the quest for lost knowledge Voor iedere professional op het gebied van kennismanagement

Reader DGM Kennismanagement 4-3-10

Hoeveel is uw bedrijfskennis (u) waard?

2

3

1. Project De Grijze Massa ................................................................................................... 4

1.1. Vergrijzing en en kennisverlies bij bedrijven ....................................................... 4

1.2. Project De Grijze Massa ....................................................................................... 4

2. Achtergronden bij het onderzoek ................................................................................. 5

2.1. Doelstellingen en Uitgangspunten ....................................................................... 6

2.2. Soft Systems Methodology .................................................................................. 6

3. Probleem analyse .............................................................................................................. 7

3.1. Problemen in kaart .............................................................................................. 7

3.2. Kennismanagement ............................................................................................ 8

4. Concepten en kaders ....................................................................................................... 9

4.1. Het DGM (De Grijze Massa) systeem .................................................................... 9

4.2. DGM kennismanagement methode .................................................................... 10

4.3. De “onontdekte” best practice (OBP) .................................................................. 10

5. Pilot Projects .................................................................................................................... 11

5.1. Hypervideo ....................................................................................................... 11

5.2. Pilotprojecten: Istimewa Elektro en Ontop B.V. .................................................. 12

5.3. Evaluatie ........................................................................................................... 13

5.4 KRA ................................................................................................................... 13

6. Terugblik en vooruitkijken ........................................................................................... 13

6.1. Terugblik .......................................................................................................... 13

6.2. Vooruitkijken .................................................................................................... 14

7. Literatuurlijst ................................................................................................................... 15

Inhoudsopgave

4

Vergrijzing en kennisverlies bij bedrijven. Vanaf 2006 ontving een groep Zeeuws

ondernemers signalen over problemen die

binnen bedrijven ontstonden door het vertrek

van medewerkers die de pensioengerechtigde

leeftijd bereikten. Ervaring en bedrijfskennis gaan

verloren, zo werd gevreesd.

De toegenomen zorg over kennisverlies stond in

verband met de vergrijzing. De grijze druk, het

aantal 65 plussers als percentage van de totale

bevolking, was vanaf 2000 sterk aan het groeien.

Was in 2000 de grijze druk nog 21,9%, in 2015

zou deze naar verwachting zijn opgelopen tot

30,5%. De Zeeuwse cijfers lagen nog hoger: van

27,6% in 2000 tot 34.9 % in 2015.1

(Zie onderstaande grafiek)

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

40,0

20 00

20 01

20 02

20 03

20 04

20 05

20 06

20 07

20 08

20 09

20 10

20 11

20 12

20 13

20 14

20 15

V ergrijz ing Nederland

V ergrijz ing Zeeland

Figuur 1: Vergrijzing uitgedrukt in percentage van de totale bevolking in de periode 2000-2015

Vanaf 2000 werd op landelijk beleidsniveau

ingespeeld op de grote maatschappelijke gevolgen

van de vergrijzing zoals de betaalbaarheid van

de gezondheidszorg en het pensioenstelsel. De

landelijke bewustwording van de gevolgen voor

het bedrijfsleven, en met name voor individuele

bedrijven, kwam later op gang. In 2007 schetste

Jan van Zijl, voorzitter van de Raad voor Werk en

Inkomen, de gevolgen van de vergrijzing voor

organisaties. Naast stijging van de gemiddelde

leeftijd en veranderende leeftijdsopbouw van

het personeelsbestand, noemde hij expliciet het

verlies van ervaring en bedrijfskennis.2

De Zeeuwse ondernemers Herbert Dettingmeijer

(Wende Personeelsdiensten), Marcel

Urgert

(men@work) en Sabine Verburg

(Verburg Advies) namen het

initiatief om op regionaal niveau

onderzoek te organiseren naar de

mogelijkheden van kennisbehoud.

Hiertoe werd de stichting De Grijze

Massa opgericht.

Project De Grijze Massa De initiatiefnemers vonden een

samenwerkingspartner in de

Hogeschool Zeeland (HZ).

Het initiatief paste in het streven

van Hans de Bruin, lector ICT, om

de HZ praktijkgericht onderzoek

op het gebied van Zeeuwse

maatschappelijke en economische

vraagstukken uit te voeren. Het was bovendien een

1. Project De Grijze Massa

1 Cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) 2 Speechtekst Jan van Zijl uitgesproken tijdens de Landelijke Conferentie Arbo en re-inegratie (Performa Beurs) op woensdag 3 oktober 2007.

5

mogelijkheid voor HZ om zich te profileren

als aanjager van vernieuwing en innovatie.

Onderzoeksproject De Grijze Massa (DGM) ging

medio 2007 van start als een gezamenlijk project

van HZ en Stichting De Grijze Massa. Opzet en

uitvoering van het onderzoek werd geleid door

Marco Lengton die als docent en onderzoeker was

en is verbonden aan het lectoraat ICT.

In de voorbereiding tot het project bleek dat

weglekkende bedrijfskennis in brede kring werd

gezien als een probleem. De Grijze Massa kon

rekenen op de belangstelling van bedrijven, lokale

overheden, branche organisaties, vakbonden

en provinciale bestuurders. Provincie Zeeland

en Stichting Innovatie Alliantie werden bereid

gevonden het project te ondersteunen. In de

loop van het project stapte De Grijze Massa als

project in het Interreg IV programma DC NOISE.

Hiermee werd het project deel van een Europees

netwerk van regio’s die initiatieven ontplooien

om negatieve effecten van demografische

veranderingen tegen te gaan.

Stichting De Grijze Massa en HZ waren van

mening dat de participatie van bedrijven in het

project zeer belangrijk was. De behoeften van

bedrijven dienden leidend te zijn. Om het project

beheersbaar te houden, werd gekozen voor een

focus op regionale bedrijven in de maaksector.

Een aantal middelgrote en grote, voornamelijk

Zeeuwse bedrijven verbond zich aan het project:

Cegelec Business Unit Industry, Moerdijk• Eyke Hoogendoorn, Terneuzen• Heerema, Vlissingen• Imtech Industry, Bergen op Zoom• Istimewa Elektro, Vlissingen-Oost• Metaloterm Ontop, Middelburg• Nemag, Zierikzee• PTS Machinery, St. Jansteen• Damen Schelde Naval Shipbuilding, • Vlissingen

Spie Nederland, Breda• SZV, Terneuzen•

2. Achtergronden bij het onderzoek

Doelstellingen en Uitgangspunten In de voorbereidingsfase werden enkele brede,

algemene doelstellingen van het project

geformuleerd:

Het tegengaan van kenniserosie bij • bedrijven;

Het systematisch borgen van waardevolle • kennis van oudere werknemers;

Het beschikbaar stellen van deze kennis • binnen bedrijven;

Innovatie van bestaande kennissystemen.• Om deze doelstellingen te realiseren zou het

onderzoek zich moeten richten op de

ontwikkeling van een innovatieve methodiek

voor het (her)waarderen, borgen, beschikbaar

stellen en overdragen van bedrijfsspecifieke

kennis. Deze grote lijnen werden opzettelijk

niet verder uitgewerkt. Het onderzoeksproject

was van mening dat voor praktisch en

resultaatgericht onderzoek het belangrijk was

dat de probleemdragers zelf het probleem en

oplossingsrichtingen (mee)formuleerden. Het

onderzoek kon niet buiten de ervaringskennis

van bedrijven. Het onderzoeksmodel was hierop

afgestemd.

6

Het onderzoeksteam formuleerde wel enige

aannames als leidraad bij het onderzoek.

Ten eerste werd uitgegaan van een breed

kennisbegrip waarbij Weggeman’s definitie

van kennis, namelijk de som van informatie,

ervaringen, vaardigheden en attituden, werd

gevolgd.3 Verder werd uitgegaan van het

onderscheid tussen expliciete kennis en impliciete

kennis. Expliciete kennis werd gezien als

geformaliseerde en gecodeerd