Taalontwikkelingsstoornissen en meertaligheid...IV. Het diagnostisch proces: de valkuilen Het...

Taalontwikkelingsstoornissen en

meertaligheid

Anna Jansen, Kinderneurologie, UZ Brussel

Lut Schelpe, Logopediste, COS Brussel

Hilde Desmet, De Foyer

titel 2 27-4-2017

Inhoud

I. Normale taalontwikkeling

II. Spraak- en taalontwikkelingsproblemen

III. Hoe verloopt een meertalige ontwikkeling?

IV. Het diagnostisch proces

• Valkuilen

• Wat is anders bij meertalige kinderen?

• Hoe kun je het oplossen?

V. Een goede behandeling bestaat uit…

VI. Hoe omgaan met ontwikkelingsdysfasie?

• Ouders

• Op school

VII. Algemene adviezen bij meertaligheid


titel 3 27-4-2017


Taalbegrip > Taalproductie

Fonologie (klankleer)

Morfologie (woordvorming)

Syntaxis (zinsbouw)

-> Taalvorm

Lexicon (woordenschat)

Semantiek (betekenis

woorden & zinnen)

-> Taalinhoud

Pragmatiek (communicatie) -> Taalgebruik

Metalinguistisch bewustzijn (nadenken over taal)

titel 4 27-4-2017

Inge Zink & Mieke Breuls, Ontwikkelingsdysfasie. Garant 2012


Fasen in de taalontwikkeling

Voortalige fase: 0 – 12 maanden

Vroegtalige fase: 12 maanden – 2.06 jaar

Differentiatie fase: 2.06 jaar – 5 jaar

Voltooiingsfase: > 5 jaar

titel 5 27-4-2017



Secundaire spraak- en taalontwikkelingsproblemen

Problemen in andere ontwikkelingsdomeinen

Sensorisch: gehoorsstoornissen

Cognitief: verstandelijke beperking

Sociaal-emotioneel: ASS, selectief mutisme

Beperkt taalaanbod

Primaire spraak- en taalontwikkelingsproblemen

Vertraagde spraak- en taalontwikkeling

Gestoorde spraak- en taalontwikkeling

Primaire kinderafasie

Primaire ontwikkelingsdysfasie

titel 6 27-4-2017



Vertraagde spraak- en taalontwikkeling

Taalontwikkeling lijkt op dat van een jonger

kind.

Logopedie helpt!

Productieproblemen (betere prognose) zijn

makkelijker aan te pakken dan

taalbegripsproblemen.

titel 7 27-4-2017



Taalstoornis = SLI = / ≠ Primaire ontwikkelingsdysfasie

Teveel namen, teveel verwarring

Voorstel: (Primaire) ontwikkelingsdysfasie

DEFINITIE Ontwikkelingsdysfasie

Hardnekkige problemen in spraak- en taalontwikkeling

in alle talen

Deze kunnen niet verklaard worden vanuit problemen in

andere ontwikkelingsdomeinen of te beperkt

taalaanbod

Geen duidelijk zichtbare neurologische afwijking

VSTO OD

titel 8 27-4-2017

Ontwikkelingsdysfasie

Grilliger taalprofiel

Hardnekkigheid: minstens 1 jaar logo 2 à 3 x per

week en kloof met leeftijdsgenoten blijft of wordt

groter…

Specifieke stoorniskenmerken

Weinig of niet gevarieerd brabbelen

Minder goed begrijpen

Beperkte woordenschat

Woordvindingsproblemen

Moeite met luisteren, klanken horen, onthouden

Telegramstijl, korte onvolledige zinnen

Haperen in de spraak, versprekingen

Niet / moeilijk kunnen vertellen

Moeite met taaldenken, leren lezen en schrijven, abstracte taal

titel 9 27-4-2017



Deze term is nodig indien je aanspraak wil

maken op:

GON (voor kleuters: vermoeden van ok)

Buitengewoon onderwijs (voor kleuters:

vermoeden ok)

Extra logopedie (vanaf 5 jaar)

Kan in combinatie met mentale

achterstand, autisme…

titel 10 27-4-2017

Prevalentie ontwikkelingsdysfasie

Geen consensus, geschat tussen 3 - 7 %

Komt NIET meer frequent voor bij

meertaligen

Beide talen moeten ‘gestoord’ zijn.

Meertaligheid geeft NIET meer kans op…

Eerder OVER / ONDERdiagnose (zie verder)

titel 11 27-4-2017

III. Meertalige ontwikkeling

Taalaanbod

Successief

Simultaan

Gemengde groep

Tijd dat je de taal aangeboden krijgt

titel 12 27-4-2017

Geboorte Kribbe School Lagere

school


Talen worden gebruikt in verschillende contexten

voor verschillende doelen

Verschillende attitudes t.o.v. verschillende talen

Vanuit de ouders: notre dialect

Van de buitenwereld: Engels >>> Arabisch

Voor onderzoekers een ZEEEEEER verscheiden

groep waardoor een test voor meertaligen geen

nut heeft!

titel 13 27-4-2017

thuis school Dagelijkse taal en spel Academische taal


Uitdagingen bij meertaligheid

Taalaanbod (filmpje Evelien)

Talen beïnvloeden elkaar

In de verschillende taaldomeinen

- Uitspraak: v b (ook zo in het Spaans)

- Woordenschat: Ik heb mijn kinderen ‘afgelegd’.

- Grammatica: vrouw uit Letland laat de lidwoorden weg.

Kan positief of negatief zijn.

Je leert niet in beide talen hetzelfde

Bv. woordenschat

Schooltaal / thuistaal: 2 contexten, andere

verwachtingen

titel 14 27-4-2017


titel 15 27-4-2017

Zinsbouw: negatieve transfer

vanuit het Frans: Nu ik wil

dat!

Code wisseling:

Nederlands:

1. Staat een koe en ook

een olifant. Koe en

olifant.

2. La balle est cachée.

3. Et ensuite… prend la

balle.

4. En nu pakt ie bal en

afgepakt.

5. Deze, deze, deze, heb

gegeven en dan, dan die

vraagt danku

IV. Het diagnostisch proces: de valkuilen

Het testmateriaal:

We vergelijken met eentalige leeftijdsgenoten die

vanaf de geboorte Nederlands spreken.

titel 16 27-4-2017

Dus

iedere

meertalige

heeft

een

taalprobleem.

IV. Het diagnostisch proces: de valkuilen

De foutenanalyse:

Goede kennis nodig van de moedertaal om ‘fouten /

beïnvloedingen’ te begrijpen.

Ik heb 6 jaar.

Het niet gebruiken van de lidwoorden bij de Letse moeder

Onderscheid fouten door meertaligheid / door dysfasie:

bv. bij Turks-Nederlands kinderen

Werkwoordsvervoeging: moeilijker voor de taalgestoorde

kinderen

Verbuigen van adjectieven: Invloed van EN de taalstoornis EN

tweetaligheid

Bij ontwikkelingsdysfasie: ze maken MEER fouten en ze blijven LANGER

bestaan…

titel 17 27-4-2017

IV. Het diagnostisch proces: de

valkuilen

Er wordt maar naar één taal (meestal schooltaal)

gekeken…

Tijd geven helpt…

titel 18 27-4-2017

IV. Het diagnostisch proces: oplossingen

titel 19 27-4-2017

www.sig-

net.be/nl/.../anamnese

-meertalige-kinderen-

amk_74.aspx

.

De instructies worden in

een eenvoudige taal

geformuleerd.

seet

koek zon dak

V. Logopedische behandeling

Indirecte

therapie

Ouder

begeleiding

Therapie in

het

Nederlands

titel 21 27-4-2017

Structureren

taalaanbod

Bewust worden

van attitudes,

emoties

Bewust worden

van OD-

kenmerken in

moedertaal

Strategieën

aanleren moe +

kind

Oefenen in de

moedertaal

(TOLK)

Adviezen voor

de juf

V. Logopedische behandeling

Abstracte taal,

taaldenken

Zwakker

fonologisch

bewustzijn

Secundaire

leesproblemen

Klank-teken

koppeling

Technisch lezen

Begrijpend lezen

Secundaire

spellingsproblemen

Klank-

tekenkoppeling

Spellingregels

opstellen

Moeite met

abstracte

begrippen

Secundaire

rekenproblemen

Rekentaal

Cijfers lezen

Cijfers schrijven

rekenprocedures

titel 22 27-4-2017

VI. Omgaan met dysfasie

Wel

bevinden

Succes

ervaringen

Compenseer

met sterke

kanten

Werk samen

Tijdig

alarmbel

luiden

titel 23 27-4-2017


Taalaanbod en communicatiestijl aanpassen

REDUCEER i.p.v. taalbad

Ooghoogte, oogcontact

Duidelijk, traag en luid spreken

Korte eenvoudige CORRECTE zinnen

Verleng WACHTpauzes

Gebaren

titel 24 27-4-2017


Goed, niet fout (bv. woef ipv hond) en

terugkaatsen naar kind

BASISwoordenschat

GEBALANCEERDE interacties, geen verhoor!!!

Geef een voorzet: oh je vingers zijn rood. Heb jij

geknutseld?

Geen indirecte verzoeken

Figuurlijke taal en grapjes

titel 25 27-4-2017


Woordvindingsproblemen

Oproepstrategieën

Alternatieve strategieën

Fonologische cues

Semantische cues

Ervaringen, emoties, belevingen

Uitbeelden tekenen schrijven

Vaardigheden om te behelpen

Standaardzinnetje: even denken / Ik weet het niet

Zelf moeilijke woorden vaak gebruiken

titel 27 27-4-2017


Aanpassen context

Omgevingslawaai vermijden

Geen gesprekken door elkaar

Tijd nemen om te luisteren

Gebruik de context!

Ik-boodschap: ik heb het niet begrepen

Non-verbale communicatie

SMOG / communicatiehulpmiddel

titel 28 27-4-2017


Visualiseren

titel 29 27-4-2017


Boekjes

www.bookbox.com

Nik-nak.eu

Eigen fotoboekjes

Vertellen kan ook met een Nederlandstalig boekje

Maak er een conversatie van…

titel 30 27-4-2017

http://www.bookbox.com/


SPEEL met je kind

Kijk

Volg

Routines

titel 31 27-4-2017


titel 32 27-4-2017

Ouderbegeleiding

- Adviezen op maat

Samen televisie kijken:

- Becommentarieer

- Herfraseer

- Vat samen

- Voorspel

VI. En op school?

Kringgesprek:

Duidelijke structuur, routine en regels

Plaats in de kring = veilig bij juf / vriendje

Niet op commando (terloopse opm.) en tijd geven om te

antwoorden

Heen- en weerschrift: Wat is er gebeurd ih WE? + evt. foto /

voorwerp meebrengen

Als 2e laten vertellen = je hebt al een vb. + je hoeft niet lang

te wachten.

Logisch verhaal opbouwen: vat samen en herfraseer.

Doe dit ook bij de verhalen van anderen: auditieve

verwerking + verhaalbegrip

Oefen de conversatievaardigheden!

titel 33 27-4-2017

VI. En op school?

Zelfredzaamheid bevorderen

Startproblemen? Begin samen + stappenplan:

beertjes

Niet volledig zelfstandig: stukje samen met juf

of buddy

Leer vaste activiteiten in kleine stapjes en vaste

volgorde: picto’s + verwoorden, leg materiaal in

vaste volgorde klaar

Meer tijd

Leren hulp vragen: standaard woord of zin of

standaard non-verbaal signaal

titel 34 27-4-2017

VI. En op school?

Spelenderwijs taal stimuleren

Vaak ook moeite met ‘spelen’, ‘fantasie’

Beperk aanbod spelmateriaal

Verwoord zelf wat het kind doet (ordent je spel) +

terloopse opmerkingen

Leer begeleid samen spelen (bv. 1 extra kind + lk,

uitbreiden tot groepje van 3 kinderen)

Muziek, melodie, ritme,…

titel 36 27-4-2017

Wie nog meer wil…


Inge Zink, Mieke Breuls

Taalstoornissen bij meertalige kinderen

Manuela Julien

titel 37 27-4-2017

VII. Adviezen rond meertaligheid

Welke talen gebruiken we thuis?

Ouders kiezen de sterkste taal, meestal

moedertaal

Elke taal die een kind leert, moet thuis door

iedereen gewaardeerd worden

We vermijden communicatie in een taal die we

niet goed kennen. Samen oefenen is wel

positief.

titel 38 27-4-2017


Mag je talen mengen?

Kinderen: JA normale fase

Als volwassene: NEE vermijden!

Samen in één taal blijven:

Stimuleert het denken in die taal.

Helpt je nieuwe woorden leren.

titel 39 27-4-2017


Twee of meer talen thuis. Wat doen we?

1 taal – 1 persoon

Taal verbinden aan tijd en ruimte

Zoek naar een manier die bij je gezin past en die houvast

biedt aan het kind.

Werk samen

Ouders maken de taalkeuze

Vraag steun aan de omgeving

Ouders ondersteunen elkaars moedertaal.

titel 40 27-4-2017


Een dynamisch gebeuren

Kinderen beïnvloeden je afspraken

Herbekijk afspraken maar vermijd plotse

veranderingen

Nieuwe talen een plek geven thuis

Invloed van:

Leeftijdsgenoten: ondersteunen heel sterk het al dan

niet spreken van een taal

Grootouders: wel of niet spreken van de

minderheidstaal

titel 41 27-4-2017


Goed Nederlands leren

Hoge eisen!

Nederlands leren voor later ≠ niet voldoende motivatie

Voldoende en zinvol aanwezig in de vrije tijd

Je leert wat je leuk vindt!

titel 42 27-4-2017


En moet je als ouder Nederlands leren?

Leermotivatie ondersteunen

Je staat model

Ondersteunen van het leerproces van het kind (afhankelijk

van je bereikte niveau).

Zelf meer contact met de juf, de therapeut…

titel 43 27-4-2017


titel 44 27-4-2017

Attitudes

Taal

Emoties

Emoties, attitudes en taal zijn met elkaar verbonden

46

Het mechanisme het model van Lambert (1974)

Het sociaal-psychologisch model van Lambert (1974)

Hoe je je

voelt en

gedraagt

t.o.v.

talen

Wat je al

kent,

kunt

Innerlijke

motivatie

Vaardigheid

van

meertalig

zijn

Hoe je

jezelf ziet

Ik voel me

Europeaan:

talen

versterken

elkaar

Ik voel me

Belg /

buitenlander

1 vd 2 talen

wordt

verdrukt


Impact van het leerproces

De aanpak van negatieve attitudes

Bespreekbaar maken

Ervaren

De aanpak van positieve attitudes

Bewust maken

Tot stand komen

+ afspraken samen maken en duiden

50

VII. Taal – emoties - attitudes


De aanpak bij ouders

Stilstaan bij hun eigen houding/beleving

Meer bewuste aandacht voor emoties/ideeën

van de kinderen

Inzicht in belang van positieve ingesteldheid.

titel 52 27-4-2017


titel 53 27-4-2017

En wat met dit thema op school?

De plaats van T1 op school

Motiverend

Inzicht bevorderend

Leren afspraken maken

Taal opnemen binnen onderwijs

titel 54 27-4-2017


Wat op de speelplaats?

Kleuteronderwijs: kleuters kiezen nog niet

bewust taal.

Lager onderwijs: vermoeidheid

titel 55 27-4-2017


titel 56 27-4-2017


titel 57 27-4-2017

Talen leren – het einddoel

Inclusieve meertaligheid (Jan D. Ten Thije)

Soms is een hoge vaardigheid in een taal

vereist

Ook beperkte taalvaardigheden kunnen

functioneel zijn

Meertalige strategieën zijn een belangrijke

vaardigheid

58

Referenties: Logopedische

diagnostische instrumenten

MAIN: www.zas.gwz-

berlin.de/fileadmin/material/ZASPiL_Voll

texte/.../MAIN_dutch.pdf

ENNI:

https://www.ualberta.ca/.../edmonton-

narrative-norms-instrument

ALDeQ:

https://www.ualberta.ca/linguistics/ches

lcentre/questionnaires

titel 59 27-4-2017

http://www.zas.gwz-berlin.de/fileadmin/material/ZASPiL_Volltexte/.../MAIN_dutch.pdf











Referenties: Bruikbare materialen.

Tussen Taal en Blokkendoos: www.sig-

net.be/nl/publicaties/tussen-taal-en-

blokkendoos_46.aspx

De Foyer: www.foyer.be

Adressen taalanalisten:

https://www.taalbrug.be/

Assessing Multilingual Children.

Disentangling Bilingualism from

Language Impairment, Sharon Armon-Lotem, Jan

De Jong and Natalie Meir, Communication Disorders Across

Languages

titel 60 27-4-2017

http://www.foyer.be/

Taalontwikkelingsstoornissen en meertaligheid...IV. Het diagnostisch proces: de valkuilen Het...

Documents

Transcript of Taalontwikkelingsstoornissen en meertaligheid...IV. Het diagnostisch proces: de valkuilen Het...