VisieCirculairTextielOnze publieke visie op eencirculaire textielketen

Februari 2020

CirkelWaarde - AVU, ROVA, Circulus-Berkel -, NVRD, Rd4, MidWaste, OMRIN,Twente Milieu, Metropool Regio Amsterdam,Gemeente Amsterdam, Gemeente Utrecht,MidWaste, Zaanstad, HVC.

8 punten plan

Draag- of gebruikstijd textiel verlengen door hergebruik;

Verlenging levensduur door middel van bijvoorbeeld reparatie en

wassen;

Recycling van een zo hoog mogelijk percentage van al het niet

herdraagbare ingezamelde textiel.

De strategische rol die publieke partijen (gemeenten en

overheidsgedomineerde partijen) hebben in de organisatie van de

inzameling van huishoudelijk textiel moet gericht worden op het sluiten van

de textiel keten door nieuw landelijk beleid. De door een aantal publieke

partijen reeds genomen inzamel-initiatieven, die tevens de condities voor

innovatie en ketensamenwerking stimuleren, kunnen daardoor verder

worden versterkt en uitgebreid.

Voor het realiseren van een circulaire textielketen is transparantie over de

behaalde inzamel-, hergebruik- en recyclingpercentages en de feitelijke

bestemming na inzameling en sortering een voorwaarde. Pas daarmee is de

bijdrage die geleverd wordt aan het sluiten van de textielketen duidelijk.

Bij het sluiten van de textielketen is voor alle partijen een zo hoog mogelijke

circulariteit op de hiërarchie van het 10R model het doel, waarbij

belangrijke uitgangspunten zijn:

02

1

2

3

Er wordt een landelijke doelstelling geformuleerd voor de recycling vanniet herdraagbaar textiel en de toepassing van dat gerecycled materiaalin nieuw textiel. Gescheiden textielinzameling zal altijd zowel herdraagbaar als niet-herdraagbaar textiel en een uniforme stoorstoffenlijst omvatten,ongeacht welke partij daarvoor verantwoordelijk is. Niet te recyclen textiel wordt niet geproduceerd dan wel op deNederlandse markt gebracht. Producentenverantwoordelijkheid wordt ingericht als een coöperatiefregiemodel waarin alle ketenpartijen hun verantwoordelijkheid kunneninvullen en zeggenschap hebben. De Rijksoverheid neemt de regie bij de inrichting van de circulairetextielketen en faciliteert de samenwerking tussen ketenpartijen

03

4

5

6

7

8

Publieke visie op eencirculaire textielketenAanleiding

04

De textielketen is maar voor 1% gesloten. Dat betekent dat deze keten vooreen enorme circulaire uitdaging staat. De textielconsumptie neemt sterktoe terwijl de draag- en gebruikstijd afneemt. Textiel wordt eenwegwerpproduct. Gecombineerd met verslechterde afzetmogelijkhedenvan gebruikt textiel en het gebrek aan recyclecapaciteit in Nederland enEuropa, leidt dit ertoe dat de textielketen en de gescheidentextielinzameling enorm onder druk staat. De gescheiden inzameling vantextiel bij huishoudens kan niet meer kostendekkend worden uitgevoerd,waardoor en sprake is een ketendeficit. Hoog tijd om deze trend te keren. In dat kader werkt het ministerie vanInfrastructuur en Waterstaat aan het Beleidsprogramma Circulair Textiel.In het acht punten plan ‘Publieke visie op een circulaire textielketen’presenteren samenwerkende publieke partijen verantwoordelijk voorgescheiden inzameling van huishoudelijk textiel en de NVRD het ministeriehun belangrijkste uitgangspunten. Partijen verzoeken het ministerie dezepunten in acht te nemen bij de inrichting van het BeleidsprogrammaCirculair Textiel.

Puntsgewijzetoelichting

De strategische rol die publiekepartijen (gemeenten enoverheidsgedomineerde partijen)hebben in de organisatie van deinzameling van huishoudelijktextiel moet ook gericht wordenop het sluiten van de textielketen door nieuw landelijkbeleid. Gemeenten zijn op basis van artikel10.21 van de Wet milieubeheerverplicht tot het inzamelen vanhuishoudelijk afval. Op basis vanhet Landelijk Afvalbeheerplan(LAP) zamelen gemeenten textielgescheiden in. Naar aanleiding vande gewijzigde EuropeseAfvalkaderrichtlijn zal dezeverplichting binnen afzienbare tijdworden omgevormd tot eenwettelijke verplichting.

Gemeenten hebben contracten metinzamelende en/of verwerkendebedrijven. Vanuit deze rol enpositie hebben gemeenten eengrote kennis en ervaringopgebouwd met de complexiteitvan textiel als afval- c.q.grondstoffenstroom. Zij treffen maatregelen ombewoners te stimuleren enmotiveren het textiel gescheidenaan te bieden, onder meer door hetaanbieden van een bij de gemeentepassende inzamelstructuur (lokaalmaatwerk). Recent hebben een aantal publiekepartijen door gezamenlijkeinitiatieven en aanbestedingen degewenste bundeling vaningezamelde textielstromen entransparantie in de bestemmingdaarvan gerealiseerd.

05

1

Bundeling van textielstromen isnoodzakelijk voor het mogelijkmaken van investeringen eninnovatie, die voor het sluiten vande textielketen onmisbaar zijn.Bijvoorbeeld op het gebied vanmechanische en chemischerecycling. Daarvoor is immersaanlevering van een constante enuniforme stroom textielvoorwaarde. Kleine stromen textielzijn hiervoor niet voldoende, zodatsamenwerking vereist is en verdereversnippering voorkomen moetworden. Deze samenwerking wordtdoor publieke partijen actiefopgepakt. Landelijk beleid moet dezeontwikkeling ondersteunen,versterken en versnellen.

Voor het realiseren van eencirculaire textielketen istransparantie over de behaaldeinzamel-, hergebruik- enrecyclingpercentages en defeitelijke bestemming nainzameling en sortering eenvoorwaarde. Pas daarmee is debijdrage die geleverd wordt aanhet sluiten van de textielketenduidelijk. Transparantie is een eerstevoorwaarde om de keten te kunnenmonitoren en inzicht te hebben inwat er ingezameld wordt, hoe ergesorteerd wordt en welkeverwerkingsstappen er na sorteringvolgen. Op basis van de huidigecijfers over de inzameling enverwerking van huishoudelijktextiel is het niet altijd duidelijkwelk textiel waarheen gaat en metwelk verwerkingsdoel. Ook niet water na verkoop met het textielgebeurt. Komt ongesorteerd textielterecht in landen waar er geenverdere verwerking voorhanden is?Wordt textiel alsnog verbrand ofgestort? Zonder transparantie is ergeen maatschappelijkeverantwoording.

06

2

Indien de sortering en verwerkingvan textiel buiten de Nederlandsegrenzen plaatsvindt, moet om toteen circulaire textielketen te komenduidelijk zijn hoe en waar ditgebeurt. Een circulaire textielketenbeperkt zich immers niet tot deNederlandse grenzen. Export vaningezameld textiel mag er niet toeleiden dat de uitgangspunten vaneen circulaire economieveronachtzaamd worden. Daarvooris nodig dat duidelijk is wat er metgeëxporteerd textiel gebeurt.Export hiervan is uitsluitendtoegestaan wanneer dit eenbijdrage levert aan het sluiten vande textielketen. Dit betekent dat erin de uitvraag van de sortering omtransparantie gevraagd moetworden in de vervolgverwerkingsstappen. Waar gaattextiel heen? Met welk doel?

Draag- en gebruikstijd textielverlengen door hergebruik;Verlenging levensduur doormiddel van bijvoorbeeldreparatie en wassen;Recycling van een zo hoogmogelijk percentage van al hetniet herdraagbare ingezameldetextiel.

Bij het sluiten van detextielketen is voor alle partijeneen zo hoog mogelijkecirculariteit op de hiërarchie vanhet 10R model het doel, waarbijbelangrijke uitgangspunten zijn:

Draag- en gebruikstijd verlengendoor hergebruik Het verlengen van de draag- engebruikstijd van textiel doorhergebruik is een cruciale stap inde richting van een circulairetextielketen. Textiel wordt pas danafgedankt als zoveel mogelijkmensen dit hebben ‘opgebruikt’.

07

3

Er zijn allerlei initiatieven die hierbijbehulpzaam zijn, zoals Marktplaatsen Vinted. Belangrijk is dat textielna afdanking in een goederecycling omgeving terecht komt. Het inzetten op verlenging van delevensduur heeft gevolgen voor hethuidige businessmodel waarbij deverkoop van herdraagbaar textieldeels de inzameling en verwerkingvan ondersoorten bekostigd.Uiteindelijk zal immers al hetingezameld textiel ondersoortworden. Een oplossing hiervoor zalgevonden moeten worden in fiberto fiber recycling van ondersoortenmet een bijbehorende businesscase. Producentenverantwoordelijk-heid kan hieraan invulling geven. Daarnaast is het hierbij van belangdat eerst de huidige bergingezameld textiel – die dagelijkswordt aangevuld met nieuwmateriaal – wordt weggewerkt. Ditverdient prioriteit boven dezoektocht naar andere,vervangende materialen voortextiel.

Verlenging levensduur door middelvan bijvoorbeeld reparatie enwassen Gebruikers dienen gestimuleerd teworden in bewuster omgaan mettextiel. Door textiel zorgvuldig tewassen (niet te vaak, niet te warme.d.), te repareren, verstellen enbewuster te kopen, kan een enormebijdrage worden geleverd.Producenten kunnen daarnaastworden uitgedaagd met beterewasvoorschriften te komen. Recycling van een zo hoog mogelijkpercentage van al het nietherdraagbare ingezamelde textiel Textiel waarvan de draag- ofgebruikstijd niet meer kan wordenverlengd, dient te wordengerecycled. Er dient budget vrijgemaakt te worden om recyclingvan dit materiaal op gang tebrengen. Dit geeft afgedankt nietherdraagbaar textiel weer waarde.

08

Er wordt een landelijkedoelstelling geformuleerd voorde recycling van nietherdraagbaar textiel en detoepassing van dat gerecycledemateriaal in nieuw textiel. Voor textiel is er geen landelijkerecycling doelstelling vastgelegd.Daarmee dient de inzameling doorgemeenten en de gekozenbestemming van het ingezameldetextiel geen expliciet vastgelegdbeleidsdoel, zoals dit wel geldt voorbijvoorbeeld papier enverpakkingsplastics. Inzamelingblijft dan een doel op zich, of isuitsluitend dienstbaar aan hetverminderen van huishoudelijkrestafval.

Op het moment dat er kwalitatiefhoogwaardig gerecycled textiel ingrote hoeveelheden beschikbaar is– hetgeen nog nauwelijks het gevalis – wordt het voor producenteninteressant dit materiaal te kopen.Aan de andere kant is de vraagnaar gerecycled materiaal vanbelang om de processen, die nodigzijn voor hoogwaardig gerecycledmateriaal, op te starten. Het procesvan het creëren van vraag enaanbod zal op gang wordengebracht door het formuleren vaneen landelijke doelstelling voorrecycling van niet herdraagbaartextiel en de toepassing daarvan innieuw textiel.

09

4

Gescheiden textielinzameling zalaltijd zowel herdraagbaar alsniet-herdraagbaar textiel en eenuniforme stoorstoffenlijstomvatten, ongeacht welke partijdaarvoor verantwoordelijk is. Uitgangspunt van gemeenten is datalle textiel, zowel herdraagbarekleding als zogenoemdeondersoorten (keukendoekjes,kapotte en niet-herdraagbarekleding e.d.), gescheiden wordtingezameld. Dat betekent geentextiel in het restafval en geenrestafval in het textiel. Geen restafval in het textiel Vervuiling van textiel met restafvalis een belangrijk aandachtspunt.Onder ‘vervuiling’ verstaan we:textielvreemde afvalsoorten. Omvervuiling zoveel mogelijk tevoorkomen zijn vanuit hetprogramma VANG HuishoudelijkAfval verschillendekwaliteitsprojecten opgestart. Dezetrajecten zijn niet gericht op deproblematiek rondom ‘fast fashion’en laagwaardig textiel. Hier zijn detextielproducenten aan zet.

Deze problematiek mag zich danbuiten de gemeentelijkeinvloedsfeer bevinden, maar heeftwel degelijk invloed op de kwaliteitvan het ingezameld materiaal (zooierin is zooi eruit). Geen textiel in het restafval Het is uitdagend om inwoners meete krijgen in gescheiden inzamelingvan huishoudelijk afval. Deontwikkeling richting gescheideninzameling mag niet ondermijndworden doordat deinzameldoelstelling voor textielwordt verlaagd. Het doel is immerseen circulaire textielketen, waarbijde grote hoeveelheid textiel die onsland binnenkomt, en die we weerafdanken, een weg vindt naarhergebruik of zo hoogwaardigmogelijke recycling. Verbrandenvan textiel is geen optie als je inogenschouw neemt wat erbij komtkijken om textiel te produceren.Daarbij komt dat de mate vanrecycling valt of staat bijkwalitatief goede inzameling.Gescheiden inzameling van alletextiel is daarmee dus niet alleeneen doel op zich, maar vooral eenmiddel dat een groter - recycling -doel dient.

10

5

Alles of niets aanpak, geencherrypicking Mochten producenten (bv.winkelketens) een eigenretoursystematiek op kunnen zettenof zelf hun inzamel- enrecyclingpartner kunnen kiezen,dan dienen dezelfdeuitgangspunten te gelden als bijinzameling door publieke partijenbij een versoepeling van regelingenomtrent vergunningen voorinzamelaars. Namelijk inzamelingvan alle textiel, zowelherdraagbaar textiel alsondersoorten, zonder verlagingvan de inzameldoelstelling.Daarnaast dient inzameling vantextiel geen kwestie van ‘kunnen’ tezijn, maar een kwestie van ‘moeten’te zijn. Een systeem van cherrypicking, waarbij enkelherdraagbaar textiel door privatepartijen wordt ingezameld, terwijlgemeenten verantwoordelijk blijvenvoor inzameling van onderstromenis, zeker financieel, binnen dehuidige systematiek niet haalbaar.Ook is terugvallen op degemeentelijke inzamelstructuur ingeval van een (toenemend)ketendeficit bij de inzameling, dangeen optie.

Overigens zit in het feit datgemeenten verantwoordelijk zijnvoor inzameling van al hethuishoudelijk afval, inclusief textiel,nu juist de meerwaarde van degemeentelijke inzamelstructuur.Waar private partijen hun handenvan inzameling van textiel of eenandere verlieslatende afvalstroomaftrekken, blijft de gemeentelijkeinzamelstructuur intact. Ditongeacht de vraag of eenhuishoudelijke afvalstroom waardeheeft. Deze integrale inzamelingmoet behouden blijven. Uniforme stoorstoffenlijst Uitgangspunt dient te zijn dat allepartijen die textiel inzamelendezelfde uniforme stoorstoffenlijsthanteren. Stoorstoffen zijn diestoffen die in het vervolg van hetverwerkingsproces leiden totschade aan dat proces. Het feit dateen textielproduct (nog) geennuttige bestemming heeft, maakthet geen stoorstof.Het verplicht hanteren van eenuniforme stoorstoffenlijst voorkomtdat onduidelijkheid bij inwonersontstaat over de vraag wat wel enniet in het huishoudelijk textiel mag.

11

Ook voorkomt een verplicht tehanteren lijst dat elke inzamelendepartij een eigen lijst gebruikt vanwat wel en wat niet wordtingezameld. Dit zou kunnen leidentot een systeem van cherry pickingvan enkel waardevolletextielstromen en cherry pickingleidt weer tot geroofd textiel (eentextielstroom waar al hetwaardevolle herdraagbare textieluit is gehaald). Herdraagbaartextiel vertegenwoordigt waarde.Een waarde die nodig is om dezorgvuldige sortering enverwerking van onderstromen tebekostigen.

Labels van ander materiaal danhet textielstuk zelf;Multilagen die lastig scheidbaarzijn door gebruik van verkeerdegarens;Schadelijke stoffen bij productievan textiel;Het gebruik van ritsen, knopen,opdrukken e.d.

Niet te recyclen textiel wordtniet geproduceerd, dan wel opde Nederlandse markt gebracht. De wijze waarop textielgeproduceerd wordt, is van belangvoor de mate waarin afgedankttextiel gere- of upcycled kanworden. Uit de eerste Fibersortresultaten, alsmede resultaten uitde traditionele handsortering,blijken de volgende problemen voorte komen die recycling belemmeren:

Bij de productie en, voor zover datniet haalbaar is, bij de import vannieuw textiel op de Nederlandsemarkt moet hier rekening meegehouden worden.

12

6

Producentenverantwoordelijk-heid wordt ingericht als eencoöperatief regiemodel, waarinalle ketenpartijen hunverantwoordelijkheid kunneninvullen en zeggenschap hebben. We hebben landelijk de ambitie omin 2050 circulair te zijn. Het sluitenvan de keten kan alleen doorintensief samen te werken, vanuitieders rol en expertise. Publiekepartijen, verantwoordelijk voor degescheiden inzameling vanhuishoudelijk textiel, zijn samen metandere ketenpartijen onderdeel vande textiel keten en zijn daarombetrokken bij het opzetten van hetsysteem van producenten-verantwoordelijkheid. Er is daarmeereden voor een publiek/privateregieorganisatie, die zichbijvoorbeeld in een coöperatiefmodel kan laten inrichten om een zohoog mogelijk rendement terealiseren ten behoeve van decirculaire economie. Het inrichtenvan een circulaire textielketenbetekent immers dat huidigebusiness cases verschuiven, er opandere plekken in de keten plussenen minnen ontstaan en ergeïnvesteerd moet worden ininnovatie en afzetontwikkelingen.

Dat betekent dat de belangen doorde hele keten heen in het ooggehouden worden en er nietuitgekomen wordt bij het ‘betalerbepaalt’ principe. Zoals het er nu uitziet wordt destichting waarin producenten-verantwoordelijkheidgeorganiseerd wordt, ook de partijdie zorgdraagt voor de financiëlekaders. Deze stichting wordtgedomineerd door de producenten.Hiermee lijkt op voorhand eenbelangentegenstelling te zijngeorganiseerd tussen de financiersen de overige partijen in detextielketen, zoals innovatieveondernemers, sorteerders,gemeenten en overheids-gedomineerde bedrijven. Eerderetrajecten rondom producenten-verantwoordelijkheid hebbenaangetoond dat dit tot lastigesituaties leidt. Hieruit moet leringworden getrokken. Uiteindelijkzouden alle partijen die met elkaarwerken aan een circulairetextielketen - van inzamelaars envan verwerkers tot producenten -met elkaar om de tafel moeten omte onderzoeken hoe dit kan wordengerealiseerd.

13

7

De Rijksoverheid neemt de regiebij de inrichting van de circulairetextielketen en faciliteert desamenwerking tussenketenpartijen. Om tot een circulaire textielketen tekomen, dient de Rijksoverheid deregie te nemen. De Rijksoverheidkan partijen met elkaar verbindenen ervoor zorgen dat de belangenvan alle partijen wordenmeegenomen en tegen elkaarafgewogen. Partijen uit alleschakels van de textielketenzouden samen om de tafel moetenonder regie van de Rijksoverheid,die partijen gelijkwaardigwaardeert en knopen doorhakt.

De NVRD en de samenwerkendepublieke partijen verantwoordelijkvoor gescheiden inzameling vanhuishoudelijk textiel denken graagmee over de inrichting enuitvoering van hetBeleidsprogramma. De hoop is omdaarbij verbonden te worden metandere schakels binnen detextielketen om gezamenlijkbeslissingen te maken die de routerichting een circulaire textielketenversnellen.

14

CONCLUSIE8

Ondertekend doorDeze Visie Circulair Textiel is opgestelddoor de volgende partijen

15