Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

1

4. klimaatverandering

Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

2

Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

3

4.1 Klimaten in het verleden

• klimaat: berekend over 30 jaar of meer

• klimaatverandering: meerbare verandering in

klimaat

• actualiteitsprincipe: huidige kenmerken golden

vroeger ook

Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

4

paleoklimaten

Gegevens verzamelen uit historische bronnengeologisch materiaal

• superpositie: bovenste laag is jong• gidsfossielen: korte periode, groot gebied• dendrochronologie: jaarringen van bomen• pollenonderzoek: stuifmeel van vroeger• C-14 methode: C-14 halveert in 5730 jaar• O-16/O-18 methode: bij warmte verdampt O-16

Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

5

oude klimaten (1)

• Carboon- Nederland lag in de tropen- veel plantengroei. Daaruit ontstond steenkool- steenkool is moedergesteente van aardgas

• Perm- één groot continent: Pangea- veel woestijnen door grote afstand van zee - verdamping ondiepe zeeën. Ontstaan zoutlagen- rood gesteente door oxidatie ijzer- zandsteen uit Perm is reservoirgesteente aardgas

Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

6

oude klimaten (2)

• Krijt

- continenten drijven uit elkaar: sea floor spreading

- hoge zeespiegel door ondiepe oceanen

ontbreken ijskappen

- veel vulkanisme: veel CO2

- in ondiepe zeeën veel koralen en schelpdieren:

afzetting kalk

- kalksteen is soms reservoirgesteente

aardolie

Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

7

oude klimaten (3)

• kwartair

- trage sea floor spreading: minder CO2

- klimaatverandering door gebergtevorming

verandering zeestromen

- zuidpool geïsoleerd: ijskap en daling zeespiegel

- afwisseling glacialen en interglacialen

Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

8

onderdelen kwartair

holoceen minder dan 10.000 jaar huidige warme tijd.

ook kleine ijstijd

weichselien 115.000 tot 10.000 jaar geleden

in Nederland toendra- en poolklimaat

eemien 130.000 tot 115.000 jaar geleden

warme tijd

saalien 200.000 tot 130.000 jaar geleden

lage zeespiegel

Noord-Nederland bedekt met ijs

kwartair bestaat uit holoceen en pleistoceen

Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

9

klimaat en landschap• pleistoceen rivierafzettingen in Zuid-Nederland

vooral gevormd in glacialen

- saalien: keileem in Noord-Nederland

goed bestand tegen erosie

stuwwallen en tongbekkens in Midden-Nederland

- weichselien: veel dekzand

• holoceen: Noordzee loopt vol water

vorming strandwallen

en oude duinen

Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

10

veranderingen i n het wereldklimaat (1)

Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

11

veranderingen in het wereldklimaat (2)

Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

12

veranderingen in het wereldklimaat (3)

Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

13

Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

14

Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

15

Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

16