Juni 2016

TOEKOMST VAN ZIEKENHUISZORG ONDERZOEK FNV

Deze pdf is interactief:

Door de clickable inhoudsopgave komt u direct op de pagina of artikel van uw keuze.

Via de home-button keert u weer terug naar de inhoudsopgave.

U kunt natuurlijk ook gebruik maken van de standaard interface van uw pdf reader.

Toekomst van ziekenhuiszorg onderzoek FNV 03

voorwoord

Voor u ligt het rapport van het onderzoek naar de toekomst van de ziekenhuiszorg. Dit onderzoek is uitgevoerd in

opdracht van de FNV in de eerste helft van 2016. Middels het onderzoek is getracht meer inzicht te krijgen in de

ontwikkelingen binnen de ziekenhuissector n de arbeidsmarkt. Dit is gedaan door middel van literatuuronderzoek

en interviews met stakeholders en experts uit de ziekenhuissector en experts daarbuiten die de arbeidsmarkt-

ontwikkelingen kunnen duiden. Dit onderzoek vormt een beginpunt voor de FNV om haar beleid en visie ten aanzien

van de curatieve sector te gaan (her)vormen en waar nodig discussies, zowel intern als extern, aan te gaan over

komende ontwikkelingen. Het rapport heeft dan ook vooral het doel om deze interne discussie aan te wakkeren en

onderwerpen bloot te leggen die vragen om een nieuwe/andere invulling dan voorheen. Daar de onderzoeker geen

achtergrond heeft binnen de vakbond, was het mogelijk om met stakeholders en leden open in gesprek te gaan en te

vragen waar zij kansen zagen voor de vakbond. Deze zijn verwoord in aparte onderdelen binnen het rapport, waar zij

(anoniem) aan het woord komen en tezamen aangeven welke kansen en bedreigingen zij zien in de sector en op de

arbeidsmarkt.

Het was een uitdaging om in de korte tijdspanne die het onderzoek betrof zowel de ontwikkelingen in de ziekenhuis-

sector alsmede de arbeidsmarkt te schetsen en tegelijkertijd recht te doen aan alle input van de genterviewden. Om

een kader te bieden voor alle input en de veelheid aan ontwikkelingen die in de toekomst van belang kunnen zijn is

gewerkt met scenarios. Deze geven niet de werkelijkheid van de toekomst weer, maar bieden wel de mogelijkheid

over twee belangrijke zaken verder te spreken: de snelheid waarmee technologie zich ontwikkelt en de invulling van

de personele planning. Op deze wijze bieden de scenarios aan de FNV de mogelijkheid om met leden en externe

partijen de discussie aan te gaan over huidige werkwijzen en stappen die de toekomst (binnen elk scenario) vraagt.

Dit onderzoek betreft geen eindpunt of oordeel, maar roept zowel de bond als de ziekenhuizen en stakeholders op

om het gesprek aan te gaan en gezamenlijk de uitdagingen op te pakken omtrent technologie en personele

bezetting nu en in de toekomst.

VOORWOORD

Inhoudsopgave

04 Toekomst van ziekenhuiszorg onderzoek FNV

INHOUDSOPGAVEVOORWOORD 03

SAMENVATTING EN AANBEVELINGEN 05

1. De toekomst van de ziekenhuissector en de

arbeidsmarkt 05

2. Aanbevelingen 05

DEEL 1 ACHTERGROND ONDERZOEK FNV 07

1.1. Onderzoek en probleemstelling 07

1.2. Werkwijze 07

1.3. Leeswijzer 10

1.4. Dankwoord 10

DEEL 2 ARBEIDSMARKT ZORG 11

2.1. Demografische ontwikkelingen 11

2.2. Arbeidsmarkt zorg 11

2.3. Ontwikkelingen ziekenhuiszorg 13

2.4. Uitdagingen voor de arbeidsmarkt 16

2.5. De toekomstige zorgvraag 17

DEEL 3 TRENDS EN ONZEKERHEDEN 18

3.1. Introductie 18

3.2. Leeswijzer 18

3.3. Trends 18

Intermezzo ontwikkelingen in twee

gelieerde sectoren 24

Ontwikkelingen laboratoria 24

Ontwikkelingen ambulancezorg 24

3.4. Onzekerheden 28

3.5. Impact trends en onzekerheden 30

DEEL 4 SCENARIOS VOOR DE TOEKOMST 51

4.1. Introductie 51

4.2. Leeswijzer 51

4.3. En nu verder scenario 1 52

Mogelijkheden FNV 53

4.4. De zorg bouwt voort scenario 2 54

Mogelijkheden FNV 56

4.5. De zorg van de toekomst scenario 3 57

Mogelijkheden FNV 58

4.6. De zorg over de toekomst scenario 4 59

Mogelijkheden FNV 60

CONCLUSIE 61

AANBEVELINGEN 63

1. Opstellen visie technologie 63

2. Opstellen visie strategische personeels-

planning 64

3. Opstellen visie arbeid in de toekomst 64

LITERATUURLIJST 65

BIJLAGEN 70

Bijlage 1 - Deel 1 interviews experts 70

Bijlage 2 Deel 2 interviews ziekenhuizen /

stakeholders 71

Bijlage 3 - Overzicht genterviewde 72

COLOFON 75

Toekomst van ziekenhuiszorg onderzoek FNV 05

Samenvatting en aanbevelingen

SAMENVATTING EN AANBEVELINGEN1. DE TOEKOMST VAN DE ZIEKENHUISSECTOR EN DE ARBEIDSMARKT

De arbeidsmarkt van de ziekenhuiszorg wordt ben-

vloed door vele ontwikkelingen. Meer mensen met

chronische ziekten in samenhang met de vergrijzing

van de be volking drukken op de vraag naar personeel in

de zorg. Veel ziekenhuizen ondervinden financile

knelpunten en zij werken hard aan een nieuw profiel

om in de toekomst goede zorg te kunnen blijven

bieden. De zorg neemt een grote plek in op de

Nederlandse arbeidsmarkt. De ziekenhuissector is (nog)

geliefd en mensen willen er graag werken. Wel is de

uitstroom van professionals hoog in de zorg en is er in

recente jaren in de sector een lichte daling in werk-

gelegenheid waarneembaar. Daarnaast kent de zorg

uitdagingen: zoals ouder wordende werknemers, die

vragen om een aanpak vragen voor de inzetbaarheid

van deze medewerkers.

Om in te kunnen spelen op deze ontwikkelingen is de

FNV in 2016 gestart met een FNV breed visietraject,

waarbinnen dit onderzoek tezamen met een onder-

zoek naar de care sector aanleiding moet geven voor

de invulling van visie en beleid ten aanzien van zorg in

de komende jaren.

Aan de hand van de door de FNV geformuleerde onder-

zoeksvragen naar de ontwikkeling in de ziekenhuiszorg

en de arbeidsmarkt zijn vier scenarios opgesteld. Deze

geven een antwoord op de impact van ontwikkelingen

ten aanzien van werkgelegenheid en de arbeidsvoor-

waarden in de ziekenhuissector en geven een richting

aan de interventiemogelijkheden per scenario. Het

onderzoek is opgedeeld in literatuuronderzoek en

interviews met stakeholders in en rondom de zieken-

huissector.

Twee themas komen naar voren die in de toekomst een

grote impact zullen hebben op zowel ziekenhuizen als

de arbeidsmarkt: technologische ontwikkelingen en

personele planning. Het is voor de FNV essentieel om

een hernieuwde visie te ontwikkelen die rekening

houdt met niet alleen de arbeidsmarkt, maar de gehele

ziekenhuissector (zorg en welzijnssector), waarbij het

ziekenhuislandschap van de nabije toekomst het uit-

gangspunt vormt. Bewustwording vergroten moet

hierin een sleutelrol krijgen n goede voorbeelden

kunnen worden ingezet door de FNV om te laten zien

hoe het anders kan.

In het kader van een hernieuwde visie en beleid moet

de FNV overwegen hoe zij de ziekenhuizen wil

be dienen en of dit dan enkel gericht blijft op werk-

nemers, of dat er ook in andere verbanden samen-

werking aangegaan wordt of gentensiveerd wordt?

Neemt de FNV hierbij een faciliterende of een sturende

rol in, of gaan zij voor co-creatie?

2. AANBEVELINGEN

De volgende aanbevelingen zijn gedaan naar aanleiding

van dit onderzoek. Vier scenarios schetsen een beeld

van de mogelijke werkelijkheid over 5 jaar op het vlak

van technologie en personele planning in de zieken-

huizen en de arbeidsmarkt. Om als vakbond een

inhoudelijke bijdrage te kunnen blijven leveren aan de

arbeidsmarkt van de ziekenhuissector zouden zij de

volgende zaken moeten ontwikkelen:

1. Stel een visie op omtrent technologie;

2. Stel een visie op omtrent strategische

personeels planning;

3. Stel een visie op omtrent arbeid in de zorgsector.

1. OPSTELLEN VISIE TECHNOLOGIEVoor de FNV is het van belang om een visie te ontwik-

kelen die invulling geeft aan uitdagingen op de arbeids-

markt voor werkgever (ziekenhuis/UMC) en werknemer.

Welke rol heeft technologie in de uitvoering van zorg-

verlening door zorgprofessionals en tot welke arbeids-

verhoudingen leidt dit? Wat is werken binnen een

ziekenhuis in de toekomst en welke waarden zijn hierbij

volgens de vakbond van belang. Waar staan zieken-

huizen nu en hoe gaan zij om met technologie; hebben

zij wel een visie? De FNV moet hierbij ingaan op het

macroniveau en de hoe-vraag. Hoe kunnen zieken-

huizen met het doorvoeren van technologie aan de slag

en wat betekent dit voor de rechtsverhouding en

bescherming van de werknemer in de toekomst? Hoe

ziet de arbeidsrelatie eruit wanneer op grote schaal

met eHealth gewerkt wordt binnen de ziekenhuismuren?

En hoe benvloedt dit het werk van niet-medische

professionals? Welke impact heeft dit op de arbeids-

markt in/rond het ziekenhuis? Welke vorm moet een

arbeidsovereenkomst hebben? En hoe ziet de cao er

06 Toekomst van ziekenhuiszorg onderzoek FNV

Samenvatting en aanbevelingen

dan uit? Op dergelijke vragen zal de FNV een antwoord

moeten geven om inhoudelijke input te kunnen blijven

leveren aan de arbeidsmarkt van de curatieve sector.

2. OPSTELLEN VISIE STRATEGISCHE PERSONEELSPLANNINGDoor de verschuiving en concentratie van zorg die

mome