Tekst en Uitleg

5/10/2018 Tekst en Uitleg - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/tekst-en-uitleg 1/27



12 Handeling

In forma tieve

opening

Opening in de

handeling

Gesloten einde

Open einde

Cydische hande/ing

Bijdeze opening lijkt het soms een saai verhaal te worden, en je kunt de nei-

ging krijgen maar een stuk over te slaan. Dan loop je wei het risico de rest nie

goed te snappen. (Even doorbijten dus!)

Je valt als het ware metje neus in de verhaalboter, ook al weet je echt nog n ie 1

precies het wie, wat en waarom van alles wat je leest.- - ~ ~ - - ~ - - - - - - ~ ~eel mensen waarderen dit wei, want net verhaal Iijkt meteen spannend!

7. Bij e'en gesloten einde is het verhaal voor je gevoel oak echt 1 > . 1 it.

Aile woblemen zijn opgelost en je voelt je blij met een haR 1 : ' : end.

De meeste verhalen hebben zo'n gesloten einde. Veel mensen houden ervan

dat een verhaal goed afloopt en alles weer op zijn pootjes terecht komt.

(Misschieo ben jij wei iemand die eerst de laatste bladzijde leest om te vveten

hoe het afloopt?!)

8. Bij een ope n einae is Het verhaal \(001' je gevoel nog nie t echt uit

Aile problemen zijn oiet opge[ost, omaat de schrijver wil dat de lezer oaar

zeit over nadenkt. Je blijft dus als lezer met een sterke drang zitten, te wi! Ie n

weten hoe net verder gaat.

Oat kan sorns heel vreemd overkomen. Het is net of het verhaal ni.et af is, of de

schrijver niet wist hoe het verder moest. Nou, d<lt is dus niet zoo De sctirijver ·,'.I i

)UISt, dat jij als lezer als het ware met hem meedenkt over mogeli'ke op'lossin-

gen. (Beaenk, dat de oploss ingen van jouw eigen levensproblemen je ook niet

allij op een presenteerblaadje worden aangeboden!)

De gebeurtenissen of situaties uit het begin van het verhaal hoeven niet precies

aan het eind weer terug te keren. Is de tekst wei bijna letterlijk hetzelfde, dan

werkt dat vaak heel komisch .

..-~. .." . . . . .-.._---~~.-.-..--.-- .. -.~--~-



Vragen en opdrachten 13

S/6. Hie r staan twee verschillende openingen van verhalen.

Ian

i-

liet

et

:J e

10

iiet

Hoofdstuk 1

De lczcr inaakr kcnuis met CCIl z ckcrc ErikPinkstcrblorn, en met de voornaamstc inscctcn die

oris vadcrla nd bcvolkcn. Hij wordr voor de ZOIl-

derliugstc {eiten gcplaatsr, ell vraagt zich op her

rind vall dir hoofstuk af waar dit J iles cigenlijk naar

toe rno ct.

De klcinc Erik lag, juise op hct ogcnblik dat dir

bo ekjc begint, in her oude bed van grootmoeder

Pinksrerblorn met de troonhemcl en de zijdcn

kwasten, en keck over de rand vall het blauke

laken de schernerige kamer in.

Uit: Erik, door Godfried Boman!

\

Zcndagrnorgcn 24 oktobcr 1943 om halfzcvcn

ging de bel. Thea Kocndcrs schrok nict want het

was hct bcllctjc van Ccrt, kort-Hng-korr, de inzctvan Mcndclssohns Italiaansc Svmfo nic. Antoinette

stond al naasr haar bed.

Hij deed her Ieeslarnpje aan. 'Ceen SD,' zci hij.

Zc had een paar sccoudcu nodig am hclcrnaal

wakkcr tc worden, ccn jongc J LIllO. her blonde

haar , dar zc straks zou opsrckcn, in ccn dikke

10 vlecht over haar linkerschouder, Toen klaardcn

haar ogen op tot hclblauw en ze zei met haar

1011)e, toch besliste stem: 'Ren alsjeblieft naar

bencden voor hij w e e r belt, dan schiet ik mijn

ochtendjas aan. '

Uit: D e r on de v a" '43, door Henri Knap

a, Welke opening is informatief en welke is in de handeling?

Motiveer je antwoord.

h. Welk soort opening verwacht je in detectiveromans? Waarom?

718. Welk soort einde verwacht je in een sprookje? En in een spionage roman?

9. Dit is hat begin van 'Adriaan en Olivier' van

leonard Huizinga:

en

e

iI

5

J .c ·1-

~j~

10

· s

15

Het W:l.S in her allerholst van de nacht, Twee grate

volle manen srondcn met verwijtende gezichten

aan de herncl,

'Hoe hard rijden wij nu?' vroeg ik,

'Zesennegentig,' zei Adriaan en draa ide achreloos

het stuur drie keer rondo

'WHe rijden wij nu?' vroeg ik,

'am de rnarkr in Rittenburg,' zei Adriaan.

'Rittenburg is een prachtig oud stadje,' zei ik, 'Her

bezit een fraai middeleeuws stadhuis, met een

monumentale trap.'

'Nee,' zei ik, toen het lawaai was opgehouden,

'het bezat een fraai middeleeuws stadhuis, Kijk nutach eens war je gedaan hebt! Je kunt toch niet

met een auto deze monumenrale trap op!'

'Is die auto van u?' vroeg de agent.

a. Welk soort einde verwacht je bij een cydische opbouw?

b. Klopt dat hier? . -

En het laatste hoofdstuk eindigt zo:

'Hoe hard rijden wij nut v(oeg ik na een tijdje.

'Zesennegentig,' zei Adriaan, en draaide herstuur

drie keer rond.

'Waar rijden we nu?' vroeg ik.

5 'am de rnarkt inRittenburg,' zei Adriaan.

Ik keck angstig op.

'Pas op, Adria;m,' riep ik, 'wij hebben de stadhuis-

trap nu al eenkeer in puin gereden_'

'Ben keer,' zei Adriaall, to en het lawaai opge~

to houden had, 'je kunt niet tellen, vent.'

'Adriaan,' zei ik en schudde de overblijfselen van

mij af 'Kom mee. Korn onmiddellijk mee. Daar

kornt die agent uit het eerste hoofdsruk weer aanell ik kan dit aUes niet nag cens beleven.'

15 'Nee: zei Adriaan, 'dat zou te veel van het goede

ziju.'

En hand in hand renden we weg - naar dee!

twee .._



(

,I.

24 Figuren

Figuren n s . Figuren zijn de hanaelenCle personen in een verhaal.

Meestal zijn de figuren mensen, maar oak dieren en allerlei fantasiewez.elkunnen als verhaalfiguren optrcdejj,

Figuren zijn de dragers van de handeling. Zoals een verhaal niet zonder bane

IiTig Kan bestaan, zo is er een handeling denkbaar zander figuren.

gebeurt, dan moet dat met iets of iemand gebeuren.

De schrijvet kan je op drie manieren informeren a ver de figuren:

1 - door de gesprekken in het verhaal;

Je kunt een figuur leren kennen door wat hij over ziehzelf, over zijn eigen

gedachten en gevoelens vertelt, of door wat anderen over hem zeggen. Ook

un Je bepa alde karaktertrekken afleiden uit de manier van praten, dus door

het taalgebruik van de figuur .. -. ..

- aoor het gedrag van de verhaalfiguren;~=--"""":"--

~e kunt het innerlijk van figuren oak leren kennen door de manier waarop z

zich gedragen en door hun reacties or het gedrag van anderen.

J- door de beschrijving van de verteller.

Tenslofte krijgt een fjguur gestalte voor ons door de ree tstreekse beschrijvi nS

van zijn uiterlijk, typiscfie Renmerken, zijn kleding. Dol< een schilderi ng va n de

woonpraats, het nUls en het interieur kan van belang zijn om figuren te karak·

teriseren.

Welk verhaal je oak leest, het is altijd belangrijk je een goed beeld te vorme n

van het innerlijk van de personen .. Meestal gaat het een srhrijver in h oofdza a k

om een uitbeelding van kerek ters en hun eventuele ontwikkeling.

In de meeste verhalen zijn niet aile figuren even belangrijk. Er zijn hoofd-

~jg uren en achtergrondfiguren.

Fla t character 16. Achtergrondfiguren hebben een flat diaracter dat in de loop \':an

het verhaal niet verandert en waarvan de reacties voorspetb aar zij •

fen flat character wordt in het begin van het verhaal kart en krachtig ge-

typeerd. Je krijgtairec een oeeld van een bepaald type, met zeer herken-

oare eigenschappen.

Zo'n bepaald type verandert weinig meer door de q ebeurtenlssen. Daardoor

kun je oak vaak van tevoren al voelen aankomen hoe. hij in bepaalde situaties

zal reageren.

Round character

Een round character leer je langzamerHand steeds beter kennen. Zo'n kar8 k-

ter verdiept en ontwikk it zich Alles in het verhaal is erop gericnl het·karak-

ter steeds beter vorm te geven, levensecht te maken.



· Vragen en opdrachten 25

15/17 . In het verhaal 'Het scherrn' vertelt Marga Minco over het bezoek van

lens drle W.A.-mannen aan een ziekenhuis en de indruk die dat maakt op de andere

patienten. (De W.A. was de weerafdeling van de N.S.B. in de Tweede

Wereldoorlog . Jmde-

lets

Het scherm

ok

lor 5

ze

!Or--. , . . j r - - t ·

l,(

rak-

15

en

aak

20

,ijn.25

1-

De dag daarop kwamcn de fal1lilielcdcn van Nellie.

Zodra zc in de dcurcpening vcrschcncu vcrstomdc

her gepraat V311 de bczo ckcrs die a] 0111 de bcddcn

zatcn , Of iemand cen scin had gcgevcll dat zc stil

mocsten zijn , Her waren drie W.A.-manncn. De

oudsrc, ecn tanige yijf[iger met grauw kortgcknipt

haar, liep vo orop. Hij hield zijn pet als e cn akteu-

tas onder zijn ann geklemd. Zijn koppel- ell

schouderriern glornmen.

Met een korte, ingehouden pas marchecrden dedrie de zaa] door, strak voor zich uitkijkcnd, de

vrije rechterarm gelijk opzwaaiend, Achter hen aan

kwam een vrouw, eveneens geheel in het zwart

gekleed.

Bezockers die met hun rug nan het middcnpad

zaten keken niet om. Maar de ogen van de parien-

·ten, rechtop in hun bedden met extra kussens in de

rug, volgden de sroer tot bij achter het scherrn

-verdwenen was, waarna de gesprekken op ge-

dempte toon wcrde n voortgezet,

Even later stond mocder YOOr me. Ze had er eerst

geen erg in, maar to en ze goed en wei naast me zat

keek ze om zich heen en ontdekte her scherrn.'Is dat een ernstige patient?' vroeg ze, terwijl ze

ceu gebaat: naar achteren maakte, Aan een van de

spijlen van her scherrn hing een pet. Die had. ze

blijkbaar ook niet opgemerkt. Het was cell zwarte

pet met een glimmende klep. Her riempje erorn-

heen had een gesp in her midden. Op de hoag

. 1 ( 1 opstaaudc voorkant van de pet zat cell oranjc-

zwartc drichock met ccu wolfsangcl. Hij hing 20

dat ik hem vlak hoven het hoofd van miju rnocde r

zag. !k ging war lager liggcn. De pet ble.ef zicht-

baar, zodat ik nog meer ouderu ir zaktc en ten

35 slottc onder de dekens kroop.

'Hcb je 't koud?' vroeg mijn mo edcr vcrbaasd.

De pet was achter haar rug verdwencn, maar nu

zag ik de cndcrkant van het scherm, dunne ijzeren

poten met zwenkwicltjes en daarrussen zwarte

40 hakken van laarzen, ecn voct van de vrouw in e en

veterschoen met bobbels op de neus. Mijn moederdraaide zich opnieuw om. Met ecn ruk ging zc

rechr zitreu, schoof haar sroel dichter naar me toe

en keek me geschrokken aan.

45 'Daar gebruiken ze dus ook 'n scherm voor,' fluis-

terde ze.

De pet was weer in mijn gezichtsveld gekomen en

ik ging nu maar op mijn zij liggen.

\lIe begonnen steeds zachter re praten en rnijn

50 moeder zat ongernakkelijk op haar stoel te draaien,

alsof ze het gevocl had dat de \V.A. ons door het

scherrn heen in de gaten hield.

'Her is misschicn betel: dat je zondagsniet meer

komt,' zeik.55 '] e zier 't.'

'Ja', zei ze, 'ik zie 't.'

Een kwartier voor tijd stond ze op en ging weg.

Uit: Tirad., door M>rga Minco

a. Indit fragment informeert Marga Minco je op drie manieren over de figuren.

Op welke drie manieren beschrijft ze de W.A.-mannen? .

b. Je kunt.in dit korte fragment moeilijk van round of flat characters spreken.

WeI kunnen we de waarschijnlijke hoofdfiguren van het verhaal aanwijzen.

sk- Wie zljn dat, denk je? En wie vormen hier de achtergrondfiguren?

ak- c. Welk voorwerp wordt bij herhaling onder je aandacht gebracht? Waarom?



26 Ruimte en tijd

- Ruimte. __

\/,

liS ..

18. Ruimte is de plaats ",an handeling of de situatie waarin de figurr,

e ruimte kan meer of nrinder belangrijk zijn voor het verhaalgebeuren

De ruirnte kan oak cen bepaalde sfeer hebben die het gebeuren of de

figuren belnvloeot.

Ook de rulmte vormt een bela ngrijk structuurelement. Het leven voltrekt zic

altijd in een bepaalde ruimte. Wij bevinden ons altijd op een zekere plaats 0

in een situatie waar wij de invloed van ondergaan.

Een schrijver kan door de ruimte te beschrijven de stemmingen of gevoelens

van zijn figuren karakteriseren.

19. Het begrip tijd geeft het tijdstip aan waarop het verhaal

afspeelt'(ck \..'('d ..: - / d , " · t"F/J

Ook de tijd kan meer of minder belangrijk zijn voor het verhaalgebeuren.De ti'd kan heel nauwkeurig worden aang~even of slechts vaag aangedLJi

Tijd isrninder belangrijk voor een verhaal dan handeling, figuren en ruimte.

Soms kunnen we het tijdstip preciesin een jaartal of datum aangeven, sorns

blijkt uit het verhaal aileen dat het 'vroeger' of 'nu' speelt.

Ook de duur van het verhaal is niet altijd precies aan te geven.

20.

De verhaaltijd isde tijdsduur van het verhaal, dat is het aantat minuten,

uren, dagen, maanden of jaren die in het verhaal vertefd worden, vanaf het

begin tot het einde van het verhaal,

let erop, oat het begin van de verhaaltijd niet noodzakelijk oak het behet verhaal vormt. Bijvoor6eefd een oorlogsverhaal kan best 101943 beginnen,

maar het deroe hoofdstuk kan zich helemaal in 1940 afspelen. Als het laatste

hoofdstuk in 1945speelt, is de verhaaltijd 5 jaar.

Ook hoeft een schrijver van ditzelfde verhaaf niet aile oorlogsjaren te vertel len.

Hij kan 'stukken tljd' weglaten en bijvoorbeeld aIleen die jaren 1940, 1943 en

1945 beschrijven. Op bladzijde 28 lees je daar meer over.



figuren

euren.

f de

rekt zichilaats of

zoetens

eh

oe ur e n,

angeduid.

·uimte.

I,soms

(

uten,

..anaf het

,egin van

leginnen,

laatste

vertellen.1943 en


18. Gerard Kornelis van het Reve over ruimtewerking;

lcrnand bcvindt zich in cell hotclkarncr ell voclt

zih ccnza.nn, Men lao dan schrijvcn: 'Hij beyond

zieh il l de hotclkamcr. en vocldc zich ccnzaarn.'

Dar hill voldocnde zijn JI~ die ccnzaamhcid in he!

vcrhnal gC~'nbclrngrijkc [uucric hccfi, geell drijf-

veer vo o r cell handclir.g is. Maar ah die ccuzaam-

he id vall c·s~clltiel.: b cce kcnis is , dan hccft die

enkclc rcgel ouvoldoc ndc krachr. He! is dan ~OIllS

vee] bctcr 111ll her wo ord ccrizaamhc id of ccnzaam

1 0 in het gchcd nice rc r.oerncn , doch sirnpelweg de

kamcr, de lichtinval, de geur, het uitzicht, de

achtcrgclarcn toficcpapicrtjcs of sehillcn, het rneu-

bilair, de larnpjcs, op de juistc wijz e te bcschrijven.

Dc gczamcnlijkc atrributcn roepen dan de ce n-IS zaamhcid vanz elf op, zonder dar de lezer zelfs ee n

ogcublik Ja il he r woord denkt, e n met cell vee]

duurzarncr en indringcrdcr effect, want b U de reeks

attriburcn zijn cr bcslis: wei em pJar, die de lezer

vasthoudr, en oubcwust, 215 diep geldig crkcut.

a. Welk verschil maakt Van het Reve hier tussen het noemen van het woord

'eenz aarnheid' en het beschrijven ervan?

b. Wat bedoelt hi) met 'attributen' in regell0?

c. Denk je, dat watVan het Reve hier zegt aileen vcor het begrip eenzaamheid

geldt?

19/20. In het volgende fragment .zie je, dat ruirnte en ti)d sorus zeer

nauwkeurig door de schrijver worden vermeld.

Rotterdam, 14 mei 1940

Er heerste luchtalarrn. en velcn bevonden zich in

de schuilkelders van het raadhuis. Ik begreep

echter, dat ik cr rne cr belang bij had te trachten

weer naar huis te kornen en mij met de mijnen tc

5 verenigen, die mij die morgen al ongaarrie haddenzien gaan. Ik begaf mij daarom op de verlaten

straat, haalde mijn BetS van de muur en haastte mij

huiswaarts. Ik sloeg geen acht op het af en Jan

gaand luchtalarm, allee n op het rinstinctief gevoel

dat mij de tocht door de lege straten deed voorr-

zetten of onderbrekeri. Met anderen schuilde ik bij

het Hofplein in de porriek van een sigarenwinkel,

tot het instinct van de minste onveiligheid mij

vandaar weer verdrcef Ijlings ging het weer ver-

del:, buiten adem en veradernend tegelijk bereikte

ik ons huis.

10

4 ,'.

(~.,~

15

a. Wuarom is de titel in een tekst als hierboven functioneel, dat wil zeggen:

welke bedoellng heeft de schrijver daarmee?

b, Probeerde verhaaltijd van dit korte fragment te bepalen,

Uit: OntlJ. lrsfudt mei, door _--\:-:~honjcDanker



(

(

r

I

'.

28 T j j d

21.hronoloqisd:

tijdsverfoop

Niet-chronofogisch

tijdsverfoop

Continu tijdsverloop

. Niet-contirwtijds-

verlooo

ChronoJogiscn wWzeggen. zoals de klok loopt, in de volgorde van de

gewone tijd.

22. Bij een riiet-chronoloqisch fijds verf e o p spelen de gebeufienissen

ich niet in de volgorde at zoals in de werkelijkheid.

verhaalligt, wordt verteld.

Je zou ook kunnen zeggen: er zitten geen 'gaten' in het tijdsverloop.

Als iemand je thuis vraagt: 'Wat neB je gedaan op school?' en je noemt a 1 5

antwoord aile vakken van het lesrooster op die je die dag achtereenvolg ens

hebt gehad, dan kunnen we dat als een chronologisch en continu verhaa (

beschouwen .

24. Bij een niet-continu tijdsverloop worden sornr:nig(Lge~~.c...-.--",:;_;,,-.J

door [arrq er e tijdsperiodes anderbroken. --"'"'"

Bij een niet-continu tijdsverloop wordt niet de gehele tijd tussen begin en

einde van het verhaal verteld. Erworden als het ",'are stukken tijd overge-

slagen.

Je zou nu kUFlnenzegge~: er zitten 'gaten' in het tijdsvedoop.

Een schrijver vertelt natuurlijk meestal aileen de belangrijke gebeurtenissen.

Als er een uur, een paar dagen of een jaar tussen die gebeurtenissen ligt die

voor hetverhaal niet van belang zijn, worden die niet verteld.

Als j e iemand over je lesrooster vertelt, maar je zegt aileen wat je het tweede,

vierde en zevende uur hebt qehad, vertel je niet-continu, want je [aat delen

weg.

Soms laat een schrijver heden, verleden en toekomst voortdurend door elkaar

lopen.Dit heeft dan voor de betekenis van zijn verhaal natuurlijk een bepaa Ide

bedoeling, maar het maakt het begrijpen van zijn werk er niet a I tijd gema kk e-

lijker op!

Veel modeme schrijvers kegelen aile tijdsbegrippen nogal eens door elkaa r.Daarmee wordt het onzekere en chaotische van onz e huidige tijd uitgedrukt.

\

Wanneer de chronologie en de continuTteit van een verhaal door elkaar lopen,

kan het wei eens lastig zijn ze te onderscheiden. Maar als je het voorbeeld van

het lesrooster als verhaalvorm in je achterhoofd houdt, korn je er altijd uit.

(Kijk maar op bladzijde 30.)



zich in

.sen

niet in

jerJing

zonder

n het

10

3 1 s

ier

Il(

15

issen

n en

!rge-

sen.

die

eede,

len

IkaarI

pa Xr I

I

a k ( \, .

ar ,

ukt,

open ,:l van

t.


20 ten. De volgende dag werd ik met zes karner-gcnotcn her hotel uitgezer.

Hct hceft nu ccn andere naarn, maar h et kcpcren

bard met de conrourcn van Afrika en Ztlid-

Arncrika hangt nag steed, naast de deur. De

25 karncrs zijn kleiner, de prijs is war hoger, de stap el-

bcddcn zijn verdwcnen. Dc eigcnaresse lijkt everi-

ccns vcrbouwd. Haar brilmontuur hcrinncrt aan

'68, niet haar gezicht. De vorige droeg een onver-

woestbaar permanent, deze heeft elke krul ver-

JO loren. Die van vroeger was gevulder, die van nu zo

mager en wit als de Gauloises tussen haar lippen.

Ook hing er to en geen knorrend jongetje in de

lift, Die jongen sluit het vouwhek, drukt op de

knopjes en doet een motor na. Al knorrend dreunt

35 hij zijn achtergrond tegen de wand. Zijn achtcr-

hoofd is zo plat als een plank. 'Imbeciel,'

vertrouwt het kamerrneisje mij bij het brengen van

een extra deken toe.

21f24. Adriaan van Dis schreef schetsen en verhalen, die hij onder andere

bundelde in 'Casablanca'. Hierin staat ook het verhaal 'Het mussejong',

waarvan hier het begin voIgt.

Ret is 1984

Uit: Casablanca, door Adriaan van DiS"

Als je de tijdsstruciuur van een verhaal of vsrhaalfraqment wilt onderzoeken,

kun je het beste als voigt te werk gaan:

a. Leeseerst de hele.tekst door en bepaal de tijd wanneer de gebeurtenissen

zich afspelen. Noteer die, .

b. 8ekijk nu begin en eind van de handeling en reken uit hoeveel tijd daar

ongeveer tussen ligt. Je noteert deze vertelde tijd.

c. Leesde tekst nog eens over en kijk of er ergens tijdswisselingen zljn, bljvoor-

beeld van heden naar verleden of omgekeerd. Noteer die plaatsen met

regelaanduiding en bepaal zo of het verhaal chronologisch verteld is of niet.

d,Uitg\lande van wat je bij c. hebt gevonden, zoek je nu uit of de verschi!lende

tijdsdelen van het verhaa Icontinu zijn verteld of nlet.

Ik zir in L'C1l l110rsig hotel. \. c le voctstappcn zij 11

l l 1 i j op de lopcr voorgcga":l. Dc eigcriarcssc liccfc

311c k lar htcu al C<:115 ccrd~~ .;,,:; gchoord. Hct hotel

biedt gccn zcep, de hnuddockis rc klein en 11~ vijf

:; uur 's middugs wordt b<:{ \\',,:::r nice mccr warm.

De kam cr Ill'eft nicrs Jan gc;. ::-m, De d ckcns rui-

ke n nan bruid suach t. H e ; Q;::'ung naar d e ruzic

daarn a. Dr.: buurt is rallzig. OF a c : zebra's z ic jc hoc

slechr tcr been de zich m e: boodschappcn haasren-

de vrouwcu zijn. De m~::n,,:-. hebbcn rafels aan

hu n pijpen.

Voar hun ccthu izcn z inge.: itArabieren drocvigc

deunrjes uit het vadcrland.

lk Iiep 3 1 cerder door dcz c boo.nlozc arrnoestrarcu.

Ik wilde weer ccns slape n in her Hotel pour les

arnis d'Afrique ct d'All1eri~ui; du Sud. Terug naar

mijn eersre hotcl in Parij s , Ik :;eb er de rnei-revo-

Iutie nag mecgemaakt. Mi_in rol was bcscheidcn: ik

heb van het balkan 'boc' ;::ero~pen tegen de agen-



30 T i d

(

.. .,,

r Terugverwijzing

Toekomstverwijzing

Kljk, als je je lesrooster nou even als een 'verhaal' beschouwt, zijn er

ogelijkheden van tijdsstructuur:

1. 1e uur- Engels

2e uur - wiskunde

3e uur - geschiedenis

4e uur - Nederlands

5e uur - vrij

6e uur - economie

7e uur - informatica

2. 3e uur - geschiedenis

2e uur - wiskunde

Se uur - vrij

Ie uur -informatica

6e uur - economie

1e uur - Engels

4e uur - Nederlands

3.1euur-Engels

3e uur - geschiedenis

Se uur- vrij

7e uur - informatica

4. 7e uur - informatica

2e uur - wiskunde

5e uur - vrij

1 e uur - Engels

dit is £hron%gisch niet-contlnu, want:

- ae tijdsvolgorde klopt met je horloge. f i llaarc

- niet aile onderdelen zijn genoemd

niet alles \Vat je gedaan nebt.

In het·tljdsverloop van het verhaal kunnen korte onderbrekingen voorkornen,

die de chronologie of continu'iteit niet ernstig onderbreken. Het zljn korte

tussenvoegingen in het verloop van het verhaal, die naar het verleden of de

toekomst wijzen.

25. Een terugverwijzilflg of flash-bal(k is een k0rt;-=o~n~~

gebeuren dat zich afsReelt in het verleden.

Vaak vind je de terugverwijzing in de vo I'H~~imlerir::lgvan een van

de figuren.

lezer om verder te lezen, want je bent benieuwd naar \'Vat er aat qebeutenl

Flash-backs en toekomstverwijzingen mogen de chronologie van het verhaal

natuurlijk niet te veel verstoren. Toeh kun je soms rnceilijk bepalen of je nu te

maken hebt met een (grote) flash-back in e eri overigens chronologisch verhaal,

of dat er sprake is van een volledig niet-chronologisch verhaal, Oit is op zich niet

belangrijk, als je de struetuur van de tijd maa r doorziet en het verhaal begrijpt.

5

10

15

\

[

d

11

20 3.

d

8. AI

W(

fre

b. He

c. O~

zel

d. v«mE

c. Ve



, er vier

inu verhaal

Ie van de

breking

totvtinu

Ivane klok-

'een weg te

1n( :

'loge, maar

id, je vertelt

»continu:

in de

niet vertelde

voorkomen,

ijn korte

eden of de

end[ .

I1 ~ e n van

Itnog staa t

, wat de ver-

rikkelt [e a Is

rat gebeuren!

t verhaal

of je nu te

t ch v o rh a a l,

s op zich niet

lal begrijpt.


19/26. Zo maar een verhaaltje am de tijd te bestuderen:

De tijd stand stil

Dc start verlicp nicr er~ \'101. Er schccn icts aan dehOOgtclllctcr te mankcrcn. Vincent had cr al cell

hdc tijd aan zittcn prutscn el verklaardc tcnslottc

met cc n grijns. dat wc hCI maar mocstcn probcrcu.

Als we tor n haddon gcwctcn wat OIlS nog allcmaal

huvru he r hoofd hing (of mo et ik zeggc'll: onder

hct hoofd) dan zoudcn we nooit zijn vertrokkcn ...

Maar goed, we stcgen dus op en aanvankclijk leek

Jiles goed IC gaan. Hct weer was rcdclijk, de motor

HI van am klcinc sportvlicgruigjc bromde tcvrcdcn en

Vincent float vals ern liedje van Veronica.

Na cc n paar uur berciktcn we her hinncnland, dat

als cell grauwc witte ondoordringbaarhcid onder

ons lag. In de bcwooud e wcreld had her al dagen-

15 lang behoorlijk gesneeuwd,: maar hier le ek ons her

woud veranderd in ecn poollandschap.

Die sneeuw en de born en hcbben am gered. Toen

de motor uitviel probeerde Vincent het toestelletjc

in glijvlucht tc laten dalen, en de bornen kwarnen

z u als ijaige geraamtes op ens af De stoot kwarn niet

direct. Eerst klonk een schuren tegen de onderkant

van de machine, krakcn en knarscn. Het leek of de

wcrcld vcrging rocu tonncn snceuw en rakkeri

rcgcn de cockpirramcn worden gcsmetcn.25 TUd kan vrccrnd vcrlopen. Soms rekken secoridcn

zich tot urc n, dan weer lijkt ccn etrnaal in enkelc

ogenblikken voorbij te zijll gesncld. Het enc

moment dat we omlaag srortten deed mij denken

aan Illij 11 kindertijd, rocn ik, opgestcokt door mijn

3{J vricndjcs, 's winters op her dak vall de school was

gcklommen. Ais een Icvcnde meeuwpop troonde

ik op de top van war ccn glazen ijsberg leek. Toen

ging hct ijs onder rnij glijden en ik ze ilde in tome-

lozc vaart de diepte in. Oak aan die val seheen

35 geell einde te kamen, her duurde ee uwen voor ik

op de gtond belandde , de tijd stond stil.

Mctersdiep boorde ons vliegtuigje zich in de tak-

ken van hct woud. De staart brak, de widen ver-

splinterden en de boordradio krakre in elkaar, Her

40 heefi dagen gekost hem te repaLeren. Er kwamen

toen nag vliegtuigen over die naar am zochten.

Maar dat is nu al maanden geleden. Ze hebben ons

opgegeven . ...

a. Als de tijd niet precies is te achterhalen, moeten we die afleiden uit de

weinige gegevens die ons ter beschikking staan.Wanneer speelt zich dit

fragment af?b. Hoe staat het met de chronologie van dit verhaal?

c. Op twee plaatsen wordt de continuHeit onderbroken en wordt va n een

zekere tijdsperiode nlets verteld, Waar?

d. Welke toekomstverwijzingenen welke terugverwijzing zie je? Noteer ze

met de regelaanduiding.

e. Verklaar de titel.



.r:r I

32 Vertelwijxe

Vertelwijze

. r -~ ·_

(

Commentaarverhaal

.,.. .{

,

27. De verrelwijae is de m nier waarop een verte ller hat verhaal aan de

lezer hekend maakt.

We spreken ook van vertelf!_erspectiet, dat is de manier waarop ons betved-iaal wordt overgedragen. De verteller is dan dus eigenlijk diegene

door wiens ogen wij de gebeurtenissen zien. ----.-,

Let op: de verteller is niet de schrijver maar hi' kan wei overeenkomsten

In de middeleeuwen werden op markten en kastelen verhalen verteld door

randreizende zangers (minstreels of troubadours) en vertellers (spraoksprekers).

Omdat de rneeste mensen zelf niet, konden lezen, was een verhaal dus echt jets

am naar te luisteren.

Tegenwoordig heeft het lezen het luisteren helemaal verdrongen. Tach wekken

de meeste verha len nag altijd de indruk dat ze verceld worden. In feite is dat

natuurlijk ook zoo I'

Vaor wat betreit de msoier v an v en el le n heert e en 5 ch ri jv er d ri e m oge li jk he de n:

- het ik-verhaal:

- het hij/zij·verhaal.

28. In liet commentaarverFiaal speeltCIe verteller zelf geen rol in _het

verhaal, hi] is aileen maar verteller.

Blj het cammentaarverhaal spreekt rnen-v"'a-n-e-€-n-a-u-c""f""o-r~i7.e-li'e-v-e~rt~e-1fer.

Deze neemt geen deel aan de handeling maar vertelt die in de ik·vorm of

de wij-vorrn. ~ ~ ~ ~ - - - - - - - - -u en dan revert hi) commentaar op oe verhaa flguren of op de geoeurte-

nissen en soms richt hij zich rechtstreeks tot de lezer,

De verteller in een commentaarverhaal is alwetend en almachtig ao lijkt het. 25

Hij troont als een godheid boven zijn verhaalwereld. Als een poppenspeler

heeft hi] alte touwtjes in handen en aile verhaalfiguren gehoorzamen aan zijn

wil.

Af en toe kan hij die almacht en alwetendheid ook laten blijken, Hij spreekt

dan zijn toehoorders, dus de lezers, rechtstreeks toe en maakt toespelingen op

het lot van de figuren en de afloop van het gebeuren (die hij immers kent!) .

De commentaarverteller of auctoriele verteller lijkt op iemand die bi] een karnp-

vuur zijn toehoorders een spannend verhaal vertelt.

a. '

I

b..

C.I



rerhaal aa .... d e.

arop ons het:

diegene

:enkomsten

erteld door

~proQksprek ers),

lal dus echt iets

n. Tach wek ken

Infeite isdat

mogefijkhed I;';H:

(

1rol in het

rertelter.

e ik-vorrn of

Ie gebeurte-

, zo lijkt net.Ipenspeler

smen aan zijn

Hij spreekt

espelinqen -op

ners kentl).

e Y o " )cn ka rnp-

(


21{28. Godfrfed Bomans heeft een heel geestig boekje geschreven over de

zogenaamde rnernoires van een minister, 'Pieter Bas' ..Hij begint dat verhaa I in

de trant van de oude historische romans uit de voriqe eeuw:

Bcscheiden inleiding

,,(/rt -den vcrr anieiaar d ez cr m rm o ir es Ort , dCII .~cJ! l1S1cJl

l(l(lrf! des lezers a J It WCI1dCtJ ell ZUllC wcl"'illclldhrid ill

It roepen.

5

U allen, die dit bock in handcn nccmt, groet ik

recht harrclijk.

Ik weet nietgoed hoc te bcgiun cn, maar ik mo ct

icrs zeggen, andcrs wit ge van dit bock n iets be-

l U grijpen. Het is narnclijk nict af. De mccste becken

die verschijnen, zijn af; ik gcloof wei dar ~it door-

gaans het geval is. Onlangs las ik in de courant dar

op een der Hawair-c ilandcn ce n bock was uit-

gegeven - door cen zekeren N. Smith, indicn ik

15 mij wel herinner - en dat boek was ook nier at':

Maar het werd oak niet verkocht, en dus tclt dit

geval nict mel', vind ik.

Neen, men kan van dit werk zeggen wat men wil,

maar het is uniek. Het is werkelijk jets heel bijzon-

20 ders..Want niet alleen is er gcen einde, maar men

kan ook met recht twijfelen aan een begin. Op

welk punt immers vangen ge....oorilijk de mernoires

van een staatsrnan "an? Wel, op het ogenblik'dat

hij schuchter begint staats man te worden, laten "Jij

25 zeggen op zijn vijf en twi ntigste jaar, En dit is nujuist her punt waar deze memo ires ophouden.

Natuudijk, men kan toomig worden, dat weer ik

heel ·goed. Maar is her niet aardig wanneer er af en

toeccns .een boek verschijnr, zonder begin, zonder

30 cindc, err zonder eigenlijk middcustuk? \Vant oak

hct middenstuk, moet ge weten, is aan twijfel

ondcrhevig,

Uit: Pietrr Ba», door Codfried Bornans

a. Welke vertelwij'ze past de schrijver hier toe;

Motiveer je antwoord.

b. 'Piete.r Bas' is geschreven in 1937.

Waaraan merk je dat o.a.?

C. Wat zijn rnernolres?



_ 3 _ 4 v _ e _ _ r _ t _ e _ ' _ w_ i _ j _ Z _ _ e I1t!lk-verbest

Hljlzij-verhaal

_,r.

l : · 0 · · _V

".r-'._C'.

~ _ _ , ~ -

.'

c~.i)-' ,.-~.

/.

s.,

.{;,\./

2

I-

k

29. In het ik-verhaal speelt de verteller zelf een rol in het verhaal, filij

vertelt dus over eigen belevenissen.

De verteller spreekt hier in de ik-vorm, maar is niet alwetend. In het striK:te

ik-verhaal kan hij de qeb eurtenissen en andere personen imm·ers aileen maar

vanuit zichzelf beoordelen.

Let op verschillen met net commentaarverhaal: bi] het ik-verhaal spee t de

verteller zelf e cn min of meer bclauqrijke rol in het geheel.

---.--;:)Oij het commentaarverhaal staat iii) buiten de handeling.

Bij het commentaarverhaal is de verteller alwetend, hij duikt dus in het i'1nerli'k

van aile verhaalfiguren. Daardoor leer je aile karakters kennen.

:5

30. In het hijlzij-verhaal is geel1 zichtbare verteller aanwezig, waarooor

het lijkt of bet verhaa r ':I!ichzelf vertelt'.

Bij het hijfzij-verhaal spreekt men van een ver130rgen verteller. Deze

verschuilt zich als het ware achter het verhaal. zodat het Iijkt of er helema al

geefl verteller aa nwezig is.

De verborgen verteller spreekt in de hijfzij..:D2Lm. HijMn alwejgnd zJ'ndemonstrem dat dan.niet nadruk~ .

--;. .'.

Een verborgen verte ler Kan zijn almacFil en alwetenafieia nletdirect taten

blijken, want dan zou hij immers zichtbaar worden! Cilok hij troont-als een god

50ve de vernaalwel'eld, maar meer als een verborgen camera.

Zo kan hij - net als de 'cornmentaarverteller - de lezer vooruitblikken geven

over het verdere verloop van het verhaal en over het lot van de personen, maar

meer terloops, onopgemerkt en niet zo nadrukkel ijk als de cornrnentear-

vertetler .

De structuur van de verborgen verteller geeft de schrijver aile mogelijkheden

tot psychologische beschrijving van aile verhaalfiguren. Ongemerkt ben je als

lezer/toeschouwer aanweziq in aile situaties, je denkt en vaelt mee met aile

personen en je voigt het gebeuren op de voet.

Het is misschien geen wonder dat dit de meest voorkomende vertelwijze is, al

kiezen vele moderne jonge schrijvers oak wei de ik-techniek_

a. \

b..

c_

d. ~



verhaal, hj

In het stri k te

iers a IIeen maar

I~peelt de

oed kennari .

1_

lin het lnne r lilk

rterk metde ik-

ijn h";d kru ipt''\./-- ': volle dig

( a nders ziJn of

tig, waa.rdoor

fer. Deze

of er helem aal

tend zijn,maar'

irect laten

nt als een god

tken geven

)ersonen, m aa.r

terrt=ar-

(

IgeDjkheden

'kt hen je als

ee met aile

telwijze is, al

Vragen en opdrachten 3S

27/30. Oit is een fragment uit de roman 'De stille plantage' van Albert Helman,

Het verhaal speelt in Amerika, in de tijd dat daar nog slaven werkten op de

katoenplantages.

De verreller

Tcrwijl zijn vingers spceldcn met de drogc cacao-

notcn, begon hU hct vcrliaal met de ecuwigc zin ,

die klonk ais een covcrformnlc rtAliondokca kid-

jana mmodja.... er was cens eel) jongeling.' De

5 andere negers zateu gchurkt op de gladde vloer van

de droogLoods, en zagen niet op naar Lindor, die

zerelde bovcnop de cacao-balen, tcrwijl hij in cell

sple et mer de noten spcelde_Maar zijn woordcu

waren als de tnge muziek van regen op her zinken

I() dak, het stemde ons stil en aaridachtig, soms

zuchtte cr iernand, en een vrouw die in ecu deur-

post stand, kreunde medelijdende woorden tocn

Lindor het verhaal deed der rnarteling.

Voor rnij was het een zeldzaarn voorrecht, dat ik

15 als blanke zijn vertelling rnocht komen horen.

'Master Albert. moet niet lachen ,' had Linder

gezegd, 'want her zijn kinderachtigheden die ik

verteL' En hij wist niet dat ik bewonderend naar

hernzar te Iuistcren, in mijn hoek, op cen cacao-

20 baa], terwijl her flikkerende olielarnpje zijn lang-

gerekte schaduw tot aan mijn voeren liet dansell_

Tocn ik voor her eerst op de planrage bij oom

Richard kwam, had hij eens rerloops ill een ge-sprek gezegd: 't Is netzo;n raar verhaal als die

25 Linder verzint.' En bij deze gel.egenheid hoorde ik

van de soirees in de cacao-Ioods.

Ult: De 'ti flepl •• fage,.door Albert Helman

a. Wat is hier de vertelwijze? Waarom? .

b. Merk op, dat er in ditfragment feitelijk nog een

verteller optreedt. Wie? Hoe zou je die willen noemen?

c. Heb jij als lezer van verha len een voorkeur voor

een bepaalde manier van verteHen? Waarom?

d. Neem onderstaand schema over en vul de vertelwijze in:



36 Ide e

Idee

Matieven

In het algemeen schrijft een schrijver niet zo maar. Hij wit in een verhaal

bepaalde belevenissen, zijn gedachten en gevoelens of zijn mening over iets

geven. Hierover gaan de volgende drie punten:- idee;

- motieven;

- thema.

31. De idee is de grondgedachte van een verhaaJ, waaruit de bedoe-

(ingen van de schrijver kunnen blijken.

Die bedoelingen kunnen zijn:

- het simpelweg vertelten van interessante belevenissen;

- het uiten van eigen gevoefens of levensovertuiging;

- het geven van de eigen mening overeen of ander probleem.

fen combhratie hiervan is natuurlijk oak mogelijk.

Je weet dat een verhaal in ieder geval bestaat uit een of meer gebeurtenissen.Nu is het zo, dat in de werkelijkheid die je zelf dagelijks meemaakt, een enkele

gebeurtenis meestal isverbonden met talloze andere qebeurtenisserv. Je staat

echter nocit zo gauw 5 tH bij een eventueel verband tussen die versch iIlende

gebeurtenissen. Een schrijver doet dat juist wel, '

In een verhaal zijn de gebeurtenissen zo geordend, dat ze begrijpbaa r en be-

oordeelbaar worden voor de lezer. Maar . .. de schrijver heeft alles zo geordend

en begrijpelijk gemaakt als overeenkomt met zijn oordeef. Hij kan het verhaa I

dus zo structureren, dat zijn prive mening, visie of levensovertuiging erult blijk t,

Daarom is het herkennen van de idee enorm belangrijk am een verhaa I naar

juiste waarde te schatten. Tach kan idee-herkenning wei moeilijk zijn, omdat de

bedoelingen van de schrijver in het verhaal verborqen liggen. (Als de idaeen er

duimendik opliggen, is het meestal niet leuk meer am te lezen!)

Het herkennen van de idee en dus het begrijpen van het verhaal wordt makke-

lijker als je al iets van de ldeeen en het leven van de schrllver afweet. Oit kun je

bereiken door jets over de schrijver op te zoeken in een letterkundeboek en

door meer becken van deze schrijver te lezen, Want vaak vind je dezelfde

grondgedachten in verschillende werken van een schrijver terug.

32. Motieven zijnalgemeen bekende onderwerpen uit het dagelijks

leven, die, we herkennen omdat we ze ook in ons eigen leven zouden

, kunnen opmerken.

Motleven zljn belangrljke zaken, die we in het dagelijks leven om oris heen

waarnemen. Daarom kunnen we ze oak herkennen in een verhaal en er dan

een bepaalde betekenis aan hechten. Door mati even gaat het verhaal voor

ons leven.

Motieven VOrmen de bouwstetien voor een verhaal. In elk verhaal zitteri dus

vele rnotieven.

Motleven zoeken is: kijken naar alles watje als lezer in het verhaal apvalt en

wat je voor de ontwikkeling van het verhaal belangrijk lijkt.

Let er ook op, dat in het werk van verschillende schrijvers vaak dezelfde

motleven worden gebruikt. maar dat de ene schrijver daar een heel andere

uitwerking aan kan geven dan de andere,

r : » : . . .-- - -t-~ !: !"')I . : / '~.

", t,.,' ,Jc-'1 :{:-' ./- .' . . . . ~~

~

..... !-

..) -!.

- O\"!"lt! . 1 . . : q J/)C~

,J ij

e.:

't'

(



___ B~c~:.

rhaal

lover lets

bedoe-

urtenissen.

een enkel e

'1. Je staat

lill-,.~

( .

ar en be-

geordend

at verhaal

eruit bll[kt ,

aal rraar

1,omdatde

!ldeeen e r

'dt makke-

Oit kun je

rock en

elfde

:elijks

ft.zouden

\~n( 'en

er. ~I' dan

aalvoor

en dus

valt en

Ie

idere

Vragen en o p d r a c h t e n 37

31133. We gebruiken de volgende journalistieke tekst om je te laten zien hoe je

idee, thema (zie paragraaf 33) en motieven kunt opsporen.

Her nieuwe Israel

In Sodom, Jail de Rodc Zcc, zitten we cen gbasjc

sinaasappclsap rc d riuk cn. Er houden twce jeeps'

stil. 13cmand met CCIl achttal jongcl1s en twcc

mcisjcs. Zander hun oudcrs .ooit gezicil tc hcbbcn,

wee r ik d a r d e kind e rcn zcke r and crhnlf maa l zo

groot zijn als hun vadcrs ell mocdcrs. Dc auto's

zien cr uit alsof Hollywood ccn telegram heeft

1 0 gezonden: stuur direct rwcc jeeps, die de hoofdrol

kunncn spelcn in een oorlogsfilm. De jongclui zijn

iets van het leger. Maar war? Hun uniformen zijn

erg aan de nonchalante kant, In de auto's ligt e cn

arsenaal. Stenguns en een berg pacrooribanden er

15 losjes tegenaan.

Ik prob ecr crachter te kamen war de jongelui zijn.

Ze zijn spraakzaarn genoeg, maar ze vertcllen niets,

Ze hebben cen week vakantie. En regclijkertijd

.hebben zc een rnilitaire opdracht. Ze leggen in

20 hun. wijze van optreden een koelbloedige onver-

schrokkcnhcid a:1I1 de dag. die bij hun hele wczcn

bchoort. Ze zockcn iets in de auto's. Ze smijten

hun wapcns ovcrhoop , rukken aan de patroon-

bandon, gonicn met revolvers. Als ze verder willen

2S gnn, blijkt con motor nier op gang te willen ko-

men. Eon knaap van rniustens 1,90 meter schroeft

her luchtfilrcr los. Uit de jeep haalt hij een [luit-

kctcl zonder fluit. Die blijkt benzine te bevatten.

Daarvan mikt hij ecn scheut in de carburator , Zie

30 zo, de motor loopr weer.

De fluitkctel, nog voor driekwart vol met benzine,

wordt op het plankje mast de chauffeur gezet. Die

zit ondcrtussen sigaretjes te roken.

Als ik hem probcer duidelijk te maken dat hij le-

35 vensgevaadijke dingen doet, grijnst de chauffeur.

Dan rijden ze verdcr. Richting Gazal De jongens

hebben de gestalte en de onvcrschrokkcnheid van

picniers in een vijandige omgeving.

Uit: Air d< Ja g Ial gi,ta<II ..., door Moyer Sluy«,

a. Voor het herkennen van de idee vraag je je dus af: Wat bedoelt de schrijver

met dele tekst? Wat wit hij er eigenlijk mee zeggen?

Hier wil Meyer Sluyser waarschijnlijk de indruk weergeven die hij tijdem een

reis door Israel vlak na de Tweede Wereldoorlog van het jonge lsraelische

leger krijgt . Zijn bedoeling is: laten zien hoe nonchalant die jonge soldaten

in hun gedrag zijn, maar tegelijkertijd hoe kien ze zijn in hun gesprekken

(Ze verraden niets over hun opdracht!) en flink (pioniers)!

Deze idee reid je oak een beetje af uit sommige woorden die in de tekst

voorkomen: 'Hollywood' (regel 5), 'nonchalant' (regel 8),'koelbloedig' (regel

13), 'onverschrokkenheid' (regel 25).

b, Het theme is het antwoord op de vraag: Wat is het hoofdonderwerp van de

tekst? 1e moet dus eigenlijk proberen in een woord te zeggen, waar het ver-

haal nu precles over gaat: 1e hebt daarvoor vaak een goede hulp aan de titer

Hier gaat de tekst kennelijk over het naoorlogse Israel, althans een aspect

daarvan, Aan het voorbeeld van die koelbloedige soldaten laat de schrijver je

lets zien van het land zeals dat zich na de wereldoorlog heeft vernieuwd.

c. Motieven vind je door te kijken met welke gegevens de schrijver zljn ver-

haal in elkaar heeft gezet. Ous je zoekt naar de gewone dingen die erplaatsvinden en die je herkent omdat je je er iets bij kunt voorstellen.

In deze tekst zijn dat op een rijtje:

- het op een terrasje zitten (cafebezoek, toerist zijn in het buitenland);

- de vergelijking met een oorlogsfilm (je hebt er allernaal wei eens eengezien);

- het gepruts met die motor;

- sigaretjes roken bij een open benzinetank (je kent het gevaar).



( '

38Th e ma

Thema33. Hct thema is het ene centrale probleem waarop het hele verhaal is

gebaseerd en dat tot uitdrukking kornt in de motieven.

Een therna is altijdiets algemeens. Het is een uitgebreid en veelomv attend

gegeven, waar de schrijver zijn hele verhaal omheen heeft geschreven.

Het thema is voor de meeste schrijvers dus eigenlijk een soort uitgangs punt.

Verschillende schrijvers kunnen op hetzelfde thema heel verschillende verhalen

schrijven! Zelfs kan een en dezelfde auteur een gelijk thema in verschillend

werk totaal anders uitwerken.

He! thema wordt door een schrijver zeit vaak al aangegeven in de titer van het

verhaal. Veel titels betekenen dan ook rneer; dan je bij de eerste keer Ie zen

denkt. Daarom is het goed over een vreemde titel even na te den ken en er in je

verhaalanalyse een verklaring voor te geven.

VoorbeeJden van bekende theme's:

oorlog, liefde, seksualiteit, drugsgebruik, ouderdom, eenzaamheid, dood,

dlerenliefde, dierenleed, emancipatie, discriminatie, criminaliteit.

Elk van deze onderwerpen kan weer op vele manieren worden uitgewerkt aan

de hand van verscheidene motieven.

Zo kunnen we bi] het thema oorlog werkelijk aile kanten op, zo vee] motieven

zijn er: strijd, bombardementen, overvallen, jodenvervolgingen, razzia's, kamp-

leven, verzet, terreur, honger, spionage, bevrijding enz.

VoorbeeJden van bekende motieven:dubbelgangersmotief, de ouder-kind relatie, de driehoeksverhouding (h ij, zij en

de ander), cafebezoek, geboorte, sterfgeval, brand, diefstal enz.

-~--.~~



. .. . - :... :~;~'. : . _.' ":"~""

Ie verhaa I is

elomvattend

.chreven.

gangspunt.

ende verh a I en

erschillend

e tite! va n het

keer lezen

iken en er in je

id, docd,

.(

itgewerkt a an

veel motieven

razzia's, karrrp-

Iding (hij, zij en

.,.-

Vragen en opdrachten . 39

31/33. Johnny van Doorn (Johnny the Selfkicker) schreef een verhaal over een

jeugdherinnering van hem, 'De eerste neger'.

In de volgende fragmenten kun je duidelijk motieven, thema en idee onder-

scheiden.

De eerste neger

En teen was cr die hcrinncring ... aau de ccrsre

neger welke i in levendcn lijve zag. Hij wanricldc

door OIlZC straat. \Vij drcumcscn zatcn op de trap

van mcvrouw Deck's portiek, Sikke spcelde met

5 zijn dinky-toys. lk zoog gedachteloos op cen 10-

verbal. Een kereltje porde me in ru'n zij, 'Mot je

kieke ... een nee ... 'n neger! Daar loopr ecn ncger;'

Het was zoo Ecn pikzwarte neger. Krocshaar en

dikke lippen, Netjes zag-ie eruit, Vie verbaasdcn

10 ous dat hij gewoon een burgerkostuurn droeg.

Vrouwen hingen uit de ramen.

Hij glimlachte, de zwsrte man. Enkele peuters de-

den her haast in hun broek van angst. Sikke en ik

(progressievcn in de dop) liepen hem een eindje

15 achtcrna. 'Jle wisten niet beter dan dat zwarte

mensen kannibalen warcn - wilde mannen in rie-

ten rokjes, gemene Mau Mau'ers ... maar de vet-

sehijning in zijn sjieke pak overrompelde ens.

Eerbiedige vrees en respect.

20 'Bangeriken,' zei Sikkc regen de kleuters in het

. p ortiek. 'Hij bijt je echt nier.'

Louis Armstrong. The hot potato-blues. Sikke enik kochtcn als gekken platen. \Ve raakten aan ne-

gers gewend. Ze doken ook regelmatig in her

25 stadsbeeld op.

Sikke mcende bij het aanbreken van z'n puberteit

dat hij de zwarte muziek uitputtend doorgenomen

had. Eigenwijs zei-ie me dat hij 't voortaan hield

op klanken nit India en Japan. China. kwam nader-

30 hand. Ping ell Pong spelen pingpong, en ping zei

de pingpongbal. Mijn vriend keek me meewarig

aan am mijn onbegrip,

Dc versehijning van de grote zwarte neger verliet

me nict. Kort gelcden ovcrviel hij me in ecn steeg.

35 Hij kricbc\de met een stiletto ill m'n hals en griste

met zijn lange arm e eu gceltjc uir mijn biunenzak ,

'Bedankr,' zei hij. 'Krijgen we iers terug na eeuw-

en slavcrnij .' Hij staof weg met een luttele rente

voor onze Hollandsc wandaden. Gelukkig had ik

40 nag een opgerolde meier in m'n onderbroek.

Negcr uit de Lucht gevallen ...

Ojr straat werd ik aa ngehouden door mannetjes

van de narcotica-brigade. Stijl Dick Bas. Ze bleken

45 me te hebben geschaduwd. '\Ve zagen je met een

neger p,aten. Een dealer, is her niet? \Vie was dar?'

'\Vie zou het zijn, ja .. Mag ik her signalernen t

doorgcven? Een opmerkelijk donkere neger, glim-

mend in het pak, karbankelagen en gepo erste

50 schoenen. Spiegelend.'

'Houd ons niet voar her lapje,' gromden ze. '\Ve

kermen je gangen, jongeman.'

In Antwerpen, later, ontdekte ik rnijn anonieme

55 neger, gesecondcerd * door teenage-hoertjes in de

\Vangatabar. Kara-boekoe boekoe waaa! Hij leek

op Loemoernba en sprak vloeiend Frans. DeKongo-man bcog elegant voor een van zijn gezel-

linnen en vroeg haar ten.dans. Heette die Eugene?

60 'Sikke, daar was jij bij,' zei ik.

Geen anrwoord.

Die nacht ontwaarde ik mijn vriend en de nege!:,

sarnen zwalkend door de binnenstad. Hal weer-

6S kaatste hun gelach in de Duizelsreeg.

'~bcgelcid

Uit: g,va!<t t'glll he t ZUlU, door J. van Doom

a, Allezend herken je een aarrtal dingen, situaties, die je zelf oak zou kunnen

meemaken. Omdat je die ding en herkent, begriJp je ook waar het verhaal

over gaat. Zet die gegevens op een rijtje, je hebt dan een a~ntal _

h, Verklaar de tltel. Nu heb je het van het verhaa I.

e. Wanneer je zo bezig bent met de gegevens en het onderwerp van het ver-

haat te bekijken, krijg je oak weI enig over de bedoelingen vande s h"

c ruver, Wat zou Johnny van Doorn met dit verhaal hebben willenzeggen?



I ..',. ( /,

!

(

62 B iO'g r a fie

Autobiogra fie

1/ ,

h _ y Y " ' : h C : ~ f . OJ'.R

; ': J . C . J ·, - : : :: _ : :, - r _

Biografie

-'~.~-L.:(?

48. Een autobiografie is ,een ei!!en leven~'iil1_g,.

Qe schriiver vertelt zijn elge" levensloop, zander daarbjj_t~J~l)t_a~er~Q.. Dit isvaoral interessant, wanneer hi] ook zijn persoonlijke visie op het eigen leven

verwoordt.

Voorbeelden van eutobtoqretieea:

A. den Doolaard

Hella Haasse

He t leven Viln een landloper

Zelfportret alslegkaart

De schrljver vertelt hierbij de levensloop van iemand anders, eveneen~_;>;qn._g~.l

te fantaseren. ~--~-- ., - ,

De grootse of interessante gebeurtenissen uit het leven van een of ander

belangrijk persoan worden nauwgezet en meestal chronologisch beschreven.

cp22n_ Lqg2rd , '50. Een vi~'_anc~~L~~n,.sb~s~jving_ in de vorf!J__Y~':I_I:!~_n

roman.

Je zou een vl f-Lomqru;;e_e~~rUt i ,Qg{j rt fsche rom,!!! kunnen noemen. De hoofd-

persoon heeft dus eeht geleefd, maar in de beschrijving van zijn leven is qe_J~::..

baarheid van het verhaal belangrijker dan de historisch~luistheidJant~~Je_ e,l] ~-'~-~-.------~.---.-.-.-.-'.- - -~. - ..; ,--~- - - - .~ ---.-~-- _ -werkelijkheid ~iln._t)_~~~_verb9_~~.~~!

Veel moderne romans zUn gedeeftefijk (auto)biografisch, maa r door verande-

riog van de nam~D,Ye_Il,p_en£Q_~_ ~_r:l , ,£ l?~!S_~Qen,s!9.2L de fantasievolle..maniec

van vert~lI~n is nauwelij5.~ meer vast te steflen wat waarhei_~~funtasJ_e_is..___,

Feit is, dat er op deze manter heel mooie boeken zijn ontstaan, waarin je, als je

goed leest, toch wei de gouden draad van iemands leveo kunt volqen,

Voorbeelden van vie romencees:

Neel Doff

Maarten 'tHart

Doeschka Meijsing

Theo Thijssen

Anne de Vries

Theun de Vries

Dagen van hanger en ellende

fen vlucht regenwufpen

Robinson

Kees de Jongen

Hetleven van Iohennes Post

Het meisje me t het rode haar

l , - - ~ ; . i l - , "f ~ ' (

.~..._I.

- , ;!

)_:' ,

, " I~

' - - _ " U

I:

c

d

5

i c

15

2

7~

3

e



s

n

ofd-

.!g_~:,.

e )]

e~

.er,

Lejs._Is je

', ': -:~..~;:'.:::,':.'~' .


48/S0.a. Wat lees je llever: een biografie, een autobiografie of een vie

rornancee? Waarom?

b. Hoe zou iemand ertoe komen zlln eigen leven te verhalen? Kun je daar een

paar redenen voor bedenken?

c. Veel a uteurs van va ndaag verwerken erg veel autobiografische gegevens inhun boeken. Gerard Reve heeft eens geschreven; 'An unhappy childhood is

a writers goldmine.' Wat bedoelde hij daarmee?

d. Lees het volgende fragment uit de bundel: 'Koot graaft zichautobio", Geldt

bovenstaande uitspraak ook voor Kees van Kooten?

Mijn fiets

Her was een zorneravond In1952 en ik ; wist niet

beter of ze dcden drieenhalve week met Cel l Gele

Trui, die mevrouw Goddet 's nachts waste.

'En weet u war het ook is, rneneer Kooten?' vroeg

de heer Krcns van Rijwielhandel De Dageraad uit

de Haagse Hobbemastraat aan mijn vader, 'dit is

een fietsje waarrnee ze rustig stoepie op stoepie af

kannen rijden zorider dat ze u weer rneteen op

kosten kornen te zitten.'

10 Ja, dat is natuurlijk wei een dankbaar feit,' gaf

mijn vader toe, zenuwachtig, want cen fiets was

wel ongeveer het grootste wat een gezin kon

kopen en norrnaal verkeerden we nooit in deze

van autoslopers en kolenhandels ronkende volks-

15 buurt waar je jangens van mijn leeftijd, die al

mochten rukken en roken van hun ouders,

's avorids [aat am tien uur nag over straat zag

springer, met zeven, in een vuile theedoek gebun-

delde parties afhaal-Fish and Chips.

20 'Nou, wat doen we?' vroeg de heer Krens, terwijl

hij probecrde. de loodzware rwcewieler uit de

advertcntie verleidelijk te laten stuiten, 'd'r hebben

d'r al meer interesse voor dit fietsje gehad. Ik zeg

het er maar even bij.'

25 'Dan moesten we hem maar nernen he knul?'

vroeg mijn vader, en keek mij smekend aan.

1a, her is wel een stevige fiets,' luchtte ik hem

even op, maar zag intussen voor me hoe ik hem de

komende dagen zijn arrnocde ondraaglijk betaald

30 ZOUzetten door zwijgen, geen trek hebben en

belachelijk vroeg naar bed gnu. Laat hij hem nou

eerst maar kopen, die klerefiets; ik krijg hem weI

als we eenmaal buiten zijn.

'Nou, dan mocsten we hem maar nemen, he

35 won?' Ja, dar hadje dus 3 1 gevraagd.

'Goed pap. '

'ECHT goed knul?'

'Jahaaaaaaaa.' Jews - ga onze verhouding hier nag

eens een beetje sraan blootleggen.

40 Later, thuis: Je weer tach wel dat aileen een

Locamotief Racefiets met acht versnellingen goed

is? Zie je dan echt nier dat dit cen twcedehands

occasionfiets is, opgebouwd 'uit misschien wei lien

verschillende, afgedankte karretjes? En bovendien

4S is het een meisjesfiets.'

'Een meisjesfiets?'

'Ja, een rneisjesfiers!'

'Maar waarorn zeg je dat dan niet in de winkel? Ik

heb het nag apart gevraagd, of je hem wel mooi

50 vand.'

'Ja, kom, met die vent van KIens erbij zeker. Ik ga

weg.'

'Nee blijf hier Kees, laren we het nou even uit-

praten.'

55 'Ik heb niles uit te pratcn want het is een rotfiets.

Ik rij voo r gek op die fiets.'

'Kom nou eens even hier zoon, bij je vader. Denk

je nou heus dat je vader jou voor gek...?' Maar- ik

ben de deur al uit en trap door een waas van era-

60 nen naar de Loosduinseweg.

Uit: K•• ' g f d l i f t ;<ichau/obio,door Kees van Kooten

a, Als je geschiedenis in je examenpakket hebt, kun je twee vliegen in een klap

slaan door een historische vie rornancee te Iezen. Je leest voor je

Nederlandsf> literatuurlijst en steekt er voar geschiedenis ook nog wat van

op. Waar moet je wei voor appassen?



. _ ..

7 0 Kort verhaal

Short story 56.~E~e,!1,~:b(}r.t~tory')s e,en spannend verhaal met een snelle ontwlkko-

lin~ naar een h~~u~-~-;;--;;n--(;nVerw-~d~t einde.. - _ . . . . . c 1 _..... ••~-=- ...~.-- • ..;--~~~~1 \ ••

In een short story bouwt de schnjver een heviqe spanning op, houdt die even

vast, waarna er een plotsefinge ontknoping kornt. De inhoud van een short

story is vaak afwijkend van andere korte verhalen, door een zekere mate va n

onwerketijkheid.

Het verhaaf kan zeer reeel, afs een normaal dagelijks voorval beginnenc maar

maakt zich, zonder datje dat als lezer in de gaten hebt, geleTdeUr.l_~-

werkeliikheid, Je verzeilt zo ongemerkt van de eigen bekende werefd in een

soort droomwereld, die dan weI eens het karakter van een nachtmerrie kan

aannemen,

Ook het onderwerp waarop het verhaal gebaseerd is, kan heel vreemd zi]n.

De snelle verteltrant en logische opbouw passeri prima bij onze moderne tijd

van zakelijkheid, economische tijdsindeling en technologische ontwikkelingen.

AI met af factoren geooeg omvan een boeiend verhaal verzekerd te zijn.

Voorbeelden van short story's;

Belcampo

J.Cartens

Hugo Claus

J. Hamelink

Maarten 't Hart

W.E Hermans

Veronica F . Laterveer

Harry Mulisch

G. van het Reve

Jos Vandeloo

Het grote gebeuren

Het kwade hart

Dezwarte Keizer

Het plantaardig bewind

De zaterdagvliegers

Een wonderkind of een total /055

De kristalten steen

De versierde mens

Tien vrolijke verhalen

De croton

!«,

- ' - " /- .-, \ ,--(

'-

-. . . . . ~.~;.~.:.. .:.:- .. . ~,:. . . . . "_' ....::~ . : . . : . ~ . : . . : ; , _ : ; ; ; - . -.~-: .~..- _ - -- _ .... - _ ....~.

2~

30

5;

b .

c .

d.

e.

f.

g .



Icc-

!even

iort

:e van

~ar

.de

n

1.

.ijd

gen.

-(

(

Vragen en o p d r a c h te n 71

Belcampo wil nog wei eens de spot drijven met allerlei dingen. Vooral de

mensen uit zijn eigen geboortestreek Twente moeten het ontgelden. lees maar:

Gemengd bericht

Naar aanlciding Val) her vcrkccrso ngcluk op her

kruispunc vall de Rijksstraatwtg met de proviucialc

weg van Geestelo naar Harrnclin k, waarbi] de 62-

jarigc Gerrie Jail Holtkamp bij net makcu van cell

fierstochtjc am het lcven is gekOI11Cll, had onze

plaarselijke correspondent in vcrband met de Aetie

vo or Veilig Verkecr ecn ondcrhoud met dicus

eencnzestigjarige tochtgenoot Arend ja n Klein

Koppenink, die van hct ongeval getuige is gewcest.

10 Her in zijn cenvoud zo trcffcndc verhaal van de

heer Klein Koppenink gevcn wij hier letterlijk

weer.

'Joa, Gagan en ik wie dagn: allem~n het reengs-

15 woorg vakaansie, loare wie ok ne ker. De beste

joam he'w wal ehad rneer op de fietse keunt wie

baain nog bes vedan.

\Vie jagn heendeg an en kornm bic 'n rieksstroat-

weg. Doar harn ze 'n grout bod tooezat. Levens-

20 gevaarlijk kruispunt steun derop in 't hollaans ..

Ik zcgge teeng Gat jan: "Begriep ie dar?"

"Nee," zeg e, "loaws ofstapm."

Dat dere wie,

Ik zcgge: "Wa'sol doar non vuur leewnsgevoale~s25 bie ween. Baksteendr," zeg ik, "en gros an de

kaantn, dat he'w bie oons veur 't hoes ook. En

doar genter hebt se 't met heron edoan."

\Vie zatn de fietse an de kaanre en prebeern of t'r

oek sreendr los zatn. Ku'j begriepm! 'tHele spi! zat

30 nog net zo vaste] Doar was niks gin vewrikng an.

lk zcgge: "Loaws noar 'n ricksstroatweg opan."\Vie lcupn der hen. Kcl kcl wat 'n auto's jachn

doar! Ik zeggc: "Zal do a r miskien groond oondr

dec betonblokng vodespculd ween?"

35 "Loaw der cs op sraarnprn ," zeg ik, "dan ku'vv

rniskic' wcl he u rn of dat doar hoi oondr is."

Wie wochn tot cr nell keer wat rnindr auto's warn

en doc gUllgC '"vi: der met oonze kloornpc op of.

Doe he'w stoan te staamprn op al dee beton~

40 blokng. Krek a'w as wichter deem urn te kiekng of

't ies nag hooln wol. Dee kels in dee auto's toetn

en angoan m e r wie deem d'r niks op oet, wie

woln 't weetn. Nun ke er jachn rnie der erie zo kot

langs de hoed dat 't buis der mie van bungeln.

45 \Vie kon'n niks gewoae worn van hollighaaid.

"\Veej wat Gatjan," zeg ik, "wie mun met 't oar

der teengnan goan ling, dan ku'w dee hollighaaid

better heurn. Dar dut oonzen doktr oak. At er dan

nen auto langs jag dan rnut oet dat rappeln in. "ri

50 kop."

Wie lengt oons dale um re heum en et doern mer

eewn doe jachn der ene kats ouwr Gatjan hen en

Gatjan dood, Den kiHkon dr niks an doon, hee har

em neet konn zeen, zare. Met ne zeekngauto heb

S5 se 'm opehaald en noar 't hoes hen cbrag,

N~n hef Gatjan 't lecwn der wal bie ineskotn meer

umsgeliek weer ik nag aait ncet weer tat leewns-

gevoaleke van da' kruuspeunt non faatlek in zit.

Uit: TII'!"I heme! <If '!fgtorrd, door Belcampo

52f56.a. Bepaal van elk verhaal aan de hand van de kenrnerken tot welk soort

kort verhaa] je het zou kunnen rekenen. Motiveer je keuze.

b. Door welke woorden of beschrijvingen verbreekt Harry Mulisch de ernst van

aires?

c. Uit welke twee delen bestaat dit fragment, gezien het tijdsverloop?

d. Welke 'noot' wordt door Godfried Bomans 'gekraakt'?

e. Waarin schuilt de humor van deze schrijver?

f. Waarmee drijft Belcampo de spot in 'Gemengd bericht'?

g. Wat is in dit verhaal het belangrijkste structuurelement, tijd of ruimte?

Licht je antwoord toe.



72 Novelle

»>__- --~--~

\

Als in een novelle bepaalde hoofdfiguren toch vrij uitgebreid in hun karakter-

ontwikkeling worden beschreven, is de grens met een roman moeilijk te trek-

ken. De volgende kenmerken hoeven niet altijd allemaal tegelijkertijd aan-

t,.Xj_L \:~> hel UJ""':(' : [ ) wezig te zi]n in een verhaal dat je toch een novelle noemt.

~{/3.:::r.r'; Q.(l.h fY )vQ1~ r-' Kerunerken van een novelle kunnen zijn:

en CQn co r'('-C u"\ ,/ :::._nt:elvDudige handeling;

_// Er is een duidelijke lijn in het verhaaL De handeling verloopt snel en is weinlq,

i n g _ ~ Y . t .i . l ;. I < ~ J . Q .

Nove/(e

~o

.. - - - - _

57. Eennovelle is een langer yerhaal, waarin de gebEl!!rt_gnJ~:i.~n

h9.~ak zijnen de karakterbeschrijving minder u.iJ9.~E!~_id.,is.

Een novelle is een roman in het klein. Het gebeuren staat centraal, de per so-

nen worden gekarakteriseerd in zoverre dat van belang is om de handelingte begrijpen.

Het woord 'novelle' betekeot 'oieuwtk'.

o

- weinig figuren;

ErJs . .wS!ar een_b . .o_Qfg_fu1.I ,J_ t , ! . fL. .g_L~.qj r~x . t . .i .nd~-aaQy_an_g,v.auhe tJ led laal~p"een

trjJie k mo~.nt_yQ_n.zjjn..ley.eo .verkeert.

-:._weinig of geeI}karakterontwik!feling<.

D_~_me.e5.teJj,guIe.n.zijn.iJpLc.bar,acter$.~ .. - dior.~.!.~,',-lA'!-; /~ '"--{+_

- een.1Jjd fll)__f_tllL[!ljm_t~ ;_ . .

Het ..v.erhaaLspeelt zlch grotendeels op dezelfde plaats af, binnen een kort tijds-

bestek.\l'?t :J ! .1S1£! .91t] l(_fWg 915gevQlg van de voriqe kenmerken.

Voorbeelden van novellen:

Herman Pie te r d e BoerF . Bordewijk

Ben Borgart

A. den Doolaard

Hella Haasse

Jan de Har tog

(WE f:l.~~illa'!.s

MargaJ0i. c _ o _

Harry Mulisch

Cees Nooteboom

War d Ruyslinck

Augusta de Wit

Waanzin en moederliefdeBint

De vullnisroos

De herberg met het hoefijzer

Oeroeg

Herinneringen van een bramzijgertje

Het behouden huis

De val

Desprong der paarden en de zoete zee

Mokusei

Wierook en tranen

Orpheus in de dessa

,,- '..- - . . . . . . :_-:...: .. :_ .. . ,,, . . . . .~_. .~,:-. _ . . , . . . . . . . :- ' . .~:-:;::- . . . . -: . . . . . :. -:.. : -

,.

5~

b (

5

10

15

20

a.'b.1

C. \

d.1

I

J .

II



persc-

eling

kter-

.rek-

n-

t tljds-

, ,

Vragen en o p d r a c h t e n 73

57. Een fragment uit het begin van 'De herberg met het hoefijzer', een

bekende novelle van A. den Doolaard over bloedwraak in Albanie:

Na een vcrrno ciendc rcis van drie dagell kwam

Raine tc Scutari ;1aI~_ Zijn hclc bagagc bcstond uit

cell rugzak, met zijn rckcngcrci, geologischc

instrurucutcn , kaartcnras, wat ondergocd. cell

tandcnborstel en ccn g[ote Stcyr-revolver. De

oostcrs uitzicnde stad bckoordc hem dadclijk, ell

hij sjouwdc gcduldig zijn dragcr na Iangs het

blauwe bergmeer vol die pgrocnc drijvcndc ciland-

jcs. Bet was half twee in de here namiddag; en

10 heel Scutari scheen te slap en, op twce schildwacht-

ell voar de kazerne na, en drie in 't wit gcklcde

vrouwen, die met gekruiste blore bencn op hct

plaveisel zatcn en Raine co cons van zijderupsen te

koop aanbodcn.15 Het grote hotel was vol. Met een zucht van ver-

lichting gaf hij zijn rugzak aan de drager, en weer

slenrerden zij de stoffige strateri door.

Op de hoek van een pleintje zag Raine ecn aan-

lokkelijke donkere herberg, Op de rose pui srond

20 in versleten letters 'Grand Hotel London' .. Hij

[achte, betaalde de drager en ging naar binnen,

Reeds sinds zijn studententijd had hij een paSSle

voor kleine en donkere kroegen, waar hij rustig

zijn bcncn op cen twecdc sto c] kon leggen, en zijn

25 pijp tegen de tafelkant uirkloppcn; en 'Cra I1d

Hotel London' ZJg cr prccics uir zeals hij het z ich

wcnste. Bovendicn wist hij uit ervaring, dar hij in

dir 500ft herbcrgcn cenvoudigc lieden uit hct v o lk

ouuuocttc, die hem voo r het gcvcn van inlichtin-

)0 gcn dikwijls honderdmaal rne er vall nut warcn dan

de oflicicle persooulijkhede n, wier narnen en

adresscn hij netjes op een getypt lijstje meekrccg.

Rechrs in de verlaten gelagkamer stond een

schcerstoel bekleed met rood pluche , dat enige

3S generaties Albanezcn met ellebogen en ruggen

zwartgesleten hadden. Daarboven ecn stel oleogra-

fie en * van Mekka, Napoleon re Ausre clirz, en eenijsberenjacht in de Poolzee, in lijstjes die krorrr-

getrokken waren van de hitte. Raine plofte zij n

40 rugzak neer en ging in de steel zitten, om de

oleografieen, die hij heimelijk liefhad, op zijn

gemak te bewonderen.

* reprodukt ies van olicverfsch i ldcrijcn

Uit: De h"btlg met he l llOe j' I j Z<r , door A. den Dool aard

a. Welk soort opening vind [e in dit fragment?

b. Denk je, dat dat vaak het geval zal zijn bij een novelle? Metiveer jeantwoord,

c. Voor een beginnende lezer zal een novelle meestal een prettiger start

betekenen dan een dikke roman. Ben je het daarmee eens als je let op de

kenmerken van een novelle?

d. Kun je de betekenis van het woord inovelle' in verband brengen met de

beschrijving die van dit soort verhaal wordt gegeven?

/.

(



74

't t: i-t(,• '7 ~I

I .

( J

.t -_.,_

Roman

58. Een roman iseen zeer uit_gebr~i9~erhaal waarin de karakter~_y_<m___

cJe personen h9_2fdzll_~,K~U_I.1;~_~":: ' - '_~<_I!_~L~~~~~~~_~t~!_52:!~h,Q!1tVlliJs~~_-

len)n ver£ao<;l m~!.~~R~l.!~.~ct$lI1j_~!!el1.

l.ruLeroman gaat he_tdus in de eerste plaa!~_o_~d.~_'!:l_~_n~,et waarom vandiens handelingen is meestal belangrijker dan het wat, waa r en wanneer van

de gebeurtenissen.

Kenmerken van een roman:

- same'1gf}_~J~!iIe h<jl_l~delitlgi.

Er zijn rneer in elkaar grijpende gebeurtenissen, dle tamelijk ingewikkeld kun-

nen zijn,

- verscheidene tistursn:

Er zijn meer (hoofd)figuren, die langzaam naar een hoogtepunt of crisis in hun

leven toegroeien. Hun verschillende levenslijnen kruisen elkaar en vormen

samen het min of rneer ingewikkelde patroon waarop de verhaalgebeurtenis-

sen zijn ingeweven.- diepgaande karakterbeschrijvingen; .'

Gevoelens, gedachten en gedragingen van de person~ worden verklaard van·

uit hun karakter en rnentalitelt, Ook erfelljkheid en milieu kunnen van grote

invloed zijn. Meestal veranderen de karakters in de loop van het verhaal, waar-

door de reacties van de figuren niet te voorspellen zijn,

- ingewikkelder sfrucfuur;

Meestal is een roman gecompliceerder opgebouwd dan een novelle. Erzijn

meer plaatsen van handeling en verschillende tijden. Oak passen rornanschrij-

vers vaak meer literaire kunstgrepen tee. (Hierdcor wordt het verhaal mooier

en interessanter, maarook moeilijker te lezen voor sommigen.)

- grotere ~'EY-<! .~ i !als gevolg van de vorige kenmerken.

De term 'roman' g,ebr~ikte.mefljfl9_~mJ9.Qele_eL!Wen voor verhalen die in het

BQ,m?,,'20s,_Q.~.Y_Q[~~ta~lk~~.t:.~!)~~~;.~~.~~~~~:...Wetenschappelijke werken waren

immers in het Latijn geschreven.)

Heel populair waren de zogenaamde ridderrornans, verhalen over de avonturen

en heldendaden van dappere ridders. later verschenen die ridderromans in

gedrukte vorm, als 'volksboeken'. Dat waren dus eigenlijk de eerste 500rt

gedrukte romans,

Pas in de negentiende en twintigste eeuw werd de roman de meest gelezen

verhaalvorm. Tegenwoordig lijkt het erop, dat de novelle en het kort verhaal

het aan pcpularltelt gaan winnen van de roman.

Er bestaan vele soorten romans, maar de grenzen ertussan zijn niet altijd scherp

te trekken. Meestal kun je een bepaalde roman heel qo ed bij verschillende

groepen indelen .

.-""~--.... , .: . .: Soorten romans;

"

~_v0.n.ture.!!T<2m,a.n5,~i~toris.che.o.ma.ns, ~o~~?ms~r~mails,

s~j.~n~~-fictionromans, misda..?~i.9fT'ans,.oorl?gsr?_man~, psychotoqlsche romans.

[egiQnal~ r.(),f!l.an~paragrafen 59 tot en met 69).

. - - ~

5

a

I:

c

d

e

f.

9



vall_

twlkke-

1 van

eer van

I kun-

in hun

n

enis-

j v . ; ; > · . <

. < ;Ir._dr-

jn

.hrij-

oier

het

ren

ituren

,

:herp

(

Vragen en opdrachten 7 S

., 58. Je hebt zelf natuurlijk wei eens romans gelezen.

a. Geef eens een voorbeeld van een boek dat je hebt gelezen. Vind je daa rin

een enkelvoudige of een samengestelde handeling? Waarom?

b. Wie waren de (hoofd)Jiguren in dat boek?

c. Waren ze round of flat getekend (zie paragraaf 16 en17)?

d. Was er sprake van een bij10ndere bouw of indelinq van het verhaal?

e. Herinner je je ook, of er rhisschien een bepaald idee in het boek zat (zie

paragraaf 32)?

f. Kun je zelf nag andere soorten romans bedenken, dan de soorten die

genoemd zijn? .

g. Wat zijn volgens jou belangrijke punten waar je op let om een roman bij

een bepaalde 500ft in te del en?

Tekst en Uitleg

Documents

Transcript of Tekst en Uitleg