Tijdig praten over het overlijden

22
Tijdig praten over het overlijden Kees van Moorsel, huisarts Truuke Kamminga, geriater Margot Verkuylen, specialist ouderengeneeskunde/docent 29 september 2011 De kunst van samen-werken

description

Tijdig praten over het overlijden. Kees van Moorsel, huisarts Truuke Kamminga, geriater Margot Verkuylen, specialist ouderengeneeskunde/docent 29 september 2011 De kunst van samen-werken. Waarom?. Literatuur “End of life discussions”. 332 patienten met een gevorderd carcinoom - PowerPoint PPT Presentation

Transcript of Tijdig praten over het overlijden

Page 1: Tijdig praten over het overlijden

Tijdig praten over het overlijden

Kees van Moorsel, huisartsTruuke Kamminga, geriater

Margot Verkuylen, specialist ouderengeneeskunde/docent

29 september 2011

De kunst van samen-werken

Page 2: Tijdig praten over het overlijden

Waarom?

Page 3: Tijdig praten over het overlijden

Literatuur “End of life discussions”

o 332 patienten met een gevorderd carcinoomo 37.0%: “end-of-life discussions “o Geen toename depressie of ongerustheido Minder vaak beademen (1.6% vs 11.0%)o Minder vaak reanimatie (0.8% vs 6.7%)o Minder vaak IC-opname (4.1% vs 12.4%)o Eerder opname hospice (65.6% vs 44.5%)o Meer aggressieve medische zorg: slechtere “quality of life” + hoger

risico op depressie bij nabestaandeno Betere “quality of life”: betere “quality of life” bij nabestaanden

Wright, A.A., Zhang, B., Ray, A. et al. (2008). Associations between end-of-life discussions,patient mental health, medical care near death, and caregiver bereavement adjustment. JAMA, 300(14): 1665-73

Page 4: Tijdig praten over het overlijden

Welke patiënten?

Van curatieve naar palliatieve fase

Veelal ouderen en chronisch zieken met:

o Kankero CVA/neurologische aandoeningeno Dementieo Hartfaleno Longlijden/COPDo Kwetsbare ouderen/multipele aandoeningen

Page 5: Tijdig praten over het overlijden

Markering

Page 6: Tijdig praten over het overlijden

Markering

Page 7: Tijdig praten over het overlijden

Koppel-onderzoek (2011)Ervaring van burgers met euthanasie en palliatieve sedatie in de nabije omgeving in de afgelopen vijf jaar (n=1960)

• 13% Ervaring met een euthanasieverzoek in de nabije omgeving

• 8% Ervaring met een ingewilligd euthanasieverzoek • 6% Ervaring met een afwijzing van een euthanasieverzoek • 16% Ervaring met het door een arts in diepe slaap brengen

van een naaste tot aan het overlijden in de nabije omgeving

Page 8: Tijdig praten over het overlijden

Koppel-onderzoek (2011)Ervaring van burgers met wilsverklaringen (1)

(n=1960)

• 71% Heeft wel eens nagedacht over een van onderstaande onderwerpen

• 57% Medische behandeling wel/niet willen in laatste levensfase

• 48% Reanimatie • 55% Euthanasie • 53% Wie voor u beslist

Page 9: Tijdig praten over het overlijden

Koppel-onderzoek (2011)

Ervaring van burgers met wilsverklaringen (2) (n=1960)

Heeft wel eens gesproken over bovenstaande

onderwerpen

• 41% Met naasten

• 4% Met arts

Page 10: Tijdig praten over het overlijden

Koppel-onderzoek (2011)Ervaring van burgers met wilsverklaringen (3)

(n=1960)

• 7% Heeft wensen op papier vastgelegd over • 4% Medische behandeling in laatste

levensfase • 4% Reanimatie• 3% Euthanasie• 4% Wie voor u beslist• 1% Andere ideeën/wensen

Page 11: Tijdig praten over het overlijden

Koppel-onderzoek (2011)Waar vinden burgers hun informatie als zij iets willenweten over euthanasie/palliatieve sedatie?

• 20% heeft behoefte aan meer informatie over medische zorg en behandelingen in de laatste levensfase, euthanasie of wilsverklaringen

• Verschilt per leeftijdscategorie: > 55 jaar vaker behoefte aan informatie

• 67% zou de huisarts raadplegen• 55% zoeken op internet• 33% naasten of een specialist raadplegen

Page 12: Tijdig praten over het overlijden

Handreiking KNMG: voorkom misverstanden rond het overlijden

Page 13: Tijdig praten over het overlijden

Gesprekken rond het levenseinde

‘op het moment dat je je realiseert dat het wellicht niet lang meer duurt, begin je al dingen achter je te laten en jezelf over te geven aan het onvermijdelijke’

Page 14: Tijdig praten over het overlijden

Stellingen• Praten over het levenseinde door de dokter betekent dat die

dokter de moed dus al heeft opgegeven• De huisarts komt pas weer langs als er geen curatie meer

mogelijk is• De huisarts is de aangewezen persoon die het gesprek over

het levenseinde met de patiënt moet voeren• De (huis-) arts moet euthanasie ter sprake brengen als de

patiënt het zelf niet doet• Als dokter moet je wel zelf ten alle tijden de regie houden• Palliatieve sedatie is een ‘elegant’ alternatief voor euthanasie• Bij mensen met dementie moet je niet over het levenseinde

praten• Een gesprek over het levenseinde kan je beter voorbereiden

door éérst met de naasten van de patiënt te overleggen

Page 15: Tijdig praten over het overlijden

Soms is er zoveel wat we voelen , maar zo weinig wat we (kunnen) zeggen

Page 16: Tijdig praten over het overlijden

Casus

Hr H, 18-2-1925

Vraag van patiënt en familie:

is een PEG-sonde zinvol?

Page 17: Tijdig praten over het overlijden

VG:

o Vanaf 2008 hypokinetisch rigide syndroom, waarschijnlijk corticobasale degeneratie

o 2009 blaasretentie bij BPH waarvoor verblijfscatheter met recidiverende verstoppingen

o 2011 slikklachten

o Winterperiode 2 x aspiratiepneumonie

o Mei 2011 distale claviculafraktuur na val

o April, Juni en augustus 2011 aspiratiepneumonie

Page 18: Tijdig praten over het overlijden

o Soc: weduwnaar, 4 kinderen, verzorgingshuis

o Mobiliteit :o april 2011 staan met hulp, geen rompbalans, valt om bij

zitten, wel transfers mogelijk, sinds enkele maanden rolstoel, te valgevaarlijk bij lopen.

o Sept 2011: transfers met lift, rolstoelafhankelijk

o ADL en BDL volledig afhankelijk, sinds laatste opname ook hulp nodig bij eten

Page 19: Tijdig praten over het overlijden

o 15 kg afgevallen in ½ jaar bij milde depressie waarvoor mirtazepinegebruik

o Verdikt voedsel en logopedie ivm slikproblemen, maar met name ‘s nachts veel verslikken in eigen sputum

o Sinds 8 dagen uit het ziekenhuis. 1 dag na ontslag herstart orale antibiotica ivm pneumonie met goed resultaat, echter nu (1 dag na staken a.b.) wederom veel hoesten

Page 20: Tijdig praten over het overlijden

Hoe verder?

Page 21: Tijdig praten over het overlijden

Elf spelregels van de KNMG• Stel het gesprek niet uit• Bereid het gesprek goed voor• Niet behandelen is ook een optie• Breng de boodschap direct• Schrik niet van heftige emoties• Voorkom “hang yourself”• Hanteer ontkenning verstandig• Overlaad de patient niet met informatie• Accepteer niet te snel “ja”• Leef mee, wees oprecht• Ontwikkel uw eigen visie op sterven

Page 22: Tijdig praten over het overlijden

Afronding

• Wat neem je mee naar je eigen praktijk?

• Vragen?