Strategisch Ruimtelijk Masterplan voor de Binnenstad van Paramaribo - Boek 5

Stel zelf de luchtfoto van de grootstad Paramaribo samen door de kaften van de boeken, volgens dit schema, naast elkaar open te leggen.bron: luchtfoto GLIS 2005-2008

Bert Claes en Wim Debaene

Masterproef aangeboden voor het behalen van het diploma van Master in de Stedenbouw en de Ruimtelijke Planning

Academiejaar 2009-2010

promotoren: Hendrik Van Geel

Hardwin De Wever

Heidi Vandenbroecke

Artesis

Departement Ontwerpwetenschappen

Opleiding Master in de Stedenbouw en de Ruimtelijke Planning

Mutsaardstraat 31, 2000 Antwerpen

BOEK 5 STADSPROJECT ANTWERPEN - PARAMARIBO 2008

STRATEGISCH RUIMTELIJK MASTERPLAN BINNENSTAD: PROGRAMMA’S EN PROJECTEN

BO

EK

5 ST

RA

TE

GISC

H R

UIM

TE

LIJK M

AST

ER

PLA

N B

INN

EN

STAD

: PR

OG

RA

MM

A’S E

N P

RO

JEC

TE

N

BOEK 2

BOEK 4

BOEK 6

BOEK 8

BOEK 1

BOEK 3

BOEK 5

BOEK 7





Hardwin De Wever

Heidi Vandenbroecke

Artesis




BOEK 5 STADSPROJECT ANTWERPEN-PARAMARIBO 2008


4

INH

OU

DST

AFE

L

5INLEIDING 10

1 DRIJFVEREN VAN DE ACTOREN 16Inleiding 16Gelijkgezinden: homogene groep 18

Winkelkerngebied 19Uitgaansgebied 19Culturele pool 20

Sterke dynamieken: heterogene groep van geïnteresseerden 22Waterkant 23

Morele verplichting 24Historisch Hart 24

Reageren / Tegenreactie 25‘Van Sommelsdijcksekreek’ 25

Conclusie 28

2 PROGRAMMA ‘NETWERK’ 32Visie 32Concepten als doorwerking van de beelden 34

Herover de straten: verblijfgebieden versus gemotoriseerd verkeer 34Openbaar vervoer 38

Partners 40Conclusie 42

3 PROGRAMMA ‘HISTORISCH HART’ 46Visie 46Concepten als doorwerking van de beelden 47

Respect voor het historisch erfgoed 47Aanpakken van de lege percelen en afwerken van de bouwblokken 48Historisch Hart als verblijfsgebied en grotendeels autoluw 49Pleinen als centrale plekken in het netwerk van publiek domein 49Vergroenen van het Historisch Hart 50Levendigheid verhogen 51

Strategische projecten 52Kerkplein-omgeving Surinaamse Bank en kathedraal als tweelingenplein 53Plein Heiligenweg-Knuffelsgracht en Spanhoek 56Bouwblok tussen het Plein van de Revolutie, de Knuffelsgracht en de Keizerstraat 57

Bijkomende projecten en aandachtspunten 58Lim A Postraat 59Verbinding Sint-Petrus en Pauluskathedraal naar de ‘Van Sommelsdijcksekreek’ 59

6

INH

OU

DST

AFE

L


4 PROGRAMMA ‘WINKELKERNGEBIED’ 66Visie 66Concepten als doorwerking van de beelden 67

Winkelkerngebied als verblijfsgebied 67Sterk openbaar domein met een eigen identiteit 68Vergroenen van het Winkelkerngebied 68Levendigheid verhogen na sluitingstijd winkels 69Differentiatie maken met het aanbod in de secundaire centra 69

Strategische projecten 70Aanpakken van vier assen 71

Bijkomende projecten en aandachtspunten 72Moskee & Synagoge 73Neumanpad 73


5 PROGRAMMA ‘UITGAANSGEBIED’ 80Visie 80Concepten als doorwerking van de beelden 81

Uitgaan als dominante functie 81Verdichten binnen de grenzen van het ‘Uitgaansgebied’ 82Tekort aan parkeercapaciteit wordt opgelost in het gebied 82Verbindingen creëren 83Stedelijk front aan de Van Sommels-dijcksekreek 84

Strategische projecten 86Partners 88Conclusie 90

6 PROGRAMMA ‘CULTURELE POOL’ 94Visie 94Opportuniteit 95Concepten als doorwerking van de beelden 98

Bewaren van groen in de stad 98Levendigheid verhogen 98Sterk publiek domein met een eigen identiteit 99Verbindingen creëren 99

7Strategische projecten 100Bijkomend project en aandachtspunt: Oranjetuin 102Partners 104Conclusie 105

7 PROGRAMMA ‘WATERKANT’ 108Begripsafbakening 108Visie 110Inhoudelijk programma 111

Waterkering 112Cruiseterminal 113Centrale Markt en Vreedzaammarkt 114Jachthaven 115Houding ten opzichte van de onzekerheden in het programma 115

Workshop in teken van het participatieproces 116Randvoorwaarden 118

Omgaan met het water 119Publieke boulevard langs het water 120Billboards 122

Scenario’s 124Principes 125Ontwikkelingszones 128Scenario 1 130Scenario 2 134Keuze van de onderzoekers 136

Partners 138Conclusie 140Visie 144Concepten als uitwerking van de beelden 148

‘Van Sommelsdijcksekreek’ als verbinding tussen de strategische ruimten 148Van Sommelsdijcksekreek als bindend element tussen bijzondere plekken 149Van Sommelsdijcksekreek als groene en natuurlijke structuur 149

Doel en aanpak 150Onderhandelen 152Onteigenen 152Fasering 153Bewustwording van de potenties van de kreek 154Aanleggen van de verbinding fase I 155Aanleggen van de verbinding fase II 156Verbinding van het ‘Uitgaansgebied’ naar de Surinamerivier en rivieroever 157

8

INH

OU

DST

AFE

L

LIJST MET KAARTENkaart 0.1 | Strategisch ruimtelijk masterplan, 2008 13kaart 2.1 | Verblijfsgebieden versus gemotoriseerd verkeer 34kaart 2.2 | Voorstel verkeerscirculatie binnen de stad 37kaart 2.3 | Openbaar vervoer 38kaart 2.4 | Voorstel openbaar vervoer binnen de stad 39kaart 3.1 | Strategische projecten ‘Historisch Hart’ 52kaart 4.1 | Strategische projecten ‘Winkelkerngebied’ 70kaart 5.1 | Strategische projecten ‘Uitgaansgebied’ 86kaart 7.1 | Afbakening strategisch programma ‘Waterkant’ 108kaart 7.2 | Billboards 122kaart 7.3 | Waterkant, scenario 1 131kaart 7.4 | Waterkant, scenario 2 135kaart 7.5 | Waterkant binnen de afbakening van strategische ruimten 137kaart 8.1 | Strategisch project ‘Van Sommelsdijcksekreek’ 145kaart 8.2 | Strategisch project ‘ Van Sommelsdijcksekreek’, fasering 153

Partners 158Bedreiging 159Conclusie 160

9 CONCLUSIE 164

10 BIBLIOGRAFIE 168

LIJST MET FIGURENfiguur 0.1 | Boek 5 gepositioneerd binnen het onderzoekstraject 10figuur 3.1 | Kerkplein, Surinaamse Bank, Sint-Petrus en Pauluskathedraal 55figuur 3.2 | Kerkplein-omgeving Surinaamse Bank en kathedraal als tweelingenplein - collage 55figuur 3.3 | Matrix Historisch Hart 63figuur 4.1 | Domineestraat - collage 71figuur 4.2 | Matrix Winkelkerngebied 77figuur 5.1 | Uitgaansgebied, Van Rooseveltkade - collage 85figuur 6.1 | Culturele Pool als stedelijk parkgebied 94figuur 6.2 | Culturele Pool, Oranjetuin - collage 103figuur 7.1 | Waterkeringsmodel 112figuur 7.2 | Omgaan met water - collage 118figuur 7.3 | Waterkeringsmodellen Open Oproep Scheldekaaien (2007) 120figuur 7.4 | Publieke boulevard langs het water - collage 121figuur 7.5 | Principes voor de ruimtelijke ontwikkeling van de Waterkant - collage 125figuur 7.6 | Fort Zeelandia en omgeving, mogelijke verbindingen 127figuur 7.7 | Fort Zeelandia en omgeving - collage 127

9

LIJST MET FOTO’Sfoto 1.1 | Zwartenhovenbrugstraat, hoek Dr. Sophie Redmondstraat, ‘Ston Oso’ 14foto 1.2 | Letitia Vriesdenlaan, Kamperveenstadion 20foto 1.3 | Waterkant, Waag (rechts) en toren Ministerie van Financiën (midden) 26foto 2.1 | Waterkant, t.h.v. Veer naar Commewijne 30foto 2.2 | Zwartenhovenbrugstraat 32foto 2.3 | Lim A Postraat, verkeersdrempel ‘aangeboden door Fatum’ 40foto 3.1 | Kerkplein 44foto 3.2 | Keizerstraat, Spanhoek 60foto 4.1 | Waterkant, hoek Dr. Sophie Redmondstraat 64foto 4.2 | Zwartenhovenbrugstraat, hoek Dr. Sophie Redmondstraat 74foto 5.1 | Palmentuin, Van Sommelsdijcksekreek, Van Rooseveltkade 78foto 5.2 | ‘Zanzibar’, hoek Kleine Waterstraat, Van Sommelsdijckstraat 83foto 5.3 | Kleine Waterstraat, Hotel Torarica (links en achter) 83foto 5.4 | Van Rooseveltkade 85foto 5.5 | Kleine Dwarsstraat 88foto 6.1 | Henck Arronstraat, hoek Swalmbergstraat, muur Oranjetuin (links), loopwedstrijd 92foto 6.2 | Kamperveenstadion, Cultuurtuin, Suriname (wit) - El Salvador (blauw), kwalificatie WK 2010 100foto 6.3 | Oranjetuin 103foto 7.1 | Waterkant 106foto 7.2 | Waterkant 122foto 7.3 | Fort Zeelandia en omgeving 127foto 7.4 | Zone Centrale Markt 130foto 7.5 | Waterkant, Keti Koti 138foto 8.1 | Van Sommelsdijcksekreek, brug Kleine Waterstraat 142foto 8.2 | Van Sommelsdijcksekreek, gekeken vanaf brug Kleine Waterstraat 144foto 8.3 | Van Sommelsdijcksekreek t.h.v. Prinsessestraat 146foto 8.4 | Van Sommelsdijcksekreek t.h.v. Van Rooseveltkade, Nederlandse Ambassade (rechts) 146foto 8.5 | Van Sommelsdijcksekreek t.h.v. Gonggrijpstraat 146foto 8.6 | Van Sommelsdijcksekreek t.h.v. Van Gonggrijpstraat (richting Cultuurtuin) 147foto 8.7 | Van Sommelsdijcksekreek t.h.v. Toutronnelaan 147foto 8.8 | Van Sommelsdijcksekreek t.h.v. Mr. Wulfinghstraat 147foto 9.1 | Waterkant t.h.v. Veer naar Commewijne, Keti Koti 162

figuur 7.8 | Ontwikkelingszones - collage 128figuur 7.9 | Zone Centrale Markt, mogelijke verbindingen 130figuur 7.10 | Zone Centrale Markt, kades, pleinen en cruiseterminal - collage 133figuur 7.11 | Waterkant, scenario 1 - collage 136figuur 8.1 | Van Sommelsdijcksekreek - collage 149figuur 8.2 | Doel en aanpak strategisch project ‘Van Sommelsdijcksekreek’ 151figuur 8.3 | Matrix Van Sommelsdijcksekreek 161figuur 9.1 | Matrix programma’s en projecten 164

10

b o e k 1 OPDRACHT & AANPAK

b o e k 8CONCLUSIE

(onderzoeksvraag 6)

b o e k 6SAMENWERKINGSTRAJECT

(onderzoeksvraag 5)

O N D E R Z O E K C O N C L U S I EO P D R A C H T

b o e k 2DE BINNENSTAD VAN PARAMARIBO

ANALYSE- Dynamieken

ANALYSE- Pull- & pushfactoren- Lagen van de Binnenstad

b o e k 7METHODIEK GIS-INSTRUMENT

b o e k 3ONTWIKKELINGSSTRATEGIE(onderzoeksvraag 3)

b o e k 4 & 5STRATEGISCH RUIMTELIJK MASTERPLAN- Visie (onderzoeksvraag 1 & 2)- Programma’s & projecten (onderzoeksvraag 4)

figuur 0.1 | Boek 5 gepositioneerd binnen het onderzoekstraject

bron: eigen verwerkingINLE

IDIN

G

11

Inleiding

Het voorliggend boek gaat, op basis van de inzichten uit boek 4, op zoek naar ruimtelijke mo-gelijkheden en mogelijke partners, om zo ruimtelijk strategische projecten te kunnen aanduiden. Het boek geeft een antwoord op de vierde onderzoeksvraag: “Welke strategische programma’s en projecten kunnen gedefinieerd worden en zijn op korte tot middellange termijn realiseer-baar?”

De zoektocht naar deze projecten vormt een directe uitwerking van de zes programma’s (‘Histo-risch Hart’, ‘Winkelkerngebied’, ‘Uitgaansgebied’, ‘Culturele Pool’, ‘Waterkant’ en ‘Netwerk’) en het bijkomend strategisch project ‘Van Sommelsdijcksekreek’ (zie boek 4). In de zes program-ma’s zullen verschillende strategische projecten gedetecteerd worden. Deze projecten kunnen een wezenlijk verschil maken in de werking van de Binnenstad, waardoor er een trendbreuk kan ontstaan. Door de projecten, de ruimtelijke mogelijkheden en de partners aan te duiden, worden de eerste krijtlijnen gedefinieerd voor een projectdefinitie per strategisch project.

Het boek start met de belangrijkste drijfveren die per strategisch programma gedetecteerd wor-den bij de actoren. Daarna wordt elk programma verder uitgewerkt, zodat er projecten kunnen worden afgebakend. Voor het strategisch project ‘Van Sommelsdijcksekreek’ is daarnaast ook nagedacht over een mogelijke ontwikkelingsstrategie die aangeeft hoe dit project effectief tot uitvoering kan worden gebracht. Zowel bij de zes programma’s als bij het strategisch project staat omschreven of er bijkomend onderzoek noodzakelijk is. Op deze manier kunnen de om-schreven projecten verder ingevuld worden aan de hand van het Strategisch Ruimtelijk Master-plan en de generieke ambities.

12

INLE

IDIN

G

13

kaart 0.1 | Strategisch ruimtelijk masterplan, 2008

bron: eigen verwerking

1 Historisch Hart2 Waterkant3 Winkelkerngebied4 Uitgaansgebied5 Culturele Pool6 Van Sommelsdijcksekreek7 Netwerk (niet aangeduid op de kaart)

foto 1.1 | Zwartenhovenbrugstraat, hoek Dr. Sophie Redmondstraat, ‘Ston Oso’

HOOFDSTUK 1

DRIJFVEREN VAN DE ACTOREN

16

1 D

RIJF

VER

EN V

AN

DE

AC

TOR

EN

INLEIDING De ontwikkelingsstrategie voor de revitalisa-tie van de Binnenstad (boek 3) vertrekt niet van een grote verandering in één beweging, wel van een sneeuwbaleffect van kleinere acties. Acties die niet ad hoc worden geno-men, maar passen in een visie. Een visie die krijtlijnen vastlegt en doorheen het vervolg-proces bijkomend moet groeien, zowel in-houdelijk als naar draagvlak. Het masterplan zoekt dus naar snel en gemakkelijk grijpbare kansen die benut kunnen worden om zo draagvlak te creëren voor middellange en lange termijnacties.

Nu de strategische programma’s zijn afgeba-kend en de missies werden vastgelegd (boek 4), is het interessant om te kijken welke drijf-veren per programma overheersen bij de verschillende actoren. De afbakening van de drijfveren is een uitwerking van de ontwik-kelingsstrategie (boek 3) waarbij de belangen van private partijen gekoppeld worden aan de doelstellingen voor de revitalisatie van de Binnenstad. Immers door het inschatten van de drijfveren, kan er per programma of pro-ject een strategie op maat worden uitgewerkt en kan er gezocht worden naar partners voor onderhandeling. Hoewel dit onderdeel volgend op de ontwikkelingsvisie wordt be-schreven, is het zoeken naar de drijfveren van de actoren een constante geweest door-heen het proces. Het heeft mee geleid tot de ontdekking van de drie dynamieken, de

17keuze om bepaalde gebieden te schrappen of toe te voegen aan het actiegerichte mas-terplan, de keuze van strategie om te praten met actoren...

Er worden twee categorieën van strategische ruimten onderscheiden:▪ Gebieden waar momenteel heel wat com-

merciële belangen aanwezig zijn. Hier drukken de private partijen op de agenda. In dit geval zal de samenwerking vooral tussen de overheid en private partijen opgezet worden. Hier bestaat de moge-lijkheid dat private partners een voor-aanstaande en activerende rol opnemen. Conform de ontwikkelingsstrategie (zie boek 3) blijft de regierol in handen van de overheid.

▪ Gebieden waar de overheid de enige par-tij lijkt die op de agenda kan drukken om deze ruimte op een geïntegreerde en kwa-litatieve manier aan te pakken. Ofwel over-heerst een gebrek aan interesse bij private partijen (weinig commerciële belangen of gebieden met een commerciële potentie, maar met nog heel wat obstakels), ofwel zijn er heersende claims of voorstellen die indruisen tegen een geïntegreerde en evenwichtige ontwikkeling van de ruimte.

In boek 2 worden enkele projectinitiatie-ven of dynamieken in beeld gebracht. Deze lijst is gebaseerd op gesprekken met stake-holders en de analyse van plandocumenten. Hoewel de lijst geen allesomvattend karakter heeft, kunnen er vier belangrijke drijfveren gedetecteerd worden die op dit ogenblik op-portuniteiten bieden voor projecten in de Binnenstad van Paramaribo. Deze drijfveren zijn belangrijk in functie van de actiegericht-heid die het masterplan naar voren schuift. Ze geven duidelijke redenen aan om met projecten te starten. Voor de projectpartners zijn het groeikiemen, redenen om projecten op te starten. Voor de visie zijn het opportu-niteiten die ervoor zorgen dat op korte ter-mijn de eerste projecten ontwikkeld kunnen worden.

De vier drijfveren zijn:

▪ gelijkgezinden▪ sterke dynamieken▪ morele verplichting▪ reageren / tegenreactie

18 GELIJKGEZINDEN: HOMOGENE GROEP

In het ‘Uitgaansgebied’, het ‘Winkelkernge-bied’ en de ‘Culturele pool’, de drie gebieden die als dynamieken omheen het ‘Historisch Hart’ werden aangeduid, verdedigen de aan-wezige actoren/stakeholders op een zeker niveau eenzelfde belang. Deze gebieden kennen hun dynamiek telkens vanuit een andere functionele invulling. Binnen deze zones staat hoofdzakelijk één functionele thematiek centraal en is het mogelijk om één of enkele sterke spelers aan te duiden die een vooraanstaande en inspirerende rol in het proces van verandering kunnen op-nemen. Een belangrijke meerderheid van de stakeholders kan beschouwd worden als een groep van gelijkgezinden met ‘de neuzen in dezelfde richting’. Er is sprake van ‘bereid-heid tot samenwerken’, tussen zowel private als publieke partners die één of meerdere projecten willen realiseren. Het komt er op aan om een goed samenwerkingsverband op maat van het respectievelijke gebied te or-ganiseren.

De visie voor de Binnenstad maakt gebruik van dit krachtveld, maar wil als meerwaarde hierbij vooral één belangrijke tendens door-breken: deze gebieden hebben de neiging als dynamiek op zichzelf te draaien. Om dit te bewerkstellingen is enkel visievorming niet voldoende. Hier ligt duidelijk een taak voor een ‘externe trekker’ weggelegd (zie boek 3, hoofdstuk 2).1

DR

IJFV

EREN

VA

N D

E A

CTO

REN

19Winkelkerngebied

Het ‘Winkelkerngebied’ bestaat uit heel wat spelers, hoofdzakelijk handelaars met hun eigen zaak of met meerdere zaken. Het gaat zowel om kleine als om grote handelszaken. Samen zijn ze vertegenwoordigd in een ver-eniging van handelaren. Eén van de groot-ste spelers is Kersten Holding. Dit bedrijf behoort tot de lijst van de grootste private bedrijven van Suriname en bezit strategi-sche gronden in het ‘Winkelkerngebied’. Uit gesprekken met de directie van het bedrijf, blijkt dat de vereniging van handelaren zeker 80% van de handelaren in het gebied bereikt en vertegenwoordigt. Hier is dus een krach-tig georganiseerd veld aanwezig van private actoren met eenzelfde belang. Bovendien kent het gebied enkele spelers die omwille van hun aanzien en representativiteit een ac-tiverende rol kunnen opnemen.

Uitgaansgebied

In het ‘Uitgaansgebied’ lijken de actoren meer verdeeld dan in het ‘Winkelkernge-bied’:▪ Enerzijds is er de aanwezigheid van sterk-

houder Stichting Uitgangscentrum Para-maribo (SUP). De stichting is ontstaan vanuit een belangrijke groep van horeca- en hoteleigenaars (Torarica, ’t Vat ...) die

vanuit een pioniersgeest van ondernemer-schap gezorgd hebben voor een aangena-me en veilige omgeving voor inwoners en toeristen. Het ‘Uitgaansgebied’ zou he-den niet dergelijke dynamiek kennen zon-der de doorgedreven inspanningen van de Stichting. In het verleden heeft SUP eigen initiatieven genomen inzake private bewaking, beveiliging, verfraaiing en het organiseren van evenementen. Hun actie-gebied is ruimer dan de afbakening ‘Uit-gaansgebied’ in het masterplan, maar op basis van wisselende successen heeft SUP aangegeven dat een grote afbakening niet steeds evident blijkt.

▪ Anderzijds komen er telkens nieuwe in-vesteerders voor het gebied bij. Zij zijn niet altijd lid van SUP en hebben niet al-tijd dezelfde drijfveren en ambities als de pioniers destijds.

Dat maakt dat er in het ‘Uitgaansgebied’ ze-ker spanningen voorkomen. Desalniettemin vertegenwoordigt de Stichting Uitgaanscen-trum Paramaribo belangrijke spelers van het ‘Uitgaansgebied’ en omgeving. De Stichting toont bereidheid om over ambities voor het strategisch programma na te denken en heeft vanuit haar werking zeker een juiste positie om een activerende rol op te nemen als part-ner voor projecten.

20 Culturele pool

Voor de ‘Culturele pool’ is het zoeken naar drijfveren minder relevant, omdat een groep van gelijkgezinde publieke en private part-ners elkaar reeds gevonden heeft. Suriname Conservation Foundation, WWF Guia-nas, de Vereniging Surinaams Bedrijfsleven, Merrill Lynch Nederland, de Stichting voor een Schoon Suriname, het Ministerie van Landbouw, Veeteelt en Visserij (LVV) en het ministerie van Binnenlandse Zaken hebben samengewerkt met de private onderneming Center Parcs voor de ontwikkeling van het groengebied Cultuurtuin. Dit gebied vormt een aanzienlijk onderdeel van de strategische ruimte ‘Culturele Pool’. De partners hebben samen een visie uitgewerkt en engagemen-ten uitgesproken.

De inhoudelijke bespreking van het pro-gramma volgt verderop in dit boek. Als principe past deze samenwerking binnen de geformuleerde ontwikkelingsstrategie. Pri-vate en overheidspartijen die samenwerken voor de ontwikkeling van een gebied door doelstellingen af te spreken, een visie uit te werken en engagementen te nemen.

1 D

RIJF

VER

EN V

AN

DE

AC

TOR

EN

foto 1.2 | Letitia Vriesdenlaan, Kamperveenstadion

22 STERKE DYNAMIEKEN: HETEROGENE GROEP VAN

GEÏNTERESSEERDEN

Sommige gebieden staan buiten kijf als top investeringszone. Ze lijken gemakkelijk ont-wikkelbaar en het gebied is strategisch zo goed gelegen, dat het garant staat voor suc-ces. Zowel private partners als de overheid tonen een grote belangstelling voor derge-lijke gebieden.

De potenties voor dergelijke zones zijn voor de vele partners overduidelijk. Daar schuilt net de achillespees. De geprojecteerde am-bities van de verschillende partners zijn vaak sterk verschillend van elkaar. Dat maakt dat het moeilijk is voor de partijen om tot een consensus te komen. Hoewel er overdui-delijk potenties schuilen, zijn het evenzeer complexe zones waar heel veel vraagstukken bij elkaar komen. Dat vraagt een aangepast planningsproces voor deze gebieden en staat haaks op de vele voorstellen van partners die eenzijdig een project poneren. Bovendien is er bij elke aankondiging van acties een grote publieke belangstelling die zich steeds meer in het debat mengen. Hierdoor wordt het alsmaar minder gemakkelijk om gelijk welke actie te initiëren in het gebied.

Meer dan eens concentreren private partners zich op de best ontwikkelbare delen of op potenties die vaak schuilen in eigen grond-eigendom. Dat leidt zelden tot een geïnte-greerde oplossing voor het hele gebied. Het lukt de voorstellen niet om relaties te leggen 1

DR

IJFV

EREN

VA

N D

E A

CTO

REN

23met de rest van de stad of er wordt amper nagedacht over hoe de ontwikkeling kan bijdragen aan de minder makkelijk te ont-wikkelen stukken. Voordelen voor de stad worden vaak enkel vertaald in economische heropleving (aanwezigheid van toeristen, creëren van werkgelegenheid), zonder hier-bij daadwerkelijk een begeleidend plan van aanpak te formuleren. Tevens lopen de pu-blieke partners, omwille van de versnipperde bevoegdheden en de politieke verzuiling, el-kaar vaak voor de voeten, waarbij profile-ringsdrang de bovenhand reikt.

Hoewel deze gebieden vaak bovenaan de wenslijsten van de diverse partners staan, willen de onderzoekers vanuit de ontwik-kelingsstrategie benadrukken dat de aanpak van deze gebieden op dit ogenblik meer problemen oplevert dan dat het potenties voor de Binnenstad of de stad genereert. De schaal van de voorgestelde projecten lijkt op dit ogenblik te complex om binnen het tijdsbestek van het stadsproject te realiseren. Men zal duidelijke afspraken en compromis-sen moeten maken vooraleer er rond de ta-fel kan gezeten worden, iets wat een sterke regievoerder vereist. Het is de rol van deze ‘trekker’ om het voortouw te nemen en deze heterogene groep te laten samenwerken, wat vanuit de analyse van de diverse partijen op dit ogenblik geen evidentie is (zie boek 2, hoofdstuk 4 en boek 3, hoofdstuk 2).

Waterkant

De Waterkant is een duidelijk voorbeeld van een gebied met een sterke aanwezigheid van een heterogene groep van geïnteresseerden. Gelegen aan de rivieroever, dicht bij het centrum, is de potentie voor verschillende grootschalige projecten denkbaar. Vanuit het buitenland zijn tal van voorbeelden de inspiratiebron voor diverse actoren: zowel de overheid met een cruisterminal en de ontwikkeling van een waterfront naar ana-logie met Bélèm (Brazilië), als sommige pri-vate spelers die al dan niet hand in hand met buitenlandse vastgoedpartners onder andere de waterfronts van Curaçao en Aruba voor ogen hebben. Gelet op de analyse van het actorenveld, ge-poneerd in de ontwikkelingsstrategie (boek 3), lijkt op korte termijn de totale aanpak van de Waterkant door middel van een geïnte-greerd proces geen haalbare kaart. Binnen dit onderzoek wordt de aanpak door middel van kleine haalbare projecten, eventueel in andere strategische ruimten in de Binnenstad naar voren geschoven. Op deze manier kan door middel van deze succesvolle kleinere projecten, capaciteitsopbouw bij de verschil-lende partners gegenereerd worden.

24 MORELE VERPLICHTING Evenzeer als de aantrekkelijke gebieden, zijn er ook de gebieden waar niemand echt in geïnteresseerd is. Dit betekent niet dat hier op middellange of lange termijn geen com-merciële successen te boeken zijn. Enkel op korte termijn lijkt de investeringskost te hoog in verhouding tot de ‘productiezeker-heid’.Toch zijn er andere redenen waarom deze gebieden een aanpak vereisen.

Historisch Hart

Het ‘Historisch Hart’ lijkt op dit ogenblik weinig aantrekkelijk (hoge kosten voor be-scherming erfgoed, weinig dynamiek in het gebied ...) om projecten te realiseren. Eerder in de visie (boek 4) werd aangetoond dat het collectief geheugen van de Binnenstad het sterkst vervat zit in dit gebied. Dat maakt dat dit gebied eigenlijk een top prioriteit dient te zijn in de revitalisatie van de Binnenstad. Aangezien weinig private partners hierin het voortouw willen nemen, geeft dat de over-heid hier een morele verplichting .

Omdat het gebied van zo’n grote waarde is voor de stad, moet er dringend ingegrepen worden om een neerwaartse spiraal te ver-mijden. Deze gebieden zullen vanuit de visie de katalysator vormen voor de hele stad en op middellange en lange termijn net een be-langrijk economisch potentieel vervullen.1

DR

IJFV

EREN

VA

N D

E A

CTO

REN

25REAGEREN / TEGENREACTIE Vanuit de beelden voor de stad werd er één strategisch programma en één strategisch project extra afgebakend. De visievorming rond het strategisch project ‘Van Sommels-dijcksekreek’ heeft geleid tot de ontdekking van een extra drijfveer: de tegenreactie.

Een belangrijke ruimte wordt geclaimd van-uit een sectorale invalshoek. Vanuit deze claim worden er ook projectvoorstellen ge-daan die ruimtelijk ingrijpen op deze ruim-ten. Deze voorstellen zijn te vaak op korte termijn gericht, maar zijn ook sterk sectoraal en missen een overkoepelende visie waar-door problemen en potenties niet geïnte-greerd aangepakt kunnen worden. Hierdoor worden kansen gemist en wordt het pro-bleem gewoon verschoven. Deze gebieden moeten bescherming krijgen tegen de claim. Daarom werd de ‘tegenreactie’ in het leven geroepen, om een andere ontwikkeling voor te stellen die geïntegreerd en meer duurzaam is. Op die manier wordt een visie op langere termijn gewaarborgd.

‘Van Sommelsdijcksekreek’

Voor de ‘Van Sommelsdijcksekreek’ wordt er een visie geponeerd om het deel aan het ‘Uitgaansgebied’ te overkluizen en in te richten als een private betaalparking. Deze ontwikkeling betekent een belangrijk verlies

26 voor het strategisch belang van de kreek als verbindend element tussen de verschillende strategische gebieden. Bovendien dreigt hiermee een historisch waardevolle water-loop verloren te gaan, wat voor het collectief geheugen nefast is (zie boek 4, hoofdstuk 2). Gelet op de korte termijn waarop men met de uitvoering van het project van start wenst te gaan, is een duidelijke (tegen)reactie no-dig om de inpassing in de grotere visie te vrijwaren.

1 D

RIJF

VER

EN V

AN

DE

AC

TOR

EN

foto 1.3 | Waterkant, Waag (rechts) en toren Ministerie van Financiën (midden)

28 CONCLUSIE Als er per programma gekeken wordt welke drijfveren aanwezig zijn voor het initiëren van strategische projecten, dan worden er vier drijfveren onderscheiden op basis van twee typen strategische programma’s:

Het eerste type van strategische program-ma’s zijn gebieden waar momenteel heel wat commerciële belangen aanwezig zijn. Hier drukken de private partijen op de agenda. In dit geval zal de samenwerking vooral tus-sen de overheid en private partijen opgezet worden. Hier bestaat de mogelijkheid dat private partners een vooraanstaande en acti-verende rol opnemen. Conform de ontwik-kelingsstrategie (zie boek 3) blijft de regierol in handen van de overheid. Twee drijfveren werden hier afgebakend: ‘gelijkgezinden’ en ‘sterke dynamieken’. De strategische ruim-ten ‘Winkelkerngebied’, ‘Uitgaansgebied’ en ‘Culturele pool’ zijn voorbeelden van de drijfveer ‘gelijkgezinden’. De ‘Waterkant’ kan onder de drijfveer ‘sterke dynamieken’ ondergebracht worden.

1 D

RIJF

VER

EN V

AN

DE

AC

TOR

EN

29In het tweede type van strategische pro-gramma’s lijkt de overheid de enige par-tij die op de agenda kan drukken om deze ruimte op een geïntegreerde en kwalitatieve manier aan te pakken. Ofwel overheerst een gebrek aan interesse bij private partijen (weinig commerciële belangen, of gebieden met een commerciële potentie maar met nog heel wat obstakels), ofwel zijn er heersende claims of voorstellen die indruisen tegen een geïntegreerde en evenwichtige ontwik-keling van de ruimte. Conform de ontwikke-lingsstrategie (zie boek 3) is de overheid de enige partij die de regierol kan opnemen. Ze kan zich laten bijstaan door donoren, zowel voor financiële middelen als voor expertise (externe trekker). Ook hier worden twee drijfveren afgebakend: ‘morele verplichting’ en ‘tegenreactie’. Hierbij horen respectieve-lijk het ‘Historisch Hart’ en de ‘Van Som-melsdijcksekreek’.

foto 2.1 | Waterkant, t.h.v. Veer naar Commewijne

HOOFDSTUK 2

PROGRAMMA ‘NETWERK’

32

2 PR

OG

RA

MM

A ‘N

ETW

ERK

’

foto 2.2 | Zwartenhovenbrugstraat

VISIE Met het programma ‘Netwerk’ wordt een visie gebouwd en geïmplementeerd om hi-erarchie te brengen in het netwerk van we-gen in de Binnenstad. Het programma heeft tot doel de overheersende positie van het gemotoriseerd verkeer terug te dringen om opnieuw verblijfskwaliteit toe te voegen aan het publieke domein in de Binnenstad. Hier-mee is het programma ‘Netwerk’ de belang-rijkste voorwaarde om de verblijfskwaliteit te verhogen, de basisdoelstelling voor de Binnenstad.

34 Herover de straten: verblijfgebieden versus gemotoriseerd verkeer

Het ‘Netwerk’ is een belangrijk programma omdat het de primaire randvoorwaarden ge-nereert voor het verhogen van de verblijfs-kwaliteit in de Binnenstad. Het is een uit-werking van het beeld: ‘Verblijfsgebieden uit het systeem van doorgaand verkeer’. Daarbij worden verblijfsgebieden afgebakend en het doorgaand verkeer teruggedrongen op en-kele assen in de Binnenstad.

2 PR

OG

RA

MM

A ‘N

ETW

ERK

’

kaart 2.1 | Verblijfsgebieden versus gemotoriseerd verkeer


CONCEPTEN ALS DOORWERKING VAN DE BEELDEN

35Binnen dit onderzoek was het onmogelijk om een volwaardige verkeersstudie op touw te zetten. De onderzoekers hebben zich be-perkt tot een oefening waarbij ze, op basis van bestaande literatuurstudies en hun ei-gen kennis, een systeem hebben afgebakend voor het gemotoriseerd verkeer en het open-baar vervoer. Het is belangrijk dat het voor-gestelde schema in een vervolgstudie onder-worpen wordt aan diepgaander gefundeerd onderzoek.

Er wordt volgend grid van straten voor doorgaand verkeer in de Binnenstad voor-gesteld:

▪ Zwartenhovenbrugstraat▪ Henck Arronstraat (voormalige Graven-

straat)▪ Waterkant (opnieuw tweerichtingsverkeer

instellen)▪ Dr. Sophie Redmondstraat▪ eventuele gridverkleining via de Heiligen-

weg in combinatie met de Keizerstraat▪ Kleine Waterstraat▪ Cornelis Jongbawstraat▪ Wilhelminastraat

Op basis van een voorzichtige inschatting hebben deze straten een voldoende profiel om het doorgaand verkeer te faciliteren. De overige straten in de Binnenstad worden hierdoor ontlast en krijgen de ruimte om zich te ontwikkelen tot volwaardige ver-blijfsgebieden. Hiermee wordt de traditione-le denkrichting omgedraaid en door middel van het strategisch programma een trend-breuk gerealiseerd. Prioritair wordt er ruimte gemaakt voor verblijfskwaliteit, fietsers en voetgangers. Het doorgaand gemotoriseerd verkeer is hier ondergeschikt aan.

36

2 PR

OG

RA

MM

A ‘N

ETW

ERK

’

Dergelijke oplossing kan niet zonder de Bin-nenstad als een geheel systeem te beschou-wen in relatie tot de hele stad. De voorstellen voor het programma ‘Netwerk’ werden ge-baseerd op het onderzoek van Visser (2003). De voorgestelde oplossingen voor de Bin-nenstad passen binnen het ruimer grid, zoals voorgesteld in zijn onderzoek.

De acties in het strategisch programma ‘Netwerk’ beperken zich niet enkel tot het afbakenen van verblijfsgebieden en het aan-duiden van assen voor doorgaand verkeer. Ook het uitwerken van een degelijk par-keerbeleid voor de Binnenstad is noodza-kelijk. Heel wat actoren hebben tijdens de gesprekken aangehaald dat het voorzien van grote ondergrondse parkeergarages of par-keergebouwen in de Binnenstad overwogen werd. Vanuit het masterplan wordt aan deze intentie het principe gekoppeld dat derge-lijke infrastructuren rechtstreeks aantakken op assen voor doorgaand verkeer. Grote parkeergarages of gebouwen worden niet centraal geplaatst in de verblijfsgebieden. Bovendien gaat de uitbouw van dergelijk netwerk gepaard met het afbakenen van de parkeerzones in de Binnenstad. Een parkeer-beleid waarbij getolereerd wordt dat stoepen worden ingenomen door geparkeerde wa-gens, is vanuit verblijfskwaliteit en rendabi-liteit van het systeem uitgesloten.

In de structuurschetsen, uitgewerkt per pro-gramma, worden telkens de mogelijkheden aangeduid om parkeerruimtes te voorzien. Afhankelijk van de ruimtelijke context is dit ondergronds, in een parkeergebouw of gelijkvloers. De vraag naar mogelijkheden voor ondergrondse parkeerruimte is een vraag die door de Surinaamse partners zelf werd gesteld. Daarbij gaven ze aan dat dit een realistisch scenario is voor de Binnen-stad van Paramaribo. Binnen dit onderzoek werd onderzocht welke locaties ruimtelijk de beste opties zijn voor het inplanten van ondergrondse parkeerfaciliteiten of parkeer-gebouwen. De financiële en technische haal-baarheid vormt een onderdeel van verder onderzoek, buiten deze opdracht.

37

kaart 2.2 | Voorstel verkeerscirculatie binnen de stad

bron: Visser + eigen verwerking

38 Het basisidee voor het openbaar vervoer vertrekt vanuit een pilootproject dat het Mi-nisterie van Transport, Communicatie en Toerisme (TCT) opgezet heeft samen met de Nederlandse busmaatschappij Connexxi-on. Dit pilootproject verandert de organisa-tie van het openbaar vervoer door de wach-tende bussen weg te halen uit de Binnenstad. De bussen rijden volgens vaste tijdstabellen hun afgesproken routes en wachten telkens aan het eindpunt van hun route. Zo wordt de druk van wachtende bussen verspreid over de stad en wordt de claim van wach-tende bussen op het openbaar domein in de Binnenstad aangepakt.

2 PR

OG

RA

MM

A ‘N

ETW

ERK

’

kaart 2.3 | Openbaar vervoer


Openbaar vervoer

Het netwerk voor openbaar vervoer kan fijn-maziger zijn dan het netwerk voor doorgaand gemotoriseerd verkeer. Aan het openbaar vervoersnetwerk kunnen de Maagdenstraat, het Kerkplein en de Noorderkerkstraat wor-den toegevoegd als verkleining van het grid.

39Geschikte wachtplaatsen voor de bussen aan de rand van de Binnenstad zijn: de Dr. Sop-hie Redmondstraat, Drambrandersgracht en/of de omgeving van het Kamperveen-stadion. Ook de spreiding over de verschil-lende secundaire centra, zoals aangegeven in het Urban Development Plan van IDB, komt in aanmerking.

bron: UDP + eigen verwerking

kaart 2.4 | Voorstel openbaar vervoer binnen de stad

Het plein aan de Heiligenweg-Knuffels-gracht ligt centraal in de Binnenstad en biedt heel wat mogelijkheden tot het verknopen van verschillende vervoersmodi. Het plein vormt daarom de ideale plek voor een bus-transferium. Dit wordt het knooppunt voor de verschillende buslijnen, met mogelijkhe-den tot overstappen op de veerdienst naar Commewijne. Dit kan gekoppeld worden aan een ondergrondse parkeergarage onder het vernieuwde plein.

40

2 PR

OG

RA

MM

A ‘N

ETW

ERK

’

PARTNERS De opgesomde concepten dienen met de juiste partners verder te worden uitgewerkt. Hiervoor moeten per onderzoek de partners gedetailleerd in kaart worden gebracht. Ge-let het beperkte bestek van dit onderzoek was dit hier niet haalbaar. Toch kan er al een eerste detectie worden gemaakt van de part-ners die spelen op het niveau van het hele programma:

▪ Ministerie Ruimtelijke Ordening, Grond- en Bosbeleid

▪ Ministerie van Openbare werken▪ Ministerie van Transport, Communicatie

en Toerisme▪ Ministerie van Justitie en Politie▪ Nationaal Vervoer Bedrijf (NVB)▪ kerngroep van private busmaatschappijen

als bevoorrechte getuigen

foto 2.3 | Lim A Postraat, verkeersdrempel ‘aangeboden door Fatum’

42 CONCLUSIE Het programma ‘Netwerk’ heeft tot doel de verkeerssituatie in de Binnenstad zo te verbe-teren dat er uitvoering kan gegeven worden aan het centrale beeld van verblijfskwaliteit. In de uitwerking van dit programma worden er twee concepten naar voor geschoven om dit doel te bereiken:1 verblijfsgebieden versus gemotoriseerd verkeer2 verbeteren van het openbaar vervoer

Om deze concepten tot uitwerking te bren-gen en het doel van het programma te be-reiken, wordt een tweeledige aanpak voor-gesteld:1 verder onderzoek en uitwerking van beide concepten op een generieke manier (Bin-nenstadsbreed en/of stadsbreed)2 verder onderzoek en uitwerking van beide concepten vanuit de andere gebiedsgerichte programma’s

Idealiter gebeuren beide sporen samen. Gelet op de doelstellingen en de beperkte onderzoeksperiode, viel de uitvoering van generieke studies buiten het bestek van dit onderzoek. Wel zullen de concepten in de verschillende gebiedsgerichte programma’s (in de volgende hoofdstukken van dit boek) verder uitgewerkt worden. Door deze aan-pak is het waarschijnlijk dat er na het uit-voeren van de generieke studies bijsturingen nodig zijn in de verschillende uitwerkingen 2

PRO

GR

AM

MA

‘NET

WER

K’

43van de programma’s. Vanuit deze vaststelling wordt er gepleit om in het verdere verloop van het stadsproject, naast de uitvoering van gebiedsgerichte programma’s of projecten, ook deze generieke studies uit te voeren.

foto 3.1 | Kerkplein

HOOFDSTUK 3

PROGRAMMA ‘HISTORISCH HART’

46 VISIE Het ‘Historisch Hart’ is het centrum van de Binnenstad. Het gebied bruist van het leven met een weloverwogen mix van toerisme, handel, diensten, recreatie en wonen. Met deze functionele mix sluit het gebied aan op de naastgelegen strategische ruimten die het ‘Historisch Hart’ voeden vanuit hun functio-nele kracht. Het gebied put haar identiteit uit de mengeling van de historische waardevolle bebouwing, aangevuld met respectvolle he-dendaagse en representatieve architectuur. Het ‘Historisch Hart’ is grotendeels autoluw. De openbare ruimte vormt het toneel van het publieke leven en staat ten dienste van de bewoners, de stad en haar bezoekers. Bij de ontwikkeling van deze openbare ruimte wordt er gestreefd naar kwaliteit in ontwerp en uitvoering. Het bepaalt mee het beeld en de identiteit van het gebied.

De visie en de uitwerking van de concepten voor het programma ‘Historisch Hart’ ma-ken gebruik van alle beelden gedefinieerd voor openbaar domein, bebouwing en ge-bruik (zie boek 4, hoofdstuk 3).

3 PR

OG

RA

MM

A ‘H

ISTO

RIS

CH

HA

RT’

47CONCEPTEN ALS DOORWERKING VAN DE BEELDEN

Respect voor het historisch erfgoed

Het bestaande historisch erfgoed bepaalt in grote mate de identiteit van het gebied. Daarenboven verleent de concentratie van historisch erfgoed een belangrijke bijdrage aan het collectief bewustzijn van de Binnen-stad als centrum van Paramaribo. Dit werd aangeduid in het concept: ‘Inzetten op het historisch erfgoed: het hart van de Binnen-stad, de ziel van de stad’.

In dit concept wordt gestreefd om geen en-kel historisch gebouw meer te verliezen. Dat vergt een actieve inzet op conservering en verbetering van de waardevolle gebouwen in het gebied. De aanwezige tendens van verwaarlozing van de historische gebouwen betekent bij een passieve beleidsmatige hou-ding, een verdere achteruitgang met verlies van het erfgoed tot gevolg. De focus mag niet enkel op de houten huizen liggen. Er zijn ook waardevolle gebouwen uit latere periodes, die de aandacht dreigen te verlie-zen door enkel op de houten gebouwen in te zetten. Om een actieve beleidsstrategie te voeren, is zowel onmiddellijke actie via res-tauratie en herbruik noodzakelijk, als gelijk-tijdig verder onderzoek.

48 Aanpakken van de lege percelen en afwerken van de bouwblokken

De analysekaarten tonen aan dat in het ‘His-torisch Hart’ heel wat onbebouwde percelen aanwezig zijn. De braakliggende percelen moeten als een kans gezien worden om het gebied opnieuw te versterken met heden-daagse en representatieve architectuur die het historisch patrimonium respecteren. Dat kan op verschillende manieren (ook combi-naties mogelijk):

▪ Toekennen van fiscale voordelen aan ei-genaars van onbebouwde percelen die kwalitatieve en passende nieuwbouw re-aliseren (controle en monitoring is nood-zakelijk).

▪ Ondersteuning door het oprichten van een ‘informatiecentrum en kenniscel erfgoed’ die eigenaars of ontwikkelaars bijstaat zowel op technisch vlak als naar beeldkwalititeit.

▪ Oprichten van een gronden panden-bedrijf, waarbij de overheid strategische gronden aankoopt, ontwikkelt en op-nieuw op de markt brengt. De gronden die nu reeds in bezit zijn kunnen als start-kapitaal worden ingebracht.

▪ Onderzoek naar specifieke bouwregels voor het ‘Historisch Hart’, die vertaald worden in voorschriften.

▪ Premies van de overheid voor het orga-

niseren van architectuurwedstrijden met een vakjury om private ontwikkelaars te overtuigen van het inzetten van architec-ten die kwaliteit hoog in het vaandel dra-gen.

Een aantal van deze acties is ook bruikbaar als instrument voor het bestaande erfgoed.

Eén bouwblok in het ‘Historisch Hart’ is zo erg gehavend, dat specifiek onderzoek naar het totale bouwblok vereist is in plaats van in te zetten op de aparte percelen. Het gaat om het bouwblok tussen het plein van de Revolutie, de Knuffelsgracht en de Keizer-straat. Hier bestaat de mogelijkheid om een extra verbinding te creëren tussen het Kerk-plein en het plein aan de Heiligenweg-Knuf-felsgracht.

3 PR

OG

RA

MM

A ‘H

ISTO

RIS

CH

HA

RT’

49Historisch Hart als verblijfsgebied en grotendeels autoluw

De openbare ruimte opwaarderen als vol-waardig publiek domein betekent in de eer-ste plaats het inperken van de verschillende claims die momenteel rusten op het open-baar domein. De grootste claims worden gelegd door het autoverkeer, dat elke straat gebruikt als doorgaande weg, en door de vele bussen die pleinen en straten bezetten als wachtplaats voor vertrek. In de toekomst blijven slechts enkele straten beschikbaar voor het doorgaande verkeer. Het gaat om de Henck Arronstraat, de Wa-terkant (straat) en de Heiligenweg.

Pleinen als centrale plekken in het net-werk van publiek domein

Vier pleinen vormen de centrale plekken in het publieke domein:▪ het Onafhankelijkheidsplein▪ het Kerkplein▪ de omgeving Surinaamse Bank en Sint-

Petrus en Pauluskathedraal ▪ Heiligenweg-Knuffelsgracht samen met

Spanhoek

Het zijn bij uitstek de plekken waar het pu-blieke leven zich afspeelt, met elk hun eigen-heid en identiteit. Daartoe moeten ze vrijge-

maakt worden van de private claims die nu op de pleinen rusten. Dit geldt vooral voor het Kerkplein en de Heiligenweg-Knuffels-gracht met Spanhoek. Ze moeten uitgroeien tot levendige pleinen met in de randen ruim-te voor centrumfuncties.

Rondom de Sint-Petrus en Pauluskathedraal en de Surinaamse bank wordt een volwaardig plein gecreëerd. Hier wordt er vooral ruim-te vrijgemaakt en een gezamenlijke aanleg doorgevoerd, waardoor de gebouwen meer tot hun recht komen. Hier is er veel min-der een noodzaak om centrumfuncties in de randen te voorzien. De drie pleinen worden aangelegd van gevel tot gevel en passen in het totaalbeeld van de publieke ruimte van de Binnenstad. Hoe dit wordt vormgegeven ,vormt onderdeel van verder studiewerk.

Het Onafhankelijkheidsplein vergt weinig aanpassingen. Het plein behoudt haar huidi-ge status als grote open vlakte geschikt voor evenementen en als centrum van de bestuur-lijke macht met het Presidentieel Paleis en de Nationale Assemblee. Hier moet enkel nagedacht worden over een opsmuk van de bestaande infrastructuur om uniformiteit te krijgen in het totaalbeeld van de publieke ruimte in het ‘Historisch Hart’. Om deze re-den wordt het Onafhankelijkheidsplein niet geselecteerd als strategisch project voor het ‘Historisch Hart’.

50 Vergroenen van het Historisch Hart

Het vergroenen van het ‘Historisch Hart’ is een essentiële maatregel om de verblijfs-kwaliteit in het gebied te verhogen. Het is een doorwerking van het beeld ‘de Groene Binnenstad’. Er moet gestreefd worden naar maximaal groene structuren daar waar de ruimte dit toelaat. Dit groen wordt gezien als meer dan enkel een opsmuk. Het gaat om functioneel groen dat de kracht bezit om schaduw te geven in de straten en op de pleinen. Het zijn grote monumentale bomen die het beeld bepalen en die instaan voor de klimaatregeling in het publiek domein.

Volgende selectie van straten en pleinen wordt naar voren geschoven (niet limitatief):▪ plein Heiligenweg-Knuffelsgracht en

Spanhoek▪ Kerkplein▪ omgeving Surinaamse Bank en Sint-Pe-

trus en Pauluskathedraal▪ Herenstraat (relicten aanwezig)▪ Noorderkerkstraat▪ Wagenwegstraat▪ Grote Hofstraat▪ Oude Hofstraat

Deze selectie is een inschatting van de mo-gelijkheden op basis van de beschikbare pro-fielen en de beoogde representativiteit van de ruimten. Daar waar geen monumentale

bomen voorzien kunnen worden (bijvoor-beeld in de overige straten) kan nagedacht worden over het gebruik van kleinere bo-men. Het Onafhankelijkheidsplein vormt een uitzondering op de regel om maximaal te proberen bomen in te planten. Het plein put haar identiteit uit de grote open vlakte met ruimte voor festiviteiten. Hier zijn bo-men aan één of meerdere randen van het plein eerder aangewezen, wat overeenstemt met minstens de bestaande situatie.

Zowel de keuze van de bomen als de mo-gelijkheden van inplanten moeten passen in een weloverwogen groenstrategie. De uitwerking van deze strategie kan gebieds-gericht gebeuren voor enkel het ‘Historisch Hart’ of passen binnen een groenstrategie voor de totale Binnenstad (generiek). Het vormt onderwerp van verder onderzoek.

3 PR

OG

RA

MM

A ‘H

ISTO

RIS

CH

HA

RT’

51Levendigheid verhogen

Het ‘Historisch Hart’ is een centraal en le-vendig gebied. Daartoe maakt het gebruik van een mix van functies die te vinden zijn in de drie dynamische gebieden die haar omringen. Om dit te verwezenlijken moet in de toekomst handel, uitgaan, toeristisch-recreatieve functies en leisure gestimuleerd worden. Bij de inplanting van nieuwe func-ties moet telkens nagedacht worden over de draagkracht van het gebied. Zo is in het ver-leden de inplanting van een Burger King op het Kerkplein een zegen geweest voor het verhogen van de attractiviteit van het plein, maar de keuze van een bijhorende drive-in was op deze plek ongepast. Hierbij worden de architecturale aspecten van dit gebouw buiten beschouwing gelaten.

Een tweede belangrijke peiler voor het ver-hogen van de attractiviteit, is het stimule-ren van de woonfunctie en het afbouwen van het belang van de dienstenfuncties. De woonfunctie is essentieel om het gebied ook na sluitingstijd de vereiste levendigheid te kunnen schenken.

Voor het verhogen van de functionele mix en het stimuleren van de woonfunctie is bij-komend onderzoek essentieel. Een functio-neel onderzoek en een woonstrategie moe-ten worden uitgewerkt op het niveau van de Binnenstad in relatie tot de hele stad.

52 STRATEGISCHE PROJECTEN Enkele projecten zijn strategisch voor het ‘Historisch Hart’. Daarbij maken de pro-jecten een combinatie van de opgesomde concepten voor het gebied, gebaseerd op de beelden voor de Binnenstad. Met de strate-gische projecten wordt de essentiële trend-breuk voor veranderingen in het gebied ge-realiseerd.

kaart 3.1 | Strategische projecten ‘Historisch Hart’

bron: eigen verwerking 3 PR

OG

RA

MM

A ‘H

ISTO

RIS

CH

HA

RT’

53

wegen doorgaand verkeer

kruising wegen doorgaand verkeer

kruising wegen doorgaand verkeermet wegen lagere verkeersintensiteit

fiets- en wandelverbinding

doorsteken in het bouwblok

openbare ruimte: prioritaire gebieden

aandacht voor het behoud gaafheid historische gebouwen Lim A Postraat

vergroenen van de Binnenstad

afwerken van bouwranden en -blokken

landmark / scharnierpunt

ondergrondse parking

transferium openbaar vervoer

Kerkplein-omgeving Surinaamse Bank en kathedraal als tweelingenplein

Dit project is strategisch omdat het een es-sentiële uitwerking vormt van het beeld ‘het hart van de Binnenstad, een aaneenschake-ling van publiek domein’ en het bijhorende concept ‘pleinen als centrale plek in het netwerk van het publiek domein’. De twee pleinen vormen een onderdeel van de ver-binding van het ‘Winkelkerngebied’ met het ‘Uitgaansgebied’ (via de Van Sommelsdijck-sekreek).

De Hervormde Kerk aan het Kerkplein neemt, samen met de Surinaamse bank en de Sint-Petrus en Pauluskathedraal als sym-bool voor het religieuze en het financiële le-ven, een centrale plek in in het ‘Historisch Hart’. De drie gebouwen hebben elk een hoge beeldwaarde en zijn een landmark1 voor het gebied. De Hervormde Kerk en de Surinaamse Bank staan in elkaars zichtas en ‘communiceren’ met elkaar. Het positieve spanningsveld dat dit met zich meebrengt vormt het uitgangspunt in dit strategisch

P

TF

!

1 Landmarks zijn makkelijk te herkennen objecten waar de ge-bruiker geen toegang tot hoeft te krijgen. Het zijn elementen in de stad, sommigen groot en van ver te zien, anderen weer klein en vallen niet direct op. Men kan denken aan torens, koepels of bergen. Ze worden vaak gebruikt als middel om structuur te geven, en er wordt verassend veel op vertrouwd bij het navigeren door de stad. (Lynch, 1960: 78)

54 project. Daartoe worden twee pleinen ge-creëerd die volop de dialoog met elkaar aan-gaan en met elkaar in verbinding staan door middel van de Noorderkerkstraat. De twee pleinen worden binnen dit onderzoek aange-duid als een twee-eenheid. Deze positie zal versterkt worden door de Noorderkerkstraat een nieuwe inrichting te geven met meer ruimte voor voetgangers en fietsers. Dit vormt de aanzet voor de doorsteek van en naar de Van Sommelsdijcksekreek langsheen de kathedraal. De as zelf wordt zichtbaar ge-maakt door het aanbrengen van een groene as met bomenlaan tussen de kathedraal en het Kerkplein.

Het is de uitdaging om het hele gebied van de kathedraal tot en met het Kerkplein auto-luw te maken, waardoor een groot verblijfs-gebied zal ontstaan. De Henck Arronstraat blijft haar huidige functie van verkeersweg voor doorgaand verkeer behouden. De ka-thedraal en de Surinaamse bank vormen de twee protagonisten langsheen de Henck Arronstraat. Een nieuw plein voor beide ge-bouwen zal deze positie nog versterken. Het plein vormt een publiek podium, een rust-punt in het ‘Historisch Hart’ waarop beide gebouwen tot hun recht komen.

Ondanks de centrale ligging is de bebou-wing aan het Kerkplein in de huidige situatie verschillend met de rest van het ‘Historisch

Hart’. Hier is reeds een schaalvergroting merkbaar ten opzichte van de directe om-geving. Het postgebouw, de RBTT en de nieuwe Burger King zijn hier duidelijke voorbeelden van. Het gaat om zowel waar-devolle (modernistische) gebouwen, als weinig inspirerende architectuur. Het Kerk-plein loopt uit naar de Grote Hofstraat en de Oude Hofstraat. Ze vormen ruimtelijk een tentakel van het Kerkplein. Door deze ruimten een nieuwe inrichting te geven, aan-sluitend met het Kerkplein, ontstaat er een verweving tussen schaalvergroting van het Kerkplein en de kleinschalige ruimtes van het ‘Historisch Hart’.

Op de hoek met de Lim A Postraat is er een groot leeg perceel waar momenteel op ge-parkeerd wordt. Een nieuw gebouw met een publieke functie kan hier ontwikkeld wor-den, waardoor het Kerkplein geen hiaten meer heeft in haar wanden.

3 PR

OG

RA

MM

A ‘H

ISTO

RIS

CH

HA

RT’

55

figuur 3.2 | Kerkplein-omgeving Surinaamse Bank en

kathedraal als tweelingenplein - collage


figuur 3.1 | Kerkplein, Surinaamse Bank, Sint-Petrus en

Pauluskathedraal

bron: Road Map Paramaribo

56 Plein Heiligenweg-Knuffelsgracht en Spanhoek

Dit project is strategisch omdat het een es-sentiële uitwerking vormt van het beeld ‘het hart van de Binnenstad, een aaneenschake-ling van publiek domein’ en het bijhorende concept ‘pleinen als centrale plek in het netwerk van het publiek domein’. Het plein vormt het overgangsgebied en scharnier tus-sen de drie strategische programma’s ‘His-torisch Hart’, ‘Winkelkerngebied’ en ‘Water-kant’.

In de huidige werking vormen de pleinen geen geheel: Heiligenweg-Knuffelsgracht wordt gedomineerd als busparking, Span-hoek is een druk kruispunt en kent slechts een beperkte inrichting als plein. Prominent in de ruimte staat het torengebouw van Te-lesur, dat geen uitstraling is van beeldkwa-liteit.

Het uitgangspunt is de pleinen als één geheel te ontwikkelen, waarbij een centraal torenge-bouw mogelijk blijft. Bij vervanging van de huidige toren moet een nieuw architecturaal kwalitatief gebouw een prominente rol aan-nemen als landmark binnen de Binnenstad. Hiermee wordt het scharnierpunt tussen de strategische ruimten gemarkeerd en wordt daarbij ook de overgang in het stadsweefsel van het ‘Historisch Hart’ naar de kwartslag

van het ‘Winkelkerngebied’ aangeduid.

De pleinen worden met elkaar verbonden door ze om te vormen tot één groot ver-blijfsgebied. Het plein kan een rol spelen in het verkeersnetwerk van de stad en hierdoor het smalle deel van de Keizerstraat ontlas-ten. De nieuwe as wordt aan de rand van het plein Heiligenweg-Knuffelsgracht en Spanhoek aangelegd en kan fungeren als een doorgaande verbinding komende van de Waterkant richting Keizerstraat. Groen-structuren ondersteunen de zichtlijnen rich-ting de Surinamerivier.

Op het plein Heiligenweg-Knuffelsgracht wordt de huidige standplaats voor bussen omgevormd tot een bustransferium. Deze kan gekoppeld worden aan een ondergrond-se parking onder het nieuwe plein. Het bus-transferium hangt samen met de veerdienst naar Commewijne. Dit wil zeggen dat de pleinen niet enkel verblijfsgebieden worden, maar zich ook functioneel als overstapplaats inschakelen in het netwerk van de stad. Dit maakt van het plein een actieve ontmoe-tingsplek.

Het plein Spanhoek blijft aan de zijde van de Keizerstraat volledig autovrij en sluit aan op het strategisch project ‘Kerkplein-om-geving Surinaamse Bank & kathedraal als tweelingenplein’. Hierdoor vloeien de ver-3

PRO

GR

AM

MA

‘HIS

TOR

ISC

H H

ART

’

57blijfsgebieden in elkaar over. Deze verbin-ding vormt een belangrijk onderdeel van het concept ‘het hart van de Binnenstad, een aaneenschakeling van publiek domein’.

Bouwblok tussen het Plein van de Re-volutie, de Knuffelsgracht en de Keizer-straat

Het bouwblok is in haar huidige vorm sterk gehavend. Heel wat wanden liggen open doordat bebouwing verdwenen is. Verder is ook de kern van het bouwblok weinig effi-ciënt ingevuld. Doordat het bouwblok een zeer strategische positie in het weefsel van de Binnenstad inneemt, beheerst de trooste-loze en gehavende aanblik van het blok sterk het gebied.

De belangrijke positie van het bouwblok, in combinatie met de sterke aantasting, le-vert ook veel kansen op. De aanpak van het bouwblok kan een belangrijke impuls geven voor de Binnenstad. Voorwaarde is dat er voor het bouwblok een visie als geheel uit-gewerkt wordt. Vanuit het masterplan wordt de realisatie van een doorsteek voor voet-gangers en fietsers als belangrijke actie naar voor geschoven. Deze nieuwe verbinding legt de link tussen het plein Heiligenweg-Knuffelsgracht en het Kerkplein. Hiermee is het een uitwerking van het beeld: ‘het hart

van de Binnenstad, een aaneenschakeling van publiek domein’.

Het Plein van de Revolutie ligt op het scha-kelpunt van het programma ‘Historisch Hart’ en het programma ‘Waterkant’. Ruimtelijk vormt het een onderdeel van het gehavende bouwblok. Het plein bezit een bijzondere emotionele geladenheid bij de inwoners van Paramaribo. Het herinnert als ‘leegte’ aan de staatsgreep in 1980, waar op die plek het vroegere hoofdkantoor van de politie afbrandde. Omwille van deze bijzondere betekenis dient elke ingreep in deze ruimte weldoordacht genomen te worden. In het strategisch programma ‘Waterkant’ worden twee verschillende voorstellen geprojecteerd voor deze ruimte.

58 BIJKOMENDE PROJECTEN EN AANDACHTSPUNTEN

Volgende projecten betekenen een meer-waarde voor het ‘Historisch Hart’, maar ze bezitten geen belangrijke hefboomfunctie. Daarom worden ze niet geselecteerd als strategische projecten. Het zijn ontwikke-lingsmogelijkheden die als waardevol wor-den aangeduid, maar die niet noodzakelijk fungeren als korte termijnprojecten met een trendbreuk voor het gebied.

3 PR

OG

RA

MM

A ‘H

ISTO

RIS

CH

HA

RT’

59Lim A Postraat

De Lim A Postraat bezit een bijzondere gaafheid als beeld. Het merendeel van de gebouwen oogt authentiek en is grotendeels beter verzorgd. De straatwand vertoont bo-vendien weinig hiaten. Omdat monumenten-zorg niet tot hun vakgebied behoort, kun-nen de onderzoekers niet aangeven of deze gaafheid zich ook doorvertaalt in een grote historische waarde als stadsgezicht. Los van dit aspect blijft de gaafheid in het beeld van de Lim A Postraat een bijzonder aandachts-punt in de toekomst.

Verbinding Sint-Petrus en Pauluska-thedraal naar de ‘Van Sommelsdijck-sekreek’

Deze verbinding tussen Sint-Petrus en Pauluskathedraal en de ‘Van Sommelsdijcksekreek’ is een missing link in het beeld ‘Het hart van de Binnenstad, een aaneenschakeling van publiek domein’. Het kan een verbinding vormen voor fietsers en voetgangers tussen het ‘Historisch Hart’ en het ‘Uitgaansgebied’. De aanleg kan als een opportuniteit beschouwd worden, nu de eigenaar van de gronden, het RK Bisdom, nadenkt om het grotendeels braakliggend perceel te ontwikkelen. De bouwmogelijkheden van het terrein werden door TU Delft aan de hand van een oefening onderzocht in hun rapport voor UNESCO: ‘Historic inner city of Paramaribo, Suriname. Final report: Capacity building program - phase 1’ (Meurs, P. H. et al., 2008: 14). Hoewel de verbinding niet in dit werk werd opgenomen, blijft de realisatie ervan nog steeds mogelijk bij de concrete uitwerking van het bouwproject. Indien de verbinding niet gerealiseerd kan worden, vormt de parallellopende Monseigneur Wulfinghstraat een goed alternatief. Verder onderzoek is noodzakelijk.

60 PARTNERS Elk van de opgesomde acties en strategische projecten dient met de juiste partners verder te worden uitgewerkt. Hiervoor moeten per onderzoek, actie en strategisch project de partners gedetailleerd in kaart te worden ge-bracht. Gelet op het beperkte bestek van dit onderzoek was dit hier niet haalbaar. Toch kan er al een eerste detectie worden gemaakt van de partners die spelen op het niveau van het hele programma:


▪ Ministerie van Openbare werken▪ Ministerie van Justitie en Politie▪ Ministerie van Binnenlandse Zaken, Di-

rectoraat Milieubeheer▪ Stichting Toerisme▪ Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname▪ UNESCO

foto 3.2 | Keizerstraat, Spanhoek

3 PR

OG

RA

MM

A ‘H

ISTO

RIS

CH

HA

RT’

62 CONCLUSIE Het ‘Historisch Hart’ is de belangrijkste drager van de identiteit van de Binnenstad en maakt dat deze als centrum voor de stad weinig inwisselbaar is. Het programma voor het ‘Historisch Hart’ heeft tot doel om het gebied als visitekaartje van het collectief ge-heugen het respect te geven dat het verdient, door revitalisatie van zowel het openbaar domein, de bebouwing en het gebruik. Op deze manier veruiterlijkt de ambitie voor dit programma op een zeer geïntegreerde wijze de algemene visie en de inzetten, zoals ge-formuleerd in boek 4.

Om dit programma tot uiting te brengen, is er veel werk aan de winkel. Het behoeft bij-komend onderzoek op specifieke aspecten, de uitwerking van strategische projecten en aanvullend nog een reeks bijkomende acties. In figuur 3.3 worden deze opgelijst in een matrix.

In de volgende fases van het stadsproject is het essentieel om, samen met de partners, op een oordeelkundige manier aan de slag te gaan om te kunnen komen tot gefundeerde, maar ook snel uitvoerbare projecten. Vanuit de matrix (figuur 3.3) en in navolging van hoofdstuk 3, wordt voorgesteld om op drie sporen te werken:1 uitwerken van generieke onderzoeken2 uitwerken van strategische projecten3 uitwerken van bijkomende projecten3

PRO

GR

AM

MA

‘HIS

TOR

ISC

H H

ART

’

63Omdat dit programma zorgt voor de ziel van de stad (zie boek 4, hoofdstuk 2) wordt er vanuit de eerder vermeldde ‘morele ver-plichting’ geijverd om dit programma bij uitvoering van het masterplan naar voren te schuiven in de prioriteitenlijst. Deze wens vereist wel een verdere toepassing van de ontwikkelingsstrategie om deze morele ver-plichting te kunnen vertalen in projecten die ook op korte termijn haalbaar zijn.

ONDERZOEKEN STRATEGISCHE PROJECTEN BIJKOMENDE ACTIE

▪ verder onderzoek naar conserve-ringsbeleid

▪ specifieke bouwregels voor nieuw-bouw

▪ onderzoek naar verkeerssysteem zodat het ‘Historisch Hart’ een verblijfsgebied kan worden dat grotendeels autoluw is.

▪ groenstrategie voor de Binnenstad▪ functioneel onderzoek Binnenstad,

eveneens in relatie tot de hele stad

▪ woonstrategie, eveneens in relatie tot de hele stad

▪ verder onderzoek naar de Lim A Postraat als potentieel stadsge-zicht

▪ Kerkplein – Omgeving Surinaamse Bank & kathedraal als tweelingenplein

▪ plein Heiligenweg-Knuffelgracht en Spanhoek

▪ bouwblok tussen het Plein van de Re-volutie, de Knuffelsgracht en de Kei-zerstraat

▪ aanpakken van verwaarloosd histo-risch erfgoed via restauratie en her-bruik

▪ gronden pandenbeleid: strategische gronden of panden kopen en kwalita-tief ontwikkelen

▪ toekennen van fiscale voordelen voor kwalitatieve architectuur

▪ oprichten informatiecentrum en kenniscel erfgoed

▪ premies voor het organiseren van ar-chitectuurwedstrijden met een vak-jury om private ontwikkelaars aan te zetten tot kwalitatieve ontwikkelin-gen

▪ verbinding Sint-Petrus en Pauluska-thedraal naar de ‘Van Sommelsdijck-sekreek’

figuur 3.3 | Matrix Historisch Hart


foto 4.1 | Waterkant, hoek Dr. Sophie Redmondstraat

HOOFDSTUK 4

PROGRAMMA ‘WINKELKERNGEBIED’

66 VISIE Het ‘Winkelkerngebied’ versterkt haar po-sitie als belangrijkste winkelgebied van Pa-ramaribo. Hiervoor moet een duidelijke dif-ferentiatie met de secundaire centra gezocht worden in het aanbod van de handelszaken. Het winkelen als functie verschuift in dit ge-bied naar een vrijetijdsbesteding.

In het ‘Winkelkerngebied’ maken de handels-functies gebruik van de vier assen doorheen het gebied: de Domineestraat, de Maag-denstraat, de Jodenbreestraat en de Steen-bakkerijstraat. Deze assen zijn autoluw (zie programma ‘Netwerk’). Het publiek domein getuigt van een hoge kwaliteit, identiteit en is meer dan enkel leegte als esthetisch ide-aal (Hajer, Reijndorp, 2001: 101). Het grijpt terug naar het superbeeld van verblijfskwali-teit. Het gebied is een levendige plek, ook na het sluitingsuur van de handelszaken.

De visie en de uitwerking van de concepten voor het programma ‘Winkelkerngebied’ steunen op de beelden gedefinieerd voor openbaar domein en gebruik (zie boek 4, hoofdstuk 3).

4 PR

OG

RA

MM

A ‘W

INK

ELK

ERN

GEB

IED

’


Winkelkerngebied als verblijfsgebied

Dit concept is een uitwerking van het beeld ‘verblijfsgebieden uit het systeem van doorgaand verkeer’ en het strategisch pro-gramma ‘Netwerk’. Het doorgaand verkeer wordt rond het gebied afgeleid: Heiligen-weg, Keizerstraat, Zwartenhovenbrugstraat, Dr. Sophie Redmondstraat en de Water-kant. Hierdoor blijven de vier hoofdassen in het gebied autoluw. Parkeermogelijkheden bevinden zich aan de rand van het gebied, steeds gelegen aan de assen voor doorgaand verkeer. Voor zover het binnen voorliggend onderzoek mogelijk was dit te onderzoeken, zijn er mogelijkheden om het parkeren on-dergronds te organiseren onder het plein Heiligenweg-Knuffelsgracht en Spanhoek, onder het plein aan de Centrale Markt, on-der de Dr. Sophie Redmondstraat en/of in een parkeergebouw aan één van de aange-duide assen voor doorgaand verkeer.

68 Sterk openbaar domein met een eigen identiteit

Inzetten op het ‘Winkelkerngebied’ betekent in de eerste plaats inzetten op de functies en een sterk openbaar domein. Dit laatste is in de eerste plaats volwaardig publiek domein zoals voorgesteld in het beeld ‘de openbare ruimte als publiek domein’. Het heeft een identiteit die een eigen kracht be-zit, en die zich niet laat overheersen door de vele betekenissen die de commerciële func-ties genereren in de wanden van het gebied. Daarvoor wordt er op zoek gegaan naar de betekenis van de plekken die de waarde overstijgt van enkel ‘fun’ en ‘looking good’ (Hajer, Reijndorp, 2001: 101). Dit is werk voor ontwerpers die de betekenis van de openbare ruimte voor het publieke leven in de stad weten te vatten, zonder dit te ver-engen in een uniforme ruimte. Eenheid en verbondenheid in het publieke domein staat niet gelijk aan leegheid en laat een andere betekenis toe afhankelijk van de plek.

Vergroenen van het Winkelkerngebied

Het verder vergroenen van het ‘Winkelkern-gebied’ is een essentiële maatregel om de verblijfskwaliteit in het gebied te verhogen. Het is een doorwerking van het beeld ‘de groene Binnenstad’. Aanvullend op de be-staande bomenrijen in de Jodenbreestraat en een deel van de Domineestraat, moet er gestreefd worden om maximaal groene structuren te voorzien daar waar de ruimte dit toelaat. Dit groen wordt door binnen dit onderzoek gezien als meer dan enkel een opsmuk. Het gaat om functioneel groen dat de kracht bezit om schaduw te geven in de vier winkelassen in het gebied. Het zijn grote monumentale bomen die het beeld bepalen en die instaan voor de klimaatregeling in het publiek domein. Dit betekent dat de keuze van de bomen ook afhangt van de oriëntatie van de straat en de mogelijkheid de heersen-de windstromen niet te blokkeren in functie van de natuurlijke verversing van de lucht.

Zowel de keuze van de bomen, als de mo-gelijkheden van inplanting moeten passen in een weloverwogen groenstrategie. De uitwerking van deze strategie kan gebiedsge-richt gebeuren voor enkel het ‘Winkelkern-gebied’ of passen binnen een groenstrategie voor de totale Binnenstad (generiek). Het vormt onderwerp van verder onderzoek.4

PRO

GR

AM

MA

‘WIN

KEL

KER

NG

EBIE

D’

69Levendigheid verhogen na sluitingstijd winkels

Het ‘Winkelkerngebied’ moet groeien naar een levendige plek ook na de sluitingstijd van de meeste handelszaken. Dat kan door het aanbod te verschuiven van hoofdzakelijk handelszaken naar ook een ander commer-cieel aanbod als cafés en restaurants. Hierbij wordt vooral gezocht naar een aanbod dat iets ruimer gaat dan de openingsuren van handelszaken, maar er is geen nood aan een 24 uur op 24 commerciële invulling zoals dit eerder het geval is in het ‘Uitgaansgebied’ of langs de ‘Waterkant’.

Een tweede belangrijke peiler is het verho-gen van de aanwezigheid van bewoners in het gebied. Dit kan door het stimuleren van de woonfunctie. Wonen boven winkels en het stimuleren van de hotelfuncties kan hier een oplossing bieden voor het probleem.

Voor het verhogen van de levendigheid na sluitingstijd van de winkels en het stimuleren van de woonfunctie is bijkomend onderzoek essentieel. Een functioneel onderzoek en een woonstrategie moeten worden uitge-werkt op het niveau van de Binnenstad in relatie tot de hele stad.

Differentiatie maken met het aanbod in de secundaire centra

Het ‘Winkelkerngebied’ versterkt zichzelf vanuit haar eigen kracht en positie in de stad. Dit kan echter niet zonder grondig na te denken over de relatie van het gebied met andere belangrijke commerciële zones in de stad. Het kan daarbij zeker niet de bedoeling zijn het ‘Winkelkerngebied’ als enige win-kelgebied in de stad over te houden. Het is eerder het zoeken naar een goede differen-tiatie in het aanbod, zodat de verschillende commerciële zones elkaar niet meer becon-curreren, maar elkaar eerder aanvullen en versterken.

Het is noodzakelijk om, bijkomend aan het eerder voorgestelde functioneel onderzoek, de relatie van de Binnenstad met de uitbouw van secundaire kernen in de stad te onder-zoeken (zie ook boek 4, hoofdstuk 1 voor verduidelijking concept ‘secundaire kernen’). Het definiëren van de toekomstige rol van het ‘Winkelkerngebied’ vereist een dubbel spoor: enerzijds een strategie ontwikkelen voor de implementatie van een hernieuwde rol voor het ‘Winkelkerngebied’ en ander-zijds het zuigende effect van de andere com-merciële zones in de stad stoppen.

70 STRATEGISCHE PROJECTEN

kaart 4.1 | Strategische projecten ‘Winkelkerngebied’


OG

RA

MM

A ‘W

INK

ELK

ERN

GEB

IED

’

71Aanpakken van vier assen

De aanpak van het openbaar domein vindt plaats in de vier assen van het ‘Winkel-kerngebied’: de Domineestraat, de Maag-denstraat, de Jodenbreestraat en de Steen-bakkerijstraat. De aanpak van de publieke ruimte vereist een grondig onderzoek naar de betekenis van het publiek domein en de mogelijkheden voor het vergroenen van de assen en het terugdringen van de claim van het gemotoriseerd verkeer.

Zichten naar de Surinamerivier

Het openwerken van de zichten naar de Su-rinamerivier is een kans om een extra laag van identiteit toe te voegen aan het ‘Win-kelkerngebied’. Het zorgt ervoor dat deze strategische ruimte opnieuw contact maakt met de rivier. Het ‘Winkelkerngebied’ is van oorsprong geënt op de Surinamerivier door een verdraaiing in het stratenpatroon met 45 graden (kwartslag). De belangrijkste in-grepen hiervoor situeren zich in een ander strategisch programma: de omgeving van de Centrale Markt en de Vreedzaammarkt aan de ‘Waterkant’ (zie hoofdstuk 8 van dit boek).





doorsteken in het bouwblok


vergroenen van de Binnenstad


landmark / scharnierpunt

ondergrondse parking / parkeergebouw


zichten naar de Surinamerivier

P

TF

figuur 4.1 | Domineestraat - collage


72 BIJKOMENDE PROJECTEN EN AANDACHTSPUNTEN

Volgende projecten betekenen een meer-waarde voor het ‘Winkelkerngebied’, maar ze bezitten geen belangrijke hefboomfunc-tie. Daarom worden ze niet geselecteerd als strategische projecten. Het zijn ontwikke-lingsmogelijkheden die als waardevol wor-den aangeduid, maar die niet noodzakelijk fungeren als korte termijnprojecten met een trendbreuk voor het gebied.

4 PR

OG

RA

MM

A ‘W

INK

ELK

ERN

GEB

IED

’

73Moskee & Synagoge

Twee religieuze gebouwen langs de Keizer-straat vormen een merkwaardig en waarde-vol beeld in de Binnenstad. Het gaat om de hoofdMoskee van de Surinaamse Islamiti-sche Vereniging (SIV) en de Nederlands-Is-raëlitische Synagoge. Beide gebouwen staan symbool voor de rijkdom aan culturen bin-nen Suriname en veruitwendigen het beeld van de vreedzame samenleving tussen de verschillende gemeenschappen.

Hoewel privaat eigendom, behoren de bui-tenruimten omheen de gebouwen visueel tot het publieke domein (net zoals de om-geving van het Presidentieel Paleis visueel een uitbreiding vormt van het Onafhanke-lijkheidsplein). Het private karakter wordt echter sterk benadrukt door de forse omhei-ning van beide gebouwen. Er kan overwo-gen worden om de ‘voortuinen’ van beide gebouwen open te werken als een semipu-blieke ruimte in de Binnenstad en zo een interessant toegankelijk eindpunt te maken op de bijzondere as Moskee & Synagoge-Jo-denbreestraat-Surinamerivier.

Neumanpad

Het Neumanpad is een kronkelend pad tus-sen de Zwartenhovenbrugstraat en Maag-denstraat. Vroeger stroomde hier een kreek die uitmondde in de Surinamerivier via de Heiligenweg-Knuffelsgracht. Vandaag is het een pad langs een aaneenrijging van achter-gevels. Het pad bezit echter een bijzondere potentie als aantrekkelijke doorsteek voor fietsers en voetgangers tussen de Maagden-straat, Domineestraat, Jodenbreestraat en de Zwartenhovenbrugstraat. De ‘achterkanten’ langs het pad kunnen dan geïnverteerd wor-den, waarbij winkels en horeca het nieuwe straatbeeld vormen. Verder onderzoek naar de mogelijkheden van verdichting, het inne-men van restruimten en onbebouwde ach-tererven is noodzakelijk.

74 PARTNERS Elk van de opgesomde acties en strategische projecten dienen met de juiste partners ver-der te worden uitgewerkt. Hiervoor moeten per onderzoek, actie en strategisch project de partners gedetailleerd in kaart te wor-den gebracht. Gelet op het beperkte bestek van dit onderzoek was dit hier niet haalbaar. Toch kan er al een eerste detectie worden gemaakt van de partners die spelen op het niveau van het hele programma:



rectoraat Milieubeheer▪ Stichting Toerisme▪ Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname▪ kerngroep van winkeliers als bevoorrech-

te getuigen, zoals afgevaardigden Kersten Holding, Dhr. Conrad Issa als afgevaar-digde Lucky Store ...

foto 4.2 | Zwartenhovenbrugstraat, hoek Dr. Sophie Redmondstraat

4 PR

OG

RA

MM

A ‘W

INK

ELK

ERN

GEB

IED

’

76 CONCLUSIE Het doel van dit programma is om het han-dels- en winkelcentrum van de Binnenstad te versterken en te verbeteren. Net als bij het programma ‘Historisch Hart’ gebeurt dit door de visie, concepten en beelden uit boek 4 verder toe te passen.

Anders dan bij het ‘Historisch Hart’ ligt het accent hier meer op openbaar domein en functies en minder op bebouwing. Ter uit-werking van dit programma werden er ver-dere onderzoeken, strategische projecten en bijkomende acties uitgewerkt. Concepten op het niveau van het ‘Winkelkerngebied’ voeden deze drie producten. In figuur 4.2 een overzicht:

De grote troef van dit programma is de veelheid en het aanwezige kapitaal van de gelijkgezinde partners. Op basis van deze matrix dienen de volgende stappen uitgezet te worden in het stadsproject.

4 PR

OG

RA

MM

A ‘W

INK

ELK

ERN

GEB

IED

’

77


▪ verder onderzoek naar toepassen programma ‘Netwerk’ in ‘Winkel-kerngebied’

▪ verder onderzoek naar de aanna-mes van de structuurschets en de concepten

▪ groenstrategie voor de Binnenstad▪ functioneel onderzoek Binnenstad,

eveneens in relatie tot de hele stad


▪ onderzoek naar de relatie van de Binnenstad met de uitbouw van se-cundaire kernen in de stad

▪ verder onderzoek naar toepassing programma ‘Netwerk’

▪ aanpak van de vier assen▪ zichten naar de Surinamerivier

▪ Moskee & Synagoge▪ Neumanpad

figuur 4.2 | Matrix Winkelkerngebied


foto 5.1 | Palmentuin, Van Sommelsdijcksekreek, Van Rooseveltkade

HOOFDSTUK 5

PROGRAMMA ‘UITGAANSGEBIED’

80

5 PR

OG

RA

MM

A ‘U

ITG

AA

NSG

EBIE

D’

VISIE Het ‘Uitgaansgebied’ ontwikkelt zich tot het uitgaanscentrum van de (Binnen)stad met uitgaansfuncties (discotheken, danscafés ...) die moeilijker combineerbaar zijn met andere stedelijke functies zoals wonen. De ontwik-keling gebeurt door middel van verdichting binnen de grenzen van het ‘Uitgaansgebied’. Deze keuze houdt in dat in deze zone geen plaats meer is voor de woonfunctie. Het ge-bied hoeft niet autoluw te zijn, hoewel het wel aan te raden valt.

De visie en de uitwerking van de concepten voor het programma passen de beelden ge-definieerd voor openbaar domein, bebou-wing en gebruik toe (zie boek 4, hoofdstuk 3).


De structuurschets (zie kaart 5.1) is een oe-fening naar bouwmogelijkheden, verbindin-gen, parkeeroplossingen ... Binnen dit on-derzoek worden volgende concepten voor de ontwikkeling van het ‘Uitgaansgebied’ naar voren geschoven:

Uitgaan als dominante functie

Het uitgaansleven speelt zich in Parama-ribo deels af in open lucht. Dit maakt dat sommige vormen van uitgaan moeilijk com-bineerbaar zijn met de woonfunctie. Het ‘Uitgaansgebied’ wordt in de toekomst het kerngebied voor de uitgaansfuncties. Het gaat om de functies die de draagkracht van de Binnenstad niet overstijgen, maar die moei-lijk combineerbaar zijn met andere stedelijke functies. Het stimuleren van wonen wordt in dit gebied niet als wenselijk beschouwd.

Alle functies die voorzien worden binnen het programma moeten geschikt zijn voor een ligging in de Binnenstad. Het gebied is hierdoor geen ontvanger van grootschalige functies zoals megadiscotheken ...

82 Verdichten binnen de grenzen van het ‘Uitgaansgebied’

Uitgaan als dominante functie betekent dat het afgebakende gebied hiervoor maximaal benut moet worden. Er wordt gestreefd naar een verdichting binnen de grenzen van het ‘Uitgaansgebied’. Pas bij een volledige benut-ting van het gebied, kan er nagedacht worden aan uitbreiding richting rivieroever, maar en-kel bij aantoonbare noodzaak. De uitgaans-functies maken in geen geval de sprong noordwaarts naar de woonwijk Combé. Uit-gaansfuncties die nu reeds in de Combéwijk aanwezig zijn, worden afgebouwd.

Ontwerpend onderzoek naar de mogelijkhe-den voor verdichting door middel van een bouwblokkenonderzoek is nodig. Dit moet gepaard gaan met het in beeld brengen van de grondrechtelijke situatie en het uitwerken voor strategieën voor realisatie. Functioneel onderzoek op het niveau van de Binnenstad in relatie met de stad moet het bouwblok-kenonderzoek ondersteunen.

Tekort aan parkeercapaciteit wordt op-gelost in het gebied

Uitgaan en autogebruik gaan in Paramaribo hand in hand. Hoewel de onderzoekers het pleidooi voor een performant openbaar ver-voersnetwerk blijven ondersteunen, moet de realiteit onder ogen gezien worden.

Het ‘Uitgaansgebied’ moet echter de eigen parkeerproblematiek binnen de grenzen van het gebied oplossen. Het gebrek aan par-keercapaciteit mag niet afgewikkeld worden op naastgelegen gebieden zoals de Van Som-melsdijcksekreek, de Palmentuin, omgeving Fort Zeelandia... Daartoe zijn oplossingen bedenkbaar op basis van een concept van verdichten binnen het gebied: door reorga-nisatie van de bebouwing kan ruimte ont-staan voor parkeren. De ontsluiting naar de parkings verloopt via de Van Sommelsdijck-sestraat waardoor, bij drukkere periodes, de doorgaande verbinding langs de Kleine Wa-terstraat gevrijwaard blijft van filevorming door de vele in- en uitrij bewegingen.

Verder onderzoek naar de toepassing vanuit het programma ‘Netwerk’ en van de aanna-mes uit de structuurschets (zie kaart 5.1) is noodzakelijk.

5 PR

OG

RA

MM

A ‘U

ITG

AA

NSG

EBIE

D’

83Verbindingen creëren

Het gebied moet minstens één verbinding hebben vanaf de Combéwijk naar de Pal-mentuin (noord-zuid). Dit kan een nieuwe verbinding zijn of een verbinding aan de hand van een opwaardering van de bestaan-de Leemsteeg. Het gebied moet ook een be-ter contact maken met de Palmentuin door middel van één of meerdere bruggen voor fietsers en wandelaars over de Van Som-melsdijcksekreek.

foto 5.2 | ‘Zanzibar’, hoek Kleine Waterstraat, Van Sommelsdijckstraat

foto 5.3 | Kleine Waterstraat, Hotel Torarica (links en achter)

84 Stedelijk front aan de Van Sommels-dijcksekreek

De Van Rooseveltkade kan zich ontwikkelen tot een stedelijk front en boulevard langs de Van Sommelsdijcksekreek. In het huidige centrum van het ‘Uitgaansgebied’ ontbreekt immers de ruimte om te flaneren. De (nieuwe) bebouwing langs de Van Rooseveltkade wordt een representatieve levendige wand met horeca en ruimte voor grote terrassen, die zich openstelt naar de Van Sommelsdijcksekreek, de Palmentuin en de Binnenstad. Door deze nieuwe oriëntatie zoekt het ‘Uitgaansgebied’ contact met de Binnenstad in plaats van op de huidige ‘eilandsituatie’.

Vergroenen van het ‘Uitgaansgebied’

De reorganisatie van het ‘Uitgaansgebied’ biedt mogelijkheden om het totale gebied sterker te vergroenen. De groenstructuren passen in een groenplan of groenstrategie, minstens op het niveau van het ‘Uitgaansge-bied’ en steeds in relatie tot de Binnenstad. Ze structureren het bestaande en nieuw te voorzien publiek domein, dragen bij tot de beeldkwaliteit en geven identiteit aan de ruimte. Het legt relaties naar de Waterkant, de Combéwijk, de Van Sommelsdijcksekreek en de Palmentuin.

5 PR

OG

RA

MM

A ‘U

ITG

AA

NSG

EBIE

D’

85

figuur 5.1 | Uitgaansgebied, Van Rooseveltkade - collage


foto 5.4 | Van Rooseveltkade

86 STRATEGISCHE PROJECTEN

kaart 5.1 | Strategische projecten ‘Uitgaansgebied’


OG

RA

MM

A ‘U

ITG

AA

NSG

EBIE

D’

87

In het gebied worden geen aparte strategi-sche projecten aangeduid omdat het als één projectzone moet worden beschouwd. Het gebied kent nog heel wat onbebouwde per-celen, waardoor de mogelijkheid bestaat om na te denken over de hele structuur van het projectgebied, bijkomende bouwmogelijk-heden, bestaande en eventueel toekomstige publieke ruimtes, bestaande en nieuwe ver-bindingen, te ontpitten binnengebieden ... Het heeft ook te maken met de beperkte op-pervlakte van het gebied, waardoor de ene actie zulke invloed heeft op de andere, dat men niet anders kan dan het programma in z’n geheel uit te werken. Zo worden de elementen uit de concepten (opwaarderen Leemsteeg, front Van Rooseveltkade ...) componenten van één programma, maar geen aparte strategische projecten.






ontwikkeling stedelijk front Van Rooseveltkade en boulevard langs Van Sommelsdijcksekreek

verdichten / reorganisatie van bebouwing

parkeren in het binnengebied

afbouwen uitgaansfuncties Combéwijk

P

88 PARTNERS Elk van de opgesomde acties en strategische projecten dienen met de juiste partners ver-der te worden uitgewerkt. Hiervoor moeten per onderzoek, actie en strategisch project de partners gedetailleerd in kaart te worden gebracht. Gelet het beperkte bestek van dit onderzoek was dit hier niet haalbaar. Toch kan er al een eerste detectie worden gemaakt van de partners die spelen op het niveau van het hele programma:



rectoraat Milieubeheer▪ Stichting Toerisme▪ Stichting Uitgangscentrum Paramaribo

(SUP)▪ Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname▪ kerngroep van horeca-uitbaters als be-

voorrechte getuigen▪ eigenaars percelen ‘Uitgaansgebied

5 PR

OG

RA

MM

A ‘U

ITG

AA

NSG

EBIE

D’

foto 5.5 | Kleine Dwarsstraat

90 CONCLUSIE Het doel van dit programma is om de Bin-nenstad van een kwalitatief en geconcen-treerd uitgaansgebied te voorzien. Via de structuurschets en de concepten is er een uitwerking gegeven aan het programma, waarbij de concepten een verdere uitwerking zijn van de beelden uit boek 4.

Omdat dit programma beperkter in omvang is en alle acties nauw verbonden zijn, wordt dit programma best als één geheel uitge-werkt. Daarom werden er bij de uitwerking van dit programma geen aparte strategische projecten of bijkomende acties gedefinieerd. Wel werden er, om de verdere uitwerking van het programma te onderbouwen, enkele bijkomende onderzoeken aangeduid:

1 Bouwblokkenonderzoek. Ontwerpend onderzoek naar de mogelijkheden voor ver-dichting, gekoppeld aan strategieën voor re-alisatie.2 Functioneel onderzoek op het niveau van de Binnenstad in relatie met de stad (ter ondersteuning van het bouwblokkenonder-zoek).3 De uitwerking van het programma ‘Net-werk’ in dit programma. Verder onderzoek van de aannames en voorstellen uit concep-ten en structuurschets.4 Verder onderzoek naar groenstrategie. Lin-ken met omgeving en de stad.

5 PR

OG

RA

MM

A ‘U

ITG

AA

NSG

EBIE

D’

91In de verdere uitwerking van het stadspro-ject is, net als bij het ‘Winkelkerngebied’ de aanwezigheid van sterke en goed georga-niseerde partners een troef. Tevens maakt de beperkte omvang en de mindere com-plexiteit door de dominante functie, dat dit programma gemakkelijker tot uitvoering te brengen is. De mate van complexiteit van de grondrechtelijke situatie kan dit evenwel nog belemmeren. Verder onderzoek loopt bij voorkeur simultaan of voorafgaand aan de uitwerking van dit programma.

foto 6.1 | Henck Arronstraat, hoek Swalmbergstraat, muur Oranjetuin (links), loopwedstrijd

HOOFDSTUK 6

PROGRAMMA ‘CULTURELE POOL’

94 VISIE De Culturele Pool ontwikkelt zich tot een stedelijk parkgebied dat zich uitstrekt vanaf de Binnenstad tot aan de kust. Het gebied fungeert als strategische ruimte voor de hele stad. Het kan zich verder opladen met een cultureel-recreatief programma op stedelijk niveau. Het gebied is een groene long in de stad en fungeert als open ruimtecorridor naar de Atlantische Oceaan. De ‘Culturele pool’ is een erg kwetsbaar gebied. Het is in de toekomst niet wenselijk om binnen dit gebied nieuwe programma’s voor wonen te ontwikkelen.

6 PR

OG

RA

MM

A ‘C

ULT

UR

ELE

POO

L’

bron: Dikland, Koenraadt, 2003-2006 + eigen bewerking

figuur 6.1 | Culturele Pool als stedelijk parkgebied

95OPPORTUNITEIT Enkele dagen voor de aankomst van de on-derzoekers werd er een visie voorgesteld voor de Cultuurtuin. De Cultuurtuin vormt een aanzienlijk deel van het strategisch pro-gramma ‘Culturele Pool’. Private en over-heidspartners hadden samen een project uitgewerkt en hun engagementen uitgespro-ken.

Het project wordt samengevat in een arti-kel dat verscheen in de krant ‘De Ware Tijd’ (Anon, 2008: A10) bij de aanvang van het onderzoek van het masterplan voor de Bin-nenstad:

“De Cultuurtuin als biodiversiteitspoort van Suriname

Het lijkt een antwoord op de vraag die velen in ons land al jarenlang bezighoudt. We zijn volgens een van de laatste rapporten van het Wereld Economisch Forum de zesde opkomende toeristenmarkt in de we-reld. Naar internationale maatstaven derhalve een land met een hoge groeipotentie wat toerisme betreft. Iets daarvan is terug te vinden in het jaarlijks stij-gende aantal toeristen aan ons land. Maar dat geeft de potentie onvoldoende weer. Maar hoe dan wel?

Hoe kunnen we bovendien ook een toerismemarkt beheren die voldoet aan mondiale maatstaven van kwaliteit, veiligheid en betaalbaarheid? Toen kwam de Cultuurtuin ter sprake, uit de gesprekken daar-over ontstond het concept en nu ook reeds een mas-

96 terplan voor de Cultuurtuin als biodiversiteitspoort van Suriname.

Surinaams bos in Europa Het begon in feite met een heel andere vraag. Cen-ter Parcs Europe kwam naar Suriname met het verzoek om 300 typische Surinaamse bomen, die geplant zouden worden in een van de nieuwe parken van Center Parcs, deze keer in Frankrijk. Behalve de vakantiehuisjes en de toeristische aankleding van zo’n park hebben deze parken een tropisch bos op hun terrein, onder een koepel met de temperatuur van het gebied waar de bomen vandaan zijn geko-men. Het is steeds een immense onderneming om zo-veel bomen van elk 10-12 meter lengte naar Europa getransporteerd te krijgen. Maar op een gegeven mo-ment staat daar dan een stukje Suriname midden in Europa met de fysieke woonvoorzieningen van onze binnenlandbewoners, in feite als visitekaartje van Suriname en als uitnodiging om dit land te komen bezoeken. Jaarlijks passeren meer dan twee miljoen Europeanen zo’n park. Gratis reclame van een im-mense omvang!

Opdracht In de gesprekken met de vertegenwoordiger van Cen-ter Parcs Europe, de landschapsarchitect en bioloog Jean Henkes, kwam het idee naar voren om een eerste goede opvang van toeristen aan ons land in de Cultuurtuin te arrangeren. Eerst de Cultuurtuin zien en dan de rest van het land, leek de gedachte. Verschillende belanghebbenden hebben toen aan de heer Henkes de opdracht gegeven om een plan voor

de Cultuurtuin te schrijven, dat die functie zou moe-ten hebben van eerste opvang en eerste kennismaking met de rijkdom aan culturele en biodiversiteit van het land, om vanuit die kennismaking verder geleid te worden naar de verschillende toeristische bestem-mingen in ons land. De opdrachtgevers waren: de Suriname Conservation Foundation, WWF Gui-anas, de Vereniging Surinaams Bedrijfsleven, Mer-rill Lynch Nederland, de Stichting voor een Schoon Suriname en de ministers van LVV en van Bin-nenlandse Zaken.

Het plan Op maandag 23 juni bracht Henkes middels een powerpointpresentatie voor een groot publiek in To-rarica zijn modelplan voor de Cultuurtuin als biodi-versiteitspoort van Suriname. De huidige bestemmingen van de Cultuurtuin blijven grotendeels behouden. De Paramaribo Zoo krijgt een uitbreidingsgebied; de universiteit brengt een educa-tief centrum rond de fauna van ons land in; er is een foodcourt met de rijkdom aan culinaire waarden van ons land; een ontsluiting, deels met een rivier zodat per bootje de biodiversiteit van het gebied kan wor-den ervaren, deels met wandel- en fietspaden. Ver-dere een cultuurdorp bij het begin, dat vlak achter het stadion is gelokaliseerd; verblijfsaccommodaties voor toeristen, een Cultuurtuin die verder doorloopt - in tweede fase - tot aan de oceaan. Een Cultuurtuin die overigens ook een weg terug heeft naar de historische erfgoedrijkdom en de city en-tertainment van onze binnenstad. Toeristen worden vanuit de Cultuurtuin ook daarmee in contact ge-6

PRO

GR

AM

MA

‘CU

LTU

REL

E PO

OL’

97bracht. Met andere woorden: een totaalconcept, met een grote diversiteit aan stakeholders.

Oude functieMet het plan wordt in feite de oude functie van de Cultuurtuin in ere hersteld. De Cultuurtuin deed namelijk dienst als onderzoeksterrein voor de belang-rijkste economische sectoren van ons land in die tijd: landbouw en bosbouw. Hier werden nieuwe gewassen gekweekt; bomen vanuit andere landen maar vanuit overeenkomstige klimaatgebieden geplant, waarmee een diversiteit bereikt werd die verder reikte dan de oorspronkelijke, inheemse culturen. Het gaf de Cul-tuurtuin zijn dynamische functie in de economische ontwikkeling van ons land. Datzelfde kan nu spelen ten aanzien van de ontwik-keling van het toerisme en van de educatie omtrent de biodiversiteit van ons land. Het modelplan van Center Parcs Europe ziet er ver-der ook zo uit dat het zichzelf financiert. Een ont-werp beheersplan is meegegeven. Naast de belangstel-ling die getoond is uit het internationaal bedrijfsleven en internationale milieu- en natuurorganisaties om de inrichtingskosten te helpen financieren.”

98 CONCEPTEN ALS DOORWERKING VAN DE BEELDEN

In het krantenartikel worden heel wat ele-menten aangehaald die ook terug te vinden zijn binnen de visie, het concept en vooral de beelden voor de Binnenstad.

Bewaren van groen in de stad

Daar waar de andere programma’s vooral pleiten voor een toename van groen in hun gebied, pleit dit programma voor minstens het behoud van de groene long die de ‘Cul-turele pool’ is. Het behoud is belangrijk om een groen contingent op stedelijk niveau te waarborgen. Gezien de huidige groei van de stad, betekent de ‘Culturele pool’, met voor-al de Cultuurtuin als belangrijkste onderdeel, de nog enige grote groene open ruimte in de stad.

Levendigheid verhogen

Zoals het artikel aangeeft en wat ook blijkt uit de analyse, is de huidige gebruikswaarde van de ‘Culturele pool’ laag. Vele recreatieve functies zijn tanend, waardoor het belang en de glorie van weleer sterk is afgenomen. De ‘Culturele pool’ heeft de potentie om vele recreatieve functies op stedelijk niveau te voorzien.

6 PR

OG

RA

MM

A ‘C

ULT

UR

ELE

POO

L’

99Sterk publiek domein met een eigen identiteit

Het ontbreken van een eigen identiteit (die deels gekoppeld is met het lage functione-le programma) zorgt ervoor dat er weinig mensen wakker liggen van de stille en gelei-delijke inname van de ‘Culturele pool’ door bebouwing. Een sterke afbakening met een goede vertaling van de eigen identiteit in het publieke domein, maakt dat het gebied niet zomaar te negeren valt. Tevens zou dit de groene en recreatieve potenties van deze zone weer op de voorgrond brengen en kunnen ontplooien.

Verbindingen creëren

Zoals het artikel en de visie aangeeft, biedt de ‘Culturele pool’ de unieke opportuniteit om het stadscentrum vanaf de Nassylaan (Oranjetuin) te verbinden met de kust, maar ook met heel wat residentiële wijken. Het accentueren en verbeteren van deze verbin-ding zou de gebruikskwaliteit van de ‘Cultu-rele pool’ danig verbeteren.

100 STRATEGISCHE PROJECTEN Omdat het project op basis van de beschik-bare informatie leek te passen binnen de vi-sie voor de ‘Culturele Pool’, werden er geen strategische projecten aangeduid. In het ge-bied was immers een duidelijke dynamiek waarneembaar, die paste binnen de visie en de ontwikkelingsstrategie voor de Binnen-stad. Er werd gekozen om dit project te in-tegreren binnen het masterplan.

Pas na het verblijf in Suriname konden de onderzoekers een gesprek (juni 2009) rege-len met Center Parcs, de private partner die het plan voor de Cultuurtuin heeft uitge-werkt. Daaruit bleek dat de samenwerking ondertussen was afgesprongen, waardoor het project van de Cultuurtuin niet door hen zal worden behandeld. Hoewel het sinds de officiële presentatie van het project in juni 2008 stil geworden is rond de realisatie van de plannen, verklaarde het Ministerie van Landbouw, Veeteelt en Visserij (initiatiefne-mer) en de Suriname Conservation Founda-tion (coördinatie) in het maandblad Parbode van 17 juni 2009, dat de plannen verder uit-gewerkt worden (Vyent, 2009).

foto 6.2 | Kamperveenstadion, Cultuurtuin, Suriname (wit) - El Salvador (blauw), kwalificatie WK 2010

6 PR

OG

RA

MM

A ‘C

ULT

UR

ELE

POO

L’

102 BIJKOMEND PROJECT EN AANDACHTSPUNT: ORANJETUIN

De Oranjetuin is een begraafplaats gelegen tussen Henck Arronstraat, Swalmbergstraat en Dr. J.F. Nassylaan. Vroeger bevond de Oranjetuin zich waar nu het Kerkplein is en verwees het naar de sinaasappelbomen die daar stonden. Door plaatsgebrek is de be-graafplaats in het midden van de 18e eeuw verhuisd naar haar huidige locatie. De Oran-jetuin geeft heden een verwaarloosde indruk. Bovendien is de bijzondere plek afgesloten voor het publiek. Een hoge bakstenen muur scheidt de Oranjetuin zelfs volledig af van de stad.

Door de Oranjetuin open te stellen als park, wordt de plek weer beleefbaar en wordt het mee opgenomen in het groene weefsel van de Binnenstad. De graven in het park wor-den gerespecteerd als monument en gereno-veerd. Tevens vormt de Oranjetuin, samen met het nabijgelegen theater Thalia, de toe-gangspoort tot de ‘Culturele Pool’. Daarbij is het niet ondenkbaar dat de Oranjetuin een toeristische potentie bezit. Deze mogelijke invullingen zijn slechts een eerste aanzet. Verder onderzoek en afstemming met de be-trokken actoren is noodzakelijk.

6 PR

OG

RA

MM

A ‘C

ULT

UR

ELE

POO

L’

103

figuur 6.2 | Culturele Pool, Oranjetuin - collage


foto 6.3 | Oranjetuin

104 PARTNERS Het project ‘de Cultuurtuin als biodiversi-teitspoort van Suriname’ heeft al heel wat partners bij elkaar gebracht. Aanvullend op het overzicht van de partners van dit project, geeft onderstaande lijst een eerste detectie weer van de partners die spelen op het ni-veau van het hele programma:

▪ alle partners van het project ‘de Cultuur-tuin als biodiversiteitspoort van Surina-me’: (Center Parcs), de Suriname Con-servation Foundation, WWF Guianas, de Vereniging Surinaams Bedrijfsleven, Mer-rill Lynch Nederland, de Stichting voor een Schoon Suriname en de ministers van LVV en van Binnenlandse Zaken.


▪ Ministerie van Openbare werken▪ Stichting Toerisme▪ Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname

6 PR

OG

RA

MM

A ‘C

ULT

UR

ELE

POO

L’

105CONCLUSIE Het programma van de ‘Culturele pool’ heeft tot doel om deze groene long in de stad te beschermen en het groene en recre-atieve karakter ervan verder te ontplooien. Op zich is dit programma groot in opper-vlakte en complex qua programmatie. Gelet op de opportuniteit van Center Parcs wordt een groot deel van dit programma reeds op-gevangen. Dit gebeurt op een geïntegreerde manier, waarbij zowel publieke als private partners betrokken zijn. Omdat het project in het programma paste, is er geen verder onderzoek op dit onderdeel uitgevoerd. Toch werden er, net zoals bij de andere pro-gramma’s, concepten uit de beelden gehaald, zodat er toch vanuit het masterplan een ka-der wordt geboden.

Het programma duidt het project rond de Cultuurtuin aan als het belangrijkste stra-tegische project en de revitalisering van de Oranjetuin als bijkomend project. In de ver-dere uitwerking van het masterplan dient de evolutie van het project rond de Cultuurtuin gemonitord te worden om na te gaan of het project wel op een wenselijke manier wordt behandeld. Indien het project toch stilgeval-len blijkt te zijn, dienen de drijfveren hier-achter gedetecteerd te worden en zo verder opgenomen te worden in de verdere uitwer-king van het masterplan.

foto 7.1 | Waterkant

HOOFDSTUK 7

PROGRAMMA ‘WATERKANT’

108 BEGRIPSAFBAKENING De volledige Rivieroever vormt binnen de afbakening van de Binnenstad een strategi-sche ruimte. Vanuit actiegerichte perspectie-ven werd enkel de Waterkant als programma opgenomen in het Strategisch Ruimtelijk Masterplan voor de Binnenstad. Dit omwil-le van de andere onderdelen die complexe problematieken bevatten. Hierdoor kunnen deze pas op lange termijn aangepakt wor-den en passen ze dus niet in de actiegerichte doelstelling van het onderzoek.

kaart 7.1 | Afbakening strategisch programma ‘Waterkant’

bron: GLIS + eigen verwerking 7 PR

OG

RA

MM

A ‘W

ATER

KA

NT

’

109De term Waterkant kan bij lezers een ver-schillende afbakening oproepen. In deze nota beslaat het strategisch programma ‘Wa-terkant’ het deel van de rivieroever tussen de Van Sommelsdijcksekreek en de Steenbak-kerijstraat. Dit is met inbegrip van het ka-binet van de president, Fort Zeelandia, het Waaggebouw, de Vreedzaammarkt en de Centrale Markt.

Ook de straat langs de rivieroever draagt de naam Waterkant. Met ‘Waterkant’ wordt in deze nota telkens het volledige strategische programma bedoeld. Indien er enkel naar de straat verwezen wordt, zal dit telkens aan-gevuld worden met volgende aanduiding: (straat).

110 VISIE De ‘Waterkant’ is de contactzone van de stad met de Surinamerivier. Het gebied ont-wikkelt zich sterker als de ontmoetingsplek van de stad met haar rivier. Daarbij staat de kwaliteit van de verblijfsruimte centraal. Het gebied behoort toe aan de hele stad, haar inwoners en haar bezoekers. Het is een pu-bliek toegankelijke zone. Het gebied is een topinvesteringszone met overduidelijke po-tenties. Het bezit een grote draagkracht om bijkomende grote stedelijke functies te ont-vangen. Net hierin is het ook erg kwetsbaar. Verschillende partijen claimen het gebied. De dreiging om uit te groeien tot een gepri-vatiseerde ruimte is reëel en moet vermeden worden.

De visie en de uitwerking van de concepten voor het programma ‘Historisch Hart’ ma-ken gebruik van de beelden gedefinieerd voor openbaar domein, bebouwing en ge-bruik (zie boek 4, hoofdstuk 3).

7 PR

OG

RA

MM

A ‘W

ATER

KA

NT

’

111INHOUDELIJK PROGRAMMA Het strategisch programma ‘Waterkant’ staat buiten kijf als topinvesteringszone. Het ge-bied lijkt gemakkelijk ontwikkelbaar en is strategisch zo goed gelegen dat het als sy-noniem staat voor succes. De potenties voor dergelijke zones zijn voor de vele partners overduidelijk. Daar schuilt net de achilles-pees. Voor het gebied worden heel wat in-houdelijke programma’s over elkaar heen geprojecteerd. Bovendien is er bij elke aan-kondiging van acties, een grote publieke be-langstelling die zich steeds vaker in het debat mengt. Hierdoor wordt het minder gemak-kelijk om gelijk welke actie te initiëren in het gebied.

Zoals reeds aangehaald in de analyse van de drijfveren (Boek 2, hoofdstuk 4) concen-treren geïnteresseerde private partners zich vaak op de best ontwikkelbare onderdelen of op potenties die schuilen in eigen grond-eigendom. Dat leidt zelden tot een geïnte-greerde oplossing voor het hele gebied. Het lukt de voorstellen niet om relaties te leggen met de rest van de stad of er wordt amper nagedacht hoe de ontwikkeling kan bijdra-gen aan de minder gemakkelijk te ontwikke-len stukken. Voordelen voor de stad worden vaak enkel vertaald in economische herop-leving (aanwezigheid van toeristen, creëren van werkgelegenheid), zonder hierbij daad-werkelijk een begeleidend plan van aanpak te formuleren. De publieke partners lopen

112 elkaar vaak voor de voeten, waarbij profile-ringdrang de bovenhand reikt.

De onderzoekers werden bij aanvang van het programma ‘Waterkant’ geconfronteerd met onzekerheden in het inhoudelijke pro-gramma of in de uitgangspunten van een aantal inhoudelijke programmaonderdelen. Hieronder worden de vier belangrijkste on-zekerheden in het inhoudelijke programma opgelijst.

Waterkering

In heel wat gesprekken met actoren kwam het probleem van de waterkering naar voor. Het peil van de Surinamerivier is net zo hoog als het niveau van de weg aan de Waterkant. Wetenschappers kunnen nog geen eenduidig antwoord formuleren op de vraag hoe hoog het water zal stijgen de komende jaren. De voorspellingen schommelen van 1 tot 10 mm per jaar. De stijging van het waterpeil moet daarbij ook steeds worden bekeken in combinatie met de gevolgen van bodemzak-king.

De partners merkten op dat de vraag hoe om te gaan met het water belangrijke wordt voor de komende jaren in Suriname. Buiten de stad worden dijken aangelegd als bescher-ming van het land. Een voorbeeld daarvan is de dijk aan Leonsberg, ten noorden van Paramaribo. Ter hoogte van de Waterkant is dit niet zo evident. Het contact met het wa-

7 PR

OG

RA

MM

A ‘W

ATER

KA

NT

’

figuur 7.1 | Waterkeringsmodel

bron: PROAP - De Wit architecten, 2007

113ter is in dit deel van de strategische ruimte enorm belangrijk. Met een dijk vrezen de partners dat de link tussen het water en de stad verbroken zal worden. Bovendien zijn een aantal sequenties van de Waterkant zo beeldbepalend dat een dijk snel verstorend kan werken. Het gaat vooral om de prachti-ge houten huizen, het Waaggebouw en Fort Zeelandia.

Cruiseterminal

Het idee voor het aanleggen van een mini-cruiseterminal langs de rivieroever is een plan dat al enige tijd in Paramaribo leeft. De oorspronkelijke plannen voor een cruiseter-minal werden uitgewerkt door NV Haven-beheer. Zij hadden de intentie om een cruise-terminal aan te leggen ter hoogte van de Heiligenweg-Knuffelsgracht. Bij de opmaak van het plan hadden ze ook de nodige inves-teerders voor hun project. Op het ogenblik van het onderzoek leek NV Havenbeheer het plan deels te hebben laten varen, maar ondertussen was het wel opgepikt door een aantal ministeries. Er leek een politieke wil te bestaan om een cruiseterminal te realiseren. Het was echter onduidelijk of de betrokken ministeries met de investeerder en het project van NV Havenbeheer verder wilden gaan of dat er gesprekken liepen over het realiseren van een cruiseterminal met een groep inves-

teerders die ook plannen maakten voor een woonontwikkeling en commercieel centrum rondom het Waaggebouw.

Uit gesprekken bleek dat de drijfveer voor de aanleg van een cruiseterminal vooral gebaseerd was op de positieve effecten die het project zou hebben voor het toerisme en de werkgelegenheid. Veel minder werd er gesproken over de kosten en baten van het project, de afwikkeling van de (piek) ver-keersstroom die een cruiseterminal genereert, de ruimtelijke inpassing van het project aan de Waterkant en de effecten die het project heeft op de leefbaarheid van de Binnenstad zonder flankerende maatregelen. Gedetail-leerde gegevens over de mogelijkheid en de frequentie van aanmeren, de hoeveelheid passagiers die de hoofdstad zou bezoeken en de tijdsduur van hun bezoek varieerden afhankelijk van de gesprekspartner, van zeer optimistische cijfers tot doemscenario’s .

De locatie voor een cruiseterminal lag niet definitief vast. Hoewel er reeds een concrete locatie naar voor geschoven werd door NV Havenbeheer, leek er bij de betrokken mi-nisteries nog geen consensus over te bestaan. Er was voorlopig enkel de vastberaden wil om een cruiseterminal te realiseren.

114 Centrale Markt en Vreedzaammarkt

Over het behoud of de afbraak van de Vreedzaammarkt en/of de Centrale Markt bestond er heel wat discussie. Voor beide standpunten waren er heel wat fervente voor- en tegenstanders. Voorstanders pleiten voor het sociale karakter van de beide open-bare markten, waar vooral armere mensen de mogelijkheid krijgen om goederen te ver-kopen. Ook waren er partijen die wezen op de architecturale kwaliteiten van vooral de Centrale Markt, los van de invulling ervan. Het gaat om een modernistisch gebouw uit 1969 van de architect Nagel. Tegenstanders beweren dat het sociale karakter van deze markten niet meer bestaat en de verkopers helemaal niet meer uit de armere lagen van de bevolking komen. Ze pleiten voor een Marktwezen ‘nieuwe stijl’, met als belang-rijkste doel het inzetten van een verzelfstan-digingsproces (en met een winstdoel). Zij verwijten de voorstanders een onrealistisch beeld en beschouwen deze toplocatie eer-der als een plek waar een nieuw type markt kan komen. Zij baseren zich hoofdzakelijk op het ‘Urban Development Plan’, waarin er twee mogelijkheden naar voor worden ge-schoven: een permanente thematische markt of een multipurpose complex. Hoewel er op de schetsen van IDB vier nieuwe gebouwen worden voorgesteld, was het niet steeds dui-delijk of alle voorstanders van het inzetten

van het verzelfstandigingsproces ook voor-stander waren van de afbraak van de huidige gebouwen.

7 PR

OG

RA

MM

A ‘W

ATER

KA

NT

’

115Jachthaven

Net zoals het project voor de cruiseterminal leeft het idee voor een jachthaven al enige tijd. Daarbij wenst men in te spelen op een markt van booteigenaars uit Florida, die hun boot willen veiligstellen tijdens de orkanen die geregeld deze staat teisteren. De boten worden dan in veiligere havens geparkeerd, tot het weer rustig is in de thuishaven. Een aantal ministeries is het idee genegen om in de toekomst Paramaribo te promoten als één van deze veilige havens. Ook hier is er geen consensus over een mogelijke locatie. De ideeën variëren van een locatie langs de Waterkant, tot voorstellen voor locaties aan de rechteroever te Commewijne of verder stroomopwaarts te Domburg.

Houding ten opzichte van de onzeker-heden in het programma

Gelet op de onduidelijkheden in het inhou-delijk programma, was het onmogelijk om als eindproduct van het onderzoek een uit-gewerkt schetsontwerp aan te bieden waar-rond consensus bestond. Bij het uitwerken van projecten voor de ‘Waterkant’ werd er anders te werk gegaan dan bij voorgaande programma’s. Er werd door middel van een participatief proces op zoek gegaan naar de problemen en potenties van de site, een mogelijk programma, sferen en ruimtelijke keuzes.

Met deze aanpak hebben de onderzoekers getracht inzicht te krijgen in de redenen voor de verdeeldheid in het actorenveld en door middel van ontwerpoefeningen hebben ze oplossingsrichtingen bedacht. De finaliteit van het onderzoek voor deze strategische ruimte zijn twee scenario’s voor een moge-lijke ontwikkeling en daaraan gekoppeld een aantal randvoorwaarden. Ze hebben zelf geen keuze gemaakt in de strategische pro-jecten, maar wel een framework aangeboden om toekomstige keuzes te kunnen positio-neren en af te wegen. Zelf hebben de on-derzoekers een voorkeursscenario naar voor geschoven en beargumenteerd.

116 WORKSHOP IN TEKEN VAN HET PARTICIPATIEPROCES

Er is tijdens het participatief planningspro-ces een workshop georganiseerd, waarbij de uitgebreide stuurgroep van directe en indi-recte partners hun inbreng konden geven via een aantal participatieve methoden. De Wa-terkant werd als case gebruikt en er werden in totaal drie participatietechnieken gehan-teerd (zie boek 6, hoofdstuk 3):▪ analyse van positieve en negatieve aspec-

ten via groene en rode kaartjes▪ polsen naar de sfeer van de Waterkant en

het maken van afwegingen aan de hand van een ‘ode aan de Waterkant’

▪ werkgroepen Waterkant: samenstellen programma en ruimtelijke keuzes

De resultaten van deze workshop werden als input gebruikt voor het bouwen van de twee scenario’s. De verdeeldheid die er heerste over de markt ligt ervan aan de basis. Eén scenario maakt gebruik van de invalshoek om de markt te behouden op haar huidige locatie, met de mogelijkheid tot behoud van de huidige gebouwen of een volledige of gedeeltelijke vervanging door een multi-purpose markt. Het tweede scenario gaat in op het voorstel tot behoud van de Centrale Markt in combinatie met een groot stedelijk plein.

7 PR

OG

RA

MM

A ‘W

ATER

KA

NT

’

117De cruiseterminal werd in de twee scenario’s als programma opgenomen. Voor de jacht-haven werden verschillende locaties voor-gesteld. De cruiseterminal en de jachthaven worden als flexibele programmaonderdelen beschouwd, omdat de scenario’s ook wer-ken zonder beide functies. Het voorstel voor tweerichtingsverkeer langs de Waterkant (straat) werd mee opgenomen in het strate-gisch programma ‘Netwerk’. Ook voor de parkeerproblematiek werden er oplossingen aangereikt binnen dit strategisch program-ma.

118 RANDVOORWAARDEN Het ontwerpmatig onderzoek heeft geleid tot het formuleren van een aantal randvoor-waarden voor de ontwikkeling van de site. Deze randvoorwaarden zijn gebaseerd op de resultaten van de workshop in combina-tie met de visie-elementen die voortvloeien uit het onderzoek naar de totale Binnenstad. Ze liggen aan de basis van de twee scenario’s die voor de Waterkant werden uitgewerkt.

7 PR

OG

RA

MM

A ‘W

ATER

KA

NT

’

figuur 7.2 | Omgaan met water - collage

bron: eigen verwerking (luchtfoto: Dikland, Koenraadt, 2003-2006)

119Omgaan met het water Omwillen van de onbeslistheid over het be-schermingspeil, de beperkte onderzoekstijd en de onduidelijkheid over het financiële draagvlak, was het onmogelijk een gedetail-leerde waterkering uit te werken voor de Wa-terkant.

Daarom werd het volgend principe als randvoorwaarde uitgewerkt: De volledige strategische ruimte komt in aanmerking voor de bescherming tegen het water, niet enkel een beperkte zone dicht tegen het water. Ontwerpers moeten bij het zoeken naar oplossingen voor de dreiging van de stijgende waterstand ruimer naden-ken over een waterkering dan enkel een dijk.

Een aantal voorbeelden van deze principes vinden we terug in het winnend ontwerp van PROAP en De Wit Architecten voor de Open Oproep Scheldekaaien (2007), uitge-schreven door Stad Antwerpen en Waterwe-gen en Zeekanaal nv.

120

7 PR

OG

RA

MM

A ‘W

ATER

KA

NT

’

figuur 7.3 | Waterkeringsmodellen Open Oproep Scheldekaaien (2007)

bron: PROAP - De Wit architecten, 2007

121Publieke boulevard langs het water

De strategische ruimte ‘Waterkant’ is de ontmoetingsplek van de achterliggende stra-tegische ruimten ‘Historisch Hart’ en ‘Win-kelkerngebied’ met de rivier. Het bezorgt de ‘Waterkant’ verscheidenheid, leesbaar in de verschillende deelgebieden.

Daarnaast heeft de Waterkant ook een sterke eenheid als de contactzone van de stad met haar rivier. Het publieke karakter van de Wa-terkant is uitermate belangrijk. Die eenheid wordt versterkt door de ‘Waterkant’ te ont-werpen als een publieke boulevard. Het is een route en een verbindend element door-heen de verschillende deelgebieden. Met de boulevard wordt eveneens de verblijfskwali-teit van het gebied verhoogd.

figuur 7.4 | Publieke boulevard langs het water - collage


122

213

4

Billboards

‘Billboards’ zijn een groepering van één of meerdere gebouwen met hun omgevende bestanddelen die als beeldbepalend voor de Waterkant worden beschouwd. Ze maken deel uit van het collectief bewustzijn van de stad, haar inwoners en haar bezoekers. Het is aan de beelden van deze gebouwen dat de identiteit van het gebied opgehangen wordt in publicaties en in de gesproken of beel-dende media. Het veranderen van het uit-zicht van deze ‘billboards’ leidt meestal tot grote verontwaardiging bij een brede groep van actoren. Het spreekt voor zich dat der-gelijke gebouwen als beeld een belangrijke toeristische waarde bezitten.

Langs de Waterkant kunnen volgende ge-bouwen of clusters van gebouwen geselec-teerd worden als ‘billboards’ (nummering verwijst naar kaart):▪ Fort Zeelandia (1)▪ het Waaggebouw (2)▪ de monumentale gebouwen langs de Wa-

terkant tussen het Waaggebouw en Fort Zeelandia (3)

▪ de Centrale Markt (4) Dergelijke gebouwen en hun omgeving zijn uitermate belangrijk voor de identiteit van de Waterkant. Ze worden in hun intrinsieke waarde behouden.

kaart 7.2 | Billboards


foto 7.2 | Waterkant

7 PR

OG

RA

MM

A ‘W

ATER

KA

NT

’

124 SCENARIO’S De twee uitgewerkte scenario’s zijn vertalin-gen van de voorstellen die ontwikkeld wer-den in de workshop over de Waterkant. De ideeën zijn grotendeels door de actoren zelf aangereikt en werden door de onderzoekers vertaald. De onzekerheden in het program-ma werden mee opgenomen in de scenario’s. Zo worden er geen definitieve keuzes ge-maakt over het behoud of verwijderen van de Centrale Markt of de Vreedzaammarkt. De scenario’s bieden, afhankelijk van het scenario, de mogelijkheid om één of beide gebouwen te vervangen door nieuwbouw of beiden te behouden. Voor de cruiseterminal worden twee locaties naar voren geschoven, voor een jachthaven drie of vier afhankelijk van het scenario.

11 1

7 PR

OG

RA

MM

A ‘W

ATER

KA

NT

’

125De twee scenario’s vertrekken van een aantal principes die als essentieel voor de ruimtelijke ontwikkeling van de Waterkant beschouwd worden en die in elk van de sce-nario’s terug te vinden zijn.

Principes 1 Doortrekken van de assen uit het ‘Win-kelkerngebied’ tot aan de omgeving van de Centrale Markt en de Vreedzaammarkt. Het heeft tot doel om identiteit te geven, het openbaar domein te verbeteren en verbin-dingen te creëren. Het vormt een onderdeel van het beeld ‘de Binnenstad maakt contact met haar rivier’ en is de verdere uitwerking van één van de strategische projecten die bij het programma ‘Winkelkerngebied’ wer-den aangegeven (zie hoofdstuk 5). De assen Steenbakkerijstraat, de Jodenbreestraat en het plein Heiligenweg-Knuffelsgracht wor-den gelinkt aan de Surinamerivier, waardoor het achterliggende commerciële gebied in directe relatie staat met de Surinamerivier. De assen vormen ter hoogte van de Suri-namerivier minstens publiek toegankelijke pleinen.

figuur 7.5 | Principes voor de ruimtelijke ontwikkeling van

de Waterkant - collage

3

1 doortrekken assen ‘Winkelkerngebied’2 publiek, groen en open gebied3 commerciiële-recreatieve cluster t.h.v. Waaggebouw

2

2


126 2 De Waterkant vanaf het Waaggebouw tot aan de Van Sommelsdijcksekreek is een publiek toegankelijk, groen en open gebied. Deze strook wordt uitgebouwd tot een park, waarbij de omgeving van Fort Zeelandia, met haar waardevolle gebouwen, ingericht wordt als een openlucht museumpark.

Hier bestaat de mogelijkheid om aan te tak-ken op het strategisch project ‘Van Som-melsdijcksekreek’ waarbij de kreek ingericht wordt als een verbinding tussen strategische ruimten van de Binnenstad. In een ideaal scenario wordt de publieke boulevard langs de Waterkant doorgetrokken tot voorbij Fort Zeelandia om aan te sluiten op het recreatief pad langs de Van Sommelsdijcksekreek aan de monding met de Surinamerivier. Deze percelen zijn op dit ogenblik niet publiek toegankelijk. Ze vormen onderdeel van Villa Wijdenbosch en van het kabinet van de pre-sident. Een mogelijke denkpiste is de aanleg van een pad dat enkel publiek toegankelijk is op ogenblikken dat de president geen ge-bruik maakt van de gebouwen.

Hoewel deze verbinding vanuit ruimtelijk oogpunt een meerwaarde betekent, blijft de globale visie zeker overeind wanneer deze doorgang niet gerealiseerd kan worden. De publieke boulevard langs de rivieroever zoekt dan via het museumpark Fort Zeelan-dia aansluiting naar de Kleine Waterstraat langs de voorzijde van het kabinet van de president.

3 Ter hoogte van het Waaggebouw is een be-perkte commercieel-recreatieve cluster mo-gelijk. Dit komt overeen met het bestendi-gen of beperkt uitbouwen van de bestaande cluster.

7 PR

OG

RA

MM

A ‘W

ATER

KA

NT

’

127

foto 7.3 | Fort Zeelandia en omgeving


figuur 7.7 | Fort Zeelandia en omgeving - collage bron: eigen verwerking (luchtfoto: Dikland, Koenraadt, 2003-2006)

figuur 7.6 | Fort Zeelandia en omgeving, mogelijke verbindingen


128 Ontwikkelingszones

Rekening houdend met voorgaande princi-pes zijn er drie flexibele zones die ingezet kunnen worden voor het toevoegen van ex-tra of nieuwe programma-onderdelen.

1 zone tussen het Waaggebouw en Knuffels-gracht2 zone tussen de Heiligenweg en de Joden-breestraat (Vreedzaammarkt)3 zone tussen Jodenbreestraat en de Steen-bakkerijstraat (Centrale Markt)

123

figuur 7.8 | Ontwikkelingszones - collage

7 PR

OG

RA

MM

A ‘W

ATER

KA

NT

’ bron: eigen verwerking (luchtfoto: Dikland, Koenraadt, 2003-2006)

130 Scenario 1 In het eerste scenario worden de twee zones tussen de Steenbakkerijstraat en de Heiligen-weg ingevuld met een bebouwd programma met commerciële functies. De Centrale Markt en de Vreedzaammarkt kunnen be-houden blijven of vervangen worden door nieuwe gebouwen. Aan deze zones wordt de kade voor de cruiseterminal gekoppeld. De afmetingen van de cruiseterminal op de schets zijn dezelfde als deze van de studie door NV Havenbeheer. Bij vervanging van één van de twee bestaande gebouwen kan onderzocht worden of er mogelijkheid is tot het voorzien van een ondergrondse parking, rechtstreeks aansluitend op de Waterkant (straat). De zichtassen uit het ‘Winkelkern-gebied’ worden open gemaakt. De ruimten tussen de gebouwen zijn een publiek toegan-kelijk pleinen, vrij van bebouwing.

Het plein Heiligenweg-Knuffelsgracht mondt uit in een groot stedelijk plein langs de Rivieroever dat zich uitstrekt tot aan het Waaggebouw. De omgeving van het Waagge-bouw kan zich ontwikkelen tot een beperkte commercieel-recreatieve cluster.

Het Plein van de Revolutie kan als ‘leegte’ samen met het monument behouden blijven en opgenomen worden in het plein. Een an-dere mogelijkheid is dat er gekozen wordt om het bouwblok opnieuw af te bouwen met een architecturaal hoogstaand volume dat als symbolisch statement verwijst naar de historische geladenheid van de plek.

foto 7.4 | Zone Centrale Markt figuur 7.9 | Zone Centrale Markt, mogelijke verbindingen

bron: eigen verwerking7 PR

OG

RA

MM

A ‘W

ATER

KA

NT

’

131 cruiseterminal

vier locaties voor aanleg jachthaven, verder te onderzoeken

veerverbinding naar Commewijne


bestaande attractiepool

nieuwe attractiepool


Plein van de Revolutie: plein of bouwblok





zichtassen naar de Surinamerivier

publieke zone

ontwikkelingszone, bouwprogramma


P

TF

3

v

?

kaart 7.3 | Waterkant, scenario 1


132 In dit scenario zijn er vier locaties die verder onderzocht kunnen worden voor de aanleg van een jachthaven, indien men deze in de toekomst langs het strategisch programma wil aanleggen:▪ Ten zuidwesten van de Centrale Markt,

ter hoogte van de Saramaccastraat, door de herinrichting van dit gebied kan hier een bebouwd programma worden toege-voegd.

▪ Ter hoogte van het plein aan de Heiligen-weg-Knuffelsgracht, in combinatie met de veerdienst naar Commewijne. Hier kan geen bebouwd programma aan de jachthaven worden gekoppeld.

▪ Aan de commercieel-recreatieve cluster aan het Waaggebouw. Gelet op het prin-cipe van een beperkte uitbreiding van deze cluster is ook hier geen koppeling mogelijk met een zwaar bouwprogramma en/of woonfunctie.

▪ In combinatie met de hotels ten noord-oosten van de Van Sommelsdijcksekreek.

7 PR

OG

RA

MM

A ‘W

ATER

KA

NT

’

133

figuur 7.10 | Zone Centrale Markt, kades, pleinen en cruiseterminal - collage


134 Scenario 2

Het tweede scenario is een antwoord op het voorstel uit de workshop tot behoud van de Centrale Markt in combinatie met een groot stedelijk plein.

De zone tussen de Steenbakkerijstraat en de Jodenbreestraat ingevuld met een bebouwd programma met commerciële functies. De Centrale Markt kan behouden blijven of vervangen worden door één of meerdere nieuwe gebouw(en). Een tweede zone met een bebouwd programma bevindt zich tus-sen Knuffelsgracht en het Waaggebouw. Ook hier gaat het om commerciële functies op het niveau van de stad, niet om woon-ontwikkeling. De cluster aan het Waagge-bouw wordt hier mee in opgenomen. Aan deze zone wordt ook de kade voor de cruise-terminal gekoppeld. De afmetingen van de cruiseterminal op de schets zijn dezelfde als deze van de studie door NV Havenbeheer.

Het plein Heiligenweg-Knuffelsgracht mondt uit in een groot stedelijk plein langs de Rivieroever dat zich, ten opzichte van het eerste scenario, naar de andere kant uitstrekt tot aan de Jodenbreestraat. De mogelijkheid kan onderzocht worden om onder dit plein een ondergrondse parking aan te leggen, rechtsreeks aansluitend op de Waterkant (straat). De zichtassen uit het ‘Winkelkern-gebied’ worden open gemaakt.

In dit scenario zijn er drie plaatsen die verder onderzocht kunnen worden voor de aanleg van een jachthaven:▪ Ten zuidwesten van de Centrale Markt,

ter hoogte van de Saramaccastraat, door de herinrichting van dit gebied kan hier een bebouwd programma worden toege-voegd.

▪ Aan de commercieel-recreatieve cluster aan het Waaggebouw, in combinatie met de cruiseterminal.

▪ In combinatie met de hotels ten noord-oosten van de Van Sommelsdijcksekreek.

7 PR

OG

RA

MM

A ‘W

ATER

KA

NT

’

135 cruiseterminal

vier locaties voor aanleg jachthaven, verder te onderzoeken

veerverbinding naar Commewijne


bestaande attractiepool

nieuwe attractiepool


Plein van de Revolutie: plein of bouwblok





zichtassen naar de Surinamerivier

publieke zone

ontwikkelingszone, bouwprogramma


P

TF

3

v

?

kaart 7.4 | Waterkant, scenario 2


136 Keuze van de onderzoekers

Het ontwerpmatig onderzoek heeft zich ont-popt tot een interessante oefening op basis van de ideeën die leefden bij de verschillende actoren aanwezig op de workshop over de ‘Waterkant’. Hoewel de onderzoekers twee scenario’s uitgewerkt hebben, geniet het eer-ste scenario hun duidelijke voorkeur.

Hun motivatie hiervoor halen ze uit het ach-terliggende weefsel. Vanuit de afbakening van de strategische ruimten werd de ‘Water-kant’ gezien als een ruimte met een dubbele betekenis. Enerzijds vormt het gebied in haar betekenis en eenheid een strategische ruimte op zich, anderzijds is het in haar verschei-denheid de contactzone van het ‘Historisch Hart’ en het ‘Winkelkerngebied’ (zie boek 4, hoofdstuk 2). Met het eerste scenario wor-

den de achterliggende strategische ruimten het sterkst doorvertaald in de strategische ruimte ‘Waterkant.

De ontwikkeling van het marktgebied tus-sen de Steenbakkerijstraat en de Heiligen-weg is een doorvertaling van het achterlig-gend gebied ‘Winkelkerngebied’. De open parkstructuur vanaf de Van Sommelsdijck-sekreek, het museumpark Fort Zeelandia en de wandelpromenade tot aan het Waag-gebouw, het Waaggebouw zelf als een be-perkte commercieel-toeristische cluster en het stedelijk plein als aanloop naar het plein Heiligenweg-Knuffelsgracht, vormen een podium van het ‘Historisch Hart’ naar De Surinamerivier. Het is de open en publieke contactzone van de stad met haar rivier.

figuur 7.11 | Waterkant, scenario 1 - collage bron: eigen verwerking (luchtfoto: Dikland, Koenraadt, 2003-2006)

7 PR

OG

RA

MM

A ‘W

ATER

KA

NT

’

137kaart 7.5 | Waterkant binnen de afbakening van strategische ruimten


138 PARTNERS Elk van de opgesomde acties en strategische projecten dient met de juiste partners ver-der te worden uitgewerkt. Hiervoor moeten per onderzoek, actie en strategisch project de partners gedetailleerd in kaart worden ge-bracht. Gelet op het beperkte bestek van dit onderzoek was dit hier niet haalbaar. Toch kan er al een eerste detectie worden gemaakt van de partners die spelen op het niveau van het hele programma:



rectoraat Milieubeheer▪ Ministerie van Transport, Communicatie

en Toerisme▪ Stichting Toerisme▪ Commissie Marktwezen▪ Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname▪ UNESCO▪ NV Havenbeheer▪ eigenaars horeca langs de Surinamerivier

(Waaggebouw, Broki ...)▪ mogelijke geïnteresseerde investeerders

foto 7.5 | Waterkant, Keti Koti

7 PR

OG

RA

MM

A ‘W

ATER

KA

NT

’

140 CONCLUSIE Het doel van dit programma is om de ‘Wa-terkant’ te laten functioneren als volwaar-dige contactzone tussen de achterliggende stad en haar rivier.

Anders dan bij de vorige programma’s kun-nen hier duidelijk tegengestelde visies bij de partners gedetecteerd worden. Omwille van deze tegenstellingen werd dit programma op een andere manier uitgewerkt dan de voorgaande. Bij de verdere uitwerking van dit programma kunnen we daarom geen on-derscheid maken tussen verder onderzoek, strategische projecten en losse of generieke acties. Wanneer dit programma verder wordt uitgewerkt in het kader van het stadsproject Antwerpen-Paramaribo, is er vooral verder onderzoek nodig. Dit onderzoek kan in twee onderling gerelateerde sporen worden opge-deeld:▪ Het verder uitwerken van de visie van het

programma, zodat consensus wordt be-reikt voor de totale visie, de toegepaste concepten (op basis van de beelden) en de detectie van strategische projecten en losse acties.

▪ Verder onderzoek vanuit specifieke as-pecten, die zich bevinden op niveau van de stad en verwant zijn met onderzoeken gedetecteerd in andere programma’s:

- Verdere toepassing van het programma ‘Netwerk’ met doorvertaling naar dit pro-gramma7

PRO

GR

AM

MA

‘WAT

ERK

AN

T’

141 - Groenstrategie - Onderzoek naar functies - Gelet op de vele monumenten langs de

Waterkant, ook verder onderzoek naar conserveringsbeleid

- Gelet op bestaande lege kavels, zijn er specifieke regels noodzakelijk voor nieuwbouw

Vanuit deze vaststelling is het duidelijk dat er op zeer korte termijn geen consensus voor de totale visie/structuurschets voor de Wa-terkant bereikt kan worden.Gelet op de sleutelpositie van dit programma ten opzichte van de hele Binnenstad, is het in het kader van de verdere uitwerking van het masterplan aangewezen om verder on-derzoek uit te voeren, maar dient er ook het besef te zijn dat dit geen programma is waar er op korte termijn gemakkelijk grijpbare kansen en uitvoerbare projecten zijn. Het is uiteraard in dit kader dat deze projecten dienen te steunen op een geïntegreerde visie voor het hele gebied. Wel kan er op basis van de overkoepelende visie, concepten, beelden en bestaande uitwerking van het programma steeds een debat gevoerd worden wanneer projecten van zowel publieke als private par-tijen zich aanbieden.

foto 8.1 | Van Sommelsdijcksekreek, brug Kleine Waterstraat

HOOFDSTUK 8

STRATEGISCH PROJECT ‘VAN SOMMELSDIJCKSE-KREEK’

144 VISIE De ‘Van Sommelsdijcksekreek’ neemt haar taak op als volwaardig natuurlijk en land-schappelijk element in de Binnenstad. Daar-naast profileert de kreek zich als een verbin-ding voor langzaam verkeer en vormt het de schakel tussen belangrijke aangrenzende re-creatieve en toeristische gebieden. De kreek is strategisch van belang voor de Binnenstad, omdat ze als structuur de verbinding vormt tussen vier van de vijf strategische ruimten (en bijhorende programma’s). Door de kop-peling met twee strategische projecten in het ‘Historisch Hart’, wordt deze verbinding ook doorgezet naar de vijfde strategische ruim-te: ‘Winkelkerngebied’. Daarnaast vormt de kreek een historisch waardevolle waterloop met een essentiële bijdrage aan het collec-tief geheugen van de Binnenstad (zie boek 4, hoofdstuk 2).

foto 8.2 | Van Sommelsdijcksekreek, gekeken vanaf brug Kleine Waterstraat

8 ST

RAT

EGIS

CH

PRO

JEC

T ‘V

AN

SO

MM

ELSD

IJCK

SEK

REE

K’

145 Van Sommelsdijcksekreek als groen lint


plaatselijke omleiding via bestaand wegennet aansluiting met de kreek

strop in de verbinding

gebouwen zeer dicht tegen de Van Sommelsdijcksekreek!

kaart 8.1 | Strategisch project ‘Van Sommelsdijcksekreek’


146

foto 8.3 | Van Sommelsdijcksekreek t.h.v. Prinsessestraat foto 8.5 | Van Sommelsdijcksekreek t.h.v. Gonggrijpstraat

foto 8.4 | Van Sommelsdijcksekreek t.h.v. Van Rooseveltkade, Nederlandse Ambassade (rechts)8 ST

RAT

EGIS

CH

PRO

JEC

T ‘V

AN

SO

MM

ELSD

IJCK

SEK

REE

K’

147

foto 8.6 | Van Sommelsdijcksekreek t.h.v. Van Gonggrijpstraat (richting Cultuurtuin)

foto 8.7 | Van Sommelsdijcksekreek t.h.v. Toutronnelaan foto 8.8 | Van Sommelsdijcksekreek t.h.v. Mr. Wulfinghstraat

148 CONCEPTEN ALS UITWERKING VAN DE BEELDEN

Van Sommelsdijcksekreek als verbin-ding tussen de strategische ruimten

De ‘Van Sommelsdijcksekreek’ wordt uit-gebouwd als de verbinding voor fietsers en voetgangers tussen de strategische ruimten ‘Waterkant’, ‘Uitgaansgebied’ en ‘Historisch Hart’ enerzijds en de ‘Culturele Pool’ ander-zijds. Hiermee is het een belangrijke schakel in het beeld ‘Het hart van de Binnenstad, een aaneenschakeling van publiek domein’.

Bij de uitvoering van de strategische projecten ‘As Kerkplein-Surinaamse Bank en Sint-Petrus en Pauluskathedraal’ en ‘Heiligenweg, Knuffelsgracht en Spanhoek’ in het ‘Historisch Hart’, wordt de ‘Van Sommelsdijcksekreek’ mee ingeschakeld in een logische route naar het ‘Winkelkerngebied’.

De kreek is strategisch als verbinding omdat het de uitwisseling tussen de gedetecteerde strategische ruimten in de Binnenstad mo-gelijk maakt en hiermee de belangrijkste voorwaarde creëert om de bestaande trend van op zichzelf draaiende dynamieken te breken.

8 ST

RAT

EGIS

CH

PRO

JEC

T ‘V

AN

SO

MM

ELSD

IJCK

SEK

REE

K’

149Van Sommelsdijcksekreek als bindend element tussen bijzondere plekken

De kreek is niet enkel de schakel tussen de strategische ruimten, ze verbindt ook een aantal bijzondere plekken in de Binnenstad. Het gaat om Fort Zeelandia, de Palmentuin, het Presidentieel Paleis, het Onafhanke-lijkheidsplein, de horeca en hotels van het ‘Uitgaansgebied’ en de rivieroever, de Ne-derlandse Ambassade, het Bisschopshuis, de Sint-Petrus en Pauluskathedraal, het Sint-Vincentiusziekenhuis, ‘s Lands Hospitaal, de Oranjetuin (begraafplaats), de Cultuurtuin, het Kamperveenstadion en de zoo. Hier-mee vormt de kreek in de toekomst een be-langrijk element in de toeristisch recreatieve structuur van de Binnenstad.

Van Sommelsdijcksekreek als groene en natuurlijke structuur

De ‘Van Sommelsdijcksekreek’, nu nog een relict van het vroegere uitgebreide watersy-steem, moet opnieuw volwaardig meedraaien in de groene en natuurlijke structuur van de Binnenstad. Hiermee vormt dit project een uitvoering van het beeld ‘De groene Binnen-stad’. De kreek moet haar taak opnieuw ver-vullen als performant afvoerkanaal van water naar de Surinamerivier en als onderdeel van de groene structuur in de Binnenstad, waar-onder de passage van fauna en flora.

figuur 8.1 | Van Sommelsdijcksekreek - collage


150 DOEL EN AANPAK Om aan te tonen hoe een programma of strategisch project op basis van de ontwikke-lingsstrategie verder uitgewerkt kan worden, is de ‘Van Sommelsdijcksekreek’ in een eer-ste uitwerking van doel en aanpak gebruikt als toetsing.

Het doel voor de ‘Van Sommelsdijcksekreek’ is meer ruimte te geven aan haar oevers. Deze ruimte is nodig om de kreek uit te bou-wen tot een volwaardig natuurlijk en groen lint doorheen de Binnenstad, voor de recre-atieve langzaam verkeer-verbinding tussen de verschillende strategische gebieden en als onderhoudspad voor het ruimen van de kreek.

vandaag: bouwen tot in de kreek morgen: ruimte voor de kreek

8 ST

RAT

EGIS

CH

PRO

JEC

T ‘V

AN

SO

MM

ELSD

IJCK

SEK

REE

K’

151Vandaag reiken private percelen vaak tot aan de kreek en staan er op sommige plaatsen zelfs gebouwen tot op de oevers van de wa-terloop. Op korte termijn is het realiseren van de verbinding op minstens één van de oevers belangrijk. Daarbij kan de verbinding alternerend van oever veranderen, telkens daar waar de minste weerstand is. Uit een snelle ruimtelijke analyse blijkt dat dit gro-tendeels op korte termijn te verwezenlijken valt. Daar waar dit absoluut onmogelijk is,

kan een plaatselijke omleiding worden ge-realiseerd via het bestaande wegennet. Op lange termijn wordt er langs de beide oevers ruimte gezocht voor de kreek, door de be-bouwing die te dicht bij de waterloop ligt te verwijderen.

Voor het realiseren van haar doel heeft de overheid een aantal instrumenten in handen: onderhandelen en onteigenen.

figuur 8.2 | Doel en aanpak strategisch project ‘Van Sommelsdijcksekreek’ bron: eigen verwerking

korte termijn lange termijn

152 Onderhandelen

De overheid kan met de verschillende eige-naars onderhandelen om een vrije publieke doorgang te krijgen over een deel van het perceel. De eigenaar ontvangt een jaarlijkse vergoeding voor deze toelating en staat zelf in voor het onderhoud van het pad en de oever. Dit wordt vastgelegd in een beheers-overeenkomst (zie boek 3, investeringsstra-tegie).

Er kan ook onderhandeld worden om vrij-willig een strook van vijf meter te verkopen aan de overheid. Deze staat in voor de aan-leg van het pad en voor het beheer en onder-houd ervan.

In de bestaande Surinaamse wetgeving zijn al een aantal handvaten ingebouwd die de on-derhandelingspositie van de overheid kun-nen versterken. Zo stelt het Bouwbesluit no. 1 dat het verboden is om in, over of boven openbaar water te bouwen en moet er ge-bouwd worden tussen vastgelegde voor- en achtergevelrooilijnen (G.B. 1956. (No. 108): artikel 38). Bouwovertredingen kunnen op deze manier aangepakt worden.

Onteigenen

De overheid heeft nog ander een ultiem middel om haar doelstellingen te realiseren: onteigenen. Hoewel dit geen gangbare prak-tijk is in Suriname, is de overheid hiertoe via haar bestaande wetgeving in staat. Gelet op het strategische belang van dit project voor de Binnenstad en de daarbij horende grote meerwaarde voor het algemeen belang, lijkt onteigening een correct instrument. Ontei-gening is altijd een ultiem rechtsmiddel dat pas ingezet wordt als onderhandelingen geen resultaat opleveren. Het hoeft mis-schien ook niet zo ver te komen. De dreiging van een nakende onteigening kan eigenaars overtuigen om door middel van onderhan-deling mee te werken aan het realiseren van het overheidsdoel.

8 ST

RAT

EGIS

CH

PRO

JEC

T ‘V

AN

SO

MM

ELSD

IJCK

SEK

REE

K’

153

kaart 8.2 | Strategisch project ‘ Van Sommelsdijcksekreek’,

fasering


Fasering

Om de haalbaarheid van een project op kor-te termijn (conform de doelstellingen van voorliggend onderzoek) te toetsen, werd er op basis van het strategisch project ‘Van Sommelsdijcksekreek’ nagegaan op welke manier een project kan worden gefaseerd, zodat uitvoering al op korte termijn kan starten.

154 Bewustwording van de potenties van de kreek

1 Het creëren van een directe toeristisch-re-creatieve meerwaardeIn haar huidige vorm kan de kreek al onmid-dellijk ingeschakeld worden in het toeris-tisch-recreatieve netwerk. Via de bestaande straten grenzend aan de kreek, kan de route tot aan de Sint-Petrus en Pauluskathedraal geactiveerd worden als alternatief voor de omleiding via de Waterkant en de Henck Arronstraat. Aanduiding via bewegwijzering en/of op fietskaarten, wandelkaarten, toe-ristische gidsen, stadsplannen ... activeert de route in het mentale beeld van de inwoners van Paramaribo en haar gasten.Hiervoor kan er samengewerkt worden met bedrijven in de omgeving, zoals de horeca en handelszaken in het ‘Uitgaansgebied’, het ‘Historisch Hart’ en het ‘Winkelkerngebied’ of een aantal zeer directe spelers zoals fiet-senverhuurbedrijven in de directe omgeving (bv. Zus en Zo, Cardy’s ...).

2 Door bijkomend onderzoekBijkomend onderzoek moet gebaseerd zijn op twee peilers: ▪ Ontwerpend onderzoek naar de ontwik-

kelingsmogelijkheden van de verschillen-de sequenties

▪ Een grondrechtelijk onderzoek: verken-nen van de bestaande eigendomssituaties en hieraan gekoppeld het uitdenken van een ontwikkelingsstrategie.

Diepgaander ontwerpend onderzoek kan de verschillende actoren inzicht geven in de po-tenties van de kreek. Potenties enerzijds voor de aanliggende gebieden, anderzijds voor de verschillende strategische ruimten.

8 ST

RAT

EGIS

CH

PRO

JEC

T ‘V

AN

SO

MM

ELSD

IJCK

SEK

REE

K’

155Aanleggen van de verbinding fase I

De feitelijke aanleg van een verbinding langs de ‘Van Sommelsdijcksekreek’ kan in twee fases gebeuren, volledig volgens de princi-pes zoals geformuleerd in ‘Doel en aanpak’. In een eerste fase wordt de verbinding vanaf het ‘Uitgaansgebied’ tot aan de Sint-Petrus en Pauluskathedraal geactiveerd. Met uit-zondering van de Nederlandse ambassade liggen hier geen gebouwde obstakels in de weg.

Het onderzoek naar een mogelijke fasering is gebaseerd op een beperkte ruimtelijke analyse op basis van luchtfoto’s en terreinin-ventarisaties. De opsplitsing in delen is geba-seerd op de moeilijkheden die op het traject te verwachten zijn. Het heeft niet het doel een indicatie te geven van mogelijke ruim-telijke sequenties van de ‘Van Sommelsdij-cksekreek’.

Deel 1: ter hoogte van de ‘Van Roosevelt-kade’ en de PalmentuinHier kan de verbinding langs beide oevers worden aangelegd. In afwachting van een definitieve herinrichting van de ‘Van Roose-veltkade’ aansluitend op het ‘Uitgaansgebied’ lijkt de opname van een verbinding langs de Palmentuin als uitbreiding op de renovatie van dit park het meest aangewezen. Hier lig-gen nu al de funderingen klaar van een on-derhoudspad langs de kreek.

Deel 2: Tussen de Grote Combéstraat en de Monseigneur WulfinghstraatTussen de Grote Combéstraat en de Mon-seigneur Wulfinghstraat kan makkelijk een verbinding op de linkeroever worden gerea-liseerd. Op de rechteroever ligt dit moeilijker, omdat de Nederlandse ambassade hier haar toegang heeft tot haar gebouw en de kreek als een natuurlijke afscheiding gebruikt.

156 Aanleggen van de verbinding fase II

In de tweede fase wordt de verbinding door-getrokken tot aan de ‘Culturele Pool’. Dit vergt een grotere inspanning om te realise-ren, doordat een aantal gebouwen dicht op de oever van de ‘Van Sommelsdijcksekreek’ werden gebouwd. Zelfs wanneer dit niet on-middellijk aan de orde is, kan de verbinding gerealiseerd worden via enkele omleidingen langs bestaande straten. Hoewel niet volle-dig gerealiseerd, worden op deze manier de potenties inzichtelijk gemaakt, wat hopelijk leidt tot draagkrachtversterking bij actoren en bevolking.

Deel 1: Tussen de Monseigneur Wul-finghstraat en de TourtonnelaanHier is een grote cluster van gebouwen langs beide zijden van de ‘Van Sommelsdijck-sekreek’. Hoewel het ruimtelijk niet onmo-gelijk lijkt om een verbinding te leggen langs de gebouwen, is eveneens een omleiding mogelijk via de Koninginnestraat.

Deel 2: Tussen de Tourtonnelaan en de PrinsessestraatEen groot deel van deze verbinding zou geen probleem mogen vormen, omdat de verbin-ding over de terreinen van ’s Lands Hospi-taal kan worden gelegd. Dicht bij de Prin-sessestraat is de beschikbare ruimte beperkt aan de ‘Van Sommelsdijcksekreek’. Ook hier

lijkt het ruimtelijk niet onmogelijk om een verbinding te leggen langs de kreek. Indien dit wel zo blijkt, is er een alternatieve verbin-ding mogelijk via een perceel ten noorden van de kreek. Dit achtererf lijkt zich te ont-wikkelen tot een verkaveling. De weg die de zeven woningen op dit terrein ontsluit sluit aan op de Prinsessestraat.

Deel 3: Tussen de Prinsessestraat en de GonggrijpstraatDit korte stukje lijkt het moeilijkste deel, omdat hier de gebouwen het dichtst tegen de ‘Van Sommelsdijcksekreek’ staan. Er is een omleiding mogelijk via de Henck Ar-ronstraat.

Deel 4: Tussen de Gonggrijpstraat en de CultuurtuinlaanIn het laatste deel tot de Cultuurtuinlaan (Letitia Vriesdenlaan) zijn er weinig ruimte-lijke obstakels. Hier kan grotendeels gebruik gemaakt worden van de toegangsweg tot de Graaf Von Zinzendorfschool.

8 ST

RAT

EGIS

CH

PRO

JEC

T ‘V

AN

SO

MM

ELSD

IJCK

SEK

REE

K’

157Verbinding van het ‘Uitgaansgebied’ naar de Surinamerivier en rivieroever

Met de verbinding ‘Uitgaansgebied’ naar de Surinamerivier wordt er aangesloten op de ‘rivieroever als publieke boulevard’, een con-cept uit de strategische ruimte ‘Waterkant’. De moeilijkheden zijn hier om doorgang te vinden langs de villa Wijdenbosch voor een verbinding richting zuid-westen en langs ho-tel Royal Torrarica voor een verbinding naar het noord-oosten. Dit sluit aan bij het con-cept van de ontwikkeling van het museum-park Fort Zeelandia en bij het publiek toe-gankelijk maken van de rivieroever naar het noorden.

158 PARTNERS Omdat dit project verder uitgewerkt is, kun-nen de projectpartners meer gedetailleerd aangeduid worden (zie ook boek 6, hoofd-stuk 2). Toch zullen bij de verdere uitwer-king nog nieuwe partners gedetecteerd wor-den. Volgende partners moeten minstens betrokken worden bij het realiseren van dit project:

▪ Ministerie van Binnenlandse Zaken, Di-rectoraat Milieubeheer


▪ Ministerie van Openbare werken▪ Ministerie van Transport, Communicatie

en Toerisme▪ Stichting Toerisme▪ Stichting Uitgangscentrum Suriname▪ Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname▪ Ministerie van Landbouw, Veeteelt en

Visserij▪ belangrijkste actoren van de programma’s

‘Historisch Hart’, ‘Winkelkerngebied’, ‘Uitgaansgebied’, ‘Culturele Pool’ en ‘Wa-terkant’

8 ST

RAT

EGIS

CH

PRO

JEC

T ‘V

AN

SO

MM

ELSD

IJCK

SEK

REE

K’

159BEDREIGING De grootste directe bedreiging voor de ‘Van Sommelsdijcksekreek’ is de visie die gepo-neerd werd om het deel aan het ‘Uitgaansge-bied’ te overkluizen en in te richten als een private betaalparking (De Rooy, 2008). Deze ontwikkeling betekent een belangrijk verlies voor het strategisch belang van de kreek als verbindend element tussen de verschillende strategische gebieden. Gelet op de korte ter-mijn waarop men met de uitvoering van het project van start wenst te gaan, is een duide-lijke (tegen)reactie nodig om de inpassing in de grotere visie te vrijwaren.

160 CONCLUSIE Het doel van dit strategisch project is om een historische kreek te bewaren en om een historische verbinding tussen verschillende programma’s te realiseren.

Omdat de ‘Van Sommelsdijcksekreek’ een strategisch project betreft en geen program-ma, is het zowel qua omvang kleiner en is het minder complex. Hierdoor was dit project het uitgelezen aangrijpingspunt om er zowel de ontwikkelingsstrategie op toe te passen als het inhoudelijk verder uit te werken tot zelfs een ruwe fasering.

Op basis van de verdere uitwerking kan geconcludeerd worden dat de ontwikke-lingsstrategie (met als belangrijke pijlers het informeel instrumentarium gestoeld op on-derhandeling en contracten) toepasbaar is op de uitwerking en realisatie van de ‘Van Sommelsdijcksekreek’. Het effectief onder-handelen tot een akkoord rond een inten-tieverklaring voor samenwerking viel buiten het mandaat van dit onderzoek.

Tevens toonde de verdere uitwerking van het project en de fasering aan dat er binnen het strategisch project ‘Van Sommelsdijck-sekreek’ wel degelijk acties op korte termijn opgepikt kunnen worden.

De verdere uitwerking van dit project zal net als bij de andere programma’s een wis-8

STR

ATEG

ISC

H P

ROJE

CT

‘VA

N S

OM

MEL

SDIJC

KSE

KR

EEK

’

161selwerking vormen tussen het uitvoeren van bijkomend onderzoek (zowel op het niveau van enkel het project, als de relatie met de hele stad) en het uitwerken van het geïnte-greerde project tot uitvoerbare acties. Deze tweeledige uitwerking wordt in figuur 8.3 opgelijst.

Op basis van deze uiteenzetting kan gecon-cludeerd worden dat, mits uitwerking van de vernoemde acties, er wel degelijk op korte termijn ruimtelijke projecten kunnen gerea-liseerd worden als uitvoering van het mas-terplan.

ONDERZOEKEN BIJKOMENDE ACTIE

▪ ontwerpend onderzoek naar de mogelijkheden van de verschillende sequenties

▪ grondrechterlijk onderzoek als basis voor de onderhan-delingen

▪ groenstrategie voor de Binnenstad▪ uitwerking project door middel van ontwerpend onder-

zoek▪ samenhangend ontwerp openbaar domein in functie van

de rest van de stad▪ verder onderzoek naar toepassing programma ‘Net-

werk’

▪ route langs de Van Rooseveltkade promoten als toeristi-sche verbinding

▪ aanleg pad langs de Palmentuin (onderhoudstrook) als aanzet realisatie verbinding + (her)aanleg Van Roosevelt-kade

figuur 8.3 | Matrix Van Sommelsdijcksekreek


foto 9.1 | Waterkant t.h.v. Veer naar Commewijne, Keti Koti

CONCLUSIE

164 Conclusie

In dit boek werden de programma’s, zoals geponeerd in boek 4, verder uitgewerkt en werd ook de ontwikkelingsstrategie getoetst. Op basis van een samenvattende tabel kan er per programma en het project ‘Van Sommelsdijcksekreek’ gedetecteerd worden welke bijkomende onderzoeken er moeten gedaan worden, welke strategische projecten onderdeel vormen van de programma’s en welke acties er kunnen ondernomen worden.

9 C

ON

CLU

SIE


NET

WER

K

▪ generiek onderzoek naar ‘ver-blijfsgebieden versus gemotori-seerd verkeer’: verkeerskundig + inrichting

▪ generiek onderzoek openbaar vervoer op niveau van de stad

▪ concepten gebiedsgericht onder-zoeken per programma en pro-ject

HIS

TOR

ISC

H H

ART


▪ specifieke bouwregels voor nieuwbouw

▪ onderzoek naar verkeerssysteem zodat het ‘Historisch Hart’ een verblijfsgebied kan worden dat grotendeels autoluw is.

▪ groenstrategie voor de Binnen-stad

▪ functioneel onderzoek Binnen-stad, eveneens in relatie tot de hele stad


▪ verder onderzoek naar de Lim a Postraat als potentieel stadsge-zicht

▪ kerkplein – Omgeving Surinaamse Bank & kathedraal als tweelingen-plein

▪ plein Heiligenweg-Knuffelgracht en Spanhoek

▪ Bouwblok tussen het Plein van de Revolutie, de Knuffelsgracht en de Keizerstraat

▪ aanpakken van verwaarloosd his-torisch erfgoed via restauratie en herbruik

▪ gronden pandenbeleid: strategi-sche gronden of panden kopen en kwalitatief ontwikkelen

▪ toekennen van fiscale voordelen voor kwalitatieve architectuur

▪ oprichten informatiecentrum en kenniscel erfgoed

▪ premies voor het organiseren van architectuurwedstrijden met een vakjury om private ontwikkelaars aan te zetten tot kwalitatieve ont-wikkelingen verbinding Sint-Pe-trus en Pauluskathedraal naar de ‘Van Sommelsdijcksekreek’

figuur 9.1 | Matrix programma’s en projecten bron: eigen verwerking

165

WIN

KEL

KER

NG

EBIE

D

▪ verder onderzoek naar toepassen programma ‘Netwerk’ in ‘Winkel-kerngebied’

▪ verder onderzoek naar de aanna-mes van de structuurschets en de concepten




▪ onderzoek naar de relatie van de Binnenstad met de uitbouw van secundaire kernen in de stad

▪ aanpak van de vier assen▪ zichten naar de Surinamerivier

▪ Moskee & Synagoge▪ Neumanpad

UIT

GA

AN

S-G

EBIE

D

▪ verder onderzoeken geïntegreerd uitwerken van het programma als één geheel


▪ verder onderzoek naar toepas-sing programma ‘Netwerk’

CU

LTU

RE-

LE P

OO

L ▪ monitoring verdere uitwerking ‘Cultuurtuin als diversiteitspoort van Suriname’

▪ opname van de Cultuurtuin als strategisch projectbij falen extern project

▪ Oranjetuin

WAT

ERK

AN

T

▪ verder onderzoek naar program-ma tot consensus wordt bereikt


▪ specifieke bouwregels voor nieuwbouw





166ONDERZOEKEN STRATEGISCHE PROJECTEN BIJKOMENDE ACTIE

VAN

SO

MM

ELSD

IJCK

SEK

REE

K

▪ ontwerpend onderzoek naar de mogelijkheden van de verschil-lende sequenties

▪ grondrechterlijk onderzoek als basis voor de onderhandelingen



▪ uitwerking project door middel van ontwerpend onderzoek

▪ samenhangend ontwerp openbaar domein

▪ realisatie volledig project, eventu-eel opgesplitst in fases

▪ route langs de Van Rooseveltkade promoten als toeristische verbin-ding

▪ aanleg pad langs de Palmentuin (onderhoudstrook) als aanzet re-alisatie verbinding + (her)aanleg Van Rooseveltkade

Op basis van de tabel kunnen er (per kolom) conclusies getrokken worden:

1 Er dienen generieke onderzoeken te gebeuren om de uitwerking van het totale masterplan (en de aparte programma’s) te voeden:▪ onderzoek naar de uitwerking van het programma ‘Netwerk’: - circulatie - inrichting openbaar domein - openbaar vervoer▪ groenstrategie▪ functioneel onderzoek▪ woonstrategie▪ conserveringsbeleid

2 Niet alle programma’s zijn even geschikt voor een verdere uitwerking binnen de doelstel-lingen van het Stadsproject Antwerpen-Paramaribo (komen tot uitvoerbare projecten op korte termijn):▪ ‘Van Sommelsdijcksekreek’ is het gemakkelijkst uitwerkbaar, omdat het beperkt is in omvang

en capaciteit.▪ Projecten in het ‘Winkelkerngebied’ en het ‘Uitgaansgebied’ zijn zeer geschikt omwille van de

gelijkgezinde (en kapitaalkrachtige) partners.▪ In het ‘Historisch Hart’ liggen veel kansen, maar daar moet nog draagvlak en noodzaak bij de 9

CO

NC

LUSI

E

167partners gevonden worden, samen met donoren om te investeren.▪ Voor de ‘Culturele pool’ is een project gestart, dat kan leiden tot realisatie. Omdat dit een

extern ontstaan project is, heeft dit proces er geen greep op. Hierop rekenen als zekerheid om de doelstellingen van het Stadsproject te halen, is weinig proactief en onzeker.

▪ ‘Netwerk’ is een apart onderzoek, voedend aan de andere programma’s. Realisaties zullen best in het kader van de realisatie van andere programma’s bekeken worden. Het is dus afhankelijk van de gekozen uit te voeren projecten in welke mate dit, of beter welk, aspect van dit pro-gramma gekozen wordt.

▪ De ‘Waterkant’ bevat veel potenties, maar gelet op de zeer tegengestelde inhoudelijke pro-gramma’s en het zelf kiezen van het voorkeurscenario is er overleg nodig, alvorens hier con-sensus kan bereikt worden. Dit wil niet zeggen dat dit programma aan de kant geschoven moet worden, maar het zal geen actie zijn die op korte termijn te realiseren is. Het is wel duidelijk dat dit programma nu verder moet worden uitgewerkt om dan na bepaalde tijd (middellange termijn) te kunnen overgaan tot realisatie.

3 Zoals de afweging van de verschillende programma’s hier boven aangaf, dient er verder ge-werkt te worden op verschillende sporen:

▪ generieke onderzoeken verder uitwerken▪ programma’s verder concretiseren▪ realisaties op korte termijn

4 Het antwoord op de vraag welk project of welke actie het meest geschikt is voor uitvoering op korte termijn, hangt van verschillende elementen af. De opsomming onder punt 2 gaf aan dat niet alle programma’s even geschikt zijn. Vanuit dit boek wordt de ‘Van Sommelsdijcksekreek’ naar voren geschoven. Toch dient er op basis van de verdere uitdieping van de samenwerking (boek 6) nagegaan te worden of opportuniteiten, sterke partners niet zullen pleiten voor ofwel een project in het ‘Winkelkerngebied’ of in het ‘Uitgaansgebied’. Het plots opstaan van een donor kan dan weer het ‘Historisch Hart’ naar voor duwen.

Het mag duidelijk wezen dat de keuze van een project geen wiskundige optelsom is. Vele aspec-ten moeten meegenomen worden. In het volgende boek (Samenwerking) wordt hier verder op ingegaan. Ook de eindconclusie van het voorliggend onderzoek zal hier naar teruggrijpen.

168 BOEKEN

Hajer, M., Reijndorp, A. (2001). Op zoek naar nieuw publiek domein. Rotterdam: NAi Uitge-vers.

Lynch, K., (1960). The Image of the City. Massachusetts: The MIT press.

Stad Antwerpen (2007). Strategisch Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen: Antwerpen Ontwer-pen. Antwerpen: Stad Antwerpen.

ONGEPUBLICEERDE WERKEN

Meurs, P. H., Lamandi, C., Meijers, W.L.E.C., Aarsen, A.G.J. (2008). Historic inner city of Pa-ramaribo, Suriname. Final report: Capacity building program - phase 1. Delft: ongepubliceerde studie, Delft University of Technology, Faculty of Architecture.

Visser, K., (2003). Een ringweg rondom Paramaribo: een onderzoek naar een globaal tracé en oplossingen voor enkele fysieke knelpunten van een ringweg rond Paramaribo. Paramaribo: ongepubliceerde masterproef.

De Rooy, C., (2008). Het upgraden van het uitgaanscentrum Paramaribo. Paramaribo: ongepu-bliceerd afstudeerwerk.

PROAP & De Wit Architecten (2007). Inzending Open Oproep Scheldekaaien. (Uitgeschreven door Stad Antwerpen en Waterwegen en Zeekanaal nv.). Antwerpen: ongepubliceerde presen-tatie.

WETGEVING

G.B. 1956. (No. 108). Paramaribo. (Bouwbesluit no. 1 )

10

BIBL

IOG

RA

FIE

169KRANTENARTIKELS

Anon, 2008. De Cultuurtuin als biodiversiteitspoort van Suriname. De Ware Tijd. 15 juli, p. A10.

Vyent, R., 2009. Uitbreidingsplan Cultuurtuin. Parbode, [online]. Editie 39, 17 juni.Beschikbaar via: http://parbode.com/index.php?option=com_content&task=view&id=1245&Itemid=1&ed=56[Geraadpleegd op 5 augustus 2009]

FOTO’S

Dikland, Ph., Koenraadt, L., (2003-2006). Luchtfoto’s van Paramaribo. [Luchtfoto’s uit privécol-lectie].

Alle andere fotos zijn eigen materiaal en werden gemaakt tijdens het onderzoek (juli-september 2008)

Stel zelf de luchtfoto van de grootstad Paramaribo samen door de kaften van de boeken, volgens dit schema, naast elkaar open te leggen.bron: luchtfoto GLIS 2005-2008





Hardwin De Wever

Heidi Vandenbroecke

Artesis




BOEK 5 STADSPROJECT ANTWERPEN - PARAMARIBO 2008


BO

EK

5 ST

RA

TE

GISC

H R

UIM

TE

LIJK M

AST

ER

PLA

N B

INN

EN

STAD

: PR

OG

RA

MM

A’S E

N P

RO

JEC

TE

N

BOEK 2

BOEK 4

BOEK 6

BOEK 8

BOEK 1

BOEK 3

BOEK 5

BOEK 7

Strategisch Ruimtelijk Masterplan voor de Binnenstad van Paramaribo - Boek 5

Documents

Transcript of Strategisch Ruimtelijk Masterplan voor de Binnenstad van Paramaribo - Boek 5