Technische Documentatie

PP Binnenriolering

Maart 2001

OnderwerpDeze r icht l i jnen voor de aanleg vanbinnenhuisr ioleringsystemen hebbenbetrekking op buizen en hulpstukken metmanchetverbinding die z i jn vervaardigd uitPolypropyleen Copolymeer (PP)overeenkomstig KOMO BRL 2042.In de betreffende hoofdstukken wordt naderingegaan op een aantal instal lat ietechnischepunten die voortvloeien uit specif iekeeigenschappen van het materiaal en devormgeving.

ToepassingsgebiedDeze r icht l i jnen zi jn van toepassing oprioleringsystemen in woningen enuti l i te i tsgebouwen waarop afvalwater wordtgeloosd met temperaturen tot maximaal100 ˚C. Voor de lozing van chemical iën wordtu verwezen naar de betreffendelozingsverordeningen van de r ioolbeheerder.Deze r icht l i jnen hebben tevens betrekking oprioleringsystemen van PP die worden ingestortin betonconstruct ies .

Buizen en hulpstukken

De buizen en hulpstukken voldoen aan hetkeurmerk KOMO BRL 2042. Dit keurmerkwaarborgt de kwal i tei t van buizen enhulpstukken en geeft aan dat de fabricageonder voortdurende controle staat van eenerkende cert if iceringsinstel l ing. Het doordeze instel l ing verleende cert if icaatnummeren keurmerk is , voorzover mogel i jk, vermeldop de produkten.

BuizenDe lengte van de buizen mag al leen wordengewijz igd door inkorten met behulp van eengeschikte zaag.

HulpstukkenVerbindingen mogen al leen tot s tand wordengebracht door gebruik te maken van fabrieks -matig vervaardigde hulpstukken.

Warm vervormenWarm vervormen van buizen en hulpstukkenis , door de hoge temperatuurbestendigheid,zonder speciale apparatuur niet mogel i jk enmag niet op de bouwplaats plaatsvinden.

Invloed van verhoogde temperatuurIn het a lgemeen kan worden gesteld dat PPbinnenhuisr ioleringsystemen langdurigkunnen worden belast tot 90 ˚C en kortstondigtot 100 ˚C. Een en ander is vooral van belangvoor de toepassing in bi jvoorbeeldgrootkeukens waar langdurig groterehoeveelheden warm water kunnen wordengeloosd, of in s lageri jen waar van t i jd tot t i jdopgehoopt vet in de leidingen met destoomlans dient te worden verwijderd.

Bestendigheid tegen chemicaliënPP buizen en hulpstukken hebben vanoorsprong een hoge chemische bestendigheid.Zie tabel voor een oriëntat ie wat betreft debestendigheid tegen aantast ing doorchemical iën. Bi j mogel i jke vragen kan Dykaworden geraadpleegd. Hierbi j i s van belangop voorhand nadere informatie in te winnenover de concentrat ie en temperatuur van hette transporteren afvalwater.

Invloed van lage temperatuur op PP buizen enhulpstukkenDoor de hoge s lagvastheid en afdicht ing doormiddel van rubbermanchetten is het mogel i jkPP bi j temperaturen tot -5°C te verwerken.Zoals bi j andere materialen, geldt ook voorPP dat de brosheid bi j lage temperatuurtoeneemt.

Inleiding PP Binnenriolering

PP Binnenriolering

Het vervormingsgedrag van PPBij het vervormingsgedrag vanthermoplast ische kunststoffen, zoals PP,spelen in hoofdzaak het thermoplast ischegedrag, de thermische eigenschappen en dekrimp een rol .

Het thermoplastisch gedrag van PPPP is een thermoplast ische kunststof. Dithoudt in dat di t materiaal bi j verwarmenzacht en tenslotte v loeibaar wordt en bi jafkoel ing weer hard wordt. Dit proces kan inprincipe ongel imiteerd worden herhaald.Al leen als een thermoplast ische kunststof teheet wordt, treedt ontleding op, waardoor deeigenschappen wi jz igen. Doordatthermoplast isch materiaal onder invloed vanvoldoende hoge temperatuur v loeibaar wordt,kan het onder druk worden vervormd totbuizen en hulpstukken. Het extruderen vanbuizen is een continu proces en het spuitenvan hulpstukken is een discontinu proces.Belangri jk hierbi j i s o.a. dat de temperatuurvan het te verwarmen materiaal zeernauwkeurig wordt beheerst . De temperatuurwaarbi j PP goed kan worden vervormd, l igtzeer dicht bi j de smelt temperatuur van ditmateriaal . Dit heeft tot gevolg dat :- PP buizen en PP hulpstukken kunnen niet

warm worden vervormd op de bouwplaats .Het is nameli jk onder normale prakt i jk -omstandigheden niet mogel i jk om ditvoldoende nauwkeurig ui t te voeren.

- De maximum temperatuur van vloeistoffendie door PP leidingen kunnen wordenafgevoerd bedraagt : kortstondig 100 ˚C,langdurig 90 ˚C.

Thermische eigenschappenPP is een s lechte warmtegeleider. Het heeftechter een betrekkel i jk hogeuitzett ingscoëffic iënt mm/m ˚C. De uitzett ingbedraagt ongeveer 0,09 mm per m', per ˚C. Bi j de aanleg van PP afvoerleidingen moethiermee rekening worden gehouden.

KruipEen belast ing die gedurende enige t i jd op eenvan thermoplast isch materiaal gemaaktprodukt inwerkt , veroorzaakt een met de t i jdtoenemende vervorming van dat voorwerp. Ditverschi jnsel heet kruip.De kruip wordt groter, naarmate de belast ing,de t i jd en de temperatuur in combinat ie metelkaar of elk afzonderl i jk toenemen. Kruip isde reden dat vervorming optreedt en kan bi joverschri jding van grensspanningenaanleiding z i jn tot bl i jvende vervorming.

SpanningsrelaxatieBij het ui trekken van bi jvoorbeeld een PPstr ip van 100 cm tot 110 cm ontstaat er indeze str ip trekspanning. Wordt de str ip nietverder ui tgerekt , dan zal de spanning naverloop van t i jd afnemen en uiteindel i jkmogel i jk tot nul reduceren. Dit effect wordtrelaxat ie genoemd.

Materiaaleigenschappen PP Binnenriolering

Het voor buizen en hulpstukken gebruikte PP heeft de volgende eigenschappen:

Eigenschap Eenheid

Soortelijke massa g/cm3 1,12

wateropname % < 0

Mechanische eigenschappen Gemeten in normaal klimaat 23°C en 50% relatieve vochtigheid

E-modulus N/mm2 1800

vloeigrens N/mm2 25

rek bij vloeigrens % 8

treksterkte N/mm2 31

rek bij breuk % > 800

buigsterkte N/mm2 39

torsiemodulus N/mm2 500

shore-hardheid shore D 67

kerfslagvastheid mJ/mm2 6

Thermische eigenschappen

Vicat verwekingstemperatuur °C +85

lineaire warmte-uitzettingscoëfficiënttussen 20°C en 90°C mm/m °C 0,09

warmtegeleidbaarheid bij 20°C W/m °C 0,35

praktisch toepassingsgebied* bij voortduring °C +90* kortstondig °C +100

De aangegeven waarden zijn die van uit plaat geperste proefstaaltjes. Al naar gelang de fabricage-omstandigheden kunnen afzonderlijke metingen eventueel van deze gemiddelden afwijken.

en/of concentraties zijn te verwachten is het aante raden contact op te nemen met de producent.

Aansluiting op onderdelen van een andermateriaalIn alle gevallen moeten de aansluitingen tot standworden gebracht door middel van fabrieksmatigvervaardigde overgangsstukken en manchetten. Deaansluitingen moeten zodanig worden uitgevoerd,dat er een lucht- en waterdichte verbindingontstaat. Bij hoge uitzondering kan in die gevallenwaarvoor geen overgangsstukken verkrijgbaar zijn,gebruik worden gemaakt van fabrieksmatigvervaardigde krimpmoffen. PP hulpstukkenkunnen zonder extra voorzieningen wordentoegepast op PVC en PE buizen met dezelfdediameter. PP sifons kunnen rechtstreeks in eenmof van gelijke diameter op een PP leidingsysteemworden aangesloten. Overgangsringen zijn nietmeer nodig.

Bij renovatie en reparatie kan het voorkomen, dater moet worden aangesloten op bestaandeafvoerleidingen, putten e.d. met afwijkendeaansluitmaten. In dergelijke gevallen kan dekrimpverbinding een goede oplossing zijn. Bij hetuitvoeren van krimpverbindingen moetennauwgezet de aanwijzingen van de fabrikantworden opgevolgd, daar een ongelijkmatigeverwarming leidt tot verbranding van hetmateriaal.

Aansluiting op de buitenrioleringPP binnenriolering kan zonder extravoorzieningen worden aangesloten op het PVCbuitenrioleringsysteem. Als verwacht kan wordendat de grond buiten de gevel zal inklinken danmoeten er zodanige voorzieningen wordengetroffen dat ongewenste spanningen wordenvoorkomen. Dit kan o.a. door het toepassen vanhiervoor ontwikkelde expansiestukken of flexibelebuizen welke direct buiten de gevel tussen debinnen- en buitenriolering kunnen wordengeplaatst (zie o.a. NPR 3218).

Doorvoeren van afvoerleidingen door vloerenen wandenOp de plaats van doorvoeren van afvoerleidingen

VerbindingenDe verbindingen van buizen onderling kunnenuitsluitend tot stand worden gebracht d.m.v.hulpstukken met rubber manchetverbindingen.Door de hoge chemische bestendigheid van PP laathet materiaal zich niet verlijmen. Demanchetverbinding heeft het grote voordeel datde verbinding flexibel, verdraaibaar endemontabel blijft.

Gefixeerde manchetverbinding ten behoevevan prefabsetsOm te voorkomen dat leidingen en hulpstukkenvan PP met manchetsysteem kunnen losraken,wordt de buis ingesmeerd met fixatiekit. Dit kanworden toegepast bij prefabsets. Deze fixatiekit iseen vulkaniserende compound. Het rubberafdichtingselement wordt niet aangetast en nauitharding ontstaat er een gefixeerde verbinding.

Het maken van een verbindingEen goede verbinding wordt als volgt gemaakt:1. De buis haaks afzagen, bramen, scherpe kanten

verwijderen en afschuinen.2. De buis of rubberring insmeren met een

glijmiddel of fixatiekit.3. Indien een expansiemogelijkheid gewenst is,

moet de buis tot in de aanslag in de mof wordengestoken. De buis op dit punt merken en 10 mmuit de mof terugtrekken.

OpmerkingBij toepassing van fixatiekit kan na 5 tot 10minuten de prefabset zonder belasting wordengetransporteerd en gestapeld. De maximale fixatievindt plaats na 12 uur droogtijd. Hierna mag hetleidingsysteem mechanisch worden belastbijvoorbeeld bij montage en transport. Het israadzaam hiervoor de speciaal voor dezetoepassing ontwikkelde fixatiekit te gebruiken.

Rubber afdichtingenDe afdichting wordt tot stand gebracht doormiddel van rubbermanchetten die in de mof vanhet hulpstuk fabrieksmatig zijn gefixeerd. Derubber afdichtingsringen zijn vervaardigd uitS.B.R. en bestand tegen normaal huishoudelijkafvalwater en de daarin voorkomende chemischestoffen. Als er uitzonderlijke chemische stoffen

VerbindingenPP Binnenriolering

door daken, woningscheidende vloeren of -wandenis het aan te bevelen zodanige voorzieningen tetreffen dat er een afdoende afdichting ontstaatvoor gassen, vloeistoffen en waar nodig ook voorgeluid.

Wanneer zogenaamde verdiepings-T-stukken worden ingestort, verdient het aanbeveling dehiervoor speciaal ontwikkelde instort-T-stukken tegebruiken. Deze speciale T-stukken zijn voorzienvan versterkingsribben die als doel hebben:1. Het verstijven van het produkt om mogelijke

deformaties tijdens het storten te voorkomen;2. Een labyrint-afdichting te creëren tussen het

speciale T-stuk en de betonvloer om eventuelewateroverlast op een lagergelegen verdieping tekeren.

GeluidshinderTen aanzien van de geluidniveaus die door afvoer-leidingen worden veroorzaakt in de ruimtes vaneen woning dient te worden voldaan aan de eisenter beperking van geluid dat wordt veroorzaaktdoor installaties zoals gesteld in NEN 1070.

PP Binnenriolering

ToelichtingAfvoerleidingen die door of nabij een vertreklopen, zullen in het algemeen voor die ruimte eengeluidsbron vormen. Dit kan een gevolg zijn vangeluid dat elders wordt opgewekt of door geluiddat ter plaatse ontstaat door vrijvallend oflangsstromend water. Het eerste geluid betreftuitsluitend uitstraling van de buiswand of vandaarmee verbonden gebouwonderdelen. In hettweede geval is er sprake van "directe" straling vanstromingsgeluid door de buiswand heen,gecombineerd met de uitstraling van de buiswand,die via mechanische aanstoting door het water intrilling is geraakt. Het verdient aanbeveling aanvullende maatregelente treffen om, indien gewenst, de mogelijkegeluidshinder te verminderen. Deze maatregelenzijn:1. Het plaatsen van leidingen op minder gehorige

plaatsen.2. Het waar mogelijk toepassen van stroom-

T-stukken.3. De leidingen bekleden met Dykasol-akoestische

isolatie.4. Het toepassen van beugels met een inlage van

een veerkrachtig en dempend materiaal.5. Het plaatsen van leidingen in een schacht van

voldoende afmetingen en daarvoor geschiktmateriaal. Veelal kan met betrekking totgeluidshinder reeds voldoende geluiddempingworden verkregen als de leidingkokers wordenvervaardigd overeenkomstig NPR 5075.

6. Het omhullen van de leiding met een gipsplaat ter dikte van 15-20 mm of vanbepleisterd steengaas waarbij de omkokering aan de binnenzijde is bekleed met eengeluidsabsorberend materiaal.

SysteemplafondsGeluidsabsorberende systeemplafonds, waarbovenzich afvoerleidingen bevinden, hebben een zeergering dempende werking op de geluidsafstralingvan de leidingen. Bij het nemen van maatregelenmoet de geluidsisolatie van het systeemplafonddan ook worden verwaarloosd. Voor verdereoriëntatie op dit gebied, raadpleeg NPR 5075 ofeen gespecialiseerd adviseur.

PP Binnenriolering

Diameters afvoerleidingen PP Binnenriolering

Bepaling van de diameter Nadat de leidingloop is vastgesteld volgens NEN3215 is hiermee de plaats bepaald voor deverschillende lozingstoestellen, deaansluitleidingen, verzamelleidingen en destandleidingen.

AansluitleidingenDe aansluitleiding is de leiding die van hetlozingstoestel naar de verzamelleiding loopt. Opeen aansluitleiding is slechts één lozingstoestelaangesloten. De diameter van deze leiding isafhankelijk van het soort lozingstoestel en kan inde onderstaande tabel worden afgelezen. In dezetabel wordt uitgegaan van de maximale afvoer vanhet lozingstoestel, wanneer de leiding volledig isgevuld. Voor de bepaling van de andere leidingdiameters(verzamel-, stand- en grondleidingen) wordtuitgegaan van de basisafvoer per lozingstoestel.Per soort lozingstoestel is tevens aangegeven watde maximale afvoer in liters per seconde is.

Lozingstoestel basisafvoer l/s diameter

lekwaterafvoer/condenswaterafvoer 0 40

overstorttrechter

handwasbak 0,5 50

wastafel

douche zonder opstand

bidet

wasautomaat 0,75 75

vaatwasmachine

urinoir

keukengootsteen

uitstortgootsteen

badkuip 1 75

douche met opstand

spoelbak, inhoud groter dan 30 l

vloerput, aansluitmiddellijn 50 mm

vloerput, aansluitmiddellijn 70 mm 1,5 75

vloerput, aansluitmiddellijn 100 mm 2 110

watercloset

VerzamelleidingenAan de hand van de tabel kan de diameter van eenverzamelleiding (liggende leiding) wordenvastgesteld. Deze diameter wordt bepaald door desom van de basisafvoeren van de lozingstoestellenaf te zetten tegen de grootste basisafvoer. In detabel wordt rekening gehouden met een aantalfactoren die van invloed zijn op de som van debasisafvoeren. In de eerste plaats met degelijktijdigheidsfactor, omdat niet allelozingstoestellen gelijktijdig zullen afvoeren. In detweede plaats met het feit dat de vullingshoogtevan de verzamelleiding niet hoger mag zijn dan70%.Ook het leidingafschot is medebepalend voor deleidingdiameter. In de tabel wordt een afschot van1:200 gehanteerd. De reden hiervoor is dat hetafschot wordt begrensd op 1:200 om afzettingen tevoorkomen en meestal gebruik wordt gemaakt vanverzamelleidingen met dit geringe afschot.

PP Binnenriolering

Diameter van de leiding in mm Ø 75

Diameter van de leiding in mm Ø 90

Diameter van de leiding in mm Ø 110

Verzamelleidingen. Afschot van 1 : 151 tot en met 1 : 200

Som van de basisafvoeren L/s

grootste basisafvoer L/s 0,5 0,75 1,0 1,5 2,0 2,5

0,50,7511,522,533,545678910121416182025303540

Noot: Grootste diameter van het toestel moet aangehouden worden.

PP Binnenriolering

StandleidingenHet uitgangspunt bij het vaststellen van dediameter van een standleiding is het voorkomenvan te grote over- en onderdrukken. De afvoer aande voet van de standleiding is hierbij maatgevendvoor de bepaling van de afmetingen. Eenstandleiding is verdeeld in een aantalleidingtrajecten. Een leidingtraject is dat gedeeltewaar geen veranderingen in de maatgevendeafvoer plaatsvinden. Elk leidingtraject moetafzonderlijk worden berekend. De bepaling van dediameter vindt op dezelfde manier plaats als bij deverzamelleidingen. In de eerste plaats wordt desom van de basisafvoer en de grootste basisafvoervoor elk aansluitpunt op de standleidingvastgesteld. Ten tweede wordt de som van debasisafvoeren en de grootste basisafvoer aan devoet van de leiding bepaald. Aan de hand van dezegegevens kan in de tabel de diameter wordengelezen.

Diameter van de leiding in mm

Ø 50

Diameter van de leiding in mm Ø 75

Diameter van de leiding in mm Ø 90

Diameter van de leiding in mm Ø 110

Standleidingen

Som van de basisafvoeren L/s

grootste basisafvoer L/s 0,5 0,75 1,0 1,5 2,0 2,5

0,50,7511,522,533,5456789101214161820253035404550556065

Starre montage bij inbetonnerenBij het inbetonneren van PP leidingsystemenverandert de lengte tijdens het verwarmen van hetbeton. Dit kan worden opgevangen door eenflexibele verbinding.Bij het inbetonneren van met fixatiekit gefixeerdegeprefabriceerde PP leidingsystemen zal deoptredende spanning in de lengterichting alsgevolg van de relatief lage E-modules van PPworden omgezet in een spanning in de wand. Dezerelaxeert en verdwijnt in korte tijd. Deverbindingen tussen buizen en hulpstukkenkunnen zonder extra voorzieningen uitgevoerdworden.

De toepassing van stroom-T-stukkenDe vormgeving van stroom-T-stukken is zodanigdat wordt voorkomen dat de leiding wordt

afgesloten en debeluchting van de leidingmogelijk blijft. Door hetstroomprofiel ontstaatgeringere cavitatie engeluid en zullenverstoppingen minder sneloptreden. Bij

standleidingen wordt daarom aanbevolen omstroom-T-stukken van 90° toe te passen. Stroom-T-stukken vervaardigd uit T-stukken van 45° mogenin verband met de afsluiting van de horizontaleleiding niet worden toegepast. Als bij liggende

leidingen een aansluitingmoet worden gemaaktdient de ontwerper er teallen tijde rekening meete houden dat deze, in destroomrichting gezien,onder ± 45° plaatsvindt.Toegepast kan worden

(met inachtneming van NEN 3215/NPR 3216):een samengesteld stroom-T-stuk uit een T-stuk 45°en een bocht 45°.

Uitvoering in prefabBij het ontwerpen van een leidingsysteem kangebruik worden gemaakt van het aanleveren vangeprefabriceerde leidingsets op de bouwplaats.

De voordelen van deze geprefabriceerdeleidingsets zijn:- de aanleg is minder afhankelijk van het weer;- het is beter te controleren;- de montage kost minder tijd.Wel moet er bij het ontwerp rekening mee wordengehouden dat de omvang van prefabsets aanbeperkingen is onderworpen. Een oplossing is danom het gewenste stelsel in koppelbare delen op tesplitsen.

BeugelingDaar de afdichtingen tussen buizen en hulpstukkendoor middel van rubber manchetten geschiedt, zaler zodanig gebeugeld moeten worden dat bijgebruik van de PP binnenriolering en eventueelontstoppen van de riolering de verbindingen nietuit elkaar gaan. U dient, bij het ontwerpen vanbinnenhuisriolering, rekening te houden metbewegingen die u kunt verwachten als gevolg vankrimp en uitzetting. De flexibiliteit van deleidingen kan een dergelijke beweging opvangen.U krijgt die flexibiliteit door a. expansie in de mof of b. flexibele benen toe te passen.Maak bij het ontwerp een keuze uit de driemanieren van bebeugeling:1. vaste bebeugeling 2. geleidende bebeugeling en 3. een combinatie van beide.Geleidende bebeugeling wordt zodanig uitgevoerddat de buizen in axiale richting kunnen bewegen.In verband hiermee moet u de beugels op eenzekere afstand van de hulpstukken bevestigen.

In de onderstaande tabel, ontleend aan NEN 2672 -‘Aanleg binnenriolering van ongeplasticeerd PVC’,die ook bij PP wordt toegepast, vindt u eenoverzicht van beugelafstanden bij standleidingen,horizontale leidingen en flexibele benen.

Maten in mm

Uitvoering vaste bebeugelingenLeidingen en expansiestukken zullen, volgens het ontwerp, op bepaalde plaatsen gefixeerdbebeugeld moeten worden. In dergelijke gevallenmoet u de bebeugeling uitvoeren met behulp vaneen vaste beugel.

Montagericht l i jnen Montagericht l i jnenPP Binnenriolering

40 200 400 1200 50 250 500 150075 375 750 1800

110 550 1100 1800125 625 1250 1800160 800 1600 1800

Diameter afstand tot de bocht vanflexibele benen

beugelafstanden voor

liggendeleidingen

stand-leidingen

PP Binnenriolering

Bevestiging grondleidingenGrondleidingen die onder begane grondvloerenlopen, dienen aan deze vloeren of aan de fundering te worden bevestigd. En wel zodanig datde leidingen, ondanks mogelijke inklinking van degrond of eventuele stijging van het grondwater, ophun plaats blijven zitten.Bij gesloten dragende vloeren bevelen wij aan degrondleiding, met deugdelijke ontstoppingen, inde vloer te storten.

Kunsts to f ophangband U kunt Dyka kunststofophangband gebruikenvoor ondergrondsleidingwerk waarbij u metde grondbelastingrekening dient te houden.

Montage en montagevoorschriftenU bevestigt het ophangband door middel vanspijkeren, schroeven, klemmen of inmetselen.Houd bij het aanbrengen van een gat in hetophangband, ten behoeve van een spijker ofschroef, rekening met de vermindering van debreeksterkte. Het ophangband bezit een zodanigeweerstand als het gaat om inscheuren, dat hetverlies wordt gecompenseerd, op voorwaarde dat ude montagevoorschriften in acht neemt.

N.B.Wij adviseren u de afstand tussen deophangpunten, afhankelijk van de grondbelasting,maximaal 1 meter te laten bedragen.

• Maak de gaten zo klein mogelijk, bijvoorbeeldmet een ronde priem.

• Gebruik bij voorkeur roestvaste spijkers enschroeven.

• Gebruik spijkers met grote koppen, of schuifeen ring om de kop

• Neem voldoende ruimte ten opzichte van heteind van het ophangband en sla hetophangband dubbel. Klem of metsel het ophangband op eenafdoende manier in. Zie bovenstaande tekening.

• Denk om het uitlijnen van de leidingen enbepaal de afstand tussen de ophangpunten.

Wij adviseren u graag bij andersoortigebevestigingen, zoals bij grondbelasting.

PP Binnenriolering

Diameter van aansluitleidingen

Minimale diameter van aansluitleidingen. (NEN 3215 4.2.3)

Diameter Gereduceerdemm PP diameter

staand deel*

Drinkfontein 40 32

Handwasbak 50 40Wastafel 50 40Douche bij vloer op afschot 50 40Bidet 50 40

Wasautomaat 75 50Douche met opstand 75 50Gootsteen 75 50Bad 75 50

Closet 110 --Vloerput 100 110 --

* Reductie indien staand deel ≤ 1.5 m, muurbuislengte ≤ 0.5 m en totale ontwikkelde lengte ≤ 3.5 mis.

Aansluitleiding op horizontale leiding

Aansluit ingen en hoeken.Aansluitingen van liggende leidingen dienenonder een hoek van ten hoogste 45˚ te wordenuitgevoerd. (NEN 3215 4.2.1.1)

InleidingHet BouwbesluitEn de gevolgen daarvan voor binnenhuis -r iolering

Sinds 1 oktober 1992 is het Bouwbesluit vankracht. Dit hoofdstuk zal u de praktische kantenhiervan laten zien, waardoor wij hopen dat e.e.a.inhoudelijk overzichtelijker wordt.Het besluit gaat uit van zes basispunten die in heelEuropa zullen gelden en van waaruit normen enregels zijn opgesteld, nl.:

1. Mechanische sterkte en stabiliteit.2. Brandveiligheid.3. Hygiëne, gezondheid en milieu.4. Gebruiksveiligheid.5. Geluidshinder.6. Energiebesparing en warmtebehoud.

Vanuit het basispunt hygiëne, gezondheid enmilieu verwijst het Bouwbesluit naar defunctionele en prestatie-eisen met betrekking totde binnenriolering.De meest vermelde verwijzing is naar de normNEN 3215:'Binnenriolering in woningen en woongebouwen -eisen en bepalingsmethoden'.Deze norm geeft o.a. voorschriften t.a.v. devoorwaarden voor de berekening van deafvoercapaciteit en de uitvoering van hetleidingstelsel zoals:- Het leidingbeloop.- Het tegengaan van te grote drukverschillen.

De navolgende onderwerpen betreffen slechts eendeel van de voorschriften uit NEN 3215.Het zijn die elementen waarmee u als voor-schrijver/verwerker in de meeste situatiesgeconfronteerd wordt. Bovendien hebben weenkele formules uitgewerkt tot praktische enbruikbare tabellen. Indien er vragen zijn kunt u teallen tijde contact met onze afdeling verkoopopnemen onder telefoonnummer (0521) 53 49 11.

Bouwbesluit

Zijaanzicht

Bovenaanzicht

PP Binnenriolering

Zijaansluit ingDe overgang van de zijaansluiting moet d.m.v. eenexcentrisch verloopstuk plaatsvinden, waarbij debovenzijde van de leidingen op dezelfde hoogteblijft. (NEN 3215 4.2.1.2 - 4.2.3.5.2)Verloop T-stukken 45˚ worden niet meeromschreven.

Minimum afstand tussen twee aansluit ingen.Afstand tussen twee aansluitingen moet min. 5x dediameter zijn. Indien een leiding een diameterheeft van ten minste 110 mm (buitenwerksebuismaat) en de basisafvoer van de meestbovenstroomse aangesloten leiding ten hoogste0.75 l/sec is, mag de minimale afstand 2 maal dediameter zijn. (NEN 3215 4.2.1.3)

Bovenaansluit ingEen bovenaansluiting is in principe niettoelaatbaar. Dit kan alleen als op een verzamel- ofgrondleiding van ten minste 110 mm eenaansluitleiding wordt aangesloten met eenbasisafvoer van ten hoogste 1 l/sec. (NEN 3215 4.2.3.5.4)

Aansluiting van twee verzamelleidingen

a) Aansluiting en hoeken.Zelfde als onder aansluitleiding. (NEN 3215 4.2.1.1)

b) Zijaansluiting.Zelfde als onder aansluitleiding. (NEN 3215 4.2.3.5.2)

c) Minimum afstand tussen twee aansluitingen.Zelfde als onder aansluitleiding. (NEN 3215 4.2.1.3)

Aansluiting op een standleiding

Een aansluiting dient haaks te zijn aangesloten.(871⁄2 - 90˚) (NEN 3215 4.2.3.5.5)

Bovenaanzicht

Zijaanzicht

Bovenaanzicht

Bovenaanzicht

Zijaanzicht

Zijaanzicht

Minimum afstand tussen twee aansluit ingen.Indien de hoek in het horizontale vlak tussen tweeaangesloten leidingen groter is dan 90˚, dient deverticale afstand tussen de aansluitingen tenminste 0.50 m te zijn. Indien de hoek inhorizontale vlak tussen de aangesloten leidingenkleiner of gelijk is aan 90˚, wordt geen eis gesteldaan de verticale afstand.

Aansluit ing closet .Bij directe aansluiting van een closet op eenstandleiding moet bij voorkeur de onderkant vande aansluiting 100 mm beneden de bovenkant vanhet waterslot liggen.

Aansluiting op een grondleiding

a. De aansluiting van de standleiding moet totstand zijn gebracht met behulp van tweebochten van 45˚, waartussen een recht gedeeltevan tenminste 250 mm.

b. De aansluitvrije zone (zowel horizontaal alsverticaal) bij een standleiding op eengrondleiding dient ten minste 1 m te zijn indiende hoogste aansluiting op de standleiding nietmeer dan 10 m boven de grondleiding bedraagt.Als dit meer is, is deze zone 2 m.

PP Binnenriolering

Minimum afstand tussen tweeaansluitingen op een standleiding.

Zie Dyka hulpstuk: Dubbel T-stuk haaks,4x mof 110 x 75 x 75.

Doorsnede A-A

Doorsnede A-A

Juist.

Zijaanzicht

Bovenaanzicht

Bovenaanzicht

Onjuist.

PP Binnenriolering

Aansluitleiding - verzamelleiding

Bij overschrijding van de som van de hoekver-draaiingen, dient de diameter een maat groter te worden.

Bij overschrijding max. som richtingsveranderingbochten indien in ø a vullingsgraad 70% is. (Dus bij q max, dan ø b > ø a). Vooruitzonderingen zie NEN 3215.

Aansluitvolgorde

Benedenstrooms van een closetaansluiting mogenop een afstand van ten minste 1 m geen aansluitin-gen plaatsvinden. Zie tekening C. (NEN 32154.2.1.5). Bovenstrooms van een closetaansluitingmogen geen andere aansluitingen plaatsvindendan een closet. Zie tekening A. Tenzij er eenontspanningsleiding aanwezig is. Zie tekening B. (NEN 3215 4.1.6)

In het geval bovenstrooms van een douche-aansluiting een closet, een vaatwasmachine ofwasmachine is aangesloten, dient de afstand tussen de aansluitpunten van deze lozingstoestel-len en de douche ten minste 1 m te bedragen. Zie tekening D. (NEN 3215 4.2.1.4)

Ontspanningsleidingen

De diameter van de ontspanningsleiding moetgelijk zijn aan de diameter van de standleiding.(NEN 3215 4.2.6.1)De diameter kan een maatsprong kleiner zijn als L < 10 m is. (Voor uitsluitingen in bijzonderesituaties zie NEN 3215 4.2.6.2).

A. Bovenaanzicht B. Bovenaanzicht

Bovenaanzicht

D. BovenaanzichtC. Bovenaanzicht

Leidingafschot m/m maximaal gesommeerderichtingsverandering

22˚ 30’45˚67˚ 30’90˚

112˚ 30’

groter dan

1:501:75

1:1001:1401:180

tot en met

1:751:1001:1401:1801:200

Om een beter inzicht te krijgen in de beoordelingvan een produkt, kan men de twee belangrijkstecriteria, technische prestaties en milieu, wegen tenopzichte van alternatieve materialen. Wij hebbenin dit kader gekozen voor de vergelijking met PVC.

Voor de belangrijke mechanische eigenschappenzoals E-modulus, treksterkte, vloeigrens enbuigsterkte, scoort PP minder goed dan PVC. Ookde langduursterkte van PP is belangrijk lager. Bijgrotere langdurige belastingen zal PP daaromsneller doorbuigen. Hierdoor mag PP voor debinnenriolering, maar niet voor de buitenrioleringworden gebruikt. Tevens is de uitzettings-coëfficiënt hoog, zodat bij bebeugeling zondervaste punten, met grote lengteveranderingenrekening moet worden gehouden.

MilieuIn een vergelijking voor het afwegen van demilieubelasting (LCA), zijn de volgendeelementen van belang:- Energieverbruik- Water- en luchtverontreiniging- Afvalvolume en hergebruik- Uitputbaarheid van de grondstoffen

Van bovengenoemde milieu-aspecten is, ondankshet ontbreken van een milieu-analyse, veel bekend.Omdat bij PVC een belangrijk deel wordthergebruikt, is voor dit materiaal een geslotenketen ontstaan en zal men een vergelijking moetenmaken tussen PP en 50% hergebruik PVC.

EnergiegebruikHet energieverbruik van PP ten opzichte van PVC(50% hergebruik) is beduidend hoger. Zolangmen geen gesloten ketenbeheer heeft voor PP zaldit materiaal op dit zo belangrijke milieucriteriumminder scoren dan PVC.

Lucht- en waterverontreinigingOp deze criteria is PP beter dan PVC. Zou men inde toekomstige milieuvergelijkingen deze factorenzwaar mee laten wegen, dan is PP eenmilieuvriendelijker materiaal.

Afval en hergebruikEen gesloten ketenbeheer is niet van toepassing opPP, omdat dit materiaal vrijwel niet wordthergebruikt voor nieuwe leidingen. Debelangrijkste reden is de zeer geringe toepassingvan PP in het verleden, zodat weinig oud PP wordtaangeboden. In de toekomst zal er een geslotenketenbeheer op gang kunnen komen, omdat PPvele malen hergebruikt kan worden. Hierdoor isPP in het kader van afval en hergebruik eengeschikt materiaal. PP kan ook worden verbrand ofgestort. Bij verbranding komt bij PP relatief veelenergie vrij, zodat deze energie weer gebruikt kanworden.

UitputbaarheidDoordat PP voor het grootste deel uit uitputbaregrondstoffen (aardolie) bestaat en PVC voorminder dan de helft, zal PP op dit milieu-aspectniet goed naar voren komen.

ConclusieIn een onderzoek van VROM door TNO en hetCentrum voor Milieukunde Leiden, metbetrekking tot de Chloorindustrie, wordt duidelijkgesteld dat er voor de produktie van lang cyclischPVC geen bezwaren zijn.

Voor de meeste, meetbare aspecten in eenmilieuvergelijking zal PP minder goed scoren tenopzichte van hergebruikt PVC.

Milieu, PP en recycl ingPP Binnenriolering

Een belangrijke zekerheid voor voorschrijvers enverwerkers is, dat de PP-produkten KOMO-Keurbezitten voor zover in de tabellen in hetassortimentsoverzicht aangegeven.

Deze zekerheid, gezet naast de zekerheid dat Dykaernaar streeft produkten van een hoge kwaliteit tefabriceren, is voor alle partijen in het bouwproceseen garantie dat een feilloos werkendafvoersysteem kan worden aangelegd.

Komo Keur PP Binnenriolering

3PVC

PP Binnenriolering

ToelichtingEen brandwerende omhulling kan alsbouwkundige voorziening onder meer wordengevormd door bepleisterd steengaas of gipsplaatvan voldoende dikte. Een brandwerendedoorvoering kan tevens worden verkegen door hetgebruik van zogenaamde brandmanchetten.

Maatregelen bij opslagBij opslag voor langere tijd moeten PP buizenrusten in daarvoor ontworpen transportpakkettenof op een vlakke ondergrond, die vrij is vanuitstekende scherpe voorwerpen. PP buizen kunnen op grond van hun kleur (zwart)en materiaaleigenschappen krom trekken door deinvloed van zonlicht en/of warmte. Het is daaromaan te raden de buizen af te schermen tegen directzonlicht. Bij langdurige opslag van hulpstukkengelden dezelfde maatregelen. Het is daarom vanbelang dat de hulpstukken worden beschermdtegen vuil. Hierdoor kan namelijk een zodanigevuilophoping ontstaan dat dit de montagebemoeilijkt.

Afwerken van leidingen

SchilderenGelet op de hoge chemische resistentie van PP zal zonder speciale bewerking een verflaag nietzonder meer hechten. Hierover kan advies wordeningewonnen bij Dyka.

PleisterenWanneer er pleisterlagen over delen van eenafvoerleiding worden aangebracht moet de leidingeerst met steengaas worden omhuld, zodat deleiding vrij kan expanderen.

BrandveiligheidKunststof afvoerleidingen, die door wanden ofvloeren worden gevoerd en waaraan eisen tenaanzien van brandvoortplanting worden gesteld,moeten voorzien zijn van een bekleding vanonbrandbaar materiaal zodat dezelfdebrandwerendheid wordt bereikt als die van debetreffende wand of vloer (zie NEN 3213, 6082Bouwbesluit). Deze eis vervalt, wanneer deafvoerleidingen zich bevinden in leidingkokers vanonbrandbaar materiaal, die een brandwerendheidbezitten die ten minste gelijk is aan de helft van debrandwerendheid van wand of vloer.

Opslag en afwerking

BRL 2042Buizen en hulpstukken van Polypropeen(copolymeer) voor binnenhuisrioleringen (= BRLK-449)

NEN 1070Geluidswering in woongebouwen

NEN 3213Binnenriolering in woningen en woongebouwen.Ontwerp en Aanleg. Eisen

NEN 3215Binnenriolering in woningen en woongebouwen.Eisen en bepalingsmethoden

NPR 3216Binnenriolering in woningen en woongebouwen.Ontwerp en uitvoering

NPR 3218Buitenriolering onder vrijval. Aanleg enonderhoud

NPR 5075Geluidswering in woningen en woongebouwen.Sanitaire toestellen en installaties voor de aan- enafvoer van water

NEN 6082Brandveiligheid van gebouwen. Woningen enwoongebouwen. Prestatie-eisen.

PP BinnenrioleringNor men

PP Binnenriolering

+ bestendig (+) beperkt bestendig - niet bestendig

Produkt Concentrat ie 20°C 60°C

Aardolie zie Petroleum

Acetaldehyde waterige oplossing elke + +

gas (+) (+)

Aceton + +

Acrylonitril + +

Adipinezuur waterige oplossing tot verzadiging + +

Alkoholen waterige oplossing tot 70% + +

meer dan 70% + +

Alkoholische dranken gebruikelijke + +

Aluinen waterige oplossing tot verzadiging + +

Aluminiumzouten waterige oplossing tot verzadiging + +

Ammoniak gas droog + +

waterige oplossing tot verzadiging + +

Ammoniumnitraat waterige oplossing tot verzadiging + +

Ammoniumzouten waterige oplossing tot verzadiging + +

Amylacetaat (+) -

Aniline (+) (+)

Appelzuur waterige oplossing tot verzadiging + +

Azijnzuur waterige oplossing 10% + +

60% + +

100% + +

Benzeen (+) -

Benzine (+) -

Benzine (loodvrij) (+)

Beslag (brouwerij) gebruikelijke + +

Bier + +

Bietsuiker zie Suiker

Bisulfiet zie Calcium-, Kalium en Natriumzouten

Bleekwater tot 10% actieve chloor + -

Boorwater zie Boorzuur

Boorzuur waterige oplossing tot verzadiging + (+)

Borax waterige oplossing tot verzadiging + +

Boterzuur + (+)

Chemische bestendigheidvan buizen enhulpstukken uit PP

PP Binnenriolering

+ bestendig (+) beperkt bestendig - niet bestendig

Produkt Concentrat ie 20°C 60°C

Fenol waterige oplossing verzadigd + (+)

Fluor (+) -

Fluorwaterstof waterige oplossing 10% + +

40% + +

70% + (+)

Formaldehyde waterige oplossing 40% + +

Fosfortrichloride (+) -

Fosforzure kalk zie Calciumzouten

Fosforzuur waterige oplossing 25% + +

50% + -

95% + -

Fotografische emulsies gebruikelijke + +

ontwikkelaars gebruikelijke + +

fixeeroplossingen gebruikelijke + +

Freon -

Gasolie zie Oliën, minerale

Gasoline zie Petroleumether

Gier +

Gips zie Calciumzouten

Gist waterige oplossing tot verzadiging + +

Glucose zie Suiker

Glycerine + +

Glycol + +

Hydrazinehydraat +

IJzerzouten waterige oplossing tot verzadiging + +

Javelwater gebruikelijke + +

Kaliloog waterige oplossing tot verzadiging + +

Kaliumzouten waterige oplossing tot verzadiging + +

Kalk, gebluste zie Calciumhydroxyde

Kalksalpeter zie Calciumzouten

Keukenzout zie Natriumzouten

Koningswater -

Kooldioxyde gasvormig, droog + +

waterige oplossing tot verzadiging + +

Koolmonoxyde + +

PP Binnenriolering

+ bestendig (+) beperkt bestendig - niet bestendig

Produkt Concentrat ie 20°C 60°C

Petroleum + (+)

Petroleumether + (+)

Planteziektenbestrijdingsmiddelen, commerciële gebruikelijke + +

Potas zie Kaliumzouten

Propaan + -

Propionzuur waterige oplossing 50% + +

100% + (+)

Pyridine (+) (+)

Roet + +

Salmiak zie Ammoniumzouten

Salpeterzuur waterige oplossing 25% + (+)

50% (+) -

Silicoonolie + +

Soda zie Natriumzouten

Spiritus zie Alkoholen

Stearinezuur zie Vetzuren, hogere

Stijfsel waterige oplossing tot verzadiging + +

Stookolie zie Oliën, minerale

Suiker waterige oplossing tot verzadiging + +

Sulfietloog waterige oplossing gebruikelijke + +

Talk + +

Terpentijn (+)

Tetrachloorkoolstof (+) -

Tolueen (+) -

Transformatorolie zie Oliën, minerale

Trichloorethyleen (+) -

Ureum waterige oplossing tot verzadiging + (+)

Urine waterige oplossing tot verzadiging + +

Vaseline + (+)

Vetzuren, hogere (>C6) + (+)

Viskosespinbad + +

Vitriool zie Zwavelzuur

Vruchtesappen gegiste + +

ongegiste + +

Wasmiddelen, synthetische gebruikelijke + +

DYKA B.V., Produktieweg 7, 8331 LJ Steenwijk / Postbus 33, 8330 AA Steenwijk, NederlandTel.: +31(0)521-534911, Fax: +31(0)521-534371, E-mail: info@dyka.com, Internet: www.dyka.com

DYKA, member of TESSENDERLO GROUP

Verkoop

Telefonisch bereikbaar van

maandag t/m vrijdag

van 08.00 uur tot 17.00 uur.

Afd. Woning- & Utiliteitsbouw

tel: 0521-534470

fax: 0521-534491

e-mail:biri@dyka.com

kvk Zwolle 05027284

ING rek.nr 65.79.33.864

IBAN: NL37 INGB 0657 9338 64

BIC: INGB NL2A

BTW nr: NL0033.86.375.B01

2010

-03