‘‘Stuck in Stuck in Reverse’Reverse’

Kenmerken van de Kenmerken van de huidige huidige

natuurbeschermingswetgnatuurbeschermingswetgeving eving

en lessen voor de en lessen voor de toekomsttoekomst

Kees BastmeijerKees BastmeijerTilburg UniversityTilburg Universityc.j.bastmeijer@uvt.nl

OverzichtOverzicht

I.I. ‘‘Stuck in Reverse’Stuck in Reverse’

II.II. Kenmerkende zwakke Kenmerkende zwakke punten in het huidige punten in het huidige natuurbeschermings-natuurbeschermings-recht;recht;

III.III.Lessen voor de toekomstLessen voor de toekomst

Terugloop van natuurwaarden

Het recht wordt strikter

Knel en verzet worden groter

Het recht wordt versoepeld of ontdoken

Meer rechtszaken(juridisering)

Nog meer druk op de wetgeving

Proces wordt versterkt door Bleker’s voorstel Natuurwet, e.d.

Stuck in reverse

Terugloop van natuurwaarden

Het recht wordt strikter

Knel en verzet worden groter

Extra inzet: vergroting effectiviteit huidige natuurbeleid en -wetgeving

Minder ruimte voor juridisch debat/rechtszaken

Verbeterd behoud en herstel natuurwaarden; realisering natuurdoelen met ‘plus’

Beter:

Dus: extra inzet: vergroting Dus: extra inzet: vergroting effectiviteit huidige effectiviteit huidige natuurbeleid en –wetgeving: natuurbeleid en –wetgeving: Maar HOE?Maar HOE?

Eerst verkenning kenmerken Eerst verkenning kenmerken huidige wetgeving die huidige wetgeving die effectiviteit verminderen (zie effectiviteit verminderen (zie hierna)hierna)

Kenmerken Nb-Kenmerken Nb-wetgevingwetgeving

A) Versmalling tot ‘t A) Versmalling tot ‘t bedreigde’bedreigde’ Bescherming: het nuttige – aaibare – Bescherming: het nuttige – aaibare –

verbreding - meer recent: ‘het bedreigde’:verbreding - meer recent: ‘het bedreigde’: Onderscheid ‘strikt beschermde’ en Onderscheid ‘strikt beschermde’ en

‘gewoon beschermde’ soorten en ‘gewoon beschermde’ soorten en invulling ontheffingen/vrijstellingen;invulling ontheffingen/vrijstellingen;

Natura 2000 gebieden – beschermde Natura 2000 gebieden – beschermde natuurmonumenten (CHW – recente voorstellen natuurmonumenten (CHW – recente voorstellen Natuurwet Bleker).Natuurwet Bleker).

Hoe zit het met: ecol. samenhang, Hoe zit het met: ecol. samenhang, aansluiting bij beleving burger, ethische aansluiting bij beleving burger, ethische aspect (respect)?aspect (respect)?

Kenmerken Nb-Kenmerken Nb-wetgeving: wetgeving:

B) Passief toetsendB) Passief toetsend Wetgeving wel strikter, maar accent op Wetgeving wel strikter, maar accent op passief toetsend instrumentarium passief toetsend instrumentarium Toetsing nieuwe activiteiten (verg/onth.)Toetsing nieuwe activiteiten (verg/onth.) Druk op het toestaan van activiteitenDruk op het toestaan van activiteiten Bestaande activiteiten en ‘normale Bestaande activiteiten en ‘normale

groei’ vormen ‘heilige huisjes’groei’ vormen ‘heilige huisjes’ Cumulatieve gevolgen zijn aanzienlijkCumulatieve gevolgen zijn aanzienlijk

Daardoor stop verlies/herstel moeilijkDaardoor stop verlies/herstel moeilijk Weinig aandacht voor actieve aanpakWeinig aandacht voor actieve aanpak

Kenmerken Nb-Kenmerken Nb-wetgeving: wetgeving:

C) ‘Kracht’ menselijke C) ‘Kracht’ menselijke ambitieambitie Neiging tot acceptabel achten gevolgen:Neiging tot acceptabel achten gevolgen:

Voorkomen conclusie ‘(mogelijk) Voorkomen conclusie ‘(mogelijk) significant’ (ontlopen art. 6(4) Hab.rl);significant’ (ontlopen art. 6(4) Hab.rl);

Uitleg soortenbeschermingsrecht Uitleg soortenbeschermingsrecht (bijv. voldoende uitwijkmogelijkheden (bijv. voldoende uitwijkmogelijkheden dieren (bijv. weidevogels));dieren (bijv. weidevogels));

Algemeen: geen eis om nut & noodzaak Algemeen: geen eis om nut & noodzaak aan te tonen van economische activiteitaan te tonen van economische activiteit

Kenmerken Nb-Kenmerken Nb-wetgeving: wetgeving:

D) Toezicht & D) Toezicht & handhaving zwakhandhaving zwakAfschaffen veldpolitie, weinig Afschaffen veldpolitie, weinig

capaciteit & kennis bij politie, grote capaciteit & kennis bij politie, grote afhankelijk-afhankelijk-heid ‘piepsysteem’, gewone burger heid ‘piepsysteem’, gewone burger in bestuursrecht al snel niet in bestuursrecht al snel niet ontvankelijk, e.d.;ontvankelijk, e.d.;

= zichtbaar in jurisprudentie: = zichtbaar in jurisprudentie: weinig handhavingszaken weinig handhavingszaken (voorbeeld agrarische sector)(voorbeeld agrarische sector)

E) Zeer absolute en E) Zeer absolute en exclusieve invulling van exclusieve invulling van

‘eigendom’‘eigendom’Vele voorbeelden: Vele voorbeelden: Geheel betegelen tuinen, Geheel betegelen tuinen, na aankoop stuk grond op na aankoop stuk grond op Veluwe alles omrasteren, ‘voedsel- Veluwe alles omrasteren, ‘voedsel- maximalisatie’ tot op perceelgrenzen is maximalisatie’ tot op perceelgrenzen is normaal, inzet voor natuur moet betaald normaal, inzet voor natuur moet betaald worden (bijv. ‘boer voor natuur’), etc.worden (bijv. ‘boer voor natuur’), etc.

Kenmerken Nb-Kenmerken Nb-wetgeving: wetgeving:

F) Geen betaling voor F) Geen betaling voor ecosysteem servicesecosysteem servicesIs gratis gebruik van de natuur Is gratis gebruik van de natuur vanzelfsprekend? En vormt devanzelfsprekend? En vormt deinstandhouding van die diensteninstandhouding van die dienstende exclusieve verantwoordelijk- de exclusieve verantwoordelijk- heid van de overheid (ook fin.)?heid van de overheid (ook fin.)?

Kenmerken Nb-Kenmerken Nb-wetgeving: wetgeving:

G) De wetgeving miskent G) De wetgeving miskent het belang van het belang van

‘grondhouding’ ‘grondhouding’ Beroep op ‘eigen verantwoordelijk- Beroep op ‘eigen verantwoordelijk- heid’ is zinloos bij ontbreken van heid’ is zinloos bij ontbreken van juiste grondhouding natuur-mens. juiste grondhouding natuur-mens. Relevant: Opgroeien kinderen stedelijk Relevant: Opgroeien kinderen stedelijk gebied en contact met natuur: rol voor gebied en contact met natuur: rol voor het recht? (kinderrecht op natuur? het recht? (kinderrecht op natuur? (IUCN-nl), onderwijs, tuinen, e.d.)(IUCN-nl), onderwijs, tuinen, e.d.)

Kenmerken Nb-Kenmerken Nb-wetgeving: wetgeving: H) Overige H) Overige

aandachtspunten aandachtspunten Besluitvorming op grond van Besluitvorming op grond van

gedegen informatie en kennis;gedegen informatie en kennis; Gedegen monitoring;Gedegen monitoring; Anticipatie op gevolgen klimaat-Anticipatie op gevolgen klimaat-

verandering;verandering;

Lessen nieuwe Nb-wet (I)Lessen nieuwe Nb-wet (I) Beperk bescherming niet tot alleen het Beperk bescherming niet tot alleen het

‘bedreigde’. Dat geldt voor gebieden maar ‘bedreigde’. Dat geldt voor gebieden maar ook voor soorten (relatie ecologische ook voor soorten (relatie ecologische samenhang, brede visie op intrinsieke samenhang, brede visie op intrinsieke waarden (preambule verdragen), ‘respect’);waarden (preambule verdragen), ‘respect’);

Vul passieve instrumenten aan met actief Vul passieve instrumenten aan met actief (waardecreërend) instrumentarium; houd (waardecreërend) instrumentarium; houd daarbij rekening met klimaatverandering daarbij rekening met klimaatverandering (streef o.a. naar robuuste veerkrachtige (streef o.a. naar robuuste veerkrachtige natuur, met aandacht voor ‘het kleine’)natuur, met aandacht voor ‘het kleine’)

Lessen nieuwe Nb-wet Lessen nieuwe Nb-wet (II)(II) Geef tegenwicht aan neiging om bestaande Geef tegenwicht aan neiging om bestaande

activiteiten en groei ‘heilig’ te verklaren en activiteiten en groei ‘heilig’ te verklaren en om effecten op natuur te ‘kleineren’ ; om effecten op natuur te ‘kleineren’ ; Overweeg een nut & noodzaaktoets bij Overweeg een nut & noodzaaktoets bij activiteiten van bepaalde aard/omvang activiteiten van bepaalde aard/omvang /effecten;/effecten;

Zorg voor gedegen monitoring en Zorg voor gedegen monitoring en toegankelijkheid actuele natuurgegevens;toegankelijkheid actuele natuurgegevens;

Verbeter toezicht en handhaving;Verbeter toezicht en handhaving; Herzie de omgang met ‘eigendomsrechten’ in Herzie de omgang met ‘eigendomsrechten’ in

relatie tot natuur (!);relatie tot natuur (!);

Lessen nieuwe Nb-wet Lessen nieuwe Nb-wet (II)(II) Werk concept betalen voor ecosysteemdiensten Werk concept betalen voor ecosysteemdiensten

uit, ook t.b.v. financiering actieve benadering;uit, ook t.b.v. financiering actieve benadering; Verwacht nog niet te veel van eigen Verwacht nog niet te veel van eigen

verantwoordelijkheid & zorgplicht: ga er voor, verantwoordelijkheid & zorgplicht: ga er voor, maar codificeer best-practices en maak maar codificeer best-practices en maak (handhaafbare) gedragscodes verplichtend (handhaafbare) gedragscodes verplichtend (dus ook voor de agrarische sector);(dus ook voor de agrarische sector);

investeer in mogelijkheden kinderen om investeer in mogelijkheden kinderen om natuur natuur te ervaren (onderzoek de positie van het recht - te ervaren (onderzoek de positie van het recht - ‘kinderrecht natuur?’, onderwijs, tuinen, e.d.‘kinderrecht natuur?’, onderwijs, tuinen, e.d.

Aansluiting bij 10-Aansluiting bij 10-punten & punten &

Wet Mooi Nederland?Wet Mooi Nederland?Algemeen: Goede aansluiting, Algemeen: Goede aansluiting,

maar neem de tijd:maar neem de tijd:

‘‘Haast’ en te snel focussen Haast’ en te snel focussen op juridisch detailniveau op juridisch detailniveau (langs de reguliere weg) kent (langs de reguliere weg) kent risico van te weinig risico van te weinig fundamentele verandering.fundamentele verandering.