juni

932 0 1 3

'tALTENATUURTJE

AltenatuurNatuurbeschermingsverenigingvoor het Land van Heusden en Altena

2

’t Altenatuurtje32e jaargang nr. 3, juni 2013.

Uitgave van natuurbeschermingsvereniging Altenatuur.Opgericht 5-11-1980, ingeschreven 15-10-1981.

BESTUUR:voorzitter:J. (Jaap) van Diggelen, Sportlaan 24, 4286 ET Almkerk. 0183-402034secretaris:J.H. (Johan) Koekkoek, Emmikhovenseweg 6a, 4286 LH Almkerk. 0183-402231penningmeester:H. (Henk) Kraaij, Uitwijksestraat 4, 4288 JB Uitwijk. 0183-441360leden:H. (Herman) van Krieken HilIsestraat 35, 4269 VH Bab. broek. 0416-355155P. (Pia) Stierman Bruigomstraat 12, 4251 EP Werkendam. 0183-505341J. (Jeanette) Pollema Dr. van Vuurestraat 76, 4271 XH Dussen. 0416-391654L. (Len) Bruining Van Gendtstraat 14, 4271 AM Dussen. 0416-392373

INTERNET: www.altenatuur.nl

REDACTIE:P. (Pia) Stierman Bruigomstraat 12, 4251 EP Werkendam. 0183-505341tevens redactie adres

VORMGEVING EN ILLUSTRATIES:J.A.P. (Jan) van Haaften Eikenlaan 5, 4254 AR Sleeuwijk. 0183-302544

CONTACTADRESSEN:Vogelwerkgroep:A. (Arie) van den Herik Oudendijk 33a, 4285 WH Woudrichem. 0183-304193Beheercommissie Natuurgebieden:P. (Pia) Stierman Bruigomstraat 12, 4251 EP Werkendam. 0183-505341

LIDMAATSCHAP:jeugdlid 5,-- per jaar, gezinslidmaatschap 20,- per jaar, lid 12,50 per jaar

Girorekening nr. 2593026 ofBankrekening nr. 301524319 Rabobank Almkerk t.n.v. penn. Altenatuur.

Aanmeldingen, adreswijzigingen en opzeggingen opsturen naar de ledenadministratie.Beëindiging van het lidmaatschap schriftelijk vóór 1 december van het lopende jaar.Ledenadministratie Altenatuur, Dr. van Vuurestraat 76, 4271 XH Dussen.

OMSLAG:Foto Kornsche Boezem, Dussen door Jan van Haaften.Omslagontwerp door Jan van Haaften.

Altenatuur heeft sinds 1-1-2011 de ANBI-statusHet dossiernummer is: 77688 en het fiscaal nummer: 810362454.

3

voorjaarszonnetjepoten

lentenachtvorst

ontluikende knoppen

klein hoefblad

kievitseieren zoeken

kuikentje

nestje bouwen

weidevogels beschermen

pollenspeenkruid

lentegroenschrale wind

vlinders

kikkerdril

zaaien

lentegroen

nestje bouwen

dotters

Kornsche Boezem

4

Redactioneel Koud, koud en nog eens koud enwat zijn we het beu het gure weer,maar als er dan bij een nogaarzelend zonnestraaltje ineens eencitroenvlinder door de tuin fladdertkrijg ik toch weer een warm gevoel.We sluiten het winterseizoen af,voor de “griendwerkers” zit het erweer op en we hebben deledenvergadering een feestelijktintje gegeven door Jaap in hetzonnetje te zetten. Zijn schrijverijover 25 jaar leverde een bijnaavondvullend programma op en bijons als bestuur vooraf veel lol.Op het fort vond deperspresentatie van het “Jaar vande Patrijs” plaats.De weidevogelbeschermers draaienop volle toeren om de nesten tezoeken, de vogelwerkgroepinventariseert voor de Sovonatlasen de mensen van Forteducatiehebben op het fort de brugklassersvan het Altena College iets over de

5

geschiedenis van onze streekverteld en hoe belangrijk bijen vooronze voedselvoorziening zijn.Duurzame energie avonden vanDEcAB zijn goed bezocht,decentrale duurzameenergiewinning staat hoog op deagenda.De verbouwing van het Kringloop-centrum is de kou nog niet te boven,laten we hopen dat de zonnestralenhun vruchten gaan afwerpen.Het is weer een mooi gevuldnummer, natuur en milieu binnenonze regio is en wordt goedbekeken, laten we er zorgvuldigmee omgaan, voor je het weet is hetverprutst.

Ik wens u een hele fijne zomer toe.

Iedereen bedankt voor haar of zijnbijdrage aan dit Altenatuurtje!

Het volgende nummer staat geplandvoor oktober 2013 daarom zou ikgraag de kopij voor 1 septembera.s. willen ontvangen.

Pia Stierman

Redactieadres:

Pia StiermanBruigomstraat 12,4251 EP Werkendam.

E-Mail: fam.stierman@gmail.com

6

Forteducatie

Waarnemingennovember t/m maart

DEcAB,Onze energie!

Vijfkilometerblok

Hoeveel patrijzen telt Altena?

14

43

67

26

50

7

In dit nummer:• Van de voorzitter 8

• Forteducatie 14

• Argusvlinder 16

• Notulen ledenvergadering 14 februari 2013 18

• Hoog bezoek van de landelijke persdiensten in het 'Jaar van de Patrijs' 24

• Vijfkilometerblok 26

• Dagpauwoog of oranjetip gezien? 30

• WC-papier 32

• Voor jou! (jeugdrubriek over de Groene kikker) 34

• De middenpagina's met:

pag. 1&2 Programma zomer/najaar 2013

pag. 3&4 Nieuws Nieuws Nieuws Nieuws

• DEcAB, Onze energie 43

• Knotterites 46

• Hoeveel patrijzen telt Altena? 50

• Tautonymen, het mogelijke en werkelijke 55

• Fijnstof meten met je iPhone 60

• Uit de krant geknipt 63

• Fipronil 64

• Waarnemingen november t/m maart 67

• De initiatiefwet Mooi Nederland in hoofdlijnen 71

• Nieuws van het Kringloopcentrum 76

93juni2013

8

Beleef de lente!Het is nu begin april en het valt nog niet mee omde lente te beleven. Wekenlang al teistert eengure Oostenwind ons land. Nachtvorst houdt aan ener is nauwelijks nog een bode van de lente te zien.De Tjiftjaf zou begin maart al terug kunnen zijnmaar ik heb hem nog niet gehoord. Grutto’skleumen in groepen bijeen in onderwater staandeweilanden en ondiepe plassen. Afgelopen weekbegonnen de boeren voorzichtig hun akkers gereedte maken om te zaaien. Door de wekenlangedroogte, versterkt door de wind, rolden de trac-toren als grote stuifzwammen over het land. Bollenvan stof met binnenin een kern van staal en naar ikhoop een mens, al weet je dat tegenwoordig nietzo zeker meer met de GPS-gestuurde landbouw.Het is verleidelijk om jaarlijks aan de hand van deweersituatie waar we ons op dat moment in bevin-den, de klimaatdiscussie te evalueren. Mijn ver-stand zegt dat het gaat om langjarige gemid-delden, generalisatie op basis van 1 waarnemingheeft geen waarde. Toch gaan mijn gedachtenongemerkt naar de lezing van de Amsterdamsehoogleraar Bas van Geel, die ik afgelopen januaribijwoonde. Het internationaal panel voor klimaat-verandering (IPCC) houdt volgens van Geel onvol-doende rekening met fluctuaties in zonnestraling(zonneforcering) als belangrijke factor in hetklimaat. Van Geel verwacht een temperatuurdalingde komende jaren, op basis van modellen die dezonneactiviteit wel incalculeren. Hij stelt voor aanwat hij noemt, de ‘alarmisten, catastrofielen enapocalyptici’ om hun boodschap te wijzigen.

Van de voorzitterJaap van Diggelen

Van Geel

9

Natuurlijk heeft het gebruik van Duurzame Energie(DE) de toekomst, omdat het beter is voor onsmilieu. Volgens Van Geel zijn de volgende redenenhet belangrijkst: geopolitiek, beperken van verzu-ring van oceanen, verbetering luchtkwaliteit, hetgebruik van olie om producten te maken in plaatsvan het te verbranden. Heel voorzichtig voegt hij erals laatste reden aan toe: misschien veranderen wehet klimaat door de huidige vormen van energie-productie. Van Geel is geen roepende in dewoestijn en geen klimaatscepticus pur sang, hetkomende decennium zal het duidelijk worden of hijeen punt heeft.

Beleefdelente.nlDit is een website van Vogelbescherming waaropje via een webcam het wel en wee van diversevogelsoorten in hun nestkast kunt volgen. Online kunje de broedtijd van o.a. Slechtvalk, Ooievaar,Koolmees en Oehoe (zit er eindelijk weer zo’n joe-kel in ons land, duwen we hem meteen een cameraonder de snavel: POW! vogelnieuws?) volgen.Bij Gekraagde roodstaart en Gierzwaluw, staatonder het keuzeplaatje op de site: ‘onderweg’. Datkan nog even duren dit voorjaar, weten we.Ook de lente van de Steenuil kunnen we meebe-leven. Ik klik op het plaatje en krijg een zwart-witbeeld van een lege kast met wat stro op debodem. Een keuzemenuutje rechts van het beeldlaat wat highlights van de afgelopen dagen zien.Onder het kopje ‘Vrouw snackt’ zie je een Steen-uiltje dat landt op de plank voor de kast.

10

Vervolgens ziet ze een torretje op de rand van deingang en pikt dat op. Hap, weg. Dit alles op 5april 2013, 20.42 uur, 22 seconden opname. Het isnet als bij een televisie soap, om een half uur tevullen moet je het lief en leed van 500 (echt)parenin 3 koppeltjes acteurs bijeenvegen. 24/7, zoals deAmerikanen zeggen voor ‘continu’, gebeurt ernatuurlijk niet zoveel in zo’n kast, zeker niet als ernog geen eieren of jongen zijn. Op sommigemomenten echter, kun je getuige zijn van gruwelijkereal-life beelden. Ronald van Harxen en PascalStroeken beschrijven in hun prachtige boek ‘DeSteenuil’ (KNNV 2011) een geval van syngeno-

phagie. Dit is het verorberen van al dan nietopzettelijk gedode gezinsleden. De webcam vanBeleefdelente! registreerde in 2008 een gevalletjesyngenophagie, verwanten-vraat, toen drie van devier nestjongen één voor één het loodje legden enwerden opgevoerd aan de overblijvende jongen.Moeder of vader Steenuil eet ook zelf gewoonmee. Cause it’s a bittersweet symphony, this life.In het Altenatuurbestuur werd onlangs voorgesteldom een webcammetje te plaatsen in een Gier-zwaluw-broedpan ergens op een dak in Dussen. Ik

11

was daar niet voor. Eén site met Nollywood(Hollywood-Natuur) leek me ruim voldoende.Gelukkig bleek het ook technisch lastig te reali-seren, dus het plan verdween van tafel. Brengt ditalles de natuur dichterbij? De hele wereld kun je opje scherm voorbij zien komen. Nu ook dus degeboorte van een vos, de driehoeks-relatie van deSlechtvalk of de oehoe-erlebnis van de Aha. Ikmoet bekennen dat het bekijken van de beeldenmijn aanvankelijke scepsis wat tempert. Ik dreigzelfs enthousiast te worden. De beelden van een uildie middenin de nacht zijn jongen voert hebbentoch iets fascinerends. Met mijn ogen op het schermvan m’n tekstverwerker gericht hoor ik nu door despeaker de achtergrondgeluiden van onbekendezangvogels rond de rotswand van denkelijk deENCI-groeve in Zuid-Limburg, waar de Oehoe zichsuf wegdrukt in iets wat kennelijk zijn nestholte is. Ikhoor het omdat de site Beleefdelente.nl op deachtergrond nog open staat. Multimediaal natuurbeleven heet dat. Ik sta in dubio. Als het de inte-resse wekt om echt buiten te gaan kijken enluisteren lijkt het me prima. Als we met vierkanteogen doorzappen naar het volgende natuuritemwaarin gevaar, geweld, bedreiging, bloed,ontleding of stank (waar blijft de geurcomputer?)worden uitvergroot (zie Animal Planet) dan hoop ikdat ook deze hype weer snel voorbijtwittert.

In het genoemde Steenuilenboek lees ik ook gerust-stellende informatie voor Rinus Punt, die zich in 'tAltenatuurtje 91 zorgen maakte over de vogel-resten die hij in zijn steenuilenkast vond.Moordenaars noemde hij de Steenuiltjes. Harxen enStroeken onderzochten de prooien die Steenuilen in4 onderzoeksjaren bij hun jongen brachten. Van de11.306 prooien die werden geturfd, bleek 90% tebestaan uit kevers, wormen, rupsen en anderelarven. Slechts 1% betreft vogels, dat valt reuzemee toch, Rinus?

Oehoe

12

Beleef de Zon!Dit voorjaar trekt de voorlichtingskaravaan vanDEcAB (Duurzame Energie coöperatief AltenaBiesbosch) langs de gemeenten om op drie infor-matieavonden belangstellenden te informeren overZonZelf. Dit is het project van DEcAB waarin zonne-panelen worden aangeboden aan particulieren. Uhebt in de voorgaande nummers van dit blad overDEcAB kunnen lezen dat Altenatuur, met JohanKoekkoek als grote (pro)motor, het initiatief voorcollectieve opwekking van elektriciteit middels PV-cellen heeft verankerd in een zelfstandigecoöperatie met een eigen bestuur. DEcAB biedtmaatwerk voor huizenbezitters die graag zelf hunelektriciteit willen opwekken door middel vanzonneenergie. Het hele traject van aanvraag,bepalen van de mogelijkheden ter plaatse, offerte,installatie en aansluiting wordt tegen scherpeprijzen volledig uitgevoerd. In Woudrichem en Wijken Aalburg was er volop belangstelling eninmiddels zijn al tientallen bestellingen geplaatst.Voor 25 april a.s. staat de avond voor Werken-dam gepland. Als u dit leest is deze datum ook alvoorbij. Alle informatie over DEcAB kunt u vindenop www.DEcAB.org. De aanbiedingen van ZonZelfzijn geldig tot 1 juli 2013. Bezoek de site, neemcontact op en maak werk van Duurzame Energie!

Beleef de vlinderOp 5 tot en met 8 maart was het lente mettemperaturen boven de 15 graden Celsius. Bij deVlinderstichting kwamen toen verschillendemeldingen binnen van waargenomen Kleine vossen.Ook in onze streek werden ze gezien. Ik heb zetoen gemist. Ongeveer een week daarvoor, vrijdag1 maart, brak voor mij de vlinderlente al aan. Wezaten op het terras van de Möseralm op 1820meter hoogte bij Fiss in de Oostenrijkse Alpen. Hetwas prachtig zonnig weer, de luchttemperatuur opdeze hoogte schommelde rond de 0 °C maar in de

13

intensieve zonnestraling warmden we heerlijk op.En niet alleen wij. Plotseling dook er een vlinder opdie tegen de glazen windschermen fladderde ensteeds maar weer probeerde verder te komen.Toen hij afweek het bijna lege terras op enneerstreek op een kunststoffen terrasstoel bleek het‘slechts’ om een Kleine vos te gaan, waar ik natuur-lijk weer hoopte op een of andere bijzondereparelmoervlindersoort. Kennelijk was het net als inons land vorig jaar in Oostenrijk een goed jaargeweest voor de Kleine vos, waardoor er ook veeloverwinterden. Allerlei vragen dienden zich aan.Zou dit dier overwinterd hebben in de plooien vande gigantische parasols van het terras? Ik kon hetme niet voorstellen. ’s Nachts vroor het hier op dezehoogte nog 10 graden, in januari was dit wel 20geweest. Het natuurlijke antivries wat insecten dewinter doorhelpt is hier niet tegen bestand. Weinigkans dus om te overleven op deze hoogte.Kennelijk kwam hij dus uit het dal, maar wat brengtzo’n dier dan hier? Voedsel drinken uit bloemen isop de besneeuwde berghellingen geen optie. Ikkon niet anders concluderen dan dat dit ongerichtezwerfgedrag van deze ontijdig wakker gewordenvlinder zijn dood zou worden. Dit laatste weerhieldme niet om, toen het dier even later opnieuw hulpe-loos probeerde de glazen wand te doorboren, hette vangen.Met de vlinder opgesloten en kriebelend in deholte tussen twee handen liep ik het terras af. Ikopende mijn handen en hij vloog de besneeuwdeweidsheid in. Het Griekse woord Psyche betekentnaast ‘ziel’ ook ‘vlinder’. In deze samenhang zijnzowel de vragen die ik als bioloog heb bij hetvoorkomen van dit dier op deze onherbergzameplek, als mijn drang om een dier de vrijheid teschenken, ook al gaat het een zekere doodtegemoet, ‘voer voor psychologen’.

14

Altena College met 10 klassen naar ’t fort.

Ook dit jaar waren er weer bijna 300 leerlingen dielessen gevolgd hebben:

➤ over Romeinen door Kees van Maastricht,➤ de rondleiding door het fort over Nieuwe HollandseWaterlinie door John Kollen

➤ en over de Insecten door Pia Stierman en JohanKoekkoek.

Bij de les over de Romeinen ging het vooral overde vindplaatsen in ons gebied van spullen uit deRomeinse tijd. Boeiend is steeds weer als Kees hetheeft over de donk van Waardhuizen. Soms denkik wel eens dat Kees er zelf bij was toen die bijldaar in de modder verdween.

De tocht naar de kelders van het fort, dat mag nuwant het is midden april, is voor het verhaal vanJohn wel een hoogtepunt. Met name de kans op deaanwezigheid van de laatste vleermuis maakt hetextra uitdagend. En ja hoor, er zat nog eenlangslaper! De tweede dag was hij weg!

Bij de insecten ging het ook dit jaar weer overImidacloprid. Het landbouwgif dat heftig indiscussie is. Bayer wil niet toestaan dat iedereenprecies weet wat dat voor ‘smerig’ goedje is.

ForteducatieJohan Koekkoek

15

Natuurwetenschappers vinden het in ieder gevaleen smerig goedje want insecten gaan er vandood. Ook de bijen en andere zes potigen die hetbelangrijke werk van de bestuiving voor hunrekening nemen leggen het loodje. Als bijenverdwijnen moeten mensen zelf de bestuiving terhand nemen. In China blijkt dat kinderwerk teworden. Het is maar dat u het weet. Het kanzomaar ook hier gebeuren. En wilt U dan met uwkinderen of met de schoolklas naar de boomgaardom ervoor te zorgen dat er fruit aan de bomengroeit?Om leerlingen bewust te maken van de problemenbij bijen, hebben we weer een hotel gemaakt vanrietstengels. De bosjes van zo’n twintig cm lengtehebben we daarna in de insectenwand gelegd.Dat bomen appels kunnen maken danken zij aanhet zonlicht. Zonlicht levert de energie. Om tebewijzen dat energie uit hout vrij gemaakt kanworden hebben is een vuurtje gestookt onder eenleuk hulpmiddel, de Kelly Kettel. Rond deschoorsteen van deze ketel zit water, dat snel meteen beetje vuur aan de kook gebracht kan worden.Van het kokende water is een bakje thee gezet.Samen met een cracker met honing en een warmworstje werd dit onderdeel van de excursieafgesloten.

16

ArgusvlinderHerman van Krieken

Op de stenen muur van ons oude huis zaten soms wel 5 of meer argusvlindersterwijl de zon al onder was. Vooral in het westen en noorden van het landkomen ze nog algemeen voor. Toch is de argus-vlinder in ons land het laatstedecennium sterk achteruitgegaan (De Vlinderderstichting, 2012). DeVlinderstichting heeft onderzoek gedaan naar argusvlinderrupsen in deKrimpenerwaard met opvallende resultaten.

Uit de literatuur is bekend dat de argusvlinderverschillende grassoorten als waardplant kangebruiken. De belangrijkste waardplanten in deKrimpenerwaard zijn: rood zwenkgras (Festucarubra), kropaar (Dactylis glomerate) en glanshaver(Arrhenatherum elatius).Deze soorten verschillen sterk van elkaar. Roodzwenkgras heeft dunne borstelvormige bladeren,terwijl kropaar en glanshaver brede bladerenhebben. Wel hebben al deze grassen zowel in deherfst als in het voorjaar verse bladeren. De meestewaarnemingen werden in het voor- en najaargedaan omdat de overwinterende rupsen in hetnajaar en voorjaar vers voedsel moeten hebben om

te overleven. Ook de groeiplaats van de waardplanten is belangrijk voor veelvlindersoorten. Dit geldt zeker voor de argusvlinder. De eitjes en rupsen zijn tevinden op beschutte plaatsen met een warmer microklimaat dan de omgeving.Heel opvallend was, dat de waardplanten in vrijwel alle gevallen aan één of

Ze zitten altijd op het grind rond ons huis of op de kalegrond van de moestuin. Drie generaties oranje vlindersmet een opvallende oogvlek op de voorvleugelpunt. Zerusten graag op verwarmde objecten en overnachtenop overhangend gras.

17

meer zijden beschut waren door een verticale structuur, zoals stenen muurtjes,een liggende boomstam, resten van een fundering of vangrails. De vlinderszonnen en overnachten ook vaak op deze verticale structuren, deze biedenbeschutting tegen wind en regen.Bovendien koelen de graspollen op dezeplaatsen minder snel af dan de omge-ving en warmen ze bij zonnig weer ooksneller op. Uit het onderzoek blijkt dataan de oostkant van verticale structurenmeer eitjes en rupsen zijn gevonden danaan de westkant. Dit heeft er zeerwaarschijnlijk mee te maken dat de windin Nederland voornamelijk uit westelijkerichting komt. Graspollen aan de oostzijde zijn daardoor beter beschut.Graspollen die aan de zonnige zuidkant van verticale structuren groeienworden het meest gebruikt. Doordat de rupsen op plaatsen leven die snelopwarmen, zijn ze al bij lagere temperaturen actief. In december en februarizijn verschillende etende rupsen waargenomen op dagen met een maximumtemperatuur van 5 °C. Op bewolkte dagen werden rupsen pas actief bij 10 °C.De rupsen van de argusvlinder zijn regelmatig actief in de winter, er is dus geensprake van een echte winterrust, in tegenstelling tot de rupsen van veel anderevlinders die inactief zijn in de winter. Naast de temperatuur heeft ook dewindrichting groot effect op de activiteit van de rupsen. Eutrofiëring (toevoervan een overmaat aan voedingsstoffen) speelt mogelijk een rol bij deachteruitgang van de argusvlinder. Een te veel aan nutriënten laat de vegetatiete hoog groeien waardoor het warme microklimaat ontbreekt. Verdroging vande vegetatie zou een verklaring kunnen zijn voor de achteruitgang op de sneluitdrogende zandgronden in het oosten en zuiden van ons land. In deKrimpenerwaard is dit waarschijnlijk niet het geval.De informatie die is verkregen bij het onderzoek in de Krimpenerwaard biedteen basis voor vervolgonderzoek dat de oorzaken van de achteruitgang boventafel kan brengen. Indien nodig kunnendaarna beschermingsmaatregelenworden genomen. In Babyloniënbroekis gelukkig nog weinig sprake vanachteruitgang van de Argusvlinder. Ikhoop ook in 2013 weer drie generatiesargusvlinders te kunnen bewonderenrond ons huis.Bewerking artikel Vlinders 3/12

18

Notulen ledenvergadering 14 febr. 2013Johan Koekkoek (secr.)

1 Opening door de voorzitterInvalshoek voor deze opening gezochtin het laatste Naturanummer waarinde stelling geponeerd wordt datagrarisch natuurbeheer niet werkt.Hiervoor wordt als één van de argu-menten de flutgrutto genoemd. Ditdier overleeft op de intensief beheer-de weilanden, maar de broedsucces-sen zijn minimaal. De gruttogeneratieveroudert, de aanwas van jongenstagneert vanwege het eenzijdigevoedsel. Dus weidevogelbeschermerslet op, jullie doen wel je best maar jeproduceert flutgrutto’s.De voorzitter, als wetenschapper,vindt dat de feiten wel heel selectiefter tafel gebracht worden in Natura.Natuurlijk is er in het agrarisch gebiedveel aan de hand, maar vergelijkingbij vogels is niet mogelijk, bijvoor-beeld met die in natuurgebieden,immers weidevogels zijn gebondenaan agrarische activiteiten.Laten we eens in onze streek gaankijken. Begin jaren 80 werden er zo’n20-30 paren geteld. Begin jaren 90was dat ook zo. Maar in 2011, 2012

Notulen ledenvergadering Altenatuur 14 februari 2013Fort GiessenAanvang 20.00 uur

Aanwezig 29 leden. Afgemeld Hans Wijkniet en André van de Berg.

waren er 37 en 38 beschermdelegsels. Zouden dit alleen maar oudegrutto’s zijn. Als we de feiten latenspreken dan is er toch ruimte voor deuitspraak dat het redelijk goed lijkt tegaan. Of is onze streek een uitzonde-ring. Natuurlijk er zijn zo’n 60 vrij-willige vogelbeschermers actief. En eris een aanzienlijk aantal hectaren voorcollectief beheer aangewezen. Ookhet succes van de Tureluur in de

Wijkse waard kan in dit verbandgenoemd worden.Om nog een ander voorbeeld tenoemen: de Patrijs. De schatting zoalsErnst-Jan van Haaften die op papiergezet heeft geeft een getal van 216

19

aan voor ons gebied. Vogelbescher-ming gaat een perscampagne starten:het jaar van de Patrijs (op 27 februariop dit Fort). Van patrijzen weten wenog weinig, er was weinig bescher-ming. Dit jaar gaan we tellen en hetbiotoop beschrijven. We horenklaagzangen over aantallen: er is nogslechts 10%. Maar als we dat doorzouden trekken naar onze streek danwaren er in het verleden hier 2160patrijzen.Dat populaties in agrarisch gebiedteruglopen is waar. Maar dat zebehouden kunnen worden is volgensmij ook waar, aldus de voorzitter.Tendentieuze koppen als ‘agrarischnatuurbeheer werkt niet’ suggererendat alles op uitsterven aankoerst.Dat brengt bij de voorzitter toch eenwat dieper liggend roersel naar bo-ven: Waarom die controverse, waar-om een conflictmodel? Het zal tochgeen ordinaire centenkwestie zijn???Maar met zijn voeten weer op degrond: Ophouden met zwarte-pietentussen ‘echt’ natuurbeheer en agrarischnatuurbeheer. Of ook Patrijs en Veld-leeuwerik voor totale verdwijningbewaard kunnen worden? De tijd zalhet leren. Aldus de voorzitter.

2. Notulen ledenvergaderingDe notulen van 28 februari 2012worden aan de orde gesteld. Dezezijn gepubliceerd in Altenatuurtjenummer 90. Geen van de aanwezigenwenst een opmerking te maken. Dusverklaart de voorzitter dat ze zijnvastgesteld.

3. Jaarverslag van de secretaris.Dit jaar gaat de secretaris langstoonaangevende activiteiten, doorpersoonlijke actiefoto’s te presenteren.De natuurbeschermer de mens hoe?wat? Van enkele werkgroepen is ereen foto bijgevoegd.Vogelwerkgroep:

Trudie, Mieke en Hanneke zijn bezigmet het nieuwe GPS-systeem

Beheergroep:

Gerrit-Roel aan het werk in GriendBellemakers

Forteducatie:Het tot stand brengen van eenbijenwand heeft best wat aandachtgetrokken. Bij het verhaal over dezewand heeft ook het bestrijdingsmiddelImidacloprid veel aandacht gehad.

20

Ruimtelijke ordening. Enkele keren eenbezoek gebracht aan de ambtenaarvan gemeente Aalburg om over deverplaatsing van het voetbalveld vanVeen te praten. De invulling van hetbestemmingsplan bij de put is nog nietafgerond.

Duurzame Energie DEcAB:De coöperatie is in novemberopgericht. De eerste leden hebbenzich gemeld voor het plaatsen vanzonnepanelen op eigen dak.

Kringloop:Kerkstraat 1 wordt verbonden metKerkstraat 3.

Communicatie:Het Altenatuurtje heeft een nieuwjasje. Ook het online kunnen bekijkenvan vooral de kleurenafbeeldingen iseen behoorlijke opwaardering van onsclubblad.

Kantine:Je hebt grotere werkgroepen enkleine. De kleinste wordt “bemand”door een vrouw.

4. Jaarverslag PenningmeesterDe penningmeester, Henk Kraaij,geeft toelichting op de financiëleresultaten van het afgelopen jaar.Altenatuur heeft de ANBI-status. Eénvan de verplichtingen die daar uitvoortkomt is dat de jaarrekening ende begroting/beleidsplan zo trans-parant mogelijk moet wordenweergegeven. Een ieder die z’nbelastingaangifte zelf doet bemerktdat de belastingdienst heelnauwkeurig vraagt of je de doelenwilt benoemen. Nu Altenatuur is zo’ndoel, dus worden de jaarrekening ende begroting hierbij gepubliceerd.

Naar aanleiding van het verhaal vanHenk, stelt Rob Mulder de vraag of ervan de inkomsten van de natuurge-bieden, ook gereserveerd gaatworden voor de aankoop van nieuwegebieden. De voorzitter antwoordtdat dit beleid eerst besproken wordtin de beheercommissie.Sytze de Boer vraagt naar de

21

bijdrage van Altenatuur aan het op-starten van de coöperatie van zonne-panelen. De voorzitter antwoordt dathet bestuur besloten heeft uit dereserves hiervoor het beoogdebedrag te voteren. Je weet dat uit ditinitiatief DEcAB voortgekomen is. Ookhebben we op fort Giessen voor ruim11.000 euro zonnepanelen geplaatst.Met de overige gebruikers van hetfort wordt een jaarlijkse verrekeningafgesproken. -Overige gebruikerszijn: Archeologische vereniging,Forteducatie en Brabants Landschap-.

5. Verslag kascontrolecommissieErnst-Jan van Haaften en Sytze deBoer hebben de financiële jaarstukkengecontroleerd en in orde bevonden.De penningmeester wordt dechargeverleend.Sytze en Hans Stierman zullen deboeken volgend jaar controleren.

6. BestuursverkiezingPia Stierman, Henk Kraaij , Hermanvan Krieken en Jaap van Diggelen zijnaftredend en herkiesbaar. Bij accla-matie worden zij herkozen. Waarvoordank.Ron Brouwer heeft na een periodeontdekt dat lid zijn van het bestuur zijnding niet is. Hij heeft afgezien vanherverkiezing. Voor zijn inzet wordt hijdoor de voorzitter bedankt. Pia heeftvoor een boekenbon gezorgd, omonze waardering te onderstrepen.

7. RondvraagHenk Kraaijkamp merkt op dat het

wellicht zinvol is om over de volledigedigitalisering van het Altenatuurtje nate denken. De voorzitter antwoordtdat we met deze aanpak bezig zijn,Je kunt het Altenatuurtje al digitaallezen via de website, maar afschaffenvan de gedrukte versie is in onze ogennog een brug te ver.Wvttk.De voorzitter vraagt aandacht voorhet twintig jarige jubileum van NelBouman. De trouw waarmee zij altijdweer de kantine perikelen aanpaktmoet, mede dankzij dit memorabelejaar, onder de aandacht gebrachtworden. Wij willen onze dankdaarvoor onderstrepen met een bosbloemen.Nel Bloost charmant, en is duidelijkverrast. Nu dat was de bedoeling.Jaap spreekt uit dat hij hoopt dat Nelons nog lang van koffie etc. wilvoorzien.

8. PauzeDe zaal wordt in gereedheid gebrachtvoor de jaarlijkse verrassing. Jaaploopt genoeglijk door de koffiezaal.Hij vraagt aan Ernst-Jan of hij z’n dia’svoor de verrassing klaar heeft. “Ohja”, hoor ik hem zeggen, “alles ondercontrole”. Dan na de koffie begevenwe ons weer naar de filmzaal. Jaapneemt zijn plaats in en is verbaasd dathij zijn vrouw Coby, zijn dochterRozanne en zoon Tom binnen zietkomen. Deze laatste krijgen door Piaeen stoel aangewezen.Ernst-Jan start en meldt dat het be-stuur besloten heeft de quiz te ver-

22

ruilen door een eerbetoon aan devoorzitter.Alle bestuursleden spelen vervolgenshun rol in het ingestudeerde program-ma om de typische eigenschappen vande voorzitter te accentueren. Dit alles

ter ere van zijn 25 jarig lidmaatschapvan ons bestuur. Hij is 26 jaar lid vanons bestuur maar slechts 24 jaar alsvoorzitter. Dus het bestuur vond dathuldiging nu gepast was.De accenten van Jaap werden op 3aspecten gelegd:De voorzitter als vlindervanger.Vooral de uitbeelding met het vlin-dernet was een succes.Dan Jaap als literator. Zijn stukjes inhet Altenatuurtje onder de kop Van devoorzitter waarderen wij vanwege hethoge, we mogen wel zeggen, literairegehalte.Dan Jaap als beheerder. In debeheercommissie toont Jaap wel éénvan zijn zwakste kanten. Hij is namelijknooit op tijd, en hij heeft zijn eigenkoffie nooit meer bij zich. Zij verden-ken hem ervan dat hij slecht achterCoby vandaan kan.Van elke ‘speelgroep’ kreeg Jaap een

uurwerk om zijn zwakte bij te werken.Als vereniging waarderen wij Jaapzeer. Om deze waardering in eenaards pakketje te verpakken wordthem een diner bon voor het gehelegezin + 1 aangeboden.Jaap steekt niet onder stoelen ofbanken dat hij zeer verrast is door deactie van de bestuursleden.Na het uitreiken van de bon en debloemen aan Coby wordt het ophalenvan belevingen verder onderstreeptdoor het consumeren van enkelesmakelijke hapjes die de dochter vanHerman van Krieken gemaakt had.Al met al was de 31e jaarvergaderinguitgegroeid tot een heel prettigejubileumviering.Tegen elven werd de verwarmingweer laag gezet en was een iedervertrokken.

23

BEGROTING WERKELIJK BEGROTING2012 2012 2013

INKOMSTENContributie 5.800 6.119 5.800Arch. Ver. inz. Essent 644 533 440Kantine 100 195 100Rente 570 568 500Beheersubs. Gem W,chem 320 320 320Brabant’s Lands. Inz. Weidevogels 1.000 338 500Subsidie Min. LNV 3.024 6.012 6.012Diversen 200 224 200Verkoop jubileumboekjes 25Br. Landschap bijdrage energie 972 972 653Forteducatie bijdrage energie 972 972 653Brab. Landschap inz. Nat. Werkd. 150 150 150ANV/Prov. weidevogels P.M. P.M.LNV Groen/blauwe diensten 200 200Diverse donaties 697Saldo tekort 6.470Totaal 13.777 23.770 15.528

ALTENATUUR JAAROVERZICHT 2012 EN BEGROTING 2013

BEGROTING WERKELIJK BEGROTING2012 2012 2013

UITGAVENAbonnementen 200 144 200Altenatuurtje 2.000 1.850 2.000Bezorgen Altenatuurtje 1.100 1.228 1.400Kantoor art/porto 350 642 400Fort 300 474 350Essent + Dong 3.500 1.629 2.000Verenigingsavonden 500 270 500Bestuur 500 411 500Vogelwerkgroep 300 600 600Weidevogelgroep 1.200 1.274 1.400Griffierechten 300 300Verzekeringen 110 110 110Kamer v Koophandel 30 24 25Natuurgebieden 2.500 2.531 2.500Herinrichten fort 500 500Diversen 200 216 250Saldo overschot 187 2.493Duurzame energie P.M. 12.367 P.M.Totaal 13.777 23.770 15.528

ALTENATUUR JAAROVERZICHT 2012 EN BEGROTING 2013

24

In het najaar van 2012 deden een paar vogelaars van devogelwerkgroep een testinventarisatie naar het voorkomen vande Patrijs in onze streek in voorbereiding op 2013, het landelijke‘Jaar van de Patrijs’. Het viel niet mee om de vogels teontdekken. Het zijn vogels die zich bij verstoring direct tegen degrond drukken, waardoor ze vrijwel niet te zien zijn. Anders werdhet toen koning winter een witte deken over de akkers enweilanden uitstrooide. Als mooie pionnetjes staken de patrijzenparmantig af tegen de sneeuwwitte vlaktes. Hele families(kluchten) van soms wel twaalf vogels werden waargenomen,terwijl ze in de kou hun kostje bij elkaar probeerden tescharrelen.

Hoog bezoek van de landelijke

persdiensten in het 'Jaar van de Patrijs'Len Bruining

Na een oproep in de regionale kranten onder burgers en buitenluistroomde het aantal meldingen binnen. En zo ontstond het idee omtijdens een lezing aandacht aan deze boerenlandvogel te besteden.Want ondanks het feit dat de vogel bij ons in de streek relatief veelvoorkomt, gaat het niet goed met deze soort. 95 % van de populatieis sinds de jaren zestig uit ons land verdwenen.

25

Cees Witkamp van Vogelbescherming Nederland raakte tijdenszijn presentatie op Fort Giessen steeds meer onder de indruk vande activiteiten en het enthousiasme van de vogelaars. Ook hetaantal waargenomen patrijzen speelde mee. Twee weken laterverzocht Vogelbescherming Altenatuur mee te willen werken aande landelijke perspresentatie. Dat was niet tegen dovemansorengezegd, met name omdat het Land van Heusden en Altenaplotseling te boek stond als één van de laatste bolwerken vanNederland.

Op woensdag 27 februari verzorgde Witkamp op Fort Giessen,samen met Maja Roodbergen van Sovon een presentatie voor detoegestroomde journalisten van gerenommeerde kranten alsVolkskrant, NRC, Brabants- Reformatorisch en AlgemeenDagblad en ook de NOS was vertegenwoordigd. Na afloopvolgde een veldexcursie. In een lange stoet trokken de auto’s metde gasten door de streek. Tijdens de eerste stop was het aldirect raak. Drie Patrijzen, twee mannetjes die een vrouwtjeachterna zaten, stalen de show. En ook op de andere telpostenlieten de vogels zich prachtig zien. In diverse media werd er inde weken die er op volgden volop aandacht besteed aan onsLand van Heusden en Altena dat dankzij de Patrijs mooi op dekaart is komen te staan.

Mooi is ook dat de Struikwaard onderdeel uitgaat maken van een pilotproject metmaatregelen voor de Patrijs, die bestaat uit deaanleg van kruidenrijke graan- en grasstroken,takkenheggen en struweelhagen. Hopelijk gedijende patrijzen in deze groene weelde straks weerin tijden zoals weleer. Op donderdag 4 aprilkwam omroep Brabant TV opnames makentijdens de inrichtingswerkzaamheden.

26

Herman van Krieken

5kilometerblok

De Vogelwerkgroep doet mee aan hetinventariseren van vogels voor een nieuwuit te brengen vogelatlas door Sovon. Eendriejarig project waarin wij drievijfkilometer blokken inventariseren. Heteerste blok dat we dit jaar inventariserenwordt grofweg begrensd door Oudendijk,Rijswijk, Waardhuizen en Almkerk.Zaterdag16 februari ging ik rond 8.00uur op de fiets richting Oudendijk. Na dekoffie bij Arie van den Herik togen werichting Woudrichem met onze groep vandrie, Johan de Bijl, Ron Brouwer enondergetekende. Arie maakte het anderehalve rondje met nog vier leden van deVogelwerkgroep. In Oudendijk viel onsmeteen het grote aantal huismussen op.Onder aan de stoep in Woudrichemzagen we links een groep van ongeveer30 putters in een boom. We fietsten rustigverder over de dijk richting Rijswijk. Bij debaakboom controleerden we de aanwe-zigheid van een steenuil, helaas is hij hieral jaren niet meer te zien. We passeer-denhet vleermuizenverblijf in de voet van dedijk. We vroegen ons af of er eigenlijkvleermuizen verbleven in de speciaal voordeze sonar kunstenmakers opgeknapteoude weegbrug? (Tot nog toe geenexemplaar geteld, het is waarschijnlijk tevochtig. Red.) Aan de andere kant van dedijk zagen we een dodaars heel langonderduiken. We maakte ons zelfs zorgen,

27

zolang bleef het diertje onder. Vorigekeer zagen we hier overigens 4 grotezaagbekken. In Rijswijk verlieten we dedijk om richting Uitwijk en Waardhuizente gaan. Veel vogels hadden we algenoteerd waarbij het opviel dat overalwel tortelduiven te zien waren. In Uitwijkstopten we even bij de betonnenschuilbunker uit de Eerste Wereld Oorlog(1916) die langs de Alm staat. Eenbuizerd zat tussen Rijswijk enWaardhuizen op dezelfde plek als vorigekeer. Vlak bij de rotonde ter hoogte vanWaardhuizen zagen we een ooievaar.We maakten een mooi rondje over hetfietspad dat net voor Waardhuizen weerterugloopt richting de rotonde. InWaardhuizen aangekomen stopten we alsnel bij een ponyweide aan de linkerkantomdat er veel mest lag. Ik was in deveronderstelling dat we daar wel watkonden spotten. Na enige seconden turendoor de verrekijker zag ik twee patrijzen.Ron Brouwer wees me op de derde patrijslinks van de twee. Midden in Waardhuizentroffen we weer een flinke groep puttersdie zich wasten in de plassen op een openterrein. Ron en ik hebben zeker 5 minutennaar dit schouwspel staan kijken. Jammerdat Johan de Bijl al terug was naar Brakel,hij moest dit en alles wat nog komen ging,missen. Toen we Waardhuizen uit reden enop het fietspad richting Almkerk gingen

28

zagen we in het eerste weilandtegenover onze griend langs de Alm eengrote groep spreeuwen. Ron hadonmiddellijk door dat er ook anderevogels tussen liepen. Zeker 40kramsvogels bewogen zich tussen despreeuwen. Over het wat saaie fietspadgingen we richting Almkerk toen webesloten een kleine omweg te maken viade Waardhuizenseweg. Ron verbaasdezich over het fraaie landschap en desmalle weg die ons door het kleinebuurtschap stuurde. Een torenvalk stond tebidden boven een weiland. Via deBroekgraaf gingen we richting theetuin. Ikbeloofde Ron met wat geluk een steenuilop het dak van een verwaarloosd pandnet voor de golfbaan. Gelukkig was ik niette optimistisch geweest want de steenuilzat netjes midden op het huis tussen denokpannen om zich heen te kijken. Eenvrouw die haar hond uit liet vertelde onsdat ze de steenuil dit jaar voor het eerstzag. De steenuil zit daar overigens al velejaren en is vaak overdag te zien. Weraakten even later aan de praat met deeigenaar van de theetuin. Hij vertelde onsdat er drie paar patrijzen rond de theetuinleven. Momenteel zag hij koppels van tweeof drie dieren, in de zomer zag hij koppelsvan ongeveer 10 patrijzen. Binnenvertelden we elkaar van onzewaarnemingen en dronken warme chocomel

29

of koffie. Ik leverde mijn lijstje in bij Ariedie alles doorgeeft aan Sovon. De groepvan Arie had drie koppels patrijzengezien. Enkele leden van de anderegroep fietsten daarna mee om ook desteenuil te zien. Gelukkig zat het uiltjenog op dezelfde plek en liet hij zichprachtig bewonderen. Samen met GerritRomijn fietste ik al keuvelend richtingBabyloniënbroek. Na de Ruttensteegpasseerde ik het eerste huis aan derechter kant toen ik een steenuil hoorderoepen. Snel fietste ik terug, doch ik konde herrieschopper niet vinden. Net weerop weg begon de steenuil weer hard teroepen. Niet echt een geschikt biotoopdacht ik, doch ik zal het toch maar in degaten houden. Na een lekkerebroodmaaltijd met Leida ging ik aan hetstofzuigen. Veel doe ik niet in hethuishouden, doch stofzuigen is mijn taak.Daar doe ik dan wel de hele middag over.Valt nog best mee als je beseft dat mijnmoeder en vijf zussen smetvrees hebben.Tussendoor lees ik wat, kijk ik veelvuldigdoor de telescoop de polder in en vliegnaar mijn computer om een ingeving tenoteren. Om ongeveer 16.30 uur kreeg ikmijn beloning, een mannetje blauwekiekendief boven het weiland richtingAlmkerk. Voldaan borg ik wat later destofzuiger op, wat een prachtige dag vooreen vogelaar.

30

Dagpauwoog of Oranjetip gezien?Ernst-Jan van Haaften

Het is alweer even voorjaar. Iedereen zal inmiddels alverschillende soorten dagvlinders hebben gezien.Kleine vossen en dagpauwogen die als volwassenvlinder de winter zijn doorgekomen als eerste, maardaarna misschien ook wel soorten als citroenvlinder oforanjetipje? Om een goed beeld te krijgen van dehuidige verspreiding van al deze soorten in onzestreek roepen we iedereen op waarnemingen van alledagvlindersoorten door te geven!

Dagvlinders in Heusden en AltenaIn de periode 2000 t/m 2007 is door een groot aantal Altenatuur-ledenbijgedragen aan het maken van een overzicht van de dagvlinders (en libellen)in onze streek. Enkele duizenden ingestuurde waarnemingen hebben samen detoenmalige ‘dagvlinderbevolking’ goed beschreven. Inmiddels zijn we weerenkele jaren verder en wordt het interessant om te zien of er veranderingenoptreden: Komen er vlindersoorten bij, of verdwijnen er juist? Zien we nu meerof minder Oranjetipjes dan 10 jaar terug? Om dit soort vragen te kunnen tebeantwoorden is het belangrijk om over gegevens te beschikken.

oranjetipje

dagpauwoog

31

Geeft u ze weer door?Het is erg eenvoudig om waarnemingen van vlinders (en andere soortgroepen)door te geven. Ze kunnen gemakkelijk worden ingevoerd op de websitewww.waarneming.nl. Zo worden ze nauwkeurig vastgelegd en worden zegebruikt voor verspreidingsonderzoek. Waarnemingen mogen ook per emailworden doorgegeven aan ejvanhaaften@hotmail.com

Vlinderwaarnemingen bekijkenHet is nu ook eenvoudig om recente waarnemingen en actueleverspreidingskaartjes te bekijken van het werkgebied van Altenatuur. Hierdoorkunt u zelf zien welke soorten er in uw eigen omgeving al zijn gezien. Daarvooris inmiddels een handige overzichtspagina gemaakt met alle voorkomendedagvlindersoorten. Ga hiervoor naar:altenatuur.waarneming.nl (dus zónder www.); klik vervolgens op ‘links’ en kies indit menu voor ‘dagvlinderatlas’. Zo kunnen alle soortenbekeken worden.

32

WC-papierHerman van Krieken

Mannen blijven vaak in de anale fasesteken volgens mijn vrouw. Als ik opmijn werk in de ICT de geluiden hoordan klopt dat wel een beetje. Zelfdoe ik daar natuurlijk niet aan mee,dat bewaar ik voor thuis. EenNederlander gebruikt per jaar zo’n225 kilo papier voor kranten,tijdschriften, post, printpapier etcetera. Circa 13 kilo daarvan is voorwc-papier. Gemiddeld heeft eenNederlander tussen de acht en negenvelletjes nodig per wc-gang, wat ertoe leidt dat er elke dag 22.000kilometer wc-papier wordtweggespoeld. Van één boom isongeveer 45 kilo wc-papier te maken,dus eens in de drie jaar gaat er eenboom voor uw behoefte tegen devlakte. Dit gaat overigens niet tenkoste van tropisch regenwoud, omdatde bomen die daar groeien nietgeschikt zijn om papier van te maken.Naaldbomen zijn veel geschiktervanwege hun lange en zachterevezels. Bomen voor de papierindustrieworden bijna altijd gekweekt. Dit kanten koste gaan van ‘wilde’ bossen enlandbouwgrond. Niet goed dus.

Gerrit Komrij, de op 5 juli2012 overleden schrijver endichter, was een verwoedverzamelaar van zeldzameboeken uit de achttiende envooral de negentiende eeuwover erotiek en uitwerpselen.Onderwerpen die volgens deschrijver ‘mooie enbijzondere boeken hebbenopgeleverd’.

33

Volgens de Amerikaanse weten-schapper Allen Hershkowitz is metname zijdezacht wc-papier slecht voorde wereld buiten het kleinste kamertje.Er worden bomen voor gekapt en omextra zacht te maken zijn flinkehoeveelheden chemicaliën nodig. ‘Wegebruiken het amper enkele seconden,maar de impact op het milieu is groterdan die van een Hummer’, zeiHershkowitz in The Guardian. DeAmerikaanse tak van Greenpeaceheeft zelfs een app. ontwikkeld meteen ranglijst van meest schadelijke wc-papier (helaas is die (nog?) niet aandeze kant van de oceaan te down-loaden, wellicht omdat Amerikanendrie keer meer wc-papier gebruikendan Europeanen). Gerecycled papieris een prima grondstof voor wc-papier. Papier kan zes of zeven keerhergebruikt worden. Voor het milieu ishet dus het beste om wc-rollen temaken van papier dat al een paarkeer is gebruikt. Gerecycled papiervan dennenbomen is zelfs beter danpapier van bijvoorbeeld bamboe, ookal wordt het – terecht – verkocht als‘100% no tree save te planet’. Hetbamboe moet immers special voorpapier gekweekt worden terwijlgerecycled papier afval is dat nogeen keer gebruikt wordt. Ook houtvrijpapier is niet vrij van ecologischezonden. De grondstof voor houtvrijpapier is namelijk: hout. Door middelvan een chemisch en mechanischproces worden uit houtpulp stoffen alslignine verwijderd, waardoor hetminder op hout lijkt en ‘houtvrij’ wordt

genoemd. Slechter voor het milieu danhouthoudend papier, zegt MilieuCentraal, omdat het houtvrij makenenergie en chemicaliën kost. Wc-papier uit gebruikt papier dat nietgebleekt is voor het milieu waarschijn-lijk het beste dat u kunt kopen. Wist uoverigens dat een olifant meer dan100 kilo slecht verteerde uitwerpselenper dag produceert? Ze moeten beterkauwen zou mijn vrouw de olifantenwaarschijnlijk adviseren.

Bewerking artikel:

Het Geweten door Evert Nieuwenhuis Vrij Nederland

8 december 2012

34

Jan van Haaften

Voor jou!

Hallo jongens en meisjes,Je hebt ze vast al weer horen kwaken in de sloot of in de vijver bijde buren. De groene kikkers. Ja, hun winterslaap hebben ze achterde gestreepte rug. Ze zijn uit de modder van de sloot tevoorschijngekomen. Niet bevroren omdat ze lekker diep zaten! En nu zijn demannetjes gelijk al actief geworden en op zoek naar een vrouwtje.Het is paartijd.

35

Met het geluid dat zemet hun kwaakblazenmaken, lokken ze devrouwtjes. Nou diemoeten het vast welhoren want als ermeerdere mannetjeszijn lijkt het wel eenconcert!

Als dat beloond wordt en de vrouwtjes komen er op af, dan klemteen mannetje zich vast op de rug van het vrouwtje. Hij laat dan nietmeer los. Als het vrouwtje eitjes gaat leggen bevrucht het mannetjedie gelijk. Dat gaat goed omdat hij bij haar op haar rug zit.

36

De eitjes die netgelegd zijn zitten opeen dotje. Dat is nietveel groter dan eenknikker. Niet groot dus.Om de eitjes zit eenslijmlaagje. Als dat in hetwater komt gaat hetopzwellen. Dat kleine dotjewordt dan een hele klomp! Wenoemen dat kikkerdril. Het drilzit vol voedsel en de kleinekikkervisjes in het dril eten het op.Na een week of drie zwemmen zeweg op zoek naar kleinewaterplantjes zoalsalgen.

Bij mij in devijver zag ik eenkeer dat eenwilde eend hetkikkerdril kwamopeten. Dievond het vastook ergvoedzaam!

37

Terwijl de kikkervisjes groter worden vormen er zichachterpootjes. De kikkervisjes eten nu ook al regelmatig kleineinsecten zoals muggenlarfjes. Ondertussen groeien ze door enontstaan er ook voorpootjes.

Al die veranderingen die je aan ee

n kikker

ziet noemen wemet een moeilijk

woord

metamorfose. Een gedaanteverwis

seling, zou

je kunnen zeggen. Dat gaat niet bij

alle

kikkers even snel.Bij de groene kikk

er

gebeurt het heelvaak dat de kikke

rvisjes als

visje overwinteren. Het zijn dan fli

nke visjes

geworden. Volgend jaar gaat dan d

e

metamorfose gewoon door!

38

Wanneer uiteindelijk depootjes sterk genoeg zijn

geworden komen ze aan land. Destaart verdwijnt want die hebben ze

niet meer nodig. Er zitten nuzwemvliezen tussen de tenen van de poten.

Op het land vangen de kikkers

bijna alles dat beweegt. Vliegen,

spinnen, kevertjes, rupsen enz. Vaa

k

doen ze dat methet uitrollen van

hun lange tong. Een insect plakt

daar aan vast. Bijeen volwassen

kikker kan de tong zeker 25 cm

worden!

Een groene kikker houdt van warm

te. ’s Zomers zieik ze

altijd zitten langsde rand van de v

ijver. Vaak zoekenze dan

een lekker opgewarmde steen op.

En dan maar wachten of

er nog wat te eten voorbij komt! M

mmm lekker!

39

PROGRAMMA ZOMER/NAJAAR 2013Activiteiten worden vooraf aangekondigd in de streekbladen.Let ook op de website voor eventuele wijzigingen: www.altenatuur.nl.Noteer de data vast in uw agenda!

Inventarisatie Struikwaard 2013Vorig jaar werden flora en fauna van Fort Giessen geinventariseerd. Eenverslag hiervan kunt u vinden via een link op onze site altenatuur.nl (klik op dehome-pagina op Alt92 online, scroll naar beneden, klik op Biodiversiteit FortGiessen).Dit jaar wordt natuurgebied De Struikwaard bij Giessen in kaart gebracht. Weproberen op minstens drie momenten in de loop van het seizoen teinventariseren. Om flexibel te kunnen inspelen op weersverwachtingen willen wede data niet ver van tevoren vastleggen, ze worden kort tevoren via een mail-oproep doorgeven aan diegenen die zich aanmelden als belangstellenden.Iedereen kan meedoen, het is een uitstekende gelegenheid om plantenkennis opte doen of om meer te leren over amfibieën, insecten en andereongewervelden. Doet u ook mee? Meld u aan bij Ernst-Jan van Haaften(ejvanhaaften@hotmail.com) of Jaap van Diggelen (digge082@planet.nl) dankrijgt u enkele dagen van tevoren een oproep met datum, plaats en tijd.

Vrijdag 6 september:Nationale Nachtvlindernacht op Fort GiessenAltenatuur doet dit jaar opnieuw mee aan de Nationale NachtvlinderNacht(NNN). Vanaf 2006 zijn jaarlijks de nachtvlinders van het fort geinventariseerd.De totale soortenlijst bevat nu 150 soorten gewone nachtvlinders, macro’s, en70 soorten micro’s. Recordavond was de zwoel-zinderende NNN op 9 juli 2010toen de temperatuur tot ver in de nacht boven 20 graden bleef en de teller tot96 macro soorten en 54 soorten micro’s kwam. Komt u meekijken welkeprachtige soorten nachtvlinders er dezekeer op het laken vallen? Om 21.00 uurworden de lampen opgesteld en,afhankelijk van het succes, gaan we doortot in de nachtelijke uren. U kunt de heleavond meedoen of een uurtje langskomenop deze gezellige happening. De vlindersworden in het fortgebouwgedetermineerd en geadministreerd envervolgens weer losgelaten.

middenpagina1

40

Zaterdag 14 september:Openstelling Fort Giessen op Open MonumentendagEvenals voorgaande jaren zal ook dit jaar Fort Giessen opMonumentendag opengesteld worden voor publiek. Het landelijkthema voor Open Monumentendag 2013 luidt: Macht en Pracht. Derijkdom, schoonheid en grootsheid die macht kon voortbrengen is overal om onsheen in gebouwen terug te vinden: kastelen en paleizen, grachtenpanden enpatriciërshuizen of buitenplaatsen en landgoederen. De forten van de NieuweHollandse Waterlinie, waar Fort Giessen onderdeel van uitmaakt, getuigen van

militaire macht in vroeger eeuwen. Aljaren gebruikenNatuurbeschermingsverenigingAltenatuur en de ArcheologischeVereniging Fort Giessen alsverenigingsgebouw. Beideverenigingen stellen u in degelegenheid om op Monumentendaghet Fortgebouw en het omliggendenatuurterrein te komen bekijken. Ukunt zelf rondlopen of meedoen aangroeps- rondleidingen. U bent welkomop het Fort van 10.00 – 16.00 uur.

Zaterdag 2 november:Altenatuur actief op de Landelijke Natuurwerkdag!Ook dit jaar doet Altenatuur weer mee aan de Nationale Natuurwerkdag. Delocatie is nog niet bekend. Informatie hierover is vanaf augustus beschikbaar opde landelijke site www.natuurwerkdag.nl (zoek onder provincie Noord-Brabantde locatie in het LvHenA) waar u zich tevens kunt aanmelden. Ook kunt u deAltenatuursite in de gaten houden en u vanaf augustus aanmelden via E-maildigge082@planet.nl. Na aanmelding ontvangt u nader bericht. Denatuurwerkdag vormt de start van het werkseizoen van de Beheercommissie.We hopen dan met een grote groep een flink stuk griend te knotten. Doet u ookmee?

Het verdere najaarsprogramma en de agenda voor de werkochtenden van debeheercommissie worden gepubliceerd in het oktober-nummer (94) van hetAltenatuurtje.

middenpagina2

41

Nieuws Nieuws Nieuws Nieuws

Rinus Punt Uilenbeschermer van 2012Op 24 april jl. werd Rinus Punt in een zaal met 200 Brabantsevogelbeschermers uitgeroepen tot ‘Uilenbeschermer van het jaar 2012’.Directeur Jan Baan van het Brabants Landschap reikte de oorkonde en de‘Braakbal’ – een cheque ter waarde van 250 euro - uit aan een totaal verrasteRinus die door mede-vogelwerkgroepleden met zachte dwang naar debijeenkomst in Vught was gedirigeerd. Eigenlijk was hij die avond van plan omkievitsnesten te gaan beschermen.Rinus, die precies 10 jaar geleden inAltenatuur-kring voor zijn vele werk alwerd gelauwerd met deAltenatuurpluim, is al sinds 1995 hetboegbeeld voor de uilenbeschermingbinnen Altenatuur. Aanvankelijkwerden alleen kerkuilenkasten opgeschikte locaties in de streekopgehangen. Later kwamen daar ookde steenuilenkasten bij. In totaalhangen er momenteel bijna 200uilenkasten in onze streek waarvanongeveer een derde wordt bewoond! Het is duidelijk dat de grote inzet vanRinus en de overige leden van de Vogelwerkgroep die actief zijn inuilenbescherming een belangrijke bijdrage levert aan het voorkomen vanKerkuil en Steenuil in onze omgeving. Fantastisch dat het vele werk van Rinus nuook provinciaal wordt opgemerkt en gewaardeerd. Van harte gefeliciteerdRinus!

Rapport Monitoring Flora en Fauna van de Alm 2011In december 2012 verscheen dit rapport, gemaakt door onderzoeksbureauNatuurbalans – Limes Divergens in opdracht van Waterschap Rivierenland. Hetriviertje de Alm is de afgelopen decennia ingericht als EcologischeVerbindingsZone (EVZ) en in de jaren 2003, 2007 en 2011 is de voorkomendeflora en fauna geinventariseerd. In het rapport wordt de ontwikkeling van floraen fauna aan de hand van deze monitoring onderzocht in relatie tot deuitgevoerde natuurvriendelijke inrichting en het daarop aangepaste beheer.Het onderzoek is gericht op beantwoording van onder meer de volgendevragen:

- Welke soorten/soortgroepen komen met welke verspreiding voor?

middenpagina3

42

- Welke soortgroepen zijn vooruit gegaan en welke soortgroepenzijn achteruit gegaan tussen 2003 en 2011?

- Welke effecten hebben verschillende inrichtings- en/ofbeheersmaatregelen op deverschillende soorten of soortgroepen?

- Welke ontwikkelingsmogelijkheden voor de Alm kunnen wordenaangegeven op basis van de monitoringsresultaten?

Het rapport vergelijkt het heringerichte stuk Alm tussen Almweg en Poortweg enhet gedeelte van de Alm in Almkerk-West dat heringericht is, met eenreferentie, een deel van de Alm waar geen natuurvriendelijke inrichting heeftplaatsgevonden tussen Almweg en Almkerk-dorp, parallel aan het Hoekje. Bijde broedvogels valt op dat langs de heringerichte oevers waar veel riet totontwikkeling is gekomen, het aantal broedvogels sterk is toegenomen. Het gaatdaarbij om kleine karekiet, rietgors en waterhoen. Bij de amfibieën is sinds2003 sprake van een lichte achteruitgang in de poelen, die het voorkomen vanbruine- en groene kikker, gewone pad en kleine watersalamander bepalen.Het referentie-tracé heeft geen poelen en daarom nauwelijks amfibieën. Hetaantal soorten libellen is sinds 2003 gelijk gebleven maar het aantal individuenneemt af. De onderzoekers wijten dit aan het feit dat in de ondiepe stukkenlangs de oevers verlanding is ingetreden waardoor er minder open water overblijft. Ook de sprinkhanen zijn achteruitgegaan doordat de vegetatie zich heeftontwikkeld en er minder open plekken zijn. De dagvlinders nemen af, enerzijdsdoor weinig bloemrijke vegetatie maar ook door onjuiste timing van hetmaaibeheer. De onderzoekers bevelen daarom aan om in te zetten op sterkereverschraling door te maaien (en afvoeren) in juni en augustus waarbij steeds 25% van de vegetatie blijft staan voor ontwikkeling van vlinderrupsen en eitjesvan sprinkhanen. Om verlanding tegen te gaan wordt geadviseerd omperiodiek de flauwe oevers te herprofileren (waarschijnlijk wordt bedoeld hetafschrapen van bestaande riet-, moeras- en watervegetatie ). Ook dient hetmaaisel van riet- en moerasplanten te worden afgevoerd. Het rapport maaktduidelijk dat de natuurwaarden van de Alm door de herinrichting zijntoegenomen. Tevens wordt duidelijk dat voor het behoud van de toegenomenbiodiversiteit een zorgvuldig beheer nodig is dat vraagt om maatwerk. Wezullen navraag doen bij het Waterschap of de aanbevelingen uit het rapportook worden opgevolgd. Dit is noodzakelijk om te voorkomen dat de veleinspanningen die voor de inrichting zijn geleverd, in enkele decennia weer deelsteniet worden gedaan.

middenpagina4

43

Voorjaar 2013In de maand maart heeft DEcAB twee voorlichtings-avonden gehouden die samen meer dan honderdbelangstellenden trok. De eerste contracten voor hetplaatsen van de panelen zijn getekend. Op 25 april iser nogmaals een voorlichtingsavond in de Kwinter inWerkendam.Als lokale coöperatie proberen wij ook invloed uit teoefenen op het landelijk beleid. Er moet immers nog hetnodige geregeld worden om iedereen gelegenheid tegeven zijn eigen opgewekte stroom te kunnen gebruiken. Opde site van e-Decentraal wordt een samenvatting gegevenvan een enquête die eerder dit jaar gehouden is. e-Decen-traal is, zo zou je kunnen zeggen, het lobbycircuit van allesoortgelijke coöperaties als DEcAB. De voorzitter van DEcABheeft binnen dat circuit zijn contacten.

De samenvatting van de enquête.Inzet e-Decentraal in lobby: ruim baan voor decentraal duurzaam.De kernpunten die de decentrale duurzame initiatieven willenbereiken zijn:➤ Opgewekte duurzame energie voor eigen consumptie is en blijftvrij van belasting. Of het nu voor of achter de meter is opgewekt,individueel of in collectief verband.

➤ Er moet een eerlijk speelveld komen waarin iedereen opdraait voorzijn eigen kosten. Daar horen dus ook de maatschappelijke kosten bij.Dat betekent een energiebelasting waar de vervuiler betaalt en nietalleen de consument. En voor het gebruik van infra-structuur moetiedereen betalen voor de kosten die hij veroorzaakt, dus niet meer derekening van de grote centrales neerleggen bij de consument.

!

44

➤ Neem in de wet- en regelgevingbarrières weg. Nu is daarin goedebescherming van de consument eenbelangrijk uitgangspunt. Als consumenten deproductie van energie zelf ter hand nemen,neemt de relevantie van deze bescherming af.Producenten die tevens consument zijn moetendoor passende wet- en regelgeving in staatworden gesteld die eigen verantwoordelijkheid tedragen. Dat betekent:o een lichtere vorm van de leveringsvergunning,o kunnen crowdfunden zonder bankvergunningo en vrijheid in het zelf bepalen van tarieven.

Hans van der Vlist, voorzitter van e-Decentraal: “Dit is watwe met de lobby, die we voor de leden doen, willenbereiken”. E-Decentraal realiseert zich ook dat er nog eenlange weg te gaan is om dit te bereiken. Van der Vlist: “Dezepunten vormen onze inzet voor de lange termijn. En zijn dus ookonze inzet in het SER Nationaal Energieakkoord”.

Tot die tijd zal het salderen behouden moet blijven en de kostenvan eventuele netwerkverzwaring gesocialiseerd worden. Net alsdat nu gebeurt voor grootschalige centrale aansluitingen.

Op korte termijn moet er natuurlijk ook een versnelling komen voordecentraal duurzaam. Daarbij gaat het vooral om het uitwerken vande in het Regeerakkoord aangekondigde verlaagdeenergiebelasting. Dat moet in de ogen van de beweging een 0-tariefworden, waarvan coöperaties minimaal 15 jaar gebruik kunnen maken,wil het werkbaar zijn.

Het Regeerakkoord spreekt voor de verlaagde belasting over eigenopwekking, 'in de nabijheid'. We zien nu dat EZ en Financiën op een veelte smalle schaal willen opereren. Natuurlijk is er niets op tegen duurzameenergie in je nabijheid op te wekken. Integendeel. Maar inperking van denabijheid leidt tot regels die veel initiatieven zullen frustreren. Hans van derVlist: “Nu schat 70% van de initiatieven in dat een inperking tot eenviercijferige postcodegebied met aangrenzende gebieden niet werkbaar is.

45

Daarom vinden we het beter om geen nabij-heidseis op te nemen. Ook de bewoners vanbijvoorbeeld steden moeten een eigen initiatiefkunnen nemen, ook al ligt de productie buiten destad. Het gaat ons erom dat je als burger zelfverantwoordelijk bent voor de productie. Zoalsbijvoorbeeld bij De Windcentrale en DeWindvogel. Toch moet eigen productie ‘een kortlijntje’ hebben. Immers het gevaar vangrootschaligheid moet beperkt en, als het kan,uitgesloten worden.

Over de experimenten zijn de initiatieven ook duidelijk:experimenten mogen geen drogreden worden omgewenste wetswijzigingen uit te stellen. En ook bij deexperimenten willen de initiatieven ruimte en langjarigezekerheid.

Wat doet e-Decentraal?e-Decentraal bundelt de krachten van bedrijven, organisaties,instellingen en particulieren die een decentrale duurzameenergievoorziening willen realiseren. We willen die initiatievenbevorderen, versnellen en versterken. Dat doen we door samen tewerken, kennis te delen en een gezamenlijke lobby op te zetten.

HIER Opgewekt partner van e-Decentraale-Decentraal werkt samen met HIER Opgewekt aan de toekomst vanlokale duurzame initiatieven.

Meer info op www.e-decentraal.nl

46

Je twijfelt vrijdags. Wat doe je?Spullen klaarmaken voor een dagjeVischplaat. Wekker gesteld. Halfzeven eruit. Thuis eerst de vogelsgevoerd. Het was koud buiten.Geen watje worden!!!Gelukkig waren er meer knotters,elf in totaal, die de koude elemen-ten trotseerden en klaarstondenaan de andere kant van de Visch-plaat. De boot lag al klaar en stiptnegen uur voeren we over. Het wasecht koud op de open boot. Waarben ik aan begonnen. Je vaart pasom half vier terug.Maar na een flinke wandeling naarde griend merk je wel dat het in deluwte ervan een stuk aangenameris. Een warme bak koffie smaaktdan nog lekkerder als thuis.Het eerste rondje rondom de plasdie we door de sneeuw maaktenwas puur op sporen. Met hoofd-knotter Jan (een echte Biesbosch-kenner) maakte ik dit rondje voorwe gingen knotten. De vos enreeënsporen vielen het meest op.Die lopen toch heel wat kilometers.Ook de bever had flink

huisgehouden. Hij had bij verschil-lende bomen aardig wat bast weggeknaagd. Ook zijn burcht wasflink opgehoogd met hout. Sporenvan mollen, muizen, reiger, roer-domp, merels enz. waren er inovervloed. Prachtig om te zien indit maagdelijke landschap. Demeeste bessen van de Gelderseroos waren door de lijstersoortenverorberd. Ook muizen pakken hungedeelte ervan, door takjes metbessen af te knagen en ze mee tenemen naar plaatsen o.a. in deknotwilgen om de pitten eruit teeten.

Het vuur werd deze keer door onzeopperstoker snel gemaakt. Tijdens

KnotteritesRinus Punt

Je moet wel een lichte tik hebben om bij -5 graden Celsius,gevoelstemperatuur -15, op pad te gaan voor een dagje knotten.

47

het knotten merk je dat je eigentemperatuur snel oploopt en moestde dikke jas uit. Heerlijk om zobezig te zijn in dit prachtigegebied. Bij de roep: ‘de soep iswarm’. Laat je direct je zaag vallenom met elkaar aan de soep tegaan.Ik was deze reis alleen. Mijn broerswaren allebei met vakantie. Eén inOosterrijk de ander in Griekenland.Even een s.m.s. naar Griekenlandhoe koud het hier was. Hallobroertje afzien -5gr. gevoelstemp.-15, straffe oostenwind gr. Visch-plaatboys.De techniek staat voor niets. Eveneen s.m.s. naar Griekenland. Nietlang daarna. Jasoe Rinus, heerlijkweer, 18gr. blauwe lucht gr. demanderijnboys (hij was aan hetmandarijnen plukken). Gelijk de

groeten doorgegeven aan onzejongens. Wat denk je weer eens.m.s. Doet ie nog speciaal degroeten aan onze hakbaas Jan. Deslijmerd. We zullen hem eens flinkonder handen nemen. Geen lageknotbomen, allen maar hoge met

dik hout.Na de soep een nieuwe wandelingmet Jan. Naar het open water. Wehebben namelijk een prachtigezichtplaats. Echt mooi wat je alle-maal ziet. Kuifeenden, brilduikers,nonnetjes, zaagbekken, futen, heelveel meerkoeten, roofvogels noemmaar op. Alles was daar te bewon-deren. Hoogtepunt daar was hetijsvogeltje dat op korte afstand opeen tak boven het water zat.Prachtig.‘s Middags toen de zon nog evendoorkwam werd het nog mooier. Ikhad er echt geen spijt van om dezezaterdag daar door te brengen.Rond drie uur kregen we contactmet een groep mannen die daareen rondje maakten. Een groep vanacht mannen die zonder vrouw enkinderen een weekend gezellig metelkaar als oud klasgenoten gingengenieten. Het waren geen knottersnet als wij. Zij zaten vrij hoog op deladder wat maatschappelijkefuncties betreft. Wel gezellig omzo met elkaar bepaaldeonderwerpen aan te snijden. Mooiemannen die een speciaal sleetjemet bier bij zich hadden. Dienostalgie uit hun studententijdhadden ze nog niet verleerd. Hetzal mij benieuwen hoe ze ditweekend met deze koude over-leven in het Van Doorne Huisje opde Vischplaat.Terugvarend op de boot was hetweer toch wat aangenamer. Eenbeetje zon. Wat is de natuur dan

48

mooi in de Biesbosch. Vooral nu metal die sneeuw.Terugrijdend naar huis had ik geenmoment spijt. Ook er aan denkendals ik niet gegaan was hoeveelcommentaar ik van mijn broers hadgekregen. Zonder hen hadden wetoch veel meer werk verzet. Ikvertel ze niet dat het aan de koudelag, dat je wel door moest blijvenwerken om niet te bevriezen.

Ben je geïnteresseerd in het feno-meen knotten ga dan een keer meemet de knotters van Altenatuur inhet Land van Heus-den en Altena.

Twaalf februari heb ik geknot in deGriend van Bellemakers. Gezelligom daar ontvangen te worden meteen warme handdruk en heerlijkekoffie met wat lekkers erbij. Ook

daar moet wel eens ingegrepenworden als een paar Zuid-Hollan-ders uit Giessendam en Giessen-burg een demonstratie PAPPA-LELLEN in de griend geven. Als dande Altenatuuricoon en hoofdkoek-koeksknotter roept, moet het welgedaan zijn, het werk moet klaar.

Bij Altenatuur wordt het houtgebruikt voor zinkstukken. Dewilgenbossen met een stamdiktevan ongeveer 6 cm worden opge-bost en krijgen een tweede levenals zinkstuk in onze wateren.Dus mensen laat je dagelijksebeslommeringen achter je en maakje hoofd leeg op een zater-dagochtend in een van onzegrienden.

Bij de knotters van de V.M.B in dePeerenboom was de start ergproblematisch. Alle sloten van depipo hut waren bevroren. Enzonder gereedschap valt er voordeze vakmensen ook geen eer tebehalen. Niemand een aanstekerbij zich. Dus onze eigen ademdiende als ontdooier. Nu bleekdegene die de avond ervoor eenlekkere borrel op had de besteontdooier. De juiste sleutel bij hetjuiste slot scheelde ook een slok opeen borrel.Na de koffie hadden we heelnauwkeurig werk. Er moesten hogewilligen omgezaagd (geknot)worden, die vlak naast depipowagen stonden. Met een langtouw, hoog vastgebonden aan destam durfden we het aan. Dit kosteheel wat gooiwerk om het touwdaar vast te krijgen. Bij hetomtrekken van de eerste boomschrok ik wel omdat deze boommet zijn lengte ons had kunnenraken. Bij de volgende die Cornévakkundig omzaagde hadden we

49

het touw een stuk langer vastge-pakt om te trekken. Alles gingverder prima. Voorlopig is de pipohut gevrijwaard van deze bomen.Hierna nog wat geknot te hebbengingen we ook tevreden naar huis.

De laatste Visplaatdag op 16maart stond in het teken vanbruggen maken c.q. repareren.Door het hoge water van de laatstejaren waren er toch bruggen bij dievan hun plaats lagen en gevaarlijkscheef.

Het was een flinke klus. Ketting-takel, spanbanden, spaden, schep-pen, boormachine en schroevenalles was nodig om de klus teklaren. Met vlechtwerk, waar mijnbroer erg trots op was, hij wasnamelijk de bedenker, werd hetlooppad naar de brug beschermdtegen uitspoelen. Bij heel hoogwater weet je namelijk niet waarhet laagste punt is waar het waterover de dijk spoelt.Deze twee bruggen liggen over dein/uitgang van de plas en over eenkreek waar bij hoog water flinkwat naar binnen stroomt.

De officiële opening van de brugwas rond half vier. De knotters/bruggenbouwers stonden netjes methun pet of muts in de hand toenJan, onze hakbaas, hem opende. Eris maar een persoon die zoietsbedenkt om netjes met de pet in dehand een brug te openen.Nu maar afwachten wat erallemaal nog heel is als we overacht maanden terug komen.Kunnen we zien hoe goed we onswerk hebben gedaan.

We sluiten weer een knotseizoenaf. De laatste knotzaterdag vanAltenatuur ging niet door. Wilde ikhet seizoen netjes afsluiten doornog een keer mee te gaan metonze boys gaat het niet door. Al bijal was het weer een nuttiggebeuren bij deze verengingen. Degrienden/eendenkooi krijgen doordit onderhoud de uitstraling zoalsgrienden behoren te zijn.

50

Hoeveel patrijzen telt Altena?Ernst-Jan van Haaften

AanpakDit zijn lastige vragen om te beantwoordenvoor een onopvallende soort die zich maarweinig laat zien. Toch is afgelopen winter eenpoging gewaagd. Hierbij is gebruik gemaaktvan bekende eigenschappen van de patrijs: inde winter vormen ze kleine groepjes en dezegroepjes zijn vaak redelijk honkvast. Zie jeeen paar kilometer verder weer een groepje?Dan kan je er wel vanuit gaan dat het omandere vogels gaat. Door zo systematisch eengebied af te zoeken ontstaat een steedscompleter beeld. Deze winter was daarbijextra gunstig: vooral in januari was er eenperiode met een mooi sneeuwdek. Juist danzijn de patrijzen als bruine bolletjes goed tezien op de witte weilanden en akkers. In dezesneeuwperiode is dan ook door veel voge-laars gericht gezocht naar patrijzen. Hierbijkonden de gemeenten Aalburg, Woudrichemen Werkendam (met uitzondering van deBiesbosch en Noordwaard), samen 182 km2,worden geteld.

117 waarnemingenIn de winterperiode, tussen 15 september2012 en 15 februari 2013, zijn door 24vogelaars patrijzenwaarnemingen ingevoerdop www.waarneming.nl. Daarnaast werden,zeker na de oproep van Len Bruining in 'tAltenatuurtje 92 (januari 2013), nog velewaarnemingen aan haar doorgegeven. Dezewaarnemingen heeft zij eveneens ingevoerdop www.waarneming.nl. In totaal werden zo

Het jaar 2013 is doorde organisaties SOVONen VogelbeschermingNederland uitgeroepentot ‘jaar van de patrijs’.Reden voor Altenatuurom ook extraaandacht te bestedenaan deze bedreigdeboerenlandvogel. Depatrijs lijkt in het Landvan Heusden enAltena nog wel ver-spreid voor te komen,maar hoeveel zijn erongeveer? En waarzitten ze dan vooral?

51

117 patrijzenwaarnemingen verzameld.Meestal werden zo enkele waarnemingen perweek gedaan. Tijdens de sneeuwperiode inde tweede helft van januari schoot dit aantalechter omhoog tot meer dan 30 waarnemin-gen per week!

Liever grasland dan akkersDe patrijs staat bekend als een echte bewonervan het boerenland. Dat beeld is tijdens dezetelling duidelijk bevestigd. Van de 117waarnemingen zijn 110 waarnemingengedaan op agrarische percelen. In bijna 25%van deze gevallen ging het om akkers; meerdan 75% van de waarnemingen werdgedaan op grasland. De 7 overige waar-nemingen komen uit (dijk)bermen, natuur-gebied, een sportveld en een bedrijventerrein.

1 groep van 22 patrijzenBijna alle waargenomen groepen bestondenuit 2 tot 9 patrijzen. Enkele keren werd slechtseen enkele patrijs alleen gezien. Ook enkelekeren werden grote groepen van 10, 11 en12 patrijzen gezien. Erg bijzonder is dewaarneming van een zeer grote groep vanmaar liefst 22 patrijzen bij Werkendam!

Maar hoeveel zijn het er in totaal…?Wanneer de waargenomen aantallenpatrijzen van de 117 waarnemingen wordenopgeteld leidt dat tot een aantal van 711patrijzen. Duidelijk is natuurlijk dat groepjesgemakkelijk dubbel geteld kunnen worden.Om deze dubbeltellingen eruit te filteren zijnalle waarnemingslocaties nauwkeurig op eenkaart ingetekend. Waarnemingen vangroepjes met hetzelfde aantal dicht bij elkaarzijn vervolgens geclusterd. Aangenomen is datde waarnemingen binnen een cluster steeds Fo

to:BasVerhoeven

52

van hetzelfde groepje zijn. Op deze manierkonden 38 clusters worden ingetekend. Percluster is het aantal van het groepje patrijzengenomen en deze zijn bij elkaar opgeteld.Door dit voor het hele gebied te doen isvastgesteld dat er, zonder dubbeltellingendus, zeker 227 patrijzen in het Land vanHeusden en Altena voorkomen. Op het kaartjeis te zien waar deze patrijzen allemaalgezien zijn.

Het is natuurlijk nog steeds de vraag hoevolledig deze telling is geweest. Ongetwijfeldzijn er groepjes gemist. Bijvoorbeeld in deGemeente Aalburg had misschien wat meergezocht kunnen worden. Toch is in veelgebieden waar nu geen patrijzen zijn gezien,wel degelijk ook flink gezocht. Hierdoorhebben we in ieder geval de indruk dat wetoch een behoorlijk goed beeld hebben vanhet aantal patrijzen in ons gebied.

53

Gemeente Woudrichem: hét patrijzen-eldorado!Nu we deze mooie gegevens hebben is hetook mogelijk om binnen de regio gebiedenmet elkaar te vergelijken door naar dedichtheid, het aantal patrijzen per km2, tekijken. Over het hele gebied is de dichtheid1,2 patrijzen per km2. Tussen de gemeentenzijn al opvallende verschillen te zien (zie tabel1). De patrijzendichtheid is het laagst inWerkendam. In Woudrichem is de dichtheidmeer dan drie keer zo hoog. Hier zijn per km2

gemiddeld 2,3 patrijzen aanwezig.Door nog verder in te zoomen komen we bijde echte topbieden. Zo is de omgeving vanGenderen/Drongelen/Eethen duidelijk in trekbij patrijzen met 3 vogels per km2. Nog beterlijkt het gebied tussen Sleeuwijk/Nieuwendijk/Almkerk/Oudendijk waar iets meer dan 4patrijzen per km2 voorkomen. Het allerbeste isechter het gebied tussen Giessen/Rijswijk/Uitwijk/Waardhuizen/Almkerk. Op elke km2

lopen hier gemiddeld 4,3 patrijzen rond!

Foto:BasVerhoeven

54

Patrijzendichtheid per gemeente:

* met uitzondering van Biesbosch enNoordwaard

ConclusieDeze winter hebben we een goed beeldgekregen van ‘onze’ patrijzen, die gelukkig inheel de regio nog wel voorkomen. In eenaantal gebieden is een redelijk hogedichtheid vastgesteld, maar in grote delen vanhet Land van Heusden en Altena is het tocheen erg schaarse soort. Ook voor onze regiobelangrijk dus dat we aandacht houden voordeze fraaie verschijning!

OproepHeel 2013 is nog ‘jaar van de patrijs’. Blijfdus uitkijken voor nieuwe waarnemingen. Wieziet er weleens ouders met jongen? Geeft ude waarnemingen weer door? Voer ze in opwww.waarneming.nl of stuur een email naarl.bruining@planet.nl. Alvast hartelijk dankvoor de moeite!

km2 aantal dichtheid (aantal/km2)

Woudrichem 51,6 121 2,3 Aalburg 53,1 55 1,0 Werkendam* 78,1 51 0,7

totaal 182,8 227 1,2 !

Foto:ConnyvanHerwijnen

55

Tautonymen, het mogelijke en het werkelijkeJaap van Diggelen

In Afrika leeft de Grote honingspeurder. Een vogelsoort die probeert deaandacht van mensen te trekken door met schrille kreten voor hen uit hetsavannebos in te vliegen. Vliegend van boom naar boom en alsmaar roependwijst hij de weg naar een bijennest. Als zijn menselijk ‘hulpje’ het nest heeftopengebroken en de honing eruit heeft gehaald dan doet de vogel zich tegoedaan bijenwas, bijenlarven en -eitjes. Het dier heeft het formaat van een Grotebonte specht en is bruingrijs van kleur meteen witte onderkant. De Engelsen noemenhem Honeyguide, honinggids. Er zijn 17soorten honingwijzers (zoals de algemeneNederlandse naam luidt) bekend, tweesoorten uit Azië, de rest uit Afrika. Hetwederzijds voordeel dat mens en vogelhebben bij deze samenwerking, dezesymbiose, noemen we mutualisme. Nietalleen mensen worden de weg gewezen,ook dieren als de Honingdas. Zonder ditaanwijsgedrag verhongeren deze vogels niet, want ze speuren ook verlatenbijennesten of bewoonde nesten met openingen die groot genoeg zijn voor hunsnavels, op. Door speciale enzymen in hun spijsverteringskanaal kunnen ze hunbijzondere voedsel, de bijenwas, verteren. Honingwijzers hebben een dikke huidals aanpassing maar zijn niettemin gevoelig voor bijensteken. Ze sterven er somsaan als ze meerdere keren gestoken worden. Ze proberen dit uiteraard tevermijden door ’s morgens vroeg de bewoonde bijennesten te bezoeken als debijen nog weinig actief zijn. Ook schijnen ze bijenvolken die erg agressief hun

In de literatuur stuitte ik het afgelopen jaar nog openkele tautonymen, dierennamen waarbijgenusnaam en soortnaam gelijk zijn, die zo leukzijn dat ik ze wil doorgeven.

56

nest verdedigen, te vermijden. De Familie van de honingwijzers hoort tot deOrde van de Spechtachtigen. Wat betreft hun broedbiologie passen ze beterbij de Familie van de Koekoeken want ze parasiteren op nesten van anderevogels waar ze hun eieren dumpen. De genusnaam van de meeste honing-wijzersoorten is Indicator wat ‘aanwijzer’ betekent. De Grote honingspeurderheeft het prachtige tautonym Indicator indicator als wetenschappelijke naamgekregen, de ‘Aanwijzende aanwijzer’ dus. Prachtig toch!

Wat dichter bij huis leeft in de half woestijnen van Noord-Afrika de Renvogel.Hij staat in de ANWB vogelgids van Europa en is zelfs enkele malen alsdwaalgast in ons land waargenomen. De Renvogel is een grensgeval in decategorie tautonymen want zijn wetenschappelijke naam luidt Cursorius cursor

niet tweemaal exact hetzelfde woord dus.Sinds we allemaal een PC hebben weten wewat een cursor is. Het Latijnse woord Cursorbetekent Hardloper of Renbode. Letterlijkheet ie dus in het Latijn iets van ‘Rennenderenner’. Nooit geweten dat het streepje datvoor mijn lettertjes op het scherm uit ‘loopt’simpelweg ‘renner’ heet. Weer wat geleerd!De Renvogel is een ‘licht beigebruine vogelmet lichte poten’ zegt de vogelgids,behorende tot de Familie van deGlareolidae (Renvogels en Vorkstaart-

plevieren), die weer vallen in de Orde van de Steltlopers. De vijf soortenRenvogels leven allen van insecten die ze bejagen door in groepen stukjes terennen, dan weer even stil te staan om insecten op te pikken, en weer te rennen.Ze vallen daarbij praktisch weg tegen het woestijnzand.De Renvogel dient niet te worden verward met de uit Amerikaanse tekenfilmsbekende Roadrunner. Dat is een vogelsoort uit de woestijngebieden in hetZuiden van de VS en Mexico, die officieel Renkoekoek heet. Er bestaan tweesoorten Renkoekoeken, de kleine en de grote, beiden van het geslachtGeococcyx. De RoadRunner uit de tekenfilms, die met onvoorstelbare snelhedenover het doek raast, is gebaseerd op de Grote renkoekoek. Kenmerkend voordeze Looney Tunes held is het geluid dat hij voortbrengt als hij passeert: beep-beep in het Engels, vertaald als miep-miep in het Nederlands. Dit is volledigontsproten aan de fantasie van ene Paul Julian, de man die het geluid voor detekenfilms insprak. Hij maakte zelf dit geluid als hij haast had en wilde datmensen opzij gingen. Een echte Renkoekoek maakt een geluid dat herinnert aanhet gekoer van duiven.

57

De cursor brengt me bij een nog vager onderdeel van vroeger op de type-machine en tegenwoordig op de tekstverwerker: de Spatie. De spatie, de legeruimte tussen twee woorden vormt het Nirwana van alle teksten. Dat realiseerdeik me toen ik jaren geleden een boek onder ogen kreeg met daarin 4 legebladzijden. De schrijver meldde dat dit vier bladzijden spaties waren, in vierverschillende lettertypes. Knap gevondenmaar ook een beetje in het genre van: Watis groen en onzichtbaar? Een komkommerom de hoek.Ooit op een ochtend op een vakantieadresin Italië na een nacht waarin we werdenwakker gehouden door een roedel hondendie ergens in de verte eindeloos in koorblaften, heb ik uitgeroepen: ik ben blij metiedere hond die er niet is. Dat gevoel.Biologen schatten dat er momenteel nogmaar 5% op aarde voorkomt van alle soorten organismen die ooit hebbenbestaan. Maar liefst 95% is dus uitgestorven! Het aantal soorten organismen opaarde wordt geschat op 5 miljoen. De geschiedenis van het leven op aarde kentdus naar schatting 100 miljoen soorten. Dat lijkt gigantisch veel maar soms laatik m’n gedachten wel eens gaan over hoeveel organismen er allemaal nog nietzijn, die mogelijk nog zouden kunnen ontstaan in de toekomst. Zijn dat er ook100 miljoen of veel meer nog?‘Mogelijke Soorten’, niet in de zin van Fantasy- of sprookjesdieren of kweek-variëteiten maar als mogelijkheden binnen de werkelijkheid van alles wat er nual is. Mogelijke resultaten van de ‘combinatoriek van genen’ die de basis vanalle leven vormt. Is dat aantal oneindig? Kan uit de basis-bouwstenen van hetDNA een oneindig aantal verschillende soorten ontstaan of is daar een grensaan? Een soortgelijke gedachte (die ik nooit ergens nog gelezen heb): komt erooit een moment dat we alle mogelijke combinaties van noten die in onze orenharmonieus klinken, muziek dus, hebben uitgeput. Kan de muziek die we kunnenbedenken ooit ‘op’ zijn of zijn de mogelijkheden om noten te combinerenoneindig?Met deze gedachten beleefde ik vorig jaar een feest van herkenning toen ik hetboek Darwins gevaarlijke idee, van de Amerikaanse filosoof Daniel Dennett las(Dennett 1995). Dennett beschrijft hier in hoofdstuk 5 getiteld “Het mogelijke enhet werkelijke” de Bibliotheek van Mendel. Dit ziet hij als de logische ruimte vanalle genomen, alle mogelijke combinaties van genen (DNA-stukjes), zeg maar,soorten organismen: een hypothetische, denkbeeldige ruimte. Hij maakt zijnBibliotheek van Mendel analoog aan de Bibliotheek van Babel, bedacht door

SPATIE

58

de Argentijnse schrijver Jorge Luis Borges. In de Bibliotheek van Babel (Borges1941) beschrijft Borges de bibliotheek met alle mogelijke boeken, die ontstaanals resultaat van alle denkbare combinaties van letters van een schrift met 100tekens in een boek van vijfhonderd bladzijden met 2000 tekens per bladzijde(een miljoen tekens per boek dus). Voor ieder van deze miljoen tekens kun je uit100 tekens (letters) kiezen. Dat levert 100 tot de macht miljoen mogelijkeboeken: het getal 100 met daarachter 1 miljoen nullen. Dat zijn onmogelijk veelboeken: het “mogelijke” wordt hier beperkt door het “werkelijke” omdat ergigantisch veel meer boeken mogelijk zijn dan er atomen zijn in het ons nu

bekende heelal (100 met daarachter 40nullen).Iets soortgelijks treedt er volgens Dennettop bij de Bibliotheek van Mendel, deschier oneindige verzameling vanmogelijke organismen (dieren, planten,schimmels, bacteriën, al het mogelijklevende) maar de beperkingen zijn daaranders. Naast de beperking van materie(een eindig aantal atomen op dezeaarde) ziet Dennett de beperking van‘bereikbaarheid’. Alle dieren die bestaan

en ooit bestaan hebben zijn met elkaar verbonden door de Stamboom van hetleven. Dat geldt ook voor alle dieren die nog zouden kunnen ontstaan, zestammen immers altijd af van reeds bestaande dieren. Dat beperkt de vormingvan willekeurig welk dier met welke genencombinatie dan ook. Een voorbeeld:we kennen zoogdieren met hoorns maar vogels hebben die niet. Ergens in deaanleg van de groep organismen die we vogels noemen, is de erfelijkeinformatie voor hoorns verloren gegaan. De Stamboom van het leven heeft inde aftakking ‘Vogels’ geen hoorns meer in haar genen, en die zullen in welketoekomstige vogelsoort dan ook waarschijnlijk niet terugkeren. De logischeruimte voor diersoorten, het Mogelijke, is dus onbeperkt, maar het Werkelijke,die soorten die werkelijk kunnen ontstaan, dat wordt beperkt door degeschiedenis van het leven op aarde, zoals die tot uitdrukking is gekomen in destamboom van het leven.Bent u het spoor bijster na deze capriolen in tijd en ruimte, gedachten enrealiteit? Laten we dan terugkeren van het Mogelijke naar het Werkelijke. Naareen dier dat al werkelijkheid is geworden in de onmetelijke ruimte van dieBibliotheek van Mendel. Het is het derde tautonym voor deze bijdrage, deCapreolus capreolus. De ‘Springende springer’ verwachtte ik als vertaling uit hetLatijn, maar nee, dit keer nemen we de omgekeerde weg. Capreolus is Latijn

59

voor Wilde geit of Gems. Een capriool is volgens Van Dale een luchtsprong ofbokkensprong, maar ook een rare streek. Die laatste wordt ons hier geleverddoor de naamgever, Linnaeus. De Capreolus capreolus kent u allemaal: het is de(of het) Ree!

En tenslotte enkele andere overwegingen van Rutger Kopland (1934-2012) dieop onnavolgbare wijze het Mogelijke en het Werkelijke in taal tot uitdrukkingkon brengen.

Enkele andere overwegingenHoe zal ik dit uitleggen, dit waaromwat wij vinden niet iswat wij zoeken?

Laten we de tijd laten gaanwaarheen hij wil,

en zie dan hoe weiden hun vee vinden,wouden hun wild, luchten hun vogels,uitzichten onze ogen

en ach, hoe eenvoud zijn raadsel vindt.Zo andersom is alles, misschien.Ik zal dit uitleggen.

Uit: Tot het ons loslaat, 1997.

60

Fijnstof meten met je iPhoneJan van Haaften

Verschillende Nederlandsedagbladen maakten infebruari ruimte voor hetbericht dat er 10.000deelnemers worden gezochtom fijnstof te meten tijdensde Nationale iSPEXmeetdag. Wat is het geval.Een samenwerkingsverbandvan o.a. Universiteit Leiden,KNMI, RIVM en SRON wildeze zomer starten met eenexperiment. Men wil metbehulp van vrijwilligersfijnstof in de lucht gaanmeten.

In Nederland hebben we dagelijks te maken metfijne stofdeeltjes in de lucht. Fijnstof. Onzichtbaarvoor het blote oog maar wel degelijk aanwezig.Deze fijne stofdeeltjes hebben een maximale groot-te van 10 micrometer (een honderdste millimeter).Ze bestaan voor een belangrijk deel uit verbindin-gen van ammoniak, zwavel- en stikstofoxiden.Verder zijn er o.a. koolstofverbindingen als restenuit verbrandingsgassen. In ons land, aan zee,hebben we ook te maken met resten van zeezoutzoals natriumchloride. Daarnaast tref je ook nogbodemstof en kleine deeltjes metaal aan. Kortomeen heel scala van stofdeeltjes dat we dagelijks,ongewild, inademen!

61

Hoe werkt het?De iPhone is een veel gebruiktesmartphone met een heel goedecamera. Dat maakt hem heel geschiktvoor dit experiment. De ontwikkelaarsvan de iSPEX hebben het apparaatjezo gemaakt dat hij precies past opde camera. Als de gratis app is geïn-stalleerd kan de meting starten. Decamera wordt op de blauwe luchtgericht en iSpex meet het zonlicht datdoor fijnstof wordt verstrooid (afb.1).Ook wordt de polarisatie gelijkgemeten. De metingen moeten eenpaar keer worden herhaald in ver-schillende richtingen en onder verschil-lende hoeken (afb. 2). Het gemetenspectrum, de polarisatie en de ge-bruikte hoek geven dan belangrijkeinformatie over het fijnstof. Zo wordtdan duidelijk hoeveel fijnstof er in delucht zit, hoe groot het is en wat het is.Bijvoorbeeld roetdeeltjes, metaal-deeltjes, woestijnzand enz. Dezegemeten gegevens samen met deplaats waar de meting is gedaanworden verstuurd naar een landelijkedatabank (afb.3). Daar komen degegevens van de duizenden metingenbinnen en worden dan verwerkt. Zokrijg je een unieke kaart van fijnstofvan heel Nederland.

afb.1

afb.2

afb.3

Met het iSPEX-experiment wordt er gekeken of er informatie kan wordentoegevoegd aan de huidige metingen naar fijnstof. Daarom zullen er tijdensde nationale meetdag zoveel mogelijk verschillende instrumenten klaar staanom metingen te doen. Zo kunnen alle iSPEX-metingen gelijk worden vergelekenmet de andere, al bestaande, metingen.

62

Waarom een experiment?Er zijn veel redenen te noemen waarom zo’n onderzoek nuttig is.

1. De gezondheid:Het vermoeden bestaat bij het RIVM, dathet inademen van al deze fijnestofdeeltjes, schadelijk is voor devolksgezondheid. Men schat dat hetinademen ervan gemiddeld een half jaarvan ons leven kost. Verder krijgen veelmensen te maken met kortademigheid enandere aandoeningen aan longen enluchtwegen of hart- en vaatziekten. Van-daar ook de deelname van het Longfonds.

2. De economie:Toen in april 2010 de IJslandsevulkaan met de niet uit te sprekennaam Eyjafjallajökull uitbarsttekwam er zoveel stof in de atmosfeerdat vliegverkeer op veel plaatsenniet meer mogelijk was. Voor veelbedrijven was dit een economischestrop. Alleen al de Europeseluchtvaartmaatschappijen verloreneen miljard euro!

3. Het klimaat:Als we het over de opwarming van de aardehebben wordt al snel gedacht aan de invloedvan CO2 . De effecten van fijnstof op het klimaatzijn soms ook opwarmend, maar ook afkoelend.Dat is allemaal nog niet goed bekend en vraagtom andere en betere meetmethodes.

Hopelijk kunnen we met het iSPEX-experiment beter gaanbegrijpen hoe wij, als mensen, het klimaat beïnvloeden.

63

end.

Ook gras op je

dak

moet jemaaien

'Duurzamelandbouwverdient alleruimte'

Het vervelende nieuwsis dat dertig jaarnatuurboeren niet zoveel heeft opgeleverd!

uit de gekniptkrant'Energieproductie kan in2050 zo goed als schoon zijn'

Koolmees kan verandering

van klimaat niet bijbenen

Voedsel was nog nooitzo goedkoop!Zegen of vloek?

Stadsvos is steeds minder bang voormensen envalt in Londen baby aan

'De Indusrivierdroogt op doorde katoenteeltin Pakistan'

Dijksma neemt opNatuurtop

afscheid van beleidBleker

Stropers doden86olifanten

ineen

week

tijdinTsjaad

64

FipronilHerman van Krieken

Bestrijdingsmiddelen zijn in het nieuws. De onrust betreftvooral de neonicotinoïden. Een insecticide dat insecten enandere geleedpotigen bestrijdt. De massale bijensterftekan mogelijk te maken hebben met dit gevaarlijke gif. Erzijn nog meer bestrijdingsmiddelen die onbedoeld veelslachtoffers maken in de insectenwereld. DeVlinderstichting heeft ervaringen hiermee bij dekoolwitjeskweek.

In de zomer van 2010 wildede kweek van groot kool-witjes niet vlotten. Ook bijEntomologie aan de Wage-ningen Universiteit ging hetmis. De uitgekomen vlinderszagen er op het eerste ge-zicht goed uit, maar het vielop dat ze aan de kleinekant waren. Ze wilden nau-welijks paren en dus ookgeen eitjes leggen of hoog-stens kleine eipakketjes ensolitaire eieren waarvan ermaar enkele uitkwamen. Eenweek later bleek dat devlinders ook niet goed vlo-gen en snel dood gingen.Toen er in het volgende

voorjaar ‘schone’ plantenwerden aangeleverd washet opmerkelijk dat rupsendie pas in het laatste rups-stadium hiervan aten, vlin-ders leverden die wel paar-den en eitjes legden. Na 6maanden naarstig zoekennaar de oorzaak bleek hetuiteindelijk te gaan om eenmiddel waarmee de nieuwelichting zaden was behan-deld: fipronil (ook in dehandel als Mundial). Fipronilis in Nederland toegelatenals zaadbehandelingsmid-del in allerlei koolsoorten enin ui en sjalot. Het heeft be-wezen werking tegen de

65

larven (mades) van kool-vlieg en uienvlieg die dewortels aantasten. Dezeinsecticiden zijn op de marktsinds 1993. Ze werken in ophet centrale zenuwstelselvan de insecten doordat zede zenuwimpulsgeleidingblokkeren. Fipronil is ookzeer giftig voor anderegroepen dan insecten, metname voor kreeftachtige,reptielen en bepaaldegroepen vogels. Op internetkan een EU-richtlijn wordengevonden met de volgendetekst: “De lidstaten moetenovereenkomstig Richtlijn91/414/EEG, indien nodig,bestaande toelatingen voorgewasbeschermingsmiddelendie, clothianidin, thiame-thoxam, fipronil en imida-cloprid als werkzame stofbevatten, uiterlijk 31 okto-ber 2010 wijzigen of intrek-ken”. Het CGTB (collegevoor de toelating vangewasbeschermingsmidde-

len en biociden) had dezerichtlijn gelezen met defocus op ‘indien nodig’. Hetopinie weekblad Vrij Ne-derland heeft al meerderekeren uitvoerig bericht overde dubieuze connecties vanleden van het CGTB, metname de rol voorzitter isuitgelicht. Begin van dit jaarheeft het CTBG het gebruikvan neonicotinoïden ver-ruimd omdat de patentenvan de oude bestrijdings-middelen aflopen. Daar isniet veel meer aan te ver-dienen, dus moeten ernieuwe producten op demarkt komen. Ook het TVprogramma Zembla heeft altwee keer aandacht be-steed aan bestrijdingsmid-delen en stervende bijen.Vooral de volgens Zemblabedenkelijke rol vanWageningen UR en de aande universiteit gelieerdeTjeerd Blacquière van PlantResearch International komt

66

daarin naar voren. In 2003besloten de Franse autori-teiten de toelating vanfipronil tijdelijk in te trekkenop grond van het vermoe-den dat het verwaaien vanstof van zaadcoatings deoorzaak was van lokalemassale bijensterfte in Zuid-Frankrijk. In zuidelijk Chinais de bijensterfte zo grootdoor het vele spuiten metbestrijdingsmiddelen datschoolkinderen met kwastjesde taak van de bijenhebben overgenomen, aldusZembla. Voor de gewassen,waar friponil in Nederlandwordt toegepast, vormt hetweinig risico omdat hetuitzaaien van kool binnengebeurt. Verder krijgen uien sjalotzaden een hardecoating waardoor er vrijwelgeen stof vanaf komt. Dezaaimachines blazen boven-dien de lucht naar de grond(in de zaaivoor). Blijft welde onverwacht langdurigenawerking van fipronil opde koolwitjes van de Vlin-derstichting. Lage concen-

traties fipronil worden doorde plant naar het bladgetransporteerd. Dit kanrupsen dus beïnvloedendoor aantasting van hetzenuwstelsel.Vreemd genoeg kunnendeze zeer giftigeinsecticiden zich wel ge-makkelijk verspreiden viauw tuincentrum. In allerleimiddelen tegen bladluizenen witte vlieg, maar ook inmierenpoeders en anti-vlooienpoeder voor uwhuisdieren kunnen neonico-tinoïden (clothianidin,thiamethoxam en imida-cloprid) zitten. Gebruik dievooral niet, want er zijnvlindervriendelijke alter-natieven (zoals Ecostyle) tevinden!

Bewerking artikel Vlinders 3/12

67

Waarnemingenvan november t/m maartRinus Punt

Datum Waarneming Plaats en Waarnemer

1 nov. 1 Zwarte Wouw (o.v.) Almkerk, Paul de Vos22 nov. 1 Gr. Bonte Specht Meeuwen, Gerard van Eijndhoven29 nov. 2 Roodkopklauwieren ??3 dec. 6 Ransuilen Genderen, fam.v.Drunen4 dec. 2 Waterrallen Almkerk, Golfbaan, Paul de Vos6 dec. 1 Steenuil W.&A., Klaverplak, Petra/Adrie Furster8 dec. 8 Fraters Almkerk, Broekgraaf, Dick/Margreet Zwols11 dec 4 Heggemussen Sleeuwijk, tuin, Hylke Tromp16 dec. 8 Goudhaantjes, Dussen, Corné Pruijssen

1 IJsvogel22 dec. 6 Gr. Zilverreigers Telling H&A, Arie v.d. Herik

3 Koppels Patrijzen3 Middelste Zaagbekken

25 dec. 3 Ransuilen Dussen, Kasteeltuin, Corné Pruijssen30 dec. 1 Gr. Bonte Specht

(op pinda’s) Munnikenland, Marian Heutsdec. 1 Goudhaantje Woudrichem, tuin, Corine Nieuwenhuizen -

v.d. Knijff1 IJsvogel Woudrichem, stadshaven1 Kerkuil (jagend) Woudrichem

68

Datum Waarneming Plaats en Waarnemer

1 jan. 200 Kl. Zwanen, Noordwaard, Dick/Margreet Zwols1 Blauwe Kiekendief (m)

1 jan. 3 Gaai Sleeuwijk, tuin, Els Capelle9 Eksters

5 jan. 1 IJsvogel Almkerk, Laagt, Dick/Margreet Zwols6 jan. 1 Nonnetje (v) Malta, Conny van Herwijnen

9 jan. 1 Ooievaar Dussen, RK-Kerk, Jeanet Pollema.10 jan. 1 Grote Gele Kwikstaart Sleeuwijk, haven, Arie v.d. Herik11 jan. 6 GoudvinkenGiessen, Almbos, Arie v.d. Herik12 jan. 4 Patrijzen Almkerk, Prov.weg noord, Arie Wezemer16 jan. 1 Boomklever (op pinda’s) Sleeuwijk, tuin, Jan van Haaften16 jan. 2500 Brandganzen Almkerk, Woudr.weg, Dick/Margreet Zwols17 jan. 6 Patrijzen Eethen, Rinus Punt

2 Patrijzen Drongelen1 Grote Gele Kwikstaart Eethen

18 jan. 1 Goudvink Sleeuwijk, tuin, Hylke Tromp18 jan. 1 Kleine Barmsijs Almkerk, Laagt, Dick/Margreet Zwols21jan. 5 Patrijzen Genderen, Rinus Punt

7 Patrijzen Genderen22 jan. 1 Kramsvogel Nieuwendijk, tuin, Gerrit Kamerman23 jan. 1 Zeearend Pompveld, Bart Portzgen.23 jan. 4 Patrijzen Giessen (n322), Co Hoevenaren

7 Patrijzen Almkerk/Waardhuizen (n322)1 Zanglijster Andel (tuin)1 Grote Bonte Specht

24 jan. 5 Kramsvogels Biesbosch, Hylke Tromp100 Brandgans2 Koperwieken30 Bergeenden1 Witgatje1 Grote Zaagbek1 Groenling7 Wilde Zwanen

69

Datum Waarneming Plaats en Waarnemer26 jan. 4 Kleine Zwanen Biesbosch, Hylke Tromp

1 Kleine Zilverreiger1 Grote zaagbek20 Wilde Zwanen

25 jan. 7 Patrijzen Giessen, Rinus Punt25 jan. 1 Waterhoen Dussen, tuin, Jeanet Pollema

4 Buizerden26 jan. 1 Keep Andel (tuin), Co Hoevenaren

KoperwiekGoudvink

26 jan. 2 Groepen van 9 Patrijzen Telblok Sovon, Arie v.d. Herik9 WatersnippenSijsjesKeep3 Kleine ZwanenPutters

26 jan. 7 Patrijzen Eethen, Rinus Punt30 jan. 1 Ooievaar (op nest) Eethen, Jan v. Gelder3 febr. 1 Sneeuwgans W&A, Keersluis, Jan de Graaff7 febr. 5 Kraanvogels W&A, Klaverplak, Petra Furster10 febr. 8 Patrijzen Drongelen/Waalwijk, pont, Jan de Graaff

6 Patrijzen Biesheuvelseweg14 febr. 75 Kramsvogels Andel, weide, Kees en Hanny v. Andel14 febr. 3 Kramsvogels Sleeuwijk, tuin, Hylke Tromp14 febr. 1 Boomkruiper Andel, tuin, fam. Hoevenaren15 febr. 2 Staartmezen16 febr. 1 Groene Specht Woudrichem, Schapendam,

Carine Nieuwenhuizen v.d. Knijff18 febr. 8 Patrijzen Genderen, tuin, Punt18 febr. 1 Roerdomp Malta, fam. v. d. Neut

IJsvogelRalCettiezangersMatkopmeesWintertalingBoomklever,Grote ZaagbekStaartmezen,2 Nonnetjes1 Boomkruiper Werkendam, tuin, fam. v. d. NeutGrote Bonte Specht

Wintertaling

70

Bedankt voor het melden, ik blijf op mijn post om de nieuwe waarnemingente noteren!

Met vriendelijke groet,Rinus PuntHoofdstraat 48,4265 HL GenderenTel. 0416-352301E-Mail: mlpunt@hetnet.nl

Datum Waarneming Plaats en Waarnemer20 febr. 1 Dodaars Woudrichem, Maas,

Carine Nieuwenhuizen v.d. Knijff1 IJsvogel Woudrichem, Schapendam

21 febr. 2 Ransuilen (paartje) Dussen, Corné Pruijssen22 febr. 2 Grote bonte specht Sleeuwijk, tuin, Els Capelle23 febr. 90 Wulpen Werkendam, Ruigenhoekweg,

Hans enYvonne Lindemans27 febr. 3 Patrijzen Giessen, Altenatuur (patrijzendag)

9 Patrijzen Sleeuwijk, Roef2 Patrijzen Sleeuwijk, Zandwijkse molen

1 mrt. 3 Wulpen Genderen, Uiterwaard, Jan v. Gelder4 mrt. 1 Witkopstaartmees Sleeuwijk, tuin, Hylke Tromp5 mrt. 1 Sperwer (slaat tortelduif) Heusden, Tineke en John Struik5 mrt. 31 Kraanvogels (o.v.) Sleeuwijk, Arie v.d. Herik7 mrt. 1 Boomklever (n.2) Sleeuwijk, Hylke Tromp7 mrt. 3 Bergeenden W&A Sjaak Schreuders9 mrt. 1 Sijsje (tuin) Andel, fam. Hoevenaren12 mrt. 30 Wulpen Heesbeense Uiterwaard, Hylke Tromp12 mrt. 86 Goudplevieren Eethen, Punt12 mrt. 2 Patrijzen Almkerk, Emmikhovenseweg,

Johan Koekkoek21 mrt. 1 Boomkruiper Andel, fam. Hoevenaren22 mrt. 3 Patrijzen Uitwijk, tuin, Punt25 mrt. Wulpen W&A, viaduct, fam. Hoevenaren30 mrt. 2 Patrijzen (paartje) Struikwaard, Henk en Punt31 mrt. 1 Boomklever Sleeuwijk, tuin, Els Capelle

71

De initiatiefwet Mooi Nederland inhoofdlijnen

Jacobi (PvdA), van Veldhoven (D66), Grashoff (GroenLinks)

Ambities

Nederland is mooi. Met haar natuur, haar eeuwenoudelandschappen die al door de oude meesters werden vastgelegd.Haar verscheidenheid aan landschappen en natuur: de duinen,het Wad, de bossen, de heides is bijzonder, zeker op dat kleinestukje aarde dat Nederland is. Dat is uniek. Wij willen datkoesteren en voorkomen dat het vernield wordt, en waarmogelijk versterken. Want eenmaal kapot, komt het nooit meerterug. De natuur, het landschap, ze zijn van onschatbare waarde,niet te vangen in een prijs. Een waarde die zich vertaalt in eenaantrekkelijk land om te wonen, een goed vestigingsklimaat endaarmee banen. Maar ook een land waar mensen de natuur vannabij kunnen beleven en er van kunnen genieten. Nu en in detoekomst.Van de oorspronkelijke Nederlandse natuur is minder dan 10%bewaard gebleven. Dieren en planten staan niet alleen en zijndan ook kwetsbaar voor een verdere achteruitgang doormenselijk handelen. Denk aan de vervuiling van water en lucht,de aanleg van wegen of woonwijken, de intensivering van delandbouw, het veranderende klimaat. Nederlandse dieren enplanten verdwijnen sinds 1900 in een nooit eerder vertoondtempo. Het is daarom van groot belang de natuur te beschermenen te versterken. Dat kan alleen als we daarover met elkaarafspraken maken: het kan niet zo zijn dat de een rekening houdtmet duurzaam gebruik terwijl de ander de zee leeg vist. Er ligtdaar een verantwoordelijkheid voor de overheid.

72

De natuur is niet van ons alleen, we hebben haar te leen vanonze kinderen. Ook volgende generaties hebben er recht op.Daarom moeten we er zuinig mee omgaan. De wet MooiNederland moet daarom het voortbestaan van alle in Nederlandvoorkomende soorten blijvend op nationaal niveau borgen enbehoud en versterking van de biodiversiteit benoemen alsverantwoordelijkheid van de Rijksoverheid.Natuur is mooi. Ook het Nederlandse landschap is uniek,bijvoorbeeld door het weidse karakter en de bijzonderedynamiek bij de monding van de grote Europese rivieren. Ookdeze landschappelijke waarden staan onder druk en verdienenbescherming. De wet Mooi Nederland garandeert daarom datbestaande kwaliteiten in acht genomen worden bij ruimtelijkeafwegingen en dat kansen voor verbetering benut worden.De waarde van een dier of plant valt niet uitsluitend in geld uit tedrukken. De natuur is ondeelbaar en komt iedereen in demaatschappij toe, maar is tegelijk ook kwetsbaar voor menselijkhandelen. De wet Mooi Nederland zal daarom kaders biedenvoor wat mensen wel en niet mogen doen met dieren en planten.Onze leefomgeving is meer dan de slotsom van een rationeleafweging tussen lokaal concurrerende ruimtelijke wensen. Hetgeheel kent brede kwaliteiten zoals onderlinge samenhang, deruimte om te beleven en in te bewegen, de landschappelijkeverscheidenheid, de schoonheid of de stilte. Daarbij geldt hetprincipe dat als aantasting toch onvermijdelijk is, de kosten vanhet weer op orde brengen van de natuurkwaliteit bij deinitiatiefnemer terecht komen.Natuur kent geen grenzen. Als Nederland wil dat andere landentropische bossen of bijzondere dieren beschermen, moeten wijzelf ook resultaten leveren om wat uniek is aan Nederlandsenatuur te behouden. Zonder een constructieve samenwerking iseen goede toekomst voor de natuur van onze delta, zoals degrote rivieren, de Waddenzee of de trekvogels onmogelijk. Dewet Mooi Nederland zal daarom niet alleen aansluiten bij de

73

woorden van de internationale verdragen waartoe wij ons in hetverleden verplicht hebben, maar ook de daden die onmisbaarzijn om resultaten te leveren vastleggen. Klimaatveranderingvraagt eens te meer om een weerbaar systeem vannatuurgebieden die met elkaar verbonden zijn. Met de Natura2000-gebieden zijn in Nederland maar 40% van de bijzonderesoorten gewaarborgd: er is dus meer nodig: gebieden moetenworden verbonden en ook buiten de Natura2000-gebieden zullenwe moeten inzetten op soortenbehoud.Kwaliteit van de natuur staat sterk onder druk van slechtewaterkwaliteit en luchtkwaliteit, met name door stikstof. Deinternationale afspraken vereisen “geen verdere achteruitgangvan de natuurkwaliteit”. Dit is een wel heel minimalistischeambitie. De ambitie van de wet Mooi Nederland is om de natuuren landschapswaarden van Nederland niet alleen te behouden,maar ook te versterken (in gunstige staat van instandhoudingbrengen), waarbij per gebied afrekenbare doelen gesteld wordenwanneer deze bereikt zou moeten zijn. Waar Bleker verbiedtmeer te doen dan internationaal verplicht stimuleert deze wetinspanningen om natuur te versterken.Vereenvoudiging en zekerheid zijn geen doel op zich maar welde aanleiding om met een betere wet te komen. De bestaandewetten sluiten niet goed aan bij de Europese regelgeving en depraktische uitvoering en handhaving op provinciaal niveau. Ditvertaalt zich in gebrekkige transparantie, onnodige onzekerheidvoor de vele partijen die betrokken zijn bij activiteiten in ofrondom de Nederlandse natuur en lange procedures. De Wetmooi Nederland zal daarom een helder en eenduidig kader gevenvoor de voorwaarden waaronder activiteiten wel of niet mogenplaatsvinden in en rondom de natuurgebieden.Behoud van natuur en biodiversiteit is een gezamenlijkeverantwoordelijkheid van allen, niet alleen de overheid. Goedrentmeesterschap vraagt om een visie op gebruik van natuur enlandschap.

74

Uitgangspunten van de wet Mooi Nederland1) Borgen duurzaam voortbestaan Nederlandse soorten, nu en inde toekomst.2) Verankeren zorgvuldige omgang met planten en dieren(zorgplicht), ook geldt voor dieren zonder specifiekeinternationale bescherming en die niet direct op uitstervenstaan.3) Beschermen Natura 2000-gebieden, maar ook EHS, robuusteverbindingen en monumentale landschappen en landschaps-elementen4) Kwaliteiten van de groene omgeving bevorderen (actiefnastreven mooie, attractieve landschappen). Zorgvuldigeruimtelijke afweging bestaande groene omgeving garanderen(eisen ruimtelijke ordeningsprocessen, vergunningverlening, extrawaarden als stilte en donkerte)5) Inzichtelijkheid en bruikbaarheid van de wet door burgers,bedrijven en overheden6) Vastleggen (nationale verantwoording) internationaleverdragsverplichtingen plusnationale ambities7) Eén eenduidig regelkader dat bruikbaar is voor provinciale enlokale overhedenElementen van de wetGebiedenbescherming:Donkergroene gebieden (Natura 2000 en andere belangrijkenatuurgebieden) en lichtgroene gebieden (overige EHS, robuusteverbindingen, Belvedere-gebieden etc) krijgen de hun passendebescherming. Hierbij wordt voorkomen dat onoverkomelijkeschade wordt gedaan en onomkeerbare ontwikkelingenplaatsvinden. Ook wordt geregeld welke vormen van compensatiemogelijk zijn indien, in zeer uitzonderlijke gevallen, aantastingonvermijdelijk is.Afstemming met Ruimtelijk beleid:Nu worden natuur en landschap in verschillende wetten en kadersbeschermd. Dit moet samenkomen in één ruimtelijk kader. Deruimtelijke wet- en regelgeving wordt ten aanzien van soortengebieden en beschermingsregime volledig aangesloten op de Wet

75

Mooi Nederland. De lichtgroene en donkergroene gebiedenworden één op één in het rijks ruimtelijk kader opgenomen,waarbij de aard van de bescherming in de Wet Mooi Nederlandwordt vastgelegd.Soortenbescherming:Rode lijst en overige soortenLandschapswaarden:Beschermen en ontwikkelen: Gebieden en elementen Goedgebruik (good practice) voor sectoren landbouw, visserij, bouw,recreatie (etc), op te nemen in door de sectoren zelf vast te stellengedragscodes. Stimulans toepassing via koppeling GLB voorgoede landbouwpraktijk en koppeling bouwbesluit voor dewoningbouw. Hierbij hoort ook zorgplicht.Inzichtelijkheid vergunning vereisten (digitale breinaald)Met de decentralisatie van verantwoordelijkheden zullen perprovincie eigen regimes gaan gelden voor gebieden: provincialelandschappen, specifieke regelingen die voor delen van hetgrondgebied van toepassing zijn. Eens temeer wordt het daarmeenoodzakelijk voor burgers om inzichtelijk te maken welkeregimes gelden op een bepaald terrein. Daartoe zal de Wet mooiNederland een kader scheppen voor een digitale, openbaartoegankelijke kaart, waarop ruimtelijk beleid van allebestuurslagen voor de gebruiker toegankelijk wordt gemaakt.Kwaliteitsverbetering en koppeling KRW-doelenProgrammatische aanpak kwaliteitsverbetering, waarbijkwaliteitsdoelen in de toekomst worden gesteld (met datum) enafrekenbaar worden (oplevertoets).Zicht houden op een groene toekomstVoorkomen van onomkeerbare ontwikkelingen.Nieuwe instrumentenNieuwe ontwikkelingen als betaling voor ecosysteemdienstendragen bij aan behoud en ontwikkeling van natuurwaarden enkrijgen een plaats in de Wet Mooi Nederland.Zicht op de staat van de natuurJaarlijkse monitoring en bijsturing van beleid op basis van in detijd gestelde doelen. Een meetnet voor soorten en de staat van depopulaties, met ambities tot herstel en verbetering.

76

KledingIn de afgelopen maanden hebben de driegemeenten van het Land van Heusden en Altenakenbaar gemaakt dat het leeg maken van dekledingcontainers van de milieuparkjes opnieuwaanbesteed zal worden.Omdat het kringloopcentrum de vloeroppervlaktevoor verkoop van spullen, dus ook van kleding uitgaat breiden is de behoefte aan, met namekleding, groter geworden. Het verkrijgen vanmeer kleding is dan ook de hoofddoelstelling vande actie voor het inschrijven op het leegmakenvan de kledingcontainers.Daarnaast vormde ook het uitschrijven vanwinkelbonnen voor mensen die gebruik maken vande voedselbank een motief voor deze actie. Sindsdit jaar wordt door het kringloopcentrum, in nauwoverleg met de gemeenten, eenmaal perkwartaal voor alle deelnemers van devoedselbank een winkelbon aan hetvoedselpakket toegevoegd. Met deze bon kande doelgroep spullen, waaronder kleding in hetkringloopcentrum aanschaffen.

Nieuws van het KringloopcentrumJohan Koekkoek

77

NieuwbouwHet is voor de nieuwbouw een heel slechtewinter geweest. De aannemer heeft meer danzes weken vertraging opgelopen. Precies opcruciale dagen brak er hevige vorst uit ofdaalde een flinke sneeuwbui over de versgestorte vloer, zodat bijvoorbeeld de nieuwestaalconstructie niet geplaatst kon worden. Nuhet werk weer voortgezet wordt, het dak ligt ergedeeltelijk op, vindt de gemeente dat deaansluiting van de nieuwbouw op de historischegevel van de oude boerenschuur niet passend is.De architect had de nieuwe voorgevel met eenraamkozijn tegen de oude gevel getekend.Maar in het werk blijkt dat die gevel zo krom isals een hoepel. De aannemer heeft datprobleem aangepakt door eerst een passtuktegen de schuurgevel te maken, en dan hetkozijn daartegen te plaatsen.De opzichter van de gemeente vond echter datdie aanpassing eerst door demonumentencommissie besproken moest worden.Alsof wij niet bij machte zijn om te beslissen ofhet een logische bij het schuurbeeld passendeaanpassing is. Over regeltjes gesproken. Nugeen vorst of sneeuw maar wachten op de‘regelneven’. Ik weet niet wat erger is vorst ofdeze club. Beide voelen wat mij betreftbehoorlijk koud aan.Daar we zelf na het afronden van de bouwinwendig nog het een ander moeten doen zal deopening, die in mei gepland staat, wel eenmaandje opschuiven. In ieder geval hoop ik inhet volgende Altenatuurtje van de openingmelding te maken.

78

Kleding nogmaals.Mocht het niks worden met het leegmaken vande kledingcontainers van de gemeenten, danhopen we dat U, met ons nog meer bekendheidwilt geven aan de nuttige verwerking van twee-dehandskleding via ons eigen kringloopcircuit.De markt voor tweedehandskleding is behoorlijkfel aan het worden. Er zijn inzamelaars die meerdan € 0,40/kg geven. Als je dus een plastic zakvan 6 kg hebt dan is dat toch ongeveer, wat wevroeger een rijksdaalder noemden, maar dan ineuro’s.Gezien die ontwikkeling heeft het bestuur danook een nieuwe strategie in overweginggenomen: het kleding spaarsysteem. Op eengeautomatiseerde weegschaal, die in staat isnaam en adres en hoeveelheid tegelijk op eendigitale magneetkaart te registreren, wordt dekleding in ontvangst genomen. De magneetkaartbevat ook het opgegeven banknummer. Dit kanvan een kerk, of een ander goed doel zijn, maarhet kan natuurlijk ook het eigen banknummerzijn. Op één bepaald moment van het jaarwordt dan het totaal gespaarde bedrag over-geschreven naar het opgegeven banknummer.Uiteraard wordt dan tegelijk het eindbedragvan de kaart gewist.We zullen zien hoe het afloopt, nieuweinitiatieven zijn altijd wel weer spannend.

79

Kringloopcentrum AltenaKerkstraat 1, 4286 BA Almkerk. tel. 0183-403080

NIEUWE MEUBELEN?GROTE SCHOONMAAK?

OPRUIMEN?VERHUIZEN?

Bel maandag t/m vrijdagvan 9 tot 12 uur

het Kringloopcentrumvoor het ophalen van al uw

bruikbare spullen!

BANKJE NODIG?OF EEN LEUKE BLOUSE?

OF SERVIESGOED?OF DAT ENE BOEK?

Bezoek de Kringloopwinkelop de hoek van deKerkstraat en deWoudrichemseweg

in Almkerk!

OPENINGSTIJDEN KRINGLOOPWINKEL

ochtend middag

maandag gesloten 13.00 - 17.00dinsdag 9.00 -12. 00 13.00 - 17.00woensdag 9.00 -12. 00 13.00 - 17.00donderdag 9.00 -12. 00 13.00 - 17.00vrijdag 9.00 -12. 00 13.00 - 17.00zaterdag 9.00 -12. 00 12.00 - 16.00

Bruikbare spullen kunt u afgeven tijdens de openingstijden van de winkel.

- Inzameling - & Verkoop bruikbare goederen- Educatie & Voorlichting- Recycling

80

Doelstelling van de vereniging:

We willen een bijdrage leveren aan het behoud en het bevorderen van debiodiversiteit in het Land van Heusden en Altena. Dat doen we o.a. door overleg metzoveel mogelijk personen of groepen waaronder overheden zoals gemeenten enprovincie.

Werkgroepen: Activiteiten:- Beheercommissie - Natuurwandelingen- Fort-educatie - Lezingen- Vogelwerkgroep - Diverse inventarisaties- Milieu en Klimaat - Nachtvlindernacht- Weidevogelbescherming - etc.- DEcAB- Kringloopcentrum Altena

AANMELDINGSKAART

Ja, ik wil ook meehelpen de natuur

in het Land van Heusden en Altena

te beschermen. Noteer mij daarom

als lid / jeugdlid / gezinslid.

Natuurbeschermingsvereniging

ALTENATUUR

p/a. Mw. J. Pollema

Dr. v. Vuurestraat 76

4271 XH Dussen

naam: ______________________

straat: ______________________

postcode: ________ ____

plaats: ______________________

tel: _________________________

e-mail: ______________________

✁