tezotomlostelopen tijdschrift voor internationale politiek ... · Tijs Boelens, Christophe...

tezotomlostelopen

Eind augustus vloog een B-52 bommen-werper van de Amerikaanse lucht-

macht met 6 geavanceerde kruisrakettenonder de vleugels, elk geladen met eenW80-1 kernkop (elk tot 150 kiloton of 10keer Hiroshima!), tijdens een drie uurdurende vlucht naar de luchtmachtbasisBarksdale. Deze blunder van formaat riepinternationaal vragen op over hoe de VSomgaat met z’n kernwapenarsenaal enleidde eind oktober tot het ontslag vaneen aantal officieren. Zij namen het naarverluidt niet te nauw met de bestaandeprocedures.Sommigen zien in dit ontslag slechts eenflauw excuus om de ware toedracht te ver-doezelen: de kernraketten zouden bewustnaar Burksdale zijn overgebracht in deaanloop naar een nucleair bombardementvan Iran. De luchtmachtbasis werd reedsgebruikt om Irak te bombarderen tijdensde inval in Irak in 2003. Het type kernra-ketten is toevallig van het specifiek soortdat ondergrondse bunkers kan vernieti-gen. Kernraketten worden bovendien nooitverplaatst van basis tot basis met B-52’s.Deze vliegtuigen worden net specifiekgebruikt om bommen af te werpen ipv tetransporteren. (The Washington Post enwww.globalereasearch.ca)

In Groot-Brittannië maakt de RoyalSociety zich zorgen over de alsmaar

groeiende berg plutonium. De laatste 10jaar is de hoeveelheid plutonium, als bij-product van kerncentrales, namelijk ver-dubbeld tot 100.000 kg. De bezorgdheidvan de wetenschappelijke raad is terechtals men weet dat men aan 6 kg plutoniumgenoeg had om een bom te producerendie de Japanse stad Nagasaki van de kaartveegde. Groot-Brittannië heeft dus genoegmateriaal voorhanden om duizenden kern-bommen te produceren maar heeft vol-gens de wetenschappelijke raad geen veili-ge opslagvoorzieningen, noch een door-dacht plan om hier mee om te gaan. (BBC)

Een voorschot van 9 miljoen US dollar iswat Tony Blair krijgt voor z’n memoires

van de uitgeverij Random House in deStates. Dat is echter nog geen record. BillClinton kreeg namelijk 10 miljoen voor z’nboek ‘My Life’ dat in 2004 verscheen bijdezelfde uitgever. Volgens de pers was deconcurrentie onder de uitgeverijen behoor-lijk scherp, voornamelijk met Penguin enHarper Collins. Naar verluidt zal Blair hetboek zelf schrijven: “Ik hoop dat mijnmemoires een ernstige en overdachteweergave presenteren van mijn periode alsparlementslid en als eerste-minister”, zeihij. Het boek zal wel nog een paar jaar opzich laten wachten want hij moet nog deeerste letter beginnen te schrijven.

Moderne slavernij. Arbeiders die deAmerikaanse ambassade in Bagdad

hielpen bouwen, beschuldigen de FirstKuwaiti Trading and Contracting ervan hentegen hun wil in Irak te hebben ingezet.Het gaat voornamelijk om Filipijnse arbei-ders. Ze menen dat deze onderaannemervan het bouwproject hen in schrikwekken-de omstandigheden te werk stelde. Zemoesten 12 uur per dag werken, zevendagen op zeven, voor 300 dollar permaand. Wie vijf minuutjes te laat kwamkreeg een boete ten belope van 3 dagenloon. En het ergste is dat deze arbeiders inKoweit City werden gerecruteerd en pervliegtuig naar Bagdad gebracht terwijlmen hen in de waan liet dat ze naar Dubaivlogen.(Afrique Asie, septembre 2007)

We worden door iedereen voorgehou-den – ook door Nobelprijswinaar Al

Gore – dat we de klimaatverandering kun-nen aanpakken zonder al teveel kleer-scheuren. We kunnen onze auto’s behou-den, onze industriële afval, onze eindelozegroeiende wareneconomie. Zelfs debeleidsvoorstellen van het InternationaalPanel voor Klimaatverandering – gedeeldeNobelprijs – zeggen ons dat het probleemkan worden gestopt met technologie enmarkt. Het is zeker de bedoeling de aardete redden, maar alleen maar als tegelijker-tijd het kapitalisme kan worden gevrij-waard. We zouden echter moeten erken-nen dat de ecologische problemen verbon-den zijn met het systeem van wereldwijdeongelijkheid dat ecologische vernietigingals een noodzaak in zich draagt.(Third World Resurgence 203/204)

Een wet in de VS van september 2006,de Defense Authorization Act, geeft

president G.W.Busch de macht om het oor-logsrecht toe te passen bij een incidentmet terroristen, of indien een de openbareorde wordt verstoord, of zelfs in antwoordop een niet aangevraagde antioorlogsbe-toging. De regering ontkent ten stelligstedat deze nieuwe regelgeving een gevaarvan machtsmisbruik inhoudt, ondanks deoverduidelijke voorbeelden van de laatstejaren – illegale telefoonaftap, foltering,een wereldwijd netwerk van illegalegevangenissen, een vernietigd Irak.(Z magazine juli augustus 2007)

De Britse regering zei in het parlementdat er nog geen beslissing was geno-

men om via het Briste delcredere (ExportCredit Guarantee Department - EGCD) eenhoogst onecologisch project te dekken.Het betreft een zeer ecologisch schadelijkproject van de Sakhalin Energy InvestmentCompany. Het Worldwide Fund for Nature

tijdschrift voor internationale politiek

verschijnt tweemaandelijks | 50e jaargang | nr. 388 | november - december 2007afgiftekantoor 9000 Gent 1

erkenningsnr P 206485Vrede - Filips Van Arteveldestraat 35, 9000 Gent

T. 09 233 46 88 F. 09 233 56 78 e-mail: [email protected]: www.vrede.be

v.u.: M. De Smet, Val. de Saedeleerstraat 63, 9300 Aalst

Europa: EPA’s, een mars der dwazen?

Afrika: Kunnen de Chinese miljarden Kabila redden?

Marokko: Autoritarisme met een democratisch sausje

(WWF) daagt nu de regering voor de rech-ter omdat de dag voor de mededeling inhet parlement er een wettelijk bindendegarantie was uitgeschreven door hetECGD.(Ecologist october 2007)

In een poging om in het Irak-debat depublieke opinie voor zich te winnen,

hebben de aanhangers van presidentBush , onder leiding van een paar belang-rijke Republikeinen, een mediacampagnegelanceerd van maar liefst 15 miljoen dol-lar. Gedurende vijf dagen (samenvallendmet de bespreking in het Amerikaanseparlement van het voortgangsrapport vangeneraal Petraeus) werden er TV-, radio-en internetspotjes uitgezonden waarinoorlogsveteranen kwamen opdraven dievinden dat de oorlog onverminderd moetverder gezet worden. Ari Fleischer, voor-malig perssecretaris van het Witte Huis enstichtend lid van de groep die de reclame-tijd aankocht (Freedom’s Watch), steldehet als volgt: “Voor al diegenen die gelo-ven in vrede door kracht, de cavaleriekomt eraan!”.(Third World Resurgence, nr. 203/204)

Foto: Congo, Tineke D’haese (Oxfam-solidariteit)

dossier p. 26

50 jaar Vrede en de rol vanalternatieve media

VERLOREN PARADIJS

ben ik de wazige schimin de nacht der dwazensleep ik haast roerloos de spotvan genadelozen meezoek ik rustelooshet verloren paradijsnu ik eindelijk weetdat geen enkele morgennog op mij wacht

Jozef Vandromme

Kaft+binnenkaft - 388 ! 06-11-2007 11:43 Pagina 1

inhoud nr. 388 | november - december 2007sedert 1957tweemaandelijks tijdschriftvrede vzwstudie- en informatiecentrum internationalepolitiek, vredes- en ontwikkelingsproblematiek

redactie-beheer-publiciteit

Filips Van Arteveldestraat 35, 9000 Gentprk 000-0956015-80tel 09 233 46 88fax 09 233 56 78e-mail: [email protected]: www.vrede.be

leesgeld:

3,75 euro: los nummer20 euro: 6 nummers/jaar22,50 euro: instellingen met factuur35 euro: Nederland en E.U.40 euro: rest vd wereldsteunabonnement: 30 eurocombinatie-abonnement met vredescahiers:40 euro42,5 euro met factuurcombinatie/steun: 50 euro

abonnementendienst: L. Verwest, J. Ngandu

wordt gedrukt op kringlooppapieroffset druk: Nevelland, B.W. 9850 Nevelelayout-concept: Filip Coopmantekening dossier: Walterfoto cover: Tineke D’haese, Congo

kernredactie:

Ludo De Brabander, Georges Spriet,Marie-Jeanne Vanmol, Antoine Uytterhaeghe,Soetkin Van Muylem, Pieter Teirlinck

redactieleden:

Lucien Bollaert, Paula Burghgraeve,Merel De Smet, Tieneke Holvoet,Francine Mestrum, Marleen Renders,Jennie Van Lerberghe, Paul Vanden Bavière,Wouter De Vriendt, Geert Goeman

verantwoordelijke uitgever:

Marc De Smet,V. de Saedeleerstraat 63, 9300 Aalst

***De ondertekende artikels beantwoorden nietnoodzakelijkerwijze aan ons standpunt.Overname van artikels is slechts toegelatenmits bronvermelding en toezending van eenpresentexemplaar.

VOOR DE VUIST 55

Vrede | nr. 388 | november - december 2007

Werkten mee aan dit nummer.Ludo De Brabander, Georges Spriet, Etienne De Belder, Bart Horemans, Hamessa Boroda, Christine Abdelkrim, Phillippe Lebeaud, Koraz Janicke,Tijs Boelens, Christophe Callewaert, Christophe Scheire, Hans-Peter Richter, Marie Jeanne Vanmol, Koen Bogaert, David Baele, Chris Den Hond,Pieter Teirlinck, Jozef Vandromme.

EEDDIITTOORRIIAAAALL Europees hervormingsverdrag is kopie van gebuisde

grondwet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

IINNTTEERRVVIIEEWW – Het belang van het geschreven woord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

NNEEOOLLIIBBEERRAALLIISSMMEE – Vrijhandelsakkoorden met Europa:

een mars der dwazen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

AAFFRRIIKKAA – Congo op de rand van een nieuwe oorlog.

Kunnen de Chinese miljarden president Kabila redden? . 10

– Exit Mugabe? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

– Africom, een Amerikaans paard van Troje. . . . . . . . . . . . . . . 16

LLAATTIIJJNNSS--AAMMEERRIIKKAA – Populist Chavez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

– Chavez leidt vredespogingen in Colombia . . . . . . . . . . . . . . 23

– Industriële visvangst vermoordt de Chileense zeeën. . . . . 15

DDOOSSSSIIEERR:: 5500 JJAAAARR VVRREEDDEE EENN DDEE RROOLL VVAANN AALLTTEERRNNAATTIIEEVVEE MMEEDDIIAA . . . . . . . . . . . . . . . 26

– Tijdschrift vrede 50 jaar. Een greep uit het rijke archief . . 27

– Het belang van burgermedia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

– Bestaat de vierde macht nog wel? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

VVRREEDDEESSBBEEWWEEGGIINNGG – Herinner(d)ingen

50 jaar vrede magazine en 25 jaar netwerk Vlaanderen . 36

GGEEOOSSTTRRAATTEEGGIIEE – Wereldwijd netwerk van Amerikaanse militaire

basissen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

VVEERREENNIIGGDDEE SSTTAATTEENN – De sociale tol van de Amerikaanse woning-

hypotheekmarkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

DDEEMMOOCCRRAATTIIEE – Marokko: verkiezingen 2007 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

MMEENNSSEENNRREECCHHTTEENN – Macapagal Arroyo in voetspoor van Marcos . . . . . . . . . . . . 44

MMIIDDDDEENN--OOOOSSTTEENN – Libanon, augustus 2007 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

– Irak: een andere versie dan Petraeus’ Peptalk . . . . . . . . . . . 50

BBOOEEKKBBEESSPPRREEKKIINNGG – Koe 80 heeft een probleem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

AAGGEENNDDAA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

VVOOOORR DDEE VVUUIISSTT – IPCC en Al Gore krijgen nobelprijs voor de vrede. . . . . . . . . 55

TTEE ZZOOTT OOMM LLOOSS TTEE LLOOPPEENN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

Net zoals in 2004 neemthet Nobelprijscomité voorde Vrede een ecologischeinvalshoek.

“Uitgebreide klimaat-veranderingen kunnen delevensomstandighedenvan een groot deel van demensheid veranderen enbedreigen. Ze kunnengrootschalige migratieveroorzaken en leiden toteen grotere concurrentievoor de grondstoffen.Klimaatwijzigingen zulleneen speciaal zware lastleggen bij de kwetsbaar-ste landen van de wereld.Het gevaar voor geweld-dadige conflicten en oor-logen, zowel binnen alstussen staten, kan hier-door groter worden.”Aldus de officiële tekst.

Bij vrede zijn we het daar absoluutmee eens. In het klimaatmanifest dat weondertekenden staat deze inleiding:“Vandaag wordt klimaatverandering alge-meen erkend als een grote bedreigingvoor het leefmilieu, voor onze gezondheid,voor onze basisbehoeften (voeding, stabi-liteit en vrede,...), voor ontwikkelingskan-sen in het zuiden én voor onze economi-sche welvaart...kortom een reële bedrei-ging voor de ontwikkeling van de mens-heid.”

IIPPCCCC

“De klimaatwijziging zal de verdeling ende kwaliteit beïnvloeden van grondstoffenen natuurlijke bronnen zoals proper water,landbouwgrond, kustgebieden en zeepro-ducten. De band tussen klimaatwijzigingen conflict is wellicht niet zo rechtstreeksals die met het directe en snelle financiëlegewin uit de grondstoffen. Nochtans zul-len wijzigingen in het klimaat, net zoalsandere oorzaken van milieudegradatie,een conflict makkelijker mogelijk maken”

stelden we in een voorbereidende tekst opde vredesconferentie van 2007 over‘grondstoffen, milieu, conflict’.

Het feit dat het IntergouvernementeelPanel voor klimaatveranderingen de prijskrijgt is ook van belang omdat dit panelvan experts precies de nadruk legt op hetfeit dat het optreden van de mens eengrote oorzaak is van de klimaatverande-ringen. Daar is kennelijk nog niet iedereenvan overtuigd. Wij gaan wellicht nog eenstapje verder als we stellen dat onze pro-ductietechnologie en de systeemdwangnaar onmiddellijke winst (een versnellingin de kapitaalsaccumulatie als belangrijkkenmerk van de huidige globaliseringfasevan de economie) een ecologische econo-mie in de weg staan. Net zoals dit hetgeval was bij het IAEA en El Baradei(2005), is de toekenning van de Nobelprijsaan het IPCC een zware vingerwijzingnaar de Verenigde Staten, en vooral naarde regering Bush die het probleem van deklimaatopwarming eigenlijk blijft nege-ren. Nochtans hebben het Pentagon en de

CIA al onderzoeken laten uit-voeren naar de gevolgenervan voor veiligheid. (zie dos-sier Vrede juli-augustus2006).

GGOORREE

Met de benoeming van AlGore hebben we het veel min-der gemakkelijk. Hij wasgedurende 8 jaar het tweedemachtigste individu in depolitieke wereld als vice-presi-dent van de Verenigde Staten.Helaas was hij toen iets min-der militant, en was hij zekergeen vredesman. Als wraak opeen aanslag tegen VS-ambas-sades in Kenya en Tanzaniabombardeerden de VerenigdeStaten zomaar Soedan enAfghanistan. De tandemClinton-Gore heeft de NAVO-oorlog tegen Joegoslavië

geleid in weerwil van het internationaalrecht. Onder hun bewind zijn de bewape-ningsuitgaven weer beginnen stijgen. Zijnbeleid was er op gericht de VS hegemoniemilitair te helpen overeind houden. Ommaar deze feiten te noemen.

Vrede hanteert een breed veiligheids-concept: wereldvrede is veel meer danafwezigheid van oorlog. Maar wereldvre-de is wel ook afwezigheid van oorlognatuurlijk. Wie het ecologisch debatscheidt of isoleert van het bredere maat-schappelijk debat waarin sociale recht-vaardigheid, democratische toegang totbehoeftebevrediging, én ontwapeningook essentiële componenten zijn, is vol-gens mij geen vredesmilitant. Wie zoalsGore klimaatwijziging op de politiekeagenda probeert te plaatsen maar nikszegt over kernwapens verdient deNobelprijs voor de Vrede langs geen kan-ten.

Georges Spriet is secretaris van Vrede.

■

ipcc en al gore krijgen nobelprijs voor de vrede

I Georges Spriet I

De Nobelprijs voor de Vrede gaat naar klimaatmensen. Wereldvrede en klimaat hebben zeker met mekaar van doen.Het Intergouvernementeel Panel voor Klimaatveranderingen heeft dit jaar duidelijke taal gesproken:

de menselijke activiteit is verantwoordelijk voor de opwarming, en de zwakste landen zullen het eerst worden getroffen.Maar of Al Gore nu ook een vredesmilitant is...?

Kaft+binnenkaft - 388 ! 06-11-2007 11:43 Pagina 2


EDITORIAAL 3

De lidstaten van de Europese Unie zijn toteen akkoord gekomen over een nieuw ver-drag (het verdrag van Lissabon) dat in deplaats komt van de Europese grondwet.Die werd eerder door de Fransen enNederlanders in een referendum naar deprullenmand verwezen. Daarmee komt ereen einde aan de zes jaar durende lijdens-weg van de politieke top om de EuropeseUnie te hervormen. Het ambitieuze projectgestart in 2002 met de werkzaamheden van de Conventieonder leiding van Valery Giscard D’Estaing lijkt daarmee vooreen tijdje begraven. Op de komende Europese top volgt de offi-ciële ondertekening van het verdrag van Lissabon, met in 2008een ratificatieronde in de afzonderlijke lidstaten, waarna in2009 het verdrag in werking kan treden.

Behalve de naam en de symboliek van de grondwet is erniet zoveel veranderd. Het nieuwe verdrag is grotendeels een‘copy-paste’ werkje, waarbij pakweg 90 procent van hetgebuisde grondwettelijk verdrag opnieuw is opgenomen. Watwel is veranderd is de mogelijkheid van de burger om zichdaarover uit te spreken. Om een nieuwe mislukking te vermij-den, nemen de Europese leiders ditmaal het zekere voor hetonzekere, want het is niet de bedoeling dat er opnieuw refe-renda komen. Alleen Ierland is daar constitutioneel aan gebon-den en verder zou het nog kunnen dat ook de Denen de gele-genheid krijgen er zich over uit te spreken. Er kan dus nog roetin het eten worden gegooid, want één zaak blijft immers: als erin een lidstaat neen wordt gestemd dan is er ook geen verdrag.

Wie graag wil weten hoe de Europese Unie er in de toe-komst uitziet, zal daar trouwens een hele kluif aan hebben. Hetgoedgekeurde ontwerpverdrag bevat immers alleen de veran-deringen en niet de volledige tekst van het nieuwe verdrag.Het maakt het extra- onoverzichtelijk omdat het bestaandeartikelen amendeert met dezelfde of andere bewoordingenonder een nieuw nummer of met een extra hoofdstuk eraantoegevoegd. Je moet er dus de (geconsolideerde) versie van hetVerdrag van Nice bijnemen om de werkelijke impact van deveranderingen te kennen.

Alle belangrijke institutionele veranderingen uit het grond-wettelijke ontwerpverdrag blijven grotendeels behouden: eennieuwe voorzitter van de Europese Raad met een mandaat van30 maanden (ter vervanging van het roterende voorzitter-schap), een superminister van buitenlandse zaken (hoewel diezo niet mag heten), meer gekwalificeerde meerderheden en

een iets sterker Europees Parlement. Er isverder veel lippendienst aan allerlei begin-selen, van democratie over mensenrechtenen milieu (met zelfs in de titel een referen-tie aan klimaat). Maar echt democratischoogt deze institutionele architectuuralvast niet en aan de fundamentelebezwaren van het neen-kamp is evenmintegemoet gekomen, namelijk dat Europaboven alles een strak neoliberaal beleid

voert, waaraan alles uiteindelijk ondergeschikt wordt gemaakt.Zo luidt een van de doelstellingen: “integratie van alle landenin de wereldeconomie, onder meer door het geleidelijk weg-werken van belemmeringen voor de internationale handel”.Alsof integratie in de internationale handel perse heilzaam is.Het gaat om een actueel onderwerp, want de Commissie pro-beert dat principe momenteel te concretiseren met de invoe-ring van de Europese Partnerschapsakkoorden (EPA’s), iets waarde derdewereldbeweging zich met hand en tand tegen verzet,wegens desastreus voor zwakke economieën. In dezelfde neoli-berale geest zijn ook de oude artikelen 131 en 133 van het han-delsbeleid volledig geactualiseerd, en de Europese agenda,zoals die bestaat binnen de Wereldhandelsorganisatie, is erduidelijk herkenbaar.

De kritiek van de vredesbeweging is eveneens in dove-mansoren gevallen. Het luik ‘Gemeenschappelijk veiligheids-en defensiebeleid’ behoudt de essentie van de oorspronkelijkegrondwet. Lidstaten verbinden zich er toe “hun militaire ver-mogens geleidelijk te verbeteren” (art. 27-3). M.a.w. als een lid-staat er voor kiest om te ontwapenen en een minder gemilita-riseerd veiligheidsbeleid te voeren, dan is dat in strijd met ditverdrag. Deze bewapeningsverplichting dient samen gelezente worden met de taken van het eveneens opgeviste EuropeesDefensieagentschap (art. 30). Zaken als ‘multilaterale projectenvoorstellen’, ‘ondersteunen van het onderzoek naar defensie-technologie’ en het ‘verstevigen van de industriële en techno-logische basis van de defensiesector’ zijn op het lijf geschrevenvan de grote militaire concerns zoals BAE Systems en EADS. Hetnieuwe verdrag bevestigt m.a.w. de gemilitariseerde richtingdie de EU is ingeslagen: sterk interventiegericht, gekoppeld aande NAVO met weinig tot geen aandacht voor civiele instru-menten. Dat is weinig verwonderlijk, want eerder liet debetrokken werkgroep van de Europese Conventie zich sterkinspireren en adviseren door de experts van het militair-indus-trieel complex.

■

editoriaal

I Ludo De Brabander I

europees hervormingsverdrag is kopie van gebuisde grondwet

Voorzitter van de Europese Commissie Barroso

03Edit nov 06-11-2007 11:44 Pagina 3

INTERVIEW4


Beiden waren ze tieners tijdens de TweedeWereldoorlog. Beiden zaten ze op dezelfdeschool. Beiden hebben ze – op een verschil-lend ritme – markante posities ingenomenin de brede vredesbeweging van de tweedehelft van de vorige eeuw. Beiden zijn vrien-den van Vrede. Een gesprek:

De vorige eeuw heeft twee wereldoorlo-gen gekend, de kolonisatie en dekolonisa-tie, een enorme ontwikkeling op techno-logisch vlak,… Jullie hebben een en andervan dichtbij meegemaakt.

DD EE OOOORRLLOOGG

Willy Courteaux: Eigenlijk heb ik de oorlogalleen maar ervaren in zijn gewone dage-lijkse omstandigheden, ik had geen reëelbesef over de grond van de zaak. Wijwaren geen gepolitiseerde familie, veelwerd er niet over gesproken. Eigenlijk wistik meer over de Eerste Wereldoorlog danik het hoe en het waarom van WOII kende.

Jef De Loof: Bij ons thuis waren de groteoorlogsgebeurtenissen iets meer een puntvan interesse. Mijn vader volgde de wisse-lingen van de frontlijn op een kaart vanEuropa, we volgden de actualiteit. Maarde politiek was niet echt dwingend aan-wezig.

DD EE AATTOOOOMMBBOOMM

Jef De Loof: Vlaanderen was toen al eentijdje bevrijd. De algemene sfeer was eréén van de bom betekent de redding, dedefinitieve overwinning op de vijand.Maar heel snel heb ik daar de valsheid vaningezien.

Willy Courteaux: Tja er werd toen ergbenadrukt dat de bommen nodig warengeweest om Japan op de knieën te dwin-gen. Maar we weten nu dat Washingtontoen weigerde op de Japanse voorwaar-den tot overgave in te gaan, met nameJapan als natie en als keizerrijk blijvenerkennen. Na Hiroshima en Nagasaki aan-vaardden ze de overgave wel. De atoom-bom betekende eigenlijk het startschotvan de Koude Oorlog.

DD EE OOPPRRIICCHHTTIINNGG VVAANN DD EE NNAAVVOO

Jef De Loof: Ik had van in het begin eenafkeurende houding tegen de oprichtingvan de NAVO. Ik had een gevoel dat de VSdit zou misbruiken. Vrij vroeg ben ik incontact gekomen met wereldwijdevredesinitiatieven zoals de oproep van

Stockholm van 1950 tegen de atoombom.Mijn maatschappelijke interesse werdgevoed door een tijdschrift als ‘Streven’bijvoorbeeld. Ik heb altijd veel tijdschriftenin huis gehaald.

Willy Courteaux: Mijn interesse in die tijdging volledig uit naar literatuur engeschiedenis. Ik ben pas later tot politieken actualiteit aangetrokken, meer bepaalddoor mijn werk. Ik was vrij snel bij de uit-geverij Dupuis gaan werken, en na enige

het belang van het geschreven woord

Interview met Willy Courteaux en Jef De Loof

I Georges Spriet I

Willy Courteaux is in Vlaanderen vooral gekend als vertaler van de werken van Shakespeare. Hij was vele jaren lang eenopvallend journalist bij Humo. Opvallend, omdat hij een reputatie opbouwde als ‘man in het venster’ die er een punt van eervan maakte om zijn antwoorden op lezersbrieven in hun maatschappelijk kader te plaatsen. Tot voor enkele tijd schreef hij

de rubriek “uitkijk” in het tijdschrift Vrede.

Jef De Loof is huisarts, bezieler van het Vredeshuis in Aalst, en vooral bekend geraakt als voorzitter van de Medici voorPreventie van een Atoomoorlog. Deze internationale vredesbeweging van artsen kreeg in 1985 de Nobelprijs voor de Vrede.Hij was in de jaren 1980 een sterkhouder binnen de antirakettenbeweging. Tot op vandaag is hij een centrale figuur in de

vredeswereld.

“De politiek moet de wapenwedloop onrendabelmaken, moet de oorlog commercieel negatiefmaken. Ik ben ervan overtuigd dat de opeen-stapeling aan inzichten tegen de oorlog ooit zal leiden tot het bannen van oorlog”, Jef De Loof.

04-06 nov 06-11-2007 11:45 Pagina 4

INTERVIEW 5


tijd werd ik gevraagd om de rubrieklezersbrieven over te nemen van een colle-ga. De algemene regel op de redactie wasdat onder de lezersbrieven een antwoordwerd geformuleerd waarbij de lezer nietecht werd tegengesproken. Ik ben datgaan veranderen. Wanneer ik het nieteens was met een stelling van een brief-schrijver schreef ik dat ook. Dat verplichtteme dan wel om over heel wat zaken seri-eus te gaan studeren, precies om eengebalde argumentatie te kunnen formule-ren. Zo was ik tegen de apartheid, was iktegen de oorlog in Viëtnam, en tegen dekernproefnemingen en het groeiend aan-tal atoomwapens.

Hoe hebben jullie Vrede vzw leren ken-nen?

Willy Courteaux: Ik ben ooit aangesprokengeworden door Jef Turf van de KP om hetMasereelfonds mee te helpen uitbouwen.Zo ben ik ook door de mensen van Vredeaangesproken, precies omdat ik als ‘manin het venster’ stellingen verdedigde dieook in deze kringen leefden. Je mag nietvergeten dat zeker tot in de jaren 1970 deschotten in de samenleving tussen de ver-schillende filosofische strekkingen echtnog sterk recht stonden.

Jef De Loof: Dat is dus via het tijdschriftVrede gebeurd, en mijn zoektocht naarinformatie. Ik kan niet genoeg het belangvan het geschreven woord onderstrepen.Een mens krijgt daar ‘voer’ om beter in desamenleving te staan, ze beter te begrij-pen. Een tijdschriftlezer maakt ook mak-kelijker een evolutie door, veel meer daniemand die alleen de kranten leest, wantdaar krijg je te weinig diepgang.

Willy Courteaux: Ja dat is zo. Maar toch wilik erop wijzen dat bijvoorbeeld de toen-malige hoofdredacteur buitenland van DeStandaard, Troch, veel mensen de wereld-verhoudingen beter heeft laten begrijpen.Vandaag heb je dit soort journalistiek nietmeer. De algemene cultuur is ook gewij-zigd: vandaag debatteert men niet meer.De debatcultuur is helemaal verdwenen.De tijd dat je voor een debat over interna-tionale zaken telkens aula’s kon vol krij-gen is wel voorbij.

Jef De Loof: Het is van het allergrootstebelang dat men de mensen ernstigneemt. Voor journalisten moeten de feite-lijkheden het vertrekpunt vormen omlogische interpretaties te maken. Menmoet niet staan zwaaien met groteideeën of theorieën.

Willy Courteaux: De pers is vandaag verge-ven door de commercie. Dagbladuitgeverszijn nu niet meer geïnteresseerd in eenTroch. Zoveel artikels leiden de mensen afnaar zijtakken van het maatschappelijk

gebeuren, ze glijden weg van de essentievan de zaak. De inhoudelijke verhoudin-gen zijn ook scheef gegroeid: lange tijdwaakte de redactie waar ik werkte over deverhouding helft commercieel, helft maat-schappelijk belang. Dat is intussenbehoorlijk afgebrokkeld.

Tijdens een studieconferentie van hetVlaams Vredesinstituut provoceerde pro-fessor Walgraeve de zaal met de stelling:een samenleving heeft de pers die ze ver-dient. Hoe reageren julllie daarop?

Jef De Loof: Mijn ervaring leert me dat demensen inderdaad geïnteresseerd zijn inde kleine gebeurtenissen om de hoek.Maar niet alleen. Ze willen ook anderedingen dan alleen maar sensatie. Sensatiespreekt aan, maar sluit niet uit dat (ande-re) zaken ook grondig geanalyseerd kun-nen worden.

Maar het klopt toch dat heel wat - diep-gravender, kleine - tijdschriften het moei-lijk hebben, dat er veel verdwijnen. Is ernog wel een publiek voor? Om het tot

onze kleine sector te houden: vroegerhadden we De Wereld Morgen,Wereldwijd, had elke derdewereldorgani-satie of sociaal-culturele beweging eenblad met een gezicht... Kering van deChristenen voor het Socialisme ging overin Kenteringen en moest nu recent helaasstoppen als gedrukt medium.

Jef De Loof: Ja, maar nu is er wel bijvoor-beeld het maandblad MO*, dat via eenspeciale afspraak met Roularta meege-stuurd wordt naar de honderdduizendKnack-abonnees. MO* is een fantastischblad, het brengt op een verteerbaremanier voor dit grote publiek een mindergangbare invalshoek op gebeurtenissen.Ze hebben ook een zeer goede commer-ciële aanpak denk ik, en dat is ook nodig.

Willy Courteaux: Toch nog even terugko-men op de verglijding naar puur commer-ciële producten. Er lijkt een dwingendetrend te zijn ontstaan naar haast inhouds-loze of zeker meningsloze bladen, die uit-eindelijk enkel een soort conservatismeverspreiden. Men kan wel progressief zijnover cultuur, in de eigen samenleving of inandere continenten bijvoorbeeld, maargeen kritiek op de economie. Politiek is ergeen punch meer te vinden in onze kran-ten en bladen, wel zoekt men naar per-soonlijke foutjes, zoekt men naar de privé-sfeer van beleidsmensen. Ik zei het al: er iseen afglijden naar bijkomstigheden. Dedagbladen en de tv houden ons oeverloosbezig met een verdwenen Engels kindje inPortugal, of met auto-ongevallen.

Gaat de stelling nog op dat de pers devierde macht is binnen een parlementairedemocratie?

Willy Courteaux: Ja, maar niet in een bete-kenis van controle op zeg maar de wetge-vende macht. Het is een belangrijkemacht die de samenleving naar meer con-servatisme drijft. Er wordt niet gekekennaar de politieke programma’s van partij-en maar naar de aantrekkelijkheid van depolitici. Hoe verklaar je anders het feno-meen van de “babes” ? Het is gewoon decommercialisering van de politiek. Is het jeal opgevallen dat de centrale figuur bij deSP-a of bij de VLD reclamemensen zijn?

Jef De Loof

04-06 nov 06-11-2007 11:45 Pagina 5

INTERVIEW6


Jef De Loof:: De pers vormt toch ook nogwel de vierde macht als ze schandalenontluistert in de politieke of economischewereld. Ze is dan de alarmklok om het sys-teem niet te laten verglijden naar corrup-tie of vriendjespolitiek. Als de pers deextravagant hoge lonen van topmanagersbekend maakt, speelt ze toch een goederol voor de samenleving; of berichtgevingover Lernaut en Hauspie.

Maar het valt wel op dat je bijvoorbeeldrond L&H haast geen uitleg krijgt over deeconomische achtergrond waarbij dwangen uitnodiging om op de beurs te gaanworden geanalyseerd. Of uitleg over de‘corporate governance’ als ze over hetEnronschandaal in de VS rapporteerden.

Willy Courteaux: Dat heeft, denk ik, ookvoor een deel van doen met de kennis diede journalisten nog kunnen vergaren. Erwordt niet echt nog accurate informatiegegeven; personen worden wel eens seri-eus slordig tegen een geschiedkundigeachtergrond geprojecteerd. Alles moet ookvlug gaan, journalisten moeten vandaagvan alle markten thuis zijn, en dat is nietmogelijk in deze hollende wereld. Hetbevordert de centrumlijn van een krant,goed in het midden van de hoofdstroom.

Jef De Loof: Een journalist zou op deinhoud van wat hij of zij schrijft moetenworden bekeken. Wat er gezegd wordt isveel belangrijker dan “wie” of “hoe” of uit“welke hoek”. Dat is vandaag helaas veelmeer het geval, ook al wellicht omdat depolitieke partijen zich allemaal in het cen-trum ophouden.

Heeft een tijdschrift als Vrede nog eenplaats?

Willy Courteaux: In deze tijden van conser-vatisme moet grondige analyse zijn plaatshebben en behouden. Het is voor dergelijktijdschrift veel minder van belang hoe heter uitziet, hoe bijzonder stijlvol of vlot deartikels geschreven zijn. Zolang Vredeintelligente informatie blijft geven is ereen plaats voor. Let wel, correcte taal enleesbaarheid zijn belangrijk, maar Vredezal vallen of staan met de kwaliteit vaninformatie en analyse. Is de gedrukte

vorm nog de manier om in de toekomsteen lezerspubliek te bekoren? Dat weet ikniet, maar ik heb de stellige indruk dat hetlezen op papier niet gaat verdwijnen.

Jef De Loof: Inderdaad, mensen met eenmening bestaan nog altijd, hé. Akkoord, erzijn ook andere kanalen dan een gedrukttijdschrift, maar zolang Vrede de vingeraan de pols kan houden van de internatio-nale gebeurtenissen zal er een potentieelaan lezers bestaan. Oorlog is negatief voormens en samenleving. Dit blijven aanto-nen en uitleggen is van het allergrootstebelang.

Willy Courteaux: je moet de wereldsamen-leving wel op alle vlakken benaderen:naast de oorlog ook de ecologie, het over-verbruik aan grondstoffen en energie, deoverbevolking. Er moet over geschrevenworden om mensen wakker te houdenrond deze problematiek. Maar of wegenoeg mensen bereiken...?

Jef De Loof: Ja, en het belang van dezegrondstoffen dan weer in oorlog en con-flict. Ook moet het tijdschrift Vrede wijzenop alternatieven. Er is al heel wat techno-logische vooruitgang op dit gebied. Eenbepaald deel van de ondernemerswereldis dit gaan inzien, en vooral gaan vaststel-len dat er een winstgevende markt moge-lijk is hiervoor. Cruciaal zal wel zijn hoesnel de opkomende industriële machten,in de eerste plaats China en India, dit eco-logisch aspect zullen kunnen en willenintegreren. Maar ik geloof dat er in Chinaal meer dan een begin is van reëel ecolo-gisch inzicht. Er leeft meer maatschappe-

lijk inzicht bij de mensen, denk ik, dan wesoms zelf durven aannemen. Zeker bij-voorbeeld rond het belang van de gezond-heidszorg. Mensen voelen dat privatise-ring niet de oplossing is, mensen zijn heuswel kritisch.

Willy Courteaux: De hamvraag voor detoekomst is of we naar een systeem gaanevolueren dat op Amerikaanse leest isgeschoeid. Ik vrees daar ten stelligste voor.Zeker als je al onze politieke leiders zich inhet centrum ziet verdringen.

Jef De Loof: Maar er is ook kritiek in de VSzelf. Er komt reactie. Kijk naar deAmerikaanse documentairemaker MichaelMoore die toont hoe het mogelijk is datCanada wel een interessant systeem vansociale zekerheid heeft kunnen uitbouwenen dat de VS dat niet kunnen. Ook om deAmerikaanse visie van militaire macht tebekritiseren beschikken we over meermateriaal en inzicht dan ooit tevoren. Wezijn beter uitgerust voor onze vredesstrijddan voorheen.

Willy Courteaux: We hebben wellichtgoede argumenten, maar is dat voldoen-de? Het eigenbelang van politieke en eco-nomische entiteiten primeert. De belan-genstrijd bepaalt de internationale agen-da. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat weons niet moeten blijven verzetten.

Jef De Loof: We moeten ervoor strijden datpolitiek de bovenhand haalt. De politiekmoet de wapenwedloop onrendabelmaken, moet de oorlog commercieelnegatief maken. Ik ben ervan overtuigddat de opeenstapeling aan inzichtentegen de oorlog ooit zal leiden tot hetbannen van oorlog. De vredesbewegingbeschikt toch over bijzonder veel troeven:veel kennis en inzicht over het negatievevan de oorlog, we hebben meer materiëlemiddelen ter onzer beschikking (druk,internet, film) dan vroeger; we hebbenkans om aan kruisbestuiving te doen metandere bewegingen. Een tijdschrift alsVrede kan daar zijn steentje toe bijdragen.

Dank voor het gesprek

Georges Spriet is secretaris van Vrede.■

Willy Courteaux

04-06 nov 06-11-2007 11:45 Pagina 6

EUROPA 7


Landen in het Zuiden, die ooit tot Europa’skoloniale rijk behoorden, werden in zesnieuwe blokken verdeeld om met elkeregio apart, Economische Partnerschaps-akkoorden te kunnen afsluiten. Is dit eennieuwe vorm van kolonialisme? Komendie EPA’s er of rijdt de Commissie zichvast? En wie betaalt de rekening?

WW AA TT WWIILLLLEENN DD EE EE PP AA’’SS??

Centraal in de EPA-filosofie staat de abso-lute vrijheid van het marktgebeuren.Competitie mét en tussen ontwikkelings-landen is volgens de internationale elitesde enige ontwikkelingshefboom die nogrest voor de armste landen. Voorbij zijn dedagen van “solidariteit” met de ex-kolo-nies, zoals in vorige decennia vastgelegdin de akkoorden van Lomé en Cotonou.Net als in de koloniale tijd wordt er vanuitgegaan dat wat goed is voor Europaook per definitie goed is voor Afrika.Volledige vrijhandel wordt voorgesteld alshet enige lichtende pad naar globale wel-vaart voor iedereen.

De beschavingsmissie van weleer lijkteen handelsmissie geworden, de kanon-neerboot van toen een onderhandelings-delegatie. De boodschap aan de landen inhet Zuiden is dezelfde gebleven; alleenwerd de “beschavingsplicht” van de blan-ke kolonialen (cfr. Rudyard Kiplings’“whiteman’s burden”) vervangen door “There IsNo Alternative” (TINA) van Commissarisvoor Handel, Peter Mandelson.

Maar er is meer aan de hand met EPA’sdan alleen…EPA’s. In de huidige internatio-nale economische constellatie gaat hetom de strijd tussen twee economischezwaargewichten -de VS en de EU- en er

zijn slechts twee uitkomsten: dominerenof gedomineerd worden. Afrika is niet deechte inzet. EPA’s zijn vooral politieke in-strumenten. De onderhandelingen metAfrika, de Caraïben en de eilanden van deStille Oceaan (ACP) vormen slechts eeneerste stap in de globale Europese strate-

gie, om de VS te verdringen van hun tradi-tionele exportmarkten. De Europese Unieonderhandelt in Latijns Amerika metMercosur en Centraal-Amerika; in Oost- enZuid-Azië met ASEAN en Zuid-Korea; inhet Midden-Oosten met de Golfstatenwant dàt is de hoogste prijs van allemaal!

Ondertussen zullen hele sociale eco-nomieën in de armste landen ter wereldbezwijken onder de competitiedruk vaneen nieuw Europees handelsimperium.De Nieuwe Europese Ruimte is in amper20 jaar tijd het enige en échte thuislandvan de machtigste multinationale onder-nemingen geworden (29 van de top 50).Dat economisch kwetsbare groepen als demiljoenen familiale boeren, kleine onder-nemers en Afrikaanse huismoeders hierde prijs voor betalen, wordt afgedaan als“een probleem van overgang en aanpas-sing”. Maar structureel geweld kost ook

levens. Daders en slachtoffers zijn alleenanoniemer. Net als tijdens de kolonialehoogdagen is het lot van gewone mensenin verafgelegen gebieden slechts eenvoetnoot voor de bureaucratische elitesvan Europa.

VVEERRZZEETT TTEEGGEENN EE PP AA’’SS AALLSSMMAAAARR

LLUUIIDDEERR EE NN DDUUIIDDEELLIIJJKKEERR

De bevolkingen in Afrika hebben weinigmoeite om de dubbele bodems van EPA’sconcreet in te schatten. In tegenstellingtot de gemeenschappen in het Noordenondervinden zij de gevolgen van globali-sering immers niet vijftig maar al vijfhon-derd jaar. De steeds maar massalere mobi-lisaties zetten hun regeringen onder drukom het dwingende en dreigende karaktervan de EPA-onderhandelingen af te wij-zen. Een aantal lokale ngo’s bereidt zichvoor om hun regeringen juridisch te ver-volgen indien zij het EPA-akkoord zoudentekenen. Deze regeringen zouden daar-mee hun eigen sociale en economischewetgeving schenden. Straatdemonstratiesin de hoofdsteden en andere mobilisaties,zoals theatervoorstellingen op het platte-

vrijhandelsakkoorden met europa:

een mars der dwazen?

I Etienne De Belder I

Tegen het einde van 2007 wil de Europese Commissie Economische Partnerschapakkoorden (EPA’s) afsluiten met Afrika,de Caraïben en de eilanden van de Stille Oceaan (ACP-landen)1. De onderhandelingen zijn hard en het is vijf voor twaalf.

Zullen de machtigen falen en de zwakken betalen?

Dat economisch kwetsbare groepen als de miljoenen familiale boeren, kleine onder-nemers en Afrikaanse huismoeders de prijsbetalen voor een nieuw Europees handels-imperium, wordt afgedaan als “een probleemvan overgang en aanpassing”.

07-09 nov 06-11-2007 11:46 Pagina 7

land, en de aangehouden kritiek in eengoed geïnformeerde geschreven pers,nemen toe.

De Internationale Federatie voorMensenrechten (FIDH) stelt dat de EPA’szowel de Internationale Overeenkomst overSociale, Economische en Culturele Rechtenvan 1966 als het Afrikaanse Rechtenchartervan 1981 schenden. Deze wetteksten gevende landen van Afrika het fundamentelerecht op een eigen economische ontwikke-ling en leggen hen de verplichting op omhun basisdiensten zoals water, gezondheid,onderwijs en voedselveiligheid toegankelijkte houden voor hun bevolkingen.

In de Stille Zuidzeeregio kan men spre-ken van een openlijke antikolonialistischereflex bij de civiele samenleving, bijbestuurslui én op het regionale niveau vanhet eilandenforum. De sociale en politiekeinzet is aanzienlijk, want weinigen betwij-felen nog dat de levensbelangrijke lokalevisindustrie in gevaar komt. Vooral de“onbetrouwbare en dreigende onderhande-lingstactiek” van de Commissie heeft kwaadbloed gezet. In het Caraïbisch gebied ver-zuurde de aanvankelijk goede verstand-houding toen bleek dat er niks kwam vande beloofde hulp maar dat de Commissieéénzijdig besliste de liberalisering van toe-risme en suikerindustrie in het akkoord tedroppen. Ook hier waren er klachten van“gebrek aan respect” voor de partners. DeCaraïben kregen eerst een goednieuws-show opgevoerd door technocraten vanbeide zijden en vervolgens een EPA-tekst diefinaal niet voorbij het fiat van deCaraïbische politieke kaste geraakte. Net alsin de andere regio’s kozen zij voor het minstdirecte politieke risico: weerstaan aan dedreiging van de Commissie liever dan dedreiging van interne sociale onrust teondergaan.

Om de zaken voor de Commissie noggênanter te maken, trad het Secretariaatvan het Gemenebest zijn 53 leden bij. Hetverweet de Commissie dat zij een unfaireonderhandelingstactiek hanteerde enonrechtvaardige uitkomsten nastreefde.Hierdoor zou volgens deze organisatie “deCommissie zelf aansturen op een crisis”.

EPA’s kregen ook geen krediet in weten-schappelijke kringen. Dit gaat vanNobelprijswinnaars economie, over deWereldbank en denktanken tot consulen-

tenfirma’s, kortom allen die normaal vriendaan huis zijn bij het EU-establishment. Datmoet het zelfvertrouwen van de eurocratenwel aantasten en omgekeerd dat van deACP-landen opvijzelen.

HHOOEEZZOO,, GGEEEENN AALLTTEERRNNAATTIIEEFF??

De geopolitieke strategie van de Commissiein Afrika krijgt nog meer deuken als je vast-stelt dat de Chinese invloed in Afrika onder-tussen groeit en de Volksrepubliek deEuropese Unie de facto aan het buiten wal-sen is. Afrika is niet langer meer het natuur-lijke hinterland van Europa; het is nu hetstrijdtoneel van Amerikaanse en Chinesebelangen. In tegenstelling tot Mandelsons‘TINA’ is er nu wel degelijk een alternatiefvoor de Afrikaanse landen. Dat deCommissie de dimensie van deze monu-mentale machtsverschuiving niet in haarstrategie heeft meegerekend, is ronduit ver-bluffend.

In de laatste aanloop naar de EU-dead-line van 31 december 2007 viel week naweek een EPA-regio uit het gelid. Zowel inde regio’s van West-, Oost- en ZuidelijkAfrika als in de Stille Zuidzeeregio is de aan-vankelijke weerzin uitgegroeid tot een offi-ciële eis voor uitstel van de EPA’s en eeninvulling van de EPA’s met een ontwikke-lingsagenda. Deze agenda moet volgensdeze landen op maat zijn van hun mogelijk-heden en rekening houden met hun inzich-ten. Om de zaak voor de Commissie nog

pijnlijker te maken, vervoegde deCaraïbische regio nu ook het gemeenschap-pelijke afwijzingsfront terwijl deze volgensde Commissie maanden geleden als ‘aanwal’ werd bestempeld. De ironie is boven-dien dat de Europese Commissie altijdgetracht heeft om via EPA’s het derdewe-reldfront in de Wereldhandelsorganisatie teomzeilen. Nu wordt ze binnen haar eigenhandelsconcept geconfronteerd met als-maar méér derdewereldsolidariteit.

Tijdens de onderhandelingen op deWTO-conferentie in Singapore (1997) tracht-te de Commissie deze internationale organi-satie tevergeefs voor haar kar van ongebrei-delde vrijhandel te spannen. Hierdoor werdde WTO echter zelf overladen met kwestiesdie buiten haar strikt handelsmandaat vie-len: de zgn. Singapore Issues over investe-ringen, publieke aanbestedingen en compe-titiebeleid. Het resultaat was een blokkeringvan het WTO-mechanisme. De uitweg voorde EU werden de EPA’s.

RREEDDDDEENN WWAATT EERR TT EE RREEDDDDEENN VVAALLTT

De omsingeling van de Commissie zet zichook in het Noorden door. De Stop EPA-dagvan 27 september bracht zowat de helebeweging voor globale rechtvaardigheid(global justice movement) op de been. Ditzet ook de lidstaten in de EuropeseMinisterraad en de binnenkort opnieuw teverkiezen Europese parlementsleden onderdruk. In de machtsdriehoek van de EU -Parlement, Raad en Commissie- is een con-vergentie tussen de eerste twee, iets watde laatste kan missen als kiespijn. Sommigelidstaten, waaronder België maar ookNederland, Frankrijk, het VerenigdKoninkrijk en andere (de ‘like-mindedgroup’) stellen zich openlijk vragen over debrutale aanpak van de Commissie in hetEPA-dossier. Vandaag lijkt het erop dat depolitiek in Noord én Zuid zich tegen decoalitie van de eurocraten met het multina-tionale bedrijfsleven keert. Volgens PeterMandelson zelf is het deze belangenver-menging die het EPA-discours tot nu toegestuurd heeft.

De eerste tekens van “verlatingsangst”bij de Commissie zijn vandaag al zichtbaar.Nu een dreiging met hoge toltarieven enlage hulpvolumes niet blijken te helpen,begint de Commissie aan een soort diplo-matische terugtocht: ‘de krabbengang’

EUROPA8


07-09 nov 06-11-2007 11:46 Pagina 8

(doen alsof je vooruitgaat terwijl je achter-uit gaat, dixit J.K. Galbraith).

De Commissie tracht te redden wat ernog te redden valt: door ‘algemene directie-ven’ voor te stellen als te ondertekenen tek-sten, of door de handelsmaterie op te split-sen en voorlopig alleen over ‘goederen’ enniet over ‘diensten’ te onderhandelen. Deonrealistische ambitie van ‘nu direct alles’ isplotseling veraf. De weigering van een aan-tal EPA-regio’s in de eerste week van okto-ber 2007 was een politiek feit, waardoorhet nog slechts wachten was op een admi-nistratieve bevestiging van uitstel van deafsluitdatum van 31 december 2007. Op 16oktober was het zover. Het hoofd van hethandelsdepartement van de Commissiewas verplicht voor het Europese Parlementtoe te geven dat “de EU niet in een positiewas om de akkoorden met de zes ACP-regio’s af te sluiten voor 31/12/07”.

De Commissie zou zich tevreden stellenmet de ondertekening van deelovereen-komsten door sommige landen en metinterim-akkoorden met anderen. Ze zou dearmste landen niet straffen en hen volletoegang blijven verlenen tot de Europesemarkt, behalve voor de wapenhandel(“Everything But Arms” of EBA-formule).Voor landen die buiten de EBA-categorievallen, zou er wél een ongunstiger regimekomen (GSP of het Algemeen PreferentieelStelsel). Ten slotte stelt de Commissie datde ACP-landen door dit uitstel nu de ver-plichting aangaan er bij nieuwe onderhan-delingen ten volle voor te gaan, om de“harmonieuze integratie in de globale eco-nomie tegen 2020 te voleindigen”.

VVEERRDDEEEELL EE NN HHEEEERRSS

De pogingen tot verdeel en heers blijvennog aanwezig in de communicatie van deCommissie met de buitenwereld: EBAtegen niet-EBA-landen, een witte en eenzwarte lijst met “annex A”- en “annex B”-landen, landen die ‘iets’ tekenen en landendie ‘niets’ tekenen, enz. Maar de landen dieiets tekenen, worden in het ongewissegelaten over wat zij in ruil zullen krijgen, erzijn geen impactstudies voorhanden…Ronduit bizar is dat de Commissie doordeze verdeel-en-heersstrategie op landen-niveau net de integratie ondergraaft die zeop zes regionale niveaus beoogt.

Ook de dreigende houding blijft, met

de idee van “dit is de laatste kans en nadiengaat het om alles of niks.”

‘Alles’ betekent het mee opnemen in deakkoorden van de gevreesde ‘SingaporeIssues’ en de liberalisering van de diensten.In ruil voor enige bereidwilligheid van dekant van de ACP-landen stelt de Commissiedat deze voorlopig niet het volledige pak-ket van EPA’s moeten tekenen, maar enkelde goederencomponent van de tekst. Maarook deze component kan een onmiddellijkebedreiging vormen voor de industriëlegroei en de overlevingskansen van kwets-

bare sociale groepen in de ACP-landen. Ofanders gezegd: de ontwikkelingslandenzullen hun overwinning in deWereldhandelsorganisatie en de Doha‘Ontwikkelingsronde’ moeten inleveren. Eris geen terugweg en geen middenweg. Hetdoctrinaire gehalte in het denken van deCommissie blijft hoe dan ook onaangetast.

‘Niks’ betekent de confrontatie aan-gaan met de hogere tolmuren rond ‘FortEuropa’, waar de ACP-landen 40 tot 60%van hun handel op richten (‘GSP alleen’).Van zijn kant is de Europese handel slechtsvoor 1% gericht op de ACP-landen. De onge-lijke verhoudingen zijn meteen duidelijkgesteld. En toch blijft de Commissie over-tuigd dat ze onderhandelt met gelijke part-ners.

DD EE MMAACCHHTTIIGGEENN ZZUULLLLEENN FFAALLEENN,,

DD EE ZZWWAAKKKKEENN BBEETTAALLEENN……

De arrogante houding van de Commissieblijft even pijnlijk en blind als voordien.Toch kan gesteld worden dat het uitstellenna 31 december 2007 een voorlopige envoorzichtige overwinning is voor het anti-EPA-front. De terugtocht van de Commissiegebeurt in verwarde slagorde, met vageverwijzingen naar “interim-akkoorden” dieniemand goed weet te plaatsen en tijdspa-den die niet meer worden opgelegd. Hetganse proces is nu zodanig opgesplitst invele tactische doodlopende straatjes datde strategische weg zoek is, en zo ook de

coherentie der dingen. Het is ietwat iro-nisch dat de Commissie zichzelf met eencapaciteitsprobleem heeft opgezadeld, erzijn steeds minder onderhandelaars inzet-baar om in dit labyrint nog de weg terugte vinden. Bijgevolg is de Commissie metsteeds dezelfde tekst, waarin iedere ont-wikkelingsrelevantie ontbreekt, door zeshalve continenten getrokken. De meerder-heid behoort tot de armste landen in dewereld en hun bevolking is driemaal gro-ter dan die van de EU. Het is dan ook nietverwonderlijk dat lidstaten van de EU de

EPA-aanpak van de Commissie als teambitieus omschrijven, wat diplomatieketaal is voor ‘lichtjes megalomaan’. Hetwekt alom verbazing bij Nobelprijs-winnaars economie, bij Afrikaanse enEuropese regeringen en zelfs bij deWereldbank, dat de Commissie zo koppigbereid was in haar eigen voet te schieten.Zoals vele elites in het verleden heeft deCommissie zelf de voorwaarden gescha-pen opdat haar doelstellingen van vrijhan-del zouden resulteren in het omgekeerde:een ‘dode letter- handelsregime’. Eenwereldwijde protectionistische terugslagen een erosie van het multilaterale proceslijkt plotseling heel reëel.

Ondanks een waterval van intellectu-alistisch en economisch jargon riskeerthet EPA-project, om het met deAmerikaanse historica Barbara Tuchmante zeggen “een zoveelste mars der dwa-zen” te worden. Ook in die zin schijnt degeschiedenis zich te herhalen: de machti-gen zullen falen en de onmachtigen zullenbetalen.

Etienne De Belder is onderzoeker bijOxfam-Solidariteit

––––––1 De ACP-landen omvatten dus voornamelijkde voormalige kolonies van de Europese mach-ten.

■

EUROPA 9


Afrika is niet langer meer het natuurlijke hin-terland van Europa; het is nu ook het strijdto-neel van Amerikaanse en Chinese belangen.

07-09 nov 06-11-2007 11:46 Pagina 9

AFRIKA10


De deadline van 15 oktober die presidentKabila uitvaardigde tegen dissident gene-raal Nkunda om zich alsnog in te schake-len in het brassageproces, zal de rust nietmeteen doen weerkeren, want ook dan iser nog het FDLR waarvoor er minder voorde hand liggende oplossingen zijn. Wat tedenken van de miljardenlening die Chinarecent beloofde aan Congo in ruil voor eengeprivilegieerde toegang tot de velenatuurlijke grondstoffen waar het landrijk aan is? Gaat het hier gewoon om eenverschuiving in de decennialange plunde-ring van het Afrikaanse continent of kun-nen we echt spreken over een historischebreuk? De Wereldbank en de EuropeseUnie drukken alvast hun ongerustheid uit,zeker nu de Afrikaanse staten zich bijzon-der halsstarrig opstellen tijdens de onder-handelingen van de nieuwe vrijhandelsak-koorden met de EU (EPA’s) die eind dit jaarmoeten afgerond worden. De beloofdecompensaties onder de vorm van eenregionaal ontwikkelingsfonds kunnenimmers wel eens mager uitvallen, vergele-ken met het vele Chinese geld. Zal presi-dent Kabila het even handig spelen alszijn illustere voorganger Joseph Mobutuen van alle walletjes tegelijk eten, of zalhij net als zijn vader Laurent Kabila iede-reen tegen hem in het harnas jagen metde voorzienbare gevolgen? Waar staan weeen maand na Kabila’s zelfverklaarde

afspraak met de geschiedenis?

EEEENN MMAANN VVAANN TT EE WWEEIINNIIGG

WWOOOORRDDEENN

De feitelijke machtsovername door JosephKabila werd na enkele jaren van machts-

deling met zijn politieke en militaire riva-len, in een chaotisch transitieregime eindvorig jaar bezegeld. De Congolezen had-den er met de mathematische uitdrukking“1+4=0” hun eigen appreciatie van gege-ven. Met de verkiezingsoverwinning opzijn aartsrivaal Jean-Pierre Bemba werdKabila’s machtspositie democratisch gele-gitimeerd. “Gedaan met de recreatie”, hadhij dan ook gezegd tijdens zijn troonsbe-stijging. Zijn medestanders beloonde hijmet belangrijke en lucratieve politieke

posten in de gigantische regering metmeer dan 60 ministers onder leiding vanAntoine Gizenga. Een oud-lumumbist opgezegende leeftijd (82), die bereid werdbevonden om zijn kiespubliek aan Kabiladoor te spelen in ruil voor het premier-

schap en enkele zitjes in de regeringsban-ken. Hoewel de meeste buitenlandsewaarnemers het erover eens zijn dat deverkiezingen relatief eerlijk en democra-tisch verlopen zijn - Congolezen denken erzelf heel anders over - moeten we ons ern-stig afvragen of president Kabila momen-teel niet al teveel van het laken van demacht naar zich aan het toetrekken is.Congo lijkt zich alvast niet te kunnenbevrijden van het lot dat zovele Afri-kaanse staten beschoren is: extreme

congo op de rand van een nieuwe oorlog:

kunnen de chinese miljarden president

kabila redden?

I Bart Horemans I

“Wacht tot september, dan kunnen we een eerste balans opmaken”, zei Congolees president Joseph Kabila eind juni in het populaire tijdschrift Jeunes Afrique. De 36-jarige Katangees houdt van deadlines. Hij kwam dan ook rechtstreeks uit

het leger toen het gigantische Congo hem in 2001, na de moord op zijn vader, zomaar in de schoot werd geworpen.Vraag is in welke richting de balans overhelt? Hoe moeten we de blijvende onbuigzaamheid ten overstaan van

verkiezingsrivaal Jean-Pierre Bemba interpreteren? Die koos het hazenpad na de militaire confrontatie in het centrum van Kinshasa in maart 2007. Zijn de gevechten in de Oostelijke Kivuprovincies tussen het Congolese regeringsleger en

de troepen van dissident generaal Laurent Nkunda de voorbode van een grootschalig offensief dat definitief orde op zaken moet stellen? En hoe zal de regering afrekenen met de troepen van het FDLR, de gewapende oppositie tegen

het door Tutsi’s gedomineerde regime in Rwanda, die in de Kivus moordend en plunderend rondtrekken?

De feitelijke machtsovername door JosephKabila werd na enkele jaren van machts-deling met zijn politieke en militaire rivalenin een chaostisch transitieregime, eind vorigjaar bezegeld. Met de verkiezingsoverwin-ning op aartsrivaal J.P. Bemba werd Kabila’smachtspositie democratisch gelegitimeerd.

10-13 nov 06-11-2007 11:47 Pagina 10

AFRIKA 11


machtsconcentratie, endemische corrup-tie, massale mensenrechtenschendingen,zwaar gecensureerde media en een oppo-sitie die monddood gemaakt, omgekochtof eenvoudig onbestaande is. Het ziet erdan ook naar uit dat het land op hetogenblik eerder op weg is een dictatoriaalregime te worden, geleid door hoge mili-tairen, dan wel een goedwerkende demo-cratische rechtstaat met reële inspraakvan de bevolking en gericht op haar wel-zijn. Hiervoor zijn verschillende redenenaan te geven.

In de eerste plaats is ernauwelijks sprake van eenpolitieke oppositie. Die werdmet het vertrek van senatorBemba na de confrontatiestussen zijn lijfwachten enhet leger, van haar leiderberoofd. Een oppositie diebovendien minimaal verte-genwoordigd is in het parle-ment. Legendarische uitzon-dering is Léon Kengo WaDondo, nog premier tentijde van Mobutu, die totgrote verbazing van ieder-een het voorzitterschap vande Senaat verwierf. De gou-verneur van de Evenaars-provincie, machtsbasis van Bemba, JoséMakila, is op zijn beurt de eenzame witteraaf in de volledig door pro-Kabila gouver-neurs gedomineerde provincies. Deze wer-den op een indirecte manier verkozendoor de provincieraadsleden, wat de deuropende voor een grootschalige omko-pingsoperatie.

De tweede oorzaak is het aanslependegewapende conflict in het oosten, maarook in andere delen van het land wordteen militarisering van het publieke levenbestendigd. De dreiging van een nieuwegrootschalige oorlog - de derde op rij in 10jaar tijd - hangt als een zwaard vanDamocles boven elk initiatief dat een poli-tieke hervorming van het land wil bewerk-stelligen. De mogelijkheid van een nieuwemilitaire ontsporing is reëel, maar wordtevenzeer door de militaire klasse benutom haar politieke en economischemachtspositie veilig te stellen.Rebellenbewegingen in het oosten vanhet land genieten de steun van regerings-

gezinde troepen en legerleiders. De rege-ringen in Kinshasa, Kigali (Rwanda) enKampala (Oeganda) doen op hun beurtbijzonder weinig om tot een vreedzameoplossing te komen van het conflict. Deovervloedige aanwezigheid van natuurlij-ke rijkdommen in de gebieden waargevochten wordt, is hier zeker niet vreemdaan, maar ook de wil tot het bestendigenvan een politiek gunstig status-quospeelt.

De internationale gemeenschap gaatevenmin vrijuit. Was er tijdens de over-

gangsregering nog enige gelijkgezindheidtussen de grote spelers verenigd in hetoverlegmechanisme van de CIAT1, dan isnu de samenwerking grotendeels zoek.Een groot aantal bilaterale initiatievenvolgen elkaar in snel tempo op zonderveel coördinatie en zijn hierdoor vaak con-traproductief. Vredesakkoorden wordendaags na hun ondertekening al geschon-den. Dit tot grote frustratie van MONUC,de VN-vredesmacht in Congo. Al sinds2000 proberen deze blauwhelmen meteen troepensterkte van om en bij de17.000 man met matig succes de vrede enstabiliteit in het land te herstellen.Hoewel haar mandaat erin bestaat deregering en het Congolese leger te onder-steunen, komt ze om de haverklap in aan-raking met de vele interne contradictiesbinnen deze instellingen. Van een éénge-maakt leger dat het resultaat zou moetenzijn van het samenvoegen van ex-rebel-lenbewegingen - de befaamde “brassage”naar het Franse woord voor brouwen - is

nauwelijks sprake. Veeleer verzamelenindividuele legerleiders soldaten rondomhen als privé-milities om hun lucratievezaakjes te beheren. Notoir voorbeeld is deafvallige generaal Nkunda, die na eenkorte inlijving in het Congolese leger, alsnel de strijd weer aanbond en beginoktober het wankele staakt-het-vurenopblies om een grootschalig offensief voorte bereiden.

De Congolese bevolking is van dit alleshet grootste slachtoffer.Honderdduizenden mensen zijn opnieuw

op de vlucht geslagen enplunderingen, verkrachtin-gen en moordpartijenbegaan door alle betrokkenpartijen zijn schering eninslag. Al jaren rapporterenmensenrechtenorganisatiesdat het officiële Congoleseleger daarbij nog de groot-ste mensenrechtenschen-der van het land is.

EEEENN RREEUUSS OO PP LLEEMMEENN

VVOOEETTEENN

Al dit oorlogsgeweld heeftvanzelfsprekend een nega-tieve impact op het groot-schalige wederopbouwpro-

gramma dat de president, gevolgd door deregering, bij zijn aantreden had vooropge-steld. De president sprak vol overgave overzijn vijf bouwwerven: infrastructuur, huis-vesting, elektriciteit en water, onderwijsen gezondheidszorg. De regering vertaal-de dit op haar beurt in een ambitieusregeringsprogramma, waarbij de helft vande nodige middelen van de internationalegemeenschap zouden komen. Een halfjaar verder zien we echter dat hier bitterweinig van dreigt terecht te komen. In deeerste plaats was er het aanslependegevecht met het parlement, dat maarbleef weigeren de begroting goed te keu-ren, en waarbij enkel de belofte van eensalaris van $4000 per maand – een onder-wijzer verdient gemiddeld $70, een politie-agent nauwelijks $30 – hen kon over debrug halen. Vraag blijft wat er met eenbegroting van iets meer dan de $2 miljardvalt aan te vangen. De eerste afspraak inseptember om gratis onderwijs vooriedereen aan te bieden, werd alvast een

Foto: Tineke D’haese

10-13 nov 06-11-2007 11:47 Pagina 11

AFRIKA12


gigantische gemiste kans. Wekenlanglagen de scholen lam door de staking vande leerkrachten.

Het falen van de regering heeft ook temaken met de gelden van de internatio-nale gemeenschap die lang op zich lietenwachten. Om begrijpelijke redenen overi-gens. Zolang de noodzakelijke juridischeen administratieve procedures niet oppunt staan, of beter gezegd minimaalfunctioneren, om een goed beheer enbesteding van de gelden te verzekeren, ishet inderdaad onverantwoord om fondsenvrij te maken. Het IMF was tijdens haarlaatste overlegronde eind september tervoorbereiding van een tweede triënnaalprogramma alvast niet overtuigd van hetbeleid van de regering. Die slaagt er vol-

gens hen maar niet in de publieke finan-ciën onder controle te krijgen. De midde-len die de internationale gemeenschapbereid is vrij te maken, beperken zich danook vooral tot sectoriële en indirecte hulp.Zo wist de minister van landbouwFrançois-Joseph Mobutu recent nog $250miljoen steun los te weken voor zijn pro-jecten rond voedselzekerheid. De Wereld-bank en de Afrikaanse Ontwikkelingsbankbeloofden van hun kant respectievelijk$300 en $100 miljoen te schenken voorhet herstel van de Ingastuwdam.Ogenschijnlijk grote bedragen, maar hetgaat over middelen op lange termijn,waarvan de directe uitbetaling wel eensop zich kan laten wachten. Vele beloofdemiddelen worden bovendien vaak nooituitbetaald. Het lijkt dan ook gerechtvaar-digd om toe te geven dat de huidige rege-ring gewoon niet over de nodige midde-len beschikt om haar ambities waar temaken. De geplande herschikking van dehuidige regeringsploeg mag dan wel aleen politieke rationaliteit dienen, nl. hetoppikken van hen die na de transitie in dekou bleven staan, feitelijk zal dit weinig

veranderen aan het beleid van het land.Daar bovenop komt nog dat de regeringin de toekomst een aanzienlijk deel vanhaar inkomsten dreigt te verliezen doorde in de nieuwe grondwet voorzieneafhouding van 40 % van de staatsinkom-sten voor het bestuur van de provincies.Geen wonder dat de wet op de decentrali-satie die dit juridisch moet verankeren, almaanden voor verhitte debatten zorgt inhet parlement.

ZZ EE KKWWAAMMEENN UUIITT HH EE TT OOOOSSTTEENN EE NN

NNAAMMEENN GGOOUUDD,, KKOOPPEERR EE NN OOLLIIEE

Er kwam best wat tromgeroffel aan tepas toen Kabila begin september aankon-digde dat China bereid was zijn program-ma te ondersteunen met het toekennen

van een miljardenlening voor grootschali-ge infrastructuurprojecten. Officieel omde decennialange vriendschapsbandentussen de Aziatische reus en hetAfrikaanse continent te onderstrepen,maar het is niet moeilijk de echte drijfveervan dit akkoord te achterhalen. Chinaheeft wegens zijn economische boomnood aan grote hoeveelheden grondstof-fen die het in eigen land niet kan vinden.Tegelijk beschikt het over een overschotaan arbeidskrachten - waaronder eengrote groep (ex-)gedetineerden - die hetmaar al te graag wil exporteren. Congokomt daarbij bijna van nature in hetvizier: het hele oosten van het land bulktgewoon van de grondstoffen die als rijpevruchten liggen te wachten om geplukt teworden. Jaren van wanbeleid en oorloghebben de ooit vermaarde overheidsbe-drijven als Gécamines en MIBA herscha-pen tot industriële ruïnes. De uitverkoopvan de resterende kroonjuwelen en nog teexploreren mijnsites aan de meest bie-dende buitenlandse risico-investeerders,bracht de genadeslag toe. Voeg daar nogde maagdelijke olie- en gasvoorraden in

het Grotemerengebied aan toe, en desteeds maar stijgende grondstoffenprijzenop de wereldmarkt, en je komt tot een bij-zonder lucratieve investeringszone.

Door een decennialang gebrek aangrootschalige investeringen wordt de hui-dige mijnnijverheid in Congo gedomi-neerd door kleine mijnsites die op eenambachtelijke wijze worden geëxploi-teerd. Duizenden mijnwerkers, waaronderbijzonder veel kinderen, brengen letterlijkde hele dag door in zwaar vervuilde mij-nen waarbij ze met hun blote handenvoor $1 per dag de grondstoffen naarboven halen, om ze daarna te verkopenaan dubieuze Congolese of buitenlandsetussenhandelaars. Die brengen op hunbeurt de onbewerkte mineralen naar hetbuitenland voor verdere verwerking.Hierdoor worden de winsten vooral in hetbuitenland gemaakt en geniet deCongolese bevolking nauwelijks van haareigen rijkdommen. De geplande investe-ringen die China voorstelt, vertonen veelgelijkenis met de Belgische kolonialeinfrastructuur, die erin bestond eenwegen-, spoor- en energienet uit te bou-wen dat de ontsluiting van het subconti-nent voor de productie en export moestverzekeren daar waar geen waterwegenvoorhanden waren. De miljardensteunaan Congo zou op die manier wel eensnaadloos kunnen passen in de Chineseneokoloniale ambities op het Afrikaansecontinent.

Complexer wordt het of hier meteenook uit af te leiden valt dat deHerzieningscommissie van de mijnsectoreen zelfde logica volgt. Deze commissiedie in juni van dit jaar in het leven geroe-pen werd, kreeg als taak alle mijncontrac-ten na te gaan die de laatste tien jarenwerden getekend tussen de Congolesemachthebbers en diverse privé-onderne-mingen. Deze voor de Congolese staat bij-zonder nadelige contracten werden des-tijds ondertekend door de nieuwe macht-hebbers in ruil voor de vele dollars die zecash toegestopt kregen om hun oorlogs-uitgaven te financieren. Een herzieningdringt zich dan ook al jaren op en lijkt, naenkele mislukte pogingen, in de goederichting te gaan. Met de nieuwe beloftenvan vers geld van China, zal deze commis-sie het wel eens knap lastig kunnen krij-

De dreiging van een nieuwe grootschaligeoorlog - de derde op rij in 10 jaar tijd - hangt als een zwaard van Damocles bovenelk initiatief dat een politieke hervormingvan het land wil bewerkstelligen.

10-13 nov 06-11-2007 11:47 Pagina 12

alle hoge posten door de regering en depresident werden uitgedeeld en waar deenige manier om zijn gelijk te halen in derechtbank, erin bestaat om meer geld danje tegenstander op tafel te leggen. Overhet onderwijs hadden we het al, maargezondheidszorg, landbouw en infrastruc-tuur zijn er nauwelijks beter aan toe. Depresident blijft ondertussen gevangen ineen militaire logica die hem vertrouwd is.De regering is vleugellam door gebrek aanmiddelen. De donoren kijken liever nogwat de kat uit de boom alvorens massaal

met geld over de brug tekomen. En wat doet degemiddelde Congoleseburger? Hij probeert erzoals altijd het beste vante maken en ploetert voortom met zijn karig loon desteeds maar kortere koord-jes aan elkaar te knopen.De civiele maatschappijprobeert van haar kantheel wat, maar moet hetopnemen tegen machtigeCongolese en buitenlandsebelangengroepen die erniet voor terugdeinzenmensen uit te kopen of omte brengen. Zullen de

Chinese miljarden hier veel aan verande-ren? Het valt nog te bekijken. Wat wel kanwerken is het moeizame proces van ont-voogding van de Congolese bevolking inde overtuiging dat hun levenssituatiegeen noodlot is, maar wel degelijk kanveranderen. De Congolese bevolking isarm, omdat het land wordt leeggeroofden er geen behoorlijk bestuur is. Zolanghier niet aan gewerkt wordt, zal ook hetbeste ontwikkelingsproject binnen dekortste keren verzanden door de massalefraude en corruptie die in het land jarenna het einde van het kleptocratische regi-me van Mobutu nog weelderig tiert.

Bart Horemans is 11.11.11 coördinator geves-tigd in Kinshasa.

–––––1 Comité International d’Accompagnementde la Transition

■

AFRIKA 13


gen. Vele van de privé-bedrijven die des-tijds deze contracten ondertekenden,behoren tot het Westerse kamp en zijnbeursgenoteerd. Dit maakt hen bijzonderkwetsbaar voor onheilstijdingen rondmogelijke contractherzieningen of -ver-brekingen. Het valt dan ook niet te verba-zen dat los van het feit dat er enig bewijsvoor te leveren is, deze commissie door definanciële wereld nu al als een zoveelstezet van de Congolese overheid wordtbeschouwd om opnieuw aan de kassa tepasseren.

EEUURROOPPAA VVOOOORR HH EE TT

BBLLOOKK GGEEZZEETT

De gevolgen blijven ech-ter niet beperkt tot de mijn-bouwsector. Het heleChinese verhaal heeft voorgrote ophef gezorgd bij deWesterse ambassades en hetbedrijfsleven, die het land alsinds lang als een geduchterivaal beschouwen. Chinakan zijn producten en dien-sten aan beduidend lagereprijzen aanbieden dan zijnWesterse concurrenten.Bovendien heeft het veelminder uitstaans met dis-cussies rond mensenrechten, democratieen internationale gedragsregels, eenopstelling die het handel drijven inAfrikaanse landen aanzienlijk vereenvou-digt. De bekendmaking door Kabila vanvers Chinees geld komt bijzonder ongele-gen voor de Europese Unie die net op hetpunt stond om tegen het einde van ditjaar belangrijke commerciële akkoorden afte sluiten met haar Afrikaanse partnerlan-den. In de geest van de Wereldhandels-organisatie en het onderliggend dogmavan de vrijhandel, wil de EU haar eenzijdigpreferentieel handelsregime met haarvoormalige kolonies inruilen voor eengelijke douane-behandeling. Een nietdenkbeeldig gevolg is dat de Afrikaanselanden binnenkort (nog meer) zullen over-spoeld worden met Europese producten.De overwegend familiale Afrikaanse land-bouw, waarvan gemiddeld 80% van debevolking afhangt voor haar inkomen,wordt hiervan ongetwijfeld het eersteslachtoffer, maar ook de nauwelijks ont-

wikkelde Afrikaanse industrie zal onmoge-lijk kunnen concurreren met haarEuropese tegenpool. Officieel zonder enigverband, onderhandelt Europa op het zelf-de ogenblik over haar nieuw ontwikke-lingsprogramma dat de pil moet verzach-ten. Een eerste enveloppe van $500 mil-joen gespreid over zes jaren wordt in hetvooruitzicht gesteld voor de wederop-bouw van Congo. Ondanks de beloofdesteun, vertonen de Congolese regering ende civiele maatschappij, de commerciëlesector incluis, zich bijzonder terughou-

dend om deze akkoorden te onderteke-nen. Met de Chinese miljardenhulp in hetvooruitzicht, kunnen de Europese onder-handelaars het dan ook nog wel eensknap lastig krijgen.

CCOONNCCLLUUSSIIEE:: DD EE EEUUFFOORRIIEE VVOOOORRBBIIJJ

Hoewel het voorlopig moeilijk blijftom nu al een duidelijk zicht te krijgen opde ontwikkelingen in Congo, minder daneen jaar na de verkiezingen, zien de voor-uitzichten er bijzonder somber uit. Opgeen enkel terrein lijkt de president of deCongolese regering erin geslaagd om eenbetekenisvolle vooruitgang te boeken. Ophet vlak van de veiligheid, gaan degevechten onverminderd door in hetOosten en loopt het hele demobilisatie-en reïntegratieproces en de hervormingvan de veiligheidssector zodanige vertra-ging op, dat men zich kan afvragen of ernog wel van een proces of een hervormingsprake is. Eenzelfde verhaal voor de her-vorming van het juridische apparaat, waar

Foto: Tineke D’haese

10-13 nov 06-11-2007 11:47 Pagina 13

Volgens de profeten van de Westersemedia zou de Zimbabwaanse presidentRobert Mugabe al met één voet in hetgraf staan. De situatie van het land lijkthopeloos met een geschat inflatiecijfertussen 4.000 en 8.000%, een leger datmet enthousiasme op een bui-tenlandse invasie zou reageren,een meerderheid van de bevol-king die tegen het bewind is enMugabe wil zien vertrekken, legemarkten, uitbreidende hongers-nood, de aanwezigheid van een“democratische” oppositie,... Hoekomt het dat Mugabe in zulkeomstandigheden nog steeds aande macht is?

NNAAWWEEEEËËNN VVAANN WWOOEEDDEE

Mugabe en zijn regering zijn dehoofdverantwoordelijken voor dediepe crisis van het land. Maar deboycot door Groot-Brittannië en andereWesterse mogendheden draagt er zekerook toe bij. Die boycot kwam er als reactietegen de maatregelen en acties van hetregime tegen de grote blanke boeren. Desterke inflatie en moeilijke economischesituatie vloeiden hieruit voort. Van bij deaanvang van het regime van Mugabe leid-de zijn partij, de Zimbabwe NationalAfrican Union-Patriotic Front ( ZANU-PF),het land als een éénpartijstaat, waarbij deandere formaties ‘op hun plaats’ werdengehouden. Het harde en antidemocrati-sche regime van Mugabe maakte toengeen indruk op de Westerse landen diehem steunden. Hun houding veranderdepas bij het invoeren van de politiek tegende blanke boeren en de mislukking van deWesterse landen om de touwtjes in han-

den te krijgen bij de Movement forDemocratic Change (MDC). Deze pro-Westerse partij werd in 1999 opgerichtdoor Morgan Tsvangirai, de vroegere leidervan de Zimbabwe Congress of TradeUnions (ZCTU).

Zimbabwe bevindt zich nu in een lastigparket. Duizenden burgers staken degrens over met Zuid-Afrika en anderebuurlanden op zoek naar werk. De politieen veiligheidstroepen van Mugabe warenniet mals voor de andere politieke partijenen opposanten van het regime, en ook deonafhankelijke pers deelde mee in deklappen. De wet op het onderscheppenvan informatie legaliseerde de controlevan het Internet. De directeur van de nuverboden krant Daily Star, Abel Matsakani,vluchtte naar Zuid-Afrika en richtte daarhet online magazine Zimonline op. InJohannesburg werd hij bijna het slacht-offer van een moordaanslag door onbe-kenden, vermoedelijk leden van deZimbabwaanse veiligheidsdienst.

Om een einde te maken aan de expo-

nentiële stijging van de vastgoed- enhuurprijzen lanceerde het regime de cam-pagne ‘Dziksa Mutengo’ (‘daling van deprijzen’). Maar deze bevriezingsmaatrege-len stuitten dan weer op groot verzet bijde handelaars en eigenaren, met een uit-

breiding van de zwarte markten de economische sabotagetot gevolg. De prijscontroleszorgen voor lege rekken in dewinkels en basisproducten zijntegenwoordig heel moeilijk tevinden. Om de maïsschaarsteaan te pakken maakt de GrainMarketing Board, een over-heidsinstelling, gebruik van deZANU-militie om de boeren tedwingen dit product tegen eensterk verlaagde prijs te verko-pen. Daarnaast kelderde de prijsop de wereldmarkt van tabak,Zimbabwes belangrijkste

exportproduct. Het vermoeden van eenbesmetting met mond-en klauwzeermaakte een einde aan de export vanrundvlees naar Europa.

DDUUIIZZEELLIINNGGWWEEKKKKEENNDDEE IINNFFLLAATTIIEE

Een gigantische inflatie teistert het landdat ook kampt met een enorm gebrek aanliquiditeiten. Een devaluatie van de munt-eenheid op 6 september had tot doel dezeuitzichtloze situatie recht te trekken.Voorlopig lijkt deze maatregel eerder opeen wanhoopspoging van een Staat diegeen grip meer heeft op de heersendezwarte markt. De devaluatie kan nietbeletten dat de dollar op de zwarte markttegen buitensporige wisselkoersen vaneigenaar wisselt. Het regime verliest ver-dere steun bij haar loyaalste aanhangers,

AFRIKA14


exit mugabe?

I Hamessa Boroda I

Ondanks de huidige politieke en economische crisis in Zimbabwe, veroorzaakt door het regime en verergert door deEuropese boycot, lijkt het land af te stevenen op een verlenging van het mandaat van de oude dictator in maart 2008.De sterk verdeelde oppositie en de grote kans op verkiezingsfraude, net als bij vorige stembusgangen, spelen hierin een

bepalende rol.

Mugabe

14-15 nov 06-11-2007 11:47 Pagina 14

de oorlogsveteranen. Zij eisen een vervijf-vuldiging van hun salaris. Ook ambtena-ren en arbeiders dreigen met een algeme-ne en ongelimiteerde staking als wapentegen de prijsbevriezingen, tenzij hunlonen verhoogd worden. De loonsvergoe-dingen van Mugabe daarentegen werdenniet bevroren: ze werden vastgelegd op62.305.000 Zimbabwaanse dollar ( zo’n1.534 euro in midden september) in hetbudget van 2007. Maar onlangs kondigdede minister van Financiën, SamuelMumbengegwi, aan dat deze wordenopgetrokken tot 1.462.305.000 dollar(36.000 euro).

De algemene verkiezingen vindenplaats in maart 2008. Het ziet er sterknaar uit dat Robert Mugabe, 83 jaar enaan de macht sinds de onafhankelijkheidvan 1980, zich opnieuw kandidaat zal stel-len. Sommigen geloven dat hij zich in2010 zal terugtrekken, ten gunste van eendoor hem gekozen opvolger. Maar dezecoöptatie zou wel eens moeilijk kunnenblijken te zijn voor Mugabe zelf. Tot nu toeslaagde hij erin de oppositie te verdelendankzij een politiek van stroop en azijn.Net als de vroegere Zimbabwe AfricanPeople’s Union (ZAPU) trapte ook de MDCin de val. Vandaag de dag is de partij ver-deeld in twee grote facties, respectievelijkgeleid door de voorzitter, MorganTsvangirai, en de secretaris-generaal,Welshman Ncube. De vele verzoeningspo-gingen ten spijt blijft deze scheidingonoverbrugbaar. De “zichtbare” leider vande anti-Tsvangiraifactie is professorArthur Mutambara, verbonden aan deuniversiteit van Oxford als wetenschappe-lijk specialist in robotica. ProfessorMutambara heeft ook gewerkt voor hetMassachusetts Intsitute of Technology(MIT), de NASA en andere Amerikaanseinstellingen. Als deze twee facties er nietin slagen hun verschillen te overbruggentegen de volgende verkiezingen, dan kande MDC een verkiezingsoverwinning uithet hoofd zetten.

Maar ook de regerende partij ZANU-PFheeft met interne problemen te kampen.Die hebben vooral te maken met verschil-lende visies op het post-Mugabe tijdperk.De stijgende rivaliteit tussen vice-presi-dent Joyce Mujuru (van dezelfdeZezeruclan als Mugabe) en Emerson

Mnangagwa (een Karanga die bekendstaat als “Ngwenya” (de “Krokodil”), en dieonlangs begroet werd als de “koning vanZimbabwe”) neemt zodanige proportiesaan dat ze dreigt de partij te doen ont-ploffen. Mnangagwa, een trouwe partijve-teraan en huidig minister vanPlattelandsbewoning, is getekend doorzijn verleden als minister vanStaatsveiligheid ten tijde van het bloed-bad op leden van de Ndebelestam, in hetzuidwesten van het land. Joyce Mujuruwerd vroeger gesteund door haar echtge-noot Solomon Mujuru, oorlogsheld van debevrijdingsoorlog met als bijnaam RexNhongo. Tot 1995 stond hij aan het hoofdvan het Zimbabwaanse leger. Hij werdnooit direct in verband gebracht met de

slachtpartijen in Ndebeleland. Vandaag dedag is deze zakenman en grondbezitterverwikkeld in allerlei illegale landverwer-vingsacties. Verder moet men ook reke-ning houden met Simba Makoni, de vroe-gere minister van Financiën en techno-craat die door rivalen in de partij gedwon-gen werd af te treden als minister in2002. Van alle potentiële opvolgers lijktMakoni de meest “propere”. Zijn kansennamen ook toe sinds generaal Mujuru desteun voor zijn echtgenote heeft ingetrok-ken.

Hoewel de Zimbabwaanse grondwetal liefst 17 keer werd aangepast, kondigdede ZANU-PF aan dat er verdere aanpassin-gen op stapel staan. Eén van die verande-ringen is het laten samenvallen van depresidentiële en de parlementsverkiezin-gen.

IINNTTEERRNNEE SSTTRRIIJJDD

Enkele ongeruste Afrikaanse staatshoof-den hebben geprobeerd de crisis in

Zimbabwe op de agenda van de SouthernAfrica Development Community (SADC) teplaatsen. Velen onder hen vrezen dat deZuid-Afrikaanse president, Thabo Mbeki,té dicht bij Mugabe staat om als eerlijketussenpersoon te kunnen fungeren. Tochzet net hij zich in als bemiddelaar tussende ZANU-PF en de MDC. Volgens de MDCworden er geen vorderingen gemaakt opde vredesbesprekingen in Pretoria. Dit integenstelling tot de verklaringen van deZANU-PF, die aangekondigd heeft dat ereen akkoord is bereikt over de verkiezin-gen van volgend jaar. De verdieping vande crisis vergroot ook de interne strijd. Hetregime van Mugabe is een éénmansregi-me en zijn vertrek zou vele veranderingenmet zich meebrengen. Er doen regelmatig

geruchten over staatsgrepen de ronde (delaatste zogezegd door generaal AngelbertRugezi en vice-maarschalk Mayo van deluchtmacht), maar die zijn zelden geloof-waardig. China en Zuid-Afrika blijven ach-ter Mugabe staan. Het moment is nogniet rijp voor al degenen die ervan dro-men om hun eigen actie “Muram-batsvina”1 tegen Mugabe te lanceren. Delijdensweg van dit veelgeplaagde land isnog niet ten einde.

Vertaald door Eva Hugaerts uit Afrique-Asie, oktober 2007.

––––* Murambatsvina is een Shonawoord voor“schoonmaak” en was de naam van de actie omde sloppenwijken van Harare te vernielen.

■

AFRIKA 15


Mugabe en zijn regering zijn de hoofd-verantwoordelijken voor de diepe crisisvan het land. Maar de boycot door Groot-Brittannië en andere Westerse mogend-heden draagt er zeker ook toe bij.

14-15 nov 06-11-2007 11:47 Pagina 15

AFRIKA16


De Amerikaanse minister van Defensie,Robert M. Gates, lichtte deze beslissingvan George W. Bush op 6 februari toe:“De president heeft beslist een nieuw ver-enigd militair commandocentrum op terichten: Africa Command (Africom). Dit zalmoeten toezien op militaire samenwer-king met Afrikaanse partners en op zoekgaan naar nieuwe partnerlanden, tussen-komen in burgerlijke missies en, indiennoodzakelijk, militaire operaties ontplooi-en op het Afrikaanse continent.” Tot nutoe hadden 3 grote Amerikaanse militairecommandocentra Afrika onderling ver-deeld: het grootste deel werd opgevolgddoor VS eucom, een Europees hoofdkwar-tier met basis in Stuttgart (Duitsland).Verder was er nog VS cencom, hetCentraal-Amerikaanse centrum in Tampa(Florida) en VS pacom in Hawaï, het com-mandocentrum voor de Stille Oceaan, dattoezicht hield over de Afrikaanse eilandenin de Indische Oceaan. Maar deAmerikaanse overheden vonden dezeonderverdeling te bureaucratisch en log.

Officieel is het dus niet de bedoelingvan Africom om oorlog te voeren maar“wil het centrum zich inspannen omsamen met de Afrikaanse partners te stre-ven naar een stabieler klimaat waarin eco-nomische en politieke groei een kans krij-gen.” De adjunct van Defensie, RyanHenry, lichtte eind juni verder toe:“Africom moet de nodige voorwaardenvastleggen die een efficiënter gebruik vanhumanitaire hulp mogelijk maken en diehelpen in de strijd tegen het terrorisme.”Deze toelichting gebeurde op een zoveel-ste rondreis met als doel het overtuigenvan de ministers van Defensie enBuitenlandse Zaken van landen alsAlgerije, Marokko, Libië, Egypte enDjibouti, net als enkele zwaargewichten

van de Afrikaanse Unie. In deze verklaringpreciseerde Henry ook dat één van de“grote doelstellingen” van Africom eruitbestaat om de Afrikanen te helpen aan denodige uitrusting te geraken om de olie-installaties en het transport van koolwa-terstof te beveiligen. Hij voegde daar zeerernstig aan toe: “Wij menen dat hetbelangrijk is voor de wereld en deAfrikanen zelf dat deze landen in staatzijn om hun producten op de wereldmarkt

te verkopen en er zo economisch en com-mercieel voordeel uit te halen.”

EEEENN CCOOLLLLEEGGIIAALLEE DDIIRREECCTTIIEE

Toen ze op 1 augustus het Africom projectmoest verdedigen voor de AmerikaanseSenaat (de Amerikaanse Grondwet eistimmers dat de benoeming van een com-mandant voor Africom goedgekeurd moetworden door de Senaat) ging TheresaWhelan, adjunct vice-minister vanDefensie bevoegd voor Afrikaanse zaken,nog een stapje verder: “ We hopen datAfricom ons zal toelaten om op een opera-tioneel efficiënte manier de kansen en uit-dagingen aan te pakken die voortspruitenuit een samenwerking met multilaterale

Afrikaanse instellingen zoals deAfrikaanse Unie en de regionale economi-sche gemeenschappen die zo’n prominen-te rol spelen op vlak van veiligheid.[...]Africom levert ook het bewijs dat hetministerie van Defensie in staat is om opinstitutioneel vlak te vernieuwen en zohoofd te bieden aan de moeilijkheden vaneen nieuwe globale veiligheidssituatie.”Theresa Whelan benadrukte ook dat ver-tegenwoordigers van andere Amerikaanse

agentschappen moeten zetelen in dedirectie van Africom. Met name het depar-tement van Binnenlandse zaken en USAID,United States Agency for InternationalDevelopment. “Zij zullen dankzij hun ken-nis en ervaring ter zake in grote mate kun-nen bijdragen aan de efficiëntie vanAfricom op vlak van vredeshandhaving,humanitaire hulp en het aanpakken vanAfrikaanse rampen.”

Op 10 juli stelde George W. Bush, land-machtgeneraal William E. Ward aan alshoofd van Africom. Als adjunct-chef vanhet Amerikaanse commando in Europawas hij verantwoordelijk voor operatiesvan Amerikaanse troepen en voor deAmerikaanse militaire belangen in 92 lan-

africom, een amerikaans paard van troje1

I Christine Abdelkrim en Philippe Lebeaud I

Ondanks protest van enkele Afrikaanse staten kondigde George W. Bush in februari van dit jaar de oprichting aan van eenAmerikaans militair commandocentrum voor Afrika. Maar dit project raakt moeilijk van de grond.

Van 7 juni tot 1 juli 2005 leidde het Amerikaanse militaire commandocentrum inEuropa, in het kader van haar samenwerking met Afrikaanse partners, grootschaligemanoeuvres in de Sahel waaraan 800 Amerikaanse en 2.000 Afrikaanse soldatendeelnamen. De hele operatie kreeg als naam ‘Trans Saharan CounterterrorismInitiative’. Doelstelling was de integratie van deze landen in de oorlogsstrategie tegenhet terrorisme. Terwijl Mali, Niger, Tsjaad, Mauritanië en Algerije deelnamen aan“Flintlock 2005” -gecombineerde manoeuvres op het terrein- deden troepen uitTunesië, Senegal, Marokko en Nigeria mee aan een antiterroristische operatie inDakar. Daarna verklaarde de woordvoerder van Eucom, John Silkman, het volgende:“We hebben de troepen getraind. De betrokken landen waren tevreden en we hebbenstevige banden opgebouwd.”

16-18 nov 06-11-2007 11:50 Pagina 16

den, waarvan Afrikaanse landen de hoofd-moot uitmaakten. Ondertussen ging eenovergangsploeg met o.a. ambtenaren vanBinnenlandse Zaken en van USAID aan deslag in Stuttgart.

De Amerikaanse autoriteiten hebbenhun goede bedoelingen aangekondigd:Africom is er niet om oorlog te voeren, erzal geen enkele nieuwe militaire basisopgericht worden, geen enkel contingentsoldaten zal uitgestuurd worden, de strijdtegen het terrorisme is niet de belangrijk-ste bestaansreden, noch de controle overvindplaatsen van Afrikaanse olie en ande-re natuurlijke rijkdommen. Toch slaagdende Amerikaanse gezanten er niet in omhun gesprekspartners in Afrika en deMaghreb te overtuigen.

AALLGGEERRIIJJEE WWEEIIGGEERRTT

De weigering van Algerije, dat de laatstejaren vooral op militair vlak goede relatiesontwikkelde met de Verenigde Staten,kwam als een verrassing en een teleur-stelling voor de Amerikanen. Zo verwon-derlijk is die afwijzing nochtans niet, reke-ning houdend met het feit dat Algerije,pionier van ongebondenheid, steeds zelfhaar soevereiniteit en onafhankelijkheidheeft verdedigd, zonder inmenging vanbuitenaf. Het land heeft net te kampengehad met een decennium van terreur dathet leven heeft gekost aan meer dan150.000 mensen en dat aanzienlijke eco-nomische schade heeft aangericht.Mohamed Bedjaoui, minister vanBinnenlandse en Buitenlandse Zaken, her-innerde er in maart 2007 aan dat het landzelf de strijd tegen het terrorisme heeftmoeten aangaan. De Algerijnen vragenzich af waar die Amerikaanse wil vandaankomt om samen te werken met Algerije inde strijd tegen het terrorisme. DeAmerikaanse politiek in het Midden-Oosten, met name in Palestina en Irak,kan enkel de twijfels versterken -mochtener twijfels zijnover de reële rol vanAfricom op het Afrikaanse continent.Om komaf te maken met wat hij noemt“de meest interessante stilte in het poli-tieke en publieke debat in Zuid-Afrika”riep Blade Nzimande, secretaris-generaalvan de Zuid-Afrikaanse CommunistischePartij, op 15 augustus alle Afrikaanse sta-ten en Afrikaanse vredesbewegingen op

om zich te verzetten tegen Africom. Hijonderstreepte het belang van eengemeenschappelijke Afrikaanse strategieomdat volgens hem “de reacties van deAfrikaanse Unie en de meerderheid van deregeringen te gematigd waren in verhou-ding tot het gevaar dat Africom vertegen-woordigt voor ons continent”.

HH EE TT MMAAGGHHRREEBBIIJJNNSSEE NNJJEETT

Vanaf 2008 zou Africom operationeelmoeten zijn volgens de Amerikaanse plan-ning, maar tot nu toe heeft het geenhoofdkwartier op het continent zelf.De militairen die verantwoordelijk zijnvoor het uitbouwen van Africom hebbendus nog een jaar om op zoek te gaan naar

een definitieve vestigingsplaats. Europawordt ondertussen de uitvalsbasis vanAfricom. De Verenigde Staten gaan het tij-delijke hoofdkwartier van hun eersteregionale militaire commandocentrum inStuttgart uitbouwen, met als buurmanhet Amerikaanse commandocentrum voorEuropa, Eucom. De Verenigde Statenmoesten zich uiteindelijk neerleggen bijdeze locatie als lapmiddel na de misluk-king van de twee rondreizen in Afrika vanRyan Henry, de adjunct-onderministervoor politieke zaken van het Pentagon.Ondanks zijn gespierde taal slaagde hij erniet in om de bezochte Afrikaanse hoofd-steden te overtuigen onderdak te biedenaan Africom. George W. Bush zette gene-raal William Ward aan het hoofd vanAfricom, dat alle militaire operaties van deVerenigde Staten zal superviseren. Tot zijnbenoeming was generaal Ward adjunctvan het militaire commandocentrum voorEuropa. In 1993 was hij infanterie-officiertijdens de Amerikaanse interventie inSomalië. Daarna voerde hij het bevel over

de stabiliseringstroepen van de Navo inBosnië, om vervolgens van maart totdecember 2005 aan de slag te gaan alsveiligheidscoördinator tussen Israël en dePalestijnse Autoriteit. Naast hetAfrikaanse hoofdkwartier, met eenbeperkt aantal manschappen, zal Africomnog 5 ‘cellen’ tellen verspreid over het con-tinent. Waar die cellen zich zullen vestigenmoet men nog vastleggen aangezien ergeen stormloop is van kandidaat-landen.Volgens het Pentagon “zullen de nieuweinformatietechnologieën de samenwer-king mogelijk maken tussen mensen diegeografisch verspreid zitten.” De rol vandit nieuwe Amerikaanse hoofdkwartier inAfrika, een instrument van een militaire

grootmacht, zal eruit bestaan “de vrede enveiligheid te bevorderen en antwoord tebieden aan crisissen op het continent”,aldus het Pentagon. Washington maaktzich zorgen over de implantatie van orga-nisaties als Al-Qaeda in bepaaldeAfrikaanse landen en ziet Afrika als eentoekomstige essentiële “strategische spe-ler” op wereldvlak.

Volgens Henry is “de strijd tegen hetterrorisme één van de hoofdbekommer-nissen van de Afrikaanse landen. Zij willenweten hoe Africom hen zal helpen in hunpogingen om het terrorisme aan te pak-ken. Africom zal geen veiligheidsoperatiesgaan leiden, maar Afrikaanse landenondersteunen in deze gezamenlijkestrijd.” Toch staat er ook in de persmailingte lezen dat de structuur van Africom “hetdoel zal hebben militaire operaties uit tevoeren om elke vorm van agressie te ont-raden en mogelijke crisissen aan te pak-ken”. Vandaar de ongerustheid bij deAfrikaanse partners.

AFRIKA 17


In de persmailing van het Pentagon staat telezen dat de structuur van Africom “hetdoel zal hebben militaire operaties uit tevoeren om elke vorm van agressie te ontra-den en mogelijke crisissen aan te pakken”.

16-18 nov 06-11-2007 11:50 Pagina 17

NNAAAARR EEEENN AAFFRRIIKKAAAANNSSEE

VVEEIILLIIGGHHEEIIDDSSMMAACCHHTT

Tijdens zijn twee Afrikaanse rondreizenging Henry langs in Algerije, Marokko,Libië, Egypte, Djibouti, Nigeria, Zuid-Afrika,Kenya, Ethiopië, Ghana en Senegal. Hijontmoette ook verantwoordelijken van deAfrikaanse Unie (AU). Daar stuitte deonderminister op de afkeer van deAfrikaanse leiders ten aanzien van dit pro-ject, dat Washington koste wat kost wilopstarten. Tot op heden heeft enkelLiberia zich als kandidaat-land gemeld.Maar de voorkeur van het Pentagon omde hoofdzetel te vestigen gaat uit naarAddis-Abeba (Ethiopïe), Dakar (Senegal) ofNairobi (Kenia). Algerije heeft de nieuweAfrikaanse strategie van de VerenigdeStaten duidelijk afgewezen. Het landgeeft de voorkeur aan de “collectieve vei-ligheidsmechanismes” van de AU om destrijd tegen het terrorisme te voeren.

Algerije wil “de invoering van eigenAfrikaanse structuren [...] om de vredes-handhavingsoperaties te gaan leiden.” Erstaat trouwens een project voor eenAfrikaanse troepenmacht op stapel. Ditzou een efficiënte partner moeten wordenbij de antiterroristische samenwerking opwereldvlak. Binnen de Afrikaanse Uniebestaat er reeds een Vredes- enVeiligheidsraad die bevoegd is voor depreventie van conflicten en de eventuele

ontplooiing van troepen om tussen tekomen bij oorlogsvoerende partijen. Haarmiddelen zijn wel nog vrij beperkt. Inmaart van dit jaar nam Algerije definitiefafstand van Africom door te weigerenopgenomen te worden in zijn actieradiusen door pertinent de idee te verwerpenvan een buitenlandse basis op haar grond-gebied.

Vanuit Libië klinken dezelfde geluiden.Zij informeerden Henry dat ze de installa-tie van een militair Amerikaans comman-docentrum op hun bodem weigeren. “Wijhebben onze weigering van elke buiten-landse militaire aanwezigheid in Libië enop het Afrikaanse continent herhaald,”verklaarde de Libische vice-minister vanBuitenlandse Zaken, Ali Abdel Salam Triki.Libië gelooft net als Algerije dat, na denodige versterking, “de huidige veilig-heidsstructuren van de Afrikaanse Unievoldoende garantie bieden om de veilig-

heid te verzekeren op het continent”.Ook Marokko verwierp het Amerikaansevoorstel door “categoriek” te ontkennendat ze de Verenigde Staten had aangebo-den onderdak te bieden aan Africom. Ditkwam als reactie op een communiqué vande islamistische Partij voor Gerechtigheiden Ontwikkeling (PJD) waarin stond telezen: “Marokko heeft de Verenigde Statenofficieel aangeboden Africom te herber-gen, aldus persinformatie gebaseerd op

rapporten van Amerikaanse onderzoeks-centra”. De PJD waarschuwde Rabat voorhet risico het land “te doen uitgroeien toteen conflictzone tussen de VerenigdeStaten en organisaties die er vijandigtegenover staan.”

GGEEBBRRUUIIKKSSAAAANNWWIIJJZZIINNGG VVAANN EEEENN

MMIILLIITTAAIIRREE SSAAMMEENNWWEERRKKIINNGG

In Parijs hamerde Ryan Henry, adjunct-onderminister van politieke zaken van hetPentagon, erop dat “het niet gaat over deinstallatie van Amerikaanse militairebasissen, zelfs niet van troepen”. Hijonderstreepte verder dat dit project geen“verandering van het Amerikaanse beleidin Afrika” inhoudt. De Verenigde Statenheeft slechts één basis in Afrika, inDjibouti. Die werd ingeplant na 11 septem-ber in het kader van de strijd tegen hetterrorisme en biedt plaats aan 1.500 mari-niers. Deze basis is voldoende, herhaaldede Amerikaanse gezant tijdens zijn door-tocht in Parijs. Het gaat slechts om eenrationalisering van het Amerikaanse vei-ligheidsbeleid, dat tot op heden hetAfrikaanse continent verdeeld had overdrie regionale militaire commandocentra.

Tijdens hun ontmoeting met deEuropese bondgenoten in Londen en Parijsen vertegenwoordigers van de EuropeseUnie in Brussel, kon de Amerikaanse dele-gatie de doelstellingen en modaliteitenvan Africom verder toelichten. Frankrijkstaat positief tegenover het initiatief enziet het niet als concurrentie lichtte RyanHenry achteraf toe en hij bevestigdetevens dat de beide landen “nauw” gaansamenwerken. De context leent zich ertoe nu de Franse minister van Defensie,Hervé Morin, heeft verklaard dat Frankrijkvan plan is opnieuw lid te worden van deNavo. Deze beslissing maakt een eind aaneen belangrijk taboe in de Franse buiten-landse politiek en breekt volledig met dereeds gehavende gaullistische erfenis.

Artikel vertaald en bewerkt doorEva Hugaerts uit Afrique-Asie,oktober 2007.

■

AFRIKA18


Hoofdkwartier VS Eucom

16-18 nov 06-11-2007 11:50 Pagina 18

LATIJNS-AMERIKA 19


PPOOPPUULLIISSMMEE

In de Mo*paper van juni 2007, wijst EmielVervliet op de paradox dat het populismeeen democratiserende kant heeft en tege-lijkertijd een autoritaire tendens1.“Populistische bewegingen hebben geenecht duidelijk ideologie”, zegt de auteur.“Ook dat vinden we weer terug inVenezuela vandaag. Het Bolivarisme vanHugo Chavez is een mengvorm vanmarxisme, het denken van Simon Bolivar,de bijbel en het ‘indegenisme’ of de poli-tieke, sociale en culturele beweging dieopkomt voor de rechten van de oorspron-kelijke bewoners van het continent”

Er worden in de MO*paper drie kenmer-ken toegeschreven aan populistischebewegingen:1. Een sterk gepersonaliseerd en charis-

matisch leiderschap, waarin de per-soon van de leider belangrijker is dande partij of de beweging waarop hij ofzij steunt.

2. Een eclectische en ambigue ideologiedie is samengesteld uit vele en dik-wijls tegenstrijdige elementen.

3. De (bewuste) vervaging van de grenzentussen persoon, beweging, partij, rege-ring en staat. Voor de economische kantvan het verhaal geeft het beleid voor-rang aan groei en herverdeling, maarheeft geen oog voor de gevaren vaninflatie, begrotingstekorten, tekorten opde betalingsbalans en de reacties vande gezinnen en bedrijven op agressievestaatstussenkomsten in de economie.

Miel Vervliet verwijst naar een studie waar-in ook gesteld wordt dat hoewel de rege-ring Allende in Chili (1970-1973) bezwaarlijkals populistisch kan worden beschouwd,haar economisch programma dat wel was.

In 2000 gebruikte Jordi Lesaffer onder-staand stramien waarmee Ruddy Doom inzijn derdewereldhandboek de opkomstvan- en het populisme zelf omschrijft:1. ‘De oude machtsstructuren gegroeid

uit een vroegere productiewijze zijnuitgehold. De nieuwe klassen in wor-ding -in de eerste plaats burgerij,industrieel en agrarisch proletariaat-kunnen hun belangen niet als natio-nale belangen opdringen.’

2. ‘De coalitie tussen kleinburgerij en denumerieke macht van de volksmassaleidt tot een historisch substituut vaneen werkelijke revolutie.’

3. ‘Deze “revolutie” wordt belichaamd inde figuur van een charismatisch lei-der.’

4. ‘Populisme steunt op de participatievan alle klassen van de bevolking.’

5. ‘Deze broze alliantie houdt evenwelzelden stand en heeft vrijwel steedstot gevolg dat de volksmassa buitenspel wordt gezet. Het leger is hierin debepalende factor.’

Bekijken we dit even van korter bij.

1. De oude machtsstructuren zijn (bijna) uitgehold kan je wel stellen,maar nog niet uitgespeeld. De traditionelepolitieke partijen van vroeger hadden enhebben veel van hun glorie verloren. Demensen haakten al decennia geleden afqua politieke belangstelling, beschouw-den de politici en ambtenaren als een cor-rupte bende. Chavez appelleerde daarop.Maar zijn beleid kwam duidelijk in botsingmet de economische belangen van de

oude elite. Nieuwe wetten rond grond,energie en visvangst o.m. Hierop volgde inapril 2002 de tweedaagse staatsgreep vande patroonsorganisatie, Fedecamaras, ennadien de patronale lockout van eind2002, begin 2003. Een deel van de arbei-ders uit de petroleumsector koos de kantvan de oude economische elite. Hun vak-organisatie was een exponent van hetcliëntelistisch regime van voorheen. Depatroonsstaking sneed echter gedeeltelijkin eigen vlees en heeft uiteindelijk eendeel van de middenklasse doen weglopenvan deze traditionele elite. Het ziet er naaruit dat de voornaamste krachten ter rech-terzijde gebundeld worden door en rondde organisatie van Venezolaanse

populist chavez

I Georges Spriet I

De Venezolaanse president Chavez wordt in de internationale pers steevast als populist afgeschilderd.Maar waar gaat het dan eigenlijk precies om? En is dat een accurate beschrijving voor wat er zich in Venezuela afspeelt?

De Latijns-Amerikaanse integratie vormteen groeiend tegengewicht tegenover deMonroe-doctrine. Het leger aanvaardt hethuidige regime en drie economische sleutel-elementen staan aan de zijde van de rege-ring: de overheid, de petroleumsector enmeer dan honderdduizend coöperatieven.

19-22 nov 06-11-2007 11:51 Pagina 19

ondernemers. Een klassenpolarisatie dus.Op institutioneel vlak is er nog steeds eenbelangrijke ideologische dominantie vanuitde rechterzijde: in ministeries, universitei-ten, bij delen van het gerechtelijk apparaat,gemeentelijke of stedelijke besturen enpolitie... Het medialandschap wordt gedo-mineerd door grote privé-zenders die uitge-sproken politieke standpunten tegen deregering innamen en nog innemen, die destaatsgreep actief steunden. (Het nietopnieuw toekennen van uitzendfrequen-ties aan RCTV verandert daar niet veel aan,want deze keten zendt nu uit via kabel enper satelliet zonder enig probleem).

Kunnen de ‘nieuwe’ klassen hun belangenals nationaal belang doen gelden?Krachtsverhoudingen liggen nooit defini-tief vast. Het ziet ernaar uit dat de huidigeconjunctuur leidt naar een prioritaire aan-dacht voor de achtergestelde groepen uithet vorige regime. De armste lagen zijnwellicht het meest geïnteresseerd in hetnieuwe beleid dat Chavez voert. Er is eenniet op winst gebaseerd nationaal distribu-tienet van levensmiddelen en andere goe-deren, voor belangrijke basisbehoeftengeïnstalleerd. De landbouwhervormingprobeert de niet in productie genomengronden aan boeren te geven. Intussen isde totale oppervlakte aan uitgereikte gron-den zo groot als België. Het vormen vancoöperatieven wordt erg gestimuleerd. Dearbeidersbeweging grijpt met open armende kansen die het regime mogelijk maaktom haar belangen te verdedigen: vak-bondsstrijd, bedrijfsbezettingen, werken ineigen beheer... De internationale handelkrijgt een dubbel karakter. Enerzijds blijvenhandelscontracten met de ‘klassieke’ part-ners, in de eerste plaats de VSA, draaienzoals voorheen. Anderzijds wil Venezuelaeen solidariteits- en complementariteitsys-teem realiseren met ‘gelijkgezinden’: Alba,het Bolivariaanse alternatief voor Amerika.In dergelijk systeem gaat het niet om vrij-handel, winstmarges en concurrentie maarom uitwisseling en zelfs effectieve ruil vangoederen of diensten om de armoede tebestrijden, om meer mensen meer kansente bieden.

Sommige analisten menen dat Chavezgeen structuurveranderingen brengt, enenkel maar de oliewinsten herverdeelt.

Daar is in bepaald opzicht wellicht iets vanaan, maar is het op zich dan geen (stapnaar) structurele verandering om de win-sten te herverdelen ten voordele van socia-le noden in plaats van ze aan de aandeel-houders te laten, of aan een corrupt cliën-telistisch staatsapparaat? De grote vraagen uitdaging is wellicht of het surfen op dehoge olieprijs tot genoeg investeringen kanen zal leiden om een ‘andere economie’ vol-

doende te onderbouwen. Wordt bijvoor-beeld de productiecrisis in de melksectoropgelost door meer import of komen ernieuwe melkveecoöperatieven om demanoeuvres van de huidige producenten tecounteren...

2. De uitkomst van de coalitie tussenkleinburgerij en volksmassa is een sub-stituut voor een werkelijke revolutie?

Totnogtoe wordt de figuur van Chavez dooreen steeds groeiend aantal Venezolanengesteund. Hij wint elke verkiezing metsteeds meer stemmen. Niet zozeer uitgebrek aan oppositiefiguren, maar uit gro-tere participatie en gedrevenheid van bredebevolkingslagen. Het is duidelijk, Chavez isdé kandidaat van de gewone man ofvrouw. Het gaat in Venezuela inderdaadniet direct om een revolutie die eenmaal deoude kliek van de directe politieke machtverdreven was alles wist te veranderen. Er

is geen grootse directe aanval geweest ophet privé-bezit van fabrieken en onderne-mingen. Fabrieksbezettingen en productiein eigen beheer waren het antwoord vaneen bepaald deel van de georganiseerdearbeidersbewegingen die enorm creatief endynamisch participeerden in het wegwer-ken van de gevolgen van de patronale lock-out van begin 2003. In die zin zijn bepaaldeevoluties niet het werk van Chavez, maarzijn ze het resultaat van wat mensen zelfdoen met de ruimte die door het beleid vanChavez wordt gecreëerd. De belangrijkstetelecommunicatieonderneming, de elektri-citeitscentrale van de hoofdstad, en bepaal-de petroleumvelden zijn nu wel opnieuw inpublieke handen gekomen.

De veranderingen op sociaal vlak zijnwel enorm: het analfabetisme is uit desamenleving geweerd, uitgewerkte pro-gramma’s om onderwijs en gezondheids-zorg bij zoveel mogelijk mensen te bren-gen, gratis oogoperaties op Cuba, cultuur-en sportparticipatie, wijkbetrokkenheid.Deze projecten worden stilaan gecoördi-neerd zodat we wellicht aan het beginstaan van een tendens waarbij er eigenlijkeen structuur ‘naast’ de oude ministerieskomt te staan, waar zoals gezegd nietiedereen aan de kant van het nieuwe regi-me staat. Het aantal mensen dat onder dearmoedegrens zit gaat in sterk dalende lijn.Zelf spreekt Chavez nu al enige tijd over hetsocialisme van de 21ste eeuw, zonder ditevenwel duidelijk in detail te definiëren.

Het is natuurlijk niet omdat er coöpera-tieven worden gecreëerd, er experimentenvan medebeheer of zelfbeheer zijn, ermarktcorrecties gebeuren, er niet-winstge-richte ondernemingen ontwikkeld wordendat we van socialisme kunnen spreken, zeg-gen critici. Wel is het zo dat een coöperatie-ve een democratischer vorm van onderne-men is dan een NV, of een klassieke privé-onderneming; maar coöperatieven beïn-vloeden daarom niet noodzakelijk funda-menteel het marktprincipe. Wel zijn ze inelke revolutie een (belangrijk) element inde ‘nieuwe economie’, vandaag nog altijd inCuba, ooit in het sandinistische Nicaragua,om maar deze twee te noemen.

Heinz Dieterich is een econoom dieover het socialisme van de 21ste eeuwtheoretiseerde. Hij houdt het op een alge-mene definitie2. “Het gaat om een systeem

LATIJNS-AMERIKA20


19-22 nov 06-11-2007 11:51 Pagina 20

waarbij de meerderheid van de bevolkingbeschikt over de historisch hoogste graadvan beslissingsrecht in de economischeinstellingen, in de politieke, culturele enmilitaire instellingen die het leven van debevolking organiseren. Belangrijk is dat nietde markt bepaalt hoe en welke goederenmoeten worden verhandeld maar debehoeften van de bevolking.” In Venezuelazijn er volgens hem een aantal factoren diedergelijk systeem mogelijk zouden kunnenmaken. Tweederde van de kiezers koos eenpresident die het bord van het “socialismevan de 21ste eeuw” voor zich uitdraagt. Eengrote meerderheid steunt dus dit perspec-tief naar een soort socialisme. Er werdgrote vooruitgang geboekt qua onderwijs,qua economisch inzicht en maatschappelijkbewustzijn van de burgers. De Latijns-Amerikaanse integratie vormt een groeiendtegengewicht tegenover de Monroe-doctri-ne. Het leger aanvaardt het huidige regimeen drie economische sleutelelementenstaan aan de zijde van de regering: de over-heid, de petroleumsector en meer dan hon-derdduizend coöperatieven, aldus nogHeinz Dieterich.

3. Een charismatische leideris Chavez zeker en vast. Iemand die graagvoor het volk optreedt, een leraar, een vadervoor de natie. Met deze pathetischebewoordingen wordt ie soms wel omschre-ven, maar die rol speelt hij inderdaad. Hierkomen dan ook effectief zijn meest ‘popu-listische’ trekjes naar boven: de aandachtvoor zijn persoon, zijn zucht om te scorenbij de ‘gewone’ man of vrouw. Hij beant-woordt persoonlijk vragen van luisteraarstijdens radioprogramma’s, hij zendt bepaal-de ministerraden uit op tv waarin hij minis-ters de les leest. Er is een duidelijke onder-toon van “de president houdt het landrecht”. De positieve kanten van deze ‘show’zijn dan wel de gevolgen voor het beleid,waar er werk wordt gemaakt van echtekansen voor brede lagen voor de bevolking.Zijn publieke uitspraken over de VS presi-dent Bush leveren hem diplomatiek nietveel op. Integendeel. Onder meer door zijnwoorden voor de VN in het najaar 2006 -dat “het hier naar zwavel ruikt, gisterenmoet de duivel hier gestaan hebben” -heeft hij wellicht geen nieuwe bondgeno-ten kunnen maken in zijn streven om een

zetel in de Veiligheidsraad te verwerven.Deze en andere optredens tijdens anti-Bush-betogingen maken hem wel bijzon-der razend populair bij de Zuid-Amerikaanse Juan-met-de-pet. Wat ookopvalt is zijn verwijzingen naar de bijbel.Daarmee ent hij zich op de dominante cul-tuur en religie van de Venezolanen.Maar er is toch meer. Chavez lijkt een heleevolutie te hebben doorgemaakt. Zijnopschuiven naar het “socialisme van de21ste eeuw” is daar een uiting van, kan jestellen. Bovendien, en dat is fundamenteler,tijdens de staatsgreep van april 2002 is hetde bevolking geweest die de situatie heeftgestopt en het tij heeft doen keren. Zonderoproep van de grote leider, zonder oproepvan een strikt georganiseerde partij. Niethet parlement, niet het leger, of geen enke-le andere instelling heeft de wettelijkheidteruggebracht, enkel de massale protestenvan de gewone inwoners van de hoofdstad.Wellicht is toen in Venezuela het klassiekepopulisme, met een leider die alles vanbovenaf organiseert, voor goed naar deachtergrond verdrongen en kregen we eenbepaald systeem dat van onderuit wordtgedragen, gestuwd en vorm gegeven.

Vervolgens mogen we het internatio-naal kader niet uit het oog verliezen. Er iseen onderlinge beïnvloeding tussen Cuba,Bolivia en Venezuela, zoveel is duidelijk.Uiteraard is er ook wisselwerking metBrazilië en Argentinië. Nu komt daar ookEcuador bij. Het is verrassend, en verfris-send, dat Ecuador een ander profiel uit-schrijft voor de Bancosur3 dan Venezuela,bijvoorbeeld.

4. Participatie van alle klassen van debevolking?

Er ontwikkelt zich juist een duidelijkereklassenstrijd in Venezuela, geen proces vanklassenverdoezeling. Het had op eenbepaald ogenblik wel die kant kunnenopgaan, naar deze ‘klassensamenwerking’,deze ‘participatie van alle lagen van debevolking’. Maar de oude elite heeft datnooit zo begrepen. Zij heeft de polarisatieopgedreven met de staatsgreep, de lockout,de eis tot afzetting van Chavez. Sommigewaarnemers meenden na de overwinningvan Chavez in het referendum, wel enige‘mogelijkheden’ (of ‘gevaren’) te zien omeen deel van de oppositie mee aan boord te

nemen. Bepaalde tendensen in de presi-dentiële kringen zouden daar ook op heb-ben willen aansturen. Sedertdien hebbenwe echter een uitbreiding van de ‘barrioadentro’-programma’s, een landbouwher-vorming. Het is sinsdien dat er gesprokenwordt over socialisme in Venezuela.Vandaag zien we pogingen van privé-land-bouwondernemingen om de bevoorradingte hinderen, een schaarste te doen ont-staan, prijsstijgingen uit te lokken...(remember Chili). Dus een andere richtingdan de klassenverzoening.

5. De volksmassa wordt buiten spel gezet,en een centrale rol gaat naar het leger.

Het ziet er echter niet naar uit dat de poli-tieke lijn van Chavez zo fundamenteel vanaard zou veranderen dat het leger zijnbondgenoot zou worden tegen de progres-sieve krachten van het land.

Omgekeerd, wellicht vertoont hetbeeld van Chili onder Allende meer gelijke-nis met het Venezuela onder Chavez. Daarhadden we toen ook een ‘derdewereldge-zind’ leger volgens vele analisten van dieperiode. Vandaag zijn er weinig gegevensdie eventueel op een groot ongenoegenvan het Venezolaans leger wijzen. Naar ver-luidt zijn wel niet alle officieren evenenthousiast over de maatschappelijk socia-le rol die het leger moet opnemen. HetVenezolaans leger -of het Venezolaanseparlement- heeft zeker de staatsgreep nietverijdeld tegen Chavez. Sommige militairenvolgden vlot de putschisten... Maar hetleger was echter niet de couppleger, datwas Fedecamaras, de patroonsorganisatiemet steun en goedkeuring van de VS.Zoveel is duidelijk: de eerste maatregelenspraken van een olieboycot van Cuba, afwij-zen van de OPEC-quota, steun voor het bui-tenlands beleid van Washington, ontbin-ding van alle gekozen instellingen. Eenmaalde institutionele verwarring voorbij wasdankzij de acties van de bevolking, koos hetallergrootste deel van het leger dan duide-lijk voor de ‘wettelijkheid’ en dus voor degekozen president, Chavez.Gelukkig wellicht voor Chavez zijn er geeninstitutionele contacten meer tussen hetVenezolaanse en het Amerikaans leger,zodat van een systematische beïnvloedingvanuit het Pentagon hier geen sprake meeris. Dat was in het Chili van Allende nog even

LATIJNS-AMERIKA 21


19-22 nov 06-11-2007 11:51 Pagina 21

anders: er waren gezamenlijke militairemanoeuvres voorzien voor 11 september1973... de dag van de staatsgreep.

WWAAAARROOMM DDIITT VVEERRWWIIJJTT??

Waarom spreekt men steeds over populis-me? Hoe helpt het gebruik van deze termons de ontwikkelingen in Venezuela tebegrijpen? In de zin zoals Doom het steltwas populisme voornamelijk een stromingom nieuwe krachten in de samenleving decontrole over het staatsapparaat te latenkrijgen met een nationalistisch discourstegen de economisch en politiek ‘groten’ der

wereld. Ze deden daarvoor de ‘gewone’ manopdraven zonder fundamenteel met zijnbelangen en verzuchtingen rekening tehouden. De klassieke linkerzijde heeft inder-daad altijd kritiek gehad op populisme alseen middel om niet tot werkelijke structure-le hervormingen te willen komen, om nietde eigendomsverhoudingen van land ofondernemingen in vraag te stellen, of omniet tot een diepgaande herverdeling vanhet nationaal inkomen te moeten overgaan.Het is moeilijk te veronderstellen dat derechtse internationale mediaconcerns der-gelijke kritiek zouden willen geven. Menheeft het ook niet over het ‘communistisch’gevaar van de as Havana-Caracas. Waaromvervalt de ideologische campagne niet in deoude tweespalt: vrijheid tegenover commu-nisme? Wordt deze terminologie niet meerproductief genoeg geacht? Of is men bangdat het positieve beeld dat Venezuelaoproept bij de massa’s gewone Zuid- en

Centraal-Amerikanen door hen verbondenzou kunnen worden aan een fundamenteelalternatief voor het neoliberalisme? Is menbijgevolg ook bang dat die etikettering dehuidige ‘progressieve wind’ in Zuid-Amerikateveel zou uitnodigen om verder op teschuiven naar meer klassenstrijd in alleLatijns-Amerikaanse landen? Zou de beeld-vorming over het communisme bij degewone Zuid-Amerikaan op die manier tepositief worden? Dus nee, communisme zalmen het gebeuren in Venezuela niet noe-men (dat deed men voorheen wel metGuatemala 1954, met Chili 1970 en met

Nicaragua 1979 bijvoorbeeld). En nuVenezuela koos voor het ‘socialisme van de21ste eeuw’, nu zeker niet meer. De term‘populisme’ wordt door de commentatorenwel duidelijk in verwijtende vorm gebruikt,in een negatieve gedachtegang gesitueerd.Duidelijk wil men een bepaald beeld mee-geven om de aantrekkingskracht van wat erin Venezuela gebeurt niet teveel te latenuitstralen... het is maar populisme, totaalverbonden met de persoon van presidentChavez. Het zal ook met hem verdwijnen.Het is geen lang leven beschoren. Het biedtgeen perspectief op termijn. Dat is deonderliggende toon van het soort beeldvor-ming dat men volop aan het verspreiden is.Wat er in Venezuela gebeurt en bij uitbrei-ding in een groot deel van Latijns-Amerikamoet als een zinloze, eigengereide politiekvan één man (en een paar geestesgenoten)worden voorgesteld. Het mag geen politiek‘alternatief’ worden voor het heersend neo-

liberalisme. Men blijft het gebeuren inVenezuela ‘degraderen’ tot wat populismeom niet te moeten zien of tonen dat dezogenaamde ‘lagere’ sociale klassen werke-lijk aan het uitgroeien zijn tot een maat-schappelijke kracht. Het beeld scheppen vanpopulisme met een sterke leidersfiguur pastook beter om een brede achtergrond vanbeschuldigingen van dictatorschap te kun-nen uittekenen. Het niet meer toekennenvan een uitzendfrequentie wordt als directecensuur de mediawereld rondgestuurd doorbepaalde groepen, maar RCTV zendt nu uitvia kabel en satelliet zonder tegenwerking.Chavez beoogt een derde mandaat als pre-sident, en de grote media spreken over “pre-sident voor het leven”. Het gaat hier echterom een grondwetswijziging die de huidigebeperking tot twee mandaten wil opheffen.Chavez zal nog altijd de presidentsverkiezin-gen moeten winnen, wil hij een derde man-daat op kunnen nemen. Zo lang die verkie-zingen democratisch verlopen is er tochgeen dictatuur? Het vijandbeeld verkooptmakkelijker in een populistisch kader. Dezeniet verder omschreven beschuldiging vanpopulisme moeten een sfeer creëren vanafstandelijkheid tegenover wat er daargebeurt, een houding van non-solidariteit. Ishet niet fundamenteel een poging om deideologie verder te verspreiden dat publiekebedrijven, openbare systemen van gezond-heidszorg en onderwijs, een actieve rol voorvakbonden geen resultaat kunnen opleve-ren, en verdwijnen met de ‘leider’ die hier-omtrent werkte? Is het niet een poging omhet economisch alternatief dat zich stilaanbegint te ontwikkelen tegen de kapitalisti-sche vrijhandel in diskrediet te brengen? Ishet niet een poging om elk perspectief vanverandering uitzichtloos te maken?

Georges Spriet is secretaris van Vrede.–––––1 Viva el populismo? Emiel Vervliet & AlmaDewalsche MO* paper nummer 9 - juni 2007.2 http://www.rebelion.org/noticia.php?id=441043 Zie Eric Toussaint ‘De bank van het Zuiden:een bank voor het Zuiden?’ in Vrede nr. 387, pp.34-36 en www.uitpers.be

■

LATIJNS-AMERIKA22


Men wil duidelijk een bepaald beeldmeegeven om de aantrekkingskrachtvan wat er in Venezuela gebeurt nietteveel te laten uitstralen... het is maarpopulisme, totaal verbonden met de persoon van president Chavez. Het zalook met hem verdwijnen. Het is geenlang leven beschoren. Het biedt geen perspectief op termijn.

19-22 nov 06-11-2007 11:51 Pagina 22

LATIJNS-AMERIKA 23


Waarom nodigt een rechtse Columbiaansepresident, die lang in verband werd ge-bracht met de paramilitaire doodseskadersen drugkartels2, op voorstel van de Colom-biaanse senator Piedad Cordoba3, de linksepresident van Venezuela uit, om te bemid-delen bij onderhandelingen met de FARC?

PPRREESSIIDDEENNTT UURRIIBBEE

Uribe heeft daar wellicht verschillende rede-nen voor. Vooreerst is de idee van humani-taire akkoorden en vredesonderhandelin-gen bijzonder populair geworden in deColombiaanse samenleving, niet alleen bijde boeren (die het zwaarst te lijden hebbenonder de oorlog) en de stedelijke arbeiders-klasse, maar ook bij sectoren van deColombiaanse elite die via de opeenvolgen-de oorlogsbelastingen de steeds groeiendekost van de burgeroorlog moeten betalen.Dat is althans wat James Brittain schreef inzijn Colombia Journal Online in 2006.President Uribe wil ook zijn politieke geloof-waardigheid heropbouwen. Hij wordtgeconfronteerd met een aanhoudend para-politiek schandaal dat zijn regering onder-mijnt. Bovendien komt er kritiek vanwegesommige leden van het VS Congres overschendingen van de mensenrechten inColombia. Uribe won zijn tweede termijnbij de verkiezingen van 2006 met steun vanslechts 15,5% van de bevolking want hoewelhij de verkiezingen met 62% van de uitge-brachte stemmen won, nam slechts 25%van de stemgerechtigden er aan deel. Dezeverkiezingen kregen bovendien de schaduwover zich van wijdverspreide fraude en inti-midatie. Het hoger vermelde para-politiekeschandaal, kwam aan de oppervlakte via

beschuldigingen dat paramilitaire leiders inNoord-Colombia geweld, intimidatie enfraude gebruikten om de pro-Uribe kandi-daten de verkiezingen van maart 2006(voor het Congres en de gemeenteraden) telaten winnen. Het Hooggerechtshof startteeen onderzoek bij minstens 38 Congres-leden betreffende hun vermeende bandenmet de notoir rechtse paramilitaire doods-eskaders van de Verenigde Zelfverdedi-gingsmacht van Colombia (AUC).

DDOOOODDSSEESSKKAADDEERRSS

Dit schandaal wordt extra gevoed door debreuk die is ontstaan tussen de regeringUribe en de AUC over het demobilisatiepro-ces van de paramilitairen, waarvan sommi-gen zeggen dat het een pure herstructure-ring en legalisering van de paramilitairenbetreft via het Boeren Soldaten Programma.Het Constitutioneel Hof heeft dit goedgeorchestreerde incorporatieproces om dedoodseskaders amnestie te verlenen, alsongrondwettelijk gecatalogeerd. Nu deparamilitairen niet langer zeker zijn vanimmuniteit, beginnen verschillende onderhen hun banden met openbare functiona-rissen aan het licht te brengen, in de hoopop die manier strafvermindering te krijgen.Men schat dat minstens 35% van hetColombiaanse Congres banden heeft metde AUC.

Hoewel de beschuldigingen Uribe nogniet persoonlijk in opspraak brengen, lijken zetoch steeds dichterbij te komen. Op 25 sep-tember kondigde het Hooggerechtshof aandat het bewijzen had tegen de president.Uribe werd er ook al van beschuldigd een ultrarechtse paramilitaire groep te leiden.

PPOOLLIITTIIEEKKEE IINNZZEETT

De Colombiaanse president ziet de huidigeonderhandelingen met de FARC onder meerals een mechanisme om de oppositiepartijPolo Democratico te verdelen en onder drukte zetten. Vergeten we niet dat deze linksepartij als tweede grootste uit de presidents-verkiezingen van 2006 kwam. Deze PD iseen heel heterogene organisatie, met eenrechtervleugel die elke verwijzing naar deFARC als politieke zelfmoord beschouwt,tegenover een linkerzijde die in principe eenalliantie met de FARC wel zou zien zitten inde aanloop naar de presidentsverkiezingenvan 2010. Maar dit hele onderhandelings-dossier zou Uribe en de Colombiaanse eliteook nog zuur kunnen opbreken.“Sedert deColombiaanse vice-president in 1828,Fransico de Paula Santander, samenzweerdeom de in Caracas geboren Simon Bolivar tevermoorden, heeft geen enkele Venezolaande politieke opinies en passies in Colombianog zo doen oplaaien als vandaag presidentChavez doet”, schreef Paul Haste op 20 sep-tember op de website vanUpsidedownworld.org.

De ‘El Tiempo’ van 30 september -eenpro regeringskrant- schreef dat één van dezorgwekkende nevenverschijnselen van ditonderhandelingsvoorstel is dat “…HugoChavez’ populariteit omhoog is geschotenin Colombia”. Een opiniestuk in ElEspectador van 27 augustus meende dat“het voortduren van de oorlog te verkiezenis boven dat Chavez betrokken geraakt bijColombiaanse zaken”. In het zakenmagazi-ne Cambio schreef Alfredo Rangel overChavez:“Vrede in Colombia zou zijn ideeënverspreiden, en dat zou onze institutionele

chavez leidt vredespogingen in colombia

I Kiraz Janicke I

In augustus nam de Colombiaanse president Alvaro Uribe de verrassende beslissing om zijn Venezolaanse collega Hugo Chavez te laten bemiddelen over een humanitaire uitwisseling van 45 FARC1gegijzelden voor 500 gevangen

guerrilleros die in Colombiaanse cellen zitten. Menig Colombiaan kreeg hierdoor nieuwe hoop dat een dergelijk humanitair akkoord over gevangenenruil zou over kunnen gaan in een breder en langdurig vredesoverleg dat een

einde zou maken aan 40 jaar burgeroorlog.

23-24 nov 06-11-2007 11:52 Pagina 23

stabiliteit bedreigen en onze conservatievepolitieke cultuur”. Volgens Haste vreest deelite in Colombia meer en meer de groeien-de Bolivariaanse beweging, die geïnspireerdwordt door het proces van radicale socialeveranderingen dat zich in het buurlandVenezuela aan het doorzetten is.

OONNDDEERRHHAANNDDEELLIINNGGEENN

In het licht van deze bezorgdheden wilUribe de bovenhand houden in de onder-handelingen. Daarom dringt hij aan op dedeelname van een delegatie van het VSCongres aan de mogelijke onderhandelin-gen in Caracas tussen Chavez, senatorCordoba en de FARC. Wat vast staat is datUribe niet wil weten van inspanningen dieeen ware vrede zouden bewerkstelligenwaarbij de onderliggende economische en

Delgado Arria op 7 september dat “Chavezde visie heeft, de morele autoriteit en over-tuigingskracht om het debat te verruimenen naar een humanitair akkoord te gaan dateen stap naar vrede kan zijn”. Ze zegt echterook:“De hoofduitdaging is om […] Colombiate helpen het vredesvraagstuk opnieuw opeen radicale wijze te stellen, d.w.z. door naarde grondoorzaken van het conflict terug tegaan.”

Op 1 oktober lanceerde de FARC eenoproep voor een algemeen nationaal vre-desakkoord, de bijeenroeping van eengrondwettelijke vergadering en een nieuweregering die zich inzet voor vrede en socialerechtvaardigheid. Deze voorstellen makengeen schijn van kans onder de huidige presi-dent Uribe. Maar een combinatie van dehuidige schandalen en het feit dat Uribegeen presidentskandidaat meer mag zijn in2010, zou de PD wel eens in een leidendepositie kunnen brengen voor die presidents-verkiezingen.

BBEESSLLUUIITT

Het is een feit dat de Verenigde statenhaar greep op deze cliëntstaat niet wil ver-liezen. Colombia is immers voorWashington een belangrijk tegengewichten mogelijk militair steunpunt tegen degroei van de linkse anti-imperialistischeregeringen en bewegingen in Zuid-Amerika.Of dit voldoende is om de PD te belettenaan de macht te komen is niet zeker. Hetverlangen van de meerderheid van deColombianen naar een echte en duurzamevrede, en het algemeen kader van een ver-linksing in het continent, ondergraven deleefbaarheid van een corrupt, militaristischnarco-regime in Colombia.

Caracas, 6 oktober 2007

Kiraz Janicke is journalist bij de Green LeftWeekly van Australië.www.greenleft.org.au–––––––––1 Fuerzas Armadas Revolucionarias deColombia2 In 1991 klasseerde de US Defense IntelligenceAgency huidig president Uribe nog bij de top 100van de Colombiaanse drughandelaars.3 Piedad Cordoba behoort tot de linkervleugelvan de Partido Liberal -de partij van de huidigepresident- met haar beweging Poder CiudadanoXiglo XXI (Macht van de burger, 21ste Eeuw).

■

LATIJNS-AMERIKA24


de risico’s van vakbondswerk in colombia

Tijdens de voorbije twee decennia werden in Colombia meer dan 2000 vakbondsleden gedood,meer dan 138 werden het slachtoffer van gedwongen verdwijning sinds 1991. In meer dan 90%van de gevallen zijn de verantwoordelijken niet voor het gerecht gebracht. Amnesty Internationalvat in haar rapport uitgebracht in juli 2007 haar bevindingen en bezorgdheden samen overschendingen van vakbondsrechten begaan door paramilitaire groepen, de veiligheidstroepen enguerrillakrachten in Colombia.

Al meer dan veertig jaar woedt er in Colombia een gewapend conflict waarin het leger enparamilitairen tegenover guerrillatroepen staan. Dit conflict wordt gekenmerkt door wijdver-spreide en systematische schendingen van de mensenrechten en inbreuken op het internationaalhumanitair recht door alle partijen.In de context van Colombia’s langlopende interne conflict is er een patroon merkbaar dat eropwijst dat geweld tegen vakbondsleden gebruikt wordt als bewuste tactiek om hun werk teondermijnen. Naast het gebruik van geweld worden er ook willekeurige gerechtelijke vervolgin-gen georganiseerd op basis van valse getuigenissen.

De laatste jaren zijn het vaak ook verwanten van vakbondsleden die bedreigd of gedood wor-den. Dit is bedoeld om de vakbondsleden te intimideren, maar wellicht ook om het aantal men-senrechtenschendingen dat geregistreerd staat als een aanval tegen vakbondsactivisten laag tehouden.

WW AA TT KK AA NN JJ II JJ DDOOEENN??

Bij deze Vrede zit een prentkaart van Amnesty International gericht aan president Uribe. Gelievedeze op te sturen. Non prior = 75 eurocent. Indien u extra kaartjes wil bestellen kan je contactopnemen met het secretariaat van Amnesty Vlaanderen. Mailen kan naar [email protected], tele-foneren naar het nummer 03 271 16 16

VVEERRTTAALLIINNGG VVAANN DD EE KKAAAARRTT VVAANNUUIITT HH EE TT SSPPAAAANNSS::

Geachte Heer President Uribe,Ik verzoek U en de Colombiaanse regering dringend om:– maatregelen te treffen om de veiligheid van vakbondsmensen te verzekeren en alle rechten

voor het vrij uitoefenen van syndicale activiteiten te garanderen.– de verantwoordelijken voor de mensenrechten-schendingen die gepleegd werden tegen vak-

bondsmensen ter beschikking van het gerecht te stellen en te garanderen dat een juridischkader wordt uitgewerkt zodat bij ontwapeningsprocessen het recht van de slachtoffers opwaarheid, gerechtigheid en herstel gerespecteerd wordt.

– ervoor te zorgen dat de permanente aanwezigheid van de Internationale Arbeidsorganisatie(ILO) in Colombia op een efficiënte manier het recht op vakbondsvrijheid kan promoten enbewaken, overeenkomstig het Drie-Partijen-Akkoord (tussen de regering, werkgevers en werk-nemers) van juni 2006. De regering zou alle aanbevelingen van de ILO moeten uitvoeren.

Hoogachtend,

Meer weten: Amnesty, http://www.aivl.be

sociale ongelijkheden worden aangepaktals ware oorzaken van de burgeroorlog. Inhet onderhandelingsproces zit Chavez kneldoor een reeks obstakels die Uribe hem inde weg legt. Uribe keurde voorstellen afvoor een gedemilitariseerde zone, zoals deFARC vroeg, om een veilige uitwisselingmogelijk te maken. Hij weigerde ook in tegaan op de eis van de FARC om twee guer-rilleros in Amerikaanse gevangenissen in dedeal te betrekken. Uribe wil Chavez ook niettoelaten de FARC te ontmoeten opColombiaans grondgebied, en tegelijkertijdwil hij niet weten van een vrijgeleide voorde FARC om naar Caracas te reizen. KanChavez in dergelijke omstandigheden eenovergang naar vrede in Colombia helpenbewerkstelligen? Op de websiteVenezuelanalysis.com schreef Carol

23-24 nov 06-11-2007 11:52 Pagina 24

LATIJNS-AMERIKA 25


De vissers die op straat kwamen maken eenklein deel uit van de grote groep artisanalevissers van Chili. De gevoelens van woede,angst en frustratie waar zij die dag uiting aangaven delen zij echter met praktisch alle vis-sers die wonen en werken langsheen deChileense kusten.In het jaar 1996 werd de groep artisanale vis-sers in Chili op 60.000 mensen geschat, watop zich niet zo’n verbazingwekkend cijfer is alsje weet dat het land duizenden kilometerskust heeft.

VVIISSWWEETT EENN LLMMCC

De bron van frustratie is de nieuwe viswet. Inde plaats van een bescherming te garanderenvoor haar natuurlijke rijkdommen heeft deChileense overheid ze voor de haaien gewor-pen. De Ley de Pesca voorziet immers nietalleen in quota voor de artisanale vissers, zevoorziet ook in “het dirigeren van de visvoor-raden naar de internationale markten”(zieChileense overheidsdocumenten). Binnen dehuidige status van onze globale marktecono-mie verkopen die termen als zoete broodjes.De holding van de Chileense overheid wordtin de vergaderzalen van het IMF en het WTOwaarschijnlijk op instemmend geknik ont-haald.Voor veel mensen die leven van wat dezee hen brengt, is het echter een doodsteekvoor hun dagelijks bestaan. Zowel de bestan-den van de belangrijkste vissoorten als deoverlevingskansen van de artisanale visserijkennen een enorme terugval.Volgens hetmaritieme onderzoeksschip ‘Abate Molina’ isde populatie van de Chileense heek in driejaar tijd teruggevallen tot 27% van het vroe-gere aantal. Bovendien zijn er signalen die wij-zen op de onomkeerbaarheid van de terugval.De meerderheid van de vissen die nu nogrondzwemmen zijn namelijk nog niet in staatom zich voort te planten.

Het is schokkend te beseffen dat dergelij-ke gigantische terugvallen synchroon verlo-pen met het in werking treden van hetLimites Máximos de Captura (LMC) of demaximale vangsthoeveelheden die door deChileense overheid zijn vastgelegd, in samen-spraak met de economisch belanghebbendepartijen.Wanneer we die LMC van naderbijbekijken zien we dat de industriële vloot elkjaar 40.000 ton vis mag bovenhalen terwijlde artisanale vloot 22.000 ton toegewezenkrijgt. In het jaar 2006 heeft de industriëlevloot haar volledige quota aan wal gebracht.De artisanale vissers hebben in datzelfde jaarslechts 4.000 ton bovengehaald. De vistech-niek van de industriële vloot heeft tot gevolgdat 80% van de vissen die in eerste instantiein de netten belanden niet de afmetingenhebben die wenselijk zijn voor de verkoop.Dit aandeel wordt na vangst terug overboordgekieperd met overlevingskansen die bijnanihil zijn. Dat de artisanale visserij slechts eenkleine 20% van haar toegestane hoeveelheidheeft gevangen is waarschijnlijk te wijten aande combinatie kleinschalige vismethoden ende terugval binnen het visbestand.

GGEEEENN WWEEEERRKKLLAANNKK

De beslissing van de vissers om op 20 augus-tus op straat te komen en de verkeersadersvan de havenstad Valparaíso stil te leggen hadeen lange voorgeschiedenis. De drie voor-

gaande maanden zagen de mensen die inValparaíso van de artisanale visvangst leven,zich wegens de slechte sociale omstandighe-den genoodzaakt om in de vissershavensgezamenlijk te koken en zijn er drie gevallenvan zelfmoord vastgesteld. De vissers werdennochtans overladen met loze beloften. Op 20augustus werd hen tenslotte meegedeeld datde beloofde sociale hulp voor de noodbehoe-vende families er niet zou komen. Een weekervoor beloofde een overheidsfunctionarisnochtans dat er binnen de vier dagen eenoplossing zou zijn voor de penibele situatiewaarin de families zich bevonden. Dezezoveelste opdoffer leidde rechtstreeks tot deblokkade-actie. Na een half uur van blokkadesop straten en metrolijnen daagde de politieop.Toen deze met het waterkanon en deoproereenheden de Caleta (de artisanale vis-sersmarkt) zelf probeerde binnen te dringen,hebben de vissers zich verdedigd met de roei-spanen. Dat heeft hen een faam-voor-één dagbezorgd en leidde ertoe dat ze de kans kregenom binnen de normaliter magere nieuwsbe-richtgeving zelf hun zeg te doen.

Dat de vissers met hun actie in de mediakomen betekent echter niet dat de kaartenanders liggen. De industriële vissersbedrijvenhebben de toelating om gedurende 10 jaarvan de huidige toestand te genieten. De ron-kende namen van de industriële visserijbedrij-ven (vb. de familiegroep Angelini) maken zeerduidelijk dat het niet vanzelfsprekend zal zijnom de afspraken te wijzigen en dreigen metlege zeeën maakt niet veel verschil.

De kleine vissers zijn bereid om hun visse-rijactiviteiten tijdelijk te staken tot de visbe-standen er weer beter voor staan. Het magechter duidelijk zijn dat de toekomst van deChileense zeeën niet in hun handen ligt.

■

industriële visvangst vermoordt de

chileense zeeën

I Tijs Boelens I

(12 Oktober-Chili). Een kleine twee maanden geleden zijn er in de havens van Valparaíso rellen uitgebroken tussen de kleine,artisanale vissers en de openbare ordediensten. De desbetreffende vissers kwamen in opstand tegen de nieuwe Chileense

viswet, de ‘ley de pesca’. Hun acties werden met repressie beantwoord en de vissers gebruikten de wapens die ze hebben omhun recht op vrije meningsuiting te verdedigen: de roeispaan.

25 nov 06-11-2007 11:53 Pagina 25

DOSSIER26


DOSSIER

dossier50 jaar vrede en de rol van alternatieve media

Georges Spriet, Christophe Callewaert en Ludo De Brabander

• Tijdschrift vrede 50 jaar: een greep uit het rijke archief• Het belang van burgermedia• Bestaat de vierde macht nog wel?

26-35(dossier)nov 06-11-2007 11:54 Pagina 26

DOSSIER 27


tijdschrift vrede 50 jaar.

een greep uit het rijke archief.

I Georges Spriet I

50 jaar een tijdschrift uitgeven; het is niet niks. En eigenlijk is het al langer: reeds in 1953 werd een vredestijdschriftgeproduceerd. De reeks stokte en stopte in 1956. Maar vanaf 1958 werd opnieuw en ononderbroken tot op vandaag

tweemaandelijks of maandelijks een Vrede-magazine afgeleverd.Lange tijd was Vrede een bewegingsblad, waarin achtergrond werd gegeven over de voornaamste aandachtspunten

van de vredesbeweging. Vandaag staat Vrede er werkelijk als een ‘tijdschrift voor internationale politiek’.

DD EE BBEEGGIINNJJAARREENN

In de vroege jaren vijftig van vorige eeuw werd er vooralgeageerd tegen de mogelijke creatie van de EuropeseVerdedigingsgemeenschap (EVG), en in het bijzonder tegen deherbewapening van Duitsland.

“De bekrachtiging van deEVG zou de kansen op vrede ver-minderen, onze veiligheidinkrimpen. We moeten ons erdus met alle kracht tegen verzet-ten. Maar we moeten ook begrij-pen dat het Duitse vraagstukniet zal zijn opgelost met eennegatieve stemming over hetVerdrag van Parijs. Duitsland zaleen ernstige bron van conflictenblijven zolang zijn lot nietbepaald zal zijn door een vredes-verdrag, uitgewerkt door de vierbezettingsmogendheden”, aldushet hoofdartikel van Vrede okto-ber-november 1953.

De strijd tegen het atoom-wapen stond sterk centraal bijde Belgische Unie voor de Vrede(BUVV) en het tijdschrift Vrede.Er was veel aandacht en analyserond de vreedzame co-existen-tie en (atoom) ontwapening. Vrij snel duiken artikels op overde honger in de wereld, op politiek vlak ook de Conferentie vanBandung, de Suez-crisis, Libanon en de onafhankelijkheid vanCongo.

De BUVV (voorloper van Vrede vzw) probeerde toen eenbrede beweging te worden, waar iedereen zich zou kunnen bijaansluiten. Het edito bij de start in mei 1958 van de nieuwereeks die onafgebroken tot op vandaag doorloopt, stelde het

volgende:“Het behoud van de vrede is ongetwijfeld de bekommernis

van alle lagen onzer bevolking.(...) Wij denken dan ook dat eeninformatieblad waarin de vredesproblemen worden toegelicht

boven de politieke, godsdienstige ofmaatschappelijke belangen, een lei-draad kan zijn in deze doolhof vanwantrouwen, vrees en tegenstrij-digheden en een grote rol kan ver-vullen bij het verspreiden derVredesidee en de mobilisatie vanalle krachten die zich bewust zijnvan de noodzaak hun steentje bij tedragen. Want heden is het iederduidelijk geworden dat de openba-re opinie een intensieve rolt vervultin het politieke leven van denaties.”

De synthese uit de tijdschriftenvan gans dit decennium is nietmoeilijk te maken: ontwapeningen détente, vrijheid en onafhanke-lijkheid voor de volkeren.

DD EE JJAARREENN 11996600

Op afstand bekeken zijn de hoofd-punten voor dit decennium: de anti-atoommarsen en de oorlog tegenViëtnam, en de dekolonisering van

Congo, Zuid-Rhodesie (het huidige Zimbabwe), e.a.

“De balans van 1963 is voor de eerste maal niet negatief: het ver-drag van Moskou voor het gedeeltelijk stopzetten der kernproef-nemingen, het kerstbestand te Berlijn, de vermindering der militai-re budgetten in de USA en de USSR, de encycliek ‘Pacem in terris’.Zijn dit niet allemaal hoopvolle facetten uit de strijdobjectievendie we sinds jaren in onze vaandels dragen? (...) We mogen niet te


DOSSIER28


hoog van de toren blazen. De koude oorlogspolitiek werd slechtsafgeremd (...) De bewustwording der openbare mening groeit.”(Vrede maart 1964)

In september 1964 schreef André De Smet over Congo:“Het Congolese volk, die de schuldigen kent van de jarenlan-

ge warboel, wil niet eens te meer de gebroken potten betalen.Het verkiest liever opnieuw van vooraf aan te beginnen. Hoe ishet anders te verklaren dat, met de meest primitieve verdedi-gingswapens, het zogenaamde rebellenleger tegen een goedgewapende macht en blanke huurlingen die als beroepsmoorde-naars bekend staan, stand houdt. maar de financiële machtenvan ons land, Société Générale en Co gedirigeerd door hetAmerikaans imperialisme verkiezen verder het hekken aan deoude stijl te hangen.”

Over Viëtnam (december 1965):“We moeten ons inderdaad de vraag stellen of het Pentagon

en de economische groepen die belang hebben bij het vasthaken

in Zuid-Oost-Azië lijdzaam willen toezien hoe hun militaireinspanningen worden teniet gedaan door de weerstand van hetViëtnamese volk.”


Met de oprichting van het Overlegcentrum voor de Vrede,waarin grote en kleine sociale organisaties samen kwamen,veranderde de BUVV in Vrede, en veranderde men tevens vanstrategie. Vrede zou een linkse, progressieve beweging uitbou-wen die samen met andere spelers in het veld de politiekewereld onder druk zou zetten. Het tijdschrift zou langzaamaan veranderen van bewegingsblad naar een meer informatiefblad.

Over de regeringsverklaring van 1972 (en minister van defensieVanden Boeynants):

“De regering blijft steken in de versleten NATO-opvatting

over veiligheid, de veiligheid van altijd maar meer wapens opho-pen, de veiligheid van de gek die op een hoop dynamiet gaat zit-ten met de lont al gereed in zijn handen, en dan denkt dat hijdaarmee zijn echte en vooral ingebeelde vijanden gaat afschrik-ken.(...) Ze gaat het leger herinrichten om het een maximale ren-dabiliteit te bezorgen, en daartoe gaat ze de voorrang geven aande operationele eenheden en de commando-organen verminde-ren.” (vrede februari 1972)

over Chili (november 1972):“De Chileense economie zit in het slop. De koperprijs op de

wereldmarkt is weer eens ongunstig geweest voor Chili. Dat diebepaald wordt onder invloed van de machtige USA-economie isgeen geheim. (...) Niet het State Department maar het Ministerievan Financiën organiseert de koude oorlog tegen Allende. UncleSam wil in geen geval dat de nationalisaties die de kleine neefuit het Zuiden heeft doorgevoerd, navolging zouden krijgen”

Midden-Oosten ( juni 1973):“Zoals de blanken de gronden van de

zwarten afnamen in Zuid-Afrika hebbende zionisten de Palestijnen van hungeboortegrond verdreven. Het doel wasin beide gevallen hetzelfde: een nieuwestaat oprichten, ofwel door de bewonerste verjagen, ofwel door ze als lastdierente gebruiken: militaire bezetting, verdrij-ving, internering, politie-repressie, ras-sendiscriminatie in beide landen.”

Augustus 1978 over de TrilateraleCommissie:“Voor de trilateralen is de wereld in eco-nomisch en politiek opzicht een dorpgeworden. De oude wereldorde met zijnkortzichtige nationalistische en protec-tionistische reflexen is niet langergeschikt om de nieuwe globale proble-

men en veranderingsprocessen aan te pakken. De hoog ontwik-kelde markteconomische staten in Amerika en West-Europamoeten in tijden van crisis zich met Japan aaneensluiten om hetkapitalisme in hun regio en in de wereld veilig te stellen.”


Dit decennium werd gedomineerd door enerzijds de massamo-bilisaties tegen de installaties van de kernraketten, en ander-zijds door de détente tussen Washington en Moskou.

“De geschiedenis leert ons dat alle sociale overwinningen in ditland onder impuls van grote massabewegingen afgedwongenwerden. Zo is de vredesbeweging er sinds 1979 in geslaagd, bovende partijpolitieke organisaties en bestaande zuilen heen, eenmassabeweging tegen de opstelling van de kernraketten opgang te brengen. Het moet in die richting voortgaan”. (novem-ber 1983)

In de jaren 1970 veranderde de BUVV inVrede. Men veranderde tevens van strategie.Vrede zou een linkse, progressieve beweginguitbouwen die samen met andere spelers inhet veld de politieke wereld onder druk zouzetten. Het tijdschrift zou langzaam aan veranderen van bewegingsblad naar eenmeer informatief blad.


DOSSIER 29


veelsoortige activiteiten zo gunstig mogelijk kan ontplooien, enwaarbij het sociaal model van de westelijke industriestaten tengrave wordt gedragen.” ( juli 1997)

HH EE TT NNIIEEUUWWEE MMIILLLLEENNNNIIUUMM

11 september 2001:“Het is zonder meer een aller verwerpelijkste daad: terroris-

me. (...) Is het optreden van diegenen die bepalen hoe de wereldreilt en zeilt wel zelf altijd vrij van geweld en terreur? Is onze

militaire conflicthantering welaltijd volgens het internationaalrecht of neigt ze naar oorlogsda-den? En het structurele geweld datzit ingebakken in de manier waar-op wij onze wereldsamenlevingorganiseren: honger, ontbering,armoede.(...)”

Globalisering en militarisering:“Met een Amerikaanse opinie diegefixeerd is op het gevaar voorterrorisme, kan de VS-administra-tie zeer ontwijkend zijn in verbandmet de controle over olie als prio-ritair objectief. Dat is ook de redenwaarom alles verpakt wordt alseen oorlog tegen het terrorismemaar in de realiteit gaat het er deVS om haar energietoevoer mili-tair veilig te stellen. Het militairapparaat wordt zo een uiterstbelangrijk instrument in het beleidvan de VS.”

Over Palestina - Israël:“Er bestaat in de ontwikkelde wereld geen ander geval van

een met het westen gelieerd regime dat het recht op zelfbeschik-king en de mensenrechten al zo lang schendt. Dat verklaartwaarom de bezette Palestijnse gebieden voor het Westen eentest zijn geworden. Een test waarop de westerse gehechtheidaan de mensenrechten zal worden beoordeeld...” (mei 2007)

en over de Europese ontwikkelingen ( juli 2007):“Alles wat op de sporen staat blijft rollen: Europees Defensie

Agentschap, Militair Planning Comité, interventieleger, battlegroups, Europese gendarmerie. Ook de vredesbewegingen zullenzich dus op Europees vlak beter moeten organiseren. We zullengezamenlijk actie moeten voeren rond de interventiestrategievan de Unie, de verdere militaire ontwikkelingen en de daaruitvolgende budgetverhogingen. Werk aan de winkel.”

■

Over het akkoord rond de middellange kernraketten tussenAmerika en de Sovjetunie (INF-verdrag) van 8 december 1987:

“Het bereikte akkoord wordt terecht nu reeds historischgenoemd. Het is de eerste overeenkomst waarin een daadwerke-lijke vermindering van kernwapens ondertekend wordt, hoegering ook. (...)Wellicht is in het internationale politieke klimaateen nieuwe détente ingeluid, die schril afsteekt bij de tweedekoude oorlog waar dezelfde president Reagan zowel een productals een hoofdrolspeler van was. (...) Iedereen moet toegeven datde SU bij dit verdrag meer ontwa-pent dan de VS. (...) De nieuweSovjet-leider is er blijkbaar vanuitgegaan dat het internationaal (ennationaal) politiek belangrijkerwas een asymmetrisch akkoord tesmeden terwijl het vuur door Iran-en contragate warm was.”


Dit decennium begon met eenoorlog tegen Irak:

“In het post-koude-oorlogtijd-perk is er slechts nog een militairegrootmacht: De Verenigde Staten.De oorlog was een oorlog om olie.(...) Nochtans was een politiekeoplossing mogelijk. Als SaddamHoessein de eigen bezetting vanKoeweit vergelijkt met het verwer-pelijkste wat er bestaat, metname de Israëlische bezetting vande Palestijnse gebieden, dan koneen echte diplomaat toch wel eenuitweg vinden? Maar de VS volgdevan in de beginne een oorlogslogi-ca. En via het hardnekkig vasthouden aan de ‘onvoorwaardelijketerugtrekking’ van Irak vond men een geschikte dekmantel omde militaire overheersing van de regio te realiseren.” (maart1991)

en de oorlog tegen Joegoslavië:“Met wat er intern in Bosnië gebeurde is de Europese

Gemeenschap wel moreel en humaan betrokken (voedselkonvooi-en beveiligen). Maar in feite was men niet echt politiek bij de zaak.Er is nooit een volwaardig toekomstperspectief voorgesteld, geeneconomische uitweg gezocht om een mogelijk perspectief teonderbouwen. In de conflicten van Kroatië en Bosnië is er een con-stante eenzijdige veroordeling van het Servische kamp.”

De globalisering werd in deze jaren echt werkelijkheid:“De globalisering is een verschijnsel dat uitgaat van de

privé-sector die bestendig op zoek is naar plaatsen waar ze haar


DOSSIER30


dienen: 100 euro voor een foto in een lokale editie, 500 euro alsde foto de nationale pagina’s haalt. De burgerpaparrazzifoto vande naakte vrouw die aan een tankstation uit een ferrari staptehaalde deze zomer nog wereldwijd de kranten - ookDe Standaard en De Morgen.

Ramptoeristen met fotoapparaat die brandweer en ambu-lanciers voor de voeten lopen bij een ongeval of fans die hunidool belagen zodat wie op tv komt voortaan helemaal opge-jaagd wild is. De burgerpaparrazzi zijn één van de angstbeeldenvan de critici van burgerjournalistiek. Op de burgerpagina’s van

Bild vind je foto’s van plassende koeien envan de Duitse president in een sjofele jeans.Eigenlijk precies hetzelfde soort foto’s dat jeook van de professionele fotografen van Bildmag verwachten. Neem de recente foto’s vanbondskanselier Angela Merkel die haar weke-lijkse inkopen doet in een supermarkt inBerlijn. Haar chauffeur laadt de volle zakkenin de limousine waarna Merkel het winkelkar-retje terugbrengt en zo het één eurostukrecupereert.“Hoe spaarzaam is Merkel?”,vraagt een redacteur van Bild zich af in eeninleidende commentaar bij de foto’s. BekendeDuitsers achtervolgen, doet Bild al vele tien-tallen jaren. Enkele jaren geleden, toen er nog

lang geen sprake was van burgerpaparrazzi, voerde Bild campag-ne tegen een of andere prins die plassend op een Expo-terreinwerd gefotografeerd. Voor Bild betekenen de burgerpaparrazzi inde eerste plaats dat ze voortaan overal in het land goedkopefotografen hebben rondlopen. Aan de kwaliteit van het dagbladverandert er niets.

CCOOMMMMEERRCCIIËËLLEE LLOOGGIICCAA

Het kan ook anders. In de VS worden veel steden en afgelegenregio’s niet langer gedekt door lokale kranten omdat grotemediaconcerns dat niet langer rendabel vinden. Burgerjournalis-tieke initiatieven springen in het gat. Ook die lokale nieuwssitesschakelen burgerjournalisten in om foto’s op te sturen over hunbuurt. Die burgerjournalisten doen precies wat van hen verwachtwordt. Ze brengen in hun blog verslag uit en maken foto’s vanhet leven in een kleine Amerikaanse stad. Je ziet er foto’s vanklasreünies, inwijdingen van een sportstadium en acties voor hetgoede doel. Foto’s die perfect voldoen aan de doelstellingen vandie sites: de inwoners van die steden dichter bij elkaar brengen.

Maar sommigen zien het fenomeen met lede ogen aan.“Gevarenen risico’s van ‘iedereen journalist’.” Zo luidde de typische titel vaneen artikel in het opinieweekblad Tertio. Journalisten schetsten ereen somber beeld van de toekomst met nog meer manipulatieen oppervlakkigheid in de media. Andrew Keen, auteur van hetrecent verschenen boek “The Cult of the Amateur”, gaat nog eenstap verder. Web 2.0 zou onze cultuur wel eens over de rand vande afgrond kunnen duwen1.

“Domheid ontmoet egoïsme, ontmoet slechte smaak, ont-moet de heerschappij van het gepeupel. Op steroïden”, schrijftKeen. De bezorgdheid over de kwaliteit vande media is volkomen terecht. Alleen vergis-sen deze auteurs zich van zondebok. Niet deburgerjournalisten zijn het probleem, wel detoenemende commercialisering.

BBUURRGGEERRJJOOUURRNNAALLIISSTTIIEEKK??

Laten we eerst eens omschrijven wat erbedoeld wordt met burgerjournalistiek.Burgerjournalistiek is geen synoniem voorburgermedia. De Belgische onderzoekerNico Carpentier hanteert bijvoorbeeld een‘strenge’ definitie van burgermedia.Burgermedia hebben volgens hem een dui-delijke organisatorische structuur en zijnexpliciet gericht op het organiseren van participatie. Voorbeeldenvan burgermedia zijn in dat geval Indymedia.be, Gentblogt ofTiens Tiens. Als De Standaard en Het Nieuwsblad hun lezers daar-entegen aansporen foto’s op te sturen van de Ronde vanVlaanderen of de verkiezingsborden in hun gemeente, stimulerenze wel een vorm van burgerjournalistiek, maar dat maakt hennog geen burgermedia.

De Amerikaanse columnist Steve Outing ziet elf niveaus van‘citizen journalism’. (burgerjournalistiek) Bij hem dus geen defini-tie, maar eerder een beschrijving van wat er allemaal mogelijk is.Dat begint bij een commentaarfunctie of een discussieforum enkan gaan tot nieuwssites waar professionelen en burgerjournalis-ten samenwerken en tenslotte sites waar alles geschreven engepubliceerd wordt door vrijwilligers.

Andrew Keen en co hebben wellicht geen bezwaar tegencommentaren onder artikels of discussiefora. Hun alarmlichtjegaat branden als lezers de kans krijgen foto’s op te sturen naarhun krant. De Duitse tabloid Bild stuurt bijvoorbeeld sinds vorigjaar “burgerpaparrazzi” op pad. Lezers kunnen flink wat geld ver-

het belang van burgermedia

I Christophe Callewaert I

Weblogs, discussiefora of foto’s en filmpjes van lezers. Geen enkele krantenwebsite ontsnapt er nog aan.Burgerjournalistiek is in.


DOSSIER 31


Ook bij Indymedia.be hebben we geen last van sensationelefoto’s à la Bild. De meer dan honderd correspondenten doen hunbest om onderwerpen en een invalshoek te vinden die passen bijde redactionele afbakening van de nieuwssite. Dat levert vaakpareltjes op, dingen waar we zelf versteld van staan. Dat was pre-cies ook één van de vaststellingen van J-Lab, het Institute forInteractive Journalism dat onderzoek deed naar de werking vandie lokale burgermediasites in de VS.“Website operatoren mel-den dat burgers de inhoud die ze op sites vinden nabootsen dooriets te posten dat gelijkaardig is van toon en aard.” Het is dus Bilddat de toon zet en het kader schetst waarbinnen de burgerpapar-razzi werken. De commercialisering dwingt Bild en anderetabloids om steeds sensationeler en platter nieuws te brengen ende burgerjournalisten zijn gewoon een middel om goedkoop enmakkelijk aan dergelijk nieuws te geraken. Vandaar ook deterechte vrees dat de opkomst van de burgerjournalistiek banenzal kosten. De Franstalige journalisten-bond gaf vorig jaar een zwartboek uitover de freelance-journalist. Daarin vindje ook enkele voorbeelden van verlo-ning. Veel van de prijzen die gehanteerdworden zijn nauwelijks meer dan eenonkostenvergoeding voor vrijwilligers-werk. Le Jour, dat verschijnt in de regioLuik, betaalt 2 tot 11 euro voor een foto.Bij Le Courrier de l’Escaut krijgt een freelancer 1 (één!) euro vooreen kort bericht. Reken maar uit over hoeveel onderwerpen jemoet schrijven om aan een iet of wat aanvaardbaar minimum-loon te komen.“Ik voorspel dat goede nieuwsfoto’s in de toe-komst steeds minder verspreid zullen worden door persbureausen steeds vaker op het internet te vinden zullen zijn”, zegtNicolaus Fest, adjunct-hoofdredacteur van Bild. Hij voegt er welaan toe:“We sturen onze eigen fotografen nog net zo vaak oppad als vroeger.” Maar Fest lijkt wel te voorspellen dat er koppenzullen rollen bij de persbureaus.

Burgerjournalistiek heeft nochtans het potentieel om éénvan de schadelijke gevolgen van de commercialisering recht tezetten. Die commercialisering heeft namelijk diep ingehakt ophet vertrouwen van de lezers en kijkers in de media. In de VSwees onderzoek van het Pew Research Center uit dat 45 procentvan de Amerikanen weinig tot bijna niets gelooft van wat ze zienop tv of lezen in de krant. Amper één op vier Belgen vertrouwt demedia. Zelfs de vaak verfoeide overheid is nog populairder. In hetlijstje betrouwbare beroepen bengelt de journalist helemaalonderaan in het gezelschap van de politicus en ver onder deleraar, de politieagent en de treinconducteur. Eén van de redenenis de teloorgang van de participatie.

PPAARRTTIICCIIPPAATTIIEE

Het is ooit anders geweest. De Australische journalist John Pilgerwerkte in de jaren 1960 voor de Britse krant The Daily Mirror dietoen nog een echte arbeiderskrant was. In zijn boek HiddenAgenda beschrijft hij hoe geen enkele lezersbrief onbeantwoordbleef. Vaak leverden lezersbrieven materiaal voor artikels enreportages. In eigen land werd De Morgen in de jaren 1980 enke-

le keren van de ondergang gered door lezers die de straat optrok-ken om geld in te zamelen. Toen de toenmalige SP de krant in1986 failliet verklaarde, kwamen ‘s anderendaags honderdenlezers de redactielokalen bezoeken die bezet werden door de jour-nalisten. Ze brachten boterkoeken en thermoskannen met koffiemee. Later trokken lezers de boer op om aandelen in te zamelenmet de actie ‘1000 voor 100.000’. Als duizend mensen 100.000Belgische frank op tafel legden, kon de krant gered worden.Participatie werd in de jaren daarna grondig teruggeschroefd.Voor de komst van het internet kon een lezer enkel nog participe-ren door een lezersbrief te sturen. In De Morgen werd die lezers-rubriek - waarin ook bijdragen staan van intellectuelen en hetmiddenveld - pas onlangs in ere hersteld. In de jaren daarvoorwas de stem van de lezer zelfs helemaal afwezig.

Bij de VRT toverde marktonderzoekbureau Censydiam de kij-ker om in een publiekssegment. Geen kijker meer die participeert

als individu of als lid van een beweging of groep in de samenle-ving, maar een tv-verslaafde, een gezinskijker, een meerwaarde-zoeker, een actieve ontdekker, een spontane genieter en een rus-teloze, zoals de zes segmenten van Censydiam heten. De tv-ver-slaafden en de rustelozen werden overgelaten aan de concurren-tie, maar voor de rest maakt de VRT trouw televisie voor die seg-menten. Bij De Morgen ook geen participerende lezer, maar “eenjong, stedelijk en hoger opgeleid lezerspubliek” voor wie de krantgeschreven wordt en die op die manier aangeprezen wordt aanadverteerders.

Bij burgermedia staat, zoals al bleek uit de definitie van NicoCarpentier, participatie centraal. Burgermedia hebben daardoorhet potentieel om het vertrouwen voor een stuk te herstellen.“Don’ hate the media, be the media”, zoals de slogan van punk-rockzanger Jello Biafra (ex-Dead Kennedy’s) luidt. Een slogan diegretig werd overgenomen door Indymedia.“Dankzij burgerjour-nalisten worden media een conversatie in plaats van een lezing”,zegt Dan Gillmor (auteur van ‘We the Media: GrassrootsJournalism by the People, for the People’). Het roept herinnerin-gen op aan de droom van Bertolt Brecht die bij de opkomst vande radio hoopte dat het toestel niet alleen voor distributie zouzorgen maar ook voor communicatie.

MMEEDDIIAAVVOORRMMIINNGG

Alleen valt te vrezen dat er van die conversatie niet veel zalterechtkomen in de commerciële omgeving die we hierbovengeschetst hebben. Burgerjournalistiek is een hype, een verkoops-argument en een mogelijke besparingsbron. Traditionele mediazien in burgerjournalistiek ook een middel om de klant te bindenaan het merk. Burgerjournalistiek blijkt echter geen meerwaarde

Bij burgermedia staat, participatie centraal. Burger-media hebben daardoor het potentieel om het ver-trouwen voor een stuk te herstellen. “Don’ hate themedia, be the media”, zoals de slogan van punkrock-zanger Jello Biafra (ex-Dead Kennedy’s) luidt.


DOSSIER32


als de kwaliteit van de media zelf niet verbetert want burgerjour-nalisten passen zich trouw aan, aan de omgeving van de krantwaarvoor ze materiaal leveren. Als media burgerjournalistiek seri-eus nemen, zullen ze er ook geld moeten in investeren. Het bur-germediafenomeen OhmyNews heeft 60 professionals in dienstdie zich wijden aan het bewerken van het materiaal dat aangele-verd wordt door de duizenden burgerjournalisten. Zij doen eind-redactie, controleren de bronnen, gaan zelfs soms ter plaatse omhet verhaal te vervolledigen en leiden burgerjournalisten op.

Vorming en opleiding wordt in ieder geval alsmaar belangrij-ker. Mediavorming om mensen kritisch te leren omgaan metmedia. Niet om een onderscheid te leren maken tussen professio-nele en amateurjournalistiek, maar tussen goede en slechte jour-nalistiek. De Glasgow University onderzocht onlangs wat jonge-ren opsteken over het conflict in Palestina. In het nieuws gaat hetvaak over de bezette gebieden, maar doordat journalisten nala-ten te vertellen wie er achter die bezetting zit, weet 71 % van deondervraagde jongeren tussen 17 en 22 niet dat Israël de bezetteris. Meer dan 90 % van de jongeren wist niet dat de kolonies in debezette gebieden bewoond worden door Israeli’s. Dat waren geenjongeren die nooit naar het nieuws keken. Sommigen van henvolgden zelfs een opleiding journalistiek. OnderzoeksjournalistJohn Pilger citeert in dat verband de titel van een boek van jour-nalist Danny Schecter:“The more you watch, the less you know”.Burgermedia kunnen ook hier een tegengif vormen. Denk aan deIraakse student Salaam Pax die tijdens de Amerikaanse inval in

zijn land verslag uitbracht op zijn weblog over de situatie inBagdad. Als er nieuwe ontwikkelingen zijn in Palestina, vermijdtik de kranten en wacht ik ongeduldig op de analyses van BrigitteHerremans van Broederlijk Delen en Pax Christie of ga ik snel kij-ken of er op Vrede vzw een artikel staat.

Mediavorming kan ook dienen om mensen zelf media teleren maken volgens de regels van de kunst. Correct en volledig.Zo kan burgerjournalistiek beantwoorden aan de definitie vanShayne Bowman en Chris Willis, de auteurs van We Media.“[Burgerjournalistiek is] de handeling van een burger, of groepvan burgers die een actieve rol spelen in het proces van het verza-melen, verslaan, analyseren en verspreiden van nieuws en infor-matie. De bedoeling van die participatie is te zorgen voor onaf-hankelijke, betrouwbare, accurate, brede en relevante informatiewaar een democratie nood aan heeft”.

Niet-commerciële burgermedia kunnen dus een waardigalternatief vormen voor de alsmaar commerciëler wordendemainstreammedia. Commercialisering en behoud van kwaliteitzijn onverzoenbaar. Een regel die zowel voor burgermedia als voormainstreammedia blijkt te gelden.

–––––1 De term Web 2.0 verwijst naar wat sommigen zien als de tweede fasein de ontwikkeling van het Wereldwijde Web. Het gaat over de verande-ring van een verzameling websites naar een volledig platform voor inter-actieve webapplicaties voor eindgebruikers op het Wereldwijde Web.

■

Vijftig jaar Tijdschrift Vrede: Seminarie rond media en internationale berichtgeving

Eind 2007 viert het tweemaandelijkse blad ‘Vrede, Tijdschrift voor Internationale Politiek’ zijn 50ste verjaardag. In de wereld van de alternatievemedia is dat geen alledaagse gebeurtenis. Een jubileum is altijd een goede gelegenheid om ook wat inhoud te geven aan waar we mee bezig zijn. Tijddus voor ‘ons’ mediadebat. Dat er alternatieve media bestaan heeft uiteraard veel te maken met de al dan niet terechte kritiek op de mainstream pers. De klachten zijn divers:ondanks de globalisering is er minder ruimte voor internationale berichtgeving; er is de eurocentristische benadering; er zijn de te nauwe banden metde (westerse) politieke macht; de concentratie en de politiek-economische belangen van mediamagnaten; de invloed van de commercialisering; de ste-reotypering van andere landen en culturen, enzovoort. Sociale organisaties hebben meer dan ooit aandacht voor de berichtgeving. Via eigen mediaka-nalen proberen ze onderwerpen te behandelen die niet of onvoldoende aan bod komen in de gewone media of ze willen bepaalde thema’s in een brede-re of andere context plaatsen. Troef is dat ze doorgaans buiten het commerciële circuit werken. Maar daartegenover staat het verwijt dat ze over onvol-doende professionaliteit beschikken, geen afstand kunnen nemen van hun onderwerp en dus te gekleurd kijken en er bovendien niet in slagen om debelangstelling te wekken van het bredere publiek.

In een seminarie zullen twee panels van experts en betrokkenen een discussie houden over een aantal van de probleemstellingen.

DATUM: zaterdag 24 november 2007 – LOCATIE: Gent, Geuzenhuis (Kantienberg 9)

PROGRAMMA:

13u15: Welkom door Natacha Van Bijlen (vice-voorzit-ster Vrede vzw)13u30: Algemene inleiding door Lucien Bollaert (Oud-redactielid tijdschrift Vrede, Hogeschool West-Vlaanderen)13u45: Wat loopt er mis met onze media?Inleiding door Freddy De Pauw (ex-redactie BuitenlandDe Standaard; redactielid Uitpers)Discussiepanel: Catherine Vuylsteke (De Morgen),

Guy Poppe (ex-VRT) en Hilde Van den Bulck (profes-sor communicatiewetenschappen UniversiteitAntwerpen)15u15: Pauze 15u30: Hebben alternatieve media een rol te spelen?Inleiding door Nico Carpentier(Communicatiewetenschapper VUB)Discussiepanel: Gie Goris (Mo* Magazine), ChristopheCallewaert (Indymedia) en Ludo De Brabander (Vrede)17u: Conclusies: Jan-Pieter Everaerts (Mediadoc endocent RITS en HAM)


DOSSIER 33


In de praktijk loopt het al wel eensmis met die vierde macht, en danvooral op cruciale momenten. Deafgelopen decennia waren we ergetuige van hoe in de VS, de groot-ste en wereldwijd invloedrijkstemediamarkt ter wereld, nl. deinformatiemedia, er niet in slagenom zich onafhankelijk en kritischop te stellen in de vele conflictenwaarin het land betrokken partijis. Aan de vooravond van de oorlogen in de eerste weken na de inva-sie was het alsof de Amerikaanseregering zich meester hadgemaakt van de meeste voorpagi-na’s van de kranten. Het pro-oor-logsdiscours kreeg alle ruimtehoewel er geen gebrek was aantegenargumenten over waaromeen oorlog tegen Irak verkeerd,illegaal, of niet opportuun was.Van de 414 nieuwsverhalen over de oorlogsdreiging rond Irakop de belangrijkste Amerikaanse TV-stations (ABC, CBS enNBC) tussen september 2002 en februari 2003, stamde de bronslechts in 34 van de gevallen van buiten het Witte Huis1. Hettoont aan dat er niet alleen een consensus bij de leidende persheerste dat de oorlog onvermijdelijk en zelfs noodzakelijk was,maar ook dat de pers dicht aanleunt bij de politieke macht.

Volgens de auteurs (Amerikaanse politicologen) van hetboek ‘When the Press Fails’ (2007), werkt het Amerikaansnieuwssysteem dan ook meer volgens machtspercepties dandat het terugvalt op de geloofwaardigheid van bronnen enverhalen. De uitspraak van een journaliste van de New YorkTimes, Judith Miller, die onder vuur kwam te liggen omwillevan haar weinig kritische omgang met bronnen (zoals in hetgeval van de Irakese opposant en CIA-man Chalabi) is verhel-derend: “Het is niet mijn job om de regeringsinformatie op zijnwaarde te schatten en onafhankelijke inlichtingen-analiste tespelen. Mijn job bestaat erin om de lezers van de New YorkTimes te vertellen wat de regering dacht over het arsenaal van

Irak.” Een collega van de krantreageerde daarop laconiek met:“Onderzoeksjournalistiek is geenstenografie”. Het geeft een anderbeeld van diezelfde journaliste diebijna tot heldin was uitgeroepenen een gevangenisstraf moest uit-zitten omdat ze weigerde haarbron vrij te geven die de identiteitopenbaarde van een CIA-Agente.Die bron bleek naderhand de rech-terhand van vice-president DickCheney te zijn, ‘Scooter’ Libby, ineen poging om zo een criticus vande oorlog te raken.Veel gezaghebbende media heb-ben er duidelijk geen zin in omdissident over te komen ten aan-zien van de mainstreampolitiek.De invloedrijke The WashingtonPost bracht tussen augustus 2002en het begin van de oorlog op 19

maart 2003 140 coverstukken die sterk de focus legden op deregeringsretoriek tegen Irak. Een redactieverantwoordelijkevan de krant zei dat men niet de indruk wilde wekken eenkruistocht tegen de oorlog te beginnen. Een andere collega vande krant, Dana Priest, zei dat de redactie wel degelijk gepro-beerd heeft om kritische stemmen aan het woord te laten,maar dat die na verschijnen weinig of geen publieke reactieslosweekten van de Democraten in het Congres, dus het ‘tegen-verhaal’ had weinig potentieel tot continuïteit in zich.

Nochtans zegt de journalistieke deontologie dat de ver-slaggeving evenwichtig dient te gebeuren, dat wil zeggen datalle relevante visies aan bod moeten komen in een nieuwsver-haal. Met ‘kruistochten’ heeft dat dus weinig van doen. Het isdaarbij niet louter een kwestie van dicht aanleunen tegen demacht, het is ook verstrengeld zijn met de macht met niet zel-den een duidelijke ideologische gedreven media-agenda.

Onderzoek in de VS heeft aangetoond dat Amerikaansekranteneigenaars grotendeels conservatieve liberalen zijn. Uiteen onderzoek van Editor and Publisher bleek dat drie keer

bestaat de vierde macht nog wel?


Vrije media en vrije meningsuiting vormen de ruggengraat van de democratie. Daarom ook dat media wel eens de vierde macht worden genoemd. Zij zijn niet enkel het platform waarlangs politieke boodschappen hun weg vinden of waar het politieke debat plaatsvindt, maar behoren ook waakhonden te zijn, die wantoestanden en malversaties aan

de oppervlakte brengen en aanklagen. Tot daar de theorie.


DOSSIER34


hun politieke voorkeuren en desnoods over lijken gaan om huneconomische belangen te verdedigen. In dat opzicht zijn hetook opportunisten. Zijn virulent anticommunisme heeftMurdoch niet verhinderd om zich te schikken naar de media-wensen van China. Zo gooide Murdoch de BBC van zijnChinees satellietnetwerk Star TV nadat de publieke zenderherhaaldelijk berichtte over mensenrechtenschendingen in hetland. In 1998 prees de Chinese president Jiang Zemin hem voorde ‘objectieve’ manier waarop Murdochs bladen en TV-zendersover China spraken. Zelfs met betrekking tot Irak sprakMurdoch met een zakelijke reflex. Meermaals propageerde hijonomwonden zijn stelling dat het afzetten van de Iraakse lei-der zou leiden tot goedkopere olie. “Het belangrijkste wat erhier uit kan komen voor de wereld, zou zijn dat een barrel olie20 dollar zou kosten. Dat is meer dan gelijk welke belastings-vermindering in alle landen”6.

De Franse mediamagnaat en wapenfabrikant, Serge

Dassault moet niet onder doen voor Murdoch. Toen Dassaulter niet in slaagde om het weekblad L’Express in handen te krij-gen (1997), verklaarde hij dat een belangrijke groep als de zijne“een blad moet hebben om zijn opinies bekend te maken enom te reageren op sommige journalisten die onprettige din-gen over de groep hebben geschreven…Ik heb er genoeg vandat sommige bladen mij beledigen, er zijn al te veel onbekwa-me lieden die de problemen niet kennen. Ik wil daar dus kun-nen op antwoorden”7. Volgens de journalistenbond SNJ deedSerge Dassault een interview censureren over fraude bij deverkoop van Mirage-toestellen (geproduceerd door Dassault)aan Taiwan. Reactie van Dassault: “Er is informatie die meerslecht dan goed doet, op het gevaar af dat er commerciëlebelangen of industriëlen bedreigd worden”8.

Met de regelmaat van de klok kwamen er in Frankrijk nieu-we affaires van ingrepen in de redactie. De directie van JournalDu Dimanche -eigendom van die andere Franse mediamag-naat en wapenfabrikant, Arnauld Lagardère- verbood de publi-catie van het bericht dat Cécilia Sarkozy tijdens de tweede pre-sidentiële verkiezingsronde niet mocht gaan stemmen9. Een

meer krantenuitgevers voor George W. Bush kozen dan voor AlGore2. De voorbeelden van eigenaars die hun stempel drukkenop de inhoud, manipuleren en zelfs censuur niet schuwen zijnlegio: de Amerikaans-Australische mediagigant Murdoch, deItaliaanse Zakenman-politicus Berlusconi en de Franse wapen-fabrikant Dassault zijn weliswaar extreme voorbeelden, maarze illustreren goed dat er een democratisch probleem kan ont-staan als ambitieuze zakenmannen hun media omvormen totpolitieke spreekbuizen.

De conservatieve mediamagnaat Rupert Murdoch lag metzijn populaire krant The Sun, mee aan de basis van de verkie-zingsoverwinning van Blair in 1997, nadat deze Labour meernaar het centrum (of naar rechts) deed opschuiven. Zo schreefThe Sun op 17 maart 1997 dat Groot-Brittannië “een leider metvisie, doel en moed nodig heeft die de Britse inwoners kaninspireren en hun verbeelding kan opwekken… deze man isTony Blair. Hij is de beste man voor deze job, voor onze tien mil-joen lezers en voor het land”3. Hij deed datoverigens niet voor niets, want nadien zouBlair werken aan een voor hem gunstigeremediawetgeving. Murdoch staat bekendals oerconservatief. Dat hoeft op zich nieterg te zijn, ware het niet dat hij er eengewoonte van heeft gemaakt zijn redactieste overspoelen met directieven.Verschillende ex-werknemers van zijnAmerikaanse Kabel-TV Fox News getuigenin de documentaire ‘Outfoxed’ hoe zijbewerkt werden met memo’s over hoe erbericht diende te worden over bepaaldeonderwerpen en over wat er wel of nietgecoverd moest worden.

Rupert Murdoch was grote voorstandervan de oorlog tegen Irak. De Britse profes-sor journalistiek, Roy Greenslade, schreef inéén van zijn columns in de Britse krant The Guardian datMurdochs 175 krantenredacties inzake Irak zonder uitzonderingdezelfde standpunten innamen als hun eigenaar4. Murdochzelf verkocht het Blair-Bush-verhaal dat Saddam Hoessein eenbedreiging vormde voor de wereldvrede.

Ook bij de twee grootste Amerikaanse radionetwerken,Clear Channel en Cumulus Broadcasting wordt er al eens inge-grepen in de programma’s van de honderden zenders die zeonder hun hoede hebben. Tijdens een hoorzitting in hetAmerikaanse Congres gaf de Cumulus-baas, Lewis Dickey toedat hij opdracht gaf om de Amerikaanse band ‘Dixie Chicks’ uitde ether te halen wegens kritische opmerkingen aan het adresvan de Amerikaanse president5. Zowel Cumulus als ClearChannel startten de pro-oorlog en anti-Dixie Chicks manifesta-ties. De vice-voorzitter van Cumulus, Tom Hicks blijkt trouwensgoed bevriend met President Bush met wie hij ook financiëlerelaties onderhoudt (Bell, 2006).

Murdoch behoort met mensen als Silvio Berlusconi enSerge Dassault tot de generatie mediamagnaten die met der-gelijke zelfverzekerende arrogantie geen geheim maken van

In België is het aantal media-eigenaars op enkele decennia tijd drastischgeslonken. In de geschreven pers (kranten en tijdschriften) is het medialand-schap omgeturnd tot een oligopolie waarbij de koek verdeeld wordt overvijf grote groepen: de Persgroep (Het Laatste Nieuws, De Morgen,….), Corelio(De Standaard, Het Nieuwsblad, Het Volk,…) Concentra (Gazet van Antwerpen,Belang van Limburg,…), Roularta (Knack, Trends) en Sanoma (Humo, Flair,…).Vooral het West-Vlaamse Roularta van Rik De Nolf lijkt internationale ambitieste koesteren en is een belangrijke speler geworden op de Franse tijdschriften-markt. Grote buitenlandse spelers zijn er vooral aan Franstalige kant.In Vlaanderen is er het Duitse conglomeraat ProSiebenSat.1 Media dat SBS opslorpte (VT4 en VijfTV) en één van de grootste mediabedrijven in Europa isgeworden. VTM en Kanaal 2 zijn dan weer in handen van de Persgroep enRoularta. Dat maakt dat de hele Vlaamse ‘vierde macht’ in handen is vanamper 6 belangrijke spelers.


DOSSIER 35


voor Sarkozy niet gunstige opiniepeiling werd ook ‘gecensu-reerd’ in het financieel-economische dagblad La Tribune van demultimediagroep DI Group. Deze en andere affaires vormdende aanleiding voor een oproep aan de politiek van verschillen-de journalistenvakbonden om de juridische onafhankelijkheidvan de redacties te garanderen.

De Franse pers is uitermate verstrengeld met de politiekemacht. Martin Bouyges was getuige op het huwelijk vanNicolas en Cécilia Sarkozy en is peter van hun zoon Louis. Nade verkiezingsoverwinning mocht Bouyges het overwinnings-feest in intieme kring bijwonen. De groep Bouyges is voor42,9 % eigenaar van één van de belangrijkste Franse TV-zen-ders (TF1) en bezit daarnaast nog een pak andere media, waar-onder Euronews. De andere getuige was Bernard Arnault, eige-naar van de groep LVMH die La Tribune in zijn bezit heeft.Volgens Le Monde (17/11/2006) stelde Sarkozy, ArnauldLagardère voor als “een broer”, tijdens een seminarie voor hetkader van de groep Hachette. Serge Dassault, die ook senatoris voor UMP, de partij van Sarkozy, heeft deze laatste nog alszijn advocaat gekend. Sarkozy is bovendien goed bevriend metOlivier Dassault (zoon van), die ook in het parlement zetelt.

CCOOMMMMEERRCCIIAALLIISSEERRIINNGG

De commercialisering van de media zorgt er dan weer voor dater naast politieke ook economische invloed is. Adverteerdershebben een gunstig reclameklimaat nodig. Dat betekent nietalleen zorgen voor een voldoende hoog aantal of duidelijkgesegmenteerd aantal lezers, maar ook de juiste artikels ofboodschappen. In een Europees onderzoek van de OVSE(Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa) ant-woorden 26 procent van de bevraagde journalisten positief opde vraag of adverteerders een invloed uitoefenen op de redac-tionele lijn van kranten10. Zo zijn er verschillende gevallenbekend van hoe tabaksproducenten in de VS en Groot-Brittannië druk uitoefenden om kritische artikels over de rela-tie tabak en gezondheid te weren uit publicaties met het drei-gement advertenties terug te trekken (Van Ginneken, 1996).De tabaksindustrie is een uitermate actief lobbyist als het omimago gaat. Een Amerikaanse studie uit 2004 gebaseerd opinterne documenten openbaarde dat de tabaksindustrie jour-nalisten rekruteerde en betaalde om de gevolgen van passiefroken te ontkennen of te minimaliseren. Sommige publicatiesof bijlagen hebben het uitdrukkelijke doel om adverteerdersaan te trekken en het is met dat doel voor ogen dat het bladwordt gevuld en opgemaakt.

De auteurs van het boek “les dirigents français et le chan-gement: baromètre 2004” (Les Associés d’EIM, 2004) tekendenvolgende betekenisvolle uitspraak op van de baas van privé-zender TF1, Patrick Le Lay: “Wees realistisch: uiteindelijk bestaathet werk van TF1 erin bv. Coca-Cola te helpen om zijn productte verkopen (…). Om er voor te zorgen dat een publicitaireboodschap wordt waargenomen, moet er voor gezorgd wor-den dat de hersenen van de kijker ter beschikking staan. Onzeuitzendingen hebben als taak om dat mogelijk te maken: datwil zeggen zorgen voor afleiding en ontspanning om hem tus-

sen twee boodschappen door voor te bereiden. Niets is moeilij-ker om deze beschikbaarheid te verkrijgen. Er moet voortdu-rend gezocht worden naar programma’s die werken, de gebrui-ken en tendensen volgen”11.

JJOOUURRNNAALLIISSTTIIEEKKEE AALLAARRMMKKRREEEETT

Begin 2007 lanceerde een coalitie van organisaties -waaronderde Europese Federatie van Journalisten- een petitie, waarindeze zich ongerust maakt over de evolutie waarin de mediazijn terecht gekomen. Het fenomeen van ‘breaking news’ en deinformatie die dikwijls buiten context vlug-vlug op onze scher-men verschijnt heeft politieke implicaties, zo luidt het in detoelichting van de petitie. In een duidelijke allusie op de oorlogtegen het terrorisme stellen de opstellers van de petitie dat erinterculturele misverstanden en vooroordelen kunnen ont-staan wanneer media gebeurtenissen interpreteren op basisvan enge culturele en dikwijls religieuze perspectieven enwaarden. De groeiende commercialisering van media en debesparingen op redactioneel niveau bedreigen de journalistie-ke missie, zo klinkt het verder. Daardoor kunnen media hun rolvan waakhond niet meer spelen. Daar komt bovenop datpublieke omroepen hun rol moeilijker kunnen spelen dooronderfinanciering en de groeiende concurrentie van multina-tionale mediabedrijven. De groeiende mediaconcentratievormt een ernstige bedreiging voor de diversiteit en het plura-lisme.

Ludo De Brabander is stafmedewerker Vrede vzw.

–––––––1 Bennet, L., Lawrence, R & Livingston, S. When the Press Fails.Political Power and the News Media from Iraq to Katrina.Chicago/London, The University of Chicago Press.2 Mc Chesney, R.W. & Foster, J.B. Linkse media? In: Everaerts, JP. & DeBrabander, L. De Media en de Golfoorlog. Journalistiek in tijd van oor-log en manipulatie. Vredescahier, juni 20033 Geciteerd in Jones M. & Jones E. Mass Media. Londen, MacMillanPress4 Greenslade, R. Their Master’s Voice. In The Guardian, 17 februari20035 Holland, B. Radio Under Fire Over Free-Speech Clampdown.Reuters, 11 juli 20036 Citaat uit zijn eigen krant, Sidney Daily Telegraph, opgetekenddoor Greenslade (2003) in The Guardian7 Geciteerd in De Pauw, F. Handelaars in nieuws, Leuven,Davidsfonds, 20068 Michel, N. Arrête ton char, Dassault ! Jeune Afrique, 19 september20049 Le Monde, 25 september 200710 Von Dohnanyi, J. The Impact of Media Concentration onProfessional Journalism. Wenen, OVSE, 200311 Vrije vertaling van : « Soyons réalistes : à la base, le métier de TF1,c’est d’aider Coca-Cola, par exemple, à vendre son produit […]. Pourqu’un message publicitaire soit perçu, il faut que le cerveau du télé-spectateur soit disponible. Nos émissions ont pour vocation de le ren-dre disponible : c’est-à-dire de le divertir, de le détendre pour le prépa-rer entre deux messages. Rien n’est plus difficile que d’obtenir cettedisponibilité. Il faut chercher en permanence les programmes qui mar-chent, suivre les modes, surfer sur les tendances. »

■


VREDESBEWEGING36


Het is een dag die we niet mogen vergeten.Want het was het begin van wat toen ‘mis-sion impossible’ leek: in de glazen torensvan de hoofdkantoren van banken bewe-ging krijgen om investeringen in wapensstop te zetten. Maar ‘onmogelijk’ is eenwoord dat je soms moet schrappen uit jevocabulaire, want deze ‘mission impossible’werd uiteindelijk het begin van een succes-volle campagne ‘Mijn geld. Goed geweten?’.Natuurlijk liep het niet van een leien dakje.We hebben heel veel lawaai moeten maken,briefschrijfacties naar de banken, een ‘ont-mijningsactie’ op het hoofdkwartier vanAXA, lastige vragen gaan stellen op deAlgemene Vergaderingen van de banken,twee debatten in een volgelopen Balzaalvan de Vooruit. De pers deed alleszins zijnduit in het zakje, we haalden met de regel-maat van de klok radio en kranten, en haal-den soms zelfs TV. Maar vooral: we hebbenveel onderzoek moeten doen, en veel rap-porten moeten schrijven om de vinger tel-kens weer op de wonde te leggen. En danhebben we het nog niet gehad over delange discussies die gevoerd werden met debanken.

Hebben we wapens uit de wereldgeholpen? Nee, natuurlijk niet.Hebben we nu in België enkel nog bankendie niet meer investeren in wapens? Nee, zover zijn we ook nog niet.

Maar we hebben alleszins meer danéén steentje in de rivier verlegd. Wie had erimmers in 2003 ooit durven denken dat eenbank in 2006 gewoon een zwarte lijst vanbedrijven zou publiceren, bedrijven waarinzij niet meer wensen te investeren? En wie

had er durven voorspellen dat alle vijf degrootste banken in België investeringen insommige wapenproducenten zouden stop-zetten? Wie had er durven dromen van dewet van 1 maart 2007? Daarin bepaaltBelgië als eerste land ter wereld dat het ille-gaal is te investeren in bedrijven die betrok-ken zijn bij antipersoonsmijnen en cluster-munitie.

Maar we blijven natuurlijk niet op onzelauweren rusten. Vrede vzw, Vredesactie,Friends of The Earth Vlaanderen & Brusselen Netwerk Vlaanderen blijven via dezecampagne banken op hun verantwoorde-lijkheid wijzen. We houden de banken in de

gaten, want een strenger beleid is één zaak,maar dat beleid moet in de banken dan ooktoegepast worden. En we blijven proberenom meer wapeninvesteringen te verwijde-ren uit de portefeuilles van de banken. Ookde overheid zullen we dit jaar weer achterde veren zitten. Investeringen in uranium-wapens zouden ook illegaal gemaakt moe-ten worden. En de bestaande wet uit maart2007 moet nu natuurlijk ook toegepastworden. De nieuwe minister van Financiënkan er van op aan dat we hem hierbij op devingers zullen kijken.

Ondertussen gaat de campagne inter-nationaal. We zijn hard bezig organisatiesuit andere landen te helpen om gelijkaardi-ge campagnes te voeren: op dit momentworden er campagnes voorbereid ofgevoerd in Frankrijk, Spanje, Italië,Nederland, Australië, Canada en deVerenigde Staten. En we willen dat hetinternationale verdrag tegen clustermunitieook investeringen in clustermunitie ver-biedt, wereldwijd.Geen tijd te verliezen dus.

Al hebben we wel wat tijd gevonden omeen verjaardagsfeest te organiseren.Op zaterdag 1 december viert NetwerkVlaanderen haar 25e verjaardag in Art Cubete Gent. Op het programma staan muzikaleen theatrale optredens van o.a. SavannaStation, Slow Club en Fou de Coudre. Voordeze swingende feestavond verloten weenkele toegangskaarten. Interesse? Stuurvoor 10 november een e-mail naar [email protected] en wie weet maak jekans op gratis toegang voor twee!

■

herinner(d)ingen

50 jaar vrede magazine en 25 jaar netwerk

vlaanderen

I Christophe Scheire I

Een halve eeuw Vrede en een kwart eeuw Netwerk Vlaanderen. Wat heeft dat teweeggebracht? Onder andere de start van de campagne ‘Mijn Geld. Goed Geweten?’ in 2003.

Die start herinner ik me nog als de dag van gisteren: een heuse persconferentie in het Brusselse Kaaitheater,keicoole adbusting posters die de reclamecampagnes van de banken in hun hemd zetten en een mini-delegatie

campagnevoerders die van bank tot bank ging om het dossier over wapeninvesteringen te presenteren.Ondertussen: flitsende camera’s, radio, TV, kranten, roodgloeiende telefoons en vooral kilo’s adrenaline.

36 nov 06-11-2007 11:55 Pagina 36

GEOSTRATEGIE 37


Van 1950 tot 1990 werden deze basissenverantwoord door de strijd tegen hetcommunisme. Sedert de aanval op deWTC-torens van september 2001, spreektmen van de “oorlog tegen het terrorisme”.De VS gebruikten deze terroristische aan-val als voorwendsel om een oorlog tebeginnen tegen Afghanistan en Irak, enom met een reeks landen overeenkom-sten af te sluiten over Amerikaanse mili-taire basissen op hun grondgebied. Er zijnnu 93 landen met een VS basis.

BBEEVVEELLSSTTRRUUCCTTUURREENN

Het geostrategisch plan van de USA heeftde wereld al langere tijd verdeeld innegen militaire bevelstructuren. In 2007kwam er een tiende bij. Zes van deze tienhebben regionale opdrachten, en vier heb-ben functionele verantwoordelijkheden.Eucom (European Command) wordtbeschouwd als een regionale gevecht-structuur voor gans Europa en stukkenvan het Midden-Oosten. Tot voor kort ookvoor delen van Afrika. Het staat in voor deregionale troepensterke, en kan indiennodig gevechtseenheden ontplooien in deregio, ofwel als een gemeenschappelijkhoofdkwartier, of via gespecialiseerdesamengevoegde eenheden (Joint task for-ces). Het is de enige regionale gevecht-structuur met vooruitgeschoven hoofd-kwartier buiten de VS. Begin dit jaar werdeen nieuwe afdeling opgericht: Africom.Andere samengevoegde gevechtstructu-ren zijn Pacom (Stille Oceaan), Southcom,Centcom, Norhtcom, Socom (special ope-rations command), Stratcom (strategiccommand), JFcom (Joint Forces Command)and Transcom (transport).

Eucom was verantwoordelijk voormeer dan 90 landen, van de Noordkaap inNoorwegen, over de Baltische enMiddellandse Zee, het grootste deel vanEuropa, delen van het Midden-Oosten, totaan Kaap de Goede Hoop in Zuid-Afrika.Dat is nu in 2007 gewijzigd door deoprichting van Africom. Africom integreertin tegenstelling tot de andere structuren

stafleden van andere ministeries, in deeerste plaats van Buitenlandse Zaken enOntwikkelingssamenwerking (USAID).Veel belang wordt gehecht aan de civiel-militaire operaties. Men wil samenwerkenzowel met de Afrikaanse Unie als met lan-den apart, “niet als leider maar als ‘toege-voegde waarde’ voor de reeds bestaandeAmerikaanse en internationale program-ma’s”.

Southcom omvat zo’n 30 landen: 19 inMidden- en Zuid-Amerika en 12 in deCaraïben. Centcom beslaat een regio met27 landen in Noord-Oost Afrika, Zuidwest-en Centraal-Azië, en de Seychellen.Northcom staat in voor de lucht-, landen

zeecontrole voor de VS, Alaska, Canada,Mexico en de omliggende zeeën tot zowat500 zeemijl van de kust weg. Het omvatook de Golf van Mexico en de Straat vanFlorida. Pacom omvat de Stille Oceaan,43 landen, 20 gebieden (met inbegrip vanChina, Rusland, India, Korea, Japan,Australië en Indonesië) en 10 VS gebiedenzoals Hawaii en Alaska.

ZZEEVVEENN DDOOEELLSSTTEELLLLIINNGGEENN

Dit netwerk van militaire basissen dient zevendoelstellingen,volgens vredesactivist JosephGerson van de American Friends Service.1. Om het status quo te versterken: bij-voorbeeld de rol van de basissen in Zuid-Korea, en de intimiderende rol van ver-schillende basissen in het Midden-Oostendie bedoeld zijn om de geprivilegieerdeAmerikaanse toegang en controle over deolie te bewaken. 2. Om vijanden te omsin-gelen. Dit was het geval voor Rusland enChina ten tijde van de Koude Oorlog, enduurt voort tot op vandaag. Dat is ook derol van basissen in Korea, Japan, deFilippijnen, Australië, Pakistan, Diego

wereldwijd netwerk van amerikaanse

militaire basissen

I Hans-Peter Richter I

De VSA hebben meer dan 1000 militaire basissen over de wereld verspreid.Dit netwerk is een cruciaal element in hun zoektocht naar een “full spectrum dominance” zoals het in de strategie

“Vision 2020” is verwoord. Het is een waarborg voor een oorlog zonder einde.

Dankzij het internationaal VS-netwerkvan militaire basissen kan de CIA mensenontvoeren uit gelijk welk land onderbeschuldiging van terrorisme en ze naargelijk welk ander land overbrengen metde mogelijkheid tot folteren en tot hetdoden van de verdachten.

37-38 nov 06-11-2007 11:56 Pagina 37

Garcia en in verschillende voormaligeSovjetrepublieken van Centraal Azië. 3. Alsondersteuning voor de vliegdekschepen,destroyers, duikboten met atoomwapens, enandere oorlogsschepen van de Amerikaansezeemacht zijn er de basissen in Okinawa,Yokuska buiten Tokio, en de “verdragen voorbezoekende troepen” met de Filippijnen,Singapore,Thailand en vele andere landen. 4.Als opleidingscentra voor de VS troepen, zoalsdat het geval is voor de piloten van bombar-dementsvliegtuigen in Vieques (Puerto Rico)en andere opleidingen in Okinawa. 5. Omdienst te doen als vertrekbasis voor VS inter-venties: dit geldt onder meer voor Okinawa,de Filippijnen, nu ook Korea met de gewijzig-de opdrachten voor de VS troepen daar,Spanje, Italië, Honduras, Duitsland, de nieuwebasissen in Oost-Europa, Koeweit en wellichtook Irak. 6. Om het beheer te verbeteren:command, control, communication and infor-mation, met inbegrip van een essentiële rolqua nucleaire oorlogsvoering, en het gebruikvan de ruimte (space) voorinlichtingen en oorlogsvoeringzoals voor Afghanistan en Irak.De basissen in Okinawa,Qatar, Australië en zelfs Chinadienen deze doelstelling.7. Om de regeringen van degastlanden onder controle tehebben zoals bijvoorbeeldJapan, Korea (waar de VS troe-pen nauw betrokken waren bij militairecoups), Duitsland, Saoedi-Arabië, en nu ookIrak.

CCIIAA

Chalmers Johnson ziet ook een economischaspect.Via de militaire macht steunt de VSoverheid de Amerikaanse ondernemingen ende wapenindustrie. Het gaat om grote delenvan de VS economie zoals Kellog Brown &Root Company, dochteronderneming van deHalliburton Corporation, gespecialiseerd in debouw en het onderhoud van de buitenpos-ten, inclusief comfortabele woningen voorsoldaten, en ontspanningscentra zoals de 234golfvelden en het skioord in Garmisch. Nurecent kwam er nog een andere doelstellingvoor de buitenlandse basissen aan het licht.Dankzij haar internationaal netwerk kan deCIA mensen ontvoeren uit gelijk welk landonder beschuldiging van terrorisme en zenaar gelijk welk ander land overbrengen met

de mogelijkheid tot folteren en tot het dodenvan de verdachten. De Duitse media sprakenover “zwarte plaatsen” in Polen en Roemenië.Er gaan dergelijke CIA transporten door van-uit Aviano in Italië en Ramstein en Frankfurt(Duitsland) naar Guantanamo (Cuba) enAfghanistan. In de jaren 2002, 2003 en 2004waren er meer dan 85 CIA vluchten vanuitFrankfurt-Rhine Main Airbase. Duitsland isdus niet alleen een militair centrum in noor-delijk Europa, maar tevens een belangrijksteunpunt voor de CIA, die er zonder enigecontrole kan opereren. Men kan er van uitgaan dat in alle landen met VS-basis er ookgeheime gevangenissen zijn, of ondervra-gingscentra waar mensenrechten helemaalniet gegarandeerd zijn.

SSLLEEUUTTEELLRROOLL VVOOOORR DDUUIITTSSLLAANNDD

Duitsland telt het tweede grootste aantal VS-basissen na Japan, maar heeft wel hetgrootst aantal VS soldaten (68.000), buitenAfghanistan en Irak natuurlijk. Eigenlijk is

Duitsland nog altijd een bezet land want deAmerikaanse en Britse troepen hebben naWOII Duitsland nooit verlaten. Meer dan60% van de VS troepen in Europa zijn inDuitsland gestationeerd. Ramstein is degrootste Amerikaanse luchtmachtbasis bui-ten de Verenigde Staten. Grafenwöhr is hetgrootste opleidingscentrum buiten de VSA.De huidige oorlog tegen Irak toont opnieuwhet strategisch belang van de Duitse basissenop het vlak van logistiek en bevoorrading(Ramstein) en qua opstijgbasis van de jacht-vliegtuigen (Spangdahlen). Deze twee basis-sen werden bovendien uitgebreid.Luchtmachtgeneraal Charles F.Wald, secon-dant van General Jones (Eucom), zei in eeninterview voor de nieuwsdienst van de AirForce in augustus 2003 het volgende:“Ramstein was van doorslaggevend belangvoor het succes van de operatie ‘EnduringFreedom’ in Afghanistan en de operatie ‘IraqiFreedom’. Een belangrijk aantal vliegtuigen

landden in Ramstein […] dat een zeer beteke-nisvolle infrastructuur heeft.Wij hebben uit-stekende relaties met de Duitsers. Hetgetuigt van gezond verstand om basissenzoals Ramstein, Spangdahlen en Moron(Spanje) open te houden, want deze beschik-ken over lange landingsbanen, en hebbeneen grote capaciteit qua verwerking van hetaantal vluchten.Wat we zo speciaal aanRamstein waarderen is het feit dat het goedbinnen bereik ligt voor transatlantischevluchten zonder nood om bij te tanken”.

Het hoofdkwartier van Eucom bevindtzich in Stuttgart. Het voert bevel over 112.000soldaten in 499 militaire basissen in Europa,het Midden-Oosten en Afrika (voorlopig ope-reert Africom ook nog vanuit Stuttgart). Hetgaat om 68.000 manschappen in Duitsland,12.000 in Groot-Brittannië, 2000 in Portugalen Spanje, 10.000 in Italië, 2000 in Turkije, enverder nog troepen in Griekenland,Noorwegen, België, Nederland, Luxemburgen -zeer belangrijk- de Zesde Vloot in de

Middellandse Zee met als thuis-haven Suda op Kreta met 14.000troepen. Er zijn belangrijke lucht-en zeebasissen in Lajes Field(Portugal), Incirlik (Turkije), Aviano,Sigonella, La Maddalena, Livornoen Vicenza (Italië), Able Sentry(Macedonië), Camp Bondsteel(Kosovo) en Commanche, Dobolen Mc Govern (Bosnië). In Incirlik

zijn er 1.400 VS soldaten gelegerd.Van hieruitwerd Noord-Irak geobserveerd en gebombar-deerd gedurende de 12 jaar durende sanctie-periode, tot aan het begin van de oorlogtegen Irak in 2003. In Incirlik liggen er ookAmerikaanse kernbommen. In Polen werdeen “Joint Force Training Center” ingericht inBydgoszcz. Nieuwe basissen kwamen er ver-der in Krsiny en Bidla Polaska. De CIA gebruikthet Poolse vliegveld van Szymany. Begin 2003werd ook voor het eerst gebruikt gemaaktvan de haven van Constanza en de lucht-machtbasis Mihail Kogalniceanu inRoemenië. Sedert 2003 kreeg de VS ook detoestemming van Bulgarije om de lucht-machtbasis Sarafowo te gebruiken. HetPentagon plant 15.000 soldaten te gaan lege-ren in Roemenië en Bulgarije, beiden lid vande Europese Unie sedert 1 januari 2007.

Hans Peter-Richter is lid van de DeutscheFriedensrat

■

GEOSTRATEGIE38


37-38 nov 06-11-2007 11:56 Pagina 38

VERENIGDE STATEN 39


De totale waarde van de Amerikaansewoninghypotheekmarkt bedraagt10.000 miljard dollar. Veel van dezehuiseigenaars zijn families met lageinkomens die gevangen zitten in degreep van hypotheekleningen metvariabele interesten die in de komendeweken en maanden zullen stijgen. Nogmeer Amerikaanse gezinnen zullen inbetalingsmoeilijkheden komen. In2006 waren in de Verenigde Staten1,26 miljoen gelijkaardige dossiers enindien de trend van de eerste zesmaanden van 2007 zich doorzet, zullen ertegen het einde van dit jaar 2 miljoen huis-eigenaars zijn met kredietproblemen, zegtRealtyTrac.com, een databank over huisont-eigeningen.

De prijzen van een gemiddelde woningzijn in de VS de laatste tien jaar verdubbeld.De prijzen van consumptieproducten ste-gen in diezelfde periode met 33%. De Ameri-kanen namen enorme risico’s voor de afbet-aling van een hypotheek. Ondanks de prijs-stijging groeide de laatste 15 jaar het aantalhuiseigenaars met 5%. Het gemiddeldeinkomen blijft sinds 1999 stagneren en hetloon van de lage inkomens daalt sinds jaren.Conclusie: de nieuwe huiseigenaars hebbenzich diep in de schulden gestoken.

De stijging van de hypotheekschulden-last is niet gelijk verdeeld over alle inko-mens. Volgens het Century Foundationsteeg de hypotheekschuldenlast met 191%bij de laagste inkomensgroep, met 95% inde middeninkomensgroep en met 39% inde hoogste inkomensgroep. Het CensusBureau zag het aantal dossiers over dehypotheekschulden tussen 1980 (114.000

dossiers) en 2001 (555.000 dossiers) stijgenmet 250%.

De crisis in de hypotheekmarkt isbescheiden, zegt de Amerikaanse presidentBush, ondanks het feit dat 2 miljoen huisei-genaars in de komende maanden hun huisdreigen te verliezen. Enkele weken voordienverklaarde hij in een interview dat deAmerikanen de kleine lettertjes van hunhypotheek moeten leren lezen.Democratische presidentiële kandidaten encongresleden hebben de laatste weken deadministratie beschuldigd van onverschillig-heid ten opzichte van het leed van de gedu-peerden. Bush vraagt aan de geldlenersmeer flexibiliteit in de terugbetalingstermij-nen en een versoepeling van de voorwaar-den voor herfinanciering. De vraag is of dehebzucht en de jacht op profijt van dezespeculatieve en frauduleuze hypotheek-markt daar wel oren naar heeft. Deze make-laars hebben de huisprijzen irreëel de hoog-te ingestuurd om hogere commissies opverkoop en leningen te kunnen incasseren.Daardoor kwamen veel toekomstige huisei-genaars niet meer in aanmerking voor een

federale financiële ondersteuning.Nu de huizenmarkt in elkaar stort

zal de verkoop van hun overgewaar-deerde huizen nier meer voldoendeopbrengen om hun schuld aan debank af te betalen. Vele Amerikanenzullen eindigen zonder huis en nogsteeds met schulden. Diezelfdemakelaars hebben de leningen opde internationale hypotheekmarktovergewaardeerd zodat speculatie-ve fondsen en andere instellingendeze pakketten hebben overgeno-

men, hopend op korte termijn superwin-sten te maken. Toen dat niet lukte, omdatmeer en meer mensen hun leningen nietkonden afbetalen, schreeuwden de bankenen financiële instellingen wereldwijd moorden brand. De Centrale Banken moesten hunrenten verlagen zodat de liquiditeiten op demarkt gegarandeerd zouden blijven. Maarvoor de gedupeerde huiseigenaars zal hetnog wel een tijdje duren. Om de hebzuchten het profijt van de hypotheekmarkt tereguleren zijn er vage toekomstplannen omHenri Paulson Junior, de huidigeAmerikaanse schatkistbewaarder, enAlphonso Jackson, de staatssecretaris voorHuisvesting en Urbanisatie, rond de tafel tekrijgen.

Ondertussen hebben de makelaarsweer een nieuw gat in de markt gevonden:de aankoop van huizen in de ”Forclosure”periode. Huizen worden tot 30% onder dehuidige marktwaarde verkocht. De ene zijndood is de ander zijn brood.

■

de sociale tol van de amerikaanse

woninghypotheekmarkt

I Marie Jeanne Vanmol I

Op het einde van de maand juli konden 1 op de 97 huiseigenaars in de stad Detroit in de VS hun hypotheeklening voorhun huis niet meer afbetalen. In reële cijfers omgezet: in de verkommerde auto-industriestad lopen er 8683 dossiersvan gezinnen met kredietproblemen en een huis dat in waarde daalt. Deze gezinnen zitten in de “Forclosure” fase,

waarin ze hun lening herfinancieren, hun huis verkopen of het proces van onteigening wordt ingezet.

39 nov 06-11-2007 11:56 Pagina 39

DEMOCRATIE40


Verschillende waarnemers en analistenzullen niet ontkennen dat de verkiezingenvan 7 september 2007 inderdaad ‘op dedag zelf’ op een transparante manier ver-lopen zijn. Nochtans, als men de vooraf-gaande kiescampagne en de overheids-manoeuvres grondig analyseert, kunnenwe bezwaarlijk spreken van een democra-tische transitie. Fraude, strategische aan-passingen, een gebrek aan communicatieen een totale onverschilligheid bij deMarokkaanse burger overschaduwden deeuforie. De internationale pers heeft ech-ter enkel aandacht voor het zogenaamde

Islamistische gevaar. Door het teleurstel-lende resultaat van de “Parti de la Justiceet du Développement” (PJD) konden zedan ook hun optimisme niet verbergen.Maar, om het met de woorden van deNederlandse cabaretier Theo Maassen tezeggen: “een optimist is gewoon eenslecht geïnformeerde pessimist”.

De verkiezingen werden gewonnendoor de conservatieve en nationalistischeIstiqlal-partij met 16% van de zetels (52van de 325). De PJD finishte “verrassend”slechts op de tweede plaats (46 zetels). De

grote overwinnaar van 2002, de UnionSocialiste des Forces Populaires (USFP) ein-digde slechts vijfde (38 zetels). Ze werdvoorbij gestoken door twee royalistischepartijen, de Mouvement Populaire (MP)met 41 zetels en de RassemblementNational des Indépendants (RNI) met 39zetels1.

DD EE MMAAGGEERREE OOPPKKOOMMSSTT

Ondanks de zware publicitaire inspannin-gen van de overheid om de kiezers naar destembus te lokken, was de betrokkenheidzeer mager. Met een officiële opkomst van

slechts 37% van het electoraat kan menbezwaarlijk spreken van representatieveuitslagen2. In 2002 was er nog een partici-patiegraad van 52%. Deze lage opkomstkan men op verschillende manieren ver-klaren. Eerst en vooral heerst er een zwarecrisis bij de politieke partijen door eengebrek aan verjonging, vernieuwing envisie. Sommige elites binnen de politiekepartijen (de befaamde dinosaurussen)doen al sinds de jaren 1960 mee aan deverkiezingen. De meeste politieke partijenhebben dringend nieuw bloed nodig in de

letterlijke zin van het woord. Vaak is hetzo dat oude topmannen worden vervan-gen door hun eigen kinderen of anderefamilieverwanten. Aan de andere kanthebben sommige kandidaten nauwelijkseen band met de partij waarvoor ze opko-men. Dit is een fenomeen dat vaker voor-komt op het platteland dan in de steden.Plaatselijke notabelen die een zitje in hetparlement willen veroveren, worden ophet laatste moment op één of andere lijstgeplaatst. De partijen maken hier gretiggebruik van, want deze lokale elitesbeschikken vaak over uitgebreide cliënte-listische netwerken waarmee ze huninvloed op de stembusgang kunnen latengelden.

Een tweede verklaring voor de zwakkeopkomst is het totale gebrek aan vertrou-wen bij de bevolking in de partijen. In eensysteem waar de Makhzen alle politiekemacht naar zich toetrekken, is er weinigruimte voor een partij om een eigenbeleid uit te stippelen3. De politieke partij-en in Marokko staan dan ook symboolvoor de corruptie en de inefficiëntie vande Marokkaanse overheid. De burgergelooft niet dat de regering een antwoordzal vinden op zware sociale dossiers zoalsarmoedebestrijding en werkgelegenheid.Het gebrek aan communicatie bij de poli-tieke partijen ligt mee aan de basis van ditwantrouwen. Hun kiescampagne beperktzich tot algemene slogans. Vele partijenhebben zelfs nauwelijks een uitgewerktpolitiek programma. De media speelt hier-in ook een belangrijke rol. In een land meteen analfabetismegraad van bijna 50% is

marokko: verkiezingen 2007

autoritarisme met een democratisch sausje

I Koen Bogaert I

Op 7 september 2007 werden er in Marokko legislatieve verkiezingen gehouden.De internationale pers feliciteerde de Marokkaanse overheid achteraf met het goede verloop en de transparantie

van deze stembusgang. Bovendien waren de Westerse staatshoofden en media in hun nopjes want de Islamistische PJD is er niet in geslaagd de overwinning op te eisen. Marokko is dus op de goede weg…

Of toch niet? Schijn bedriegt, zegt men wel eens.

Ondanks de zware publicitaire inspanningenvan de overheid om de kiezers naar de stembus te lokken, was de betrokkenheid zeermager. Met een officiële opkomst van slechts37% van het electoraat kan men bezwaarlijkspreken van representatieve uitslagen.

40-43 nov 06-11-2007 11:57 Pagina 40

DEMOCRATIE 41


de televisie veruit het belangrijkste medi-um. Maar er worden nauwelijks politiekedebatten gevoerd. De campagne beperktzich tot het aframmelen van reclamespotswaarin de partijen zich achtereenvolgens(kort) mogen voorstellen. De burger krijgtop die manier algauw het gevoel dat elkepartij voor hetzelfde staat. De man op destraat heeft het gevoel dat de verkiezin-gen een maat voor niets zijn.

Ten derde kan men de gebrekkige par-ticipatie ook verklaren aan dehand van de toenemende trans-parantie en de internationalebelangstelling. Het is niet meerzo gemakkelijk voor de politiekepartijen noch voor de overheidom zelf onopgemerkt kiezersnaar de kiesbureaus te brengen.Vroeger werden vaak de ver-voerskosten betaald in ruil vooreen gunstige stem. In een armland als Marokko voelden heelwat burgers zich waarschijnlijkniet geneigd om deze verplaat-singskosten nu zelf te betalen.

SSTTEEMMMMEENN TT EE KKOOOOPP!!

Als men de opkomst vergelijkt tussen desteden en het platteland dan merkt meneen duidelijk verschil. De opkomst in desteden (30%) ligt significant lager dan ophet platteland (47%). Op het eerste zichteen vreemd resultaat als men in achtneemt dat de stembureaus in de stedeneen stuk gemakkelijker bereikbaar zijn enhet analfabetisme veel groter is op hetplatteland. Bovendien bevinden de echtemilitanten van grote partijen zoals de PJDen de USFP zich hoofdzakelijk in de ste-den. Niettemin zijn er logische verklarin-gen voor dit fenomeen. Eerst en vooral isde invloed van de stammen en families ophet platteland een stuk groter.Stamhoofden of plaatselijke notabelenbeschikken over uitgebreide cliëntelisti-sche netwerken waarmee ze kiezers kun-nen mobiliseren. Vervolgens zijn verschil-lende waarnemers en analisten het erovereens dat geld nog altijd het belangrijksteovertuigingsmiddel is voor verschillendepolitieke partijen om hun stemmenaantalop te trekken. De arme populatie op hetplatteland laat zich gemakkelijk overtui-gen. Het “kopen” van stemmen is ook een

stuk makkelijker en minder zichtbaar ophet platteland, hoewel het ook in de ste-den gebeurt.

De manier waarop legislatieve verkie-zingen in Marokko worden georganiseerd,werkt deze fraude in de hand. Alle parle-mentsleden worden verkozen via lokalelijsten. Marokko is onderverdeeld in 93kiesdistricten en het is aan de verschillen-de kandidaten om enkel de kiezers in hunstreek te overtuigen. Hierdoor verliest de

campagne vaak elke zingeving. De kandi-daten focussen zich op lokale problemenen beloven allerlei maatregelen die eigen-lijk thuishoren in lokale gemeenteverkie-zingen. Nationale thema’s komen nauwe-lijks aan bod in de campagne. En de enigenationale lijst die er is, bestaat uitsluitenduit vrouwelijke kandidaten. Dit om de een-voudige reden dat 34 zetels in het parle-ment voorbehouden zijn voor vrouwen(10%). Een quota dat nooit gehaald kanworden als men enkel lokale lijstengebruikt want de vrouwen krijgen op dezelijsten over het algemeen veel minder kan-sen aangeboden om verkozen te worden.

WWIINNNNEERRSS AANNDD LLOOSSEERRSS

HHEETT EELLEECCTTOORRAAAATT::

Het electoraat is zowel verliezer als win-naar. De massale afwezigheid van de kie-zer kan men interpreteren op twee manie-ren. Aan de ene kant beseft de burger datverkiezingen in Marokko helemaal niet inhet teken staan van de wil van de kiezer.“Les élections ne servent à rien”, is deopvatting van een zeer groot deel van de

bevolking. De zogenaamde militanten zijneen perfect voorbeeld om dit te illustre-ren. Tijdens de campagne doen veel poli-tieke partijen een beroep op jongeren omhen te helpen met het verspreiden van de“politieke boodschap”. In werkelijkheidgaat het om jongeren die betaald wordenom folders uit te delen en slogans te scan-deren. Ze krijgen een dagloon tussen 5 en20 euro. Vaak weten ze niet eens waar-voor “hun” partij werkelijk staat. De werk-

loosheid bij de jonge gediplo-meerden ligt zo hoog dat ze gre-tig van de kans gebruik makenom een centje bij te verdienen. Dejonge “militanten” die ik ontmoetheb, zijn op de dag van de verkie-zingen niet eens gaan stemmen.Het is eveneens interessant omhet aantal ongeldige stemmen teanalyseren. Bijna 20% van hetaantal stemmen waren ongeldig.Het gaat hier niet vaak om pro-teststemmen maar om blancostemmen van een deel van debevolking uit angst voor represail-les. Velen -vooral ouderen- zijnhet regime van angst ten tijde

van de vorige koning Hassan II, nog nietvergeten. De invloed van de lokalemoqadem speelt nog altijd een grote rol4.Om niet uit de gratie te vallen van demoqadem, zijn vele kiezers, vooral op hetplatteland, gaan stemmen. Vele van dezemensen hebben waarschijnlijk ook ongel-dig gestemd.

DD EE IISSTTIIQQLLAALL

De grote overwinnaar van de verkiezin-gen, de Istiqlal, is de oudste partij van hetland. Het is een conservatieve nationalisti-sche partij en ze beschikt over zeer mach-tige netwerken zowel op het plattelandals in de steden. Enkele van de rijkste enmachtigste families in Marokko scharenzich achter de partij. De partij beschiktover een bijna feodale organisatiestruc-tuur. Op het platteland en vooral in deWestelijke Sahara heeft de Istiqlal de ver-kiezingen gedomineerd. De Istiqlal contro-leert daarnaast ook allerlei civiele organi-saties zoals scoutorganisaties, vakbonds-bewegingen, vrouwenorganisaties, enzo-voort. Dit geeft de partij de mogelijkheidom heel wat mensen te mobiliseren.

40-43 nov 06-11-2007 11:57 Pagina 41

DEMOCRATIE42


DDEE UUSSFFPP

De grote verliezer is de socialistische USFP.De partij werd lange tijd beschouwd als dehistorische oppositie in Marokko maar zeverloor een groot deel van haar geloofwaar-digheid sinds haar deelname aan de rege-ring in 1998. De toenmalige koning Hassan IIvroeg toen (verrassend) aan de socialistischeleider Youssoufi om de regering te leiden.Deze zet van de koning paste perfect in hetdemocratische transitieproces van de jaren1990, ook wel gekend als de ‘alternance’. Aande ene kant werd de oppositie betrokken inhet politieke spel maar aan de andere kantzorgde de koning ervoor dat haar bewe-gingsruimte beperkt bleef. Deregering Youssoufi steunde op eenzwakke coalitie en werd al snelgeconfronteerd met de politiekelimieten in een land waar dekoning alle macht naar zich toe-trekt. Tezelfdertijd werd Marokkoop het einde van de jaren 1990geconfronteerd met de socialegevolgen van de prille economi-sche liberalisering. Na acht jaarregeringsdeelname kregen veelkiezers de indruk dat ook de USFPde problemen niet zou oplossen.

Tijdens de regeringsvormingvan 2002 kreeg de partij boven-dien een zware ontgoocheling teverwerken. Hoewel ze deze verkiezingen hadgewonnen, besloot de nieuwe koning,Mohamed VI, een technocraat aan te duidenals eerste minister in plaats van een kandi-daat uit het kamp van de USFP. De partijlegde zich hierbij neer en nam toch deel aande regering. Dit werd door velen beschouwdals een teken van zwakte en een zoveelstebewijs dat de politieke partijen in Marokkozich nog altijd moeten neerleggen bij de wilvan de koning. De partij worstelt op ditmoment eveneens met haar identiteit. Zeheeft geprobeerd om lokale notabelen aante trekken op haar lijsten zonder dat die eenhechte band hadden met de partij en ver-trouwd waren met haar discours. Dit ont-goochelde de militanten die meer en meerafhaakten. Tenslotte verliest de USFP steedsmeer terrein op de universiteiten, ten voor-dele van de islamistische beweging Adl walIhsane. De campussen werden vroeger noch-tans sterk bevolkt door militanten van deUSFP.

DDEE PPJJDD

Het resultaat van de Islamistische partijwerd nauwlettend in het oog gehoudendoor de Europese pers. Er werd verwacht datde PJD met een overweldigende meerder-heid de verkiezingen zou winnen. De partijslaagde er echter alleen in 5 zetels meer tewinnen dan in 2002. Dit is op zich zeeropmerkelijk, vermits de PJD deze keer inbijna alle kiesdistricten een kandidaat pre-senteerde, terwijl ze dit in 2002 in slechts60% van de districten deed.Niettemin heeft ook deze partij al wat vanhaar pluimen verloren. Ze speelt het politie-ke spel volgens de huidige regels van de

Makhzen. Dit is de prijs die je betaalt om temogen deelnemen. Eén van de gevolgen isdat de partij zich verplicht zag de koning teerkennen als de “Commander of theFaithful” (leider van de gelovigen). De koningis niet alleen de hoogste politieke macht inMarokko, hij wordt eveneens beschouwd alsde legitieme leider van de gelovigen omwillevan zijn vermeende familieband met de pro-feet Mohammed. Voor een partij die in haardiscours sterk steunt op de Islam zorgt ditvoor een interessante patstelling. Het geeftde partij (ongewild) het imago dat ze nogroyalistischer is dan de koning zelf. De zwak-ke opkomst tijdens de verkiezingen bewijstdat ook deze partij er niet in geslaagd is debevolking te mobiliseren.Vervolgens wordt de PJD langs islamistischekant ook nog geconfronteerd met de concur-rentie van een andere machtige organisatie,de Adl wal Ihsane (justice et spiritualité) vansjeik Yassine. Deze illegale maar getolereerdeorganisatie wordt door velen omschreven als

de echte lokale oppositie in het land. Veelwaarnemers zijn het oneens over de precie-ze houding van de beweging tijdens de ver-kiezingen. Sommigen beweren dat ze de PJDhebben gesteund, anderen beweren danweer dat de beweging heeft opgeroepen omde verkiezingen te boycotten. Officieel ech-ter beweert Adl wal Ihsane een neutralehouding te hebben aangenomen.

Maar misschien wel de belangrijkste redenvoor het slechte resultaat van de PJD is denieuwe indeling van de kiesdistricten dieenkele maanden voor de verkiezingen werdvoorgesteld door het Ministerie van

Binnenlandse Zaken. Deze nieuweregeling had als bedoeling om demacht van de partij, die zich vooralin de steden situeert, te breken. Denieuwe indeling zorgt ervoor datenkele stadswijken waar de PJD hetsterkst staat, vooral in Tanger enCasablanca, uitgebreid of samenge-voegd worden met regio’s uit hetplatteland, waar andere partijen eer-der het overwicht hebben. Ook hetaantal zetels per district werd gewij-zigd op verschillende plaatsen.De stedelijke regio’s kregen minderzetels toebedeeld. Het gewicht vande steden in de verkiezingsresulta-ten werd met andere woorden

beperkt. Zoals verwacht domineerde de PJDde resultaten in alle grote steden, maar ze iser tot op vandaag nog niet in geslaagd omvoet aan grond te krijgen op het platteland.De overheidsingreep heeft dus gewerkt. Instemmenaantal is de PJD immers de groot-ste partij van het land maar in zetels eindi-gen ze slechts op de tweede plaats, achter deIstiqlal.

RRNNII,, MMPP EENN UUCC:: DDEE AADDMMIINNIISSTTRRAA--

TTIIEEVVEE PPAARRTTIIJJEENN

Tot slot is er ook nog het resultaat van dezogenaamde ‘administratieve partijen’.Vooral het resultaat van de RassemblementNational des Indépendants - RNI en deUnion Constitutionnelle – UC (zesde met 27zetels) sprong in het oog. Deze partijenslaagden erin hun zetelaantal nog te verbe-teren in vergelijking met de vorige verkiezin-gen. Deze partijen werden indertijd opge-richt door de befaamde en onlangs overle-den ex-minister van Binnenlandse Zaken,

40-43 nov 06-11-2007 11:57 Pagina 42

DEMOCRATIE 43


Driss Basri. Hij was de sterke man achter devorige koning Hassan II. De administratievepartijen hebben slechts één bestaansreden.Ze moeten het politieke landschap verdelen.Deze partijen zullen dan ook nooit de rol vande koning in vraag stellen. Met de zoge-naamde toenemende transparantie is hetechter verrassend dat deze partijen zich heb-ben kunnen handhaven.

LL’’EETTAATT,, CC’’EESSTT MMOOII!!

Aan de jongste verkiezingen hebben meerdan 30 partijen deelgenomen. Het politieke

landschap is hierdoor enorm versnipperd.Naast de grote politieke partijen heb je eenhele reeks kleine partijtjes die enkele maan-den voor de verkiezingen als paddenstoelenuit de grond schieten. Ze nemen geen enkelinitiatief na de verkiezingen en zorgen eralleen maar voor dat de macht van de grotepartijen wordt beperkt. De verdeling van dekiesdistricten is erop voorzien dat geenenkele politieke formatie in het land te veelmacht naar zich toe kan trekken. De koningverdeelt en heerst met behulp van deMakhzen.

In een land waar de koning over meerpolitieke macht beschikt dan autoritaire pre-sidenten zoals Mubarak in Egypte, kan jenauwelijks spreken van een democratischetransitie, zelfs al heb je te maken met trans-parante verkiezingen. De koning heeft vrijspel. Hij benoemt de eerste minister en deministers van de soevereine kabinetten. Hijheeft eveneens de mogelijkheid het parle-ment te ontbinden wanneer hij dit nodigtacht. Mohamed VI stelt zich boven de poli-tiek en slaagt er handig in de sociaal-econo-mische problemen in de schoenen te schui-ven van de ‘verkozen’ overheid. Hij is de arbi-

ter van het politieke spel in Marokko die ervoor zorgt dat alles in (zijn) goede banenwordt geleid. Niettemin is hij zijn beloftenagekomen om een kandidaat uit de groot-ste partij aan te duiden als eerste minister.Dit had hij in 2002 nagelaten, toen hij detechnocraat Driss Jettou aanstelde. Abbas AlFassi, de leider van de Istiqlal, wordt de nieu-we ‘legitieme’ eerste minister. Het valt echterten zeerste te betwijfelen of Mohamed VIhetzelfde had gedaan indien de PJD de ver-kiezingen had gewonnen.

Wat Marokko echt nodig heeft volgens

veel militanten en politieke analisten is eengrondwetshervorming die de macht van dekoning beperkt. Maar geen enkele belangrij-ke politieke partij durft dit thema aan teraken, op enkele kleine nietszeggende voor-stellen na. De enige politieke groep die vande grondwetsherziening een breekpuntmaakt, zijn de kleine Marxistisch-leninistischgeïnspireerde partijen. Deze partijtjes zijnzelf echter onderling zeer verdeeld over dejuiste handelswijze en hebben geen of wei-nig impact op de politiek. Ze ontbrekennaambekendheid en financiële middelen enslagen er niet in de bevolking te mobiliseren.Aan de andere kant mogen we ons ook nietblindstaren op een almachtige koning die deenige belemmering zou vormen voor dedemocratische transitie in Marokko. DeMarokkaanse machthebbers hebben zich,net als vele andere leiders in de derdewereld, moeten inpassen in het neoliberalepolitieke project van grootmachten als de VSen de Europese Unie en machtige internatio-nale instellingen als de Wereld Bank, het IMFen de Wereldhandelsorganisatie. Marokkowordt meer en meer omgevormd tot hetperfecte uitstalraam voor buitenlandse mul-

tinationals die voornamelijk de Europesemarkten willen bevoorraden. De lage pro-ductiekosten en “la proximité” van deEuropese Unie zorgen voor een gegaran-deerde Europese afzetmarkt. DeMarokkaanse binnenlandse economie wordthierbij grotendeels genegeerd. De stabiliteitvan het land is echter een noodzakelijkevoorwaarde om buitenlandse investeerdersaan te trekken en het regime weet dit han-dig uit te buiten. In Marokko blijft men duszitten met een autoritair politiek systeem,weliswaar bedekt met een licht (legitime-rend?) democratisch sausje.

Koen Bogaert is doctoraatsstudent verbondenaan de Universiteit Gent, Vakgroep Studie vande Derde Wereld en lid van MENARG (MiddleEast and North African Research Group). Dezeanalyse is gebaseerd op veldwerk tijdens demaanden augustus en september 2007.

–––––––1 De cijfers zijn afkomstig uit het onafhankelij-ke weekblad Telquel.Telquel, n°289, 15-21 septem-ber.2 Dit is het officiële cijfer bekendgemaakt doorhet Ministerie van Binnenlandse Zaken. Maar zelfsdit cijfer moeten we met enige voorzichtigheidbenaderen. Volgens het weekblad Telquel gaat heteerder om 37% van de kiesgerechtigdeMarokkanen die hun stembrief hebben opgehaald.Volgens hen heeft 80% van alle Marokkanen metde kiesgerechtigde leeftijd hun stembrief opge-haald. Als men de twee cijfers combineert dankomt men slechts aan 30% van het totale electo-raat dat zijn stem heeft uitgebracht. Als men daarhet aantal ongeldige en blanco stemmen vanaftrekt (19% van het aantal stemmen), dan komtmen tot de conclusie dat enkel iets meer dan 24%van het totale electoraat een geldige stem heeftuitgebracht.3 De Makhzen is het machtssysteem en deentourage van de koning. Het is een parastataleconstructie die coëxisteert met de conventionelestaatsinstellingen zoals het parlement en de over-heid. De Makhzen controleren de zogenaamdesoevereine ministeries zoals het almachtigeMinisterie van Binnenlandse Zaken, hetMinisterie van Buitenlandse Zaken en hetMinisterie van Religieuze Zaken. De ministersvan deze departementen worden rechtstreeksaangeduid door de koning en behoren tot geenenkele politieke partij. Het Ministerie vanJustitie hoorde vroeger ook bij de soevereineministeries, maar de huidige minister behoorttot de socialistische USFP. Niettemin is het zeertwijfelachtig of dit ministerie veel autonomiebezit.4 De moqadem is de lokale vertegenwoordi-ger van de Makhzen. Hij is als het ware de ogenen de oren van het regime en waakt over enkelewijken in de stad of het platteland.

■

De Marokkaanse koning heeft vrij spel in zijnland. Hij benoemt de eerste minister en de ministers van de soevereine kabinetten. Hij heefteveneens de mogelijkheid het parlement te ont-binden wanneer hij dit nodigt acht. Mohamed VIstelt zich boven de politiek en slaagt er handig inde sociaal-economische problemen in de schoe-nen te schuiven van de ‘verkozen’ overheid.

40-43 nov 06-11-2007 11:57 Pagina 43

MENSENRECHTEN44


De president was van begin af aaneen felle voorstandster van eenkrachtig “anti-oproerbeleid” dat mooite kaderen viel in de Amerikaansezogenaamde “oorlog tegen de ter-reur”. Dit leidde tot een alarmerendestijging van mensenrechtenschendin-gen. De huidige toestand overtreftzelfs in omvang de wreedhedenbegaan onder dictator Marcos. Dedemocratische ruimte die in 1986met de val van die dictator werd ver-overd, wordt vandaag de dag zwaarbedreigd.

PPOOLLIITTIIEEKKEE MMOOOORRDDEENN

De duidelijkste uiting daarvan is deonophoudelijke golf van systemati-sche moorden op politieke activisten,vakbondsleiders, boerenleiders, progres-sieve advocaten, kerkmensen en politici.Aan de reeks moorden op lokale journalis-ten (meer dan 70 sinds 1986) komt even-min een einde. De Filippijnen is ondertus-sen na Irak het gevaarlijkste land terwereld voor journalisten.

Gerechtigheid blijft uit door een com-binatie van onverschilligheid, corruptie,betrokkenheid bij duistere zaken van loka-le politie en politici en het falen van deoverheid om de verantwoordelijken tearresteren en te vervolgen. Sinds het aan-treden van president Arroyo in 2001 ligthet aantal politieke moorden rond de 900.Bij die ontstellende cijfers moet men nogeens meer dan 250 verdwijningen tellen.De jongste tijd lijken de verdwijningen demoorden deels te vervangen, waarschijn-lijk omdat die minder sporen nalaten.

Er zijn duidelijke aanwijzingen datdeze politieke moorden het werk zijn van

doodseskaders die banden hebben met depolitie, het leger, paramilitaire groepen ofprivé-milities, en door de heersende klasseingeschakelde huurmoordenaars. Ze heb-ben als doel de leiders van gevestigdelinkse politieke partijen of volksorganisa-ties, progressieve advocaten en te diepwroetende onderzoeksjournalisten uit teschakelen

SSTTAANNDDRREECCHHTTEERRLLIIJJKKEE EEXXEECCUUTTIIEESS

Het aantal politieke moorden ten aanzienvan militanten ligt bijzonder hoog ingebieden die rijk zijn aan grondstoffenzoals koper, goud en ijzer, waar het maoï-stisch gewapend verzet van het “NieuweVolksleger” (New People’s Army - NPA)voet aan de grond heeft, en waar de pro-testbeweging en de progressieve partijensterk staan. De situatie is regionaal ver-schillend, maar teistert de archipel vannoord tot zuid.

De standrechtelijke executies wordengoed gepland en uitgevoerd doorgetrainde moordenaars die in sommi-ge gevallen voorzien zijn van gesofis-ticeerd wapentuig. Meestal wordenslachtoffers in een hinderlaag dood-geschoten door gemaskerde individu-en op een brommer of in een minibuszonder nummerplaat. Vaak kregen zebedreigingen voor ze vermoord wer-den of werden ze geschaduwd.

LLIINNKKSSEE GGEEKKOOZZEENNEENN

BBEEDDRREEIIGGDD

Alle linkse stromingen wordenbedreigd. Dit is in de eerste plaats hetgeval voor de electorale lijst vanBayan Muna (Het volk eerst), dat inhet parlement vertegenwoordigd is,

en waarvan reeds 120 militanten ver-moord werden sinds 2001. Linkse gekoze-nen worden ook bedreigd en opgesloten.De 3 afgevaardigden van Bayan Munahebben zich gedurende 2 maanden in hetparlementsgebouw moeten verschansenom een arrestatie te ontlopen nadat infebruari 2006 zonder duidelijke aanlei-ding de noodtoestand werd afgekondigd.

Begin 2007 werd Bayan Muna parle-mentslid Satur Ocampo in volle verkie-zingscampagne 18 dagen gevangengehouden op beschuldiging van moordendie meer dan 20 jaar geleden gebeurdenterwijl hij toen nota bene in de gevange-nis zat. Zijn kameraad Crispin Beltran vande electorale lijst Anakpawis werd 15maanden opgesloten tot het Hoogge-rechtshof oordeelde dat de beschuldigin-gen van rebellie ongegrond waren.Militairen verbrandden in het openbaarafbeeldingen van deze progressieve volks-

macapagal arroyo in voetspoor van marcos

I David Baele I

Sinds Gloria Macapagal Arroyo begin 2001 aantrad als president van de Filippijnen, gaat het verder bergaf met denaleving van de mensenrechten. “Ontwikkelingsprojecten” die ganse gemeenschappen ontwrichten - zoals grootschalige

mijnbouw, ontbossing en dammenbouw- stuiten op breed volksverzet, wat de overheid onherroepelijk met verdere militarisering en repressie beantwoordt.

44-45 nov 06-11-2007 11:59 Pagina 44

MENSENRECHTEN 45


vertegenwoordigers en van anderen, zoalsRisa Hontiveros, afgevaardigde vanAkbayan. Ook andere leiders van deze par-tij werden beschuldigd van ‘rebellie’.

Speciaal verslaggever voor standrech-telijke executies van de Verenigde NatiesPhilip Alston bezocht van 12 tot 21 februari2007 het land en praatte zowel met rege-ringsmedewerkers als met leden van deciviele maatschappij. Hij stelt twee oorza-ken voor de almaar verslechterende situ-atie vast. Enerzijds worden legale linksegroepen via “labeling” geassocieerd metgewapende verzetsgroepen. Anderzijdsvormt de anti-oproerstrategie van deregering een alibi en zelfs een aanmoedi-ging voor het uitvoeren van standrechte-lijke executies van ‘vijanden’. VolgensAlston komen deze twee oorzaken geza-menlijk tot uitdrukking in de “order of bat-tle” van het Filippijnse leger (ArmedForces of the Philippines - AFP) en de poli-tie (Philippine National Police - PNP). In ditdocument worden honderden groepen enindividuen geïdentificeerd als vijanden diehet leger als “illegitiem” beschouwd.Regelmatig verschijnen verklaringen vanlegerfiguren in de krant waarin opgeroe-pen wordt om deze groepen te neutralise-ren, en waarin de bevolking wordt opge-roepen om te erkennen dat elke vorm vanhulp aan deze groepen een vorm vansteun aan de vijand is.

VVUUIILLEE OOOORRLLOOGG

De verontrustende trend van politiekemoorden is ook Amnesty Internationalniet ontgaan: “Gedurende de jongstejaren gaat het aantal gerapporteerde aan-vallen van ongeïdentificeerde gewapendemannen op leden van legale linkse politie-ke organisaties, zoals Bayan Muna,Anakpawis en anderen, in stijgende lijn”,constateert de organisatie op 8 maart2006. In het rapport van Human RightsWatch van 28 juni 2007 zegt Azië-afge-vaardigde Sophie Richardson: “Er zijn ster-ke bewijzen van een ‘vuile oorlog’ (dirtywar) gevoerd door de strijdkrachten tegende bij links aanleunende activisten enjournalisten”. Het vermoeden dat de over-heid verantwoordelijk is voor de moordenis dus niet ongegrond. Veel getuigen enleden van volksorganisaties wijzen hetAFP, de agenten van de Civilian Armed

Forces Geographical Unit (Cafgu) endoodseskaders aan als de schuldigen.De AFP is de grootste gewapende groep inhet land, en heeft dus zeker ook de midde-len om een offensief op nationale schaalte voeren. Het heeft genoeg middelen enmankracht om systematische aanvallen teplegen op de progressieve beweging.

CCOOUUNNTTEERR--RREEVVOOLLUUTTIIOONNAAIIRREENN

In mindere mate, maar eveneens zorgwek-kend, zijn de moorden die de gewapendevleugel van de Communistische Partij vande Filippijnen (CPP), het NPA, pleegt op lei-ders van andere linkse formaties omwillevan ideologische meningsverschillen.Politieke meningsverschillen rond strate-gie, een tekort aan interne democratie endisciplinaire aanvallen vanwege de leiding

lagen aan de basis van een crisis die veelleden er toe aanzette om in 1992-1993 uitde CPP te stappen.

Verscheidene leden gingen samenwer-ken met lokale machthebbers of gingenzelfs voor de Filippijnse staat werken. Maaranderen distantieerden zich hiervan en ble-ven actief als linkse militanten. Deze ‘verla-ters’, door de CPP “rejectionists” genoemdomdat ze de door partijleider Sison opge-drongen partijlijn niet wilden volgen, slaag-den er niet in zich in één organisatie te her-groeperen. Daardoor ontstonden naast deCPP-georiënteerde organisaties anderegroepen, waarvan sommige zich uiterst-links situeren. Het verlies van het monopo-lie ter linkerzijde was niet naar de zin van

de CPP, die afwijkende politieke meningenals zogenaamde “criminele feiten” afdeed,soms met een doodvonnis tot gevolg.

Bepaalde organisaties worden bedreigden hun leden worden door de CPP bestem-peld als “counter-revolutionairen”,“agen-ten” en “criminelen”. Sinds 1992 zijn al min-stens 27 gevallen bekend van moorden opleden van andere progressieve organisatiesen mensen die de CPP verlaten hebben, 9personen ontsnapten aan een moordaan-slag, anderen kregen doodsbedreigingen. Inhaar laatste rapport over standrechterlijkeexecuties in de Filippijnen ‘Scared Silent -Impunity for Extrajudicial Killings in thePhilippines’ roept Human Rights Watch deCPP/NPA op het vermoorden van voormali-ge leden stop te zetten.

Bronnen:Amnesty International “PHILIPPINES: Political

Killings, Human Rights and the Peace Process”http://web.amnesty.org/library/index/ENGASA350062006

Preliminary note on the visit of the SpecialRapporteur on extrajudicial, summary orarbitrary executions, Philip Alston, to thePhilippines (12-21 February 2007)http://www.extrajudicialexecutions.org/reports/A_HRC_4_20_Add_3.pdf

Human Rights Watch: Scared Silent - Impunityfor Extrajudicial Killings in the Philippineshttp://hrw.org/reports/2007/philippines0607/

Links naar verschillende rapporten over de men-senrechten in de Filippijnenhttp://www.pinoyhr.net/ngorpt_phil.php

Dossier CPP: killings http://www.europe-solidaire.org/spip.php?rubrique14&var_recherche=philippines

■

20 januari 2001: Een “volksopstand” verdrijft de corrupte president Estrada uit hetpaleis. Vice-president Gloria Macapagal Arroyo wordt ingezworen als president.Estrada was inderdaad erg corrupt, maar dat geldt ook voor personen uit de omgevingvan de huidige president. Estrada, een gewezen acteur, had het nadeel niet tot de tra-ditionele elite te behoren.Januari 2002: Amerikaanse militairen zijn terug in het land “om het land bij te staanin de oorlog tegen de terreur”.27 juli 2003: Driehonderd Filippijnse officieren ondernemen een mislukte coup tegenArroyo.Juni 2004: Arroyo wordt uitgeroepen tot overwinnaar van de presidentsverkiezingenondanks grootschalige fraude.24 februari - 3 maart 2006: Arroyo roept de noodtoestand uit.Volksvertegenwoordiger Crispin Beltran wordt gearresteerd. Vijf andere parlementai-ren verschansen zich in het parlementsgebouw.16 maart 2007: Volksvertegenwoordiger Satur Ocampo wordt gearresteerd.14 mei 2007: Arroyo lijdt een nederlaag in de parlementsverkiezingen.15 juli 2007: De anti-terrorisme wet wordt van kracht.

44-45 nov 06-11-2007 11:59 Pagina 45

MIDDEN-OOSTEN46


De meeste ontmoetingen hadden we inBeiroet, maar het meest indrukwekkendewas de tocht naar Zuid-Libanon in een4x4 van Hezbollah. Het Libanese leger laatgeen “buitenlanders” binnen in Zuid-Libanon, dus was dit de enige manier omter plaatse te geraken en met mensen tespreken. We waren zo getuige van de veledorpen die door het Israëlische leger ver-woest waren. De heropbouw van huizenen dorpen is met vereende krachten bezig,maar de mensen zijn sceptisch. Op 50 jaartijd heeft Israël al 7 oorlogen gevoerdtegen Libanon. Sommigen hebben hunhuis al meerdere malen heropgebouwd.Ook Zuid-Beiroet werd zwaar gebombar-deerd door het Israëlische leger. Daar washet hoofdkwartier gevestigd van zowelHezbollah als van haar televisiestation AlManar.

Van al de ontmoetingen die we had-den, maken we hier een selectie van vier:Leila Mazboudi is hoofdredactrice van detelevisie Al Manar, Ali Fayad is lid van hetpolitiek bureau van Hezbollah, KhaledHadadeh is algemeen-secretaris van deLibanese KP en Camile Dagher is een com-munistische advocaat (van de vierde inter-nationale). De vier samen geven een even-wichtig en genuanceerd beeld van de ver-houding tussen een islamitische verzets-beweging zoals Hezbollah en linkse orga-nisaties in Libanon.

We ontmoetten Leila Mazboudi in hetzwaar geteisterde Zuid-Beiroet. We had-den het eerst over vrouwenrechten bin-nen Hezbollah, maar dat werkte haar wat

op de zenuwen. “Al 30 jaar stellen journa-listen ons dezelfde vraag”, antwoordde zeons. “Telkens antwoorden we hetzelfde:vrouwen krijgen binnen de sjiïetischebeweging de posten die ze verdienen. Datheeft niets met man-vrouwrelaties temaken. Ikzelf heb verantwoordelijke pos-ten gekregen als redactrice sinds beginjaren 1980.” Nu is Leila hoofdredactricevan de populaire Al Manar-televisie, hetstation van Hezbollah. We bezochten denieuwe studio’s, want de oude zijn volle-dig verwoest door de Israëlische bombar-dementen. En het waren geen precisie-bombardementen. Honderden vierkantemeters gebouw zijn simpelweg verdwe-nen. Ground zero. De bewoners waren op

de hoogte van de komende bombardemen-ten en waren weggevlucht. Dat verklaartde relatief weinig slachtoffers in het volksesjiïetische Zuid-Beiroet. Maar toen ze nahet einde van de 33-dagen durende oorlogterugkwamen, half augustus 2006, kondenze hun ogen niet geloven.

““AA LL 66 00 JJAAAARR OOVVEERRSSCCHHRRIIJJDDTT

IISSRRAAËËLL AALLLLEE GGRREENNZZEENN””

Leila Mazboudi, hoofdredactrice van AlManar: “Toen de vijandelijkheden zijngestopt, zijn mijn vriendin en ikzelfonmiddellijk naar de buitenwijk van Zuid-Beiroet gegaan, daar waar het hoofdkwar-tier van Hezbollah was gevestigd en destudio’s van Al Manar. Heel die wijk was

libanon, augustus 2007:

één jaar na de overwinning van hezbollah

op het israëlische leger

I Chris Den Hond I

In augustus 2007, exact één jaar na de overwinning van het Libanese verzet op het Israëlische leger,trokken we op reportage in Libanon. We wilden een aantal zaken diepgaander onderzoeken: hoe is het mogelijk

dat volgens interne bronnen nog geen 200 militanten een overwinning kunnen boeken op het vierde sterkste leger ter wereld, wat is de impact van die overwinning in de Arabische wereld en hoe verhoudt de Libanese Hezbollah zich

tot de linkerzijde.

46-49 nov 06-11-2007 12:00 Pagina 46

MIDDEN-OOSTEN 47


geëvacueerd tijdens de oorlog. Gedurendetwee uren heb ik geen woord kunnen uit-brengen. Heel het hart van Zuid-Beiroetwas vernietigd. Er stond niets meer over-eind. Ik had het gevoel dat ik mijn ver-stand kwijt was. Ik kon mij niet meer her-inneren waar de winkels stonden. Alleswat rond Al Manar stond was volledigplatgebombardeerd. Ik was al mijn refe-rentiepunten kwijt. Daar voel je dat ze tever gegaan zijn. De Israëli’s hebben allegrenzen overschreden tijdens de laatsteoorlog. In 1982 of in 1996, toen we oog inoog stonden met elkaar, kon je zeggen dathet nog ergens menselijk bleef, maar delaatste oorlog was niet meer menselijk.De laatste oorlog was geen oorlog tegenHezbollah, het was een oorlog tegen deburgerbevolking. 90% van de slachtofferswaren burgers, veel vrouwen en kinderen.Je moet eens gaan praten met de overle-venden, zij die heel hun familie verlorenhebben. De eerste dag van de oorlog waser de familie van een cheik met zijn 9 kin-deren en zijn vrouw die gedood werden.Hun huis is letterlijk op hun hoofd geval-len. Er is ook het verhaal van de vrouw dietrachtte te vluchten met haar kinderen.De Israëli’s hebben haar auto gebombar-deerd.

Men kan niet leven met mensen diede andere proberen te elimineren, die hunburen op die manier proberen te vernieti-gen. Sinds 60 jaar proberen ze zich metgeweld op te dringen in de regio, maar zedoen dat op een heel slechte manier. Vanbij de oprichting van de staat Israël, zeiMoshé Dayan:‘We moeten ons opdringenmet geweld, want de anderen aanvaardenons niet.’ Dat voel je nog steeds. Ze zijnbereid heel hun omgeving te eliminerenom toch maar te kunnen blijven. Ze moe-ten in overweging nemen wat wij willen,wat de bevolking rond hen wilt, de Syriërs,de Libanezen, wij zijn allemaal betrokkenpartij bij dit conflict. De Fransen, de Belgen,de Zwitsers, zij mogen hier allemaal oplos-singen komen voorstellen, terwijl wij, deSyriërs en de Libanezen geen spreekrechthebben. Geen enkele oplossing zal kunnentoegepast worden zonder ons akkoord. Watwij voorstellen is een staat die iedereenomvat. Ik denk dat dit verenigbaar is metde laïciteit, met de Islam, met hetChristendom, met iedereen. De joodse

staat daarentegen, sorry, maar die is nietopgericht op een gebied zonder volk. Erleefde een volk met een geschiedenis, hetPalestijnse volk.”

Hezbollah speelt een belangrijke rol inde solidariteit met het Palestijnse verzeten is veruit de belangrijkste verzetsorgani-satie in Libanon. Israël heeft zich in 2000onvoorwaardelijk teruggetrokken uitZuid-Libanon na zware verliezen.Hezbollah wordt bestempeld als ‘terroris-tisch’ in het westen en afgedaan als ‘dehand van Iran in Libanon’. Sinds de over-winning in 2000 en in 2006 op Israël kandeze organisatie nochtans op een zeldengeziene sympathie rekenen in deArabische moslimwereld en bij eenbelangrijk deel van de linkerzijde in deregio. Binnen Hezbollah heb je verschillen-

de stromingen, van meer conservatievemoslims tot een stroming die samenwer-king zoekt met de strijdbare linkerzijde.De huidige verantwoordelijke vanHezbollah, Hassan Nasrallah, behoort totdie linkse stroming. Toen Nasrallah op eentribune een toespraak hield voor een mil-joen mensen, noemde hij de president vanVenezuela “broeder Chavez”. Ali Fayad vanHezbollah vertelde ons dat ze voelen “datdie man zeer kort bij ons staat. Hij is eenstrijdmakker, alsof er tussen ons een langegeschiedenis is van een gemeenschappe-lijk gevecht, alsof zijn geweer het onze is.Wij houden van Chavez en wij denken dater middelen bestaan om onze relatiezodanig te versterken dat het een soortmodelrelatie wordt van wat mogelijk kanzijn tussen de linkerzijde en de moslims.”

De relatie die populaire moslimgroe-peringen zoals Hamas en Hezbollahonderhouden met de linkerzijde is nietzonder belang. Niet alleen bij ons, maarook in het Midden-Oosten merk je eengroeiend racisme, oplopende spanningen

tussen bevolkingsgroepen, tussen etnieën,conflicten zelfs binnen moslimgroepenzoals tussen soennieten en sjiïeten.Hamas en Hezbollah hebben echter geenuitstaans met Al Qaida, Taliban of takfiris-ten. Hezbollah is een pluralistische, com-plexe organisatie. Het is niet uitgeslotendat ze ooit de linkerzijde de rug toekeert,maar op dit moment weigert HassanNasrallah de wereld te bekijken als een“schok tussen beschavingen”, als eenstrijd tussen “moslims tegen christenen”.Hezbollah is een sterke alliantie aange-gaan met generaal Aoun, één van dechristelijke groeperingen in Libanon. AliFayad (Hezbollah) beschouwt die alliantietrouwens als de alliantie van de toekomstvan Libanon. “De alliantie is een factor vanstabiliteit. Het is een alliantie tussen twee

politieke krachten die heel populair zijn inLibanon. Volgens ons zijn die twee bewe-gingen, Hezbollah en de vrije patriottischestroming van generaal Aoun, in staat eenreële staat te creëren, een rechtsstaat.Generaal Aoun ijvert voor een waarachti-ge politieke onafhankelijkheid en eenreële soevereiniteit. Hij kan een belangrij-ke rol spelen in dienst van alle Libanezen.”

Hassan Nasrallah gebruikt in zijnredevoeringen concepten als “imperialis-me, zionisme”. Hij heeft het niet over“joods of christelijk blok”. Hezbollah enook Hamas staan politiek lijnrecht tegen-over Al Qaida, de Taliban of Saoedi-Arabië,zoals de christelijke bevrijdingstheologieaan de andere kant van het politieke spec-trum staat dan het extreem-rechtse OpusDei. Dat is in de huidige politieke contextvan het Midden-Oosten niet zonderbelang. Ali Fayad, lid van het politiekbureau van Hezbollah ging in een inter-view met ons dieper in op die relatie vanHezbollah met de linkerzijde. Ali Fayad isook professor aan de Libanese faculteit

Hezbollah is een pluralistische, complexe organisatie. Het is niet uitgesloten dat ze ooit delinkerzijde de rug toekeert, maar op dit momentweigert Hassan Nasrallah de wereld te bekijkenals een “schok tussen beschavingen”, als een strijd van “moslims tegen christenen”.

46-49 nov 06-11-2007 12:00 Pagina 47

MIDDEN-OOSTEN48


waar hij politieke wetenschappen onder-wijst. Hij volgt van nabij de ontwikkelin-gen in de altermondialistische beweging.

““OONNZZEE OOVVEERRWWIINNNNIINNGG II SS DD EE

OOVVEERRWWIINNNNIINNGG VVAANN AALLLLEE

VVEERRWWOORRPPEENNEENN DDEERR AAAARRDDEE””

Ali Fayad (politiek bureau Hezbollah):“Onze overwinning op het Israëlisch legerheeft als onmiddellijk gevolg gehad datde Noord-Amerikaanse plannen voor hetMidden-Oosten zijn gedwarsboomd.Condoleezza Rice had verklaard dat deaanval van Israël zou leiden tot een nieuwMidden-Oosten, wel, ze heeft haar klad-werk mogen herschrijven. Wat hiergebeurd is, is een model voor zij die zichweigeren neer te leggen bij de Noord-Amerikaanse overheersing, de Israëlischebezetting en de dominantie van interna-tionale instellingen zoals de UNO. Onzeoverwinning betekent ook een kaakslagvoor al degenen die dachten dat de oorlogvan de VS een oorlog is voor vrijheid endemocratie. Onze overwinning is de over-winning van alle verworpenen der aarde,van Venezuela in Latijns-Amerika tot deArabische wereld. Aan al de mensen inPalestina, Irak en Libanon zeggen wij:‘De volkeren zijn in staat de grootmach-ten, zelfs tot de tanden gewapend, teoverwinnen’.”

“De marxisten hier in Libanon zijnonze bondgenoten. De Libanese KP en delinkerzijde in het algemeen zijn onzebondgenoten. Wij hebben ideologischemeningsverschillen, wij hebben onze over-tuiging en zij de hunne. Maar op ditmoment van de strijd zijn die meningsver-schillen van bijkomstig belang. Voor ons isde voornaamste vraag: Ben je voor oftegen de verdrukten in de wereld? Weigerje de overheersing van de wereld door deVS en de kloof die alsmaar groter wordttussen rijken en armen of niet? Wij zijn ertegen dat de huidige opdeling een ideolo-gische of religieuze opdeling zou zijn tus-sen christenen en moslims of tussenmarxisten en gelovigen. De sleutelvraagvandaag is te weten of je het verzetsteunt tegen de VS-overheersing of niet,of je de wilde mondialisering steunt ofniet, of je de bezetting steunt of niet. Ikzeg je heel eerlijk: de marxisten die verzetbieden zitten in dezelfde loopgraven dan

wij en de moslims die geen verzet bieden,zoals de takfiristen of zij die de wereld-machten steunen, staan zeer veraf vanons.”

“Wat Palestina betreft, denken wij datde Palestijnse geografie en de economi-sche mogelijkheden voor Palestina totgevolg hebben dat een stabiliteit nietmogelijk is volgens het model van tweestaten. Wij menen dat er één enkele staat

moet komen voor alle Palestijnen van deverschillende gemeenschappen, of ze nujoods zijn, moslim of christen. DePalestijnen zijn de kinderen van de regio,zij hebben het recht om terug te keren ente leven in die Palestijnse staat. Het zijn zijdie moeten beslissen onder welk politiekregime ze willen leven. Stabiliteit brengenin Palestina is volgens ons pas mogelijkals er één staat wordt opgericht waarinalle burgers gelijk zijn, of ze nu jood zijn,moslim of christen.”

““HH EE TT VVEERRZZEETT MMAAAAKKTT DDEEEELL UUIITT

VVAANN OONNZZEE CCUULLTTUUUURR EE NN OONNZZEE

GGEESSCCHHIIEEDDEENNIISS””

De Libanese KP neemt ook deel aan hetverzet tegen de Israëlische bezetting, ookal hebben ze veel minder middelen. Wehebben een dag doorgebracht in Jamaliya,in de Bekaa-vallei, waar 7 communistischemilitanten gesneuveld zijn bij eenIsraëlische operatie in augustus 2006. We

ontmoetten daar Khaled Hadadeh, alge-meen-secretaris van de Libanese KP.

KKHHAALLEEDD HHAADDAADDEEHH,, AALLGGEEMMEEEENN--

SSEECCRREETTAARRIISS VVAANN DD EE LLIIBBAANNEESSEE KK PP

“De Noord-Amerikanen zitten met serieu-ze problemen in Irak en het lijkt erop datde Europese Unie hier voordeel probeertuit te halen om wat verloren terrein terugte winnen. De Europese Unie heeft nog

steeds dezelfde algemene opvattingen alsde Noord-Amerikaanse regering. Het lijkterop dat ze elkaar aanvullen om de belan-gen van Israël in de regio te verdedigen.De zogenaamde vredesvoorstellen die deEuropese Unie en de Noord-Amerikaanseregering doen, hebben als doel de politie-ke en militaire belangen van Israël in deregio te vrijwaren. Het confessioneelmodel in Libanon ligt aan de oorsprongvan vele problemen en burgeroorlogen dieplaatsvonden sinds de oprichting van hetgrote Libanon in 1926. Groepen wordengeografisch opgedeeld en volgen een poli-tieke chef of een clanhoofd. Het Libaneseregime weerspiegelt die unie van feodaleheren die de belangen verdedigen vanhun eigen gemeenschap. Die logica leidter zelfs toe dat die heren de steun gaanzoeken van buitenlandse beschermherenom hun macht te consolideren. Die con-fessionele samenstelling maakt Libanononstabiel, wat nog versterkt wordt door

46-49 nov 06-11-2007 12:00 Pagina 48

munistische militanten.Het slotwoord geven we aan Camile

Dagher, advocaat en communist (van devierde internationale):

“De rol die Hezbollah gespeeld heeftin de jaren 1990, tot aan de bevrijding vanheel de Libanese grensstreek in mei 2000,is zeer belangrijk geweest. Dat heeft heelveel veranderd in het Libanese politiekelandschap, en zelfs tot ver buiten Libanon.In de Arabische wereld zijn de mensen eraan gewend geraakt dat Israël gebiedenbezet en zich slechts terugtrekt na draco-nische toegevingen vanwege het bezetvolk, maar hier in Libanon zijn de Israëli’sverplicht geweest zich terug te trekken inhet jaar 2000 zonder één enkele toege-ving. De 33-dagen durende oorlog in 2006heeft ook veel veranderd. Voor de eerstekeer zien we dat Israël er niet alleen nietin slaagt Arabische gebieden te bezetten,maar dat ze zelfs een groot aantal solda-ten en officieren verliest in de gevechten.Dat is een zeer belangrijke wending, nietalleen voor de manier hoe de Arabischemassa’s de zaken bekijken, ook voor deIsraëlische bevolking is dat belangrijk.”

Chris Den Hond is journalist.■

MIDDEN-OOSTEN 49


een regionale instabiliteit. Een wijziging,hoe klein ook, in de regionale krachtsver-houdingen, leidt in Libanon tot een bur-geroorlog, want Libanon is de zwakkeschakel van de regio met het meestkwetsbare politieke systeem. Wij zijn vanoordeel dat dit confessioneel en cliëntelis-tisch systeem de voornaamste oorzaak isvan de problemen in Libanon. Om eendemocratische lekenstaat te vormen inLibanon stellen wij voor een einde temaken aan het confessioneel systeemmet een nieuwe kieswet, gebaseerd op deproportionaliteit.”

“De KP steunt niet enkel het verzet,wij hebben dat verzet opgestart. In dejaren 1960 zijn wij begonnen met deoprichting van de weerstand tegen deIsraëlische agressie in Libanon. Bij deIsraëlische invasie in Libanon in 1982 heb-ben de KP en andere communistischeorganisaties het Front van Libanees natio-naal verzet opgericht. Dat Front heeftBeiroet bevrijd en een deel van Libanon,dat bezet was tot aan de Litani-rivier tus-sen 1982 en 1985. Het verzet tegen de bui-tenlandse bezetting maakt deel uit vanonze cultuur en onze geschiedenis. Hetverzet dat wij hadden willen opbouwen iseen verzet dat de band legt tussen debevrijding van de bezette gebieden en eendemocratisch, seculiere verandering bin-nen Libanon. Maar desondanks beschou-wen we onszelf vandaag als deel uitma-kend van het verzet, ook al is onze deelna-me daaraan de laatste tijd zwakker omdatwe minder logistieke middelen hebben.Onze partij heeft een zware prijs betaaldvoor haar democratische en seculiereopstelling. In de jaren 1980 waren ergevechten tussen ons en de sjiïietischegroepen Amal en Hezbollah. In de jaren1970 waren er gevechten met de christelij-ke groeperingen. Onze kameraden vanchristelijke origine werden vermoord ofuit hun woning verdreven door de christe-lijke ‘Forces Libanaises’. De soennitischeintegristen die vandaag bij de stromingvan Hariri zitten in Tripoli hebben kamera-den van ons vermoord in Noord-Libanon.Al die confessionele integristische stro-mingen hebben kameraden van ons ver-moord. Met Hezbollah is de situatie sindsde jaren 1980 veranderd. Ik denk datHezbollah ervan overtuigd is dat ze geen

islamistische staat kunnen oprichten inLibanon. Hassan Nasrallah heeft dat inzijn laatste redevoering nogmaals her-haald. Hij spreekt niet over een islamiti-sche staat zoals hij dat vroeger deed. Hijroept op een staat te maken voor alleLibanezen. Hij verklaart ook openlijk dathet belangrijk is dat het verzet een natio-nale rol speelt en ook partijen in zichopneemt die het verzet zijn opgestart,onze partij dus. Tijdens de laatste oorlogvan 33 dagen in 2006 heeft de samenwer-king tussen Hezbollah en de Libanese KPnauwe banden gecreëerd tussen onzemilitanten en de aanhangers vanHezbollah. Die factoren samen maken dathet voor de Libanese KP vandaag mogelijkis samen te werken met Hezbollah.”

Het grote respect van de Libanese lin-kerzijde voor Hezbollah is voor sommigemilitanten in het westen misschien moei-lijk te begrijpen, maar als Hezbollah in enver buiten Libanon vandaag bewonderdwordt, is het wel omwille van de gewon-nen oorlog in 2006, de bevrijding vanZuid-Libanon in 2000, de bevrijding vande gevangenen in Khiam, de bevrijdingvan 400 Libanese en Palestijnse gevange-nen in 2004, onderhandeld met Israël.Onder hen bevonden zich ook vele com-

DE WESTERSE POLITIEK NA JAAR ‘0’. HERSCHEPPEN OF VERNIETIGEN VAN HETMIDDEN-OOSTEN? – SEMINARIE IN HET GEUZENHUIS TE GENT –

VRIJDAG, 14 DECEMBER 2007De Middle East & Northern Africa Research Group van de Gentse Universiteit (MENARG), 11.11.11, Vrede,Oxfam Solidariteit/solidarité and MO* Magazine nodigen u uit voor hun derde jaarlijkse Midden-Oostenseminarie op vrijdag 14 december (13u) te Gent.Dit jaar zal het seminarie focussen op de Westerse politiek in het Midden-Oosten een regio geteisterddoor conflict en instabiliteit.PROGRAMMA:13u: welkom en introductie door de organisatoren 13u15: De post-‘9/11’ Midden-Oostenpolitiek van de VS en de EU door Andreas Zumach (Duitse journalist enpublicist, werkzaam in Genève en gespecialiseerd in de VN en internationale politiek. Zijn jongste boekdraagt de titel “Die Kommende Kriege” – toekomstige oorlogen)14u Pauze14u.15: De oorlogseconomie in Irak door Pete W. Moore (professor politieke wetenschappen in CaseWestern Reserve University, US)14u45: De institutionele en economische ineenstorting van de Palestijnse gebieden door Nurhan Abujidi(KU Leuven, doctoreerde over ‘Urbicide’ in de Palestijnse gebieden)15u15: Libanon na de Israëlische invasie door As’ad Abukhalil (Professor aan het department Politiekewetenschappen California State University. Zijn jongste boek draagt de titel ‘The Battle for Saudi Arabia’)15u45: pauze16u: Kritische reacties bij de presentaties door Rudy Vranckx (Journalist VRT) en discussie met het panel.17u30: Conclusies door Sami Zemni (professor aan de Universiteit Gent, Coördinator van MENARG andDirecteur aan het Centrum voor Islam in Europa)PRAKTISCHPlaats: Geuzenhuis - Kantienberg 9 - 9000 Gent (zie www.mappy.be)Inschrijven noodzakelijk (naam, adres en e-mail) via Vrede vzw, Filips Van Arteveldestraat 35, 9000 [email protected] - 09/233.46.88 Inkom: 5 Euro (studenten en werklozen: 3 Euro) - Betalen kan via overschrijving op 000-0956015-80 of aande ingangSeminarietaal: Engels (geen vertaling voorzien!)

46-49 nov 06-11-2007 12:00 Pagina 49

MIDDEN-OOSTEN50


Het Irak-rapport dat Petraeus begin sep-tember afleverde aan het AmerikaansCongres bevat weinig verrassingen.Petraeus besteedde een belangrijk deelvan de maand augustus aan PR-activitei-ten om het succes van de Amerikaanse‘surge’ dik in de verf te zetten bijCongresleden, pers en politici van anderelanden. Petraeus benadrukte dat het ver-slag door hemzelf en Ryan Crocker - de VS-ambassadeur in Irak - is opgesteld. Hijantwoordde daarmee op berichten in deAmerikaanse pers die stelden dat hetWitte Huis de pen zou hebben vastgehou-den via de inbreng van een hele reeksfunctionarissen van verschillende depar-tementen.1

De Amerikaanse viersterren generaalstartte zijn verklaring met de mededelingdat de militaire objectieven bereikt waren.“Hoewel het om een over Irak oneven ver-spreide vooruitgang gaat, is het aantalveiligheidsincidenten in 8 weken van delaatste 12 gedaald, met het aantal inciden-ten in de laatste twee weken op het laag-ste niveau sinds juli 2006”2 Al Qaida heeftzware nederlagen geleden, leiders van dedoor Iran gesteunde Sjiïtische extremistenzijn opgepakt en de gemeenschappelijkeoperaties met de Iraakse troepen hebbenhet sektarische geweld verminderd, zoluidt de verklaring van Petraeus.

Vervolgens haalt Petraeus de cijfersnaar boven. Het aantal burgerdoden zougedaald zijn met 45 procent sinds hethoogtepunt van het sektarische geweld inIrak in december van 2006. In Bagdad wasde daling nog veel uitgesprokener (80 pro-cent). Ook het Iraakse leger boekt vooruit-gang, met 445.000 mannen op de betaal-

rol van Defensie en Binnenlandse Zakenwaar tegen eind dit jaar nog eens 40.000extra manschappen bijkomen. En noggoed nieuws: net als in 2006 zal Irak ookin 2007 zelf meer uitgeven aan zijn troe-pen dan wat de VS aan budgettaireinspanningen bijdragen. Hij liet daarbijniet na om een aantal leden van hetCongres te bedanken voor hun inspanningom de verkoop van militaire uitrusting teversnellen, zodat er misschien nog vooreind dit jaar aan 1,8 miljard dollar kangeleverd worden aan de Iraakse troepen.Hij zweeg daarbij zedig over een eerderrapport van het Congres dat stelde datrond de 190.000 wapens die de VS eerderhebben geleverd aan de Iraakse veilig-heidstroepen gewoonweg zijn ‘verdwe-nen’. Het rapport kwam er juist omdat hetCongres een oordeel moest uitsprekenover de vraag naar bijkomende financie-ring van de Iraakse troepen.

Besluit van dit succesverhaal. Tegeneind dit jaar kunnen er 4.000 troepenterug naar huis, aangevuld met nog eenseen contingent van 24.000 militairentegen de zomer van volgend jaar. Dat is,met andere woorden, evenveel als de fasevoor de ‘surge’ die begin dit jaar werdafgekondigd.

WW AA TT SSTTAAAATT EE RR NNIIEETT II NN??

Veel critici hebben het rapport al afge-daan als een ‘goednieuwsshow’. Zo is er devraag vanwaar sommige cijfers komen.Plots blijkt dat de Iraakse burgerdodentoch worden geteld, terwijl daarvoor delijn was dat er niet aan ‘body-counting’wordt gedaan. Eind 2005 stopte hetAmerikaans leger het tellen van de Iraaksedoden met het argument dat de media zeuit de context rukten. In The WashingtonPost (9 september 2007) werden heel watvraagtekens geplaatst bij de statistiekenvan de militairen, met het verwijt datdeze zich aan ‘cherry-picking’ bezondigen.De krant citeert een hoge functionaris dievoorbeelden geeft van de doden die nietin de statistieken zijn weerhouden. “Alseen kogel langs achter het hoofd is bin-nengedrongen dan gaat het om een sek-taire moord, indien via de voorkant, dan ishet een criminele moord”. Deze laatstecategorie wordt niet in rekening gebracht.Of nog: de doden als gevolg van rivalise-rende gevechten tussen Sjiïtische militiesin Zuid-Irak worden evenzeer uitgesloten,iets dat het militaire hoofdkwartier inBagdad zonder blozen toegaf. Dat geldtverder ook nog voor aanvallen vanSoennitische stammen in hun strijd tegenAl Qaida en zij die gedood worden door

irak: een andere versie dan petraeus’ peptalk

“een dag irak-oorlog of gezondheidszorg voor 423.529 kinderen”


Volgens de Amerikaanse opperbevelhebber in Irak, generaal Petraeus, gaat het de goede kant op: minder doden,minder incidenten. Maar critici stellen dat er aan ‘cherry-picking’ (het beste eruit kiezen) wordt gedaan zoals het niet

meetellen van verschillende categorieën slachtoffers. Twee rapporten bewijzen dat de oorlog ook budgettair ontspoort,met kostenplaatje tussen de 1.000 tot 2.200 miljard dollar!!!

Go aan het parlement wat extra geld vragen!

50-51 nov 06-11-2007 12:01 Pagina 50

MIDDEN-OOSTEN 51


autobommen. Eind vorig jaar stelde deIraqi Study Group (onder leiding van ex-minister van Buitenlandse Zaken JamesBaker) in een al even geruchtmakenderapport (waarin voor geleidelijke terug-trekking werd gepleit) dat er sprake is vaneen systematische onderschatting van hetaantal doden. Recente schattingen inbepaalde media voeden de twijfels overde door militairen verstrekte cijfers.Associated Press telde 1.809 doden inaugustus, wat het hoogste aantal is sindshet persbureau cijfers bijhoudt in april2005.

Het Amerikaanse GovernementAccountability Office, een officieel orgaan,gaf eveneens begin september een rap-port uit waarin gesteld wordt dat hetonduidelijk is of het sektaire geweld inIrak is gedaald of niet. Het rapport bena-drukte -anders dan de verklaringen vanPetraeus en Crocker- dat er van de 18 voor-waarden slechts 3 door de Iraakse rege-ring zijn vervuld. Het wees dus met ande-re woorden op minstens een gedeeltelijkemislukking van het politieke proces inIrak.

HH EE TT PPRRIIJJSSKKAAAARRTTJJEE

Waar het Witte Huis ook al liever niet aanwordt herinnerd, is dat de oorlog ook bud-gettair uit de hand aan het lopen is. Voorhet fiscale jaar 2008 vraagt Washingtoneen recordbedrag van 200 miljard dollarenkel om de oorlog in Irak te financieren,een bedrag dat bovenop de 500 miljarddollar komt (het geschatte bedrag toteind juni 2007) die reeds in de oorlog isgestopt, dus zonder de resterende kostvoor 2007.

Afgelopen zomer verschenen er ver-schillende rapporten over de kosten vande oorlog. Een officieel rapport van hetCongressional Budget Office (CBO) steldedat de kostprijs van de hele oorlog uitein-delijk ver boven de 1.000 miljard dollarkan uitkomen, met inbegrip van de lange-termijnkosten zoals het vervangen vanbeschadigde uitrusting, medische kostenen vergoedingen voor familieleden vangesneuvelde soldaten.3 Interessant omweten is dat het CBO ervan uitgaat dat deAmerikaanse militaire aanwezigheid nogminstens 10 jaar zal duren. Een eerste sce-nario gaat ervan uit dat er nog maar

30.000 troepen in Irak zullen gelegerd zijnvanaf 2010 tot 2017. In dat scenario raamthet CBO de kost tussen de 481 en 603 mil-jard dollar voor de periode 2008 tot 2017.Dat bedrag lijkt aan de lage kant gezienpresident Bush alleen al voor 2008 200miljard dollar vraagt. In het tweede scena-rio zullen er nog 75.000 troepen gelegerdzijn vanaf 2013 tot 2017 goed voor eenbedrag tussen 924 en 1.010 miljard dollar.In dit laatste scenario zou de oorlog en debezetting sinds het begin van de invasie in2003 dus meer dan 1.500 miljard dollarkunnen bedragen. Pikant detail: toen eentopadviseur van president Bush, LawrenceLindsey, in 2003 schatte dat de hele oorlogen bezetting 200 miljard dollar zou kostenwerd hij ontslagen. Rumsfeld zelf schattede kost toen op 50 tot 60 miljard dollar,wat dus amper 3 tot 5 procent is van deactuele schatting door het CBO. Het illus-treert hoe erg verkeerd het Witte Huis deoorlog en de daaropvolgende bezetting

heeft ingeschat.Het American Friends Service

Committee, een groep gelieerd aan deQuakers liet eveneens een berekeningmaken uitgevoerd door Joseph Stiglitz,Nobelprijswinnaar en voormalig topme-dewerker van de Wereldbank, en LindaBilmes, voormalig onderminister voorHandel onder president Clinton en profes-sor voor Publieke financiën aan deHarvard University.4 Zij berekenden deoorlog op 720 miljoen dollar per dag of500.000 dollar per minuut!!! Ook zijnemen indirecte langetermijnkosten inrekening. De totale kost ramen de tweeonderzoekers op 2.200 miljard dollar watdus nog een stuk hoger is dan de schattin-gen van het CBO. In hun bevindingenmaken ze tot de verbeelding sprekende

vergelijkingen. Met het geld dat elke dagin de oorlog wordt gestopt kunnen huizenworden gekocht die onderdak verlenenaan 6.500 families of kan aan 423.529 kin-deren gezondheidszorg worden verstrektof nog, kunnen 1,27 miljoen huizen wor-den uitgerust met hernieuwbare elektrici-teit.

Blijft de vraag of de Democraten demoed zullen opbrengen om een einde temaken aan deze verspilling. De democraaten vice-voorzitter van de Senaat, DickDurbin, sprak van een “morele verplich-ting” om de financiering van de bezettingstop te zetten. Maar hij was op dat ogen-blik de enige die zich daar zo duidelijkover uitsprak en hij stelde er meteen bijdat hij niet zou gaan lobbyen bij zijn colle-ga’s om dit standpunt over te nemen. Inmaart volgt er een nieuwe evaluatie doorPetraeus. Het ziet er naar uit dat er totdan weinig zal veranderen aan deAmerikaanse politiek in Irak.

––––––1 Los Angles Times, 15 oktober 20072 Report to Congress on the Situation in Iraq:General Petraeus. General David H. Petraeus,Commander, Multi-National Force-Iraq JointHearing of the U.S. House of RepresentativesCommittee on Foreign Affairs and theCommittee on Armed Services Washington, DCSeptember 10, 2007. Het verslag is opvraagbaarvia http://news.bbc.co.uk/2/shared/bsp/hi/pdfs/10_09_07_petraeus_text.pdf3 CBO Testimony. Statement of Robert A.Sunshine, Assistant Director for BudgetAnalysis. Estimated Costs of U.S. Operations inIraq and Afghanistan and of Other ActivitiesRelated to the War on Terrorism before theCommittee on the Budget U.S. House ofRepresentatives, 31 juli 2007 (dit document kanopgevraagd worden via:http://www.cbo.gov/ftpdocs/84xx/doc8497/07-30-WarCosts_Testimony.pdf4 http://www.afsc.org/cost/AFSC_CoW_FAQ_v2.pdf

■

“Als een kogel langs achter het hoofd isbinnengedrongen dan gaat het om een sektaire moord, indien via de voorkant,dan is het een criminele moord”, aldus eenhoge VS-functionaris in de WashingtonPost. (september 2007)

50-51 nov 06-11-2007 12:01 Pagina 51

BOEKBESPREKING52


KOE 80 belicht de gevolgen van een onge-breidelde globalisering en een toenemendeindustrialisering en intensivering van delandbouw voor boer, consument, maatschap-pij en milieu. Een zeer complex gegevenmaar geen nood, het boek bouwt rustig open vertrekt van het absolute beginpunt, eengegeven dat we maar al te veel als vanzelf-sprekend beschouwen: voedsel vormt de basisvan het leven. Zonder voedsel geen menselij-ke activiteiten, geen economie.Voedsel moetgekoesterd worden en erkenning krijgen:kortom het is veel méér dan zomaar eenkoopwaar.

De Wereldhandelsorganisatie (WHO) ishet orgaan die de wereldwijde markt vrij-maakt -ook de voedselmarkt- en dus de spel-regels opstelt van de economische globalise-ring. De theorie stelt dat dit zou moeten lei-den tot meer welvaart voor iedereen, maarde praktische voorbeelden in dit boek spre-ken de theorie sterk tegen. Eén voorbeeld: desojadriehoek. Of hoe de Braziliaanse sojaboe-ren via de Europese melkproducenten deSenegalese veehoeders tot de bedelstaf oftot (economische) vluchteling veroordelen.Waarom? In Brazilië wordt op industriëleschaal soja geproduceerd die geëxporteerdwordt naar Europa om de koeien van deEuropese boeren van voldoende proteïnen tevoorzien. Dankzij de intensieve melkproduc-tie in Europa, gestimuleerd door de Europeselandbouwpolitiek, kunnen de Europese boe-ren melkpoeder op de internationale marktgooien aan een prijs die de Senegalese vee-hoed(st)er ruïneert. Dit is slechts één voor-beeld, de campagnes van 11.11.11 tonen al lan-ger aan hoe de vrijhandel de boeren in hetzuiden nekt, van Nederlandse uien totBelgische kippen.

bevolking actief in de landbouw.Wereldwijdliggen de verhoudingen anders. Het betreftin totaal een slordige 1,35 miljard mensen ofmeer dan 40% van de actieve bevolking.Vandaar de stelling van Dirk Barrez ‘als men-sen belangrijk zijn, dan is ook landbouwbelangrijk’. Achter deze cijfers schuilennatuurlijk grote verschillen in productie eninkomen. De Franse agronoom MarcelMazoyer berekende dat er bijvoorbeeld maar28 miljoen tractoren zijn voor 1,35 miljardboeren… wat dus leidt tot twee soorten vanboeren. De eerste is een beperkte groep dietot 1000 maal meer produceert dan de grote,tweede groep die slechts een miniem aan-deel heeft van het wereldinkomen. Maarvoor die paar miljard mensen (gezinnen inbe-grepen) is de boerenstiel de essentie van hunbestaan: hun voedsel, werk, leven en overle-ven.

Het loopt op velerlei vlakken mis met delandbouw in de geglobaliseerde wereld. Er isde specifieke verhouding tussen voedsel eneconomie: voedsel is geen gewoon product,vrijhandel leidt tot dalende prijzen, dalendeinkomens, toenemende armoede en werk-loosheid. Er is de spanning tussen ecologie enlandbouw (roofbouw, overbevissing, boskap,verlies van waardevolle landschappen, erosie,genetische manipulatie, …) en de socialeimplicaties van de huidige wereldlandbouw-politiek (plattelandsvlucht, toenemende zelf-moordcijfers, vluchtelingenproblematiek, …).Heel kenmerkend voor de huidige landbouwis ook de toenemende industrialisering en dedwang tot schaalvergroting en machtscon-centratie: bij dalende prijzen is er de dwangtot meer productie, wat grotere investerin-gen vraagt en de kleine (familie-) bedrijvenautomatisch uit de markt duwt. Zo ontstaat

koe 80 heeft een probleem

I Pieter Teirlinck I

Campina, de marktleider voor melkproducten op de Belgische markt, startte eind deze zomer met rechtszaken tegen boeren die niet langer melk wilden leveren aan het bedrijf omdat de prijs die Campina bood voor een liter melk onder

de marktprijs lag. De Belgische boerenlobby’s, de Boerenbond en het Algemeen Boeren Syndicaat gingen in de tegenaanvalen… wonnen het pleit. Om haar melkleveranciers te behouden zag Campina zich genoodzaakt de prijzen voor haar

leveranciers met een derde te laten stijgen.

De rijke landen dringen aan op meer vrijhan-del, op een verdere liberalisering van de land-bouwmarkt. Maar als de geschiedenis onseen ding leert op dit vlak dan is het dat rijkelanden slechts een sterke economie kondenuitbouwen omdat ze precies hun marktenafschermden, zowel voor landbouwproduc-ten als voor industriële producten.Tot op dedag van vandaag schermen de rijke westerselanden hun landbouwmarkten af en tezelf-dertijd blijven ze beweren dat de armere lan-den slechts de rijkere kunnen bijbenen als zehun markten volledig opengooien. Hetbeproefde recept dat succesvol bleek voor dewesterse landen is geen optie voor de armerelanden, op z’n minst heel vreemd toch?

Maar wie verdient er eigenlijk nog z’nbrood met de landbouw, is de landbouwpro-blematiek eigenlijk geen marginaal pro-bleem? In België is amper 3% van de beroeps-

52-53 nov(boekbe) 06-11-2007 12:02 Pagina 52

AGENDA 53


een agro-industrie waarbij een handvolbedrijven de totale handel in bepaalde pro-ducten in handen heeft (monopolies) en zode prijzen bepaalt, zowel aan inputzijde(zaden, sproeistoffen, …) als outputzijde(opkopers van gewassen, …). De kleine boerwordt hier als het ware door verpletterd.

Bovendien beperkt de agro-industrie zichniet alleen tot productie maar integreert hethele landbouwproces: van de aanvoer vanzaden tot de distributie van afgewerkte pro-ducten aan de klant. Eén tendens springt inhet oog: de toenemende macht van de distri-butiesector. Zelfs de grootste verwerkers vanlandbouwproducten zoals Nestlé en Unilevermoeten plooien naar de wil en de prijzenpoli-tiek van grootdistributeurs zoals Wal-Mart, in2007 opnieuw het grootste bedrijf in dewereld (voor Exxon Mobil en Shell).

Het is ondertussen wel duidelijk hoe delandbouw er niet moet uitzien. In welke rich-ting moeten we wel gaan met de landbouw?Landbouw moet duurzaam zijn, sociaal enfamiliaal. Er moet niet geproduceerd wordenvoor de wereldmarkt maar bij voorkeur lokaalen regionaal. Landbouw en voedselproductie

zouden volledig onttrokken moeten wordenaan de WHO.Voedselsoevereiniteit door hethanteren van minimumprijzen, subsidies enmarktafscherming moet voedselzekerheidgaranderen en dit is onmogelijk binnen deWTO. Landbouwers hebben niet alleen deproductiemiddelen nodig (grondverdeling)maar ook de middelen om zelf hun produc-ten op te slaan, te distribueren, etc. Barrezziet daarin een belangrijke rol weggelegdvoor de overheden.

Als de boer de distributie zelf in handenneemt en de meerwaarde zelf creëert danvermindert de macht van de agro-industrie.Tal van voorbeelden in België, Brazilië enSenegal tonen aan dat het wel degelijkmogelijk is.Verkoop van eigen afgewerkteproducten op de boerderij verkorten de wegvan producent tot consument en maken hetbehoud van meerwaarde voor de boer moge-lijk. Net zoals in het verleden blijken coöpera-tieven een goed middel voor boeren omsamen te werken en sterker te staan t.o.v. degrootdistributie en de agro-industrie.Boerenbewegingen stellen boeren in staatom hun macht uit te spelen op het

(inter)nationale forum en kan de landbouw-politiek in een andere richting bewegen.Misschien moet het fairtradelabel ook toege-kend worden aan lokale producten die opduurzame wijze bij familiale boeren geprodu-ceerd worden? Ideeën genoeg om tot eenander soort landbouw te komen.Dirk Barrez schreef een zeer leesbaar en toe-gankelijk boek. Het boek is opgedeeld inoverzichtelijke hoofdstukken, gestoffeerdmet vele getuigenissen en voldoende cijfer-materiaal dat de grote lijnen van het verhaalondersteunt. Dirk Barrez is erin geslaagd eencomplex probleem duidelijk te analyseren.Bovendien worden alternatieven naar voorgeschoven die hun deugdelijkheid in de prak-tijk al op kleine schaal bewijzen.Als consument kunnen we zelf het verschilmaken: koop bewust jouw voedsel en laat deagro-industrie en de grootdistributie links lig-gen.

Meer info over lokale producenten, voed-selteams, … op www.velt.be

KOE 80 heeft een probleem,van Dirk Barrez

Uitgeverij EPO, 2007

11--1122--22000077:: ZZIILLVVEERRZZEETT:: JJUUBBIILLEEUUMMFFEEEESSTT::

22 55 JJAAAARR NNEETTWWEERRKK VVLLAAAANNDDEERREENN..

Locatie: Artcube, Wiedouwkaai 52,9000 Gent.Deuren: 21 uur; Inkom: 5 euro

0088--1122--22000077:: NNAATTIIOONNAALLEE OOPPTTOOCCHHTT VVOOOORR

HH EE TT KKLLIIMMAAAATT

Start optocht: Zuidstation Brussel (kantEuropalaan) om 14.30uVoor een internationaal doeltreffend ensociaal rechtvaardig verdrag na 2012.Voor een drastische reductie van de CO2-uitstoot: Europa: minstens -30% in 2020; -80% in 2050.

1144--1122--22000077:: DDEE WWEESSTTEERRSSEE PPOOLLIITTIIEEKK NN AA

JJAAAARR ‘‘00’’ HHEERRSSCCHHEEPPPPEENN OO FF VVEERRNNIIEETTIIGGEENN VV AA NN

HH EE TT MMIIDDDDEENN-- OOOOSSTTEENN..

Locatie: Geuzenhuis, Kantienberg 9,9000 Gent.Aanvang: 13 uur

Seminarie van Vrede vzw, 11.11.11 enMENARG over de westerse politiek in hetMidden-Oosten met focus op Irak, Libanonen de Palestijnse gebieden (seminarietaal: Engels!)

CCOORRRREECCTTIIEE

“Aan de VRT: informatie aub”In voor de vuist van mei 2007 schreef Willy Wenes een pamflet tegen de scheve manier van berichtgevingbij de VRT over het Midden-Oosten. Zijn brief was toen al enkele maanden oud. Omdat we de tekst zwaarhadden ingekort was de laatste paragraaf behoorlijk onbegrijpelijk geworden... Waarvoor onze excuses.De basisaanklacht van Willy Wenes is dat onze media “massamoordenaars en oorlogsmisdadigers voluithun gal laten spuwen zonder dat er weerwerk – of bijzonder weinig – in beeld wordt gebracht, of aanbod komt.” Hij klaagt aan dat in naam van de zelfverdediging Israël vreselijke misdaden begaat, en dat inde berichtgeving hierover de VRT de deontologische regels van de journalistiek aan haar laars lapt.Hier volgt een duidelijker weergave van de stellingen van Willy Wenes.Het gaat hem om de repliek van premier Olmert op beschuldigingen van het doden van burgers.(...)Enkel uit beschermingsoverwegingen worden woningen en ganse huizenblokken in puin en as gelegd?Enkel uit beschermingsoverwegingen wordt de infrastructuur van Gaza vernietigd?Enkel uit beschermingsoverwegingen moet Libanon een zware prijs betalen voor de twee krijgsgevan-genen die Hezbollah oppakte?

En wat met het geval Qana (29 doden, 9 gewonden, 13 vermisten), het geval Beit Hanoun (18 dodenwaaronder 7 kinderen en 4 vrouwen), het geval Gaza-strand (een ganse familie koelbloedig vermoorddoor dat rapaille dat de mensen geen uurtje geluk meer gunt)? Alleen al deze drie gevallen – in de loopvan de decennia lange Israëlische bezetting zijn er honderden, duizenden van dezelfde aard of nogergere aan te duiden – kan men toch zonder schroom zeggen dat Israël bloed aan de handen heeft.Volgens premier Olmert niet want “Joden doden geen burgers”. Het eerste geval was een misrekeningvan 300 meter; het tweede was er een van ietsje meer, met name 500 meter; en het derde, ja.... hetderde was raak. “Ze” zaten noch min noch meer in de weg. Wat hadden ze daar verloren? Aan “onze”zee dan nog?

VRT, openbare omroep, wanneer schiet je wakker, wanneer correctere informatie?

Good bye and good luck!Willy Wenes.

52-53 nov(boekbe) 06-11-2007 12:02 Pagina 53

steun onze vrede - prk 000-0956015-80

HELP ONS ONZE VREDESBEWEGING VERDER UITBOUWENzoals onderstaande vredesmilitanten deden in augustus en septemberWD Assebroek 12,4; HDS Assebroek 8,0; RVN Ranst 4,96; ED Veldegem 4,96; TH A’pen 14,88; LB Wilrijk 4,96; LM Drongen 24,78; JDL Aalst5,20; MTD De Pinte 9,92; UC Torhout 5,00; EDB St Michiels 4,96; DS Aalst 5,00; WDR ‘s Gravenwezel 12,40; EL Oostende 4,96; EM Gent4,96; WW Kortrijk 4,96; CDS Gent 4,96; MVH Gent 5,00; JPE Gent 20,0; MT Zwalm 24,78; AC Mariakerke 14,0; LV A’pen 9,92; LB St ElooisVijve 9,92; KS Gent 150,0; LV Gent 20,00; JVD 10; YG Hoevenen 4,96; BP Oostende 9,92; KL Gentbrugge 5,00; GR Kontich 10,00; JDS Luik4,96; FVZ Bornem 4,96; NB A’pen 20,0; RM Oostende 10,0; MLV Pollare 6; K Kontich 10,00; LVC A’pen 2,50; RS St Niklaas 10,00; FVV Gent20,00; AVS Merelbeke 10,00; KB Gent 10,00Totaal 539,18 euroaan allen hartelijk dank

VARIA54


VARIA

54 nov 06-11-2007 12:02 Pagina 54

tezotomlostelopen tijdschrift voor internationale politiek ... · Tijs Boelens, Christophe...

Documents

Transcript of tezotomlostelopen tijdschrift voor internationale politiek ... · Tijs Boelens, Christophe...