1straategie techniek

Het technische katern in Straategie helpt u bij de totstandkoming van verantwoorde bestratingen. Goede producten, maar ook nog eens in een goed ontwerp, goed uitgevoerd en goed onderhouden. Dat maakt de kwaliteitscirkel rond. Meer informatie over techniek is te vinden op www.straategie.nl.

Productieproces

Uiterlijk

Kleur en toeslagmaterialen

Veredeling

techniekstraategie

Beton,oneindig veelzijdig! www.straategie.nl

Deklagen: oneindig veelzijdigIntroductiePrecies zoals u het wenst. Betonnen bestratingsmaterialen kunnen exact die uitstraling krijgen die u voor ogen heeft. Nagenoeg alles is mogelijk, omdat de deklaag qua kleur, structuur en veredeling op maat te maken is. Met gangbare kleur- en toeslagstoffen of juist met heel bijzondere materialen. Geen ander materiaal is zo rijk aan mogelijkheden als betonnen bestratingmateriaal. Juist vanwege die rijkdom bieden wij hierbij een - toch nog steeds beknopt - overzicht van de mogelijkheden. Informeer bij uw producent naar de mogelijkheden, van standaard tot maatwerk. Ervaar de totale architectonische vrijheid van betonnen bestratingsmateriaal en straatmeubilair.

2 straategie techniek

DrycastVeel betonstraatstenen, betontegels en beton-banden worden vandaag de dag op een stenen-machine vervaardigd volgens de drycast me-thode met een onderlaag van vrij droge, grovere betonmortel en daarbovenop de fijnere, gespe-

cificeerde deklaag. Betonstraatstenen worden ook zonder deklaag vervaardigd, zogenaamd door en door (homogeen van opbouw). Na de productie kunnen de producten meteen worden uitgewassen of geborsteld. De producten wor-den bij deze methode zo gemaakt, zoals ze ook de straat in gaan. De stenenmachine kan grote formaten tot circa 120 x 120 cm aan. Op de tegelpers wordt eerst de deklaag inge-bracht en dan de onderbeton. Na 24 uur verhar-ding kunnen de betontegels door het toepas-

sen van vertragingspapier worden uitgewassen. Op zogenaamde hydraulische tegelpersen gaat het exact zo, doch de betontegels worden direct na productie rechtop gezet en direct uitgewas-sen.De tegelpers kan grote formaten tot circa 60 x 60 cm aan.

Bij de derde methode, de kiepkantelmethode, is sprake van vochtiger beton, de genoemde volgorde van eerst deklaag en dan onderbeton en direct ontkisten. Het iets vochtiger beton-mengsel kan overigens met opzet worden benut voor enige luchtbelvorming, zodat het oppervlak een wat ruwere, typische betonstructuur krijgt. Incidenteel voorkomende hulpstukken voor betonbanden, Oudhollandse tegels en divers straatmeubilair worden op kiepkantelmachi-nes vervaardigd. Deze producten hebben door de vochtigheid van het betonmengsel en het direct ontkisten een grotere maattolerantie. Ze worden meestal direct uitgewassen. Grotere maatvoering van producten is hier mogelijk.

WetcastDaarnaast bestaat er de wetcast methode met een zeer vochtig betonmengsel, waarbij voor-namelijk bedrijfsvloerplaten, straatmeubilair en kleine series maatgemaakte bestratings-materialen op hun kop worden geproduceerd. Na minimaal 24 uur verharding worden de pro-ducten ontkist. Uitwassen vindt direct na het ontkisten plaats. Voor grote, zware of eenmalige prefab elementen is dit de geschikte productie-methode.

De ietwat verschillende productieprocessen van betonstraatstenen, betontegels, betonplaten, betonbanden en betonnen straatmeubilair vormen geen belemmering om een gewenste uitstra-ling op elk van deze producten te verkrijgen. Ze kunnen elkaar juist aanvullen om het beoogde resultaat te bewerkstelligen.

Productieproces

3straategie techniek

Uiterlijk

VerschijningsvormenTijdens het productieproces kunnen verschil-lende verschijningsvormen aan betonnen be-stratingsproducten worden meegegeven. Be-halve de facetranden, splintervrije koppen en vlakke, hol/dol of visbek aansluitingen bij be-tonbanden, kunnen dat bijvoorbeeld ook figu-raties zijn, zoals ruittegels of betonproducten met schijnvoegen voor een verrassend beeld. Afhankelijk van de productiemethode worden

de figuraties via de spiegelplaten (productie op z’n kop) of met stempels (productie deklaag boven) aangebracht. Met de eerste methode worden doorgaans ook symbool-, letter- en knikkertegels etc. geproduceerd, waarbij een uitsparing in het oppervlak wordt aangebracht die naderhand waar nodig met kunststof wordt volgegoten. Overigens worden ook via nabehan-delingmethoden figuraties aangebracht.

4 straategie techniek

Actualiteit Vandaag de dag is de kwaliteit, sterkte en het kleurbehoud van betonstraatstenen van hoog niveau. Er wordt voldoende percentage kleur-stof in de deklaag alsook in de door en door stenen gebruikt. Dit in tegenstelling tot het ver-leden, toen uit oogpunt van kwaliteit/sterkte/kosten voor minder kleurstof werd gekozen. De moderne productiekennis waarborgt thans de kleurvastheid. Bij betontegels, die van oudsher met een deklaag werden geproduceerd, speelde dit probleem uit het verleden niet, omdat men consequent voldoende kleurstof in de deklaag aanhield en de betontegels anders (op de kop) werden geproduceerd, hetgeen de betonsterkte gunstig beïnvloedde.De kleur van moderne betonnen betstratingsma-terialen blijft nu beter dan ooit, mede dankzij de goede dosering van hoogwaardige organische en anorganische kleurstoffen van gerenommeerde kleurstofproducenten. Organische kleurstoffen, vooral als roetzwart wordt gebruikt, zullen wat meer vervlakken dan anorganische toeslagstof-fen, met als exponent de ijzeroxides. Deze zor-gen voor krachtige kleuren.

KleurveranderingElke kleur verandert onder invloed van UV-licht en vervuiling. De kleur na de productie zal altijd gedurende het gebruik enigszins veranderen. Ook in positieve zin, omdat door slijtage bijvoor-beeld de cementhuid en zandfracties wegslijten en het gekleurde toeslagmateriaal meer aan de

oppervlakte zichtbaar wordt. Voorts kunnen de betonnen bestratingsproducten worden voor-zien van coatings met het doel de producten te beschermen of vuilwerend te maken.

KleurvastheidHet principe van gekleurd toeslagmateriaal zorgt voor een nieuwe dimensie voor betonnen bestratingsmateriaal. In combinatie met kleur-pigmenten kan in de toplaag een percentage na-tuurstenen toeslagmateriaal worden verwerkt.

TextuurDe oppervlaktestructuur van betonnen bestra-tingsmateriaal en straatmeubilair kan worden beïnvloed door de gradatie van het betonmeng-

sel. De korrelgrootte en het toevoegen/weglaten van de fijnere zandfracties zijn bepalend voor een dichte of juist open structuur. Zo kan zelfs een extra open deklaag worden vervaardigd die geluidsreducerende eigenschappen bezit.Hoe grover het toeslagmateriaal hoe opener qua structuur. Veel voorkomende gradaties van het (natuurstenen) toeslagmateriaal in de deklaag zijn 2-3, 2-4 en 3-8 mm. Bij betonpla-ten wordt zelfs een maasgrind 6-11 mm in de deklaag toegepast. Een dergelijk kenmerkend uiterlijk kan zonder het uitwassen van de dek-laag worden bereikt, maar ook deze methode wordt toegepast om fijnere fracties weg te spoelen en daarmee het beoogde materiaal extra zichtbaar te maken, zoals de vertrouwde uitgewassen betontegel.

Kleur en toeslagmaterialen

5straategie techniek

Aangezien dit materiaal zijn kleur duurzaam be-houdt, wordt het betonnen product kleurvaster dan met alleen kleurpigment. De percentages natuurstenen toeslagmateriaal lopen op tot 100%. Op het moment dat door natuurlijke ero-sie/gebruik dit natuurstenen materiaal volledig de oppervlakte van het product bepaalt, is de kleurintensiteit maximaal.Aanvankelijk werd beton met bekende toeslag-materialen als Hollandse steenslag, basalt, Moraine split en porfier verfraaid. Spoedig daarna begon de zoektocht naar allerlei kleuren natuursteen waarmee de door de opdrachtgever en ontwerper gewenste kleurtoon kon worden bereikt. Juist ook door het mixen van diverse typen natuursteen, al dan niet versterkt met granulaatzanden. Er kan worden ingezet op

effen tinten of genuanceerde tinten. Het is mo-gelijk om in één betonstraatsteen of betontegel verschillende kleurnuances te krijgen door het kleurmengsel niet volledig te mengen vooraf-gaand aan het productieproces.Waar zand en grind zitten, kan geen kleur zitten. Om die reden wordt steeds vaker gekleurd zand gebruikt om de kleur extra kracht te geven. Ook kan men in plaats van grijs cement wit cement toepassen, waardoor zeker de lichtere kleuren betonnen bestratingsmaterialen een mooiere uitstraling krijgen. Kleuren als geel, blauw en groen komen daarmee intensiever over.

6 straategie techniek

KleurenspectrumDe natuur biedt het hele spectrum aan kleuren. Met het natuurstenen toeslagmateriaal zijn net als met kleurpigmenten alle kleuren mogelijk: van geel tot rood, van beige tot bruin, van groen tot paars en van wit tot zwart. De rijkdom van de natuur legt de basis voor de kleurenrijkdom

en kleurvastheid van betonnen bestratingsma-terialen. Of zoals de fabrikanten zeggen: “We kunnen de wereld binnenhalen.”

Hardheid natuursteenVan belang is niet alleen de kleur van de natuur-steen, maar ook de hardheid van het materiaal. Niet alle natuursteenmaterialen zijn voldoende hard om ze in zwaar belaste bestratingen te gebruiken. De zandsteensoorten bijvoorbeeld verdienen extra aandacht. De hardheid kan exact worden bepaald met de proef van Moose. Ontwerper en opdrachtgever mogen dus niet alleen op kleur afgaan, maar zullen de keuze mede moeten grondvesten op het gebruikte natuurstenen toeslagmateriaal in de deklaag. De producent kan u hierover informeren.

Andere toeslagmaterialenBehalve natuursteen kan een reeks aan andere, verrassende toeslagmaterialen worden verwerkt in de deklagen van betonnen bestratingsproduc-ten. Te denken valt aan (glimmende) toeslagmate-

rialen als carborundum, glanskies, koperslak-split, glas, parelmoer, schelpen, metaaldeel-tjes, fluorescerende ma-terialen en noem verder maar op. Juist deze toe-slagmaterialen zorgen

voor een bijzondere, doorgaans unieke uitstraling van betonnen bestratingsproducten.

Gerecyclede grondstoffenBetonnen bestratingsmaterialen met het Milieu-keur-label worden geproduceerd met betongra-nulaat ofwel gerecyclede, zogenaamde secun-daire grondstoffen. Bij betontegels met Milieukeur wordt tenminste 25% (m/m) van het grove toeslagmateriaal in het onderbeton door betongranulaat vervangen. Bij betonbanden met Milieukeur wordt tenmin-ste 10% (m/m) van het grove toeslagmateriaal in het onderbeton door betongranulaat vervangen. Productie van Milieukeurbanden vindt plaats op bestelling.Bij betonstraatstenen met Milieukeur wordt tenminste 10% (m/m) van het grove toeslag materiaal in het onderbeton door betongranu-laat vervangen. Productie van Milieukeurstenen vindt plaats op bestelling. Milieukeurtegels worden extra gemerkt met het Milieukeurmerk.

7straategie techniek

WassenHet (uit)wassen wordt in eerste instantie voor-namelijk gedaan om de cementhuid weg te spoe-len, zodat het product het toegepaste granulaat en de beoogde kleur beter toont. De cementhuid zal ook via natuurlijke slijtage verdwijnen, maar dit duurt jaren. Behalve het uitwassen om de cementhuid te

verwijderen, kan men intensiever uitwassen om de producten een kenmerkend uiterlijk te geven. Oogmerk is om het hoogwaardige toeslagma-teriaal goed zichtbaar aan de oppervlakte te krijgen. Het is mogelijk om licht, middel en grof uit te wassen om de oppervlaktestructuur een bepaalde karakteristiek te geven.Los van de productiemethode kan dezelfde reeks aan (na)bewerkingen worden uitgevoerd.

StralenDoor het blazen met zand of grit kan het op-pervlak worden ‘ontruwd’. Het natuursteen toeslagmateriaal wordt enigszins afgerond. De kleurintensiteit neemt iets af en men gaat be-

wust richting pasteltinten. Ook bij deze verede-lingsmethode is het mogelijk om licht, middel en grof te stralen. Stralen kan worden gecombi-neerd met uitwassen of andere nabehandeling-methodes. Het is zelfs mogelijk om gedeeltes van een bestratingsproduct verschillende ver-schijningsvormen te geven.

VeredelingIn het geval dat natuurstenen of spe-ciale toeslagmaterialen zijn toegepast, is het mogelijk extra uitstraling te bereiken door de betonnen bestratings-materialen te veredelen via een nabe-werking. De meest toegepaste wijzen van veredelen zijn: wassen, gritstralen, slijpen en boucharderen. Daarnaast is er de bewerking van trommelen om de door en door gekleurde producten een verouderde uitstraling te geven.

8 straategie techniek

SlijpenEen fraaie nabehandeling is het slijpen c.q. polijsten. Op deze manier wordt het natuur-stenen toeslagmateriaal geslepen en komt het volledig tot zijn recht qua kleur en karakter. Slijpen kan eveneens in combinatie met an-dere nabehandelingmethodes zoals stralen, juist om speciale effecten te verkrijgen. Het slijpen kan met verschillende korrelgroottes plaatsvinden, waardoor ook diverse opper-vlaktebeelden ontstaan. Men kan hoogglans slijpen, gezoet slijpen en mat slijpen. De uit-eindelijke gladheid van de betonstraatsteen, betontegel of betonplaat hangt grotendeels af van de polijstweerstand van het toegepaste natuursteen en de mate van open ruimtes tus-sen de fracties na het slijpen. Producten met veel zand zijn vaak te glad door de dichtheid van het geslepen oppervlak. Om de glij/slip-weerstand te bepalen worden de producten onderworpen aan een Skid Resistance Test.

Hiervoor is nog geen norm, maar meestal wordt dit vergeleken met de minimale waarde van gepolijste natuursteenbestrating. De pro-ducent moet echter wél bij de opdrachtgever aangeven of het product geschikt is voor de aangegeven situatie. In de praktijk zijn alleen voetgangersgebieden geschikt voor deze pro-ducten.

BoucharderenHet oppervlak van betonnen bestratingspro-ducten kan ook worden gehamerd of gebou-chardeerd. In feite een grove bewerking om het oppervlak flink op te ruwen. Het opper-vlak krijgt hierdoor een wat matter en doffer uiterlijk. Het is de grofste nabehandelingme-thode.

Uitbloei of kalkuitslag

Het verschijnsel

uitbloei staat los van

de mogelijkheden van

deklagen, maar kan

de verschijningsvorm

beïnvloeden. In diverse

omstandigheden kan

kalkuitslag optreden; een

witte uitslag die wordt

veroorzaakt door de vrije

kalk die in het product

aanwezig is en een weg

naar buiten zoekt. Deze

uitbloei is technisch niet

te voorkomen, maar

verdwijnt na verloop van

tijd (afhankelijk van plaats

en gebruiksintensiteit)

vanzelf. Diversen

natuursteensoorten en ook

gebakken materialen hebben

dit natuurlijke probleem.

Kalkuitslag kan niet leiden

tot afkeuring.