Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

57
Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme

Transcript of Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Page 1: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Stijn Bruers

De morele hand

Toegepast op dierenrechten en veganisme

Page 2: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Overzicht

• De vijf morele vingers: consistentie van vijf ethische basisprincipes

• Speciesisme: mens-dier onderscheid is discriminatie en een morele illusie

• Slot: het dilemma van de vleeseter

Page 3: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Deel 1: de vijf morele vingers

• Wijsvinger: welzijnsethiek (rechtvaardigheid)

Page 4: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Sluier der onwetendheid

Page 5: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Rechtvaardigheid

• Onpartijdigheid (sluier der onwetendheid)• Totaal welzijn/levenskwaliteit (waarde toegekend

aan het beleven van een volledig leven)• Prioriteit voor laagste posities (ergste levens)• Efficiëntie (niet onbeperkt veel welzijn opofferen ten

voordele van de laagste posities) Welzijnsethiek dat kijkt naar de gevolgen

Page 6: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Gelijkwaardigheid, principe 1

Rechtvaardige verdeling van levenskwaliteit: • maximaliseer de levenskwaliteiten

(welzijnswaarden) van alle voelende wezens, en geef daarbij sterke voorkeur aan een verhoging van de laagste welzijnswaarden.

• Dus maximaliseer de levenskwaliteit van de minst bedeelden (de voelende wezens met het minste welzijn), tenzij dit ten koste gaat van ontzettend veel meer welzijn van anderen.

Page 7: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Wetenschap

• Welke wezens kunnen voelen?– Enkel ik weet zeker dat ik gevoelens heb– Analogie sprong: jullie hebben gevoelens– Analogie sprong: we gaan er van uit dat baby’s en mentaal

gehandicapten kunnen voelen en een bewustzijn hebben– Geldt ook voor alle andere wezens met gelijkaardig

gedrag, fysiologie, anatomie en evolutionaire verklaringWezens met een ontwikkeld functioneel complex

centraal zenuwstelsel: gewervelden, kreeftachtigen, inktvissen

Page 8: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

De vijf morele vingers

• Wijsvinger: welzijnsethiek (rechtvaardigheid)• Middelvinger: het middelprincipe (lichamelijke

zelfbeschikking)

Page 9: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Dilemma’s

• Dilemma 1: het treinspoor en de wissel

Page 10: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.
Page 11: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Dilemma’s

• Dilemma 1: het treinspoor en de wissel• Dilemma 2: het treinspoor en de brug

Page 12: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.
Page 13: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Dilemma’s

• Dilemma 1: het treinspoor en de wissel• Dilemma 2: het treinspoor en de brug• Dilemma 3: orgaantransplantatie

Page 14: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Dilemma’s

DeadDead

Page 15: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Dilemma’sDilemma 1: het treinspoor en de wisselDilemma 2: het treinspoor en de brugDilemma 3: orgaantransplantatie

???????????????????????

Morele intuïties vertalen in een basisrecht= het recht om niet gebruikt te worden als louter middel voor iemand anders zijn doelen

Page 16: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Basisrechtschendingen• Verkrachting• Slavernij• Mensenhandel• Kannibalisme• Gedwongen experimenten• …

Page 17: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Het basisrecht (middelprincipe)

Wanneer wordt het basisrecht geschonden? Wanneer wordt iemand gebruikt als louter middel?

1.De aanwezigheid van (het lichaam van) het slachtoffer is noodzakelijk om het doel te realiseren (slaat op “middel”)

2.Het slachtoffer moet door de dader iets doen of ondergaan tegen diens wil in (bv. zonder vrijwillige geïnformeerde toestemming) (slaat op “louter”)

Page 18: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Het basisrecht

Wie krijgt het basisrecht?

Complexiteit van wezens

Belangrijkheid van doelen

Denkendewezens

Voelendewezens

Responsievewezens

Levende wezens

Luxebehoeften

Basis-behoeften

Gezondheids-behoeften

Overlevings-behoeften

X

X

X

X

XX

X

X

X

XV V V

V V

V

Page 19: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Gelijkwaardigheid, principe 2

Gelijk basisrecht van voelende wezens: gebruik geen voelende wezens als louter middel voor de eigen doelen

Voelend wezen = wezen dat complexe belangen heeft en die belangen ook subjectief kan gewaarworden

Page 20: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

De vijf morele vingers

• Wijsvinger: de waarde van welzijn (rechtvaardigheid)

• Middelvinger: het middelprincipe (lichamelijke zelfbeschikking)

• De ringvinger: de waarde van biodiversiteit (natuurlijkheid)

Page 21: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Het predatieprobleem

DeadDead

DeadDead

Page 22: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

De waarde van biodiversiteit• Biodiversiteit is de diversiteit aan levensvormen en

activiteiten die het rechtstreeks gevolg zijn van natuurlijke evolutie– Net zoals welzijn bestaat uit alle positieve gevoelens zijn die het

gevolg zijn van het vervullen van behoeften

• Rechtenschendingen mogen enkel als het gedrag voldoet aan volgende voorwaarden:– Natuurlijk (het gedrag is een direct gevolg van natuurlijke

evolutie, en draagt daarom bij aan biodiversiteit)– Normaal (het gedrag komt vaak voor, dus sterke bijdrage aan

biodiversiteit)– Noodzakelijk (verlies aan biodiversiteit als het gedrag stopt)

Page 23: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

De waarde van biodiversiteit• Gedwongen orgaantransplantaties,

experimenten,… zijn niet natuurlijk, dus mogen niet

• Slavernij, verkrachting,… zijn niet noodzakelijk, dus mogen niet

• Rondlopen en per ongeluk insecten doden mag wel (zelfs al konden insecten voelen)

• De jacht van carnivoren mag wel• Consumptie van dierlijke producten door

mensen?

Page 24: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Voedingswetenschap“It is the position of the American Dietetic

Association [the Academy of Nutrition & Dietetics] that appropriately planned vegetarian diets, including total vegetarian or vegan diets, are healthful, nutritionally adequate, and may provide health benefits in the prevention and treatment of certain diseases.”

“Well-planned vegetarian diets are appropriate for individuals during all stages of the life cycle, including pregnancy, lactation, infancy, childhood, and adolescence, and for athletes.”

Page 25: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Veganisme en gezondheidCarl Lewis (9 Olympische gouden medailles

atletiek)Scott Jurek (meervoudig winnaar van de beruchte

Badwater Ultramarathon en de Spartathlon)Mac Danzig (meervoudig wereldkampioen

worstelen en winnaar Ultimate Fighting Championships)

Page 26: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

De vijf morele vingers

• Wijsvinger: de waarde van welzijn (rechtvaardigheid)

• Middelvinger: het middelprincipe (lichamelijke zelfbeschikking)

• De ringvinger: de waarde van biodiversiteit (natuurlijkheid)

• De pink: getolereerde partijdigheid

Page 27: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Getolereerde partijdigheid

• Onpartijdige ethiek is veeleisend• Welke vormen van partijdigheid zijn

toelaatbaar?• Bv. een leeuw die een zebra of een kind

aanvalt: wie redden?

Page 28: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Getolereerde partijdigheid

• het brandend huis dilemma

Page 29: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Getolereerde partijdigheid

• Uw kind of de hond? -> soortisme?• Uw kind of een kind met een andere

huidskleur? -> racisme?• Partijdigheid mag enkel als je gelijkaardige

niveaus van partijdigheid zou tolereren bij iedereen

Page 30: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Gelijkwaardigheid, principe 3

Rechtvaardige hulpverlening: men mag bij hulpverlening prioritaire aandacht schenken aan een voelend wezen met wie men een persoonlijke of emotionele band heeft, op voorwaarde dat men de keuze respecteert van andere hulpverleners om slachtoffers te helpen waarmee men minder emotionele betrokkenheid heeft.

• Dus tolereer de keuze van die andere hulpverleners

Getolereerde keuzegelijkwaardigheid

Page 31: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

De vijf morele vingers

• Wijsvinger: de waarde van welzijn (rechtvaardigheid)

• Middelvinger: het middelprincipe (lichamelijke zelfbeschikking)

• De ringvinger: de waarde van biodiversiteit (natuurlijkheid)

• De pink: getolereerde partijdigheid• De duim: het principe van universalisme

Page 32: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Universele wet

• Men moet (mag) datgene doen wat iedereen (die ertoe in staat is) in alle gelijkaardige omstandigheden moet (mag) doen.

• Doe wat iedereen zou moeten doen• Volg die regel waarvan je kunt willen dat die

een universele wet wordt• Toe te passen op vorige principes

(welzijnsethiek, basisrecht, biodiversiteit en getolereerde partijdigheid)

Page 33: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

De vijf morele vingers

Gul

den

rege

l

(uni

vers

ele

wet

)

Welzijn

(priorite

it voor la

agste posit

ies

Basisrecht

(gebruik als louter middel)

Biodiversiteit(natuurlijk, normaal, noodzakelijk)

Getolereerde partijdigheid

Universeel medeleven en respect

Page 34: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

ConclusieDe vijf vingers toegepast op de consumptie van dierlijke

producten– Wijsvinger: schending van welzijnsethiek– Middelvinger: schending van het middelprincipe (het

basisrecht)– Ringvinger: consumptie is niet noodzakelijk (geen

schending van de biodiversiteit)– Pink: schending van getolereerde partijdigheid

Veganisme is ethisch consistent

– Duim: geef goede voorbeeld Veganisme is morele plicht

Page 35: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Deel 2: speciesisme

Page 36: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

DiscriminatieDiscriminatie is ?

het berokkenen van een nadeel aan een individu door het maken van een waardegeladen onderscheid tussen individuen op grond van eigenschappen die in die situatie niet ter zake doen, geen geldig motief vormen of niet moreel relevant zijn.

Racisme, seksisme,… en … soortisme

Page 37: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Discriminatie als morele illusie

Intrinsieke waarde van dier

Intrinsieke waarde van mens

(Moreel) irrelevante eigenschappen

Page 38: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Welk moreel relevant criterium?

• Huidige situatie: voelende mensen hebben het basisrecht

• Alle mensen die de mogelijkheid hebben ontwikkeld om te kunnen voelen, en die mogelijkheid nog niet definitief verloren hebben.

Homo sapiens

Voelende wezens

Morele gemeenschap

Page 39: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Welk moreel relevant criterium?

• De soortgrens?1. Zeer arbitrair: wie zijn wij?

Page 40: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

3de onderste???

Page 41: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Welk moreel relevant criterium?De soortgrens?

1. Zeer arbitrair: wie zijn wij?2. Zeer vergezocht: hoe een soort

definiëren?

Page 42: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Welk moreel relevant criterium?

Definitie van soort: verwijst naar het kunnen krijgen van vruchtbare nakomelingen

Eigenschap van “de mens”: mentale vermogens (begrijpen van rechten en plichten,…)

Als een wezen een naast familielid heeft dat potentieel vruchtbare nakomelingen had kunnen krijgen met een verzameling van wezens die bepaalde mentale vermogens bezitten, dan krijgt dat wezen het basisrecht

Page 43: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Welk moreel relevant criterium?

De soortgrens?1. Zeer arbitrair: wie zijn wij?2. Zeer vergezocht: hoe soort definiëren?3. Potentieel inherente vage grens: waar

eindigt een soort?

Page 44: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Wat is een mens?

Wat met – Hybriden? – Mens-dier chimera? – Voorouders (Homo habilis,

Australopithecus,…)? – Genetisch gewijzigde

mensen,…?

Page 45: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Ringsoorten en evolutie

Alle soorten zijn met elkaar verbonden in de tijd zoals populaties van een ringsoort verbonden zijn in de ruimteIs de toevallige dood van tussenvormen moreel relevant?

Page 46: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Welk moreel relevant criterium?

De soortgrens?1. Zeer arbitrair2. Zeer vergezocht3. Ook potentieel vage grens4. Verwijzing naar iets wat we niet relevant

vinden: genen of uiterlijk◦zoals racisme◦er bestaat geen ‘belangen-gen’ of kenmerk

dat alle en alleen mensen hebben5. Niemand heeft gekozen om als mens

geboren te worden -> geen verdienste

Page 47: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Welk moreel relevant criterium?

• Voelen?1. Gevolgenethiek (consequentialisme) en

rechtvaardigheidsethiek (contractualisme): gedachtenexperiment van de sluier der onwetendheid

2. Deugdenethiek: ontwikkelen van morele emotie van empathie

3. Rechtenethiek (deontologisme): • Recht = bescherming van belang• Gevoel = gewaarwording van belang

Page 48: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Samenvatting: het dilemma van de vleeseter

1. Alle voelende mensen hebben het basisrecht2. Discriminatie mag nooit3. Soort is geen moreel relevant criterium,

voelen wel

Page 49: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.
Page 50: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Een argumentatie voor dierenrechten

• Uitgangspunt 0. Een consistentere ethiek is beter dan een minder consistente ethiek.

• Uitgangspunt 1. Minstens alle bewuste of voelende mensen hebben minstens het basisrecht om niet gebruikt te worden als louter middel voor minstens al onze niet-vitale behoeften.

• Uitgangspunt 2. Morele discriminatie is het maken van een waardegeladen onderscheid en een verschil in behandeling (bv. het ontzeggen van rechten) tussen individuen of groepen op grond van moreel irrelevante criteria (kenmerken die in die situatie geen aanvaardbaar motief vormen).

Page 51: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Een argumentatie voor dierenrechten

• Uitgangspunt 3. Arbitraire, onduidelijke of vergezochte criteria zijn moreel irrelevant, want deze houden een gevaar in voor opportunisme. Voorbeelden: uiterlijke kenmerken (huidskleur, geslacht, gedrag,…), genetische eigenschappen (ras, etniciteit, genetische verwantschap…), een willekeurige groep uit een reeks van groepen, dingen waar een individu niet aan kan doen of niet voor gekozen heeft…

• Uitgangspunt 4. Alle vormen van discriminatie zijn immoreel.

Page 52: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Een argumentatie voor dierenrechten

• Uitgangspunt 5. Wel moreel relevante criteria zijn o.a. – criteria die we zouden willen vanuit een onpartijdig

standpunt (moreel gezichtspunt), zoals achter de sluier der onwetendheid,

– criteria die een duidelijke (geen vergezochte) betrekking hebben op morele begrippen (zoals het concept van rechten).

– criteria die volgen uit waardevol geachte gevoelens die van belang zijn bij ons morele beslissingsvermogen (zoals morele deugden of emoties die ten grondslag liggen aan het toekennen van rechten aan anderen)

Page 53: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Een argumentatie voor dierenrechten

• Uitgangspunt 6. Vanuit een onpartijdig standpunt is vooral welzijn belangrijk: het verschil in behandeling bij discriminatie is vooral moreel belangrijk bij aspecten die van invloed zijn op het welzijn van individuen.

• Uitgangspunt 7. Een recht is een bepaalde wijze van een bescherming van een belang.

• Uitgangspunt 8. Voelende (perceptueel bewuste) wezens hebben complexe belangen en kunnen die belangen gewaarworden

Page 54: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Een argumentatie voor dierenrechten

• Uitgangspunt 9. Bezorgdheid, empathie en medeleven zijn waardevolle gevoelens (deugden) die van invloed zijn op ons ethisch handelen.

• Uitgangspunt 10. We kunnen bezorgdheid voelen voor voelende wezens, omdat die belangen hebben en dus kwetsbaar zijn. We kunnen empathie (medeleven) hebben met voelende wezens.

Page 55: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Een argumentatie voor dierenrechten

• Uitgangspunt 11. We gaan ervan uit dat mentaal gehandicapte mensen bewuste en voelende wezens zijn.

• Uitgangspunt 12. De kans dat gewervelde dieren met een functioneel zenuwstelsel een bewustzijn en gevoelens hebben is even groot als de kans dat mentaal gehandicapten een bewustzijn en gevoelens hebben.(adaptieve rol van gevoelens, anatomische eigenschappen, gedrag, fysiologische veranderingen,…)

Page 56: Stijn Bruers De morele hand Toegepast op dierenrechten en veganisme.

Een argumentatie voor dierenrechten

• Uitgangspunt 13. Planten kunnen waarschijnlijk niet voelen.

• Uitgangspunt 14. Het toekennen van het basisrecht aan gewervelde dieren met een functioneel zenuwstelsel vormt geen bedreiging voor onze vitale belangen (bv. als het gaat om eten, zie Academy of Nutrition & Dietetics).

Logische conclusie: eet geen vlees (word veganist)