1""

Sociaal#culturele'praktijken"Emilie&Van&Daele&

"

""

"

"

1. Wie"staat"in"het"hart"van"de"praktijk?"

2. Hoe"handelt"de"sociaal#culturele"professional?"

3. Wat"is"de"aard"van"de"activiteiten?"Welke"functies"heeft"de"praktijk?"

4. Waarom"wordt"de"praktijk"opgezet?"Welke"verandering"heeft"de"praktijk"voor"ogen?"

Mensen%

Op"de"naad"tussen"individu"en"samenleving"

2""

Wat$zijn$sociaal-culturele$praktijken?$Sociaal#culturele"praktijken"heb"je"in"geuren"en"kleuren."Het"is"dan"ook"moeilijk"een"definitie"

te"geven"die"alle"aspecten"van"een"sociaal#culturele"praktijk"omvat."Hieronder"vind"je"een"

reeks"bouwstenen"waarmee"je"naar"bestaande"praktijken"kan"kijken,"maar"waarmee"je"ook"

zelf"sociaal#culturele"praktijken"kan"opzetten"en/of"verder"ontwikkelen."

"

De"bouwstenen"laten"je"toe"een"antwoord"te"zoeken"op"de"wie,"hoe,"wat"en"waarom"vraag:"

# Wie"staat"in"het"hart"van"de"sociaal#culturele"praktijk?"# Hoe"handelt"de"sociaal#culturele"professional"in"de"praktijk?"# Wat"is"de"aard"van"de"activiteiten"die"wordt"ingezet?"Welke"functie"heeft"de"praktijk?"

# Waarom"wordt"de"praktijk"opgezet?"Welke"verandering"heeft"de"praktijk"voor"ogen?"

"

In"wat"volgt"nemen"we"elk"van"deze"bouwstenen"kort"onder"de"loep."

"

"

"

"

"

"

""

"

"

"

"

"

3""

Bouwsteen$1:$Wie$staat$in$het$hart$van$SCP?$In"het"hart"van"SCP"staan"mensen."SCP"zijn"er"voor"en"door"mensen."SCP"ontstaan"uit"en"

worden"gedragen"door"mensen."SCP"ontstaan"door"ambities"of"dromen"van"mensen,"soms"

ontstaan"ze"uit"verontwaardiging"of"uit"behoeften…".""

Een$‘bundeling’$van:$# Mensen,"krachten,"talenten,"mogelijkheden,"dromen,"ambities,"verontwaardiging,"

noden,"behoeften,"netwerken."

# Deze"bundeling"kan"verschillende"vormen"aannemen:"individuen,"fysieke"groep,"

buurt,"straat,"generatie,"online#community,…"

# Ook"als"professional"maak"je"deel"uit"van"deze"bundeling!"

Een$‘sociaal-cultureel’$hart$Sociaal:"

# Sociaal"in"zin"van"‘samen’,"‘in"groep’"

# Sociaal"in"de"zin"van"‘sociaal#rechtvaardig’:"open,"solidair,"iedereen"is"hier"welkom"

Cultureel:"

# Ieder"heeft"zijn"eigen"bestaansachtergrond,"cultuur,"context,"talenten"etc."(je"bent"

niet"neutraal,"je"bent"geen"onbeschreven"blad)."

Een$‘divers’$hart$$# Niet"alleen"in"de"zin"van"etnische"diversiteit,"maar"ook"bijvoorbeeld"

sociaaleconomische"diversiteit,"opleidingsniveau…"

# Ook"rekening"houdend"met"de"diverse"leerstijlen"van"mensen;"denker,"doener,"

kennisverwerver,"speler…"."

Deelnemer$of$deelhebber?$Wie"is"de"eigenaar"van"een"sociaal#culturele"praktijk?"Ben"jij"dat"als"professional?"Zijn"dat"de"

vrijwilligers"die"jij"begeleidt/ondersteunt?"In"welke"mate"hebben"de"deelnemers"van"een"

aanbod"eigenaarschap,"medezeggenschap?"

Belang$van$de$groep?$Welke"rol"speelt"de"groep?"Heeft"het"groepsgebeuren"een"meerwaarde"(netwerk,"

modelleren,"uitwisseling,"oefenplaats,"collectiviseren,"…)"voor"de"praktijk?"

Mogelijke$vragen$ten$aanzien$van$de$praktijk:$# Op"wie"richt"de"praktijk"zich"(voor&wie)?""# Wie"zijn"de"eigenaars"van"de"praktijk"(door&wie)?"# Wie"geeft"de"praktijk"vorm?"

# Welke"plaats"krijgen"vrijwilligers"binnen"de"praktijk?"

# Welke"rol"speelt"de"professional"in"de"praktijk?"

# Wordt"hier"gewerkt"met"doelgroepen?"

# Krijgen"de"dromen,"ambities,"noden"van"mensen"hier"ruimte?"

# Hoe"wordt"hier"omgegaan"met"diversiteit?"Om"welke"diversiteit"gaat"het?"

# Wordt"er"op"het"niveau"van"de"werkvormen"rekening"gehouden"met"de"diverse"

leerstijlen"van"mensen?"

# Wordt"er"groepsmatig"gewerkt?"Zo"ja,"waarom?"

4""

Bouwsteen$2:$Hoe$handelt$de$sociaal-culturele$professional?$Hoe"wordt"in"de"praktijk"gehandeld"en"omgegaan"met"de"betrokkenen"–"of"dat"nu"

vrijwilligers,"deelnemers,"een"specifieke"doelgroep"of"het"brede"publiek"is?"Wat"zijn"de"

handelingsprincipes"van"de"professional/vrijwilliger"in"de"praktijk?"Hieronder"vind"je"een"

reeks"van"die"handelingsprincipes."Het"gaat"hier"niet"om"een"definitieve"lijst,"wel"om"enkele"

voorbeelden."Ook"niet"alle"handelingsprincipes"zullen"in"elke"praktijk"aanwezig"zijn."

"

# Vertrekken"vanuit"de"realiteit"en"leefwereld"van"mensen"(zonder"te"

(ver)oordelen)"

# Participatief"werken,"handelen"in"dialoog"(over"doelstelling,"inhoud,"aanpak,"over"

hoofd#"en"bijzaak…)"

# Deelnemers"niet"louter"zien"als"consumenten,"maar"ook"als"deelhebbers"(werken"

mét"en"niet"louter"voor"de"deelnemers)"

# Omgaan"met"verschil"en"verscheidenheid"

# Ontmoeting"en"netwerking"faciliteren"

# Ruimte"geven"aan"initiatief"

# Mensen"en"groepen"ruimte"geven"om"te"groeien"

# Mensen"stimuleren"tot"zelfstandigheid"

# Talenten"stimuleren"

# Mensen"en"hun"mogelijkheden"versterken"

# Het"geloof"daadwerkelijk"een"verschil"te"kunnen"maken"stimuleren"

# Leren"uit"ervaring"en"uit"leefwereld"van"mensen"aanmoedigen"

# …"

Mogelijke$vragen$ten$aanzien$van$de$praktijk:$# Hoe"zit"het"met"de"handelingsprincipes"binnen"deze"praktijk?"

# Zijn"er"handelingsprincipes"waar"sterk"op"wordt"ingezet?"Hoe"wordt"er"op"die"handelingsprincipes"ingezet?"

# Welke"handelingsprincipes"komen"niet"of"minder"aan"bod"in"de"praktijk?"

# Welke"handelingsprincipes"zijn"een"uitdaging"of"kans"voor"de"praktijk?"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

5""

Voorbeeld:$Lesmethodiek$van$Wisper$

Zes$principes$of$pijlers$zijn$belangrijk$in$de$aanpak$"

1. Uitdaging$creëren:"een"deelnemer"moet"een"droom"hebben,"iets"dat"hij"wil"bereiken."

2. Veiligheid$creëren:"een"deelnemer"kan"pas"experimenteren"als"hij"niet"te"faalangstig"

is."In"kunsteducatie"is"een"‘goed"of"fout’#aanpak"uit"den"boze."

3. Vrijheid$en$zelfsturing:"creatieve"experimenten"betekenen"dat"er"een"ruime"marge"is"

voor"het"eigen"initiatief"en"de"eigen"keuzes"van"deelnemers."

4. Bekrachtiging:"de"activiteiten"moeten"leuk"zijn"om"te"doen"(intrinsieke"beloning)"en"

de"docent"gaat"actief"de"realisaties"van"de"deelnemer"aanduiden"en"goedkeuren."

5. Modelgedrag:"mensen"leren"door"imiteren,"de"begeleider"moet"een"creatief"model"

zijn."

6. Inzicht$bieden:"het"is"ook"in"de"actieve"kunsteducatie"goed"dat"deelnemers"de"

inhoud"en"het"eigen"leerproces"begrijpen."

"

"

$$ $

6""

Bouwsteen$3:$Welke$functies$heeft$de$praktijk?$Het"SCVW"kent"verschillende"functies:"de"educatieve"functie,"de"gemeenschapsvormende,"

de"culturele"en"de"maatschappelijke"activeringsfunctie.""

Een$functie$≠$een$doelstelling$Het"begrip"functie"refereert"aan"de&aard&van&de&activiteiten"die"je"organiseert"om"een"

bepaalde"doelstelling"te"realiseren"en"situeert"zich"dus"aan"de"kant"van"de"interventie."

Een$voorbeeld$# De$doelstelling:"op"het"einde"van"de"dag"staat"er"een"tent"recht.""# De$functie:"de"manier"waarop"die"tent"wordt"opgezet.""

o Bijvoorbeeld"aan"de"hand"van"de"gemeenschapsvormende"functie:"door"het"

samen"opzetten"van"een"tent,"doen"we"samen"iets,"werken"we"samen"en"

worden"onze"banden"versterkt."Niets"zo"gemeenschapsvormend"als"samen"

iets"realiseren!"

o Bijvoorbeeld"aan"de"hand"van"de"educatieve"functie:"door"mee"een"tent"op"te"

zetten,"leer"ik"zelf"hoe"ik"dit"type"tent"kan"opzetten,"welke"stappen"ik"moet"

volgen,"waar"ik"zeker"op"moet"letten…"

De$4$functies$# De$educatieve$functie:$leren"van,"leren"door,"leren"in,"kritische"reflectie,"zelf"

betekenis"geven;"niet3formeel&en&informeel!"# De$gemeenschapsvormende$functie:$leren"over"en"in"gemeenschap,"zelf"

gemeenschap"vormen"(groepsvorming),""versterken"en"vernieuwen"van"het"sociale"

weefsel…"."

# De$maatschappelijke$activeringsfunctie:$empowerment,"sterker"worden,"sociale"

actie"ondernemen,"zelf"verandering"in"gang"zetten,"maatschappelijke"verandering$realiseren"

# De$culturele$functie:"cultuur"consumeren,"uitwisselen,"bevragen,"creëren/maken,"

beleven,"…"."

Mogelijke$vragen$ten$aanzien$van$de$praktijk$# Op&welke&manier"wordt"de"doelstelling"van"de"praktijk"gerealiseerd?"# Wordt"in"de"praktijk"geleerd?"Gaat"het"om"leerprocessen?"

# Wordt"in"de"praktijk"gemeenschap"gevormd"of"vorm"gegeven"aan"de"gemeenschap,"

sociaal"weefsel"versterkt?"

# Wordt"in"de"praktijk"actie"ondernomen,"maatschappelijke"verandering"in"gang"gezet?"

Worden"er"mensen"empowered?"

# Wordt"in"de"praktijk"cultuur"beleefd,"bevraagd,"uitgewisseld,"gecreëerd,"

geconsumeerd?"

$"

"

"

7""

Voorbeelden$"

$"

REPAIRCAFÉS"

Doelstelling:"mensen"consumeren"anders"en"minder""

Stel$dat$NBV$geen$SC-beweging$was:$# Aard"van"de"activiteiten:"dwingen,"besparen…"

NBV$is$een$sociaal-culturele$organisatie:$$# Educatieve"functie:"mensen"minder"doen"

consumeren"door"ze"samen"te"brengen"in"een"

repaircafé"en"van"elkaar"te"laten"leren"hoe"je"spullen"kan"herstellen."

$"

SAMENTUINEN"

Doelstelling:"meer"mensen"tuinieren"ecologisch"

Stel$dat$Velt$geen$SC-organisatie$is:$# Aard"van"de"activiteiten:"lobbyen"om"een"verbod"

te"laten"uitschrijven"voor"pesticiden."

Velt$is$een$SC-organisatie:$# Gemeenschapsvormende"functie:"Mensen"

samenbrengen"in"ecologische"samentuinen"waar"ze"dingen"delen"en"leren"van"elkaar."Samen"zijn"

ze"sterker"en"vormen"ze"een"ecologisch"

gemeenschap."

$"

"

"

ONTROLLEN"SPANDOEK"

Doelstelling:"kernwapens"weg"uit"België""Stel$dat$Vredesactie$geen$SC-organisatie$was:$

# Aard$van$de$activiteiten:$wetenschappelijk"onderzoek"voeren"om"het"gevaar"van"

kernwapens"te"staven,"gerechtelijke"acties"

ondernemen…$Vredesactie$is$een$sociaal-culturele$organisatie:$

# Maatschappelijke$activeringsfunctie:$mensen/groepen"ruimte"bieden"om"zelf"sociale"

actie"(bijvoorbeeld"het"ontrollen"van"een"

spandoek)"te"ondernemen"en"zelf"verandering"in"

gang"zetten,"te"wegen"op"het"beleid."

$"

PIXELTEAM"

Doelstelling:$mensen"in"kans"armoede"integreren"in"de"

maatschappij""

Stel$dat$KWB$geen$SC-organisatie$was:"• Aard$van$de$activiteiten:$mensen"verplicht"

vrijwilligerswerk"laten"doen"om"zich"te"integreren."

KWB$is$een$sociaal-culturele$organisatie:"• Culturele$functie:$mensen"laten"fotograferen,"

cultuur"laten"maken,"beleven"en"bevragen;"

fotografie"is"het"bindend"element"waarrond"

mensen"sociaal"weefsel"opbouwen"

"

"

$ $

8""

Bouwsteen$4:$Welke$verandering$heeft$de$praktijk$voor$ogen?$Sociaal#culturele"praktijken"komen"niet"gewoon"uit"de"lucht"vallen."Ze"zijn"er"om"een"

bepaalde"reden,"omdat"ze"iets"willen"bereiken,"veranderen,"in"gang"zetten…"

De$eigen$doelstelling$van$de$praktijk$en$de$grotere$maatschappelijke$doelstelling$Eén"praktijk"alleen"verandert"de"wereld"niet."Maar"vaak"bevindt"een"praktijk"zich"in"een"

samenspel"met"andere"praktijken."In"dit"samenstromen"met"andere"praktijken"zit"wel"de"

potentie"dat"op"langere"termijn"een"aantal"(maatschappelijke)"spelregels"kunnen"worden"

veranderd."Deze"andere"praktijken"kunnen"ook"praktijken"van"andere"organisaties"of"spelers"

zijn."

"

Bijvoorbeeld:"één"repaircafé"gaat"niet"zorgen"voor"een"duurzame"samenleving."Op"lokaal"

vlak"zorgt"een"repaircafé"er"wel"voor"dat"x"aantal"toestellen"niet"op"de"vuilnisbelt"belanden."

Op"die"manier"draagt"een"repaircafé"samen"met"andere"praktijken"(zoals"het"opzetten"van"

lokale"en"duurzame"voedselsystemen,"promoten"van"fietsverkeer,"aanwezig"zijn"op"de"

Klimaattop…)"op"lange"termijn"wel"bij"aan"een"meer"duurzame"samenleving."

Op$de$naad$tussen$individu$en$samenleving$$Sociaal#culturele"praktijken"spelen"zich"af"ergens"op"de"naad"tussen"individu"en"samenleving."

De"ene"praktijk"is"meer"gericht"op"de"individuele"ontplooiing"van"mensen,"de"andere"dan"

weer"op"de"(structurele)"verandering"van"de"samenleving.""

# Verandering"op"het"niveau"van"het"individu,"de"burger,"groepen"(leerprocessen,"

ontwikkelingsprocessen,"belevingsprocessen…)"

# Verandering"op"het"niveau"van"instituten,"structuren,"organisaties"

# Verandering"op"het"niveau"van"de"samenleving:"maatschappelijke"spelregels"

veranderen."

De$richting$van$de$verandering$Sociaal#culturele"praktijken"veranderen"niet"zo"maar"om"het"even"wat."Een"sociaal#culturele"

praktijken"zijn"gericht"op"een"democratische,"solidaire,"inclusieve"en"duurzame"samenleving."

Mogelijke$vragen$ten$aanzien$van$de$praktijk$# Wat"wil"de"praktijk"veranderen?"Wat"is"de"doelstelling"van"de"praktijk?"

# Op"welk"niveau"(individu,"instituut,"samenleving)"wil"de"praktijk"verandering"

realiseren?"

# Stroomt"de"praktijk"samen"met"andere"praktijken?"

# Zijn"er"nog"andere"manieren"om"de"doelstelling"van"de"praktijk"te"bereiken?"

"

"

$ $

9""

Voorbeeld:$Vredesactie$“Ik$stop$wapenhandel”.$$

De$ultieme$doelstelling$De"verandering"die"Vredesactie"ultiem"voor"ogen"heeft,"is"wapenhandel"te"stoppen."Zij"

spreken"daarvoor"ons"als"burgers"aan"om"ons"daarvoor"in"te"zetten."Als"dit"de"ultieme"

doelstelling"is,"wat"zijn"dan"de"verschillende"stappen"die"daartoe"leiden?"

De$lobbytour$Eén"van"de"praktijken"die"Vredesactie"onderneemt"is"het"organiseren"van"een"Lobbytour."

Deze"wandeling"in"de"Europese"wijk"leidt"langs"verschillende"‘lobbybedrijven’."De"wandeling"

leidt"in"eerste"instantie"tot"verontwaardiging."In"tweede"instantie"wil"deze"wandeling"ons"

burgers"aanzetten"om"mee"actie"te"voeren."

Spandoek$ontrollen$Eén"andere"praktijk"van"Vredesactie"die"(misschien"meer)"bijdraagt"aan"de"doelstelling"“Ik"

stop"wapenhandel”"is"het"ontrollen"van"een"spandoek"door"een"vrijwilliger"in"het"parlement"

(cf."Filmpje"LMS).""

"

"

"

""