Medicijnen bij een

informatie

tips

depressie

&

2 medicijnen bij een depressie

voelt zich somber, prikkelbaar of lusteloos. En hebt nergens meer zin of plezier in.

Dat kan duiden op een depressie. Uw arts heeftu daarom een antidepressivum voorgeschreven.Misschien slikt u dit voor het eerst, of al eentijdje. Of slikt u het weer opnieuw. Hoe danook: wie medicijnen gebruikt, moet dat op dejuiste manier doen. Want alleen dan hebben zeeffect. Hoe lang moet u uw antidepressivumgebruiken? Van welke bijwerkingen kunt u lastkrijgen? Wanneer kunt u er mee stoppen? Enhoe zit het eigenlijk met alcohol? En autorijden?De informatie in deze folder helpt u om uw medicijnen op een juiste en verstandige manierte gebruiken.

UHet begon met een soort

vermoeidheid. Alles dat andersvanzelf ging, kostte mij opeens

moeite. Daarna begon de twijfel.Allerlei negatieve gedachten spook-ten door mijn hoofd: doe ik dit wel

goed, komt dat wel goed over?Regelmatig reed ik huilend

van mijn werk

medicijnen bij een depressie 3

Bijna iedereen heeft wel eens een sombe-re bui of een dip. De meeste deskundigenspreken van een depressie als je mini-maal twee weken lang elke dag, of bijnaelke dag last hebt van somberheid en hetgevoel nergens meer zin in te hebben.Andere deskundigen houden liever eenlangere periode aan voordat ze de diagno-se depressie stellen.

Een depressie kan gepaard gaan met prik-kelbaarheid, vermoeidheid, lusteloosheid,geen zin in seks, weinig eetlust (of juistveel), moeite om je te kunnen concentre-ren, besluiteloosheid, slapeloosheid enlichamelijke onrust, gevoelens van zin-loosheid en waardeloosheid of zelfsgedachten over zelfdoding. Een depressiedoet zich bij iedereen anders voor.

Sommige mensen voelen zich langer dantwee jaar somber en lusteloos. Hundepressieve stemming schommelt, maargaat hooguit voor een korte periode weg.In dat geval spreken we van een chroni-sche depressie. Andere vormen van depressies zijn:

• winterdepressie die begint als de bladeren van de bomenvallen en weer verdwijnt in het voorjaar

• postnatale depressie na een bevalling

• manische depressie neerslachtige periodes worden afgewisseldmet periodes van grote uitbundigheid

De ene depressie is de andere niet

Een depressie komt vaker voor bij vrouwendan bij mannen. En hoewel je op elke leeftijdeen depressie kunt krijgen, is er bij vrouweneen duidelijke piek te zien tussen de 40 en45 jaar en boven de 70 jaar. Bij mannen ligtde piek tussen de 50 en 55 jaar en boven de 80. Ouderen zijn dus extra gevoelig vooreen depressie.

postnatale depressiemanische depressie

winterdepressie

4 medicijnen bij een depressie

Veel depressies, vooral lichte, gaan na een tijdje vanzelf weer over. Maar soms is behandeling nodig om weer goed te kun-nen functioneren. Thuis of op uw werkbijvoorbeeld. Een depressie kan op ver-schillende manieren behandeld worden:door gesprekken met een hulpverlener,door medicijnen of door een combinatievan beide. Praten met een hulpverlenerkan helpen om zicht te krijgen op uw situatie. Soms is alleen al een luisterendoor voldoende, soms is een systemati-scher vorm van gesprekstherapie nodig: psychotherapie. Uw huisarts zal u hier-voor doorverwijzen naar een instellingvoor de geestelijke gezondheidszorg(GGZ) of een zelfstandig gevestigd psychotherapeut of psychiater. Medicijnenzijn niet altijd nodig, maar kunnen heelzinvol zijn. Vooral als u in het dagelijksleven veel last heeft van uw depressie.Ook kunt u door het gebruik van medicij-nen meer profijt hebben van uw gespreks-of psychotherapie.

Hoe antidepressiva werken is nog niet opgehelderd. Wetenschappers vermoedendat depressieve mensen een tekort heb-ben aan bepaalde stoffen in de hersenen,zoals serotonine. Antidepressiva verho-gen de beschikbaarheid van deze stoffen.Ze nemen de oorzaak van een depressieniet weg, maar bestrijden alleen uw klachten: ze verbeteren de stemming.

Als de medicijnen werken, zult u merkendat er weer dingen zijn die u goed doen.Vaak slaapt u beter en krijgt u weer zinom iets te ondernemen. Omdat u zichiets beter voelt, heeft u meer baat bij uwpsychotherapie of gesprekken met uwhulpverlener. De medicijnen ondersteunen zo uw gesprekstherapie.

Wat doen antidepressiva?

Pillen of praten?

Door mijngesprekstherapie ben

ik op een andere maniergaan denken over mij-zelf, dat heeft zeker

geholpen.

medicijnen bij een depressie 5

Antidepressiva werken helaas niet direct.Het duurt meestal twee tot vier (bij oude-ren zelfs zes) weken voordat u zich betergaat voelen. Vervelend, omdat u weldirect vanaf het begin last kunt hebbenvan bijwerkingen. Als de bijwerkingen teheftig zijn, neem dan contact op met dearts die u behandelt. Stop echter nooit opeigen houtje met uw antidepressivum!

Meestal begint u met een lage dosering.Als u na vier tot zes weken nog weinigeffect merkt, kan uw arts de dosering ver-hogen. Pas nooit zelf de dosering aan! U kunt daardoor erg veel last van bijwer-kingen krijgen en zelfs ziek worden.Wanneer u een hogere dosering krijgt,neemt de kans op bijwerkingen toe. Alsdit het geval is, overleg dit dan met uwarts. Merkt u helemaal geen effect van uwmedicijn of heeft u te veel last van bijwer-kingen, dan kunt u in overleg met uw artsvoor een ander antidepressivum kiezen.

Soms komt het voor dat een depressievepatiënt onder invloed van antidepressivain een manische toestand komt. Dezepatiënt heeft geen antidepressiva nodig,maar stemmingsstabiliseerders. Neemdaarom bij plotseling grote toename vanenergie direct contact op met uw arts.

Als uw depressie gepaard gaat met angstaanvallen, ernstige onrust of slaapproblemen, is het natuurlijk heel vervelend als uw medicijnen niet directwerken. Daarom kan de arts u naast uwantidepressivum ook een slaap- of kalmeringsmiddel voorschrijven: een benzodiazepine. Uw angstaanvallen ofslaapstoornis zullen hierdoor hopelijksnel verminderen. U moet er rekeningmee houden dat u zich hierdoor in hetbegin wat suf kunt voelen. Als na enkeleweken het antidepressivum bij u begintaan te slaan, zal de arts u adviseren hetslaap- of kalmeringsmiddel te stoppen ofaf te bouwen. U heeft dit middel dan nietmeer nodig. Bovendien loopt u andershet risico dat u afhankelijk wordt van ditmiddel.

Beginnen met antidepressiva

Tipvan de huisarts

Veel patiënten nemen hunantidepressiva niet iedere dag in

of slaan zelfs een paar dagen over.Of nemen extra pillen. Ook stoppenze er vaak te vroeg mee. Dat is niet

verstandig, want dan hebbenantidepressiva weinig of

geen effect

6 medicijnen bij een depressie

Er zijn zo’n twintig verschillende anti-depressiva, je kunt ze verdelen over driegroepen. De eerste groep bestaat uit detricyclische antidepressiva (TCA’s), detweede uit de selectieve serotonine-heropname-remmers (SSRI’s). Daarnaastis er nog een groep antidepressiva die nietin een van deze twee groepen past. De SSRI’s en de TCA’s zijn even effectief.De TCA’s bestaan al wat langer en daar-door is veel bekend over hun werking envooral bijwerkingen. De bijwerkingen vande SSRI’s zijn niet minder dan die van deTCA’s, wel anders. Hiernaast vindt u demeest voorgeschreven antidepressiva.

Hoe bepaalt uw arts welk middel u krijgt?Zoals gezegd: TCA’s en de SSRI’s werkeneven goed. Uw arts houdt rekening metuw klachten, eventuele eerdere behande-lingen, risico’s op bijwerkingen en anderemedicijnen die u gebruikt.

TCA’sWerkzame stof Verkrijgbaar onder de naam

amitriptyline Amitriptyline, Sarotex, Tryptizolclomipramine Anafranil, Clomipraminedosulepine Prothiaden doxepine Sinequanimipramine Imipraminemaprotiline Maprotilinenortriptyline Nortrilentrimipramine Surmontil

SSRI’s citalopram Cipramilescitalopram Lexaprofluoxetine Fluoxetine, Prozacfluvoxamine Fevarin, Fluvoxamineparoxetine Paroxetine, Seroxatsertraline Zoloft

Overige antidepressiva mianserine Mianserine, Tolvon

(mianserine wordt niet meer aangeraden i.v.m. met ernstige bijwerkingen)

mirtazepine Remeronmoclobemide Aurorix, Moclobemidetrazodon Trazolanvenlafaxine Efexor

Welk antidepressivum?

medicijnen bij een depressie 7

Antidepressiva hebben helaas vaak vervelende bijwerkingen. Omdat iedereenanders reageert op medicijnen is het moei-lijk te voorspellen of u er veel of juist wei-nig last van zult hebben. De bijwerkingenhangen af van het soort middel, de dose-ring, hoe lang u het middel gebruikt, of unog andere middelen gebruikt en of u ergevoelig voor bent. De bijwerkingen zijn inde eerste weken van de behandeling hetsterkst. Wanneer u na de eerste vier wekennog steeds last heeft van bijwerkingen,bespreek dit dan met uw arts. Een anderantidepressivum kan soms uitkomst bieden.

Veel voorkomende bijwerkingen van TCA’szijn: verstopping, moeilijk plassen, drogemond, geen zin in seks, wazig zien, suf-heid, slaperigheid. Soms kan de eetlust toe-nemen. Vooral bij ouderen is duizeligheid(bij te snel opstaan) een veel voorkomendebijwerking.

Veel voorkomende bijwerkingen van SSRI’szijn: misselijkheid, diarree, verminderdeeetlust, angst, opwinding, nervositeit, zweten, slapeloosheid of juist extreme slaperigheid en loomheid, hoofdpijn,gewichtstoename (bij fluoxetine gewichts-afname) en seksuele problemen: verminderd libido en moeite met klaar-komen.

Bijwerkingen

Tip van de apotheker

Heeft u last van sufheidoverdag, neem dan uw medi-

cijnen in voordat u gaat slapen.Heeft u daarentegen last vanslapeloosheid: neem dan uw

medicijnen ‘s morgens in.

De bijsluiterIn een bijsluiter staan vaak alle bijwerkin-gen opgesomd. Soms is dat een hele lijst.Laat u zich hierdoor niet afschrikken, veelbijwerkingen zijn zeldzaam. Natuurlijkkunt u van een bijwerking last krijgen,maar er zijn ook veel mensen die maarweinig of helemaal geen last heeft vanbijwerkingen hebben. Veel apothekersgeven een eigen bijsluiter mee met lees-bare en begrijpelijke informatie over uwantidepressivum.

8 medicijnen bij een depressie

Ook kinderen en jongeren kunnendepressieve klachten hebben. Steedsmeer krijgen zij antidepressiva voor-geschreven. Over de werking en veiligheidvan antidepressiva bij kinderen en jongeren is echter nog weinig bekend.Terughoudendheid is daarom geboden.Behandeling van kinderen, tieners en adolescenten met ernstige depressieveklachten is een taak van de psychiater.

Ouderen zijn gevoelig voor het ontwikke-len van een depressie. Door het verliesvan partner, huis, lichamelijke gebrekenof eenzaamheid behoren ouderen tot eenrisicogroep voor het krijgen van eendepressie. Ook een chronische ziekte ofmedicijnen kunnen bij ouderen tot eendepressie leiden. Hun klachten als vergeetachtigheid of verwardheid wordenvaak met dementie verward en niet altijdals een depressie herkend. Ouderen meteen depressie hebben niet zozeer last vansomberheid, zij zijn eerder mat, gelaten,lusteloos of juist geagiteerd. Ook uit eendepressie bij hen zich vaak in lichamelijkeklachten, zoals hoofdpijn, benauwdheiden duizeligheid.

Depressieve klachten bij ouderen kunnengoed behandeld worden met antidepres-siva. Omdat ouderen vaak al (verschillen-de) medicijnen gebruiken, zal de arts hierrekening mee houden bij de keuze vanhet antidepressivum. Omdat ouderengevoeliger zijn voor bijwerkingen, zal dearts met een lage dosis beginnen. Ookduurt het bij ouderen langer voor hetmedicijn begint te werken: pas na zesweken is te beoordelen of het medicijnaanslaat.

Jongeren... ...en ouderen

medicijnen bij een depressie 9

Als u antidepressiva gebruikt, moet uvoorzichtig zijn met alcohol.Antidepressiva versterken de werking vanalcohol. Oppassen dus. Een glas wijn ofeen biertje kan twee keer zo hard aanko-men. Lees altijd de bijsluiter over de com-binatie van alcohol met uw medicijn.Twijfelt u, raadpleeg dan uw apotheker.

Antidepressiva beïnvloeden het reactie-vermogen en dus ook uw rijgedrag. Dit ismet name in de eerste week van gebruikhet geval, en vooral bij de TCA’s. VanSSRI’s is het minder voorspelbaar of zijvan invloed zijn op het rijgedrag. Overlegdaarom met uw arts als u uw auto nodigheeft. Voor uw werk bijvoorbeeld, of uwsociale contacten. En let op. Als u naasteen SSRI ook slaap- of kalmerings-middelen slikt, dan is autorijden zeker nietverstandig. De combinatie van deze tweemedicijnen heeft een versuffende werking.

Antidepressiva en alcohol

Tip van de apothekerLet op waarschuwingstekstop het etiket of op de gelewaarschuwingssticker op

de verpakking van uwmedicijn.

Tips bij een depressie

• Zorg voor structuur. Sta bijvoorbeeld elkedag op een vast tijdstip op, eet op eenvast tijdstip en ga elke dag op een vasttijdtip naar bed.

• Blijf als het kan werken. Dit geeft struc-tuur en houvast. Pas eventueel in overlegmet uw leidinggevende uw werktijden ende inhoud van uw werk aan.

• Lichaamsbeweging in de buitenlucht isgoed voor u. Ga bijvoorbeeld wandelen,fietsen of hardlopen.

• Stel niet teveel eisen aan uzelf. Beter éénding goed gedaan dan veel dingen half.

• Als u een partner en/of kinderen heeft:leg hen dan uit wat u heeft. Of laat hendeze brochure lezen. Zo kunnen zij uwsituatie beter begrijpen.

• Hou contact met mensen, ook al valt hetu misschien zwaar.

• Voel u vooral niet schuldig. Daar schiet uniets mee op. En uw omgeving ook niet.

Antidepressiva en autorijden

10 medicijnen bij een depressie

Als u zich beter voelt, is het verstandig uwmedicijnen nog zes maanden te blijvenslikken. Hiermee voorkomt u dat dedepressie weer opleeft. Dat lijkt makkelij-ker gezegd dan gedaan, zeker als u al eentijd geen klachten meer heeft en wel lastvan bijwerkingen. De verleiding is dangroot om ermee te stoppen. In de praktijkgebeurt dat helaas ook vaak. Bespreekmet uw arts hoe lang u uw medicijnenmoet gebruiken en wanneer u kunt stop-pen. Als u stopt met uw antidepressiva kunt uonttrekkingsverschijnselen krijgen, zekerals u dat ineens doet. Deze verschijnselenkunnen heel vervelend zijn, maar gaanbinnen een paar dagen of weken vanzelfover. Stop nooit ineens met uw antide-pressiva, maar bouw ze geleidelijk af. Ukunt bijvoorbeeld elke week of elke tweeweken de dosis iets verminderen. Trekhier gerust vier tot acht weken voor uit,langer kan ook. Maak in overleg met uwarts een afbouwschema, bespreek demogelijke onttrekkingsverschijnselen enwat u kunt doen als uw klachten terug-komen.

Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen? Hiernaast vindt u tips voor meerinformatie. Of neem contact op met uw arts of apotheker.

Stoppen met uw antidepressiva

slaap-problemen

slapeloosheid, nachtmerries

maag- en darmklachten

buikpijn, braken, misselijkheid,

diarree

griepverschijnselen zweten, rillingen,

spierpijn

psychische klachtenangst, prikkelbaarheid,

nervositeit

bewegingsstoornissen duizeligheid, gevoel van onrust, stijfheid,

trillingen

Onttrekkings-verschijnselen

bij ineens stoppen

medicijnen bij een depressie 11

Telefonische informatiediensten• Telefonisch spreekuur Cliëntenbond,

030 - 252 18 12, di t/m do 11.00 – 15.00 uur

• Lotgenotenlijn van de Vereniging voorManisch Depressieven en Betrokkenen,0900 - 512 34 56, van 9.00 tot 21.00 uurzeven dagen per week, € 0,10 p/min

• Pandora Informatie- & Advieslijn: 0900 - 7263672, ma t/m do, € 0,10p/min of advieslijn@stichtingpandora.nl

• Informatie- & AdvieslijnDepressiecentrum (NFGV), 0900 - 903 90 39, ma t/m vr 10.00 –16.00 uur, € 0,20 p/min

• Geneesmiddel-Infolijn 0900 - 999 88 00 (€ 0,20 p/min)

Websites• www.medicijnwijzer.nl, voor vragen over

psychofarmaca.• www.meldpuntmedicijnen.nl, voor het

melden van (opvallende) ervaringen overde werking, bijwerkingen, verpakking,vergoeding van uw medicijnen.

• www.psychowijzer.nl, alles over psychi-sche aandoeningen.

• www.stichtingpandora.nl, over de maat-schappelijke positie van mensen met psychische problemen.

• www.depressiecentrum.nl, het drukbe-zochte forum biedt veel bezoekers eenvorm van lotgenotencontact.

Boeken en Brochures• Patiëntenbrieven van het Nederlands

Huisartsen Genootschap (via de huis-arts)

• Zelfzorgboek depressie, StichtingSeptember, te bestellen via uw apotheekof www.boekenoverziekten.nl

• Berichten uit het laboratorium van desamenleving, over ervaringen metdepressie en antidepressiva, StichtingPandora

• Depressie bij ouderen, Nationaal FondsGeestelijke Volksgezondheid,www.nfgv.nl

• In gesprek over: Medicijnen tegen depressies, Nederlandse Vereniging voorPsychiatrie, www.nvvp.net.

Meer informatie

Uitgave

DGV, Nederlands instituut voor

verantwoord medicijngebruik

Vereniging Cliëntenbond in de geestelij-

ke gezondheidszorg

Realisatie

Ineke de Roock-Dirkx, DGV

Tekst

Erik van Rijn, DGV

Ontwerp

Dickhoff Design

Druk

Stimio

Copyright ©

DGV en Cliëntenbond in de GGZ, 2004

Deze brochure is mede mogelijk

gemaakt met steun van Fonds PGO,

fonds voor patiënten- en gehandicapten-

organisaties en ouderenbonden.

Met advies van

Stichting Pandora

Vereniging voor Manisch Depressieven en

Betrokkenen

Anoiksis

Mevr. L. Pechtold, Dhr. P. Fijn, Mevr. J. Bloem,

ervaringsdeskundigen Cliëntenbond

Mevr. A. Van Geleuken, psycholoog NFGV -

Depressie centrum

Dhr. R. Beijaert, huisarts, NHG

Dhr. A. Romeijnders, huisarts, NHG

Prof. Dr. W.J.G. Hoogendijk, psychiater

Prof. Dr. A.J.M. Loonen, arts/klinisch farmacoloog

Drs. J.A.A.M. van de Sande, psychiater

Mr. P.H. Dijns, gezondheidsjurist

Mevr.E.J.M.van Melick, klinisch geriater;

namens de WKGF (Werkgroep

Klinische Gerontofarmacologie)

Mevr. A-M. Raué, opleidings-

adviseur Wilhelmina

Ziekenhuis Assen.

Besteladres: Cliëntenbond in de GGZ, postbus 645, 3500 AP Utrecht, tel 030-2521822, post.clientenbond@planet.nl

Colofon

De informatie in deze

folder is met de grootst

mogelijke zorg samengesteld.

DGV en de Cliëntenbond in de GGZ

kunnen echter geen aansprakelijk-

heid aanvaarden voor eventuele

schade als gevolg van het

onjuist gebruik van deze

informatie.