan uitzien als een geest die je in al je nachtmerries nog niet hebt meegemaakt.

Neem een (opblaas)kussentje mee om ’s nachts in de bus je hoofd op te leggen. En heb je last van wagenziekte, neem dan je pilletjes mee. Anders haal je het Guinness Book in de categorie braken voor gevorderden.

BELLENVanuit Italië bel je met Nederland door eerst 0031 (+31) te draaien en dan het netnummer (zonder nul) en daarna het abonneenummer. Dus 0523-123456 wordt dus 0031-523-123456. Internationaal bellen kan je natuurlijk met je moderne smartphone!

MEDICIJNEN & DIEETWENSENGebruik je medicijnen, vergeet die dan niet. Zeg dit nog even tegen de leiding voor alle zekerheid. Misschien is het handig een kopie van je recept mee te nemen. Volg je een speciaal dieet, vergeet het niet tijdig tegen de leiding te zeggen, zodat daar rekening mee gehouden kan worden. Dat geldt ook voor vegetariërs of veganisten. Meldt ook een allergie aan de leiding, mocht je hier aan lijden.

ETEN & DRINKENToscane is een vakantiestreek en de ondernemers daar spelen slim in op de toeristen. De steden in die buurt zijn de duurste van Italië en de prijzen lopen er elk jaar nog op. De kosten van een consumptie zijn afhankelijk van de uitspanning waar je zit. In hartje Florence bijvoorbeeld is een glaasje fris knap kostbaar.

8

Enkele straten verderop kost het nog niet de helft. Ookwáár je zit speelt een rol. Regel is: hoe verder van de bar, hoe duurder je consumptie. Een zitplaats op een terras levert een aanzienlijk duurder drankje op dan wanneer je hetzelfde neemt staande aan de bar, wat veel Italianen doen. Op beroemde plekken op een terras gaan zitten en dan iets bestellen: daar moet je dus echt een persoonlijke lening voor afsluiten of je buurvrouw veilen op eBay. Wie weet levert dat nog wat op. Overigens zag een deel van de geroutineerde leiding enkele jaren geleden kans om 60 euro uit te geven voor vier cola en een ijsje. Nog één ding: In onze regio is het in bepaalde kringen ‘cool’ om uit de fles te drinken in plaats vanuit een glas. Dan hoor je er echt helemaal bij! In Italië is dit echter ‘uncool’, ook voor echte bikkels en drankverslaafden onder ons. Als je dit als meisje doet, zeker met ook nog een sjekkie in de hand, val je hierdoor in de categorie: te huur tegen geringe vergoeding. Denk even na en pas je aan aan de lokale gewoonten. Alcoholische dranken op straat nuttigen is strikt verboden volgens de Italiaanse wet en de schoolleiding, evenals openbare dronkenschap.

LUNCHDat is weer iets heel anders. Je luncht voor eigen rekening. Dat kan duur en goedkoop. Italianen zelf lunchen overigens warm en dineren ’s avonds om 8 uur nog een keer warm. Toch zie je niet veel dikke Italianen! Ze eten ook veel buiten de deur en dat is lekkerder en goedkoper dan in Nederland. Maar toch... Duur: een restaurant nemen. Ga je overigens in een restaurant ergens zitten, dan betaal je meteen al het bedrag voor “pane e coperto”” (het dekken van de tafel en het brood). Ook al bestel je dus niks, de rekening krijg je toch. Goedkoper (en lekker) zijn trattoria. Nog goedkoper is een osteria (lekker, maar vooral plaatselijke kost). Goed te betalen: koop een belegd broodje, of een stuk pizza. Goedkoop: koop met een paar man een brood en wat plakjes

9

prosciutto (ham), salami of één van de vele goede Italiaanse kaassoorten. Je kunt vleeswaar per plak bestellen. Koop mineraalwater of ander fris. Ga in de zon zitten en eet de handel op. Neurie daarbij gezamenlijk een fragment uit de opera van Verdi en kijk zo Italiaans mogelijk. Eet je bij McDonald’s,ook in Italië, dan krijg je je eigen vertrouwde kleurstoffen en conserveringsmiddelen.

WINKELENJe kunt in de Italiaanse steden winkelen als nergens anders. Ben je geïnteresseerd in mode, dan kun je in de binnenstad je ogen uitkijken. Qua modebeeld loopt de stad Florence dik een jaar voor op Nederland. De prijzen zijn er wel naar. Gucci, Versace, Armani; je vindt het hier allemaal. Toscane en zeker Florence staan ook bekend om het leer en de sieraden. Je vindt van beiden veel winkels. Niet echt goedkoop, maar wel van hele goede kwaliteit. Langs de Ponte Vecchio in Florence, een mooie oude brug, vind je tal van goud en zilverwinkeltjes. Die zien er klein uit, maar vergis je niet. Die kleine winkels op deze kostbare plek in Florence vertegenwoordigen wereldberoemde juweliers en zijn dus stervensduur! Rond de brug zelf, maar ook op andere plaatsen, wordt door tal van handelaren allerlei rommel aangeboden. Die vertegenwoordigen vooral wereldberoemde zwendelaars en oplichters.

Ze zijn dus niet zo duur. Ze bieden ook sieraden en horloges aan. Het meeste goud en zilver hiervan roest al op weg naar huis. Vind je het leuk om af te dingen? Begin bij 20% van de gevraagde prijs en kijk waar je uitkomt. Als de verkoper onder het sissen van beledigingen wegloopt, heb je het iets te bont

10

gemaakt... of je moet beter je tanden poetsen.

GELDPinnen kun je overal. Je kunt daarmee tot €500,- per dag opnemen (indien dit op je rekening staat). Daar moet je mee rond kunnen komen als je niet teveel ijs en pizza eet. Heb je speciaal voor de reis een pinpasje geregeld, probeer dan eerst even in Nederland of ie het wel doet. Of je neemt de creditcard van je lieve papa mee. Dat geeft nergens gedoe, behalve thuis.

KAARTEN & POSTZEGELSPostzegels heten “francobolli” en ze worden verkocht in tabakszaken (let op het uithangbord met een zwarte ‘T) en op postkantoren. Brievenbussen zijn rood en hangen her en der verspreid. Houd er rekening mee dat een ansichtkaart die je met liefde en passie geschreven hebt vaak langer over de terugreis naar Nederland doet dan jij.Over het algemeen zijn Italianen een charmant en vriendelijk volk. Er zijn natuurlijk, net als bij Nederlanders, ook uitzonderingen. TABAK & ALCOHOLSigaretten zijn in Italië vaak iets goedkoper dan in Nederland. De A-merken zitten op ongeveer gelijke hoogte, maar de nationale merken, zoals het merk Merit, zijn vaak een euro goedkoper. In Italië is het vanaf je 14e toegestaan om te roken. In openbare ruimtes, restaurants en cafés geldt een rookverbod. Alcoholische dranken mogen in Italië gekocht worden vanaf 16 jaar, maar het is streng verboden in het openbaar alcohol te nuttigen (behalve in cafés en op het terras). Hier staan dan ook hoge boetes op, net als openbare dronkenschap. Als je drank wilt kopen als

11

cadeau overleg daarover met de docent. Alcohol is absoluut niet toegestaan en wordt gecontroleerd!

12

RegelsNatuurlijk wil iedereen dat dit een leuke week wordt, waar je later met veel plezier aan terug denkt. We zijn met een grote groep op reis en zitten een week in een aantal hotels en jeugdherbergen. Zoiets gaat niet goed als iedereen zijn eigen regels gaat bedenken. Sommige regels zijn vanzelfsprekend, maar andere hebben te maken met typisch Italiaanse gewoonten. Vandaar deze paragraaf. BUSWe gebruiken de bus deze week intensief. Een bus is geen stal: maak daar dus geen rotzooitje van. Prop de asbakken niet vol met afval, maar gebruik de daarvoor aanwezige afvalzakken. Plak ook niet overal kauwgom en gooi geen dingen op de grond. De chauffeur moet alles opruimen en we zijn van zijn goede wil afhankelijk tijdens de uitstapjes. De bus is rookvrij. We stoppen af en toe voor een peukenpauze. Zorg dat je op tijd terug bent bij de bus voor vertrek. Je wordt er niet populairder op als je iedereen op je laat wachten.

HET HOTEL EN DE JEUGDHERBERGHotelvoorschriften zijn een vast gegeven. We zijn niet de enige in de hotels en moeten rekening houden met andere gasten. Dat betekent: geen gegil en geroep in gangen, niet gooien met deuren, enz.. Act cool en houd iedereen voor de gek: doe net alsof je beschaafd bent!Op de kamers mag niet gerookt worden of alcohol worden genuttigd. Alcohol op kamers leidt onherroepelijk tot herrie en overlast. Overtredingen staan garant voor een directe leerervaring en mogelijk een sterk verkorte Toscaneweek.

13

Hotels hebben eigen beleid ten aanzien van sluiten en het tijdstip waarop het stil moet zijn. Hotelmanagement komt als eerste bij de leiding klagen als je overlast veroorzaakt. Die is daar niet van gecharmeerd. Als je het dus om die reden voor jezelf verziekt, doet de leiding er dus niets meer aan dan een beetje voor het raam zwaaien en de weg naar het station wijzen als je wordt weggestuurd. We willen zelfs je ouders nog wel bellen. Begrijpelijkerwijs gaat het belang van een hele groep hier voor dat van het individu. Sterke verhalen uit het verleden bieden hier geen garantie voor de toekomst!! Tussen 23:30 en 00:00 uur is de leiding in de lobby van het hotel. Daar meldt elke leerling zich voor het slapen gaan. Ga je eerder naar bed, laat de leiding dat dan ook weten, dit kan bijvoorbeeld door te sms’en met je naam en kamernummer.CONTROLEER JE KAMERKijk even of alles het doet en alles heel is. Is iets kapot of werkt het niet naar behoren, waarschuw dan de leiding. Dat voorkomt dat jij de rekening krijgt voor iets dat eerder door een ander is vernield. Gaat er onverhoopt iets stuk, meld dat dan meteen. Bedenk dat als je iets kapotmaakt, ook al was dat per ongeluk, dat ter plaatse zult moeten afrekenen en dat kan aardig oplopen.MAAK GEEN ROMMEL OP JE KAMERJe kamer wordt elke dag schoongemaakt door personeel. Maak het niet onnodig zwaar voor hen door je kleren, of afval (soms zie je het verschil niet) rond te laten slingeren. Ruim gewoon je troep op en gooi niet alles op de grond.

Normaal fatsoenlijk gedragDat is eigenlijk waar het om gaat, dachten we, qua regels. Als het met het gedrag goed zit, is er sprake van een aardige sfeer en heeft niemand last van een ander.

14

DE KATHOLIEKE KERKItalië is helemaal katholiek. Bij het bezoeken van kerken hoor je hier gepaste kleding te dragen (geen mini- of erg blote dingen), anders mag je niet naar binnen. Neem in je handbagage een shirtje mee als het erg heet is. De kerken zijn verder allemaal in gebruik, dus neem de stilte in acht. Je mag soms ook niet in de kerk fotograferen. Let even op de bordjes.

POLITIE, DRUGS EN ALCOHOLDe Italiaanse politie en douane zijn niet zo tolerant als die in Nederland. Grapjes, tegenspraak of een grote mond, daar houden ze beslist niet van. Drugs worden aan de grens gestopt door hondenteams. Natuurlijk krijg jij er niet mee te maken, maar toch... Mocht je het risico willen nemen en je wordt gepakt dan lichten we het consulaat in. Ook is het in Italië verboden alcohol te drinken op de openbare weg. Word je daarop betrapt, dan wordt er soms hardhandig opgetreden, zoals we ooit zagen. Nou ja.. de rode handafdruk en het gesuis in de oren waren na twee dagen al weg.

ZAKKENROLLERSJe hoeft ze in ieder geval niet te zoeken: ze vinden jou wel! Wees dus voorzichtig. De meeste kans loop je op drukke toeristische plekken. Let op je geld en papieren. Stop niet al je geld en je bankpasjes bij elkaar. En hang niet je tas met je geld, een mobieltje en je nieuwe digitale camera erin achter aan je stoel als je ergens op een terras neerstrijkt.

UITGAANGa nooit alleen uit. Ook twee is te weinig. Ben je in een groep, laat dan nooit ofte nimmer iemand alleen achter. Ook niet ‘heel eventjes maar’. Blijf altijd bij elkaar en laat weten waar je heengaat voor je vertrekt.

VERTREKTIJDEN

15

Luister altijd wat er wordt afgesproken over vertrektijden. Onthoud zelf die afspraken en vertrouw er niet op dat je buurman of buurvrouw dat wel doet. Die denkt net dat jij het in je hoofd staat te prenten! Het is een aanslag op de zenuwen als iemand niet op tijd op de goede plek is.

DE WEG KWIJT?Mocht je de weg kwijt zijn met je groepje, ga dan niet dwalen, maar ga naar een centraal plein. Dat is altijd via bordjes te vinden. Dat is de eerste plek waar we als leiding gaan zoeken. Bij alle grote plaatsen spreken we een plek af, waar we op elkaar wachten. Als jij en je groepje niet meer precies weten waar de bus is, dan ga je daarheen en loop je met de leiding terug.Als je je telefoon meeneemt, is het wel handig als je het nummer van de leiding er in zet. Dan kun je ze in geval van nood ook nog eens bellen.…

16

17

Maandag 15 april vertrek om 06:00 uur

naar Heidelberg

naar

Dag 1HardenbergHeidelberg

Heidelberg

Goedemorgen:Het is 6 uur in de ochtend: de bus is aanwezig op school. Iedereen kan zijn koffers inladen, zijn of haar ouders een dikke zoen geven, een plekje in de bus opzoeken, en een kwartier later vertrekt de bus. Jetzt geht’s los!!We hebben nog een lange reis voor de boeg: 475 kilometer te gaan naar Heidelberg! HeidelbergHet gebied rond Heidelberg is al zeer lang bewoond. In 1196 werd de stad voor het eerst in officiële documenten genoemd. Heidelberg telt ongeveer 145.000 inwoners en ligt aan de westelijke oever van de Neckar. Heidelberg is vooral bekend als universiteitsstad en vanwege het historische centrum van de stad.

SchlossDit is het slot van Heidelberg. Vroeger woonde hier de vorst. Het complex werd van de 13de tot de 17de eeuw in verschillende fasen gebouwd, waarna het in 1700 door de Fransen voor een groot deel weer verwoest is. Toch is het een goed onderhouden ruïne. Rond het gebouwencomplex staat een aantal ronde of achthoekige zware torens, waaronder de Dicker Turm van 30 meter doorsnee.

18

Alte Brücke, Karl-Theodor-BrückeDe Alte Brücke is de eerste stenen brug van de stad, gebouwd in 1786-1788. Op de burg zie je beelden van keurvorst Karl Theodor en van op de plaats van een vroegere houten brug en van de godin Pallas Athene.

HeiliggeistkircheDe Heiliggeistkirche is de grootste (evangelische) kerk in Heidelberg. De gotische kerk is gebouwd in de 15e eeuw. Het zware mansardedak en de torenbekroning werd rond 1700 toegevoegd. Door de brand van 1693 is de eens rijke inrichting verloren gegaan, ook de graftombes der keurvorsten op één na: die van keurvorst Ruprecht III en zijn vrouw Elisabeth uit de bouwtijd van de kerk.

19

HEIDELBERGAls het goed is komen wij om 13:00 uur in Heidelberg aan, iedereen natuurlijk brak,.. 475 kilometer is niet niets….. Vanmiddag gaat N&T en N&G-ers naar de universiteit van Heidelberg en C&M en E&M naar het Antiken museum. De N&T en N&G-ers krijgen een lezing over het ontstaan van de wereld door Prof. B.M. Schaefer en we brengen een bezoek aan Hortus Botanicus. Biologie (exact) van 14:00 – 15:30 uurNatuurkunde (exact) 15:30 – 17:00 uurKunstgeschiedenis (cultuur) 14:30 – 17:00 uurNaar de Jeugdherberg vanaf 17:00 uur

Universiteit HeidelbergDe Ruprecht-Karls-Universiteit is de oudste universiteit in het huidige Duitsland. Het is een universiteit van het Bundesland Baden-Württemberg in Heidelberg. Op 23 oktober 1385 ontving Heidelberg het recht om een universiteit te openen van Paus Urbanus VI. Sinds haar stichting in 1386 door de Paltsische keurvorst bestond ze vele eeuwen uit vier faculteiten: Geneeskunde, Theologie, Rechten en Filosofie. Pas in 1890 kwam Natuurwetenschappen erbij als vijfde faculteit. In 2007 telde de universiteit 12 faculteiten en studeerden er 25.941 studenten. De 12 faculteiten zijn nu Theologie, Rechten, Filosofie, Nieuwe Filologie, Economische en Sociale Wetenschappen, Cultuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica, Fysica en Astronomie, Chemie en Geologie, Biologie en Geneeskunde.

20

21

HeidelbergLausanne

Dag 2Dinsdag 16 april vertrek om 07:00 uur

naar Straatsburg

naar

StrasbourgVandaag brengen wij een bezoek aan het Europees Parlement. Wij wonen daar een plenaire vergadering bij en hebben dan ook nog een gesprek met een parlementariër, na dit bezoek vertrekken wij richting MontecatiniVertrek Heidelberg naar Strasbourg 07:00 – 11:00 uurEuropees Parlement 11:00 – 13:30 uurStrasbourg naar Montecatini 13:30 – 23:00 uurStrasbourgStrasbourg is de hoofdstad van de regio Elzas in het noordoosten van Frankrijk. Tevens is het de hoofdstad van het departement Bas-Rhin.

Strasbourg telt ongeveer 272.000 inwoners. De stad ligt aan de rivier de Ill, het Rijn-Rhône- en het Rijn-Marne-kanaal, beschikt over een binnenhaven en is een centrum van de motor-, voedsel-, textiel- en machinebouwnijverheid. Strasbourg is daarnaast al enkele eeuwen een universiteitsstad.

De stadskern, Grande Île, is goed bewaard gebleven en is in 1988 tot werelderfgoed verklaard.

Straatsburg is de zetel van de Raad van Europa en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Samen met Brussel is het ook de zetel van het Europees Parlement.

De stad is ondanks zijn grootte zeer charmant en pittoresk gebleven. Dit geldt m.n. voor de oude wijken van de stad waar zich veel vakwerkhuisjes bevinden. Straatsburg kent veel plaatsen waar het gezellig vertoeven is temidden van oude gebouwen. Het marktplein is zo’n plaats. Er staat een schitterende kathedraal terwijl het plein wordt omzoomd door historische gevels. La Petit France is eveneens een zeer gezellig en goed geconserveerd historisch stadsdeel. Talrijke vakwerkhuizen zijn opgetrokken langs het stromende water. Hier woonden vroeger ambachtslieden.

22

Cathédrale Notre-Dame in Strasbourg

De bouw van deze rijkelijk met beeldhouwwerk voorziene kerk ving aan in het begin van de elfde eeuw en duurde tot en met de vijftiende eeuw. Slechts enkele delen van de oorspronkelijk Romaanse kerk zijn bewaard gebleven, zoals gedeeltes van het koor en de daaronder liggende grote crypte. De keus voor herbouwen in de gotische stijl werd gestimuleerd door de nieuwbouw van de St.-Denis van Parijs. Het schip werd rond 1240 herbouwd.

Het dwarsschip en het oostelijk koor zijn beiden in de 2e helft van de 12e eeuw herbouwd op de fundamenten van het voormalige laat Romaanse gedeelte. Voor een gotische kerk is de breedte zeer uitgestrekt t.o.v. de hoogte. Dit komt doordat men gebruik heeft maakte van de oude fundamenten en rekening moest houden met de bestaande Romaanse elementen. Het schip kon bijvoorbeeld niet hoger worden dan de Romaanse vieringtoren.

Rond 1275 begon men met de bouw van de gevel van de kathedraal. De bouw werd voltooid in 1439. In dat jaar is één van de spitsen van de Westgevel

voltooid. Oorspronkelijk waren er twee gepland. Opvallend is de bijzonder rijkelijk versiering door een overvloed aan fijn maaswerk. De kathedraal is ook geroemd om zijn glas in loodramen. Met name de twee roosvensters daterend uit de 12e en 13e eeuw zijn bekend. In WO-II is het glas in veiligheid gebracht. Het maaswerk van de roosvensters is eveneens schitterend. Het interieur herbergt meerdere bezienswaardigheden.De Pilier des Anges is rond 1230 gebouwd. Daarachter

bevindt zich een astronomische klok uit de zestiende eeuw.

23

24

25

Genua

Dag 2Dinsdag 16 april 13:30 uur

vertrek naar Montecatine

Montecatini Alto was een kasteel in romaanse stijl, met een hoogte van 299 meter. Het was dit kasteel dat vorm gaf aan het Montecatini dat zijn huidige benaming kreeg in 1905. Oorspronkelijk bestond Montecatini enkel en alleen uit het gedeelte boven op de heuvel, en de

thermen waren slechts een moerassig gebied aan de voet van het kasteel. Dit gedeelte wordt nu Montecatini Alto genoemd. Het was echter al eeuwen bekend dat het water uit de bronnen een heilzame werking had : waarschijnlijk wisten zelfs de Etrusken de kwaliteiten van de bronnen te waarderen, en de eerste documenten met getuigenissen over de thermen dateren van 1387. Toch werd aan dit aspect van Montecatini altijd weinig aandacht geschonken. In 1530 werden de thermale waters in baden opgevangen, die de namen "mediceo", "tondo", "dei merli" of "della rogna" toebedeeld kregen. Wegens het stilstaande water was het er echter nog steeds ongezond om te leven. Groothertog Leopold (18e eeuw) liet kanalen bouwen voor de afwatering. Om het gebruik van de thermale bronnen te vergemakkelijken liet de Groothertog badinrichtingen bouwen. Zo ontstond naast Montecatini Alto een tweede kern genaamd Montecatini Terme. Het mooiste paviljoen is de neoclassicisische Terme Tettuccio (1925-1928) met zijn ronde marmeren baden, fonteinen en art nouveau-tegels. Een populair uitstapje vanuit Montecatini Terme is de tocht per kabelspoorweg naar Montecatini Alto. Zeker de moeite waard om dit tochtje te maken!

26Dag 3

FLORENCE en PISTOIAHet gaat vandaag weer een drukke dag worden! De N&T en N&G-ers

27

Woensdag 17 april

vertrekken om 09:00 uur en gaan met de trein naar Pistoia en Prato en gaan daar o.a. de dom bekijken en de groep C&M en E&M-ers gaat per trein naar de stad Florence en vertrekken om 08:30 uur Daar zullen de C&M en E&M-ers weer van alles te zien krijgen, van het Palaza Pitti tot het Piazza del Signoria met de David van Michelangelo

Florence is de hoofdstad van de regio Toscane en de provincie Florence. De stad telt circa 368.000 inwoners en ligt aan de rivier de Arno. Het is de ‘geboorteplaats’ van de renaissance en daarmee een van de bekendste cultuursteden van Europa. Het was de geboorte- of verblijfplaats van bekende historische figuren zoals Brunelleschi, Donatello, Leonardo Da Vinci, Nicolo Machiavelli, Michelangelo, Galileo Galilei, Catharina de Medici, Antonio Meucci en Dante Alighieri. Florence werd in het jaar 59 v.Chr. gesticht door Julius Caesar als nederzetting voor afgezwaaide Romeinse soldaten onder de naam 'Florentia' (Latijn voor 'bloei'). De stad werd opgezet als een militair Romeins kamp wat nog altijd te zien is aan het rechthoekige stratenplan met de bij het huidige Piazza della Repubblica. Florence werd eeuwenlang bestuurd door het bankiersgeslacht de Medici, waarvan de meesten een grote belangstelling hadden voor schilderkunst, beeldhouwkunst, architectuur en literatuur. Sinds de 15e eeuw werd het, mede door de Medici, een belangrijk financieel centrum.

28

Pistoia

Pistoia is een stad in de Italiaanse regio Toscane, gelegen ten noordwesten van

Florence. De stad telt ongeveer 85.000 inwoners en is hoofdstad van de gelijknamige provincie, een van de kleinste van Italië. Pistoia ligt in een vlakte aan de voet van de Apennijnen, op 67 meter boven zeeniveau, aan de drukke snelweg van Florence naar de kust en Pisa. De stad werd in de 2e eeuw v.Chr. door de Romeinen gesticht om hun troepen in de strijd tegen de Liguri (Liguriërs) te ondersteunen. Zo werd het meteen een oppidum (vesting) van Rome. Sallustius noemt Pistoia, omdat Catilina er in 62 v.Chr. omkwam tijdens een veldslag.Vanaf 1565 hoorde Pistoia bij het Hertogdom Florence, dat vier jaar later het Groothertogdom Toscane werd. In 1600 werd de latere paus Clemens IX in Pistoia geboren. De stad kent veel industrie, met name in de metaalbewerking.

Duomo San Zeno e San Jacopo

Men neemt aan dat er in de vijfde eeuw een kleinere kathedraal in Pistoia stond. Men weet niet waar die gestaan heeft, maar waarschijnlijk op de plaats van de huidige of op de plaats van de Pieve di Sant'Andrea of de San Pier Maggiore. De oudste bron die verwijst naar de kathedraal dateert uit 923. Een diploma uit 998 van Otto III van het Heilige Roomse Rijk noemt een vroeg-christelijk gebouw tussen het Piazza del Duomo en de uitkijktoren van de stad. In 1108 raakte de kathedraal beschadigd door een brand en zij werd waarschijnlijk herbouwd in de daaropvolgende decennia. In 1145 werd er een altaar gewijd aan Jakobus de Meerdere door bisschop Sint Atto. In 1202 verwoeste een brand wederom delen van de kathedraal. In 1274-1275 werden er gewelven geplaatst boven de zijbeuken terwijl de kerk in 1298 ten derden male werd beschadigd, dit keer door een aardbeving. Tussen 1379 en 1440 werd de façade gebouwd met haar loggia.

29

Aan het begin van de zeventiende eeuw werd het middeleeuwse koor afgebroken en vervangen door barokke nieuwbouw. De straalkapellen werden eveneens aangepast. Tussen 1952 en 1966 werd de kerk grondig gerestaureerd.De bovenverdieping is verdeeld in kleine galerijen en versierd met gestreepte stroken marmer.In 1311 werd de voorhal voor de kerk gebouwd. Boven het middenportaal zie je een madonna (Maria) met kind en twee engelen.Bovenop de gevel zie je aan elke kant een beeld. Links staat San Zeno en rechts San Jacopo. Vandaar de naam van de kerk.

Binnenin de kerk:Aan de rechterkant van de kerk zie je het graf van jurist en dichter Cino da Pistoia (1270-1336). Deze man gaf les aan kinderen van belangrijke families

Links voorin de kerk zie je een schilderij. Het heet: Madonna di Piazza. Het is gemaakt door Andrea del Verrocchio en Lorenzo di Credi. Het schilderij is omstreeks 1475 gemaakt.

Je ziet Maria op een troon met kind en de heiligen Donatus en Johannes de Doper.

30

Zilveren altaar van de Heilige Jacobus: Aan dit kunstwerk hebben verschillende Toscaanse kunstenaars gewerkt. Er is van 1287 tot 1456 aan gewerkt.

Aan de rechterzijkant zie je allerlei afbeeldingen uit het scheppingsverhaal en links zie je verhalen uit het leven van de Heilige Jacobus.

Baptisterium

Het Baptisterium (doopkapel) staat tegenover de westgevel van de Dom.Het is een achthoekig gebouw met witte en groene stroken marmer.Boven het portaal zie je een roosvormig venster. Boven het portaal zie je ook drie beelden,

Johannes de Doper, Petrus en Maria. Aan de buitenkant zie je ook nog een kansel voor het preken in de openlucht. Binnenin de doopkapel is een heldere ruimte en het doopvont is gemaakt van verschillende kleuren marmer. Het is gemaakt in 1226 door beeldhouwer Lanfranco uit Como.

San Giovanni Fuorcivitas

Deze kerk heeft een uitzonderlijk mooie voorgevel. Let maar eens op de mooie bogen en versieringen in deze gevel. Er zitten mooie patronen in.

Boven de ingang zie je een afbeelding van het avondmaal. De discipelen zitten streng geordend rond de tafel. De persoon die onder de tafel zit is Judas. Hij is ook maar erg klein afgebeeld.

31

Binnenin de kerk:

Het wijwatervat is gemaakt door Nicola Pisano. De drager van het vat wordt gevormd door geloof, hoop en liefde. Op het vat staan de deugden kracht, wijsheid, rechtvaardigheid en matiging.

Erg mooi is ook de kansel (preekstoel) van deze kerk. Het is gemaakt door Fra Guglielmo (een medewerker van Nicola Pisano) omstreeks 1270.

Aan de voorkant zie je onder andere een afbeelding van de voetwassing en de kruisiging. Aan de linkerkant zie je de aankondiging, de verzoeking, de geboorte van Christus en de aanbidding van de drie wijzen.Rechts zie je de hemelvaart en Maria met de apostelen, Pinksteren en de dood van Maria.De lessenaar in het midden wordt ondersteund door een stier, een leeuw, een adelaar en een engel. Dit zijn de symbolen van de vier evangelisten.

Ospedale del Ceppo (ziekenhuis)

Volgens een legende zou een engel een echtpaar uit Pistoia de plek hebben aangewezen voor de bouw van een ziekenhuis.

Het echtpaar vond er in de winter een bloeiende boomstronk. Ceppo betekent bloeiende boomstronk.Het ziekenhuis heeft een prachtige voorgevel, zes halfronde bogen. Boven de bogen zie je afbeeldingen in terracotta. Het bestaat uit geglazuurd aardewerk.

32

Er zijn afbeeldingen te zien van Maria, de wapens van Pistoia, het ziekenhuis, de familie de ‘Medici (een belangrijke familie uit Florence).Een erg mooie afbeelding is de van de Spijziging van de hongerigen. In het midden van deze afbeelding staat de directeur van het ziekenhuis.

Prato

Prato is een stad in de Italiaanse regio Toscane, 20 kilometer ten noordwesten van Florence. De stad telt ongeveer 180.000 inwoners en is de hoofdstad van de gelijknamige provincie. De stad heeft tevens een historische binnenstad met zeshoekige stadsmuren. De rivier de Bisenzio stroomt dwars door de stad.

Prato, gesticht in de 11e eeuw, is een snelgroeiende industriestad. Van oudsher gaat het hier vooral om de textielindustrie. De stad is gelegen aan de Autostrada del Sole (A1), een van de oudste snelwegen van Europa, tussen Milaan en Napels, daar waar de snelweg Florence - Pisa aftakt.

Sinds de jaren vijftig van de 20e eeuw ontstond er veel migratie naar Prato. De grootste groep migranten zijn de Chinese Italianen.

Duomo Santo Stefano

De bouw van deze kerk begon in 1211. Vanaf 1317 werd de bouw verder uitgebreid naar het oosten. In 1340 werd de toren gebouwd.De toren telt zes verdiepingen.De voorgevel is gemaakt tussen 1385 en 1457. Er is veel ingelegd marmer in de gevel te zien.

Aan de linkerkant van de kerk is een kleine kapel met een stervormig raam. Deze kapel is gebouwd als bewaarplaats voor “de heilige gordel van Maria”. Deze gordel zou Maria bij haar hemelvaart aan de apostel Thomas hebben gegeven. Thomas heeft de gordel weer aan een priester gegeven en de gordel is via een koopman in Prato terecht gekomen. Op bepaalde feestdagen wordt de gordel tentoongesteld.

33

Buitenkansel:

In de rechterhoek van de kerk zie je een preekstoel buiten (buitenkansel).Op deze kansel wordt de heilige gordel getoond. De kansel werd gemaakt door Michelozzo en Donatello tussen 1428 en 1438. Aan de buitenkant zijn dansende en muziekmakende figuurtjes te zien.

In de Dom:

Binnenin de kerk zijn wijde bogen te zien met groen-wit marmer. Er zijn kleurige glas-in-loodramen.

Links naast de ingang is de “Cappella del Sacro Cingolo”. Deze werd in 1385 ingericht voor het bewaren van de heilige gordel. De fresco’s in deze kapel zijn gemaakt door Agnolo Gaddi tussen 1392 en 1395 en gaan over het leven van Maria en over de heilige gordel.

Op het hoofdaltaar in de kapel staat een marmeren beeldhouwwerk “Maria met kind” van Giovanni Pisano uit 1317.

De kansel in de kerk heeft de vorm van een kelk.Het is gemaakt tussen 1469 en 1473. Als afbeeldingen op de kansel zie je bijvoorbeeld Het gastmaal van Herodes, de onthoofding van Johannes de Doper, Hemelvaart van Maria, de steniging van Stefanus.

Rechts naast het hoofdkoor is een kapel van de hemelvaart van Maria. De wanden zijn met fresco’s bedekt uit

omstreeks 1435.

34

Er staan 4 heiligen afgebeeld, Paulus, Hieronymus, Franciscus den Dominicus. Bij de ingang van de kapel zie je boven in het gewelf de deugden geloof, liefde, hoop en dapperheid. Verder zie je nog de geboorte van Maria en de tempelgang van Maria. Deze fresco’s zijn gemaakt door Paolo Uccello (ongeveer 1397 – 1475).

Hoofdkoorkapel

In de kapel van het hoofdkoor schilderde Filippo Lippi (ong. 1406 – 1469) de fresco’s. Hij schilderde over het leven van Johannes de Doper. Het bekendst is het gastmaal van Herodes.

Santa Maria delle Carceri

Dit is de grootste kerk van Prato. Op de plek waar de kerk gebouwd is was vroeger de gevangenis. De kerk is een koepelkerk met vier armen. Elke arm is even lang als de helft van het vierkant in het midden van de kerk.

Binnenin de kerk staan in de koepel (in blauw-wit) de vier evangelisten afgebeeld.

35

Palazzo Pretorio Museo Civico

Het Palazzo Pretorio was een toren die als

woonhuis was bedoeld. Rond 1350 werd er een uitbreiding om de toren gebouwd.

Sinds 1850 bevindt zich in het paleis een verzameling kunstvoorwerpen en schilderijen uit de 14e tot de 18e eeuw.

36

.

37

Dag 4Donderdag 18 april

Donderdag vertrekken wij om 08:30 uur met de bus naar San Gimignano en naar Siena. Hier hebben wij de hele dag de tijd voor en s ’avonds dineren wij opnieuw in het hotel en is er tijd ter vrij besteding.

Cultuurstad Siena: De mysterieuze Duomo, Piazzo del Campo en de PalioSiena (of Sienna) zou een uitstekende achtergrond kunnen zijn voor een spannende film of een boek geschreven door Dan Brown. De straatjes en steegjeszijn net zo geheimzinnig als in Venetie tijdens de mist. In de Duomo van Siena hangt een onmiskenbaar mystieke sfeer en het is één van de mooiste kerken ter wereld, zoniet de mooiste. Naast adembenemende afbeeldingen van christelijke taferelen zijn er vloer- afbeeldingen te zien met onder meer Socrates en de mythische Hermes Trismegistus.

De middeleeuwse stad is prachtig bewaard gebleven en bezit ook één van de mooiste pleinen ter wereld, het beroemde schelpvormige Piazza del Campo. De inwoners van Siena noemen het ook wel de "weide". Op het plein wordt twee keer per jaar een wereldberoemde paardenrace gehouden. Deze zogeheten Palio is een race tussen de verschillende wijken van de stad, de contrades. Het spektakel wordt intens beleefd door de Sienesen, de inwoners van Siena. De stad is gebouwd op drie heuvels die samen de vorm van een Y hebben en die Siena in terzi hebben verdeeld: de Terzo di San Martino, de Terzo di Camollia en de Terzo di Città. Over deze heuvelruggen lopen de drie

belangrijkste straten. De hoogste heuvel is de Terzo di Città, waarop ook de Dom is gebouwd. Op het punt waar de drie heuvels bij elkaar komen, in het hart van Siena, is het Piazza del Campo aangelegd.

De bijna autovrije (alleen wat taxi's en busjes) binnenstad is vooral geschikt om wandelend of slenterend te verkennen.

38

Fonte Branda

De Fonte Branda is één van de mooiste en oudste waterputten van de stad. Al in 1100 werd hier water uitgehaald. In de 13e eeuw kreeg de put de vorm die het nu heeft, drie spitsbogen.

San Domenico

De San Domenico is een kerk die boven de Fonte Branda gebouwd is.De kerk heeft veel kapellen in de zijkant. Aan de rechterkant in het koor zie je veel graven en stenen van Duitse studenten die in de 16e en 17e eeuw in Siena studeerden.Ze zijn hier doodgegaan aan een ernstige ziekte, de pest.

Aan de wanden hangen schilderijen van beroemde schilders uit Siena.De kerk is heel erg verbonden met de heilige Catharina van Siena. In een kapel rechts van de ingang van de kerk zie je een afbeelding van haar.

Cappella di Santa Caterina:Deze kapel in de kerk is de kapel van de heilig Catharina.Op de wanden van de kapel kun je gebeurtenissen zien uit het leven van Catharina.Verder is in deze kapel het hoofd van Catharina te zien.

39

Piazza del Campo

Het Piazza del Campo is één van de mooiste pleinen uit de Middeleeuwen. Het heeft een ovale vorm, zoals van een oud Romeins theater.Het plein is in negen delen verdeeld. Elf stegen en straten komen uit op het plein.Twee keer per jaar wordt hier de

zogenaamde Palio gehouden. Dit is een soort paardenrace waarbij verschillende stadswijken tegen elkaar een wedstrijd houden.

Fonte Gaia

Sinds het jaar 1342 staat op de hoogste plek van het Piazzo del Campo een openbare fontein, de Fonte Gaia. Dit betekent letterlijk de vrolijke fontein.Door een waterleiding van meer dan 30 km wordt het water naar het centrum van de stad gebracht.De fontein is versierd met mooie

beelden.

Palazzo PubblicoHet meest opvallende gebouw aan het plein is het Palazzo Pubblico. Dit is het stadhuis.Hiermee is men in 1287 begonnen te bouwen.De vorm is van het gebouw is aangepast aan het plein.

40

Torre del Mangia

De toren die aan het stadhuis vastzit heet Torre del Mangia. De toren staat op een laag punt in Siena. Omdat de toren zo hoog is (102 meter) is de toren in bijna de hele stad te zien.

Cappella di Piazza

In 1348 gingen er in Siena heel veel mensen dood aan de pest. De overgebleven mensen uit Siena waren blij dat ze nog leefden. Daarom bouwden ze een kapel als dank.Deze kapel heet Cappella di Piazza.Het gebouw vond men zo belangrijk dat het als enige gebouw rond het plein een beetje naar voren mocht steken.

De Dom (Duomo Santa Maria Assunta)

Op de hoogste plek van Siena staat de Dom (kerk). In 1210 is men begonnen met de bouw van de Dom.De voorgevel van de Dom is prachtig versierd. Bekijk deze maar eens goed.De verschillende kleuren zijn verschillende kleuren marmer. Marmer is een steensoort. De verschillende kleuren marmer komen

ook uit verschillende plaatsen in Italië.De toren is bestaat uit stroken zwart en wit marmer.

41

Rechts van de kerk kun je zien dat het vroeger de bedoeling is geweest om de kerk nog veel groter te maken, maar dat is er nooit van gekomen omdat de pest uitbrak en een groot deel van de bevolking stierf.

Ook binnen in de Dom zie je steeds zwarte en witte stroken.

Wat heel erg opvalt is de kostbare marmeren vloer. Allerlei bijbelse verhalen zie je afgebeeld op de vloer.De preekstoel is van marmer gemaakt en is gemaakt door Nicola Pisano.Let er maar eens op het mooie beeldhouwwerk op deze preekstoel.

Verder is er in de kerk een beeld te zien van Johannes de Doper. Dit beeld is van brons en is gemaakt door Donatello in 1457.

Ook zijn er beelden te zien van Petrus gemaakt door Michelangelo in 1503-1504 en een beeld van Maria Magdalena gemaakt door Bernini in 1662-1663.

Michelangelo heeft ook het beroemde beeld van David gemaakt in Florence.

42

Het Baptisterium

Het Baptisterium is de doopkapel. In het baptisterium valt gelijk het grote doopvont op.Onderaan het doopvont zie je kunstwerken van brons.Het stellen allemaal gebeurtenissen voor uit het leven van Johannes de Doper.Zo kun je zien:

- verkondiging aan Zacharias- geboorte van Johannes de Doper- preken van Johannes de Doper- Doop van Jezus- Johannes de Doper wordt gevangen

genomen.- Gastmaal bij koning Herodes.

San Gimignano

San Gimignano is een middeleeuws stadje in de provincie Siena van de Italiaanse regio Toscane. De plaats trekt veel toeristen, vooral vanwege de bijzondere middeleeuwse architectuur. San Gimignano is bekend om zijn dertien torens die het silhouet van de stad domineren. Deze zijn in de 12de en 13e eeuw door rivaliserende rijke families opgetrokken. De torens deden dienst als woning en versterking, maar vooral als prestigeobject. Op haar hoogtepunt had de stad zo'n 70 torens. In de late middeleeuwen was deze stad erg welvarend omwille van diens ligging aan de pelgrimsroute naar Rome. Maar de pestepidemie van 1348 en later de omlegging van de pelgrimsroute betekenden de economische

43

ondergang en het behoud van zijn middeleeuwse karakter. Alle straatjes gaan opwaarts naar het hoogste punt. In 1990 is het historische centrum van San Gimignano opgenomen in de lijst van werelderfgoederen van UNESCO. San Gimignano is een van de best bewaarde middeleeuwse stadjes van Toscane en het is daardoor tevens een van de drukstbezochte. In de zomermaanden rijden de touringcars met toeristen af en aan.Palazzo Nuovo del Podestà:

Het palazzo (ook wel Palazzo del Popolo genoemd)beschikt over een bezienswaardige binnenplaats met fresco's van Sodoma. In het 13e-eeuwse gebouw zijn tegenwoordig het gemeentehuis, het Museo Civico en de Pinacoteca ondergebracht. De

toren van Palazzo del Podesta, Torre Grossa, is met 54 meter de hoogste van San Gimignano. De toren kan beklommen worden, met als beloning een fantastisch uitzicht over de stad en het glooiende Toscaanse landschap.

Piazza della Cisterna

Het Piazza della Cisterna is een driehoekig plein. Midden op het plein zie je een oude waterput. Rond het plein zie je middeleeuwse stadspaleizen. De straatstenen op het plein zijn voor een deel nog uit de 14e eeuw.

Collegiata Santa Maria Assunta

44

Deze kerk is ingewijd in 1148. De grote trap tussen de twee portalen is uit 1362.In 1340 is de kerk nog hoger gemaakt. Dit is nog te zien aan het metselwerk aan de buitenkant van de kerk.Binnenin de kerk

Beroemd is deze kerk vanwege zijn fresco’s. Aan de linkerkant schilderde Bartolo di Fredi in 1367 verhalen uit het Oude Testament.Er tegenover zie je verhalen uit het Nieuwe Testament, waarschijnlijk gemaakt door de broers Federico en Lippo Memmi tussen 1333 en 1341.Aan de binnenkant van de gevel zie je “Marteling van de heilige Sebastiaan” van Benozzo Gozzoli gemaakt in 1465.Hiertegen over zie je “Het laatste oordeel” van Taddeo di Bartolo uit 1393.

Cappella di Santa Fina

In deze klein Santa-Fina kapel (gemaakt in 1468) is een frescocyclus te zien van Ghirlandaio (1449-1475).Hij schilderde de geschiedenis van de heilige Fina.Ze stierf op 15-jarige leeftijd en bracht het grootste deel van haar leven door in gebed.De stad herdenkt de heilige Fina elk jaar op 12 maart.Op het schilderij van de begrafenis van de heilige Fina zie je op de achtergrond de torens van San Gimignano.

Sant’ Agostino

Deze kerk is gebouwd tussen 1280 en 1298.In de kerk komen fresco’s voor over het leven van de heilige Augustinus.Deze fresco’s zijn gemaakt door Benozzo Gozzoli (ongeveer 1420 – 1497)De fresco’s zijn gemaakt in 1464 en 1465.Augustinus werd op 13 november 354 in Noord-Afrika geboren. Zijn vader was niet gelovig maar zijn moeder wel.Je kunt de volgende afbeeldingen bekijken.

45

1. Augustinus bezoekt de lagere school in Thagaste . Zijn ouders, Patricius en Monica, brengen hem naar school. Een schooljongetje dat stout is geweest, wordt op de rug van een medescholier vastgehouden en door de onderwijzer op de blote billen geslagen. Op de achtergrond enige gebouwen in renaissance-stijl. De onderliggende schets is van Benozzo Gozzoli; het fresco werd geschilderd door Piero Francesco Fiorentino. 2. Augustinus begint zijn studie aan de hogeschool in Carthago. Een gedeelte van het fresco is door vocht aangetast en verloren gegaan. 3. Sint Monica bidt voor Augustinus en zegent hem. Hij verlaat Afrika en scheept zich in naar ltalie. Dit fresco was helemaal verdwenen. Het werd in de 18e eeuw opnieuw aangebracht.

46

4. De zeereis naar Italie. Evenals het voorgaande is ook dit fresco door vocht aangetast en verdwenen. In de 18e eeuw is het gerestaureerd5. Augustinus zet voet aan wal in Italie. Omdat het door vocht was aangetast, is ook dit fresco in de 18e eeuw gedeeltelijk gerestaureerd. 6. Augustinus doceert welsprekendheid aan de hogeschool te Rome. Let eens op de uitdrukking van de gezichten en op de klassieke architectuur van de college-zaal. 7. De reis naar Milaan. De onderliggende schets is van Benozzo Gozzoli, het fresco van Piero Francesco Fiorentino. Bovenaan staan de namen van de opdrachtgever en kunstenaar en het jaar van de voltooiing van de cyclus (1465). 8. Augustinus komt aan in Milaan. Daar ontmoet hij bisschop Ambrosius en keizer Theodosius . 9. Sint Ambrosius preekt. Augustinus wisselt met Ambrosius van gedachten, terwijl Monica de bisschop smeekt om haar zoon bij te staan, nu hij op weg is naar zijn bekering. 10. Augustinus leest in gezelschap van zijn vriend Alypius de Brieven van de apostel Paulus. Deze tekst geeft voor Augustinus de doorslag tot zijn bekering. 11. Augustinus wordt door Sint Ambrosius gedoopt. Bovenaan staan de beginwoorden van het loflied Te Deum Laudamus. In de Middeleeuwen meende men dat deze hymne voor het eerst tijdens Augustinus' doop werd gezongen, en wel afwisselend door beide heiligen, Ambrosius en Augustinus. Het jaartal 1464 geeft aan dat het schilderwerk toen onderbroken moest worden van wege de pest. In verband met de pestepidemie kreeg Benozzo Gozzoli de opdracht om een groot fresco van Sint Sebastiaan te schilderen, zowel in de Sant'Agostino als in de Domkerk. Sint Sebastiaan gold als schutspatroon tegen de pest. Het fresco in de Domkerk werd door zijn leerlingen uitgevoerd.

47

12. Augustinus geeft de eremieten zijn kloosterregel. Hij mediteert bovendien over de Drieeenheid van Vader , Zoon en Heilige Geest. Toen Augustinus op het punt stond om zijn verhaal over de Drieeenheid te schrijven, verscheen hem het kind Jezus bij een wandeling langs het strand. Jezus zegt tegen Augustinus dat het menselijke verstand te beperkt is om de Drieeenheid te begrijpen. Net zo als het onmogelijk is om de zee met een lepel leeg te scheppen. Daarom staat Augustinus vaak met een lepeltje afgebeeld.13. Augustinus en Monica in extase te Ostia.De dood van Augustinus´ moeder Monica. Haar ziel wordt door engelen naar de hemel gedragen. Achter de zuilengalerij rechts is nog net het schip te zien waarmee Augustinus naar Afrika terug zal gaan.14. Augustinus, tot bisschop gewijd, zegent het kerkvolk van Hippo. 15. Augustinus, in gesprek met de ketter Fortunatus, brengt hem tot bekering. 16. Hieronymus verschijnt aan Augustinus terwijl deze bezig is een verhaal te schrijven. 17. De begrafenis van Augustinus. In de boogvullingen van het gewelf de vier evangelisten: Matteus met de engel, Lucas met de os, Marcus met de leeuw en Johannes met de adelaar. Binnen de boog zijn in dertien ronde omlijstingen, naar schetsen van Benozzo Gozzoli, Christus met de twaalf apostelen aangebracht door Gozzoli's leerlingen.

48

49

Vrijdag 19 april

Dag 5

Vandaag vertrekken wij om 08:30 uur naar Lucca en daarna naar Pisa Wij gaan met de hele groep gezellig…

Lucca

Lucca is een stad met ongeveer 90.000 inwoners. De stad is éénvan de rijkste steden in Noord-Italië, en is de hoofdstad van deprovincie Lucca. Lucca is geheel ommuurd. De stad is ooit door de Etrusken gesticht en heeft een lange historie. De romaanse stijl van de dom verraadt al dat het daar in de 11e eeuw goed wonen was. De Renaissance is op vele gebouwen van toepassing.

De stadsmuren

Rondom Lucca zijn nog oude stadsmuren te zien. Deze muren zijn in de 15e en 16e eeuw gemaakt.Ze zijn totaal 4,2 km lang en zijn tot 30 meter breed en tot 12 meter hoog.

San Frediano (kerk)

In de 6e eeuw (500 – 600) was er een Ierse bisschop in Lucca. Hij stichtte een kerk. Later (in de 12e eeuw) is deze kerk verbouwd.Bovenin de gevel zie je een mozaïek en het stelt de hemelvaart van Jezus voor. Christus wordt door twee engelen gedragen. Waar nu het venster in het mozaïek zit, was eerst een afbeelding van Maria te zien.

50

Binnen in de kerk:

In de kerk zie je twaalf zuilenparen. Dit heeft te maken met de twaalf apostelen.

Doopvont: Dit is in ongeveer 1150 gemaakt door de beeldhouwersfamilie die della Robbia heet.

Het onderste gedeelte van het doopvont stelt momenten uit het leven van Mozes voor. Bijvoorbeeld de doortocht door de Rode Zee.Ook kun je Christus ontdekken als de goede herder met het lam op zijn schouder.

Amfitheather:

Op dit plein was in de 2e eeuw een Romeins amfitheater. Het heeft de vorm van een ellips. Je kunt onder vier bogen door om het plein op te lopen. Dit waren ook de ingangen van het amfitheater.

San Michele in Foro (kerk)

Het heeft 200 jaar geduurd om deze kerk te bouwen. Toch is de kerk veel lager geworden dan eerst de bedoeling was. Dit kun je zien aan de voorgevel. Deze is veel hoger dan het dak van de kerk. Helemaal boven op de voorgevel zie je het grote beeld van de engel Michael.

De voorgevel is er mooi versierd met stukjes marmer die zijn ingelegd.

51

Duomo San Martino (kerk)

Deze kerk is in 1060 gebouwd en later in de 12e en 14e eeuw verbouwd. De linkerkant en rechterkant van de voorgevel zijn niet gelijk. Dit komt omdat de toren er eerst was.Drie bogen zie in onderin de voorgevel. De zuilen zijn allemaal verschillend versierd met draken, leeuwen, mensen.Verder zie je aan de voorgevel een beeld van de heilige Martinus op een paard en een bedelaar. De kerk is naar de heilige Martinus genoemd. Hij deelt zijn mantel met de bedelaar.

Boven de linkerdeur zie je de geboorte van Christus en daar weer boven zie je de kruisafname van Christus.

In het voorportaal zie je ook afbeeldingen met de maanden van het jaar. Je ziet de werkzaamheden die ze in een bepaalde maand doen.Bijv. in januari wordt het vuur verzorgd, in februari wordt er gevist, in maart worden de wijnstokken gesnoeid, in april gezaaid, enzovoort.

Binnen in de kerk:

Volto Santo: Dit heet ook wel het Heilig Gezicht. Er bestaat een verhaal dat Nicodemus dit heeft gemaakt. Het is in een schip zonder bemanning een vervolgens in een wagen getrokken door ossen vervoerd naar Lucca.

52

Elk jaar wordt op 13 september dit beeld in een optocht door de stad gedragen.

Praalgraaf: Gemaakt door Jacopo della Quercia tussen 1406 en 1408.Het is het graf van de tweede vrouw (Ilaria del Carretto) van een stadsheer (Paolo Guigni) van Lucca.De vrouw ligt op een kussen met een hondje aan haar voeteneind.Erg mooi zijn ook de plooien van de jurk.

De torre Guinigi (de toren met de bomen):

Dit is een hoge toren met een daktuin. Vroeger werden hier kleine struikjes in geplaatst, maar deze zijn uitgegroeid tot grote eiken. De toren is te beklimmen.

53

Pisa

Pisa is de hoofdstad van de provincie Pisa en telt zo’n 90.000 inwoners. In de middeleeuwen was Pisa lange tijd een belangrijke haven- en handelsstad. Die bloeiperiode heeft er zeker haar sporen nagelaten. Die sporen kun je terugvinden op het Piazza dei Miracoli ("Plein van de wonderen"). Naast de scheve toren vind je de Dom,

de grootste doopkapel ter wereld en het Camposanto.

Campo dei Miracoli

De Campo dei Miracoli (betekent plein van de wonderen) is een heel mooi geheel.Je vindt er de dom (kerk), het baptisterium (doopkapel), de scheve toren en het kerkhof.

54

Toren van PisaDe scheve toren van Pisa, wie kent hem niet?! Het is de vrijstaande klokkentoren (een campanile) bij de kathedraal van Pisa. Bouwmeesters waren Gugilmo en Buonanno. De bedoeling was een verticale toren te bouwen, maar kort na het begin van de bouw in augustus 1173 begon de toren al over te hellen. Doordat men loodrecht verder bouwde, is de toren niet alleen scheef maar ook krom.

De toren is 55,85 meter hoog en het gewicht wordt geschat op 14 453 ton. De huidige helling is ongeveer 10%. De toren heeft 297 treden. Er wordt beweerd dat Galilei voorwerpen van de toren naar beneden liet vallen om de valeigenschappen te bestuderen.

De Dom

De dom van Pisa (Duomo Santa Maria) is de middeleeuwse kathedraal, gewijd aan Maria, en vormt het hart van het Piazza dei Miracoli. Los ervan staan het baptisterium en de klokkentoren, de beroemde Toren van Pisa. De dom heeft de vorm van een vijfbogige basiliek met een driebogig transept. De bouw begon in 1064 onder de architect Busketus en hij

bouwde in de typisch Pisaanse romaanse stijl. De mozaïeken binnen laten een sterke Byzantijnse invloed zien, terwijl de puntbogen Arabische invloed tonen. De façade van grijs marmer en witte steen, gezet met schijven van gekleurd marmer, werd gebouwd door Rainaldo, zoals is aangegeven boven de middelste deur: Rainaldus prudens operator.

55

San

Binnenin de kerk is veel marmer te zien. Dan weer donkere stroken, dan weer lichte stroken.Boven het altaar vind je een groot mozaïek, waarin je Jezus zittend op een troon ziet. Naast Jezus zie je Maria en Johannes.

Grafmonument van keizer Hendrik de zevende

Hendrik de zevende was op reis naar Rome en is toen in de buurt van Siena gestorven. De inwoners van Pisa hebben hem begraven in de Dom en hebben gezorgd voor een grafmonument. Op dit grafmonument zijn de apostelen afgebeeld.

De kansel in de Dom is gemaakt door Giovanni (Johannes) Pisano. Zijn vader was Nicola Pisano. Nicola Pisano heeft de preekstoel in het baptisterium (doopkapel) gemaakt.

Dit is gemaakt uit een blok steen, waar stukje uit weggekapt zijn. Deze kansel is gemaakt in 1310.Als het goed is kun je de volgende verhalen erin ontdekken: De kansel (preekstoel)

1. Johannes de Doper

2. Geboorte van Jezus

3. De wijzen uit het oosten

4. Jezus in de tempel en de vlucht naar Egypte

5. De kindermoord in Bethlehem

6. Verraad en geseling van Jezus

7. Kruisiging

8. De uitverkorenen

56

9. De niet-uitverkorenen

Baptisterium (doopkapel):

Het baptisterium is een apart gebouw buiten de kerk. Hier worden mensen gedoopt. Je mocht vroeger niet de kerk binnen als je niet gedoopt was. Daarom staat de doopkapel apart van de kerk. De bouw van de doopkapel begon in 1152. Binnen in het baptisterium zie een enorm doopvont in de vorm van een achthoek.

Verder is hier een prachtige kansel (preekstoel) van Nicola Pisano. Als het goed is kun je bij deze kansel de volgende verhalen ontdekken:

1. Geboorte van Jezus2. Wijzen uit het oosten3. Jezus in de tempel4. Kruisiging5. Laatste oordeel

Palazzo dell’Orologio

Dit zijn eigenlijk twee torenhuizen. Het linkerdeel is de vroeger gevangenis. Dit kun je in de vensters nog zien. In het rechterdeel hield men vroeger adelaars (roofvogels). Ze werden gebruikt als levende wapens.

57

Palazzo dei Cavalieri

Dit is een oud paleis . De voorgevel is prachtig versierd en de trap ervoor is later toegevoegd.Voor het paleis staat een standbeeld van Cosimo I de Medici.

Santa Maria della Spina

Deze kerk is bekend omdat in deze kerk een doorn (spina) uit de doornenkroon van Christus bewaard zou zijn. Iemand uit Pisa zou deze doorn uit Palestina hebben meegenomen.De gevel aan de buitenkant is er mooi versierd. Let maar eens op het beeld van Maria met kind en twee engelen. Dit heeft Giovanni Pisano gemaakt. Eerst lag deze kerk nog dichter bij de rivier de Arno. Later, in 1871, is de kerk afgebroken en op een iets hogere plaats weer opgebouwd. Dit heeft men gedaan om de kerk tegen het water te beschermen.

58

TreinZaterdag vertrekken wij om 08:30 uur met de trein naar Florence. Wij gaan

59

Zaterdag 20 april

Dag 6

met de hele groep en dat wordt vast en zeker gezellig maar ook educatief! Wij bezoeken Palazzo Pitti en de Uffici en de DOM en de palazzo veccio. Hier hebben wij de hele dag de tijd voor en dan om 18:00 uur met de bus naar huis.

Palazzo Pitti :Het was de residentie van de koopman Luca Pitti. Het Palazzo Pitti werd in 1458 op tekening van Brunelleschi gebouwd. Eleonora van Toledo kocht het in 1549 waardoor het in de familie Medici kwam. Cosimo I de' Medici verbond als groothertog ook het Palazzo Pitti met het Palazzo Vecchio door de constructie van de Corridoio Vasariano. De Medici hebben het bewoond tot het uitsterven van het geslacht in 1737. Daarna kwam het gebouw aan het huis Habsburg Lotharingen. De kunstschatten die de Medici verzameld hadden kwamen niet in hun bezit, maar werden eigendom van de stad. Na de eerste fase van de eenwording van Italië, werd Florence de tijdelijke hoofdstad van het land (1859-1870). Gedurende deze periode was het paleis de residentie van de Italiaanse koninklijke familie. Een groot deel van de inrichting komt uit deze tijd. De versiering komt echter voor het grootste deel uit de tijd van de Medici's. Het paleis huisvest nu vijf musea, waarvan de Galleria Palatina de bekendste is.Het heeft veel verschillende zalen met werken van onder meer de kunstschilders: Sandro Botticelli, Caravaggio, Fra Filippo Lippi, Rafaël, Peter Paul Rubens, Titiaan.

Achter Palazzo Pitti bevinden zich de Boboli-tuinen.

De binnenplaats is ontworpen door Bartolomeo Ammanati. Palazzo Pitti onderging talrijke uitbreidingen en wijzigingen in de loop der eeuwen.

60

Uffici: De Uffizi werden ontworpen door architect Giorgio Vasari en waren in eerste instantie bedoeld als een reeks overheidskantoren voor de magistraten van Florence. De bouw van deze kantoren (Uffizi) vond plaats in opdracht van Granduca Francisco de’ Medici, zoon van Cosimo I de' Medici. De Uffizi werden tussen 1560 en 1581 relatief snel gebouwd.Francisco richtte op de bovenste verdieping van het gebouw een galerij in. De collectie werd daarna steeds verder verrijkt door leden van de Medici familie. In 1743 werden de ‘kantoren’, samen met de Medici-kunstcollectie, aan de stad nagelaten door Anna Maria Luisa, de zuster van de laatste Medici-groothertog: Gian Gastone. Zij was de laatste erfgenaam van de Medici familie. De groothertogen van het gebied Lorraine volgden de Medici familie op en herorganiseerden en vergrootten de collectie. Uiteindelijk kwam de galerij in bezit van de Italiaanse staat. Het gebouw is U-vormig. De museumzalen bevinden zich op de bovenste

verdieping. In 1993 werd een deel van het paleis verwoest door een autobom, waardoor ook enkele schilderijen werden vernietigd en enkele andere zwaar beschadigd. Vijf mensen kwamen bij de aanslag om. Wie de daders zijn is nog steeds onduidelijk, al wordt wel vaak de Maffia genoemd. Vanwege het grote aantal schilderijen dat nu

nog in het depot staat is er op dit moment een project gaande om de expositieruimte uit te breiden. De huidige 8000 m² zal worden uitgebreid tot bijna 13.000 m² in 2006. De Uffizi zijn één van de belangrijkste bezienswaardigheden in Florence. Tijdens de zomermaanden zijn er vaak lange rijen voor de ingang, waardoor bezoekers soms tot vijf uur moeten wachten voordat ze het museum in kunnen. Om dit te voorkomen kan men een reservering maken aan een apart loket bij het museum.

61

Duomo Santa Maria del Fiore (dom)Gedurende de middeleeuwen was Florence een van de belangrijkste steden van het Italiaanse schiereiland geworden. Bij een stad met die positie hoorde een grote kathedraal en eind 13e eeuw besloot het stadsbestuur dan ook dat de oude kathedraal van Santa Reparata moest worden vervangen door een kerkgebouw dat de macht van Florence uitstraalde. De nieuwe kathedraal werd aan Maria gewijd, maar de naam Santa Maria del Fiore verwees ook naar destijds gebruikelijke naam van de stad, Fiorenza. Het ontwerp van de nieuwbouw was afkomstig van Arnolfo di Cambio die een bouwwerk tekende dat de kathedralen van de concurrerende steden Siena en Pisa ruimschoots in grootte zou overtreffen. De bouw van dit ambitieuze project begon in 1296, maar kwam rond 1310 alweer stil te liggen in verband met de dood van Arnolfo di Cambio. Met de vondst van de relieken van de heilige Zenobius van Florence in 1330 nam het enthousiasme voor de bouw weer toe en in 1334 werd Giotto di Bondone tot bouwmeester van de kathedraal benoemd. Zijn belangrijkste bijdrage is de campanile, nu ook wel de toren van Giotto genoemd. Na Giotto's dood in 1337 nam Andrea Pisano diens taken over, maar vanwege de desastreuze pestepidemie van 1348 kwam de bouw opnieuw stil te liggen. De bouw werd in 1349 hervat en opeenvolgende architecten, onder wie Andrea Orcagna, zorgden ervoor dat het ontwerp meermalen werd aangepast en uitgebreid. De schepen werden uiteindelijk in 1380 voltooid en in 1420 begon Filippo Brunelleschi met de bouw van de koepel. Aan de werkzaamheden kwam in 1472 een einde met de voltooiing van de lantaarn boven op de koepel.

62

Binnenin de kerkHet gebouw oogt wat kaal want er is in de loop van de tijd best veel verloren gegaan. De kerk is 153 meter lang.Binnenin de kerk is in de koepel een enorm fresco geschilderd door de schilder Vasari (rond 1570). Het fresco gaat over het laatste oordeel.

Klok van Paolo Uccello 443)

Op deze klok staan 24 uren afgebeeld in plaats van 12 uren. Bovendien staat 24 uur niet bovenaan, maar juist onderaan. In de hoeken van de klok staan vier heiligen afgebeeld. Men weet niet meer wie deze heiligen zijn.

Fresco van Dante door Domenico di Michelino (1465)Op dit fresco zie je de schrijver Dante afgebeeld. Hij leefde van 1265 tot 1321 en werd in 1302 uit Florence verjaagd. Hij kwam echter nooit meer terug in zijn geboortestad Florence. 200 jaar later is dit schilderij voor hem gemaakt in deze kerk.

Ruiterstandbeeld van John Hawkwood door Paolo Uccello (1436)John Hawkwood was een Engelse soldaat die lange tijd in dienst van de stad Florence was geweest.Men was van plan een bronzen beeld voor hem te maken, maar dit was te duur.Uiteindelijk koos men voor een goedkopere fresco.

Ruiterstandbeeld van Niccollò da Tolentino door Andrea del Castagna (1456)Nog zo’n soort ruiterstandbeeld zie je geschilderd van Nicollò da Tolentino. Hij was een legeraanvoerder. In dit schilderij zit meer beweging dan in het vorige.

63

Baptisterium

Het baptisterium is de doopkapel. De doopkapel staat los van de kerk omdat niet-gedoopten niet in de kerk mochten komen.

Deze doopkapel is wereldberoemd vanwege de deuren in de kapel.Op de deuren zijn afbeeldingen in brons te zien. De afbeeldingen zijn gemaakt door onder andere Andrea Pisano, maar vooral door Lorenzo Ghiberti.

Eén van de deuren is zo mooi dat het de bijnaam Paradijspoort kreeg. Het wordt gezien als één van de mooiste kunstwerken die ooit gemaakt zijn.Met de paradijspoort was Ghiberti 27 jaar lang bezig

Hieronder staat wat je allemaal kunt zien in de afbeeldingen:

Paradijs Kaïn en Abel

Noach Abraham en Izak

Jakob en Esau Jozef

Mozes Jozua

David Salomo en de koningin van Sheba

Ook het noordportaal is van Ghiberti. De deuren van het zuidportaal zijn gemaakt door Andrea Pisano.

64

Palazzo Vecchio: Het Palazzo Vecchio (Nederlands: Oude Paleis, ook bekend als het Palazzo della Signoria of het Palazzo del Popolo zoals het in de tijd van de Florentijnse Republiek werd genoemd) was honderden jaren lang het belangrijkste gouvernementele gebouw van de stad Florence. Eerst als zetel van de Signoria, het republikeinse bestuur en later onder de Groothertogen van Toscane. Feitelijk was het overnemen en verbouwen van het Palazzo door Groothertog Cosimo I een van de belangrijkste mijlpalen in de geschiedenis van de stad. Het hoofdgebouw werd tussen 1298 en 1314 voor een groot gedeelte naar een project van Alfredo di Cambio gebouwd en daarna met aanbouwen voltooid. De massieve rustica-bekleding op de gevel wordt onderbroken door marmeren tweebogenvensters en vooruitspringende rondbogen die in de bovenbouw van de toren worden herhaald. Deze toren werd op de grondslagen van een voorganger - de Faraboschi-toren - opgericht en voltooid met arcadebogen op het bovenstuk. Groothertog Cosimo I verbond ook het Palazzo Vecchio met het Palazzo Pitti van de Medici door de constructie van de Corridoio Vasariano.

Het Palazzo Vecchio, gelegen aan het Piazza della Signoria, is tegenwoordig een museum waarin werken van onder andere Donatello, Mantegna en Pontormo te bewonderen zijn, hoewel de collectie niet zo belangwekkend is vergeleken bij die van musea als de Uffizi, het Palazzo Pitti of de Galleria dell'Accademia in Florence.

65

Piazza della Signoria:

Op dit plein kwamen de burgers vanaf de 14e eeuw samen om belangrijke dingen te bespreken. Het gebouw met de grote toren heet palazzo Vecchio. Verder staat aan dit plein een aantal beroemde beelden.

Ruiterstandbeeld van groothertog Cosimo I gemaakt door Giambologna (1594)

Dit beeld is gemaakt van brons. Cosimo I was van de familie de Medici.De hertog zit als een machtige vorst op zijn paard.

Fontano del Nettuno gemaakt door Bartolomeo Ammanati (1575)

Deze fontein is gemaakt naar aanleiding van het huwelijk tussen Francesco de Medici en hertogin Johanna van Oostenrijk. Het is de grootste fontein van de stad.Neputunus, de god van de zee, stijgt uit het water op. Het kunstwerk wordt over het algemeen niet zo erg gewaardeerd.

66

David gemaakt door Michelangelo (1501-1504)

Hier zie je het beroemde beeld David van Michelangelo. Het is 4,10 m hoog. Het beeld werd gemaakt in opdracht van de stad Florence. Dit beeld is een kopie van het echte beeld. Het echte beeld staat in de galleria dell’Accademia.

Loggia dei Lanzi

In deze overkapping aan het Piazza della Signoriazie je ook een aantal interessante beelden. Je ziet onder andere:

Perseus met het hoofd van Medusa gemaakt door Cellini (1554)

Cosimo I had Cellini de opdracht gegeven dit beeld te maken. Perseus toont het afgehakte hoofd van Medusa. Ieder mens die Medusa in de ogen keek versteende.Het was gemaakt om de vijanden van Cosimo I af te schrikken.

De Sabijnse maagdenroof:

Het beeld is uit één stuk marmer gemaakt. Het bestaat uit slangachtige lichamen.Het is gemaakt door Giambologna tussen 1581 en 1583.

67

Ponte

VecchioDe Ponte Vecchio (= oude brug), is een middeleeuwse brug die over de rivier de Arno loopt. De brug is vooral bekend door de winkeltjes (vooral juweliers) die zich op de brug bevinden. De winkels zijn langs de brug gebouwd en hangen er deels over. De gang die zich een niveau hoger op de brug bevindt, was voor de adel, zodat deze zonder zich met het normale publiek te mengen toch de oversteek konden maken.

Santa Maria dell Carmine en de Branccaci kapel

De Branccaci kapel is één van de hoogtepunten. In deze kapel zijn beroemde erg mooie fresco’s te zien die met name gaan over het leven van Petrus. Ze zijn

68

gemaakt door Masolino, Masaccio en en Filippino Lippi. De fresco’s zijn gemaakt in opdracht van een stoffenhandelaar Brancacci.Hierna zie je wat de afbeeldingen voorstellen.Je mag een kwartier naar binnen en niet meer dan 30 personen tegelijk.

Het leven van Petrus, ca.1424-28, voltooid ca. 1481-85

1. Masaccio Verdrijving uit het Paradijs2. Masaccio De belastingbetaling3. Masaccio Petrus preekt in Jeruzalem.4. Masaccio De doop van de bekeerden5. Masolino Genezing van de verlamde en de opwekking van Tabitha

69

6. Masolino De zondeval (de verleiding van Adam)7. Filippino Lippi Paulus bezoekt Petrus in de gevangenis.8. Masaccio and Filippino Lippi Petrus wekt de zoon van de gouverneur van

Antiochië tot leven9. Masaccio De genezing door de schaduw van Petrus10.Masaccio De uitdeling van de aalmoezen en de dood van Ananias11.Filippino Lippi Petrus in gesprek met Simon en de kruisiging van Petrus12.Filippino Lippi De bevrijding van Petrus uit de gevangenis

Sante Croce

In 1294 werd de eerste steen gelegd van de franciscaner kerk van Santa Maria Croce. De bouwmeester van de dom, Arnolfo di Cambio, moest een kleinere kerk vervangen en de nieuwe kerk moest de geweldige afmetingen van de Santa Maria Novella (de kerk van de concurrerende orde der dominicanen) overtreffen.

Interieur: De binnenkant van deze kerk doet heel ruim aan. Er is een enorme ruimte. Het dak is open, dat wil zeggen niet bedekt met een plafond.

Cappelle Maggiore in de Sante Croce:

Aan de binnenkant van deze kapel zijn door Agnolo Gaddi rond 1395 fresco’s gemaakt die gaan over het heilige kruis van Christus. Door de hoge ramen kun je de fresco’s goed zien.Op één van de fresco’s, Legende van het Heilige Kruis, zie je rechts dat keizerin Helena het kruis van Christus vindt.

De echtheid van het kruis wordt bewezen door het wonder van de opstanding van een overledenen Drusiana.

70

Grafmonument voor Leonardo Bruni gemaakt door Bernado Rossllino:

Leonardo Bruni was jarenlang leraar bij de familie de’ Medici. Hij was secretaris geweest van verschillende pausen.

Santa Maria Novella

De gevel van deze kerk is gebouwd omstreeks 1456. Het bestaat uit stukken ingelegd marmer en de voorgevel is bijzonder mooi.

Binnenin de kerk:De kerk heeft drie schepen en een dwarsbeuk en vijf kapellen.

Eén van de belangrijkste kunstwerken is:Schilderij van Masaccio: Drie-eenheid (Vader, Zoon en Heilige Geest)

Dit schilderij is in de schilderkunst erg belangrijk. Voor het eerst werd een schilderij in perspectief (ruimtelijk) geschilderd. Vòòr die tijd probeerde men dat ook wel, maar dat lukte nooit helemaal goed.Dit schilderij is omstreeks 1427 gemaakt door Masaccio. Je ziet in het schilderij God de Vader, Jezus aan het kruis en de Heilige Geest als duif. Aan de zijkanten staan Maria en de Heilige Johannes.

71

Capella Tornabuoni:In deze kapel zie je fresco’s over het leven van Maria en Johannes de Doper. Ze zijn geschilderd door Ghirlandaio (1449 – 1494) tussen 1485 en 1490. Eén van de fresco’s heet de Geboorte van Johannes de Doper. De fresco’s zijn gemaakt in opdracht van Giovanni Tornabuoni een rijke bankier. Vaak lieten dit soort mensen zichzelf ook afbeelden op de schilderijen.Ook is hier een fresco van de Geboorte van Maria.

Capella di Filippo StrozziIn 1486 had de bankier Filippo Strozzi de kapel in de Santa Maria Novella (deze

kerk dus) gekregen. De bankier gaf Filippino Lippi de opdracht om de kapel te voorzien van fresco’s.Op de fresco’s staan afbeeldingen van Johannes de Evangelist en de heilige Fillipus. In de achterwand van deze kapel bevindt zich de doodskist van Filippo Strozzi.

Op één van de fresco’s zie je de kruisiging van Fillipus en het temmen van de draak door Filippus.San Marco

Deze kerk werd van binnen in 1678 vernieuwd. De kerk is van binnen in barokstijl, terwijl de meeste kerken in Florence in Renaissance- stijl zijn. Interessant zijn de kloostergebouwen die bij deze kerk horen. Ze zijn gebouwd tussen 1437 en 1452. Grote delen van de gebouwen worden nu door monniken bewoond.

In deze kloostergebouwen zijn fresco’s te zien van Fra Angelico (ong. 1395-1455). Een bekend fresco is de Verkondiging van de engel aan Maria.Het kloostergebouw is verdeeld in cellen. In elke cel is een fresco geschilderd op de muur.

72

73

Dag 6-7

HÉ BUSCHAUFFEUR, DE HELE BUS MOET PISSEN!Na Florence gaan wij om 18:00 uur naar huis… 940 km naar Hardenberg met de touringcar! Iedereen vind dat natuurlijk heel jammer, maar goed aan alles komt een eind! Om 14:00 verwachten we aan te komen in Hardenberg maar dit is wel dag 7 (zondag!!)

74

PHardenberg

Typisch Italiaans

Bijgeloof (superstizione) Italianen dragen vaak een geluksdrager of maken een bezwerend gebaar om ongeluk af te zweren.

- Dinsdag en vrijdag zijn geen favoriete dagen (vrijdag herinnert aan de dood van Jezus, dag van de duivel en hekserij. Dinsdag herinnert aan Mars, god van oorlog). Dit zijn dus geen dagen om te trouwen.

- De uitdrukking: ‘in bocca al lupo’ (in de mond van de wolf) wordt gebruikt om iemand succes te wensen. Hierop wordt geantwoord: ‘crepi il lupo’ (dat hij moge creperen). Zeg dus niet zomaar: ‘grazie’, want dit weert het geluk af.

- Wordt er wijn op tafel gemorst dan zullen Italianen hun vingers hierin dopen en wat achter hun oorlel doen... Zout of olie morsen op tafel brengt ongeluk. Als dit gebeurt, pak dan wat zout en gooi het over je linkerschouder of gooi wat zout op de olievlek.

- Het getal 17 brengt ongeluk; zo zul je niet gemakkelijk in een vliegtuig stoelenrij 17 tegenkomen en heet de Renault 17 in Italië: Renault 117.

- Het getal 13 brengt geluk. Ga echter niet met 13 mensen aan tafel zitten, dit brengt weer ongeluk, want dit herinnert aan het Laatste Avondmaal van Jezus. Dek dan de tafel voor 14 personen, compleet met bord en bestek, waarbij je één plaats leeg laat.

- In de regen lopen brengt geluk (Sposa bagnata, sposa fortunata...).

75

- Bij het weggaan niet iemand twee keer groeten, dan zie je elkaar nooit meer.

- Je moet een bed niet dekken waarbij je met de voeten naar de deur ligt: zo liggen doden opgebaard.

- Een badhanddoek niet met twee mensen gebruiken: daar komt ruzie van.

- Een paraplu niet in huis openen: dat brengt ongeluk.

- Een spin in de avond brengt mooi weer, maar sla geen spin dood in de ochtend of avond want dat brengt ongeluk.

VoordringenIn voordringen zijn de Italianen meesters! Sta je bij de bakker in de rij, krijgt toch iemand het weer voor elkaar om voor te dringen!

Of sta je in een gigantische rij voor een kassa om een kaartje te kopen, dringt iemand gewoon voor om "alleen maar iets te vragen aan de caissière". Maar als hij of zij er toch staat: “snel even een kaartje kopen".

KledingmatenWanneer je in Italië gaat winkelen, schrik dan niet van het feit dat de kleding nogal klein uitvalt. De maten zijn gewoon anders:

Land MaatItalië 38 40 42 44 46 48 50 52 5

4Nederland 32 34 36 38 40 42 44 46 4

8

76

77

ITALIAANS VOOR BEGINNERS. TAALPROBLEMEN EN BEGROETINGEN

Ik spreek geen Italiaans Non parlo italianoIk spreek maar een beetje Italiaans Parlo un po’di italianoGoedemorgen Buongiorno Goedemiddag BuongiornoGoedenavond (na 15.00 of 16.00 u.)

Buonasera

Welterusten BuonanotteWelkom Benvenuto/aTot ziens ArrivederciTot straks A dopoTot morgen A domaniGoede reis Buon viaggioIk versta u niet Non capiscoKunt u wat langzamer praten? Potrebbe parlare lentamente, per

favore? Kunt u dat nog even herhalen? Potrebbe ripetere, per favore?Spreekt u Duits/Engels/Frans? Parla tedesco/ingIese/francese?Ik ben buitenlander/buitenlandse Sono straniero/aIk ben Nederlander/Nederlandse Sono olandeseKunt u een kamermeisje sturen? Potrebbe mandare una camerieraNee NoHoe maakt u het? Uitstekend, dank u

Come sta? Bene, grazie

Hoe zeg je dit in het Italiaans? Come si dice in Italiano?Hoe is uw naam? Come si chiama?Mijn naam is Mi chiamoHallo! Hoe gaat het? Ciao! Come va?Hoe spreek je dit uit? Come si pronuncia?Dit kan ik niet lezen Non so leggere I’italianoHet Italiaans is niet moeilijk/gemakkelijk

L’italiano non difficile/facile vaste

Waar komt u vandaan? lei de dove viene?Ik kom uit Nederland Vengo dall’OlandaSpreken we af voor het hotel? Ci diamo appuntamento davanti

all’albergoJa, om een uur/om ... uur Si, all’una/alle...Laat me met rust! Mi lasei stare! Daar ben ik niet van gediend Non, il caso

78

79

ITALIAANSE ETIQUETTE BELEEFD‘Alstublieft’ bij aanreiken is ‘prego’, maar wordt niet zo consequent gebruikt als in Nederland. ‘Prego’ betekent ook ‘graag gedaan’, ‘tot uw dienst’ en ‘gaat uw gang’. Bedanken doe je met ‘grazie’.

TELWOORDEN, REKENEN

0 zero1 uno/a2 due3 tre4 quattro5 cinque6 sei7 sette8 otto9 nove10

dieci

11

undici

12

dodici

13

tredici

14

quattordici

15

quindici

16

sedici

17

diciassette

Wilt u even meekomen? Mi segua?U mag ons land niet binnen Lei non pu’entrare nel nostro paeseWij moeten u terugsturen Dobbiamo rimandarla/mandaria

interdietroDit nemen wij in beslag Questo lo sequestriamoIs hier een toilet aanwezig? Avete la toilette?U moet even mee naar het bureau Deve venire al

commissariato/comandoKan ik op de kamer ontbijten? Posso fare colazione in camera?handdoek l’asciugamano

80

18 diciotto19 diciannove20 venti21 ventuno22 ventidue28 ventotto30 trenta40 quaranta50 cinquanta60 sessanta70 settanta80 ottanta90 novanta100

cento

101

centouno

123

centoventitré

200

duecento

500

cinquecento

badhanddoek il telo da bagnozeep Il saponetoiletpapier la carta igienicaprullenbak il cestino kussensloop la federaIk wil graag een andere kamer Vorrei un’altra camera

81

ETEN EN DRINKEN ONTBIJTEN. La (prima) colazione (het ontbijt) is in Italië in pensions en familiehotels beperkt tot caffè (koffie), latte (melk), tè (thee), cioccolata (warme chocolademelk), pane (brood), burro (roomboter) en marmellata (jam). Veel Italianen geven er de voorkeur aan buitenshuis te ontbijten, met een cappuccino en een brioche of cornetto (zoet broodje), staande aan een bar (café). Voor consumpties al tavolo (zittend aan een tafeltje) gelden andere prijzen en betaal je vaak bijna het dubbele. Koffie wordt op elk uur van de dag gedronken, er is geen vaste koffietijd zoals in Nederland. Als je ‘un caffè’ bestelt, krijg je espressokoffie, een klein kopje heel sterke kofie. Verder heb je nog ristretto (nog sterker dan espresso, meer iets om je vulpen mee te vullen), caffè lungo (minder sterk dan espresso, met iets meer water), cappuccino (met melkschuim en naar Nederlandse smaak algemeen erg lekker), caffè macchiato (met een scheutje melk), caffè Hag (caffeïnevrije koffie). Ik wil betalen Vorrei pagareVoor ieder een aparte rekening alstublieft

Por ognuno un conto aparte, per favore

Ik eet alleen vegetarische maaltijden

Mangio solo piatti vegetariani

Kunt u iets aanbevelen? Cosa mi consiglia? Eet smakelijk Buon appetitoGezondheid! Alla sua salute!Kunt u mij de weg wijzen naar Potrebbe dirmi dove trovo ?Zal ik je naar het hotel brengen? Ti accompagno in albergoBedankt voor de leuke avond Grazie per la belle serata

82

asbak portacenere

bestek

posate

fles bottigliabier birraglas bicchiere lepel cucchiaiomes coltellopeper pepezout saleservet

tovagliolo

vork forchetta

Nuttige zakenREISVERZEKERINGMocht je er nog niet aan gedacht hebben: sluit een reisverzekering af als je kostbare spullen meeneemt. Combineer dit eventueel met een ziektekostenverzekering. Informeer wel eerst bij je ouders of die ziektekostenverzekering nodig is. De meeste ziekenfondsen en ziektekostenverzekeringen dekken namelijk ook buitenlandreizen. Neem natuurlijk wel de gegevens (hulpverleningsadressen en telefoonnummers) mee. Je moet zelf zo’n verzekering afsluiten. Dat kan niet via de leiding. De permanente reisverzekering werkt natuurlijk ook, maar heeft meestal een hoog eigen risico.

ADRESSENIn jeugdherberg Heidelberg verblijven we in een meerpersoonskamer en beschikken we over een wastafel, douche en toilet. Bedlinnen is bij de prijs inbegrepen. Je dient echter zelf voor handdoeken te zorgen. Jugendherberge Heidelberg Hotel in Montecatini TermeTiergartenstraBe 569120 Heidelberg, Duitsland Adres nog onbekend00 49 6 22 165 199-0

TELEFOONNUMMERS LEIDINGDhr. Snoek: 0031-621 953 940

83

84

85

86