MEDIA EN CULTUUR 13 WERELD 16

FOCUS 18 SPORT 20

MENINGEN 23

Olympique Dramatique keert terug naar het New York van de jaren 80, waar de hiv-crisis toen volop woedde

‘Aids was een ziektevoor zondige homo’s’

Met Angels in America onderzoekt Olym -pique Dramatique de aidscrisis van dejaren 80, al vertelt de voorstelling ook veel over de wereld vandaag. ‘Het politiekeklimaat nu is hetzelfde als toen’, zegtacteur Darryl E. Woods, die de crisis vandichtbij meemaakte en zelf hiv-positief is.‘Maar dat heb ik bijna niemand verteld.’

EWOUD CEULEMANS

“This is my coming-out”, lacht danser en acteur Dar-ryl E. Woods aan het einde van ons gesprek. “Mis-schien is dit het juiste moment. Ik denk dat het be-langrijk is om dit te doen.”Een halfuur eerder vertelde Woods onverwachts

dat hij sinds 1991 hiv-positief is. Iets dat hij tot nogtoe maar met weinig mensen had gedeeld. “Je hoefthet niet aan de krant te vertellen”, reageerde thea-termaker en Olympique Dramatique-kernlid StijnVan Opstal. Maar Woods vindt het belangrijk eropen over te zijn, ook al is dat niet eenvoudig. “Ikben nu bang, omdat ik het aan jou vertel. Er zijn

nog altijd mensen die het niet weten. En ik weetniet hoe zij gaan reageren. Het is niet zo dat ik me-zelf voorstel met: Hi, ik ben Darryl en ik ben hiv-positief.”Woods is een van de acteurs die meespelen in

Angels in America, de nieuwe voorstelling van hetAntwerpse collectief Olympique Dramatique, ge-regisseerd door Stijn Van Opstal en Tom Dewispe-laere. Dat toneelstuk van de Amerikaanse auteurTony Kushner ging in 1991 in première en werdeen instant-klassieker. Het verhaal speelt zich af inhet New York van de jaren 80, dat geteisterd wordtdoor de aidscrisis. Centraal staat Prior Walter, bijwie aids wordt vastgesteld. Hij wordt verlaten doorzijn vriend en wordt gesteund door de dragqueenBelize, vertolkt door Woods.“De rol van Belize is heel belangrijk”, vertelt Van

Opstal. “Guy (Cassiers, artistiek directeur van To-neelhuis, EWC) en An-Marie (Lambrechts, artistiekcoördinator) stelden ons een ontmoeting met Dar-ryl voor. Na die ontmoeting was het vanzelfspre-kend dat hij de rol van Belize zou spelen. Hij zei:‘Ik moet dat doen’.”

Woods woont al sinds de jaren 90 in België endanste in voorstellingen van Sidi Larbi Cherkaouien Alain Platel. Maar hij werd geboren in Nashville,Tennessee en woonde van 1984 tot 1989 in NewYork, waar hij een dansopleiding volgde. Sommigedelen van Angels in America zijn voor hem erg per-soonlijk. “Ik heb mensen zien lijden onder deziekte. Ik heb vrienden die eraan gestorven zijn.Toen ik in New York arriveerde, wist ik van het vi-rus, maar toen leek alles nog redelijk gewoon. Pasin de laatste jaren zag ik mensen die echt fysiek ge-troffen werden door de ziekte. Een vriend in dedansschool raakte besmet, en bij hem zag je zijn li-chaam veranderen: een ingevallen gezicht, een grij-zige teint... De choreograaf die met ons werkteraakte ook besmet. Hij probeerde het stil te hou-den, maar hij werd héél ziek. Hij had kaposivlekken(een soort huidkanker als gevolg van aids, EWC), hijwas heel erg afgevallen, hij praatte zelfs anders.“Iedereen was bang, toen. Niet alleen de gay

community, ook straight people. Dat je via het bloedbesmet kon raken, wist men al, maar er werd ookgedacht dat het door de lucht werd overgedragen.

Dus hoesten was ook gevaarlijk. Elke keer dat ikeen beetje ziek was, werd ik doodsbang. Dus toenik een verkoudheid had, ging ik naar de spoed-dienst van het ziekenhuis. De verpleegster zettemeteen een mondmasker op. Zelfs in het zieken-huis was het personeel bang. Niemand vroeg zichaf hoe ik me voelde.”De angst is een beetje verdwenen toen de juiste

medicatie werd ontwikkeld, vertelt Woods. “Men-sen kunnen nu een volledig leven leiden met hetvirus. Maar toen ik de resultaten kreeg van mijnbloedtest en besefte dat ik hiv-positief was, wasmijn eerste reactie: ik ga nu waarschijnlijk sterven.Ik was heel bang. Ik werd elke dag wakker met devraag: ga ik vandaag ziek worden? Ik had geen ideewat er zou gebeuren, hoelang ik nog zou leven. Dedokter zei me: we moeten proberen om je nu ge-zond te houden, tot de juiste behandeling wordtgevonden, tot er een cure is.”Het heeft lang geduurd voor er fors werd geïn-

vesteerd in een behandeling voor het hiv-virus.

Lees verder op de volgende pagina

Danser enacteur Darryl E.Woods entheatermakerStijn Van Opstal.‘Je voelt dat diteen polemischevoorstellinggaat zijn. Datmag, dat moet.’© WOUTER VAN

VOOREN

JOËL DE CEULAER

Klapt Martine Tanghenog Schoon Vlaams?

14 DeMorgen.WOENSDAG 06/11/2019

ls ik mijn eigen ni vergis, was Jonas Van Geel den eer-ste diejen het deed. Da was toen hij een jaar of vier ge-leden Jonas & Van Geel presenteerde, nen talkshowmet allemaal bekende mensen, die hij den helft vanden tijd aansprak met ‘ge’ en ‘gij’. Ik verschoot daartoen geweldig van, want de meeste van die mannenop den tellevies proberen nog altijd zo van da bekaktNederlands te klappe, met ‘jij’ en ‘jouw’, zo hele-maal op de letter – juist gelijk de Hollanders, eigen-lijk. Terwijl er, als ge het mij vraagt, toch niks

verkeerd is met Schoon Vlaams. Ons eigen taal is toch ietswaarda we fier op mogen zijn?

De laatste jaren is da nog ferm verbeterd. Ge hebt Meusop de VRT, Meskens op de VTM, Verhulst op Vier, en KarenDamen is nen helen tijd bijna elken avond op alle zenders te-gelijk te zien geweest. We gaan erop vooruit. Den tijd vanLuc Appermont, met zijn streken en zijn kostuums en zijnABN, is stillekesaan voorbij. Als iedereen gewoon zijn eigen isen klapt gelijk ne normale mens, dan is da veel plezantervoor de kijkers.

Toen Davy Parmentier met zijne nieuwe show Wat eendag! begon op de VTM, was ik eerst enthousiast. Het waspertang eerst efkes wa zoeken, maar toen Karen Damen inzijne sofa zat, deed ’em normaal. Toen Karen over hare leef-

tijd begon, en zuchtte da zeer toch wa mee inzit dat ze albijna 50 is, zei den Davy omhaar te troosten: “Ja, ge ganaar de vijftig. Maar daarzédde nog ni.” Ik dacht: “Juij,we zijn er bijkan! Den door-braak van het SchoonVlaams is in zicht! Want intv-series is da alláng zo.”

Spijtig genoeg moogdenooit ni te vroeg gerust zijnin die dingen. Den Davy is nuaan zijn tweede week bezigen hij is al terug fameus aanhet ‘jijjen’ en ‘jouwen’ tegenzijn gasten. Ik krijg er de ses-kes van. Al een geluk dat Vik-tor Verhulst zo ver is geraaktin Dancing with the stars.

Dieje jongen klapt gewoon altijd opgekuist Antwerps. Da istoch de toekomst.

Ne goeie maat van mij heeft ooit voorspeld da den tijd zoukomen da Martine Tanghe het nieuws zou voorlezen in hetSchoon Vlaams in plaats van in da proper Hollands. Maar ikzien da ni meer gebeuren, want Martine gaat toekomend jaarop pensioen. Heel spijtig. Ik zou da graag ne keer horen. Envan die jonge generatie, met Lisbeth Imbo en Annelies VanHerck, en dieje Lieven Verstraete en Bart Schols, verwacht ikal ni veel beter. Die denken misschien allemaal da ze ons eenplezier doen met dat deftig taaltje, dat er nen engel een pot-teke honing in ons oren giet als zij zo klappen. Maar dan zittenze er fameus neffe. Niemand klapt zo! Ni fokke me ons, hè!

Ik heb al zitten denken: moeten we eens gene mars opBrussel organiseren? “Vlaanderen Vlaams!” “Het publiek eistauthentiek!” “Discussie over tale? Wij gaan da bepale!”

Wa denkte, matekes? Zijn we dermee weg?

Schoon Vlaams op televisie, elke zender, elke dag.

Als iedereengewoon zijneigen is enklapt gelijk nenormale mens,dan is da veelplezanter voorde kijkers

HH

zet deze week de blik oponeindig. Vandaag schrijfthij over het oprukken vande Vlaamse tussentaal.

“Voor (toenmalig president) Reagan was er geenprobleem. Voor hem was er geen crisis. Pas toenook heteroseksuele mannen besmet raakten methet virus, werd er door de overheid geld geïnves-teerd in onderzoek naar een goede behandeling.Voordien was er niets aan de hand.”

Van Opstal: “Voor Reagan leek de crisis eigenlijkgoed uit te komen.”

Woods: “Want de homogemeenschap was aanhet uitsterven.”

Van Opstal: “De Republikeinen hadden eenschuld-en-boete-verhaal. Ze zeiden dat de gemeen-schap een haast Bijbelse straf kreeg voor hun vrij-postig, zondig gedrag.”

Woods: “Aids was een ziekte voor homo’s, diehadden gezondigd. Dat werd zeer vaak verkondigdtoen, vooral door de rechterzijde.”

Van Opstal: “Leidde dat tot zelftwijfel? Twijfelover wie je bent, over je seksualiteit en hoe je diebeleeft?”

Woods: “Dat gevoel was er wel een beetje, na-tuurlijk. Je vraagt je af waarom dit gebeurt, enwaarom je getroffen werd. Wat heb ik gedaan omdit te verdienen? Heb ik iets verkeerds gedaan?Heel de homogemeenschap had dat gevoel. En ik

ben opgevoed in de kerk, ik ging er met mijn moe-der elke week naartoe. Voor zwarte homo’s washet misschien nog moeilijker. Homoseksualiteitwordt in de zwarte gemeenschap minder geaccep-teerd, zeker omwille van religieuze redenen.Daarom blijven veel zwarte mannen in de kast. Ho-moseksualiteit is nog een taboe in de zwarte ge-meenschap.”

Het taboe leidde er ook toe dat Woods weinigopen was over het virus. Zelfs nu is het moeilijk,vindt hij: de samenleving is nog te weinig geïnfor-meerd. “Mijn dichtste vrienden weten het, natuur-lijk, en een aantal mensen met wie ik heb gewerktook. Maar verder heb ik het aan bijna niemandverteld. Ik herinner me dat ik bij de familie vanmijn eerste vriend hier in België op bezoek ging. Ikhoorde hen praten over hoe bang ze waren dat ie-mand met die ziekte in huis kwam. Dan moestenze hun koffietassen twee keer afwassen. Ze hebbenmijn naam niet genoemd, ik sprak toen niet goedNederlands, maar ik heb het wel verstaan. Ze wis-ten er gewoonweg niets vanaf.”

Angels in America snijdt dus gevoelige thema’saan, en dat maakt het ook een moeilijke voorstellingom te maken, vindt Van Opstal. “Je voelt dat dit

een polemische voorstelling gaat zijn. Dat mag, datmoet. Mensen gaan hierover discussiëren. Dat zalpittig zijn. Daarom moet je oppassen dat je nietmet een te brave, te respectvolle manier met ditstuk omgaat. Je moet op zoek gaan naar een balda-digheid die dit verhaal verdient. Dat evenwicht iseen heel moeilijke zoektocht. Want je kunt ook nietmet je vuile voeten door Angels in America gaan.Er zijn te veel gevoeligheden.

“Daarom is Darryl de hartslag van deze voor-stelling. Bij elk woord dat we gebruiken, kom ikaan zijn mouw trekken. Hoe klinkt ‘janet’ in dezecontext? Of ‘nigger’? Niet omdat we een opgekuisteversie willen maken, maar omdat we goed willenweten wat die woorden betekenen. Tom en ik zijnheteroseksuele, cisgender mannen. Daarom heb-ben we ons omringd met een zo eclectisch moge-lijke ploeg, met verschillende generaties, verschil-lende geslachten en verschillende seksualiteiten.”

Er is veel veranderd sinds de crisis, vindt Woods.De ontwikkeling van een combinatietherapie metdrie verschillende hiv-remmers was een doorbraak.Maar toch is Angels in America veel meer dan eentijdsdocument uit de jaren 80. “Het politieke kli-maat van nu is hetzelfde als dat van toen”, duidtWoods. “Zeker in Amerika, met het nieuwe con-servatisme, met Donald Trump, met de Republi-keinen. Voor homo’s is dat hetzelfde als dertig jaargeleden. Trump probeert alle lgbtq-wetten dieObama heeft ingevoerd, weer terug te draaien. Dewet die gay marriage toestaat, bijvoorbeeld. On-langs werd een man ontslagen op zijn werk, omdathij een foto van zichzelf had gepost bij een gaysportteam. Dat is normaal, vandaag in Amerika.Blijkbaar is het still not okay to be gay.”

Van Opstal: “Zo werkt repertoiretheater het best:als je vanuit het heden kunt terugkijken op het ver-leden. Alles wat gedateerd is in een stuk, verteltiets over de stappen die we inmiddels hebben gezet.En alles wat niet veranderd is, alles wat actueelblijft, legt bloot waar we géén stappen hebben ge-zet.”

“Er bestaat nog steeds een groot taboe”, vindtWoods. “Veel mensen weten nog altijd niet hoe hetvirus wordt overgedragen. Mensen weten nog nietwelke behandelingen er bestaan. Mensen kennenhet verschil tussen hiv en aids niet. Zelfs hier inBelgië. Het is belangrijk dat jonge mensen, zekerbinnen de gay community, deze geschiedenis ken-nen. Want veel mensen zijn de aidscrisis alweervergeten. Daarom is het belangrijk dat we dat ver-haal blijven vertellen. We mogen niet op onze lau-weren rusten. We moeten blijven vechten.”

Vanaf 7 november in Toneelhuis, Antwerpen. Ga op 9 november gratis naar Angels in Americain de Bourlaschouwburg én win een exclusievemeet & greet met Stijn Van Opstal en Tom Dewispelaere van Olympique Dramatique.

Vervolg van pagina 13

Woods: ‘Ik heb mensen zien lijden onder de ziekte. Ik heb vrienden die eraan gestorven zijn.’ © WouTER Van VooREn

‘Toen ik de resultaten kreegvan mijn bloedtest en

besefte dat ik hiv-positiefwas, was mijn eerste reactie:

ik ga nu waarschijnlijksterven’

DARRYL E. WOODS

Europese prijsvoor ‘Een jihadvan liefde’

Mohamed El Bachiri (39), schrijver van Een jihad vanliefde, heeft de Konstanzer Konzilspreis gewonnen. Hijschreef het boek na de aan -slagen van 22 maart 2016 inBrussel, waarbij hij zijn vrouwverloor. Die prijs wordt twee-jaarlijks uitgereikt aan men-sen die bijdragen aan een to-leranter Europa. De prijs is10.000 euro waard. VoormaligeEuropees president Herman VanRompuy reikte de prijs uit. “Mo-hamed El Bachiri weerlegt allestereo typen over migratie metzijn woorden en zijn leven. Hij belichaamt waardigheid, tole-rantie en vergeving”, zei VanRompuy. (BELga)

HHMARTIN EDEN

De held is niet de enige die teleurgesteld achterblijfthaar (en haar rijke familie) eenschijn van kans te maken,duikt Martin in de boeken. Hijkijkt de toekomst hoopvol te-gemoet: zichzelf bijscholen, desociale ladder opklimmen, zijnbrood verdienen als schrijveren met Elena trouwen. Zo ziethet paradijs eruit volgens Mar-tin Eden. Maar de weg daar-heen ligt bezaaid met obsta-kels. Kan je je klasse wel echtontstijgen? En wat wacht erdan, bovenaan die sociale lad-der? In het geval van Martin,enkel grove desillusie.

Als kijker bleven wij helaasmet dezelfde teleurstellingachter. De warmte die regis-seur Marcello in de prachtig

gekleurde 16mm-fotografielegt, is ver te zoeken in hetscenario. We krijgen bitterweinig inkijk in Martins ge-dachten, wat vooral proble-matisch wordt wanneer defilm de maatschappelijk-filoso-fische toer op gaat. Tegen dievage karakterinvulling kanzelfs de jongensachtigecharme van acteur Luca Ma-rinelli niet op. Zeker wanneerdie in de derde act dan ooknog eens een radicale en al teabrupte transformatie onder-gaat, raakten wij onze inte-resse in Martin Eden definitiefkwijt. (LTR)

Vanaf vandaag in de bioscoop.

zoeker. Inspiratie genoeg dusvoor een resem ruige, sociaal-realistische romans. Met zijnscherpe pen schreef hij zichuit de armoede, maar de er-kenning en de beroemdheidmaakten hem niet noodzake-lijk gelukkiger. Die ervaringverwerkte London in het semi-autobiografische Martin Eden(1909), en 110 jaar later ver-plaatst de Italiaanse regisseurPietro Marcello het verhaalnaar Napels.

Het hoofdpersonage is inzijn verfilming nog steeds deeenvoudige matroos Martin(rol van Luca Marinelli). Hijwordt verliefd op de verfijndeElena ( Jessica Cressy). Om bij

Een verliefde matroosschrijft zich de sociale lad-der op in Martin Eden, maarzijn klim eindigt in bittereteleurstelling. Net als deonze trouwens, wantondanks de jongensachtigecharme van hoofdrolspelerLuca Marinelli kan dezeJack London-verfilmingmaar matig begeesteren.

Voordat hij begin 20ste eeuween gevierd auteur werd, wasJack London arbeider in eenconservenfabriek, oestervis-ser, zeehondenjager en goud-

RECENSIE

Martin Eden beklimt de sociale ladder maarboven wacht een grove desillusie. © RV

Doe mee via demorgen.be/toneelhuis. Deelnemen kan tot 8 november om 9.30 uur

.be