Strategisch Ruimtelijk Masterplan voor de Binnenstad van Paramaribo - Boek 2

BOEK 2 STADSPROJECT ANTWERPEN - PARAMARIBO 2008

BINNENSTAD VAN PARAMARIBO

Bert Claes en Wim Debaene

Masterproef aangeboden voor het behalen van het diploma van Master in de Stedenbouw en de Ruimtelijke Planning

Academiejaar 2009-2010

promotoren: Hendrik Van Geel

Hardwin De Wever

Heidi Vandenbroecke

Artesis

Departement Ontwerpwetenschappen

Opleiding Master in de Stedenbouw en de Ruimtelijke Planning

Mutsaardstraat 31, 2000 Antwerpen

BO

EK

2 B

INN

EN

STAD

VA

N PA

RA

MA

RIB

O

Stel zelf de luchtfoto van de grootstad Paramaribo samen door de kaften van de boeken, volgens dit schema, naast elkaar open te leggen.bron: luchtfoto GLIS 2005-2008

BOEK 2

BOEK 4

BOEK 6

BOEK 8

BOEK 1

BOEK 3

BOEK 5

BOEK 7





Hardwin De Wever

Heidi Vandenbroecke

Artesis






4

INH

OU

DST

AFE

L

5INLEIDING 10

1 BESCHRIJVING VAN HET ONDERZOEKSGEBIED 14Inleiding 14Studiegebied, Groot-Paramaribo 15Projectgebied, de Binnenstad van Paramaribo en haar deelgebieden 17

2 LEZING VAN DE BINNENSTAD 20Inleiding 20Grondgebied 22

Schelpenritsen 22Ontwatering van de Binnenstad via kreken en grachten 24De eerste nederzetting 26Historisch centrum 29Stadsuitbreidingen in rasterpatroon 30Uitzondering op de stadsuitbreidingen: de kwartslag 33Netwerk van openbare ruimten in de Binnenstad 35Groenstructuur 42Inrichting van de openbare ruimte 58Zichtassen 62Privatisering van de openbare ruimte 64

Bebouwing 66UNESCO-gebied 67Historische gebouwen, billboards van de Binnenstad 69Bouwblokken 82Onbebouwde percelen 84Bouwhoogtes 86Bouwmaterialen 88Leegstand per verdieping 92

Gebruik 94Gebruik in de Binnenstad 95Woongebieden 96Winkelgebied 98Dienstencentrum 102Recreatiegebieden 106

Conclusies 110Deelconclusie voor de lagen ‘grondgebied’ en ‘stadsplattegrond’ 110Deelconclusie voor de laag ‘openbare ruimte’ 111Deelconclusie voor de laag ‘bebouwing’ 111Deelconclusie voor de laag ‘gebruik’ 112Conclusie voor de lezing van de Binnenstad 113

6

INH

OU

DST

AFE

L

LIJST MET KAARTENkaart 1.1 | Studiegebied Groot-Paramaribo met aanduiding projectgebied Binnenstad 15kaart 1.2 | Projectgebied Binnenstad 16kaart 2.1| Grondgebied - ontwatering via kreken 25kaart 2.2 | Stadsplattegrond - historisch centrum 29kaart 2.3 | Stadsplattegrond - stadsuitbreidingen 31kaart 2.4 | Stadsplattegrond - de kwartslag 33kaart 2.5 | Openbare ruimte - pleinen in de Binnenstad 35kaart 2.6 | Openbare ruimte - straten in de Binnenstad 39kaart 2.7 | Openbare ruimte - éénrichtingsstraten in de Binnenstad 40kaart 2.8 | Openbare ruimte - groenstructuur, straatbomen in de Binnenstad 43kaart 2.9 | Openbare ruimte - groenstructuur, parkgebieden in de Binnenstad 48kaart 2.10 | Openbare ruimte – Rivieroever 50kaart 2.11 | Bebouwing - UNESCO-gebied 67kaart 2.12 | Bebouwing - billboards van de Binnenstad 69kaart 2.13 | Bebouwing - bouwblokken in de Binnenstad 82kaart 2.14 | Bebouwing - onbebouwde percelen 85kaart 2.15 | Bebouwing - aantal bouwlagen 87kaart 2.16 | Bebouwing - bouwmaterialen 89kaart 2.17 | Bebouwing - leegstand per verdieping 93kaart 2.18 | Gebruik in de Binnenstad 94kaart 2.19 | Gebruik - Woongebieden 97kaart 2.20 | Gebruik - Winkelgebied 99kaart 2.21 | Gebruik - Dienstencentrum 103

3 NEGATIEVE TENDENZEN WERKEN IN OP DE BINNENSTAD 116Inleiding 116Eerste beweging: grotere afstandsrelatie drukt op de Binnenstad 118Tweede beweging: nieuwe kernen nemen taak van de Binnenstad over 120Conclusie 123

4 DYNAMIEKEN IN DE BINNENSTAD 126Inleiding 126Bespreking van de projectinitiatieven aan de hand van projectfiches 127Analyse van de projecten 134Conclusie 137

5 CONCLUSIE 140

6 BIBLIOGRAFIE 142

7

LIJST MET FIGURENfiguur 0.1 | Boek 2 gepositioneerd binnen het onderzoekstraject 10figuur 2.1 | Lagen van de stad 21figuur 2.2 | Grondgebied - eerste nederzetting, Fort Zeelandia 27figuur 2.3 | Fort Zeelandia en omgeving 70figuur 2.4 | Bebouwing - onbebouwde percelen (tabel) 85figuur 2.5 | Bebouwing - bouwhoogtes (tabel) 87figuur 2.6 | Bebouwing - bouwmaterialen (tabel) 89figuur 2.7 | Bebouwing - leegstand per verdieping (tabel) 93figuur 4.1 | Omgeving van het Waaggebouw 128figuur 4.2 | Cultuurtuin, de Jungle square 132

LIJST MET FOTO’Sfoto 1.1 | Veersteiger Waterkant 12foto 2.1 | Luchtfoto van Paramaribo 2003-2006 18foto 2.2 | Henck Arronstraat 23foto 2.3 | Van Sommelsdijcksekreek ter hoogte van de Van Rooseveltkade en Palmentuin 25foto 2.4 | Fort Zeelandia 26foto 2.5 | Historisch centrum 28foto 2.6 | Henck Arronstraat (links), Keizerstraat (midden) 30foto 2.7 | De kwartslag 32foto 2.8 | Spanhoek 36foto 2.9 | Plein van ‘t Vat, Kleine Dwarsstraat 36foto 2.10 | Sivaplein, zitbanken en eettafel 36foto 2.11 | Zwartenhovenbrugstraat 39foto 2.12 | Domineestraat, éénrichtingsstraat 40foto 2.13 | Domineestraat, boomwortels Mahonieboom 43foto 2.14 | Heerenstraat richting Kerkplein, ca. 1915 44foto 2.15 | Heerenstraat, 2008 44foto 2.16 | Heerenstraat, 2008 44foto 2.17 | Wagenwegstraat, links begraafplaats ‘Nieuwe Oranjetuin, ca. 1930 45foto 2.18 | Wagenwegstraat, links Oranjetuin, 2008 45foto 2.19 | Wagenwegstraat, richting Oranjetuin, 2008 45foto 2.20 | Maagdenstraat, ca. 1915 46

kaart 2.22 | Gebruik - Recreatiegebieden 107kaart 4.1 | Dynamieken in de Binnenstad 127kaart 4.2 | Cruiseterminal 128kaart 4.3 | Hervorming van de Markt 129kaart 4.4 | Parking Van Sommelsdijcksekreek 130kaart 4.5 | Cultuurtuin, totaalplan 132

8

INH

OU

DST

AFE

L

foto 2.21 | Maagdenstraat, 2008 46foto 2.22 | Jodenbreestraat hoek Maagdenstraat, ca. 1920 47foto 2.23 | Jodenbreestaat, 2008 47foto 2.24 | Omgeving Fort Zeelandia 49foto 2.25 | Onafhankelijkheidsplein (links), Fort Zeelandia (onder midden) en Palmentuin en (boven midden) 49foto 2.26 | Onafhankelijkheidsplein, standbeeld Jopie Pengel 49foto 2.27 | Rivieroever ter hoogte van C. Jongbawstraat, Hotel Torarica 51foto 2.28 | Rivieroever ter hoogte van Veer en Markt, Vreedzaammarkt en Casino links, Veer midden 51foto 2.29 | Rivieroever ter hoogte van Waterkant en Fort, Waaggebouw links, Ministerie van Financiën midden (toren) 51foto 2.30 | Waterkant, Waag (rechts) 52foto 2.31 | Veer 52foto 2.32 | Veer 52foto 2.33 | Palmentuin 53foto 2.34 | Letitia Vriesdenlaan (vroegere Cultuurtuinlaan) 53foto 2.35 | Cultuurtuin, Zoo 54foto 2.36 | Cultuurtuin, Kamperveenstadion 54foto 2.37 | Oranjetuin 54foto 2.38 | Kerkplein, Hervormde kerk, ca. 1920 55foto 2.39 | Kerkplein, 2008 55foto 2.40 | Van Sommelsdijcksekreek t.h.v. ‘s Lands Hospitaal 55foto 2.41 | Henck Arronstraat en Grote Combéweg,, ‘s Lands Hopsitaal (midden), Surinaamse Bank (rechtsonder) 56foto 2.42 | Domineestraat, hoek Jodenbreestraat 58foto 2.43 | Spanhoek, verlichtingsarmatuur 59foto 2.44 | Mr. Dr. J.C. Mirandastraat, afzetpalen 59foto 2.45 | Wagenwegstraat, afzetpalen en vuilbak 60foto 2.46 | Waterkant, zitbank 60foto 2.47 | Kerkplein, zitbank 60foto 2.48 | Onafhankelijkheidsplein, zitank 60foto 2.49 | Zwartenhovenbrugstraat t.h.v ‘Ston Oso’ 61foto 2.50 | Zwartenhovenbrugstraat, parkeren op het voetpad 61foto 2.51 | Waterkant, zicht op de Surinamerivier 62foto 2.52 | zichtas Kerkplein - Sint-Petrus en Paulus-kathedraal-Surinaamse Bank 62foto 2.53 | Heiligenweg-Knuffelsgracht, bussen 64foto 2.54 | Domineestraat, kar, schaafijsverkoper 65foto 2.55 | Kleine Waterstraat, bloemenwinkel 65foto 2.56 | Fort Zeelandia en omgeving, ruïne van 1790 (rechts), Palmentuin (boven) 70foto 2.57 | Ruïne van 1790 72foto 2.58 | Officierenwoningen 72foto 2.59 | infobord Fort Zeelandia en omgeving 72foto 2.60 | Centrale Markt 74foto 2.61 | De Waag 74foto 2.62 | Centrale Markt 74foto 2.63 | Presidentieel Paleis 76foto 2.64 | Kathedraal en Surinaamse Bank 76

9foto 2.65 | Binnenlandse Zaken, Financiën en Justitie, suikerfeest op het Onafhankelijkheidsplein 78foto 2.66 | Hervormde Kerk 78foto 2.67 | Waterkant 80foto 2.68 | Lim A Postraat 80foto 2.69 | Hoek Watermolenstraat - Grote Hofstraat 83foto 2.70 | Gehavend bouwblok tussen Heiligenweg-Knuffelsgracht , Spanhoek en Keizerstraat 83foto 2.71 | Keizerstraat onbebouwd perceel 84foto 2.72 | Waterkant, hoek Keizerstraat onbebouwd perceel 84foto 2.73 | Hakrinbank, Dr. Sophie Redmondstraat 86foto 2.74 | Krasnapolsky, Domineestraat 86foto 2.75 | Lim A Postraat, bouwmateriaal: hout/baksteen 90foto 2.76 | Klipstenenstraat, bouwmateriaal: hout 90foto 2.77 | Keizerstraat, Casimex, bouwmateriaal: staalplaten 90foto 2.78 | Onafhankelijkheidsplein, Ministerie van Justilte, bouwmateriaal: baksteen 90foto 2.79 | Kerkplein, hoek Noorderkerkstraat, EBS, bouwmateriaal: beton 91foto 2.80 | Onafhankelijkheidsplein, Congreshal, bouwmateriaal: glas en staal 91foto 2.81 | Kromme Elleboogstraat, voormalig gebouw ABS 92foto 2.82 | Keizerstraat, Keizer Mall, leegstand op de 1ste en 2de verdieping 92foto 2.83 | Combé, dambordpatroon 97foto 2.84 | Woonbuurt tussen Steenbakkersgracht en Dambtandersgracht 97foto 2.85 | Domineestraat, Kersten Winkel centrum 98foto 2.86 | Domineestraat 99foto 2.87 | Jodenbreestraat 99foto 2.88 | Maretraite Mall, Jan Steenstraat (buiten de Binnenstad) 100foto 2.89 | Waterkant ter hoogte van de Centrale Markt 100foto 2.90 | Maagdenstraat, hoek Jodenbreestraat, Kirpalani 100foto 2.91 | Ministerie van Financiën, Onafhankelijkheidsplein 102foto 2.92 | Ministerie van Binnenlandse Zaken, Lim A Postraat 103foto 2.93 | Moskee en Synagoge (rechts), Keizerstraat 103foto 2.94 | RBTT Bank, Kerkplein 104foto 2.95 | Postgebouw, Kerkplein 104foto 2.96 | Ministerie van Financiën, Lim A Postraat 104foto 2.97 | Café ‘t Vat, plein Kleine Waterstraat en Kleine Dwarsstraat 108foto 2.98 | Terras ter hoogte van Fort Zeelandia, Waterkant 108foto 2.99 | Broki en Riverside, Waterkant 109foto 2.100 | Eethuisjes, Waterkant, Keti Koti 109foto 3.1 | Ringweg (buiten de Binnenstad) 114foto 4.1 | Wijdenboschbrug richting Commewijne (buiten de Binnenstad) 124foto 4.2 | Palmentuin 130foto 4.3 | Heerenstraat, heraanleg voetpad en parkeerstrook 131foto 4.4 | Klipstenenstraat, heraanleg voetpad 131foto 4.5 | Domineestraat, vernieuwing voetpad Krasnapolsky 133foto 5.1 | Oude Hofstraat, parkeerterrein op onbebouwd perceel, Sint-Petrus en Pauluskathedraal (achter) 138

10

b o e k 1 OPDRACHT & AANPAK

b o e k 8CONCLUSIE

(onderzoeksvraag 6)

b o e k 6SAMENWERKINGSTRAJECT

(onderzoeksvraag 5)

O N D E R Z O E K C O N C L U S I EO P D R A C H T

b o e k 2DE BINNENSTAD VAN PARAMARIBO

ANALYSE- Dynamieken

ANALYSE- Pull- & pushfactoren- Lagen van de Binnenstad

b o e k 7METHODIEK GIS-INSTRUMENT

b o e k 3ONTWIKKELINGSSTRATEGIE(onderzoeksvraag 3)

b o e k 4 & 5STRATEGISCH RUIMTELIJK MASTERPLAN- Visie (onderzoeksvraag 1 & 2)- Programma’s & projecten (onderzoeksvraag 4)

figuur 0.1 | Boek 2 gepositioneerd binnen het onderzoekstraject

bron: eigen verwerkingINLE

IDIN

G

Inleiding

Om het onderzoek te begrijpen, dient de context waarin de onderzoeksstage plaatsvond scherp te worden gesteld. In het eerste boek werd de opdracht afgebakend en de methodiek toegelicht. In dit boek wordt er dieper ingegaan op het projecten onderzoeksgebied. Hiervoor wordt er gesteund op volgend materiaal:▪ voorgaand onderzoek binnen de samenwerking Antwerpen-Paramaribo▪ literatuur, studies en planningscontext over het onderzoeksgebied (zie bijlage)▪ bilateraal overleg (zie boek 6): - gesprekken met publieke partners - gesprekken met private partners - gesprekken met deskundigen

11

▪ terreinverkenningen en veldonderzoek▪ eigen interpretaties op basis van veldonderzoek, overleg en literatuur▪ analyse met behulp van het Geografisch InformatieSysteem (zie boek 7, voor een beschrij-

ving van het proces van het GIS-onderzoek)

Omwille van de korte onderzoekstijd, maar vooral omwille van de reeds uitvoerige literatuur-studie die gebeurde naar aanleiding van het onderzoek in 2006, werd er getracht om maximaal te steunen op het eerder opgeleverde literatuuronderzoek binnen de samenwerking. Ook werd gesteund op de directe onderzoeksomgeving en relevante studies die een aanknoping vormen met het onderzoek. Zo wenst dit onderzoek maximaal te kunnen focussen op nieuwe materie.

De analyse werd gevoerd aan de hand van de definitie van de stad in vijf lagen. De eigen ter-reinverkenningen en analyse-oefeningen naar deze vijf lagen waren noodzakelijk om grip te krijgen op de Binnenstad. Het onderzoek werd ondersteund door gebruik te maken van het Geografisch Informatie Systeem (GIS). De analyse zelf is veel breder dan de GIS-analyse, dus niet elk onderdeel werd onderbouwd door het GIS-onderzoek. Waar ze wel werd onderbouwd, worden de resultaten van het GIS-onderzoek besproken.

Uit deze analyse blijkt dat drie van de vijf lagen onderhevig zijn aan tal van problemen die van invloed zijn op de huidige werking van de Binnenstad. Deze problemen komen samen met de de vele kwaliteiten uitgebreid aan bod. Vervolgens wordt er ook een lezing gedaan van welke grotere externe krachten en invloeden inwerken op de Binnenstad. Er worden twee grote ten-denzen gedetecteerd.

Gelukkig zijn er in de Binnenstad ook nog heel wat positieve geluiden. Als afronding van dit boek worden de aanwezige dynamieken in de Binnenstad besproken en geannalyseerd.

De verschillende analyses zullen straks voedend werken voor enerzijds de ontwikkelingsstrategie (boek 3) en anderzijds vormen ze de basis voor het opstellen van een visie (boek 4) en om deze uit te werken tot op het niveau van verschillende programma’s en projecten (boek 5).

foto 1.1 | Veersteiger Waterkant

HOOFDSTUK 1

BESCHRIJVING VAN HET ONDERZOEKSGEBIED

14

1 BE

SCH

RIJV

ING

VA

N H

ET O

ND

ERZ

OEK

SGEB

IED

INLEIDING Het onderzoek richt zich op drie schaalni-veaus: Groot-Paramaribo, de Binnenstad en haar deelgebieden. Bij aanvang werden er een aantal schaalniveaus vastgelegd in de projectdefinitie, maar die zijn in de loop van het onderzoek licht gewijzigd. In het begin was er sprake van vier schaalniveaus: Groot-Paramaribo, de Binnenstad, de rivieroever en de Waterkant. Tijdens het onderzoek ver-anderde de focus van de Waterkant naar de Binnenstad. De rivieroever werd, net als de Waterkant niet als aparte schaal mee opge-nomen, omdat ze beiden mee vervat zitten in het gebied Binnenstad. Bovendien kon er voor de rivieroever voldoende gesteund worden op het onderzoek uit 2006 (Adams & Kooyman, 2007). Wel is er steeds rekening gehouden met deze specifieke structuur van de rivieroever als overgangszone tussen stad en rivier en blijven de uitgangspunten van het voorgaand onderzoek actueel.

Het onderzoeksgebied omvat enerzijds het studiegebied en anderzijds het projectge-bied. Er wordt een duidelijk onderscheid gemaakt tussen beiden: het projectgebied Binnenstad is het gebied waar de ingrepen zullen plaatsvinden, het studiegebied van Groot-Paramaribo is veel ruimer en dient als kader voor het projectgebied. Het omvat de hele invloedsfeer waar de ingrepen merk-baar zullen zijn.

15STUDIEGEBIED, GROOT-PARAMARIBO

Het ruimere studiegebied betreft de hele werking en het ruimtelijk functioneren van het grootstedelijk gebied Groot-Paramaribo. Voor de afbakening wordt de bestuurlijke indeling van Suriname gevolgd, namelijk die van de districten en ressorten. De grens van de stad als district is eigenlijk achterhaald, want ruimtelijk en functioneel is de stad veel ruimer, een gevolg van een sterk sub-urbanisatieproces. Oorzaken hiervan zijn

0 1 2 3 4 km

PARAMARIBO

kaart 1.1 | Studiegebied Groot-Paramaribo met aanduiding projectgebied Binnenstad

bron:: stratenplan GISsat + eigen verwerking

16 de afwezigheid van hoogbouw, de relatief grote kavels en de overheersende bouwstijl in vrijstaande woningen. (Adams, Heirman, Kooyman & Stuyck, 2007: 45)

Volgens de bestuurlijke indeling is Parama-ribo één van de tien districten van Suriname. Het district heeft een oppervlakte van 183 km2. Bij de volkstelling in 2004 had de stad 242 946 inwoners. Qua oppervlakte is het daarmee het kleinste district van Suriname, maar qua inwoners het meest bevolkte. On-geveer de helft van de Surinaamse bevolking woont in Paramaribo.

Het district Paramaribo is verdeeld in twaalf ressorten (vergelijkbaar met wijken): Beek-huizen, Blauwgrond, Centrum, Flora, La-tour, Livorno, Munder, Pontbuiten, Rainville, Tammenga, Weg naar Zee en Welgelegen.

Paramaribo is de hoofdstad van Suriname en neemt op vlak van werkgelegenheid, econo-mie en bestuur een grote taak op zich. Ruim-telijk kent Paramaribo een grotere expansie dan andere districten. Door de verstedelij-king ontstaan er veel spanningsvelden bin-nen de stad. (Adams, Heirman, Kooyman & Stuyck, 2007: 83)

1 BE

SCH

RIJV

ING

VA

N H

ET O

ND

ERZ

OEK

SGEB

IED

kaart 1.2 | Projectgebied Binnenstad

bron: eigen bewerking (luchtfoto GLIS)

17PROJECTGEBIED, DE BINNENSTAD VAN PARAMARIBO EN HAAR DEEL-

GEBIEDEN

De Binnenstad van Paramaribo vormt, als projectgebied, de focus van het onderzoek. Het gebied dat werd afgebakend vormt een ruimtelijk samenhangend geheel. De afba-kening is gebaseerd op het onderzoek van Adams en Kooyman (2007).

De Binnenstad (kaart 1.2) heeft volgende grenzen van zuid naar noord: de Nieuwe Haven, de Zwartenhovenbrugstraat richting het noorden, de Van Sommelsdijcksekreek (terug richting de Surinamerivier), de Grote Combéweg, de Mahonielaan en de Surina-merivier. Het projectgebied is volgens de be-stuurlijke indeling in twee ressorten gelegen: Centrum en Rainville.

Zoals verder zal blijken, kan de Binnenstad verder onderverdeeld worden in een aantal deelgebieden, waaronder een historisch cen-trum, een winkelgebied, een uitgaanscen-trum, enkele woongebieden en de rivieroe-ver met als belangrijkste plek (historisch én toeristisch) de Waterkant.

foto 2.1 | Luchtfoto van Paramaribo 2003-2006

HOOFDSTUK 2

LEZING VAN DE BINNENSTAD

bron: Dikland, Koenraadt

20 INLEIDING In dit hoofdstuk wordt er een lezing gemaakt van de Binnenstad. Het doel is grip te krijgen op het gebied. Daarbij was de analyse van de Binnenstad geen doel op zich. De onder-zoeksdaden maken deel uit van een iteratief proces, waarbij telkens de nodige informatie gezocht werd in functie van de visie.

Voor de lezing van de Binnenstad wordt ge-bruik gemaakt van vijf componenten die de auteurs Heeling, Meyer & Westrik (2002: 18-20) onderscheiden in de opbouw van een ste-delijk weefsel. Binnen het onderzoek wordt het beschouwd als een adequaat model om morfologische structuren te onderzoeken. de vijf componenten zijn: grondgebied, stads-plattegrond, openbare ruimte, bebouwing en het gebruik. De auteurs beschouwen de laag ‘stadsplattegrond’ als de belangrijkste laag van het stedenbouwkundig ontwerp. Ze vergelijken deze laag met “een partituur waarin de belangrijkste stedenbouwkundige compositorische kenmerken werden vastge-legd. Het uiteindelijke gebruik en het stads-beeld hangen af van de verschillende spelers en krachten die in het spel zijn.”

Vertrekkend vanuit deze theorie, kunnen we stellen dat steden vergelijkbaar zijn door de opbouw van dezelfde vijf componenten, maar dat het verschil in onderlinge relatie van deze lagen en de uiteindelijke invulling ervan elke stad op zich verschillend en uniek 2

LEZ

ING

VA

N D

E BI

NN

ENST

AD

21maakt. Ook Paramaribo heeft met deze vijf lagen haar eigen specifieke samenstelling ge-maakt. Binnen deze configuratie vormt de Binnenstad historisch gezien het hart van de stad (Adams & Kooyman, 2007: 105-112).

figuur 2.1 | Lagen van de stad

bron: Heeling, et al., 2004: 19

gebruik

bebouwing

openbare ruimte

stadsplattegrond

grondgebied

22 GRONDGEBIED De laag van het grondgebied wordt in de Binnenstad sterk bepaald door het oor-spronkelijke landschap en heeft zeker haar stempel gedrukt op de huidige structuur van de stadsplattegrond. We onderscheiden elementen die door het ‘natuurlijke’ land-schap werden aangereikt en structuren en patronen van het in cultuur gebrachte land-schap. Het grondgebied moest geschikt ge-maakt worden voor gebruik ten behoeve van huisvesting en andere menselijke activiteiten (Heeling, et al., 2002: 18, 116). Tot die eerste categorie behoren de moerasgronden en de schelpenritsen; de ontwatering van de Bin-nenstad door middel van kreken en grachten maakt deel uit van het in cultuur gebrachte landschap. De combinatie van deze twee heeft gezorgd voor een planmatige organi-satie van de ruimte, die nog steeds de basis vormt voor de huidige stadsplattegrond.

Schelpenritsen

De schelpenritsen waren hoger gelegen heuvels in het moerassige gebied. Deze structuur wordt gevormd door de loop van langgerekte schelpenritsformaties in weste-lijke richting, opgeworpen door de zee. De schelpenritsen staan haaks op de Suriname-rivier en vormen de hoofdrichtingen voor de opbouw van de Binnenstad. De structuur van schelpenritsen ligt aan de basis van de 2

LEZ

ING

VA

N D

E BI

NN

ENST

AD

23stadsplattegrond. Ze vormden een ideale ondergrond voor woonhuizen en wegen. De Henck Arronstraat (vroeger Gravenstraat) is een voorbeeld van dergelijke schelpenrits. Het is de oudste straat van Paramaribo en ze werd destijds gebruikt als soldatenpad van Fort Zeelandia naar Kwatta (Adams & Kooyman, 2007: 20). De richting ervan be-paalde het verloop van de evenwijdig daar-aan aangelegde hoofdstraten van de oude stad: de Heerenstraat, de Keizerstraat en de Wagenwegstraat. De verbindingsstraten doorkruisen deze loodrecht. (Bakker & Van Der Klooster, 2009: 82)

foto 2.2 | Henck Arronstraat

bron: Dikland, Koenraadt, 2003-2006

24 Ontwatering van de Binnenstad via kreken en grachten

Om de ontwatering van het moerassig ge-bied tussen de schelpenritsen te organiseren, werden afwateringskanalen gegraven ten be-hoeve van de plantages. Deze kreken vorm-den een optimale afwatering, die gemakkelijk verbreed en verdiept konden worden door kanalisering. De structuur van deze open waterlopen is nog steeds herkenbaar in de stadsplattegrond en loopt in west-oostelijke richting, rechtsreeks afwaterend naar de Su-rinamerivier. Ze dienden als hoofdirrigatie-kanalen voor de plantages.

Het beeld van de kreken is heden veranderd ten opzichte van hun oorspronkelijke aanleg. Hoewel de kreken en grachten nog steeds aanwezig zijn in de Binnenstad, zijn ze maar al te vaak overdekt: Drambrandersgracht, Steenbakkersgracht, Picornikreek, Viotte-kreek. Dit levert vaak geen fraai beeld op: ze zijn in hun huidige toestand onaantrekkelijk en op de zeldzame plaatsen waar de kreken niet overdekt zijn, fungeren ze als een open riool. De inbuizing van de waterlopen heeft zware gevolgen voor de waterhuishouding van de Binnenstad. De sterke aantasting van het watersysteem laat zich dan ook duidelijk merken in de regelmatige overstromingen die de Binnenstad teisteren. Het is soms nog heel zichtbaar waar de vroegere grachten

en kreken liepen in de Binnenstad. Zo ver-raad het kronkelende verloop van het Neu-manpad doorheen de bouwblokken in het winkelgebied de vroegere aanwezigheid van de Picornikreek die hier stroomde richting Knuffelsgracht.

Eén enkele kreek valt als structuur hard op in de Binnenstad: de Van Sommelsdij-cksekreek. Deze kreek is de oudste van de stad en werd in de 17e eeuw gekanaliseerd in opdracht van gouverneur Van Sommels-dijck. De kreek ligt grotendeels nog open en vormt, net zoals vroeger, nog steeds één van de belangrijkste afwateringskanalen van de Binnenstad.

2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

25

kaart 2.1| Grondgebied - ontwatering via kreken

1

Kreken en grachten1 Van Sommelsdijcksekreek2 Knuffelsgracht3 Viottekreek4 Picornikreek5 Steenbakkersgracht6 Dambrandersgracht

bron: eigen verwerking

2

3

4

5

6

foto 2.3 | Van Sommelsdijcksekreek ter hoogte van de Van Rooseveltkade en Palmentuin

26 De eerste nederzetting

De bodem langs de rivieroever ten zuiden van Fort Zeelandia is zandig en tamelijk hard en dus geschikt als bouwgrond voor de eerste nederzetting. Fort Zeelandia vormde in de 17e eeuw de oorsprong van het huidige historisch centrum (PHI Architecture, 2005: 11).

Het fort ligt op een puntig stuk land die uit-steekt in de Surinamerivier. Deze ligging was ideaal voor verdedigingswerk en diende ter bescherming voor de achterliggende stad. Later werden nog andere forten en verdedi-gingswerken langs de Surinamerivier bijge-bouwd, waaronder Fort Nieuw Amsterdam.

Fort Zeelandia kan beschouwd worden als de eerste kiem in de wording van de stad Pa-ramaribo. Van hieruit is het stedelijk weefsel steeds verder gegroeid tot in haar huidige vorm. Door het fort te erkennen als begin-punt van de stad Paramaribo, heeft deze plek een unieke waarde waarover gewaakt moet worden, zodat ze niet wordt aangetast en zo goed mogelijk behouden blijft. Fort Zeelan-dia is namelijk de drager van de identiteit en verantwoording van het bestaan van de Bin-nenstad.

foto 2.4 | Fort Zeelandia

2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

27

Basic Elements of Paramaribo's Urban Design

Environmental Conditions:1. River

2. Channels and Flooding Areas.

Colonial Land Use and Parceling 3. The Drainage System for Plantations land Parceling

4. The Fort and Village – The Origin of Traditional Center

1

2

2

3.

4.

fi guur 2.2 | Grondgebied - eerste nederzetting, Fort Zeelandia

bron: PHI ARCHITECTURE., 2005: 11

28 STADSPLATTEGROND Het geheel van straten, gebouwen en open ruimten vormt een stadsplattegrond die ontstaan is doorheen verschillende periodes en als een figuur kan worden weergegeven. Deze vorm is bij elke stad anders. In Para-maribo is dit een sterke gridstructuur die haaks staat op de Surinamerivier.

De stadsplattegrond van Paramaribo is ont-staan door de verschillende stadsuitbreidin-gen. De hoge schelpenritsen en afwatering via kreken en grachten hebben hier een belangrijke rol gespeeld. De hoofdstraten werden vanaf de rivieroever op de hoger gelegen schelpenritsen in een schaakbord-patroon aangelegd. De stadsplattegrond van de Binnenstad vertelt veel over het ontstaan van de stad. Er zijn drie verschillende patro-nen merkbaar: het historisch centrum, het rasterpatroon en de kwartslag.

2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

foto 2.5 | Historisch centrum


29Historisch centrum

Het historisch centrum heeft een specifieke morfologie. Het is een structuur van straten en pleinen die vertrekt vanuit Fort Zeelan-dia. Twee straten, de Henck Arronstraat (voorheen gekend als de Gravenstraat) en de Keizerstraat, volgen het verloop van de schelpenritsen en vormen de basis van het dambordpatroon van Paramaribo. De zone tussen de Henck Arronstraat, de Keizer-straat, de Watermolenstraat en de Suriname-rivier toont een losse en organische structuur

met smalle straatprofielen in het historisch centrum. Het gaat om de Kromme Elle-boogstraat, de Krabbesteeg en de Mr. Dr. J.C. de Mirandastraat (voorheen gekend als de Oranjestraat). Deze straten richten zich op de rivier, zijn relatief smal en dichtbe-bouwd. Vermoedelijk lag hier de eerste over-slagplaats met haven en steigers. In tegen-stelling tot de latere uitbreidingsgebieden, is dit voormalige havenkwartier vermoedelijk nog niet door landmeters ingemeten en ver-kaveld, maar organisch gegroeid. (Bakker & Van Der Klooster, 2009: 82)

kaart 2.2 | Stadsplattegrond - historisch centrum


1

Historisch centrum1 Henck Arronstraat2 Keizerstraat3 Watermolenstraat4 Kromme Elleboogstraat5 Krabbesteeg6 Mr. Dr. J.C. de Mirandastraat

2

3 4

6

5

30 Stadsuitbreidingen in rasterpatroon

De verschillende stadsuitbreidingen zijn ge-ent op de schelpenritsen naar het westen en zijn tot vandaag nog goed merkbaar in de Binnenstad. Zo zijn de Keizerstraat en de Henck Arronstraat (historisch centrum) bei-den langgerekte straten die loodrecht staan op de Surinamerivier. Overige delen van de Binnenstad vormen een rasterpatroon waar de rest van de stad op georiënteerd is. Deze stadsuitbreidingen zijn met hun strakke grid van straten en pleinen planmatig van opzet en verschillen duidelijk met de organische structuur van het historisch centrum.

2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

foto 2.6 | Henck Arronstraat (links), Keizerstraat (midden)


31


kaart 2.3 | Stadsplattegrond - stadsuitbreidingen

Stadsuitbreidingen in raster1 Henck Arronstraat2 Keizerstraat

1

2

32

foto 2.7 | De kwartslag


2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

33


kaart 2.4 | Stadsplattegrond - de kwartslag

De kwartslag1 Heiligenweg-Knuffelsgracht2 Jodenbreestraat3 Steenbakkerijstraat4 Domineestraat5 Maagdenstraat

1

23

45

Uitzondering op de stadsuitbreidingen: de kwartslag

Er is één stadsuitbreiding die afwijkt van het grid. Dit gebied heeft zich loodrecht geori-enteerd op de rivier. De gronden van de Kei-zerstraat tot aan de Steenbakkersgracht wer-den anno 1750 uitgegeven. De exacte reden voor deze verdraaiing is niet duidelijk.

Waarschijnlijk is dit gedraaid grid ontstaan omwille van optimale afwatering naar de Surinamerivier of omwille van het bekomen van een optimale winddoorstroming voor af-koeling. Een andere mogelijkheid is dat het grid de bocht van de Surinamerivier volgt. Dit gebied wordt binnen dit onderzoek ‘de kwartslag’ genoemd, omdat het 45 graden gedraaid is ten opzichte van het gangbare grid (noordwest-zuidwest) in Paramaribo. In de kwartslag lopen de straten diagonaal met het stadspatroon.

34 OPENBARE RUIMTE De openbare ruimte vormt de derde com-ponent in de opbouw van het stedelijk weef-sel. Deze laag geeft meer informatie over het uitzicht, het ontwerp en de materialisatie van het openbaar gebied (Heeling et al., 2002: 20). De openbare ruimte van de Binnenstad van Paramaribo wordt besproken aan de hand van volgende onderdelen:▪ het netwerk van openbare ruimten: plei-

nen en straten▪ de groenstructuur: straatbomen, parken

en groengebieden, privaat groen▪ inrichting van de openbare ruimte▪ zichtassen▪ privatisering van het openbaar domein

2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

1 Openbare ruimten zijn een fundamenteel onderdeel van iedere stad, ongeacht haar omvang of specifieke kenmerken [...] In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, zijn ze geen overblijfsel, geen leegte die achterblijft tussen de gebouwen, zonder eigenwaarde of functie; ze zijn integendeel de bron van stedelijkheid, wat de stad samenhoudt en betekenis geeft [...] Een geheel van huizen vormt dus enkel een stad wan-neer de open ruimte ertussen de publieke functies vervul-len. Dat is hun ware betekenis en functie. En daarom zijn ze noodzakelijk. Want zonder publieke ruimte is er geen stad. (Technum, 2002: 23-25)

35Netwerk van openbare ruimten in de Binnenstad

De openbare ruimte1 in de Binnenstad wordt gevormd door haar onderdelen, namelijk het netwerk van straten en pleinen.

1 PleinenIn het netwerk van de openbare ruimte in de Binnenstad zijn een aantal pleinen te her-kennen. Het is opvallend dat er redelijk veel pleinen in de Binnenstad voorkomen, maar dat ze zelden of nooit functioneren als plein. Ze schakelen zich niet in in het netwerk van de openbare ruimten.

In het algemeen zijn de pleinen niet meer dan drukke verkeersruimten waar minimaal aandacht wordt besteed aan de zwakke weg-gebruiker. Er wordt bijna niets voorzien om enige vorm van verblijven op een plein aan te moedigen. Als er zitbanken aanwezig zijn, zijn die ofwel in slechte staat ofwel zijn ze pal in de te hete zon gelegen en nodigen ze helemaal niet uit om even uit te rusten of te verpozen.

kaart 2.5 | Openbare ruimte - pleinen in de Binnenstad


1 Pleinen1 Heiligenweg-Knuffelsgracht2 Kerkplein3 Onafhankelijkheidspein4 Plein van de Revolutie5 Sivaplein6 Spanhoek7 Plein van ‘t Vat

2

3

4

56

7

36 Kenmerkend aan bijna alle pleinen in de Binnenstad is de aanwezigheid van één of meerdere standbeelden. Dit geeft aan dat er veel, of in eerste instantie, aandacht wordt besteed aan het ceremoniële karakter in plaats van de gebruiksfunctie van een plein. Voor een volledig overzicht en bespreking van de pleinen in de Binnenstad wordt ver-wezen naar bijlage .

2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

foto 2.9 | Plein van ‘t Vat, Kleine Dwarsstraat

foto 2.10 | Sivaplein, zitbanken en eettafel

foto 2.8 | Spanhoek

38 2 StratenHet geheel van straten in de Binnenstad vormt geen leesbaar systeem. Dit komt onder andere door de overmacht van autoverkeer, het gebrek aan onderscheid in hiërarchie van de wegen, de talrijke éénrichtingsstraten en de vele kruisende bewegingen op de kruis-punten.

Zoals in heel wat steden wordt de open-bare ruimte in de Binnenstad sterk opgeëist door het gemotoriseerd verkeer. Deze claim zorgt voor een verschraling van de beteke-nis van het publiek domein in de Binnenstad. Dit uit zich in identiteitsloze ruimtes waar doorgaand gemotoriseerd verkeer in elke straat primeert. De openbare ruimte wordt op maat van de auto ingericht en er wordt weinig rekening gehouden met voetgangers of fietsers. Dit heeft als gevolg dat er breed gedimensioneerde rijwegen en slechts smalle voetpaden voorkomen. Bij de aanleg lijkt er maximaal gezocht te zijn naar ruimte voor het stallen van wagens. Parkeren gebeurt bovendien ook buiten de geplande voorzie-ningen: op stoepen, in bermen en op onbe-bouwde percelen. Daar waar absoluut niet geparkeerd mag worden, verschijnen hoge borduren of een batterij aan paaltjes en an-dere obstakels.

Het gebrek aan hiërarchie draagt daarnaast bij tot een moeilijk leesbaar netwerk. Hiërar-chie in het netwerk van straten is enkel af te lezen aan de hand van de hoeveelheden verkeersstromen. Zowat alle assen, straten en pleinen worden ingeschakeld ten dienste van het doorgaand verkeer. In Paramaribo bestaat er geen categorisering of een hiërar-chie van wegen. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen doorgaand of bestemmings-verkeer. Daarbovenop moet al het verkeer van Suriname, dat van noord naar zuid en omgekeerd gaat, doorheen het centrum. Zelfs als men niet in de stad moet zijn, is men altijd verplicht om door Paramaribo te rijden. Ook de omliggende woonwijken zijn, op vlak van voorzieningen, enorm afhanke-lijk van de Binnenstad wat extra verkeers-stromen met zich meebrengt.

Het huidige wegennet kent dus een groot knelpunt in de Binnenstad. De invalswegen en de straten met het meeste verkeer in de Binnenstad zijn: Henck Arronstraat, Zwar-tenhovenbrugstraat, Waterkant en Cornelis Jongbawstraat. De Dr. Sophie Redmond-straat is een straat die wel een voldoende breed straatprofiel heeft om veel verkeer toe te laten, maar deze wordt bijna niet gebruikt, is onderbenut en eindigt op een rond punt als dood einde ter hoogte van het Acade-misch Ziekenhuis Paramaribo.2

LEZ

ING

VA

N D

E BI

NN

ENST

AD

39

kaart 2.6 | Openbare ruimte - straten in de Binnenstad


foto 2.11 | Zwartenhovenbrugstraat

Straten1 Henck Arronstraat2 Zwartenhovenbrugstraat3 Waterkant4 Cornelis Jongbawstraat5 Dr. Sophie Redmondstraat

1

2 3

4

5

40

kaart 2.7 | Openbare ruimte - éénrichtingsstraten in de Binnenstad


De eenrichtingsstraten situeren zich voorna-melijk op de grote invalswegen naar de Bin-nenstad, in het historisch centrum en in het winkelgebied. Het systeem heeft haar voor-delen, namelijk een garantie op betere door-stroming van het verkeer. In het historisch centrum is het systeem van éénrichtingsver-keer heel onduidelijk en niet optimaal door de vele kruisende bewegingen.

In de Binnenstad zijn er geen fietspaden te bespeuren, in heel Paramaribo komen er maar enkele voor. Hierdoor is het heel onveilig om door de Binnenstad te fietsen. Fietsers worden verplicht zich mee op de rijweg te begeven tussen het gemotoriseerd verkeer, zonder markeringen.

Voor een volledig overzicht en bespreking van de straten in de Binnenstad wordt ver-wezen naar bijlage .

2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

foto 2.12 | Domineestraat, éénrichtingsstraat

éénrichtingsstraten

42 1 StraatbomenIn de koloniale periode werd langs vele hoofdwegen in het stadscentrum straatbe-planting toegepast. Eerst werden daartoe vooral oranjebomen gebruikt, later ook ma-honie- en palmbomen. De bomen leverden een belangrijke bijdrage aan de ruimtelijke kwaliteit van het openbare gebied in het cen-trum. Paramaribo was toen gekend als een groene stad. Het grootste deel van de bo-men is in de loop der jaren echter verwijderd en dit heeft zijn weerslag gehad op het stads-gezicht. De verkoelende functie (schaduw) die deze bomen had, is nu ook verdwenen. (Adams & Kooyman, 2007: 131) Hierdoor worden grote ruimten blootgesteld aan de zon en de temperaturen zijn het hele jaar door heel hoog (tussen 24 en 36 graden Cel-sius). (Adams & Kooyman, et al., 2007: 11)

In de Binnenstad zijn nog wel in een aan-tal straten restanten van merkbaar van een mooie laanbeplanting, bv. Heerenstraat, Wagenwegstraat, Mahonielaan en Domi-neestraat. Deze enkele straten tonen hoe rijk de Binnenstad vroeger moet geweest zijn aan straatbomen. Op de historische foto’s (foto 2.14, 2.17, 2.20 en 2.22) is goed te zien hoe ze het straatbeeld domineerden. De bo-men hingen met de kruin over de straat, wat het effect gaf van een overdekte laan. Dit gaf een bijzonder perspectief en veranderde visueel de schaal van de straat.2

LEZ

ING

VA

N D

E BI

NN

ENST

AD

Groenstructuur

De Binnenstad van Paramaribo heeft dui-delijk een groot gebrek aan openbaar groen. Hiertegenover staat de opvallend grote hoe-veelheid aan particulier groen in de binnen-gebieden. (Adams & Kooyman, 2007: 31)

De groene hoofdstructuur van de Binnen-stad wordt gevormd door straatbomen, par-ken en groengebieden (Palmentuin, groene oever van de Surinamerivier, Van Sommels-dijcksekreek) en de hoeveelheid privaat groen.

43


In de Domineestraat staan nog enkele Ma-honiebomen als relict van de vroegere rijke beplanting in de Binnenstad. Deze geven veel schaduw. Rond de bomen zijn dan ook steeds mensen te vinden die er even uitrus-ten op geïmproviseerd meubilair. De bomen zelf staan hebben het moeilijk door de druk van het gemotoriseerd verkeer en de inrich-ting van het openbaar domein. Hun wortels puilen uit de veel te kleine boomvakken.

kaart 2.8 | Openbare ruimte - groenstructuur, straatbomen in de Binnenstad

foto 2.13 | Domineestraat, boomwortels Mahonieboom

Straten met bomen1 Heerenstraat2 Wagenwegstraat3 Mahonielaan4 Domineestraat5 Jodenbreestraat6 Waterkant

12

3

4

5 6

44

2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

foto 2.16 | Heerenstraat, 2008foto 2.15 | Heerenstraat, 2008

foto 2.14 | Heerenstraat richting Kerkplein, ca. 1915 bron: Curiel, 2007: foto 59

45

foto 2.17 | Wagenwegstraat, links begraafplaats ‘Nieuwe Oranjetuin, ca. 1930 bron: Curiel, 2007: foto 38

foto 2.19 | Wagenwegstraat, richting Oranjetuin, 2008foto 2.18 | Wagenwegstraat, links Oranjetuin, 2008

46

2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

foto 2.20 | Maagdenstraat, ca. 1915 bron: Curiel, 2007: foto 68

foto 2.21 | Maagdenstraat, 2008

47

foto 2.22 | Jodenbreestraat hoek Maagdenstraat, ca. 1920 bron: Curiel, 2007: foto 67

foto 2.23 | Jodenbreestaat, 2008

48

1

2

3

4

5

6

Parken en groengebieden1 Waterkant - Fort2 Palmentuin3 Cultuurtuin4 Oranjetuin begraafplaats5 Kerkplein6 Van Sommelsdijcksekreek

2 Parken en groengebiedenIn de Binnenstad zelf treffen we een groot groengebied aan dat gevormd wordt door een deel van de rivieroever, de omgeving van Fort Zeelandia, de Palmentuin en het Onaf-hankelijkheidsplein. Grenzend aan de Bin-nenstad vormt het geheel van de Oranjetuin en de Cultuurtuin een groot groengebied.

2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D


kaart 2.9 | Openbare ruimte - groenstructuur, parkgebieden in de Binnenstad

49

foto 2.25 | Onafhankelijkheidsplein (links), Fort Zeelandia (onder midden) en Palmentuin en (boven midden)


foto 2.26 | Onafhankelijkheidsplein, standbeeld Jopie Pengelfoto 2.24 | Omgeving Fort Zeelandia

50

kaart 2.10 | Openbare ruimte – Rivieroever

bron: eigen verwerking (luchtfoto GLIS)

1

23

4

5

6

RivieroeverDe rivieroever is een brede strook, gele-gen ten noorden van de Nieuwe Haven en tussen de Surinamerivier en de verkeersas langsheen de oever. Hiermee worden de Zwartenhovenbrugstraat, Saramaccastraat, Waterkant, Kleine Waterstraat, Cornelis Jog-bawstraat en de Anton Dragtenweg bedoeld. De rivieroever heeft over haar gehele lengte een diverse aanblik en verscheiden invulling. Daarom kan de rivieroever in zes sequenties worden onderverdeeld (nummering verwijst naar kaart 2.10):

▪ Kleine Waterstraat – C. Jongbawstraat (1)▪ Waag – Fort (2)▪ Veer (3)▪ Markt (4)▪ Saramaccastraat (5)▪ Nieuwe Haven (6)

Slechts op twee plaatsen is de rivieroever in de Binnenstad nog toegankelijk en is er een groene aanblik: tussen het Waaggebouw en het fort en aan het Veer. Deze gebieden wor-den gekenmerkt doordat ze in het historisch centrum gelegen zijn (afbakening op de kaart met stippellijn). (Adams & Kooyman, 2007: 117)

2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

51In het deelgebied Kleine Waterstraat – C. Jongbawstraat is er geen enkele toegang meer mogelijk tot de rivieroever. Deze zone is volgebouwd met hotels en bedrijven. Ook de deelgebieden Saramacastraat en Nieuwe Haven hebben het volledig contact met de rivier verloren. (Adams & Kooyman, 2007: 115, 119)

foto 2.27 | Rivieroever ter hoogte van C. Jongbawstraat, Hotel Torarica

foto 2.28 | Rivieroever ter hoogte van Veer en Markt, Vreedzaammarkt en Casino links, Veer midden

foto 2.29 | Rivieroever ter hoogte van Waterkant en Fort, Waaggebouw links, Ministerie van Financiën midden (toren)

De deelgebieden Markt, Veer en Waag-Fort vormen samen de Waterkant. Ondanks het grote belang van dit gebied als publieke contactzone van de (Binnen)stad met haar rivier, staat het onder sterke druk van de toenemende privatiseringsgolf langs de Su-rinamerivier.

52 Waag – FortDit gebied is eigenlijk een langgerekt park langsheen de Surinamerivier, vanaf Fort Zeelandia tot aan het Waaggebouw. Het fort en haar omgeving vormen een verbreding van de oever, wat zich manifesteert in een klein park met historische losstaande gebou-wen in een groene omgeving.

VeerDe vele steigers aan de oever leggen nog duidelijk de link met de Surinamerivier. De oude veerverbinding werd in 2000 overbo-dig gemaakt door de komst van de Wijden-boschbrug over de Surinamerivier. (Adams & Kooyman, 2007: 28) Deze veerverbinding bestaat nog steeds en de ruimte rond de veerverbinding vormt nog een open ruimte.

foto 2.30 | Waterkant, Waag (rechts) foto 2.32 | Veer

foto 2.31 | Veer

2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

53PalmentuinDe Palmentuin maakte lange tijd deel uit van de tuin van het Presidentieel Paleis en werd in het begin van de twintigste eeuw openge-steld voor het publiek. De Palmentuin neemt de rol op als stadspark. De hoofdingang be-vindt zich langs de kleine Waterstraat en het park wordt vooral bezocht door toeristen en gebruikt voor evenementen. Het gaat deels gebukt onder een slechte naam omdat het gekend staat voor de grote aanwezigheid van zwervers.

Heel wat van de koningspalmen, die het beeld van de Palmentuin bepalen, verkeren in slechte staat. Daarom werd er een project opgestart voor de renovatie van het park.

CultuurtuinDe Cultuurtuin is te bereiken via de Letitia Vriesdenlaan (voorheen gekend als de Cul-tuurtuinlaan). Langsheen deze laan bevin-den zich overheidsdiensten (o.a. het Ministe-rie van Landbouw, Veeteelt en Visserij), een zorginstituut, het Kamperveenstadion, vele sportvelden en de zoo.Het is het enige groengebied van dergelijke omvang in de stad (circa 30 hectare). Het ge-bied bestaat gedeeltelijk uit een voormalige botanische tuin. Dit park, met een grote na-tuur- en cultuurhistorische waarde, kreeg de status van ‘nationaal park’. De Cultuurtuin herbergt een uitzonderlijke collectie (ruim 300 soorten) inheemse en uitheemse bomen en struiken, waarvan sommige exempla-ren meer dan 100 jaar oud zijn. De tuin is een habitat voor ruim vijftig vogelsoorten. (Adams & Kooyman, 2007: 131)

foto 2.33 | Palmentuin foto 2.34 | Letitia Vriesdenlaan (vroegere Cultuurtuinlaan)

54 De meer noordelijk gelegen sportvelden en trimbaan in de Cultuurtuin zijn erg populair bij de Surinaamse bevolking.

De Zoo is al een tijd erg in verval en maakt in het algemeen een verlaten indruk. Recente inspanningen, zoals de bouw van een nieuw Kwatta-eiland, tonen een kentering.

Oranjetuin begraafplaatsDe Oranjetuin is een begraafplaats uit het midden van de 18e eeuw. De graven liggen hier verscholen tussen het hoge gras en het gebied is volledig afgesloten met een hoge rode bakstenen muur.

foto 2.36 | Cultuurtuin, Kamperveenstadion

foto 2.35 | Cultuurtuin, Zoo


foto 2.37 | Oranjetuin

2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

55KerkpleinHet Kerkplein is een groene ruimte in het midden van een enorm verkeersplein. Pal-men vormen de meest opvallende opgaande groenelementen.

Van SommelsdijcksekreekDeze blauwe ader is in haar huidige toestand niet meer dan een open riool. Deze kreek bezit veel potenties want ze loopt langs de grote groengebieden in de Binnenstad: de Cultuurtuin in het noorden en de Palmen-tuin met de omgeving van Fort Zeelandia in het zuiden. De Van Sommelsdijcksekreek is enkel toegankelijk vanaf de brug ter hoogte van de Kleine Waterstraat en de Van Roose-veltkade. De Van Rooseveltkade vormt de enige toegankelijke verbinding. Verder is het grootste deel van de oevers ontoegankelijk en loopt de kreek langs achtertuinen en/of gebouwen die bijna tot in de kreek zijn ge-bouwd.

foto 2.40 | Van Sommelsdijcksekreek t.h.v. ‘s Lands Hospitaalfoto 2.39 | Kerkplein, 2008

bron: Curiel, 2007: foto 61

foto 2.38 | Kerkplein, Hervormde kerk, ca. 1920

56 3 Privaat groen en erfbeplantingDe Binnenstad wordt door de afwezigheid van straatbomen en het gebrek aan kwali-teitsvolle parkgebieden niet echt als groen ervaren. Wat opvalt, is dat de meeste groen-gebieden zich bevinden achter de aaneenge-sloten bebouwing, namelijk in de binnenge-bieden, tuinen en erfbeplanting.

“Dit privaat groen wordt aan het oog ont-trokken door de gebouwen die ervoor staan. Indien men echter een rondvlucht boven Paramaribo maakt, ziet men de grote hoe-veelheid groen die nog in de binnenstad aanwezig is”. (Adams, Heirman, Kooyman & Stuyck, 2007: 33)

foto 2.41 | Henck Arronstraat en Grote Combéweg,, ‘s Lands Hopsitaal (midden), Surinaamse Bank (rechtsonder)


2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

58 Inrichting van de openbare ruimte

De openbare ruimte en het uitzicht van de Binnenstad worden sterk bepaald door het profiel en het materiaalgebruik dat voor-komt in de straten, op de pleinen en in de parken. Wat tevens opvalt is dat er weinig of geen straten zijn die specifiek ingericht en afgestemd zijn op het hoofdgebruik van de straat.

1 VerhardingDe openbare ruimte in de Binnenstad ver-toont een groot gebrek aan kwaliteit en on-derhoud. Er wordt een verscheidenheid aan materialen gebruikt voor de inrichting van de rijwegen en voetpaden: asfalt, klinkers, tegels...

De voetpaden zijn vrijwel allemaal in slechte staat, wat zich manifesteert in gebroken of verdwenen tegels en verzakkingen. Er moet dikwijls op straat gelopen worden omdat de voetpaden ontbreken of als parkeerruimte gebruikt worden. Dit creëert zeer onveilig situaties.

Bijvoorbeeld de openbare ruimte rondom Fort Zeelandia verkeert in slechte staat: de rijweg in klinkers vertont grote verzakkin-gen en de klinkers worden omhoog geduwd door de wortels van de bomen.

foto 2.42 | Domineestraat, hoek Jodenbreestraat2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

592 VerlichtingIn de Binnenstad zijn er verschillende vor-men en soorten van verlichting in de open-bare ruimte aanwezig. Sommige plaatsen zijn onvoldoende of niet verlicht, waardoor ze als onveilig worden beschouwd.

Accentverlichting wordt maar sporadisch toegepast, zoals bijvoorbeeld de toren van het Ministerie van Financiën. Door deze ori-entatiepunten aan te stralen, is de stad ook ‘s avonds verlicht, leesbaar en veiliger.

3 StraatmeubilairStraatmeubilair is de benaming voor de fa-milie van meubilair die in de Binnenstad ge-bruikt wordt. Een aantal elementen worden onderscheiden:▪ afzetpalen, antiparkeerpalen: deze dienen

om het parkeren te verhinderen, ze be-staan in verschillende vormen o.a. holle afgezaagde buizen en massieve vierkante betonblokken die vaak een struikelblok vormen voor voetgangers.

▪ zitbanken: voornamelijk betonnen zitban-ken, meestal gelegen in de schaduw, maar gek genoeg ook soms in de felle zon. De zitbanken zijn er op sommige plaatsen erg aan toe. Zo bijvoorbeeld in de omgeving van Fort Zeelandia waar de zitbanken he-lemaal verzakt en afgebrokkeld zijn. Dit is nefast voor de uitstraling van het histo-risch centrum, bij uitstek dé toeristische plek in Suriname en Paramaribo.

foto 2.44 | Mr. Dr. J.C. Mirandastraat, afzetpalen foto 2.43 | Spanhoek, verlichtingsarmatuur

60 ▪ vuilbakken: onvoldoende aanwezig in het straatbeeld, waardoor vuil grotendeels op straat wordt gegooid.

▪ overige: hekwerk, halte-infrastructuur, te-lefooncellen, postbus, bewegwijzering...

Zonder volledig te kunnen zijn in de opsom-ming van alle meubilair dat in de Binnenstad wordt aangetroffen, kan er wel worden vast-gesteld dat het straatmeubilair in Paramaribo moeilijk een familie kan worden genoemd. Alle elementen bestaan uit verschillende ma-terialen en worden uitgevoerd in een groot aantal kleuren.

foto 2.45 | Wagenwegstraat, afzetpalen en vuilbak foto 2.48 | Onafhankelijkheidsplein, zitank

foto 2.47 | Kerkplein, zitbank

foto 2.46 | Waterkant, zitbank

2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

614 Toegankelijkheid en veiligheidDe toegankelijkheid en veiligheid van de openbare ruimte is in het algemeen zeer laag. De voetpaden zijn vaak gedeeltelijk of helemaal niet beloopbaar door de te smalle ruimten, hoogteverschillen, slechte bestra-ting, geparkeerde voertuigen op voetpaden en pleinen...

In het Winkelgebied bijvoorbeeld, is de toe-gankelijkheid zeer laag, met als gevolg dat dit gebied ontoegankelijk is voor onder an-dere ouders met kinderwagens, bejaarden en mindervaliden.

5 ParkerenIn de Binnenstad is er een zeer grote aan-wezigheid van gemotoriseerd verkeer. Er zijn geen straten waar geen auto kan of mag komen. Voor al deze voertuigen is er onvol-doende parkeerruimte. Daarom worden de voetpaden vaak gebruikt als geïmproviseer-de parkeerplaats, met alle gevolgen van dien. Naast het parkeren op straat zijn er een aan-tal lege percelen in de Binnenstad die dienst doen als parking. Doordat deze parkings zich in het midden van de Binnenstad bevin-den, is er een sterk aanzuigeffect van auto’s. Het ontbreekt de Binnenstad duidelijk aan een degelijk parkeerbeleid.

foto 2.50 | Zwartenhovenbrugstraat, parkeren op het voetpadfoto 2.49 | Zwartenhovenbrugstraat t.h.v ‘Ston Oso’

62 Zichtassen

De beleving en leesbaarheid van een stad of plek wordt bepaald door de aanwezigheid van voldoende zichtassen3 en doorzichten. In Paramaribo zijn nog een aantal zichtassen aanwezig, maar er zijn er ook veel verdwe-nen. Een zichtas kan worden bepaald door-dat er een duidelijke relatie bestaat tussen twee of meerdere gebieden en/of door een opmerkelijke aanwezigheid van een groot of hoog gebouw.

De relatie tussen de stad Paramaribo en haar rivier bestaat nog sterk ter hoogte van het Onafhankelijkheidsplein, Fort Zeelandia en de Waterkant. Hier zijn nog doorzichten naar de rivier merkbaar. Doordat er veel ruimten langsheen de rivieroever zijn volge-bouwd bestaan er naast de Waterkant geen zichtrelaties meer tussen de stad en de rivier. De zone rond de Markt draagt die relatie nog in zich, maar is in haar huidige toestand niet meer aanwezig. Zelfs de structuur van de straten in het winkelgebied zijn gericht op de rivier (kwartslag), maar hebben geen contact meer.

In de Binnenstad worden zichtassen sterk bepaald door de structuur van straten. De Jodenbreestraat, met zicht op de Synagoge en de relatie tussen het Kerkplein en de Sint-Petrus en Pauluskathedraal-Surinaamse Bank

zijn goede voorbeelden van zichtassen. Omdat Paramaribo een stad is met redelijk veel laagbouw, zijn er een paar gebouwen die opvallen in het straatbeeld, de ‘landmarks’ van de stad. Zo zijn er wel maar enkele.

2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

foto 2.52 | zichtas Kerkplein - Sint-Petrus en Paulus-

kathedraal-Surinaamse Bank

foto 2.51 | Waterkant, zicht op de Surinamerivier


3 Een zichtas is een denkbeeldige lijn vanaf een bepaald standpunt waar uitzicht wordt geboden naar een welbepaald punt.

64 Privatisering van de openbare ruimte

1 Door het openbaar vervoerDe openbare ruimte is onderhevig aan een sluimerende privatisering, waarbij het pu-blieke karakter van het openbaar domein aangetast wordt. Dit is het duidelijkst merk-baar door tientallen bussen die een aanzien-lijk deel van de Binnenstad inpalmen, wach-tend tot ze kunnen vertrekken op ronde.

“Het gebruik van het openbaar vervoer is de afgelopen jaren afgenomen. De verhoogde mobiliteit, die noodzakelijk is voor een eco-nomische ontwikkeling en sociale welvaart, is voornamelijk bereikt door een toenemend autogebruik. Alle openbaar vervoerlijnen hebben hun begin of eindpunt in de binnen-stad. Gezien de concentratie van activiteiten in het centrum van Paramaribo is dit niet verwonderlijk. Maar als gevolg van het toe-nemend autogebruik en het gebruik van rela-tief inefficiënte bussen, ontstaat er congestie in de binnenstad. Aparte busstroken zijn er niet, waardoor bussen net als alle andere au-tomobilisten in de drukte vastzitten tijdens de piekuren. Reizigers zijn gewend bussen overal te laten stoppen. Hierdoor wordt het voor- en natransport beperkt, maar is de exploitatiesnelheid laag en de reistijd in het voertuig dus lang. Tevens wordt hierdoor de algehele doorstroming van het verkeer gehinderd. Dit alles heeft er toe geleid dat

de omlooptijden zijn toegenomen, met als gevolg dat er meer bussen moeten worden ingezet om aan de vervoersvraag in de och-tendspits te voldoen.” (Ferrier, 2006: 109)

Het openbaar vervoersnetwerk is in de hui-dige toestand als een onsamenhangend ge-heel uitgebouwd. De voornaamste reden is dat het openbaar vervoer vrijwel volledig geprivatiseerd is. De routes zijn niet aange-past aan de stedelijke uitbreidingen, daarom is de ruimtelijke toegankelijkheid van het openbaar vervoer niet optimaal. Daarbij komt ook dat de overvloed aan bussen de doorstroming in de binnenstad belemmeren. Er zijn meerdere terminals in de Binnenstad en de bussen stoppen regelmatig. Het ont-breekt het openbaar vervoer volledig aan rij-schema’s en vaste halten in de stad.

foto 2.53 | Heiligenweg-Knuffelsgracht, bussen2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

652 Door functies op het openbaar do-meinNiet elke vorm van privatisering van de openbare ruimte heeft een negatief effect op het stedelijk gebruik van de ruimte. Zo worden er op straat winkeltjes ingericht die op beperkte schaal bijdragen aan de leven-digheid van de stad.

Het belangrijkste voorbeeld is de omvor-ming van het busstation tot een plein met terras aan café ’t Vat langs de Kleine Water-straat. De doorgedreven inspanningen van de uitbaters, hotels en uitgaansgelegenheden in de buurt heeft het gebied doen uitgroeien tot de uitgaansbuurt van Paramaribo.

Inzake privatisering is het minder makkelijk een duidelijke lijn te trekken. Vaak heeft het met schaalgrootte en draagkracht van de omgeving te maken.

Zo zijn een aantal winkeltjes op het voetpad van een straat best aardig en aantrekkelijk. Mocht elke straat er vol mee staan, dan gaan dezelfde eigenschappen niet meer op. De evaluatie gebeurt best geval per geval.

foto 2.55 | Kleine Waterstraat, bloemenwinkel

foto 2.54 | Domineestraat, kar, schaafijsverkoper

66 BEBOUWING Bebouwing is de vierde laag binnen de vijf lagen van de stadsplattegrond en het is één van de twee uitwerkingen ervan (openbare ruimte en bebouwing). Het betreft de voor-waarden die worden gesteld aan de bebou-wing, of liever aan het grondgebied dat voor privaat gebruik wordt uitgegeven. (Heeling et al, 2007: 20)

De Binnenstad bestaat uit een aaneenge-sloten bebouwing (geen rijwoningen) die meestal gesloten bouwblokken vormt. Hier-door ontstaat er een harde scheiding tussen de openbare en de private ruimte, namelijk een drukke straat versus een rustig binnen-terrein.

De laag bebouwing wordt besproken aan de hand van een aantal kenmerken: ▪ UNESCO-gebied▪ historische gebouwen▪ bouwblokken▪ onbebouwde percelen▪ bouwhoogtes▪ architecturale uitstraling en materialen▪ leegstand per verdieping

2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

67UNESCO-gebied

In de Binnenstad komen veel historische ge-bouwen voor en een groot deel daarvan is sinds 2002 beschermd en opgenomen in het UNESCO-gebied. Het UNESCO-gebied bevat een geheel van unieke architectuur van witte houten huizen en rode stijle daken. Binnen de Binnenstad wordt er een histori-sche Binnenstad aangewezen met twee aan-grenzende bufferzones.4

Afbakening van de historische Binnenstad: de noordelijke gevelwand van de Van Roo-seveltkade; de Sommelsdijksekreek; de as van de Tourtonnelaan; de as van de Klip-stenenstraat; de westelijke gevelwand van de Heiligenweg; de oever van de Surinamerivier langs de Waterkant.

kaart 2.11 | Bebouwing - UNESCO-gebied


UNESCO-gebied1 historisch stadsgezicht2 bufferzone wijk Combé3 bufferzone 18e eeuwse stadsuitbreiding

1

32

4 Zie Besluit instelling Bouwcommissie en aanwijzing histor-ische binnenstad 31 oktober 2001 afgekondigd ter bescherm-ing van de werelderfgoedsite (S.B. 2001. (No. 074))

68 Binnen het woongebied Groot-Paramaribo worden twee aan de historische binnenstad grenzende bufferzones aangewezen, te we-ten de wijk Combé en de 18e eeuwse stads-uitbreiding.

▪ De wijk Combé: de westelijke gevelwand van de Grote Combéweg; de noordelijke gevelwand van de Mahonylaan; de oever van de Suriname rivier, langs de Cornelis Jongbawstraat en de Kleine Waterstraat; de Van Rooseveltkade.

▪ De 18e eeuwse stadsuitbreiding: de Som-melsdijksekreek; de Viottekreek; de as van de Klipstenenstraat; de as van de Tour-tonnelaan.

De bescherming van UNESCO impliceert dat men niet zonder toestemming wijzigin-gen kan aanbrengen aan elementen in dit stadsdeel en elke aantasting gerapporteerd moet worden aan het werelderfgoedcomité.

In het kader van de bescherming regelt het ‘Besluit instelling Bouwcommissie en aanwij-zing historische binnenstad van 31 oktober 2001’ de instelling en de werking van een Bouwcommissie die belast is met het toetsen van bouwplannen voor nieuwbouw binnen de werelderfgoedsite en aangrenzende buf-ferzones aan de bijzondere eisen daarvoor. (Bakker & Van Der Klooster, 2009: 14)

Ondanks deze inspanningen van bescher-ming moet geconstateerd worden dat er bin-nen het historisch centrum vaak gezondigd wordt tegen deze bescherming. Zo kunnen nieuwe ontwikkelingen die haaks staan op de unieke waarden van het erfgoed (bv. Bur-ger King op het Kerkplein) probleemloos doorgaan. Ook leegstand en verkrotting worden niet aangevochten, waardoor vele waardevolle panden verdwijnen. Door bij-voorbeeld leegstandbelasting in te schakelen kan dit eigenaars verplichten om met meer respect met het erfgoed om te gaan.

2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

69Historische gebouwen, billboards van de Binnenstad

De historische gebouwen in Surinaamse houtbouwstijl vormen het karakter en de identiteit van de Binnenstad, maar er zijn er enkele die nog meer in het oog springen: de ‘billbords’ van de Binnenstad.

‘Billboards’ zijn een groepering van één of meerdere gebouwen met hun omgevende bestanddelen die als beeldbepalend voor de Binnenstad worden beschouwd. Ze maken deel uit van het collectief bewustzijn van de stad, haar inwoners en haar bezoekers. Het is aan de beelden van deze gebouwen dat de

identiteit van het gebied opgehangen wordt in publicaties en in de gesproken of beel-dende media. Het veranderen van het uit-zicht van deze ‘billboards’ leidt meestal tot grote verontwaardiging bij een brede groep van actoren. Het spreekt voor zich dat der-gelijke gebouwen als beeld een belangrijke toeristische waarde bezitten.

Het gaat om volgende gebouwen: Fort Zee-landia, Officierswoningen Fort Zeelandia, Waaggebouw, Centrale Markt, Sint-Petrus en Pauluskathedraal en Surinaamse Bank, Presidentieel Paleis, geheel van Ministerie van Binnenlandse Zaken/Financiën/Justitie, gebouwen langs Waterkant en de Hervorm-de Kerk.

kaart 2.12 | Bebouwing - billboards van de Binnenstad


Billboards van de Binnenstad1 Fort Zeelandia2 Omgeving van Fort Zeelandia3 De Waag4 Centrale Markt5 Sint-Petrus en Pauluskathedraal en Surinaamse Bank6 Presidentieel Paleis7 Binnenlandse Zaken, Financiën en Justitie8 Hervormde Kerk9 Waterkant10 Lim A Postraat

12

3

4

5

678

9

10

70 Fort ZeelandiaFort Zeelandia vormde het begin van de stadsontwikkeling in Paramaribo. Vanuit het fort breidde de stad zich in westelijke rich-ting uit.

Volgende uitleg geeft de ontstaansgeschiede-nis en een goed beeld van Fort Zeelandia:

“Rond 1644 werd door de Fransen een verste-vigd houten huis met palissade opgericht dat in 1650 door de Engelsen werd ingenomen en versterkt. Lord Francis Willoughby heeft het fort uit steen laten optrekken, fort Wil-loughby. In 1667 veroverde Abraham Crijns-sen het fort en hernoemde het Fort Zeelan-dia. Hij liet het fort vergroten en versterken volgens de regels van het Oud-Nederlandse stelsel. Het fort zelf was een vijfhoekige sterkte, opgebouwd uit klip- of schelpsteen. Het had vijf bastions, waarvan er drie aan de zijde van de rivier en twee aan landzijde waar vroeger een wal en grachten extra bescher-ming gaven. De twee bastions, de wal en de gracht zijn inmiddels verdwenen.

Fort Zeelandia verloor aan militaire beteke-nis door talrijke verbeteringen en aanpas-singen. Het fortcomplex kreeg de functie van gevangenis. De decembermoorden van 1982 hebben hier ook plaatsgevonden waardoor het fort een geladen plek is gewor-den. Momenteel is het Surinaams museum hier gevestigd na een uitgebreide renovatie.” (Bakker & Van Der Klooster, 2009: 183)

figuur 2.3 | Fort Zeelandia en omgeving

bron: http://www.cityofparamaribo.nl/ + eigen bewerking (nummering)

foto 2.56 | Fort Zeelandia en omgeving, ruïne van 1790 (rechts), Palmentuin (boven)


2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

1 Fort Zeelandia 2 Gebouw 1790, ruïne magazijn3 Afdeling Cultuurstudies4 Provoost, voormalige gevangenis5 Kantoor Surinaams Museum6 Nola Hatterman Instituut7 Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname8 Staatsraad9 Stijlkamers, expo-ruimte, educatieve dienst Surinaams Museum10 Wachthuis, toeristisch informatie centrum

1

2

34

579

10

68

72 De omgeving van Fort ZeelandiaDe gebouwen rond Fort Zeelandia (de Of-ficierswoningen) zijn helemaal in hout ge-bouwd en vormen een groot contrast met het stenen fortgebouw. De woningen wer-den gebouwd in 1839 voor de huisvesting van de officieren gedetacheerd in Suriname.

De officierswoningen worden vandaag vol-op gebruikt door allerlei instanties, onder andere het kantoor van Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname (SGES) is hier gevestigd.Verder staan in het complex rondom Fort Zeelandia nog het gebouw 1790, Provoost en een Wachthuis.

Het gebouw van 1790 is een ruïne van een bakstenen gebouw van twee bouwlagen. Het diende als magazijn en veranderde na een verwoestende brand in de ruïne die het vandaag nog steeds is. (Bakker & Van Der Klooster, 2009: 186)

foto 2.59 | infobord Fort Zeelandia en omgeving

foto 2.58 | Officierenwoningen

foto 2.57 | Ruïne van 1790

2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

74 De WaagVroeger deed de Waag dienst als centrale handelspost en havengegebouw. Op alle import- en exportproducten die in Parama-ribo werden overgeslagen, werd een accijns geheven. Daarbij speelde de Waag een be-langrijke rol. Al voor de stadsbrand van 1821 stond op die plaats een koffiewaag. Het han-delscentrum van de stad lag destijds langs de rivier, in de directe nabijheid van dit gebouw. (Bakker & Van Der Klooster, 2009: 298)

Momenteel is de Waag een restaurant en een reisbureau. Het werd onlangs gerenoveerd door stichting Waaggebouw. Het gebouw werd in 1824 volledig uit baksteen opgetrok-ken, nadat het oorspronkelijke pand in de brand van 1821 verloren was gegaan.

Centrale MarktDe Centrale Markt is een grote loods ge-legen aan de Surinamerivier. Er zijn twee verdiepingen: op het gelijkvloers worden levensmiddelen verkocht en op de eerste verdieping onder andere kleding en schoe-nen. In de imposante dakoverspanning zijn voldoende ventilatieopeningen aangebracht. Het gebouw werd ontworpen door ingeni-eurs- en architectenbureau P. Nagel en in 1969 opgeleverd. De bouw werd mede gere-aliseerd en opgericht met steun van de EEG en werd met zo veel mogelijk Europese bouwmaterialen gebouwd. (Bakker en Van Der Klooster, 2009: 302)

foto 2.60 | Centrale Markt

foto 2.62 | Centrale Marktfoto 2.61 | De Waag2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

76 Sint-Petrus en Pauluskathedraal en Surinaamse BankDe kathedraal is gelegen aan de Henck Ar-ronstraat en is volledig in hout gebouwd. Het heeft jarenlang in de steigers gestaan omdat een grondige renovatie nodig was.De Surinaamse Bank is een gebouw net naast de kathedraal. Het oorspronkelijke gebouw uit 1865 stond net voor dit gebouw en werd pas afgebroken toen het nieuwe en huidige gebouw uit 1959 er stond. Zo ontstond aan de voorzijde het huidige plein dat ruimte bood voor parkeren. Het ontwerp was even-eens van ingenieurs- en architectenbureau P. Nagel. (Bakker & Van Der Klooster, 2009: 305-306)

Presidentieel PaleisHet voormalige gouvernementspaleis op het Onafhankelijkheidsplein dateert uit 1730 en heeft nu een ceremoniële functie voor de president van Suriname, het staatshoofd. Het paleis onderging al verschillende ver-bouwingen en verbeteringen.

foto 2.64 | Kathedraal en Surinaamse Bankbron: Dikland, Koenraadt, 2003-2006

foto 2.63 | Presidentieel Paleis

2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

78 Geheel van Ministerie van Binnen-landse Zaken, Financiën en JustitieDeze drie gebouwen op het Onafhankelijk-heidsplein zijn geheel opgetrokken in bak-steen. Het centrale gebouw (Ministerie van Financiën) werd gebouwd om als stadhuis te dienen. De toren meet zo’n 35 meter en is van bijna overal zichtbaar in de Binnenstad.

Hervormde Kerk, KerkpleinDe Hervormde Kerk werd gebouwd na de overwinning op de Engelsen in 1667. De Kerk kreeg een centrale plaats in de stadsplat-tegrond, namelijk op het Kerkplein. Vroeger werd het Kerkplein Oranjetuin genoemd. Vandaag is de Oranjetuin een begraafplaats aan de Henck Arronstraat.

foto 2.65 | Binnenlandse Zaken, Financiën en Justitie, suikerfeest op het Onafhankelijkheidsplein

foto 2.66 | Hervormde Kerk2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

80 Huizen in Surinaamse houtbouwstijl in het UNESCO-gebiedDe Surinaamse houtbouwstijl bestaat uit houten gebouwen, vaak met een bakstenen onderhuis, witte houten wanden, rode daken en groene luiken voor de ramen. Deze ar-chitectuur van de Surinaamse houtbouwstijl is een mengeling van Europese architectuur, Europese constructietechnieken en inheem-se Zuid-Amerikaanse materialen.

Veel van deze gebouwen in het historisch centrum zijn reeds onherkenbaar verbouwd, verdwenen, gesloopt of verwoest door bran-den. Een klein deel is al gerestaureerd. De huidige restauratiewerken verliezen vaak de relatie met hun directe omgeving, omdat de openbare ruimte en de nevengebouwen in gebreke blijven. Het prachtig gerenoveerde Waaggebouw is hier een goed voorbeeld van. Het wordt omringd door tal van aanbouw-sels en koterij waardoor het geïsoleerd komt te staan.

De Waterkant en de Lim A Postraat zijn twee straten in de historische Binnenstad die nog een gave structuur en een samenhangend geheel van gebouwen in Surinaamse hout-bouwstijl vertonen. Deze straten zijn uniek door het behoud van de houten huizen en omdat het beeld van de straat niet verstoord wordt door nieuwe constructies, bijvoor-beeld in betonnen nieuwbouw. Naast de

enorme inspanningen om de houten huizen te behouden, worden kleine aanpassingen gedaan om de houten gebouwen bewoon-baar en leefbaar te houden. Als voorbeeld: de talloze aircotoestellen die aan de buiten-zijde geplaatst worden, tussenbouwsels, be-tonnen constructies met houten façades, ge-bruik van plastic en eterniet ter vervanging van hout (wat duur is in onderhoud)... Deze ontwikkelingen zijn nefast voor de uitstra-ling van de historische Binnenstad en versto-ren het beeld van de houten gebouwen.

foto 2.67 | Waterkant

foto 2.68 | Lim A Postraat2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

82 Bouwblokken

Een bouwblok is in het algemeen te be-schouwen als de bouwsteen van de stad. Het is een geheel van aaneengeschakelde bebou-wing of terreinen die door straten worden begrensd. De bouwblokken in het histo-risch centrum zijn allemaal verschillend van grootte en aard. In de omliggende gebieden in de Binnenstad is er een grotere uniformi-teit van bouwblokken merkbaar, dit komt door het dambordpatroon dat is ontstaan door de schelpenritsen.

De bouwblokken in de Binnenstad zijn in het algemeen geen gesloten blokken meer. Er zijn gaten ontstaan in het bebouwde weefsel door verkrotting, leegstaande per-celen... Dit verschijnsel is goed en vooral merkbaar in het historisch centrum, wat een sterke aantasting betekent van o.a. het UNESCO-gebied.

Hierdoor is er ook geen duidelijke scheiding meer tussen de openbare en de private ruim-ten.

kaart 2.13 | Bebouwing - bouwblokken in de Binnenstad

bron: eigen verwerking2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

83


foto 2.69 | Hoek Watermolenstraat - Grote Hofstraat

foto 2.70 | Gehavend bouwblok tussen Heiligenweg-Knuffelsgracht , Spanhoek en Keizerstraat

84 Onbebouwde percelen

Tijdens het veldonderzoek werden naast de gebouwen ook de onbebouwde percelen geïnventariseerd en ingebracht in het Geo-grafisch Informatie Systeem (GIS). De to-tale oppervlakte van de Binnenstad bedraagt ongeveer 172 hectare. Ongeveer 1303 van de geïnventariseerde percelen zijn bebouwd. Het aandeel onbebouwde percelen bedraagt ongeveer 7 hectare, wat neerkomt op zo’n 4% van de beschikbare ruimte in de Binnen-stad.

Het aantal onbebouwde percelen lijkt mis-schien niet veel in absolute cijfers, maar omdat deze op strategische plaatsen liggen (vooral in historisch centrum) hebben ze wel een grote negatieve invloed op het beeld van de Binnenstad.

Bovendien worden heel wat van deze perce-len ingepalmd en gebruikt als parking. Kost-bare en dure grond gaat op deze manier ver-loren. Dit verschijnsel vormt enerzijds een sterke aantasting van het UNESCO-gebied en het geheel van bebouwing in de Binnen-stad, maar geeft anderzijds wel aan dat er nog ruimte aanwezig is voor nieuwbouw-projecten in de Binnenstad.

foto 2.72 | Waterkant, hoek Keizerstraat onbebouwd perceelfoto 2.71 | Keizerstraat onbebouwd perceel2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

85

kaart 2.14 | Bebouwing - onbebouwde percelen

bron: GIS-onderzoek 2009

figuur 2.4 | Bebouwing - onbebouwde percelen (tabel)

soort aantal opp. (in ha) aantal/opp. in ha (in %)

onbebouwd 47 7 4%

bebouwd 1303 165 96%

totaal 1350 172 100%

onbebouwd perceel onbebouwd perceel + parkeerplaaten >10

86 Bouwhoogtes

Het aantal bouwlagen per gebouw/perceel werd geïnventariseerd tijdens het veldon-derzoek in het kader van het GIS-onder-zoek. Paramaribo is een stad met weinig of nagenoeg geen hoogbouw: uit de resultaten blijkt dat de helft van de gebouwen (51,7%) in de Binnenstad twee bouwlagen telt. On-geveer één op vijf gebouwen in de Binnen-stad (21,6%) telt drie bouwlagen. De enkele hoogbouw (slechts 2,4%), dit wil zeggen ho-ger dan drie bouwlagen, situeert zich voor-namelijk in het winkelgebied. Het is opval-lend dat hoogbouw bijna niet voorkomt in het historisch centrum. Dit minimum aan hoogbouw bepaalt mee het uniek karakter van Paramaribo. Er moet wel gezegd worden dat na het onderzoek nieuwe hoogbouw ook haar intrede heeft gedaan in het historisch centrum van de Binnenstad, namelijk aan het Kerkplein.

Een aantal hoge gebouwen contrasteert met de lage bebouwing van het historisch cen-trum. Deze gebouwen zijn hoger dan het gemiddelde en vrijwel van overal in de Bin-nenstad zichtbaar. Het zijn de vier grootse landmarks5 van de Binnenstad:▪ Sint-Petrus en Pauluskathedraal (Henck

Arronstraat)▪ Ministerie voor Financiën (Onafhanke-

lijkheidsplein)▪ Hakrinbank (Dr. Sophie Redmondstraat)▪ Krasnapolskyhotel (Domineestraat)

Daarnaast zijn er nog enkele kleinere land-marks die op schaal van wijk en buurt wer-ken (i.p.v. de Binnenstad): Nieuw Torarica, Nederlandse Ambassade, Presidentieel Pa-leis, Fort Zeelandia, Hervormde Kerk, Span-hoek, Moskee en Synagoge, Centrale Markt en Vreedzaammarkt...

foto 2.73 | Hakrinbank, Dr. Sophie Redmondstraat foto 2.74 | Krasnapolsky, Domineestraat2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

87

aantal bouwlagen aantal aantal. (in %)

1 224 16,6%

2 698 51,7%

3 292 21,6%

4 24 1,8%

5 4 0,3%

6 2 0,1%

7 1 0,1%

niet geïnventariseerd 104 7,8%

totaal 1350 100%

kaart 2.15 | Bebouwing - aantal bouwlagen

bron: GIS-onderzoek

Bouwhoogtes 1 bouwlaag 2 bouwlagen 3 bouwlagen 4 bouwlagen 5 tot 7 bouwlagen

figuur 2.5 | Bebouwing - bouwhoogtes (tabel)

5 Landmarks zijn makkelijk te herkennen objecten waar de ge-bruiker geen toegang tot hoeft te krijgen. Het zijn elementen in de stad, sommigen groot en van ver te zien, anderen weer klein en vallen niet direct op. Men kan denken aan torens, koepels of bergen. Ze worden vaak gebruikt als middel om structuur te geven, en er wordt verassend veel op vertrouwd bij het navigeren door de stad. (Lynch, 1960: 78)

88 Bouwmaterialen

Tijdens het veldonderzoek in kader van het GIS-onderzoek werden de bouwmate-rialen van alle gebouwen in de Binnenstad onderzocht. Er kan geconcludeerd worden dat er voornamelijk houtbouw in de Bin-nenstad voorkomt. Ook de combinatie van hout met baksteen of beton komt vaak voor. Daarnaast zijn enkel gebouwen opgetrok-ken uit baksteen minder aanwezig (slechts 1,7%). Dit zijn meestal monumentale ge-bouwen, zoals bijvoorbeeld Fort Zeelandia en de Waag. In groot contrast met deze au-thentieke bouwmaterialen is het het populair gebruik van beton dat in het historisch cen-trum en de Binnenstad stilaan het gebruik van hout in combinatie met baksteen of be-ton verdringt.

De beschermstatus van de Binnenstad als UNESCO-werelderfgoed is dan ook te wij-ten aan de veel voorkomende gebouwen in hout en/of baksteen. Namelijk 51% van de gebouwen gebruikt hout als basis voor het bouwmateriaal (hout 26,7%, hout/baksteen 4,1%, hout/beton 19,9%).Gebouwen volledig in beton vormen met 37,1% een grote bedreiging voor het behoud van het unieke karakter van de gebouwen in hout in de Binnenstad.

De Binnenstad heeft eerder een klein-ste-delijke in plaats van een groot-stedelijke uitstraling. Dit komt doordat het historisch centrum wordt gekenmerkt door de typische houten-bakstenen gebouwen. Daarnaast is de gemiddelde bouwhoogte met enkele uit-zonderingen slechts drie tot vier bouwlagen. De typische houten huizen bepalen sterk het uitzicht van het historisch centrum, ze waren oorspronkelijk allemaal wit geschilderd met steile, rode daken. Deze stereotiepe huizen kan men nog terugvinden in het UNESCO-gebied en in het bijzonder langs de Water-kant en de Lim A Postraat.

Gebouwen volledig in baksteen komen min-der voor, omdat ze alleen werden gebruikt voor de bouw van belangrijke regeringsge-bouwen. De laatste decennia is het gebruik van beton toegenomen, wat goed zichtbaar is in alle gebieden rondom het historisch cen-trum én zelfs daarbinnen. Een voorbeeld is de Congreshal aan het Onafhankelijkheids-plein, een gebouw volledig opgetrokken in glas en beton. In dit gebouw vinden regel-matig congressen, beurzen en bijeenkom-sten plaats.

2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

89

kaart 2.16 | Bebouwing - bouwmaterialen

bron: GIS-onderzoek

bouwmateriaal aantal aantal. (in %)

andere 13 1,0%

baksteen 23 1,7%

baksteen/beton 14 1,0%

beton 501 37,1%

hout 361 26,7%

hout/baksteen 55 4,1%

hout/beton 268 19,9%

niet geïnventariseerd 115 8,5%

totaal 1350 100%

figuur 2.6 | Bebouwing - bouwmaterialen (tabel)

Bouwmaterialen andere baksteen beton hout hout/baksteen hout/beton

90

foto 2.75 | Lim A Postraat, bouwmateriaal: hout/baksteen

foto 2.77 | Keizerstraat, Casimex, bouwmateriaal: staalplaten

foto 2.78 | Onafhankelijkheidsplein, Ministerie van Justilte,

bouwmateriaal: baksteen

foto 2.76 | Klipstenenstraat, bouwmateriaal: hout2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

91

foto 2.80 | Onafhankelijkheidsplein, Congreshal, bouwmateriaal: glas en staal

foto 2.79 | Kerkplein, hoek Noorderkerkstraat, EBS, bouwmateriaal: beton

92 Leegstand per verdieping

Het veldonderzoek gaf een verrassende kijk op de grote hoeveelheid gebouwen die leegstaan in de Binnenstad. Per niveau werd de leegstand nagegaan. In totaal staan 120 verdiepingen leeg in de Binnenstad, vooral op de eerste niveaus is er veel leegstand, in mindere mate op het gelijkvloers en het tweede niveau. De leegstand op het gelijk-vloers komt gespreid voor over de gehele Binnenstad. Opvallend is de grote leegstand op de eerste en tweede niveaus. Deze leeg-stand situeert zich voornamelijk in en rond het winkelgebied en de contactzone met het historisch centrum. Dit geeft aan dat de ge-bouwen waar zich winkels bevinden op het gelijkvloers, geen invulling krijgen op de ho-ger gelegen niveaus.

In totaal telt de Binnenstad 2 631 verdiepin-gen (aantal bouwlagen x aantal verdiepingen per bouwlaag). De leegstand bedraagt met andere woorden 4,6 % (120 / 2 631). Dit wil zeggen dat één op de twintig beschikbare verdiepingen in de Binnenstad leeg staat.

foto 2.82 | Keizerstraat, Keizer Mall, leegstand op de 1ste

en 2de verdieping

foto 2.81 | Kromme Elleboogstraat, voormalig gebouw ABS2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

93

kaart 2.17 | Bebouwing - leegstand per verdieping

bron: GIS-onderzoek

Leegstand gelijkvloers 1ste verdiep 2de verdiep 3de verdiep 4de verdiep en hoger

leegstand per verdieping aantal aantal. (in %)

gelijkvloers 21 17,5%

1ste verdiep 75 62,5%

2de verdiep 23 19,2%

3de verdiep 1 0,8%

4de verdiep en hoger - -

totaal 120 100%

figuur 2.7 | Bebouwing - leegstand per verdieping (tabel)

94 Het gebruik is de vijfde laag binnen de vijf lagen van de stadsplattegrond. Het betreft de bovenste laag, die huisvesting en andere menselijke activiteiten bevat. (Heeling et al., 2002: 18)

GEBRUIK

kaart 2.18 | Gebruik in de Binnenstad

bron: GIS-onderzoek

Gebruik wonen winkels diensten horeca

1 woongebieden2 winkelgebied3 dienstencentrum4 uitgaansgebied

1

1

2

3

4

2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

95voor langs de rivieroever in noordelijke rich-ting en komt het gespreid voor ten westen van het historisch centrum en in de Com-béwijk.

De rivieroever is alles behalve monofuncti-oneel. Het gebied toont juist een diversiteit aan functies met een mix van diensten, ho-reca en bedrijvigheid.

Uit dit algemeen overzicht kan in de Binnen-stad een aantal deelruimten met een gelijke functie onderscheiden worden:▪ een winkelgebied in het westen met uitlo-

pers naar het zuiden▪ een dienstencentrum centraal gelegen in

de Binnenstad, in het historisch centrum▪ een uitgaansgebied met hotels, café’s en

nachtclubs in het noorden ▪ woongebieden liggen voor het groot-

ste deel in de overgangsgebieden en aan de rand van de Binnenstad, namelijk de Combéwijk in het noorden en het gebied tussen het winkelgebied en het kruispunt Zwartenhovenbrugstraat-Saramaccastraat

Er werd tijdens het veldonderzoek in het kader van het GIS-onderzoek, naast de in-ventarisatie naar de fysieke eigenschappen van de bebouwing, ook gekeken naar het ge-bruik van de bebouwing per verdieping. Dit onderzoek geeft een goed beeld van hoe de Binnenstad is opgebouwd. Na deze inven-tarisatie kan de Binnenstad van Paramaribo ingedeeld worden in een aantal deelruimten/deelgebieden met gelijke gebruiken.

Gebruik in de Binnenstad

In de Binnenstad zijn er weinig grondgebon-den woningen aanwezig. De Combéwijk in het oosten vormt hier de uitzondering op. Dit gebied kleurt nagenoeg helemaal rood. Diezelfde monofunctionaliteit vinden we ook terug in het historisch centrum dat een groot aandeel diensten herbergt.

De zone ten westen van het historisch cen-trum is nagenoeg helemaal ingepalmd door winkels, groot- en kleinhandel. Naast dit kerngebied vormen zich uitlopers langsheen de Zwartenhovenbrugstraat en de rivieroe-ver.

Horeca ligt voornamelijk geconcentreerd op de overgang van het historisch centrum en de Combéwijk. Verder komt horeca vooral

96 Woongebieden

Algemeen wordt vastgesteld dat de woon-functie stilaan uit het centrum wordt ver-drongen doordat steeds meer mensen er wegtrekken zich vestigen aan de randen. Hierdoor holt het centrum zich zelf uit om-dat de woonfunctie er verdwijnt. (Adams & Kooyman, 2007: 133). Deze suburbanisatie brengt met zich mee dat handel en diensten het historisch centrum hebben overgeno-men, waardoor de Binnenstad haar soci-ale controle verliest. Dit is vooral ‘s avonds merkbaar nadat de winkels en kantoren slui-ten, wanneer iedereen uit de Binnenstad ver-trekt naar zijn woning elders in de stad. Dit heeft als gevolg dat de Binnenstad overdag als ontzettend druk en ’s avonds als verlaten en onveilig wordt ervaren.

Er bevinden zich meer woningen op de eer-ste verdiepingen dan op het gelijkvloers, wat zich vooral manifesteert in het winkelgebied. Opvallend weinig gebouwen in het histo-risch hart worden bewoond. De woonfunc-tie komt gespreid voor in de Binnenstad. Er worden twee woonwijken onderscheiden:▪ Combéwijk: de eerste buitenwijk ontstaan

rond 1790. Een homogeen gebied, aange-legd in een dambordpatroon. Ondanks de vele ruimte werd er geen ruimte voorzien voor pleinen of openbare ruimten.

▪ Woonbuurt tussen Steenbakkersgracht en

Dambrandersgracht: aangelegd omtrent 1770, werd in gebruik genomen door vrije negers, mulatten en arme blanken. Deze straten waren erg smal in vergelijking met latere stadsuitbreidingen.

2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

97

kaart 2.19 | Gebruik - Woongebieden

bron: GIS-onderzoek

Wonen gelijkvloers 1ste verdieping 2de verdieping 3de verdieping 4de verdieping en hoger

1 Combéwijk2 Woonbuurt Steenbakkers- gracht en Dambrandersgracht

2

1


foto 2.83 | Combé, dambordpatroon

foto 2.84 | Woonbuurt tussen Steenbakkersgracht en Dambtandersgracht

98 Winkelgebied

Hieronder wordt het geheel van straten verstaan, waarvan een belangrijk aandeel is ingevuld met winkels. De grootste con-centratie is terug te vinden ten westen van het historisch centrum, in de zogenoemde kwartslag. Deze zone staat gekend als het winkelgebied. Klanten komen vanuit de hele stad, maar er treedt concurrentie op van de shoppingmalls en de overdekte winkelcen-tra (Maretraite Mall en Hermitage Mall) die buiten de Binnenstad gelegen zijn. Deze voorzieningen zijn ondertussen mee met de woonfunctie naar de stadsrand verhuisd.

Wat opvalt, is dat winkels zich nagenoeg over de gehele Binnenstad op de begane grond bevinden, dit kan natuurlijk verklaard wor-den door de toegankelijkheid, die van groot belang is.

Het winkelgebied situeert zich tussen de Wa-terkant, Heiligenweg, Keizerstraat, Zwartho-venbrugstraat en Dr. Sophie Redmondstraat. Het winkelgebied kan thematisch worden onderverdeeld. Er zijn namelijk een aantal straten te onderscheiden die zich gespeciali-seerd hebben in een aantal producten:

▪ Maagdenstraat: bekend om de (Chinese) goud- en zilversmeden

▪ Domineestraat met enkele warenhuizen, winkelcentra en een groot hotel (Krasn-apolsky)

▪ Zwarthovenbrugstraat: winkels voor kle-ding en textiel

▪ Saramaccastraat: gebruiksartikelen voor binnenlandbewoners

▪ Marktgebied langs de Waterkant: Centrale Markt en Vreedzaammarkt

foto 2.85 | Domineestraat, Kersten Winkel centrum2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

99

kaart 2.20 | Gebruik - Winkelgebied

bron: GIS-onderzoek

Winkels gelijkvloers 1ste verdieping 2de verdieping 3de verdieping 4de verdieping en hoger

foto 2.86 | Domineestraat foto 2.87 | Jodenbreestraat

100

foto 2.88 | Maretraite Mall, Jan Steenstraat (buiten de Binnenstad)

foto 2.90 | Maagdenstraat, hoek Jodenbreestraat, Kirpalani

foto 2.89 | Waterkant ter hoogte van de Centrale Markt

2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

102 Dienstencentrum

Door de beweging naar de buitenwijken zijn de historische huizen in de loop der jaren leeg komen te staan. Voor deze gebouwen werd een nieuwe bestemming gezocht. er kwamen kantoorfuncties, waardoor het his-torisch centrum een dienstencentrum werd.

In de dienstenzone zijn vooral veel kan-toorfuncties zoals financiële instellingen, advocatenkantoren en notariaten gevestigd. Ook het regeringscentrum en andere instel-lingen hebben hier hun plaats. Dit genereert een grote verkeersdruk van woon-werkver-keer voor de duizenden ambtenaren die in de stadsrand wonen en gaan werken in het stadscentrum. (Adams & Kooyman, 2007: 133)

De diensten bevinden zich in mindere mate op het gelijkvloers en in meerdere mate op de hogere verdiepingen. Deze opvallend grote inname in het historisch centrum geeft aan dat dit na de werkdag (winkels, diensten, bedrijf...) een verlaten gebied is. Opvallend zijn ook de diensten die zich op meerdere niveaus bevinden, dit zijn grote kantoren en/of ministeries.

2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

foto 2.91 | Ministerie van Financiën, Onafhankelijkheidsplein

103

kaart 2.21 | Gebruik - Dienstencentrum

bron: GIS-onderzoek

Diensten gelijkvloers 1ste verdieping 2de verdieping 3de verdieping 4de verdieping en hoger

foto 2.92 | Ministerie van Binnenlandse Zaken, Lim A Postraat foto 2.93 | Moskee en Synagoge (rechts), Keizerstraat

104

foto 2.94 | RBTT Bank, Kerkplein

foto 2.96 | Ministerie van Financiën, Lim A Postraat

foto 2.95 | Postgebouw, Kerkplein

2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

106 Recreatiegebieden

Onder recreatie worden alle vormen van ontspanning en vrijetijdsbesteding verstaan naast werken en andere verplichtingen: sport, uitgaan, cultuur, toerisme... Recreatie komt vrij gespreid voor in de Binnenstad. Er zijn wel een aantal samenhangende gehelen te herkennen, namelijk clusters van recreatie.

Het zwaartepunt van recreëren in de Bin-nenstad bevindt zich voornamelijk in een cluster in en rondom het historisch centrum, langsheen de rivieroever en de Waterkant in het bijzonder. Daarnaast is er een cluster die gevormd wordt door het uitgaansgebied, dat bestaat uit een band van horeca langsheen de oever van de Surinamerivier. Een derde cluster is de Cultuurtuin, in het noorden ge-legen. Het winkelgebied heeft ook een speci-fieke recreatieve functie, namelijk funshop-ping. Dit geheel is de vierde cluster. Kenmerkend is dat deze clusters onvol-doende of niet met elkaar zijn verbonden. De enige verbinding die een recreatieve rol vervult is de Waterkant van Fort Zeelandia tot aan het Waaggebouw.

Cluster 1: historisch centrum▪ Palmentuin: hét stadspark van Parama-

ribo, maar onvoldoende gebruikt. Hier is een speeltuin aanwezig.

▪ Waterkant: groene open ruimte grenzend aan het historisch centrum en aan de oe-ver van de Surinamerivier. Deze ruimte wordt voornamelijk gebruikt om te flane-ren en te consumeren aan de drank- en eetstalletjes.

▪ historisch centrum: uniek geheel van oude gebouwen in Surinaamse houtbouwstijl, beschermd door UNESCO. Het netwerk van straten en pleinen vormt een interes-sant geheel, druk bezocht door toeristen.

▪ Fort Zeelandia en officierswoningen: his-torisch hart van de stad, nabijheid van de Surinamerivier en de geschiedenis zijn een enorme troef. Grote toeristische trek-pleister. Fort Zeelandia is een museum met wisselende tentoonstellingen.

▪ Onafhankelijkheidsplein: groot groen plein met o.a. Presidentieel Paleis, Natio-nale Assemblée, Congreshal en standbeel-den. Hier vinden tal van evenementen plaats.

▪ Gebedshuizen in de Binnenstad: Synago-ge, Moskee, Sint-Petrus en Pauluskathe-draal als toeristische trekpleisters.

Cluster 2: uitgaansgebied▪ Het is een aaneengesloten gebied met tal

van hotels, café’s, discotheken en restau-rants. Dit gebied is vooral ’s avonds en in het weekend druk bezocht. Het kernge-bied wordt gevormd door het plein van ’t Vat en kent uitlopers naar het noorden.2

LEZ

ING

VA

N D

E BI

NN

ENST

AD

107

cluster 1

cluster 2

cluster 3 ▲

cluster 4

Cluster 3: Cultuurtuin▪ Cultuurtuin: grote cluster, afgelegen van

de Binnenstad, met onder andere het Kamperveenstadion, de Zoo, sportvelden en een trimbaan. De Oranjetuin, gelegen aan de Henck Arronstraat, hangt hier min of meer mee samen.

▪ Theater Thalia: hier worden regelmatig theatervoorstellingen gegeven.

▪ Oranjetuin: oude begraafplaats die hele-maal is afgesloten en overwoekerd, waar-door het een groengebied is geworden.

Cluster 4: winkelgebied▪ Centrale Markt en Vreedzaammarkt: Gro-

te markthallen langs de rivieroever.▪ Winkelstraten: Maagdenstraat, Domi-

neestraat, Zwarthovenbrugstraat, Keizer-straat en Saramaccastraat.

kaart 2.22 | Gebruik - Recreatiegebieden

bron: GIS-onderzoek

Recreatie gelijkvloers 1ste verdieping 2de verdieping 3de verdieping 4de verdieping en hoger

1 cluster 1: Historisch Centrum2 cluster 2: Uitgaansgebied3 cluster 3: Cultuurtuin4 cluster 4: Winkelgebied

108

2 LE

ZIN

G V

AN

DE

BIN

NEN

STA

D

foto 2.97 | Café ‘t Vat, plein Kleine Waterstraat en Kleine Dwarsstraat

foto 2.98 | Terras ter hoogte van Fort Zeelandia, Waterkant

109

foto 2.99 | Broki en Riverside, Waterkant

foto 2.100 | Eethuisjes, Waterkant, Keti Koti

110 CONCLUSIES Deelconclusie voor de lagen ‘grondge-bied’ en ‘stadsplattegrond’

De stadsplattegrond van de Binnenstad kwam in verschillende fases tot stand. Deze onderdelen zijn nog steeds duidelijk waar-neembaar. De huidige stadsplattegrond met haar straten en pleinen heeft een grote mate van gaafheid ten opzichte van de realisatie in de 18e en 19e eeuw. Deze laag vertelt dus nog steeds het oorspronkelijke verhaal van de Binnenstad, vanaf haar ontstaan tot in haar huidige situatie. Het is een logisch ver-haal en het maakt de Binnenstad herkenbaar in haar verschillende onderdelen.

De stadsplattegrond werd sterk gevormd door de laag van het grondgebied. Het moe-rasgebied en de schelpenritsen vormden de basis waarop zowel het organische deel (het historisch centrum) als de latere planmatige stadsuitbreidingen werden geënt. Enkel het systeem van kreken en grachten is niet meer zo duidelijk leesbaar in de stadsplattegrond. Het overkluizen van deze open waterstruc-turen heeft ervoor gezorgd dat dit in cultuur gebrachte landschap grotendeels verborgen werd. Een uitzondering hierop is de Van Sommelsdijcksekreek. De kreek is, als relict van de waterstructuur, nog prominent aan-wezig in de Binnenstad. Het overkluizen van de kreken en grachten heeft invloed op de huidige waterhuishouding. De Binnenstad 2

LEZ

ING

VA

N D

E BI

NN

ENST

AD

111wordt regelmatig geteisterd door overstro-mingen. De link van de stadsplattegrond met de laag grondgebruik is meer dan enkel een verhaal van identiteit en herkenbaarheid. De functionele betekenis van bijvoorbeeld het watersysteem kan moeilijk overschat worden. Bij toekomstige ingrepen is het be-langrijk deze structuren opnieuw te waarde-ren, als essentieel voor een goede werking van het stedelijk weefsel.

Deelconclusie voor de laag ‘openbare ruimte’

Het netwerk van openbare ruimten, de stra-ten en pleinen, is sterk ingericht op maat van het gemotoriseerd verkeer. De voetgangers en de weinige fietsers krijgen niet de prio-riteit die ze verdienen in een stadscentrum. Verblijfskwaliteit wordt slechts op enkele plekken afgedwongen, maar op enkele goe-de voorbeelden na, lijken de pleintjes in ver-houding tot de autogerichte ruimte eerder banaal. Opmerkelijk is de enorme ruimte-in-name door (wachtende) bussen. Daarnaast geeft de openbare ruimte een verloederde indruk door gebrek aan onderhoud.Het aanbod aan krachtige openbare groen-structuren is beperkt. Bovendien staan de grote groengebieden onder een toenemende druk van privatisering. De groenvoorziening in de straten heeft zwaar te lijden onder de

ruimtevraag van het gemotoriseerd verkeer. De ooit zo monumentale laanbomen in de Binnenstad zijn herleid tot relicten. Zichtassen dragen bij tot de leesbaarheid van de Binnenstad. Zij zijn echter onvol-doende aanwezig. De link tussen stad en ri-vier bestaat nog, maar slechts op een aantal plaatsen.

Het gevolg van deze problemen is een weinig kwalitatief openbaar domein, identiteitsloos en onaantrekkelijk. De inrichting van open-bare ruimte laat te wensen over, waardoor straten en pleinen niet meer zijn dan ruim-ten om zich te verplaatsen. Hierdoor ligt de toegankelijkheid en het publiek gebruik van de openbare ruimte enorm laag. De laag ‘openbare ruimte’ kan daarom als een zwakte in de Binnenstad worden bestempeld.

Deelconclusie voor de laag ‘bebou-wing’

De Binnenstad bevat nog veel waardevolle en markante gebouwen. Specifiek is de grote aanwezigheid van erfgoed in de Binnenstad. Deze gebouwen bepalen mee de sfeer en het unieke karakter van de stad. Door er voldoende aandacht aan te besteden (door renovaties en door invulling met de juiste functies) kan dit erfgoed blijven bestaan. Een

112 bijzonder aandachtspunt blijft de aantasting van de beeldkwaliteit door de vele aanbouw-sels: aircotoestellen die aan de buitenzijde geplaatst worden, tussenbouwsels…

Zorgwekkend is de huidige trend waarbij waardevolle gebouwen verdwijnen en plaats maken voor nieuwbouw met bedenkelijke architecturale kwaliteit. De intrede van hoogbouw in het historisch centrum en het toenemend gebruik van beton als populair bouwmateriaal is nefast voor de uitstraling van het UNESCO-gebied.

Daarnaast is er een groot aandeel van leeg-staande gebouwen/verdiepingen en onbe-bouwde percelen merkbaar in de Binnenstad. De onbebouwde percelen leveren gehavende bouwblokken op, vaak op strategische plaat-sen (zoals in het historisch centrum). Vele onbebouwde percelen worden getransfor-meerd tot parkings. Samen met de leegstand, de nieuwbouw met bedenkelijke architectu-rale kwaliteit en de aanbouwsels aan de be-staande waardvolle gebouwen, bezorgd dit de Binnenstad niet zo’n fraai beeld.

De laag ‘bebouwing’ is er op sommige plaat-sen in de Binnenstad erg aan toe. Hoewel de sterktes nog overduidelijk merkbaar zijn, moet er actie plaatsvinden. Dit geldt in de eerste plaats voor het historisch centrum. Zoniet zal de geleidelijke transformatie van

de Binnenstad zich verderzetten, met verlies van kwaliteit en identiteit tot gevolg.

Deelconclusie voor de laag ‘gebruik’

In de Binnenstad is een sterke opdeling merkbaar van monofunctionele zones: een winkelgebied, een uitgaansgebied, woonge-bieden en het historisch centrum met een grote aanwezigheid van diensten. Met uitzondering van twee woongebieden, is de woonfunctie slecht vertegenwoordigd in de Binnenstad. Daardoor ontstaat een cen-trum dat er na de werkuren en het sluiten van de winkels verlaten bij ligt.De gebieden die op dit ogenblik een grote aantrekkingskracht kennen (het winkelge-bied en het uitgaansgebied) vormen sterktes, omwille van de kracht die ze bezitten om een positieve dynamiek in de Binnenstad te genereren. Daar schuilt meteen ook de hui-dige zwakte. Ze hebben de neiging om als dynamiek op zichzelf te draaien. Omdat ze niet gezamenlijk bijdragen aan het verster-ken van de hele Binnenstad, maakt dat ze kwetsbaar voor concurrentie van andere ge-bieden (intern of extern aan de Binnenstad).

Voor de laag ‘gebruik’ kan een gelijkaardige conclusie getrokken worden als bij de laag ’bebouwing’. Er zijn nog vele kwaliteiten aanwezig, maar huidige ontwikkelingen be-2

LEZ

ING

VA

N D

E BI

NN

ENST

AD

113dreigen deze situatie in de toekomst. Zo zal bijvoorbeeld het verder verdwijnen van de woonfunctie het desolate karakter van de Binnenstad versterken.

Conclusie voor de lezing van de Bin-nenstad

Als we het suburbanisatieproces van midden 20e eeuw beschouwen als het keerpunt voor de neerwaartse spiraal waarin de Binnenstad zich bevindt, dan kunnen we vaststellen dat de lagen ‘grondgebied’ en ‘stadsplattegrond’ hier weinig veranderingen door gekend heb-ben. De interne veranderingen in de Binnen-stad spelen zich af in de andere lagen: die van de directe uitwerkingen van de stadsplat-tegrond, zoals de ‘openbare ruimte’ en de ‘bebouwing’ enerzijds en het ‘gebruik’ ander-zijds. Het zijn deze lagen die het sterkst hun invloed uitoefenen op de negatieve spiraal waarin de Binnenstad zich bevindt.

Vanuit deze analyse is het dan ook duidelijk dat, voor het realiseren van een trendbreuk, nieuwe ontwikkelingen, plannen en visies (dus ook dit onderzoek) aan de slag dienen te gaan met de openbare ruimte, bebouwing en gebruik van de Binnenstad.

foto 3.1 | Ringweg (buiten de Binnenstad)

HOOFDSTUK 3

NEGATIEVE TENDENZEN WERKEN IN OP DE BINNENSTAD

116

3 N

EGAT

IEV

E T

END

ENZ

EN W

ERK

EN IN

OP

DE

BIN

NEN

STA

D

INLEIDING Dit hoofdstuk concentreert zich op de relatie van de Binnenstad met het grotere stedelijke weefsel waarin het zich bevindt, meer be-paald de invloed die het actieve suburbanisa-tieproces uitoefent op de Binnenstad. Uit de analyses van het onderzoek 2006 blijkt dat Paramaribo een ongecontroleerde stedelijke spreiding kent (Heirman & Stuyck, 2007: 5). Deze ‘urban sprawl’ of ‘stedelijke verneve-ling’ resulteert in een aantal negatieve gevol-gen op het niveau van de stad. Het draagt bij tot een verlies aan openbare voorzieningen in de rand, het ondermijnt het onderhoud van bestaande infrastructuur, het zorgt voor een toename van maatschappelijke kosten met betrekking tot mobiliteit, het geeft aan-leiding tot meer wateroverlast... (Heirman & Stuyck, 2007: 50).

117Aan de oorsprong liggen duwende en trek-kende krachten: de pull- en pushfactoren (Heirman & Stuyck, 2007: 45). De duwende krachten (pushfactoren) vormen de verza-meling van factoren die ervoor zorgt dat mensen het centrum van Paramaribo willen verlaten. De problemen die in de lezing van de vijf lagen van de Binnenstad werden ge-detecteerd, vormen belangrijke pushfactoren voor de urban sprawl. Tegelijkertijd lonkt de rand. De beweegredenen van mensen om te verhuizen naar de rand, worden verzameld onder de noemer pullfactoren of trekkende krachten. Deze vicieuze cirkel, gebaseerd op de wisselwerking tussen stadsrand en het centrum van de stad, ligt aan de basis van de neerwaartse spiraal waarin de Binnenstad zich bevindt en waardoor het haar centrum-rol steeds minder kan vervullen.

Deze beweging van toenemende stedelijke verneveling wordt in dit werk geaccepteerd als het keerpunt dat aan de basis ligt voor de neerwaartse spiraal waarin de Binnenstad zich bevindt. Hierbij worden er twee bewe-gingen onderscheiden die elkaar doorheen de tijd opgevolgd hebben. Ze zijn belangrijk om de huidige functie van de Binnenstad te kunnen inschatten, evenals het toekomst-beeld van het gebied, indien deze bestaande trends zich verder kunnen manifesteren.

118 EERSTE BEWEGING: GROTERE AFSTANDSRELATIE DRUKT OP DE

BINNENSTAD

Het centrum van Paramaribo wordt geasso-cieerd met verkeersdrukte, zwervers, verkrot-ting, overlast, vandalisme, vuil, leegstand... en in sommige wijken zelfs armoede. Een weinig fraai beeld dat voor heel wat mensen een reden is om te verhuizen naar de stads-rand. Daar lonken brede wegen, grote perce-len, groene rust en wijken met status. Deze vorm van stadsvlucht is al een aantal decen-nia aan de gang en heeft geleid tot de huidige morfologie van een uitgesmeerde stad. Iro-nisch genoeg legt het een bijkomende druk op de Binnenstad waardoor de problemen enkel vergroot worden.

Gemeenschapsfaciliteiten volgen de migra-tiebewegingen naar de periferie niet en blij-ven achter in het centrum. Stadsuitbreiding gaat in Paramaribo niet steeds gepaard met het inplannen van wijkvoorzieningen in de nieuwe woonuitbreidingen. Het huidig ni-veau van openbare voorzieningen in de rand is ontoereikend om iedereen in zijn of haar behoeften te voorzien. Meer mensen gaan verder van de Binnenstad wonen. Hierdoor vergroot de afstand, terwijl de afhankelijk-heidsrelatie met dat centrum als primair voorzieningengebied even groot blijft (Heir-man & Stuyck, 2007: 46, 51).

Die grotere afstand heeft gevolgen voor de mobiliteit. Bij gebrek aan een doordacht mo-biliteitsbeleid blijkt de auto één van de wei-3

NEG

ATIE

VE

TEN

DEN

ZEN

WER

KEN

IN O

P D

E BI

NN

ENST

AD

119nige vervoermiddelen om de Binnenstad te bereiken. Dit wordt versterkt door een alge-mene perceptie van de wagen als statussym-bool. Denk daarbij een Binnenstad waarin de drukste verkeersader van Suriname door het stadshart gaat en een publiek domein dat beheerst wordt door de modaliteiten voor de wagen. Dit vertaalt zich in het dalen van de kwaliteit van de leefomgeving: een rela-tief slechte woonomgeving, een tekort aan openbaar groen, een toenemende druk op het wegennet... gecombineerd met een be-weging waarbij de woonfunctie steeds meer verdrongen wordt door kantoren en winkels. Het gevolg is een centrum, weinig aantrek-kelijk om in te wonen, soms verwaarloosd en verlaten, andere keren dan weer druk en verstikkend.

Het aansnijden van nieuwe gronden in het hinterland is niet enkel een spontane evo-lutie, ze wordt ook beleidsmatig geïnitieerd en gesteund. Hoewel de nieuwe woonont-wikkelingen een gemakkelijke en goedkope oplossing lijken om een antwoord te bieden aan de woningnood in Paramaribo, zijn ze dit niet. Een ongecontroleerde uitdijende stad levert een grote druk op de beschikbare middelen van de gemeenschap. De stedelijke groei en de enorme spreiding hebben hun ef-fect op het gebruik van infrastructuur, open-bare functies en nutsvoorzieningen. Het zijn net voor deze voorzieningen dat men van de

overheid initiatief voor aanleg, onderhoud en financiering verwacht. Het zijn middelen die het beleid niet in de leefbaarheid van haar centrum kan stoppen. Pull- en pushfactoren gaan vaak hand in hand.

120 TWEEDE BEWEGING: NIEUWE KERNEN NEMEN TAAK VAN DE

BINNENSTAD OVER

De tweede beweging is relatief recent en vloeit voort uit de lange afstandsrelatie tus-sen het centrum en de rand van de stad, het stijgen van de welvaart en het toenemen van het investeringsvertrouwen van private actoren. Tussen stadsrand en centrum ver-schijnen nieuwe grote voorzieningskernen. Deze voorzieningskernen overstijgen het ni-veau van de ontbrekende wijkvoorzieningen, zoals aangehaald in de eerste beweging. Ze richten zich op de hele stad, waardoor ze de rechtstreekse concurrentie aangaan met de Binnenstad.

Het gaat voorlopig om twee grote shop-pingmalls: de Hermitagemall werd in 2004 geopend in het westen van de stad, de Ma-retraitemall volgde in 2006 in het noorden. Belangrijk aan deze beweging is dat na de woonfunctie, nu ook de commerciële functie van de Binnenstad onder vuur ligt. De shop-pingmalls zijn makkelijk te bereiken, hebben ruimere openingsuren, bieden veel ruimte voor de wagen en zijn vooral een teken van welvaart en vooruitgang. Aanvankelijk vorm-den de twee winkelcentra een aanvulling op het aanbod in het centrum, maar langzaam-aan nemen ze de taak als commercieel hart van de Binnenstad over. Zo hebben heel wat representatieve winkels uit het stadshart een tweede vestiging in de malls. De hoofdvesti-ging ligt niet zelden in moeilijk te onderhou-den houten huizen. Met een Binnenstad die 3

NEG

ATIE

VE

TEN

DEN

ZEN

WER

KEN

IN O

P D

E BI

NN

ENST

AD

121qua aantrekking achteruit boert, is het een kwestie van tijd vooraleer de shoppingmalls de strijd winnen. Het succes van zowel de Hermitagemall als de Maretraitemall heeft ertoe geleid dat beide winkelcentra uitbrei-dingsplannen hebben. De tweede fase van de Hermitagemall was in de zomer van 2008 in aanbouw6 en zet met de inplanting van een bioscoop de eerste stappen om uit te groeien tot een volwaardige recreatieve clus-ter7.

Hoewel nog niet echt als een trend waar-neembaar, dreigt ook de recreatieve functie van de Binnenstad onder druk te komen. Dat zien we niet enkel bij de Hermitagemall, nieuwe signalen zijn waarneembaar langs de Rivieroever. Tot op heden geldt de om-geving van café ’t Vat langs de Kleine Wa-terstraat als het onbetwist uitgaangscentrum. Sterktebod hier is de nabijheid van heel wat hotels. Bovendien is er een sterke samen-werking en doorgedreven inspanningen van café-eigenaars en hoteluitbaters om het ge-bied tot een leefbare en aangename plek te maken. Er zijn echter kapers op de kust. De potenties van de rivieroever hebben heel wat nieuwe investeringen getrokken. Meer noor-delijker en weg van de Binnenstad, wordt een nieuw hotel gebouwd langs de Surina-merivier. Het gaat om een hotel van de ke-ten Courtyard Marriott Paramaribo. Het is de eerste keer dat een hotel met dergelijk

aanzien, niet meer op wandelafstand van het centrum wordt gebouwd. Ook heel wat eet-gelegenheden schieten er als paddenstoelen uit de grond. Voorlopig gaat het telkens om individuele initiatieven, maar het is niet on-denkbaar dat er in de toekomst clusters van cafés, restaurants en hotels ontstaan. Daar-mee zou het centrum van uitgaan zich meer naar het noorden verschuiven, weg van de Binnenstad.

6 De uitbreiding van Hermitage werd medio 2009 geopend.7 Zie bijlage 2: ‘Onderzoeksmateriaal: expansie Hermitage Mall’. FATUM Investments NV is eigenaar van de Hermita-gemall. Over de ambities voor de Hermitagemall laat direct-eur Wim Lalbiharie geen twijfel bestaan: “In de tweede helft van 2008 zal de Hermitage Mall nog meer ‘het luxury shop-ping center’ van Suriname zijn. Naast een verdubbeling van het aantal vierkante meters zal er ook ruimte zijn voor beauty & health, crèche, playground en foodcourt. [...] Met de komst van het aanstaande Multiplex theater [...] wordt deze locatie het nieuwe hart van shopping Suriname. Wij willen onze be-zoekers een totaalpakket bieden in die zin dat zij voor een substantieel deel van alle behoeften zoals shopping, relaxing, eten en entertainment in de Hermitage Mall terecht kunnen. Een ander groot voordeel van een uitgebreide luxe shopping center is de binnenstad ontlasten van de drukte en het par-keerprobleem. De Hermitage Mall is een nieuwe norm voor Suriname. Het laat zien dat wij in staat zijn een moderne en prettige omgeving te creëren.”

122

3 N

EGAT

IEV

E T

END

ENZ

EN W

ERK

EN IN

OP

DE

BIN

NEN

STA

D

123CONCLUSIE Op basis van deze uiteenzetting worden de twee bewegingen van negatieve tendenzen die inwerken op de Binnenstad onderschre-ven. Hoewel ze tegengesteld lijken, zijn ze dit niet en zorgen gecombineerd voor een verstikkend effect. Daar waar de grotere af-standsrelatie tussen de woonomgeving van de Paramariboër en hun Binnenstad de druk verhogen, zorgen de nieuwe kernen voor het uithollen van de handels- en recreatieve functie van de Binnenstad.

Indien de nieuwe kernen zich als secundair ten opzichte van de Binnenstad zouden ver-houden, zou de tweede tendens soelaas bie-den aan de eerste. Zo zouden ze elkaar dus kunnen opheffen. Gezien de nieuwe kernen van gelijk stedelijk niveau en bovendien monofunctioneel zijn (door uitsluitend in handels- en recreatieve functies te voorzien), concurreren ze met de Binnenstad.

Het wegtrekken van handels- en recreatieve functies verlaagd op vlak van gebruik de aan-trekkelijkheid en kwaliteit van de Binnenstad. Terwijl het achterblijven van alle kantoren en overheidsvoorzieningen de druk in stand houdt. Deze combinatie zorgt dus voor een verdere afbrokkeling van de aantrekkelijk-heid van het centrum.

foto 4.1 | Wijdenboschbrug richting Commewijne (buiten de Binnenstad)

HOOFDSTUK 4

DYNAMIEKEN IN DE BINNENSTAD

126

4 D

YN

AM

IEK

EN IN

DE

BIN

NEN

STA

D

INLEIDING Ondanks dat de Binnenstad heel wat zwaktes en bedreigingen kent en er bovendien twee externe negatieve tendenzen op inwerken, zijn er ook poitieve geluiden. In de Binnen-stad zijn namelijk heel wat dynamieken aan-wezig. Verschillende partijen ondernemen initiatieven om in te grijpen in de ruimtelijke ontwikkeling van het gebied. Dit hoofdstuk is een aanloop naar de ontwikkelingstrategie, waarin onderzocht wordt welke partij (pu-bliek of privaat) het best initiatief neemt.

Op basis van vrijgegeven studies en gesprek-ken met bevoorrechte getuigen, wordt een overzicht gemaakt van projecten die gepland of uitgevoerd werden in de Binnenstad tij-dens de onderzoeksperiode in 2008. Het resultaat is de kaart ‘dynamieken in de Bin-nenstad’. De lijst is niet limitatief: het betreft alle projecten waarover de onderzoekers in-formatie kregen. Mogelijk werden niet alle projecten in beeld gebracht. De lijst van dy-namieken geeft een beeld van de initiatiefne-mers op het ogenblik van het onderzoek en welke problemen en potenties er zijn om te investeren in de Binnenstad. Statuswijzigin-gen van de projecten na 2008 werden niet mee opgenomen.

127BESPREKING VAN DE PROJECTINITIATIEVEN AAN DE

HAND VAN PROJECTFICHES

De projecten in de Binnenstad worden be-sproken aan de hand van de initiatiefnemer, de afbakening van het project, de beoogde doelstelling(en) en opmerkingen over het project.

kaart 4.1 | Dynamieken in de Binnenstad


1 cruiseterminal2 omgeving de Waag3 Centrale Markt4 hervorming openbaar vervoer5 renovatie Palmentuin6 parking Van Sommelsdijcksekreek7 heraanleg voetpaden Heerenstraat en omgeving8 ‘Upgrading Binnenstad’9 ‘Cultuurtuin als biodiversiteitspoort van Suriname’10 vernieuwing inkomzone en voetpaden Krasnapolsky11 ‘Riverside Harbour Village’

1 2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

128 1 Cruiseterminal 2 Aanpak van de omgeving van het Waaggebouw

initiatief-nemer

ingenieursbureau Rustwijk en Rustwijk i.o.v. nv Havenbeheer o.l.v. John Defares

afbakening zone langsheen de rivieroever van de Su-rinamerivier t.h.v. de SMS-steiger, tussen Centrale Markt en Waaggebouw

doel het ontwikkelen van een moderne cruise-terminal met recreatiemogelijkheden voor rijke toeristen in een veilige en geprivati-seerde zone langsheen de Surinamerivier

op-merking

> cruiseterminal zal geen verbinding leg-gen met de Waterkant en het historisch centrum, kan sterke aantasting betekenen van UNESCO-gebied> cruiseterminal als geprivatiseerde zone voor de welstellende toeristen, weinig meerwaarde voor inwoners van de stad > kostprijs: 3,5 miljoen US dollar

initiatief-nemer

architect Philip Dikland i.o.v. Stichting Waaggebouw

afbakening directe zone rondom het Waaggebouw

doel Uitbouw van een commercieel centrum met het Waaggebouw als centrum: oa. winkels, appartementen, horeca, parking, concertruimte en sport- en speelruimten.

op-merking

> ontwikkeling in de onmiddellijke nabij-heid van het historisch centrum, kan aan-tasting betekenen van UNESCO-gebied> het project wordt voorgesteld als pu-blieke zone. In realiteit dreigt het semi-pu-bliek ruimte te worden voor welstellende toeristen> de overheid kon niet onmiddellijk over-tuigd worden

4 D

YN

AM

IEK

EN IN

DE

BIN

NEN

STA

D

figuur 4.1 | Omgeving van het Waaggebouw

bron: Diklandbron: INFRA consult + engineering nv Havenbeheer, 2006

kaart 4.2 | Cruiseterminal

1293 Centrale Markt 4 Hervorming van het openbaar vervoer

initiatief-nemer

Commissie Marktwezen o.l.v. Conrad Issa i.o.v. Urban Development Plan (UDP)

afbakening zone Centrale Markt - Vreedzaammarkt

doel Hervorming van de Markt, onderverdeling in themamarkten: vismarkt, groenten- en fruitmarkt, kruidenmarkt, arts and crafts... De markt aantrekkelijk en toeristvrien-delijker maken. Ruimten tussen de Markt openwerken naar de Surinamerivier toe.

op-merking

> financiële middelen zijn onbekend> onduidelijkheid over het behoud van de huidige markten> intensief lobbywerk gevoerd, maar stu-die lijkt heden op een laag pitje te staan

initiatief-nemer

Ministerie van Transport, Communicatie en Toerisme (TCT) en het Nationaal Ver-voers Bedrijf (NVB) in samenwerking met Connexxion (NL)

afbakening Stad Paramaribo

doel Het openbaar vervoer (OV) is momenteel bijna volledig geprivatiseerd en verloopt zonder enige vorm van organisatie.Een hervorming van het OV met o.a. bustransferium en busstandplaatsen in de rand is aan de orde. Via gezette tijd-schema’s, vaste routes, gebruik van halten kan een georganiseerd netwerk bekomen worden. Er is begonnen met een aantal pi-lootprojecten op een paar buslijnen. Het UDP en studie van Ferrier en Blufpand spreken over een tangentieel netwerk van de secundaire kernen naar het centrum. Het centrum met de Heiligenweg als be-langrijkste halte wordt een bustransferium waar bussen komen en gaan in plaats van voor een lange tijd stil te staan.

op-merking

> project van lange termijn en moeilijk te implementeren> Het gaat niet enkel over verbetering van het systeem, maar vooral over gedragsver-andering in gebruik van het openbaar ver-voer. Het huidige chaotische verloop en systeem zijn een gewoonte en onderdeel van de cultuur geworden.> Project werd opgestart door middel van pilootprojecten. Status onduidelijk.

bron: UDP, 2005

kaart 4.3 | Hervorming van de Markt

130 5 Renovatie Palmentuin 6 Parking Van Sommelsdijcksekreek

4 D

YN

AM

IEK

EN IN

DE

BIN

NEN

STA

D

initiatief-nemer

Twee experten i.o.v. Vlaamse Overheid i.s.m. Stichting Gebouwd Erfgoed Suri-name (SGES)- Herman van den Bossche (expert in his-torische tuinen)- Viviane Leyman (palmenexpert)

afbakening Palmentuin

doel rehabilitatie van de Palmenuin: - verjonging van koningspalmen- aanpak van de infrastructuur waaronder de kapotte sluis en de afwatering- omheining van de Palmentuin moet er-voor zorgen dat de zwervers de tuin niet langer als slaapplaats gebruiken

op-merking

> hoognodig initiatief want er zijn veel pal-men in slechte conditie> omheining rond de Palmentuin hypothe-keert de huidige openheid en transparan-tie van de Palmentuin.> Het wordt gerealiseerd in een tijd van 1 jaar. Afronding in december 2009.> kostprijs: 267 300 US dollar

initiatief-nemer

project vanuit de commissie mobiliteit, gekoppeld aan afstudeerproject van Infra-structuur ‘Het upgraden van het uitgaans-centrum Paramaribo’ – AdeKUS

afbakening zone van de Van Sommelsdijcksekreek ter hoogte van het uitgaanscentrum en de Pal-mentuin

doel het oplossen van de parkeerproblematiek in de Binnenstad door het ontwikkelen van een grote parking

op-merking

> wat met de nog enige unieke landschap-pelijke structuur van de Binnenstad, nl. de Van Sommelsdijcksekreek? > huidige open riool zomaar wegstoppen is geen duurzame oplossing > parkeren in het centrum blijft aange-moedigd, een grotere visie i.v.m. parkeren in de Binnenstad is nodig. Betalend parke-ren functioneert niet als je in de directe omgeving gratis kan (wild)parkeren. > parking gaat eerder een barrière vormen tussen de Palmentuin en het uitgaanscen-trum i.p.v. de gebieden met elkaar te gaan verbinden.

foto 4.2 | Palmentuin

kaart 4.4 | Parking Van Sommelsdijcksekreek

bron: De Rooy, 2008

1317 Heraanleg voetpaden Heerenstraat en omgeving

8 Upgrading Binnenstad

initiatief-nemer

Wegenautoriteit Suriname (WAS), vormt een instelling van het Ministerie van Open-bare Werken (OW)

afbakening Heerenstraat en omgeving

doel vernieuwing van infrastructuur

op-merking

> blijft beperkt tot herstellingswerken: de bestaande toestand vernieuwen> er wordt geen meerwaarde gezocht in de heraanleg van straten> in uitvoering tijdens veldonderzoek

initiatief-nemer

nv Sintec i.o.v. miniserie van Openbare Werken (OW)

afbakening groot deel van de Binnenstad

doel - vernieuwing van infrastructuur- De vernieuwing van het rioleringsstelsel in de Binnenstad vormt de aanleiding om ook de straten en pleinen een facelift te geven.

op-merking

> blijft beperkt tot herstellingswerken: be-staande toestand vernieuwen en aanpak van de riolering> er wordt geen meerwaarde gezocht in de heraanleg van straten> Het project stimuleert geen gedrags-wijziging. Het autogebruik in het centrum blijft aangemoedigd. Wat met autoluw ma-ken van het centrum?> in planningsfase tijdens veldonderzoek

foto 4.4 | Klipstenenstraat, heraanleg voetpad

foto 4.3 | Heerenstraat, heraanleg voetpad en parkeerstrook

132 9 Cultuurtuin als biodiversiteitspoort van Suriname

initiatief-nemer

Ministerie van LVV en partners in samen-werking met Center Parcs

afbakening Cultuurtuin

doel Het ontwikkelen van de Cultuurtuin tot een groot park als uithangbord voor Su-riname, (eco)toerisme als hoofdmotor. Waarnemen van alle verschillende land-schappen die in Suriname voorkomen.

op-merking

> deze grote groenstructuur ligt geïso-leerd. Dit project legt verbindingen van en naar de Binnenstad> project met grote meerwaarde voor de Binnenstad, maar ook met vraagtekens omtrent beeldkwaliteit en privatisering van deze groenruimte> kan gekoppeld worden aan toekomstige verbinding langs Van Sommelsdijcksekreek> Center Parcs heeft zich teruggetrokken.

4 D

YN

AM

IEK

EN IN

DE

BIN

NEN

STA

D

kaart 4.5 | Cultuurtuin, totaalplanfiguur 4.2 | Cultuurtuin, de Jungle square

bron: Centerpars, 2008 bron: Centerpars, 2008

13310 Vernieuwing van de inkomzone en voetpaden van het hotel Krasnapolsky

11 Riverside Harbour Village

initiatief-nemer

Kersten Holding

afbakening voetpaden Domineestraat grenzend aan hotel Krasnapolsky

doel vernieuwing van infrastructuur, oplossen waterproblematiek

op-merking

> publiek domein wordt ingeschakeld als individuele oplossing van één partij voor ruimere waterproblematiek: aanleg van hoge boordstenen en voetgangersdrem-pels als waterkering bij overstromingen> verhoogd voetpad brengt de toeganke-lijkheid voor voetgangers in het gedrang.> bij een aanpak van het probleem van de wateroverlast in een ruimere zone en door de overheid zou het particulier be-drijf hier vermoedelijk niet voor dergelijke oplossingen gekozen hebben> project is gerealiseerd

initiatief-nemer

Projectontwikkelaar Wizard Ventures B.V. (NL), het Surinaamse bouwbedrijf Carimexco NV en de Scheepvaart Maat-schappij Suriname (SMS)

afbakening zone rondom het Waaggebouw t.e.m. het marktgebied

doel In kader van UDP de Waterkant ont-wikkelen: terminal voor cruiseschepen, jachthaven, wandelpromenade en parken, shopping mall, horecavoorzieningen, par-keergarages, appartementen, voorzienin-gen ten behoeve van de veerdienst

op-merking

> weinig voedingsbodem en draagvlak > ontwikkeling betekent een sterke aan-tasting van het achterliggende UNESCO-gebied> project enkel gericht op de welstellende Surinamer of toerist> Waterkant en oever van de Surinameri-vier verdienen een doordachte en verant-woorde aanpak.> ad-hoc project. Het ontbreken van een geïntegreerde planning, passend in een vi-sie voor de Binnenstad.> groot deel van de ontwikkeling zal op gewonnen land in de Surinamervier ge-bouwd worden.> investeringsbudget: 46 miljoen euro> realisatie tegen 2015> voortgang project niet gekend

foto 4.5 | Domineestraat, vernieuwing voetpad Krasnapolsky

134 ANALYSE VAN DE PROJECTEN Uit analyse van de kaart en de projecten val-len volgende aspecten op:

1 Schaal van de projectenDe schaal van de projecten is erg uiteenlo-pend: van hele kleine projecten zoals ‘ver-nieuwing van de inkomzone en voetpaden van het hotel Krasnapolsky’ tot grote projec-ten zoals: ‘upgrading Binnenstad’, ‘Cultuur-tuin als biodiversiteitspoort van Suriname’ en ‘Riverside Harbour Village’.

2 Dekkingsgraad van de projectenNiet de hele Binnenstad wordt bedekt met projecten. Sommige zones, zoals de Water-kant, blijken erg aantrekkelijk te zijn voor verschillende partners, terwijl andere zones amper in beeld komen. Er zijn weinig pro-jecten te vinden in het achterliggend com-mercieel centrum (kwartslag), de Combéwijk of ten noorden van de Henk Arronstraat.

Er is ook een ruimtelijke overlapping van projecten. Zo overlappen de afbakenings-lijnen van volgende projecten: ‘Centrale Markt’, ‘cruiseterminal’, ‘aanpak van de om-geving van het Waaggebouw’ en ‘Riverside Harbour Village’. Met uitzondering van de twee laatste is er weinig tot geen afstemming tussen deze projecten.

3 Diverse opdrachtgeversEen aantal projecten wordt volledig geïni-4

DY

NA

MIE

KEN

IN D

E BI

NN

ENST

AD

135tieerd en uitgevoerd door private partijen, zoals: ‘vernieuwing van de inkomzone en voetpaden van het hotel Krasnapolsky’ door Kersten Holding en de ‘aanpak van de om-geving van het Waaggebouw’ door de stich-ting Waaggebouw.

Er zijn projecten die volledig geïnitieerd worden door de overheid, vaak in samen-werking met donoren: ‘heraanleg voetpaden Heerenstraat en omgeving’, ‘upgrading Bin-nenstad’, ‘renovatie Palmentuin’...

Tenslotte liggen er projecten op tafel die een samenwerking zijn tussen de overheid en private partijen. Het meest in het oog sprin-gende voorbeeld hiervan is ‘Cultuurtuin als biodiversiteitspoort van Suriname’, een sa-menwerking tussen het Ministerie van LVV en het bedrijf Center Parcs.

De overheid voelt zich vooral gesteund door verdragsgelden en fondsen van verschillende donoren, de private partijen door stijging welvaart, groter investeringsvertrouwen en buitenlandse voorbeelden van gelijkaardige initiatieven.

4 Ad-hoc investeringenHeel wat projecten worden geïnspireerd vanuit een oplossing voor één of een be-perkt aantal specifieke problemen. Een ge-integreerde aanpak van de Binnenstad had

vermoedelijk een andere oplossing geformu-leerd voor het project. De ad-hoc investerin-gen komen zowel voor bij de overheid, als bij de private partijen.

Volgende projecten uit het overzicht zijn het meest markant: ▪ ‘upgrading Binnenstad’: De vernieuwing

van het rioleringsstelsel in de Binnenstad vormt de aanleiding om ook de straten en pleinen een facelift te geven. Helaas wordt er enkel een vernieuwing doorge-voerd van de bestaande toestand en niet ingegaan op ruimere doelstellingen voor het gebied.

▪ ‘parking Van Sommelsdijcksekreek’: de Van Sommelsdijcksekreek wordt als een ‘vrij en onontgonnen’ gebied ingezet om het parkeerprobleem van het naastgele-gen recreatief centrum op te lossen.

▪ ‘vernieuwing van de inkomzone en voet-paden van het hotel Krasnapolsky’: het bedrijf Kersten Holding heeft hier op het voetgangersdomein een oplossing ge-zocht voor de wateroverlast bij overstro-mingen. Het resultaat is een golvend en opgehoogd voetpad waarbij de toeganke-lijkheid voor voetgangers in het gedrang komt. Bij een aanpak van het probleem van de wateroverlast in een ruimere zone door een hoger niveau, zou het particulier bedrijf hier vermoedelijk niet voor derge-lijke oplossingen gekozen hebben.

136 5 Pogingen tot investeren gaan niet altijd doorHoewel er heel wat ideeën zijn en vaak ook de nodige middelen hiervoor worden ge-vonden, gaan de geplande investeringen niet steeds door. Tijdens de onderzoeksperiode in Suriname werd reeds duidelijk dat het moei-lijk was om de investeringen ‘aanpak van de omgeving van het Waaggebouw’, ‘Centrale Markt’ en ‘cruiseterminal’ te realiseren.

6 Bevoegdheden niet steeds duidelijkDe bevoegdheden voor het uitvoeren van projecten in de Binnenstad zijn niet steeds duidelijk. Naast een ruimtelijke overlapping van projecten (aangehaald in punt 2), is er ook een overlapping wat betreft opdracht-houderschap. Zo worden er soortgelijke pro-jecten gepland en gerealiseerd zowel door verschillende ministeries als door private partijen. De vernieuwing van de bestaande inrichting van straten en pleinen in de Bin-nenstad werd uitgewerkt door het Ministerie van Openbare Werken in het plan ‘upgrading Binnenstad’. Ondertussen was Wegenautori-teit Suriname (WAS is een instelling van het Ministerie van Openbare Werken) met de effectieve realisatie begonnen van het pro-ject ‘heraanleg voetpaden Heerenstraat en omgeving’. Tijdens de voorstelling van het project ‘upgrading Binnenstad ’ werd vanuit het districtscommissariaat van Paramaribo de bevoegdheid van het Ministerie van OW

voor dit project in vraag gesteld. Het project zou eerder een bevoegdheid zijn van het Mi-nisterie van Ruimtelijke Ordening, Grond- en Bosbeheer (RGB).

Ook de afbakening publiek-privaat is niet geheel duidelijk: In de Keizerstraat werd het voetpad ter hoogte van het hotel Kras-napolsky aangepakt door het private bedrijf Kersten Holding. Deze zone vormt ook een onderdeel van de tweede fase van het plan ‘upgrading Binnenstad’.

4 D

YN

AM

IEK

EN IN

DE

BIN

NEN

STA

D

137CONCLUSIE Op basis van deze beknopte analyse, kan er vastgesteld worden dat er weldegelijk een dynamiek leeft in de Binnenstad. Toch valt op te merken dat de projecten niet steeds getuigen van kwalitatieve of geïntegreerde planning. De uiteenzetting van de dynamie-ken toont hierdoor een positief klimaat aan, evenals de nood aan afstemming en kwali-teitscontrole.

foto 5.1 | Oude Hofstraat, parkeerterrein op onbebouwd perceel, Sint-Petrus en Pauluskathedraal (achter)

CONCLUSIE

140

5 C

ON

CLU

SIE

141

Conclusie

In voorliggend boek werden de verschillende elementen, aangehaald in de probleemstelling, on-derzocht en verder uitgediept in functie van de doelstelling van het onderzoek. De analyse kon deels steunen op sterke onderzoeken uit 2006, binnen de samenwerking Antwerpen-Paramaribo. Deze werden geactualiseerd en uitgebreid met heel wat nieuwe onderzoeksdaden, waaronder het onderzoek naar de bouwblokken met behulp van het Geografisch Informatie Systeem (GIS).

Met deze analyse kunnen we een aantal markante conclusies maken, waarmee er in de volgende boeken aan de slag kan worden gegaan:

1 De lagen ‘grondgebied’ en ‘stadsplattegrond’ zijn helder van structuur en bleven doorheen de jaren relatief ongeschonden (met uitzondering van de waterstructuur). Dit is niet enkel opmer-kelijk, het biedt kwaliteit en vormt een sterktebod voor de Binnenstad. Anders is het gesteld met de lagen ‘openbare ruimte’, ‘bebouwing’ en ‘gebruik’. Ze geven aanleiding voor problemen nu en vormen de voedingsbodem voor het vergroten van de problemen in de toekomst. Toch zijn hier de juiste potenties aanwezig voor een kentering.

2 De Binnenstad is onderhevig aan een aantal negatieve tendenzen die inwerken op het gebied. Dit is een belangrijke vaststelling, die in de visie zal leiden tot het formuleren van een aantal randvoorwaarden. Vanuit de doelstelling en focus van dit onderzoek zal dit echter niet nog ver-der worden uitgediept. Het onderzoek naar de externe negatieve tendenzen is een onderzoek op het niveau van de hele stad.

3 De vele dynamieken in de Binnenstad tonen een positieve trend aan: heel wat partijen bezitten een (investerings)drang om projecten te realiseren in de Binnenstad. Hoewel er veel projecten op de tekentafels liggen, lijken er maar weinig tot effectieve uitvoering te komen. Een groot aandachtspunt is het gebrek aan integratie en een gemis aan kwalitatieve projecten. Met deze ele-menten wordt er in boek 3 aan de slag gegaan voor het bouwen van een ontwikkelingsstrategie.

142

6 BI

BLIO

GR

AFI

E

143BOEKEN

Bakker, M., Van Der Klooster, O., (2009). Architectuur en bouwcultuur in Suriname. Amster-dam: KIT Publishers

Heeling, J., Meyer, H., Westrik, J., (2002). Het ontwerp van de stadsplattegrond. Amsterdam: Uitgeverij SUN.

Lynch, K., (1960). The Image of the City. Massachusetts: The MIT press.

Technum i.o.v. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, (2002). Publieke ruimte, een andere aanpak. Brugge: Die Keure.

ONGEPUBLICEERDE WERKEN

Adams, B., Heirman, S., Kooyman, S., Stuyck, I., (2007). Ruimtelijke context voor cases Cen-trum en Weg naar Zee, Paramaribo. Antwerpen: ongepubliceerde masterproef.

Adams, B., Kooyman, S., (2007). Ontwikkelingsstrategie voor de rivieroever van Paramaribo. Antwerpen: ongepubliceerde masterproef.

Center Parcs, (2008). Biodiversiteitspoort Suriname. s.l.: ongepubliceerde studie.

De Rooy, C., (2008). Het upgraden van het uitgaanscentrum Paramaribo. Paramaribo: ongepu-bliceerd afstudeerwerk.

Ferrier, S.V., (2006). Openbaar Vervoer Paramaribo: een netwerk en lijnennet ontwerp. Delft: ongepubliceerde masterproef.

Heirman, S., Stuyck, I. (2007). Ontwikkelingsstrategie voor Weg naar Zee, gelegen in de stede-lijke rand van Paramaribo. Antwerpen: ongepubliceerde masterproef.

144

TIT

EL H

OO

FDST

UK

Ministerie van Openbare Werken, (2008). Upgrading Binnenstad. [presentatie]. Paramaribo: on-gepubliceerd werk.

PHI Architecture i.o.v. Inter-American Development Bank, (2005). Urban Development Plan for Paramaribo. Paramaribo: ongepubliceerd werk.

NV Havenbeheer Suriname, (2006). Herstructurering Waterfront Paramaribo. Eindrapport. Nieuwegein: ongepubliceerde studie.

WETGEVING

S.B. 2001. (no. 074). Paramaribo. (Besluit instelling Bouwcommissie en aanwijzing historische binnenstad)

INTERVIEWS

Antonius, S.K.C, (2008). Upgrading Binnenstad. [Interview]. (17 juli).

Matil, N., Onder de Linden, H., (2010). Riverside Harbour Village. [Interview]. (5 januari).

Simons, R., (2008). Hervorming van het openbaar vervoer. [Interview]. (juli).

Smith, A., Healy, J., Veira, N., (2008). Aanpak van de omgeving van het Waaggebouw. [Inter-view]. (juli).

145ELECTRONISCHE REFERENTIES

Anon., 2010. City Of Paramaribo. [online]Beschikbaar via: http://www.cityofparamaribo.nl[Geraadpleegd op 4 april 2009]

Anon., 2007. Expansie Hermitage Mall. [online] Beschikbaar via: http://www.fatum-suriname.com/nieuws/expansie-hermitage-mall[Geraadpleegd op 15 december 2009]

FOTO’S

Van Dijk, J., Van Pette-Van Charante, H., Van Putten, L. (2007). Augusta Curiel. Fotografie in Suriname 1904-1337. Amsterdam: KIT Publishers.

Dikland, Ph., Koenraadt, L., (2003-2006). Luchtfoto’s van Paramaribo. [Luchtfoto’s uit privécol-lectie].

Alle andere fotos zijn eigen materiaal en werden gemaakt tijdens het onderzoek (juli-september 2008)







Hardwin De Wever

Heidi Vandenbroecke

Artesis




BO

EK

2 B

INN

EN

STAD

VA

N PA

RA

MA

RIB

O

Stel zelf de luchtfoto van de grootstad Paramaribo samen door de kaften van de boeken, volgens dit schema, naast elkaar open te leggen.bron: luchtfoto GLIS 2005-2008

BOEK 2

BOEK 4

BOEK 6

BOEK 8

BOEK 1

BOEK 3

BOEK 5

BOEK 7

Strategisch Ruimtelijk Masterplan voor de Binnenstad van Paramaribo - Boek 2

Documents

Transcript of Strategisch Ruimtelijk Masterplan voor de Binnenstad van Paramaribo - Boek 2