België - BelgiqueP.B.

2800 MechelenMasspost2/2496

Terra IncognitaDriemaandelijks tijdschrift - Afz./V.U.: AFS Vlaanderen - H. Consciencestraat 52 - 2800 Mechelen (P509725) Jaargang 3 - nr 12

Foto: Eline Verriest - Honduras

Editie

lente 2013

Beste AFS-vrienden,

Gent en Amsterdam schrappen het woord ‘alloch-toon’ uit hun bestuursakkoord. Enkele andere steden zien de noodzaak er niet van in. De krant De Morgen gebruikt het woord al niet meer sinds september. En hoe zit het met ons beleidsplan 2014-2017? Ik heb het nagekeken: zeventien keer op ruim 100 bladzijden. Maar natuurlijk telkens in een context waar we het hebben over een groep van de bevolking die we willen betrekken bij onze activiteiten. Niks mis mee, zou ik zeggen…

Het woord ‘allochtoon’ schrappen… De ene juicht het toe, de andere vindt dat het een illusie is om te denken dat je impact hebt op de samenleving door je taalgebruik te veranderen… In elk geval: het zet aan tot nadenken en discussie en dat is geen slechte zaak.

Willem Schinkel (Erasmus Universiteit, Rotterdam - Denken in een tijd van sociale hypochondrie (2007) en De gedroomde samenleving (2008)) bracht vijf jaar geleden een nieuwe stem in het integratiedebat. Hij wijst er ons op dat al sinds de tijd van de Grieken een samenleving wordt beschouwd als een lichaam, waarbij ‘lichaams-vreemde’ migranten per definitie een potentieel gevaar voor de gezondheid vormen. Om het lichaam ‘integer’ te houden, dienen die lichaamsvreemde deeltjes ‘geïn-tegreerd’ te worden.

Uiteraard zijn de ‘te integreren’ burgers wel degelijk onderdeel van de samenleving van de eerste dag dat ze hier aankomen. Sommigen houden toch vol om hun ‘afstand tot de samenleving’ te meten. Schinkel pleit er al jaren voor om radicaal stappen te zetten naar een beleid dat een andere taal spreekt, en niet voortdu-rend uitgaat van ‘binnen’ en ‘buiten’ de samenleving… Blijkbaar worden die stappen nu hier en daar gezet. Het effect ervan zullen we later kunnen meten.

Ondertussen bieden wij bij AFS onze deelnemers een veilige omgeving aan om hun interculturele compe-tenties te ontdekken, uit te proberen en te versterken. We laten hen groeien tot wereldburgers die culturele verschillen niet zien als een bedreiging. Een wereld-burger is zelfbewust. Hij herkent zijn eigen identiteit en begrijpt hoe die zijn eigen denken en standpunten beïnvloedt. Wereldburgers kunnen andere standpun-ten begrijpen en respecteren, ook al zijn die heel ver-schillend van de hunne.

Onze deelnemers hebben in het najaar gekozen voor een boeiende ontdekkingstocht naar de andere èn zichzelf. Wij, de vrijwilligers, willen hen goed voorbe-reid op pad sturen. De oriëntatieweekends zijn onder-tussen alweer achter de rug. Ik wil deze keer in het bij-zonder iedereen bedanken die zijn steentje bijdraagt tot de voorbereiding van onze deelnemers. Jullie doen belangrijk werk!

Ik wens iedereen een mooie lente toe!

Jan Van KeirsbilckVoorzitter raad van bestuur

Rode Draad

2

door Jan Van Keirsbilck, voorzitter AFS Vlaanderen

“AFS laat haar deelnemers groeien tot wereldburgers die culturele verschillen niet zien als een bedreiging...”

Ode an die Freude

Verse wereldwerkers!

AFS overstijgt generaties

Gastgezinnen met stijl

Colofon:

Aan dit nummer (maart - april - mei) werkten mee: Bilitis Lauwers, Bas Maes, Jan Van Keirsbilck, Danny Boydens, Martje Calliauw, Robin Bergé, Lotte Bosmans, Ulrike Lunacek, Paul Claes, Ankie Vandekerckhove, Ellis Aukema, Thibault Schroven en Leonie Gilbos.

Eindredactie & lay-out: Koen Baetens Druk: www.bulckens.com - www.zwartopwit.com

Verantwoordelijke uitgever: Jan Van Keirsbilck - Hendrik Consciencestraat 52 - 2800 Mechelen

3

Inhoud

Waarom wij vinden dat gastgezinrekruteerders uw steun verdienen en wat AFS doet om hen daarbij zoveel mogelijk te ondersteunen vindt u op p.6.

Twee vooraanstaande Europeanen delen hun inzichten over Europa en de rol die AFS daar vandaag in speelt. Op p.8-9.

Op pagina 4 een verslag van de aankomstoriëntatie van onze wereldwerkers en EVS’ers.

Mama vertrok 30 jaar geleden als wereldstudent naar de Verenigde Staten. Dochter is momenteel wereldwerker in Ghana. Op p.12-13 ontdekt u hoe zij mekaars ervaring beleven.

4

Verse wereldwerkers! door Martje Calliauw, Trainerspool

Halverwege februari verwelkomden we 18 nieu-we AFS-wereldwerkers in Vlaanderen. Zeven van hen moesten daarvoor de Atlantische Oceaan oversteken vanuit Latijns-Amerika. De ande-ren zijn hier in het kader van European Volun-tary Service (EVS) en komen uit heel Europa, van Spanje tot Roemenië, van Turkije tot het Verenigd Koninkrijk. Samen met nog 12 andere EVS’ers die het zonder AFS als gastorganisatie moeten stellen, verzamelden ze in Leuven voor vijf dagen intensieve aankomst-oriëntatie.

Een AFS-aankomstkamp is niet compleet zonder klassiekers als de eerste taalles en een sessie rond cul-tuurschok, dus daar moest het ook dit keer niet aan ontbreken. De grootste nadruk lag voor deze groep echter op hun projectwerk. Zo konden ze elkaar eerst uitgebreid vertellen over de plek waar ze de volgende maanden als vrijwilliger aan de slag zouden gaan, de taken die ze daar zullen hebben, wat ze er van ver-wachten…

Omdat 30 van dat soort spreekbeurten behoorlijk saai zouden zijn, mochten ze hun creativiteit botvieren op een zelfgemaakte poster om alles zo visueel mogelijk voor te stellen. In de projectbeurs achteraf kwam dan de uitleg bij die -soms prachtige- tekeningen van na-tuurhulpcentra, circusscholen, opvangtehuizen en alle andere boeiende werkplaatsen.

Dat de deelnemers zich als vrijwilliger zullen inzetten voor een project, betekent dat ze daar initiatief zul-len moeten nemen, plannen opstellen, opdrachten uitvoeren en samenwerken met anderen; en dat dan nog allemaal in een interculturele context. Een kleine introductie daarop was dan ook niet overbodig, dus kregen ze de kans om het allemaal in de praktijk uit te proberen.

Nadat ze even hadden nagedacht over wat ze dringend wilden bijleren over België en Vlaanderen, konden ze zich verdelen in groepjes met dezelfde interesse.

De rest van de opdracht luidde als volgt: “bepaal wat je precies te weten wil komen, trek er morgen op uit (letterlijk!) om het uit eerste hand te gaan ontdekken en zorg dat je ’s avonds een leuke presentatie kan ge-ven over al wat je hebt geleerd!”. Eenvoudig in het opzet, maar wel een hele klus.

Iedereen ging meteen druk aan het werk. In sommige groepen leek het bijna vanzelf te gaan: taken verdelen, opzoeken hoe en waar ze naartoe konden, beslissen hoe ze hun bevindingen zouden presenteren... Bij an-deren liep het dan weer iets moeizamer en was zelfs het afvaardigen van een verantwoordelijke om hun budget af te halen al redelijk tijdrovend. Of waren de gemaakte afspraken toch niet zo duidelijk als gedacht, wat resulteerde in een gemiste trein de volgende och-tend. Toch hadden ze 24 uur later allemaal een inte-ressante uiteenzetting klaar.

De thema’s waren even gevarieerd als de groep deel-nemers zelf. Het zal niemand verbazen dat er zich enkelen geroepen voelden om onze eetcultuur van dichterbij te bestuderen. Ook alles wat te maken had met de verschillende taalgemeenschappen in ons land, vroeg bij meerdere groepjes om verduidelijking. Iets onverwachter misschien waren de presentaties over ‘Biking in Flanders’, of ‘Teaching and Learning’. Na het zien van hun filmpjes, computerpresentaties, in-teractieve opdrachten en grote collages werd duidelijk dat iedereen z’n uiterste best had gedaan zich in z’n nieuwe gastland te verdiepen. Bovendien hadden ze er ook ontzettend veel plezier aan beleefd!

Niet alles van wat de wereldwerkers die dag over ons land bijleerden, was misschien 100% correct. Maar ze hebben gelukkig nog wat tijd om hun beeld bij te stel-len en verder op onderzoek uit te gaan. Dus dat komt wel goed. En als ze zich de volgende maanden met evenveel enthousiasme en energie op hun project zul-len storten, als ze zich smeten om hun mini-project tot een goed einde te brengen, dan kan het zeker niet meer stuk.

“Ze hebben gelukkig nog wat tijd om hun beeld bij te stellen. Dus dat komt wel goed.”

Het ontstaan van AFS uit de vrijwillige ambu-lanciers tijdens de Eerste Wereldoorlog maakt deel uit van onze geschiedenis, en onlangs waren deze roots weer zeer actueel.

De recente ontdekking van de stoffelijke resten van een onbekende Nieuw-Zeelandse soldaat die in 1917 nabij Mesen sneuvelde, leidde op 25 februari 2013 tot zijn bijzetting, met militaire eer, op de oorlogsbegraaf-plaats Messines Ridge British Cemetery.

Naast de ambassadeur van Nieuw-Zeeland en tal van militaire en burgerlijke hoogwaardigheidsbekleders, was ook AFS opvallend aanwezig, niettegenstaande de vrieskou.

De Nieuw-Zeelandse wereldstudent Megan Crow van comité BHV kreeg de bijzondere eer om op deze plechtigheid een gedicht voor te dragen als eerbetoon aan deze onbekende soldaat.

AFS Belgique-francophone werd vertegenwoordigd door wereldstudent Hannah Stilborn uit de provincie Luxemburg.

Megan droeg het gedicht The Ridge (De Heuvelkam) op in het Nederlands en Hannah in het Engels. De ambassadeur van Nieuw-Zeeland, mevrouw Paula Wilson, en de militaire overheden bedankten beide meisjes hartelijk.

Naast de gastgezinnen van Megan en Hannah was AFS ook vertegenwoordigd door Trees Laga-Vanhec-ke en Danny Boydens, voorzitters van de ouderenco-mités KIP en BHV.

Er was een grote belangstelling van de binnen- en bui-tenlandse pers, waardoor AFS in de media extra in het voetlicht werd geplaatst.

Het hoeft geen betoog dat iedereen ontzettend fier is op Megan en Hannah voor de eer die hen te beurt viel. Deze ceremonie vormt ongetwijfeld voor deze wereldstudenten een onvergetelijke herinnering aan hun AFS-jaar.

Bovendien brengt deze gebeurtenis AFS en haar waar-den extra onder de aandacht in binnen- en buitenland.

Een dikke proficiat! Well done, Megan en Hannah!

5

AFS eert haar rootsdoor Danny Boydens, voorzitter ouderencomité Brussel-Halle-Vilvoorde (BHV)

De Heuvelkam

7 Mei, 1917

De heuvelkam staat ’s ochtends gloed en kil,

zo helder glooiend, muur en boom in silhouet ;

En alle velden mooi, tenzij waar roestig

staal en donker aard’ van loopgracht staat

heen en weer door ‘t smaragdgroen benee.

En al is vreemd en stil, niet één man roert.

7 Juni, 1917

Onder de rok’rige wolk van man en slag

oogt de heuvelkam grijs en met onzek’re lijn,

geslagen velden bruin. Geen groen ov’reind.

Onze doden stapelen hoog in ‘d gebroken stad –

vreemd en roerloos stil, ze slaan geen acht

op ‘t strijdgewoel die hen de overwinning bracht.M. R.

6

Gastgezinrekrutering, niet mijn probleem?

door Koen Baetens, Leonie Gilbos en Bilitis Lauwers

Op 26 januari kwam een twintigtal zéér gemoti-veerde vrijwilligers samen op kantoor om het of-ficiële startschot te geven voor onze gastgezinre-kruteringscampagne. Het deed ons veel plezier om vast te stellen dat sommige comités niet al-leen de gastgezinrekruteerder hadden afgevaar-digd.

Gastgezinrekrutering kan en mag immers nooit de taak van één iemand zijn. Het is een niet te onder-schatten taak die best door alle vrijwilligers mee ge-dragen wordt.

De aanwezigen op de kickoff wer-den geïnspireerd door een vorming ‘overtuigen met stijl’. Daarin werd inzicht in de menselijke psyche gecombineerd met praktische oe-feningen. Zo kwamen we bijvoor-beeld tot 15 argumenten om twijfe-laars over de streep te trekken (zie hieronder).

Daarnaast legde AFS zich in de loop van de winter toe op het ont-werpen van een gloednieuwe festi-valstand. De promostand kreeg niet alleen een nieuwe look, ook de wer-king ervan is grondig vernieuwd.

De voorbije jaren waren we voor-namelijk aanwezig op populaire zo-merfestivals. We spraken daar eerder een jong publiek aan en mikten vooral op potentiële wereldstudenten of wereldwerkers. We merkten echter

dat het succes hiervan beperkt bleef. Daarom zouden we het graag over een andere boeg willen gooien. De grotere nationale festivals willen we inruilen voor klei-nere familiale festivals en lokale markten, beurzen en events. We verleggen hierbij onze aandacht naar het rekruteren van gastgezinnen.

Omdat we het graag allemaal wat praktisch en over-zichtelijk houden, hebben we er meteen een heuse ‘festivalkit’ van gemaakt. Het is de bedoeling dat de festivalstand wordt uitgeleend aan de comités, van

zodra er in de regio activiteiten doorgaan. De festivalkit bevat al-les wat je nodig hebt: handleiding, promomateriaal dat toegespitst is op gastgezinrekrutering, wereld-quiz… en uiteraard de stand zelf. Op die manier willen we het zo eenvoudig mogelijk maken voor alle vrijwilligers om op plaatselijke festivals, beurzen of jaarmarkten te gaan staan.

We roepen alle comités op om de OC- en JC-krachten te bundelen en samen een flinke boost te geven aan de gastge-zinrekrutering.

De festivalstand staat vanaf nu volledig klaar op het kantoor in Mechelen om door de comités in gebruik te worden genomen. Geef

ons een seintje via kristel.eyckermans@afs.org en we zorgen ervoor dat je er mee aan de slag kan.

Haal de wereld in huis

www.afsvlaanderen.be015 79 50 10

Word wereldgezin!

Ver

antw

oord

elijk

e ui

tgev

er: A

FS

Vla

ande

ren

- H

endr

ik C

onsc

ienc

estr

aat

52 -

280

0 M

eche

len

Poster GGR 2013.indd 1 9/01/2013 15:35:52

1) Er is geen risico want AFS biedt goede ondersteuning en een ultieme oplossing is altijd mogelijk2) Je bekijkt je eigen land, je eigen cultuur, jezelf en je eigen familie anders3) Je gastzoon of -dochter brengt je familie dichter bij elkaar4) Je eigen kinderen leren voorkeuren in context plaatsen5) Je leert een andere cultuur kennen, je wordt toleranter6) Het is een concrete manier om de wereld te veranderen7) Het is gewoon plezant (+ voorbeelden)8) Het brengt contacten voor het leven (échte vriendschappen ipv vluchtige contacten – facebook etc)9) Netwerk – verbondenheid – AFS-familie (ouders, begeleiders, comité)10) Je kan reizen in eigen huis (“als wij niet op wereldreis kunnen, halen we de wereld binnen”)11) Laat de droom van een buitenlandse jongere uitkomen12) Innige band met nieuwe zoon of dochter – je leert van een ‘vreemde’ te houden als van je eigen kind13) Jij en je huisgenoten leren een andere taal, en je leert een andere taal aan14) Iedereen is welkom (alleenstaanden, homo-koppel,…): je kan een gezin WORDEN15) Je kan (goedkoop) op reis

15 argumenten om twijfelaars te overtuigen met stijl:

Eind augustus 2011 vertrok ik als wereldstudent naar Honduras. Al vóór ik vertrok, was ik van plan om buiten de schooluren vrijwilligerswerk te doen. Ik wist dat ik een lange kerstvakantie zou hebben en was niet van plan om dan met mijn duimen te draaien.

Amper twee dagen nadat ik was ingetrokken bij mijn gastfamilie, kreeg ik een telefoontje van Cilly, een Bel-gisch meisje dat in mijn dorpje woonde. Ze was er ook met AFS, maar als wereldwerker. Ze werkte in een school/kinderdagverblijfje voor arme kinderen, het Instituto Hondureño por los Niños y la Familia (IH-NFA). Tijdens haar verblijf had ze samen met een an-dere vrijwilligster een leegstaande kamer omgetoverd tot een prachtige bibliotheek, speel- en knutselruimte voor de kinderen. Ook konden ze er enkele woordjes Engels leren.

Vanaf mijn eerste bezoek aan het schooltje was mijn hart veroverd door alle schattige kindjes die er rond-liepen. Ik was nog maar net aangekomen in Honduras en moest me nog aanpassen aan mijn familie, de taal en mijn school, dus zag ik het nog niet helemaal zitten om er al echt te werken. Enkele maanden later was ik er echter helemaal klaar voor. Mijn Spaans was nog niet perfect, maar ik kon me redden. Daarbij moest ik van de gelegenheid gebruik maken dat Cilly er nog was om alles uit te leggen. Ze wou dat ik de biblio-theek overnam, zodat zij met een gerust hart kon ver-trekken. Ik had tegen die tijd toch bijna vakantie en dus hopen tijd!

Na het vertrek van Cilly ging ik elke dag met de kin-deren naar de bibliotheek. Ondertussen had ik het nieuws gekregen dat er eind februari een nieuw meisje uit Wallonië kwam.

Toen Ellen aankwam, was mijn school weer begon-nen. Daardoor kon ik nog maar halve dagen naar het IHNFA gaan. Ik probeerde zo vaak mogelijk te gaan, omdat ik echt van de kindjes was gaan houden. Samen met Ellen hield ik de bibliotheek draaiende, maar we wilden meer doen. Zo groeide het idee om zelf een project op te starten om de speeltuin op te knappen. Die lag er vervallen bij en was zelfs gevaarlijk. De helft van de schommels hing los en de wipplanken waren helemaal rot.

Per mail en op Facebook spoorden we onze vrienden aan om enkele euro’s te storten. Al die kleine bijdrages werden al snel een grote. Onze vrienden en familiele-den bleken zelfs veel vrijgeviger dan verwacht!

Zo konden we veel meer realiseren. Eerst maakten we de speeltuin in orde. Daarna ruimden we de hele tuin op, want er lag veel vuil dat de kinderen als speel-goed gebruikten. Het lag er vol takken waar ze over konden vallen en waar zelfs op een dag een slang uit tevoorschijn kwam! Vervolgens hebben we de ommu-ring herschilderd en een kast laten bouwen in de bi-bliotheek. Zo kregen alle kinderen een vakje om hun kunstwerkjes veilig in te bewaren. Deze vakjes werden ook allemaal voorzien van een foto, zodat iedereen voortaan wist wat zijn vakje was.

In de sala cuna (baby-zaal) waren de meeste ventilato-ren kapot, waardoor het enorm heet was in die ruimte. Daarom kochten we er nieuwe aan. De keuken richt-ten we in met een nieuw vuur. Tot slot vulden we de bibliotheek aan met kleurboeken, potloden, … De ou-ders van Ellen kwamen ook nog op bezoek met heel wat materiaal voor de bibliotheek.

Dan werd het tijd om afscheid te nemen. We hadden een klein feestje voorzien met taart en een piñata en de oudste kinderen deden een dansje voor ons. Vóór we vertrokken hadden we posters gemaakt met foto’s van onszelf met de kinderen. We wilden een stukje van onszelf achterlaten in de hoop dat ze toch eens aan ons zouden terugdenken. Zij zullen in ieder geval al-tijd een plaatsje hebben in mijn hart!

7

“Ik was echt van die kindjes gaan houden...”door Lotte Bosmans, jongerencomité Noord-Antwerpen (NOA)

8

AFS en Europa Het snel veranderende Europa drukt zijn stem-pel op AFS als organisatie. Dit leidt tot nieuwe noden en uitdagingen voor AFS in een Europese context. Terra Incognita werpt een licht op het verband tussen AFS en Europa vanuit twee ver-schillende invalshoeken. We gingen in gesprek met Ulrike Lunacek, lid van het Europese Parle-ment en AFS-returnee, en Paul Claes, directeur van de Europese AFS-koepel EFIL.

Wat is jullie band met AFS en hoe zijn jullie erin gerold?

Ulrike: Op mijn middelbare school in Wenen in 1972 werden er folders uitgedeeld en een leerkracht vertel-de ons over de mogelijkheid om gedurende een jaar naar de VS te gaan. Dit leek me een uitgelezen kans om Wenen te ontvluchten en een tijd in the land of the free door te brengen. Ik stelde me kandidaat… en werd toegelaten! Bij mijn terugkeer heb ik mij inge-zet voor AFS in Wenen en Innsbruck. Nu volg ik AFS nog steeds via nieuwsbrieven. Ik probeer zoveel moge-lijk alumni-meetings bij te wonen. Ik kom regelmatig AFS-returnees tegen. Met een gemeenschappelijke AFS-ervaring in het achterhoofd is het altijd boeiend om van gedachten te wisselen.

Paul: Zelf heb ik geen AFS-achtergrond. Na mijn stu-dies ben ik naar Afrika vertrokken als vervangende le-gerdienst. Het werden dertien boeiende jaren in Zim-babwe. Op mijn 45ste, na twintig jaren activiteit in de ontwikkelingssamenwerking, zocht ik een nieuwe uitdaging. Ik miste de betrokkenheid van jongeren. Toen ik van de vacante positie op EFIL hoorde, heb ik niet getwijfeld: een boeiende sector met jeugd als doelgroep, een internationale omgeving en de moge-lijkheid om Europa beter te leren kennen. Een Eu-ropa dat sterk was veranderd gedurende mijn verblijf in Afrika. Twee van mijn dochters zijn wel op AFS-uitwisseling geweest, naar Panama en Zuid-Afrika. Ik ben gastvader geweest van een Thaise dochter en in mijn vrije tijd ben ik vrijwilliger in mijn comité.

Hoe heeft jullie buitenlandse ervaring invloed gehad op jullie carrière?

Ulrike: Zonder mijn AFS-ervaring zou ik niet staan waar ik nu sta. Op jonge leeftijd zoveel mensen ont-moeten uit de hele wereld en een jaar lang in een vol-ledig verschillende gemeenschap vertoeven, is bepa-lend voor je verdere leven. Zo raakte ik geëngageerd in activisme en organiseerde ik ontmoetingen tussen jonge Oostenrijkers en de Sloveense minderheid. Ik leerde dat het mogelijk is om dingen te veranderen in de wereld en dat ik daartoe kon bijdragen.

Vriendschappen met Zuid-Amerikaanse AFS’ers heb-ben me gestimuleerd om Spaans te studeren en om in ‘79 negen maanden door Zuid-Amerika te reizen. Zo ontwikkelde ik een sterk politiek bewustzijn en engageerde ik me bij mijn thuiskomst als journaliste, activiste en vertaalster in verschillende NGO’s. In 1995 nam ik als eerste openlijk lesbische politica deel aan de verkiezingen voor het Oostenrijkse parlement. Daar zetelde ik voor de groene partij tussen 1999 en 2009, als woordvoerster rond internationale, holebi- en ontwikkelingsthema’s.

Kortom, mijn AFS-ervaring heeft mijn leven gemar-keerd. Ik ben ervan overtuigd dat interculturele uit-wisselingen de hoeksteen zijn van een toekomstgericht onderwijssysteem. Ik kan jongeren niet genoeg op het hart drukken dat deelnemen aan internationale uit-wisselingsprogramma’s een enorme meerwaarde is.

Paul: Op 25-jarige leeftijd liet ik mijn vertrouwde omgeving achter mij om naar het onbekende Zim-babwe te trekken, een land dat net onafhankelijk was na een hevige burgeroorlog. De enige connectie met het thuisfront waren blauwe vellen luchtpostbriefpa-pier. Op intense manier ondergedompeld worden in een totaal andere cultuur en een nieuw continent ont-dekken, leven in een maatschappij die je ongekende kansen biedt, zowel beroepsmatig als in mijn vrije tijd, dit alles heeft van mij de persoon gemaakt die ik van-daag ben. Mijn leven in het buitenland en mijn tal-rijke reizen hebben mijn wereldbeeld veranderd. Mijn Afrikaans avontuur in de tweede helft van de jaren ’80 heeft mijn verdere leven en carrière ongetwijfeld be-paald.

Wat is de belangrijkste uitdaging voor AFS in Europa en zien jullie bedreigingen?

Ulrike: Aangezien ik niet meer zo betrokken ben bij AFS, ben ik niet helemaal op de hoogte van de the-ma’s die momenteel op de agenda staan van AFS in Europa. Het is waarschijnlijk niet eenvoudig om te overleven tussen de vele concurrenten. De armoede waarmee steeds meer jongeren geconfronteerd wor-den, lijkt me de grootste uitdaging. Uitwisselingen moeten toegankelijk gemaakt worden voor zoveel mo-gelijk jongeren.

“Interculturele uitwisselingen zijn de hoeksteen van een toekomstgericht onderwijs.”

Ulrike Lunacek

9

AFS en Europa Uitdagingen voor de toekomstPaul: Rekening houdend met het feit dat AFS niet de enige organisatie is in Europa die uitwisselingen aan-biedt, en wetende dat een verhoging van het Europese budget voor mobiliteit bijkomende organisaties zal aantrekken, is het belangrijk om de concurrentie een stap voor te blijven met hoge kwaliteitsstandaarden en een sterke interculturele leercomponent.

De voorbije jaren zagen we een krimpend marktaan-deel bij veel AFS-organisaties in Europa. AFS moet zich versterken op vlak van structuren, capaciteit, kwaliteit, financiën, competenties,... Daarnaast is een nog sterker gevoel van solidariteit nodig tussen de AFS-organisaties, waarbij zwakkere organisaties kun-nen rekenen op meer steun en er gezamenlijk oplos-singen worden gezocht voor problemen.

De Europese Commissie stelt dat tegen 2020 de helft van alle jongeren tussen 16 en 29 de kans moet krijgen om deel te nemen aan een uitwisseling. Het is belang-rijk voor AFS en EFIL om in deze nieuwe omgeving hun meerwaarde te bewijzen.

Hoe kan AFS haar missie actualiseren in de huidige Europese context?

Ulrike: Uitwisselingsprogramma’s zijn de kern van waar de EU voor staat. AFS speelt daarin een cruci-ale rol: jongeren helpen verstaan dat diversiteit in deze snel veranderende wereld op alle vlakken een enorme meerwaarde is en geen bedreiging.

Paul: Het aanbieden van mobiliteit op zich is niet langer voldoende. De pedagogische doelstellingen en inhoud van uitwisselingsprogramma’s krijgen steeds meer aandacht. Daarom is het belangrijk om de link te leggen met intercultureel leren en actief burgerschap. Alle AFS-organisaties moeten in dialoog treden met de verschillende onderwijsautoriteiten en zich waar-devolle partners tonen in dit overgangsproces.

BIO Ulrike Lunacek Ulrike trok in 1972 met AFS naar de Verenigde Staten. Momenteel vertegenwoordigt ze Oostenrijk in de fractie van De Groenen in het Europees Parlement. Daar zet ze zich onder andere in voor gelijke rechten voor vrouwen en ho-lebi’s.

BIO Paul ClaesPaul is Secretaris-Generaal van de European Federation for Intercultural Learning (EFIL), de koepel van alle 27 Europese AFS-organisaties. EFIL besteedt veel aandacht aan netwerking en lobbywerk op Europees niveau.

“Het is belangrijk om de concurrentie een stap voor te blijven met hoge kwaliteits-standaarden en een sterke interculturele leercomponent.”

Paul Claes

Heb je dromen voor AFS?

Ulrike: Mijn droom is dat AFS haar uitwisselingen toegankelijk maakt voor minder gegoede jongeren en dat alle AFS-studenten in Europa het Europese Par-lement bezoeken tijdens hun uitwisseling, vooral het prachtige Parlementarium. Dit bezoekerscentrum toont het Europese Vredesproject van zijn ontstaan tot nu, een mooie brug naar de vredesmissie van AFS.

Paul: Om onze positie in Europa te versterken, droomt EFIL ervan om het lidmaatschap uit te breiden naar alle staten van de EU. Daar zijn we nog een eind van af… En zou het niet mooi zijn als AFS de Nobelprijs voor de Vrede mocht winnen in 2014, ter gelegenheid van de 100ste verjaardag van AFS?

Voor de zesde zomer op rij organiseert EFIL de Volunteer Summer Summit, een zomer-kamp voor alle Europese AFS-vrijwilligers. Dit jaar gaat het door in Denemarken van 21 tot 26 juli. Inschrijven is mogelijk tot 15 april via efilsummersummit.org/2013/, waar je ook meer informatie vindt. Stuur vervolgens ook een mailtje naar liesbet.vanmechelen@afs.org. AFS sponsort de eerste vijftien inge-schreven vrijwilligers met €50.

ZAN

And the beat goes on...

10

11

Leraar zonder grenzendoor Koning Robin Bergé, AFS-evenementenpool

Sinds begin februari ben ik terug in Maleisië, na mijn uitwisseling in 2005-2006 zowat mijn tweede thuisland. Deze keer ben ik hier echter niet als stu-dent of toerist, maar als leraar. GroepT, de Leu-vense hogeschool waar ik de lerarenopleiding volg, geeft haar laatstejaarsstudenten de kans om hun laatste stage in een land naar keuze te volgen. Het was voor mij snel een uitgemaakte zaak welk land dat zou zijn. Het heeft wel wat voeten in de aarde gehad om alles geregeld te krijgen, aangezien ik de eerste buitenlandse stagiair in mijn gastschool ben. Na de goedkeuring van het plaatselijke ministerie kon ik dan toch met een gerust gemoed vertrekken.

De ontvangst op school hier was zeer hartelijk. De leerkrachten zijn allemaal zeer behulpzaam en de leerlingen uiterst nieuwsgierig. In de klassen waar ik wiskundeles geef zitten 40 tot 50 leerlingen, maar dat valt beter mee dan je zou denken. Naast het lesgeven organiseer ik ook enkele projecten rond internationale thema’s en bege-leid ik het badmintonteam op school.

Het is zeer interessant om het schoolleven in Maleisië eens te zien vanuit het perspectief van de leerkracht nadat ik een jaar lang hier als student geweest was. Daarnaast is het ook heel verrijkend om het verschil te zien tussen de onderwijsmethodes in België en Maleisië. Grote klassen, vooral de leerkracht die praat, strenge discipline en een rijke variëteit aan naschoolse activiteiten zijn slechts enkele van de opvallendste verschillen.

Ik verblijf bij mijn gastfamilie van weleer, op een boogscheut van de school. Het weerzien met hen was hartver-warmend en ik voelde me meteen weer thuis. Ook de reünie met de vele klasgenoten en andere oude bekenden zorgt ervoor dat deze stage nu al een nooit te vergeten ervaring is!

AFS-comités hebben speciale gewoontes. In deze nieuwe rubriek stellen we u graag voor aan de mas-cottes. In deze editie: De Mectus!

Het moet KV 2010 geweest zijn... De eerste keer dat de Mectus, een mix van Mechelen en Cac-tus, officieel het levenslicht zag. Menig vrijwilliger van andere comités heeft toen kunnen ondervinden dat wij een prik-kelbaar comité kunnen zijn wanneer wij onze zin niet krijgen.

De Mectus is niet zomaar een ‘mascot-te’. Anders dan sommige andere zoge-naamde ‘mascottes’ van andere comités, heeft de Mectus wel degelijk een reden van bestaan. Ten eerste is een cactus een bron van leven. Hij houdt het water in zijn kern opgesloten om er op die ma-nier lang van te kunnen genieten. Een sterk-houder in barre tijden zeg maar. Een houvast voor onze vrijwilligers.

Ten tweede heeft de Mectus ook een psychologische oor-sprong. Iedereen kent wel het idee achter ‘de kern van de

ajuin’ waarbij iedere laag van de ajuin voor een laag van een persoon, zaak, maatschappij enzovoort staat. Bij de Mectus is dit net zo. Bij ons staan de stekels van de cactus voor verdediging tegen het onbekende om dan, wanneer de stekels eenmaal overwonnen zijn, de prachtige kern van

de Mectus, en dus van de AFS-ervaring, te zien.

Jongeren zijn ook zo. Als ze iets nieuws zien of gaan beleven zijn ze vaak ongerust of zelfs bang voor het onbekende. Maar naarmate ze meer en meer in contact ko-men met het nieuwe, blijkt vaak dat het toch niet zo slecht is en gaan ze zich er-voor open stellen om op die manier van het nieuwe iets vertrouwds te maken.

De Mectus dient uiteraard niet alleen voor serieuze dingen. Hij is ook een waardige

aanvulling op onze activiteiten. De Mectus is dat beetje méér dat van Comité Mechelen een warm, gezellig en bovenal supergemotiveerd vrijwilligersteam maakt!

We MEC your day, your year, your life!

Comité-mascottes

Ellis: Ik ben een maand geleden als wereldwerker naar Ghana vertrokken. Over de tijd die ik hier nu ben, kan ik alleen maar positief zijn. Ghana is geweldig! Heer-lijk weer, zeer vriendelijke mensen, lekker eten, prach-tige natuur en fijne stranden!

Ankie: In 1981-82 ben ik naar New Mexico (VS) ge-trokken. Ik woonde er bij een warm Mexicaans gezin en had drie zussen en een broer. Ze waren vrij arm, maar ik ben er met open armen ontvangen. Ik heb er een fantastisch jaar gehad, al moest ik wel wennen aan een klein huis waar ik nauwelijks privacy had en een dorp waar weinig te beleven viel (er was enkel een bioscoop!).

Helaas heb ik daar ook voor het eerst discriminatie aan den lijve ondervonden: wonen bij Mexicanen was genoeg voor sommige blanken om nooit een woord met mij te willen wisselen. Dat was erg confronterend, net als het complete gebrek aan solidariteit in die indi-vidualistische samenleving.

Toch heb ik vooral mooie herinneringen aan dat ma-gische jaar dat mij gemaakt heeft tot wie ik ben. Ik heb nog steeds contact met mijn gastfamilie en enkele vrienden. AFS laat letterlijk grenzen wegvallen! Een leuke anekdote vond plaats op weg naar New York. Twee AFS’ers die in hetzelfde dorp verbleven, een Britse en een Argentijn, begrepen niet hoe hun landen vijanden konden zijn in de Falklandoorlog, terwijl zij zo’n innige vriendschapsband hadden. Op die busreis werden een Britse en een Deen verliefd en ze zijn nog steeds happily married with kids.

Na mijn uitwisselingsjaar ben in nog vrijwilliger ge-weest in Gent. Op één van mijn laatste activiteiten ben ik trouwens de vader van mijn kinderen tegengeko-men. Later hebben we nog een Ierse wereldwerker in huis gehad, al was dit spijtig genoeg geen groot succes.

Ellis, denk jij eraan om je bij je terugkeer voor AFS te engageren?

Met veel plezier zelfs. Dat wist ik al vóór ik naar Gha-na vertrok, na de wegwijs- en oriëntatieweekends. Eerst wil ik me engageren als vrijwilliger en later als ik een eigen huishouden heb, zal ik zeker overwegen om gastmama te worden.

Heeft jouw ervaring invloed gehad op Ellis’ beslissing om naar Ghana te gaan?

Ankie: Ik vertel regelmatig over mijn AFS-uitwisse-ling en misschien heeft dat haar wel gemotiveerd. Al is het volgens mij vooral een kwestie van persoonlijk-heid. Mijn jongste dochter zie ik dat niet onmiddellijk doen. Van Ellis ben ik wel overtuigd dat ze AFS-bloed door de aderen heeft stromen.

Ellis: Mijn mama heeft mij zeker geïnspireerd, aan-gezien zij er altijd zo enthousiast over vertelt en me enorm motiveerde om een AFS-ervaring op te doen. Daarnaast wou ik ook gewoon een tijdje pauzeren, weg van school en het land uit... De beslissing om met AFS te vertrekken was snel gemaakt.

Goe

d g

ezi(e

)nGoed gezi(e)n

12

Ankie over Ellis: “Ik vertel regelmatig over mijn AFS-uitwisseling en misschien heeft dat haar wel gemotiveerd. Al is het volgens mij vooral een

kwestie van persoonlijkheid.”

Een AFS-uitwisseling bepaalt je leven. In vele gevallen wordt het een passie, die soms van genera-tie op generatie wordt doorgege-ven.

Het verhaal dat we hier brengen is dat van een mama en haar dochter.

Ankie Vandekerckhove vertrok in 1981 naar de Verenigde Staten als wereldstudent. Haar dochter Ellis zit een goede dertig jaar la-ter in Ghana als wereldwerker…

Vertel eens iets over jullie buitenlandse AFS-ervaring?

Is het een voordeel dat één van de ouders zelf op uitwisseling is geweest?

Ankie: Misschien wel, maar al bij al moet je toch steeds, in heel andere levensomstandigheden, je eigen AFS-verhaal schrijven. Anderzijds begrijp ik Ellis’ en-thousiasme en misschien kan ik beter begrijpen wat ze meemaakt dan iemand die geen AFS-ervaring heeft.

Ellis: Dat klopt. Ik ben er zeker van dat ik mijn AFS-uitwisseling volledig anders aan het beleven ben. Al-leen al omdat ik in Ghana zit, nog steeds een ontwik-kelingsland.

Heeft een buitenlandse ervaring een grote invloed op de keuzes die iemand

in zijn verdere leven maakt?

Ellis: Ik denk er al lang aan om iets te gaan studeren waarmee ik later voor NGO’s kan werken, zodat ik de kans krijg om naar ontwikkelingslanden te gaan om er hulp te bieden. Sinds ik in Ghana ben, denk ik daar nog meer aan. Dus ja, AFS heeft zeker invloed op je keuzes in het leven...

Ankie, zie jij een verband met je latere werk als kinderrechtencommissaris?

Ankie: Wat ik zeker meedraag, is een sterk gevoel van tolerantie. Ik heb een hekel aan elke vorm van uitslui-ting of onrechtvaardigheid. Mijn eeuwige drijfveer –mensen- en kinderrechten– is waarschijnlijk dankzij AFS aangewakkerd: het idee van all different, all equal leefde al langer, maar is versterkt door wat ik in New Mexico heb meegemaakt.

Ook mijn politiek bewustzijn werd er geactiveerd. De voordrachten die ik gaf over mijn land deden me beseffen hoe goed we het hier hebben. Ik denk aan sociale zekerheid, daar nog steeds geen evidentie. Ik hou van de VS, maar op vlak van solidariteit hebben ze nog veel werk. Ik heb er schrijnende armoede gezien, zowel in mijn gastgezin als bij hun familie in Mexico. Dat heeft een stevige indruk nagelaten.

13

Goe

d g

ezi(e

)n

“Ik kijk ernaar uit om onze ervaringen uit te wisselen, met dertig jaar verschil én een brede Atlantische Oceaan ertussen.”

Ankie

“Ik ben er zeker van dat ik mijn AFS-uitwisseling volledig an-ders aan het beleven ben.”

Ellis

Hoe denken jullie te kunnen bijleren van elkaars buitenlandse uitwisseling?

Ankie: Ik hoop vooral dat Ellis persoonlijk groeit en dat ze met boeiende verhalen terugkomt over een land dat mij volkomen onbekend is. Ik kijk ernaar uit om onze ervaringen uit te wisselen, met dertig jaar ver-schil én een brede Atlantische Oceaan ertussen.

Ellis: Geen idee... Ik weet wel dat ik veel bijleer over de basisnoden in het leven en dat ik alles veel meer zal appreciëren als ik terugkom. Ik denk maar aan de al-omtegenwoordige elektriciteit, wat in Ghana absoluut niet vanzelfsprekend is.

Op dertig jaar tijd is AFS waarschijnlijk veel veranderd…

Ankie: Voor zover ik kan oordelen, denk ik dat AFS in positieve zin geëvolueerd is: er zijn meer landen be-trokken, er is veel diversiteit in de uitwisselingen en een sterk en duidelijk engagement.

Ellis: De grootste verandering volgens mij, is het aan-tal bestemmingen. Moest het nog altijd alleen de VS geweest zijn, zou ik waarschijnlijk geen AFS-uitwisse-ling gedaan hebben...

Kijken jullie uit naar het weerzien?

Ellis: Momenteel nog niet, eerlijk gezegd... Ik ben nog maar net in Ghana, dus nu kijk ik alleen uit naar mijn verdere ontmoetingen en belevenissen. Maar ik zal mijn familie natuurlijk in de armen vliegen bij mijn terugkeer!

Ankie: Ik kan niet wachten! Nee hoor, ik mis haar heel erg, maar ik ben blij dat ze deze kans gegrepen heeft. Ik wens haar nog prachtige maanden toe. Juni zal er trouwens veel sneller zijn dan gedacht. En ons huis is zo netjes nu de grote sloddervos even weg is. In haar gastgezin is het elke zaterdag ‘kuisdag’. Ik ga proberen om haar aan dat schema te houden!

Moeder en dochter op uitwisseling

14

Misschien heb je al horen waaien dat AFS haar kantoor in Mechelen gaat verbouwen…

De renovatieplannen raken nu in stroomversnelling. Daarom willen we niet alleen een tipje van de sluier oplichten, maar zijn we ook een en al oor voor je idee-en over je ideale AFS-kantoor.

Bij het uitwerken van de verbouwingsplannen heb-ben we ons laten leiden door een aantal specifieke aandachtspunten. Met een hele hoop ingrijpende ver-anderingen hopen we het AFS-kantoor om te toveren tot een aangename en warme ontmoetingsplaats voor onze heel diverse doelgroep.

De voormalige meubelzaak waarin het kantoor van AFS gevestigd is, moet plaats ruimen voor een open plek voor jongeren en vrijwilligers, waar spontaan kruisbestuivingen ontstaan, waar ongedwongen con-tact gelegd kan worden en waar verschillende doel-groepen zich thuis voelen. Daarom leggen we ook sterk de nadruk op het rolstoeltoegankelijk maken van ons kantoor en van de diverse ontmoetingsruimtes. Verder zullen we aangename en gezonde werkruimtes creëren door het vochtprobleem in ons kantoor gron-dig aan te pakken en op te lossen.

Zoals je weet, heeft AFS zich een tijdje geleden ge-engageerd om haar werking meer ecologisch verant-woord te maken. Het startschot hiervoor werd gege-ven op 3 december 2011 met een boomplantactie in Schoonaarde. Om de focus op duurzaamheid niet uit het oog te verliezen, werd de eco-werkgroep in het leven geroepen. Initiatieven die tot nu toe genomen werden, gaan van de overschakeling op bamboepapier en het bannen van flessenwater tot het ondertekenen van het jongerenpact 2020 en het invoeren van een aantal energiebesparende maatregelen. Ook voor de renovatie van het AFS-kantoor willen we van duur-zaamheid een speerpunt maken.

Bij duurzame renovatie denken we in de eerste plaats aan isolatie (dak, gevel en vloer) met ecologische ma-terialen. Daarnaast besteden we ook aandacht aan de verlichting van het kantoor. Daar willen we de na-tuurlijke lichtinval verhogen door het installeren van lichtkoepels en dit combineren met energievriende-lijke verlichting. Het vernieuwde kantoor zal ingericht worden met gerecycleerde meubels. In een volgende fase willen we een ecologische toets geven aan de ver-bouwing met de aanleg van een groendak. Met deze duurzame stappen verbeteren we automatisch ook het welzijn en de gezondheid van de medewerkers, vrijwil-ligers, jongeren en alle bezoekers van het kantoor.

Tot slot sluit de renovatie van het AFS-kantoor aan bij het grote herinrichtingsplan dat de stad Mechelen voor de stationsbuurt heeft uitgewerkt. Het project Mechelen in beweging wil de stationsbuurt opwaarde-ren en aantrekkelijk maken voor jonge initiatieven en maakt plaats voor nieuwe openbare ruimtes, voorzien van recreatiemogelijkheden en groen. AFS springt op de kar door het creëren van een ontmoetingsplaats voor jongeren. In dit kader zal ook de voorgevel in-grijpend gerenoveerd worden. Met respect voor de richtlijnen van de stad, wordt het onthaal het frisse en aantrekkelijke gezicht van AFS, met een openhartige, warme en klantvriendelijke uitstraling.

Zo hebben we je in een notendop een eerste blik laten werpen op onze verbouwingsplannen… Wil je zelf een bijdrage leveren en met ons delen wat jouw dromen zijn voor de ideale AFS-ontmoetingsplek, aarzel dan niet om ons een seintje te geven via bilitis.lauwers@afs.org. Uiteraard ben je van harte welkom op de Alge-mene Vergadering van zaterdag 23 maart voor een ge-detailleerde visuele voorstelling van de verbouwingen.

Kantoor in bewegingdoor Bilitis Lauwers, medewerker communicatie

Met een hele hoop ingrijpende veranderingen hopen we het AFS-kantoor om te toveren tot een aangename en warme ont-moetingsplaats voor onze heel diverse doelgroep.

15

AFS Familienieuws

Geboortes• 21 december 2012: Lars, zoontje voor Leen Van Der Straeten (AFS kantoor) en Femke Paredis• 4 februari 2013: Leena, dochter voor Katrien Jansen (werkgroeplid Trainerspool) en Jorge Maya

Als Maradona het zegt...

When you choose for AFS,

prepare yourself for something nice.

Another culture and new friends,

it’s time to finally roll the dice.

Break the border of your life,

leave your nest once and for all.

Trust yourself to spread your wings,

make the drop, survive the fall.

Het initiatief Fraternité 2020 is opgericht om de uitwisselingsprogramma’s van de EU – zoals Erasmus of Europees vrijwilligerswerk (‘European Voluntary Service’ - EVS) – te verbeteren, om op die manier bij te dragen aan een verenigd Europa op basis van solida-riteit tussen haar burgers. Het aantrekkelijker maken van zulke uitwisselingen stelt burgers van de EU in staat om tijd door te brengen in een andere lidstaat, en om zo te ontdekken wat een verenigd Europa voor hen betekent. Daarnaast ontwikkelt men door deze ervaring interculturele vaardigheden en begrip voor andere culturen. Dit heeft een onmiskenbaar positief economisch, sociaal, en cultureel ef-fect op het hele continent.

AFS heeft dit initiatief als organisatie al on-dersteund. Kan jij je ook vinden in deze op-roep? Betuig dan ook jouw steun op http://nl.fraternite2020.eu/

Tijdens de ‘AFS-één-tegen-allen’ op Tweede

Wegwijsweekend toverden Elias, Victor en Enya

onderstaand meesterwerkje uit hun mouw:

Dagen Zonder Vlees

‘Daag jezelf uit om 40 dagen minder vlees en vis te eten. Draag

zo bij aan de collectieve ecologische besparing!’, zo luidt de slag-

zin van Dagen Zonder Vlees. Per vegetarische dag bespaar

je 11m² op je ecologische voetafdruk of 1/3 van je dagelijkse

voedselafdruk, 1100 liter water en 2,1 kg broeikasgassen! De

ecologische voetafdruk verkleinen, daar willen we bij AFS

ook graag aan bijdragen… Onze talrijke trans-Atlantische

vriendschappen zijn immers niet bevorderlijk voor het mi-

lieu en mogen best op een andere manier gecompenseerd

worden. Vandaar deze warme oproep aan alle AFS-sympa-

thisanten om zich aan te melden op de website van Dagen

Zonder Vlees en toe te treden tot de AFS-groep.

http://www.dagenzondervlees.be/nl-BE/team/detail/AFS

AFS’ers in Bolivia laten zich van hun beste kant zien...

16

Continue that journey throughout 2012!

Prettige Feestdagen!

trotter, de beste bagageVan reizigers voor reizigers

*De korting: (1) is enkel geldig via de webshop van de uitgeverij en dus niet in de reguliere boekhandel; (2) wordt verrekend nadat je het boek in de web-shop hebt toegevoegd aan je winkelmandje; (3) geldt enkel indien je gebruik maakt van bovenstaande actie-url en dit (4) zolang de voorraad strekt.

Surf snel naar www.lannooshop.be/afs en geniet van 15% korting* op alle Trotter-titels. Betalen kan online of via eenvoudige overschrijving.

trotter city (met uitneembarefull color stads-plattegrond)amsterdambarcelonaberlijnbrussellondennew yorkparijsromewereld-bestemmingenargentinië –chileens patagoniëbali – lombok

braziliëchilichinacubaegypteguatemala – yucatan – belizenoord-indiazuid-india – goaisraëljordaniëkenia – tanzanialaos – cambodjamadagaskarmaleisiëmarokkomexico

nepal – tibetperu – boliviasenegal – gambiasri lankathailandturkijecaliforniaoostkust-usazuidwest-usavietnamwest-canada/ontariozuid-afrikaeuropese bestemmingenbelgiëbulgarije –

roemeniedenemarkennoord- en midden-duitslandwest- en zuid-duitslandnoord-engeland – waleszuid-engelandfinlandgriekenlandgriekse eilandenkretahongarijeierlanditaliaanse merennoordoost-italië

noordwest-italiësardiniësiciliëtoscanezuid-italiëijslandkroatiënoorwegenoostenrijk en wenenpolenportugalschotlandcataloniëmidden-spanjenoord-spanjezuid-spanje

tsjechië – slowa-kijezwedenfranse bestemmingenaquitaineardecheauvergnebourgondiëbretagnechampagne –ardennecorsicacôte d’azurdordogne-lot & garonneelzas – vogezen

franche comte – jurafranse alpenkastelen van de loirelanguedoc-roussillonmidi-pyreneesnord pas-de-calaisprovenceaccommodatie-gidsenchambres d’hôtes in frankrijkhotels en restau-rants in frankrijk

trotter, de beste bagagetrotter, de beste bagagetrotterVan reizigers voor reizigers

*De korting: (1) is enkel geldig via de webshop van de uitgeverij en dus niet in de reguliere boekhandel; (2) wordt verrekend nadat je het boek in de web-shop hebt toegevoegd aan je winkelmandje; (3) geldt enkel indien je gebruik maakt van bovenstaande actie-url en dit (4) zolang de voorraad strekt.

Surf snel naar www.lannooshop.be/afswww.lannooshop.be/afsen geniet van 15% korting* op alle Trotter-titels. Betalen kan online of via eenvoudige overschrijving.

nu 15% kortingop alle trotterboeken!

AFS Vlaanderen - H. Consciencestraat 52 - 2800 Mechelen - info@afsvlaanderen.be - 015/79.50.10